ΙΣΤΟΡΙΑ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ σελ. βιβλ. 60 - 97

Μινωικός πολιτισμός

Γενικές πληροφορίεςΤι είναι ο Μινωικός πολιτισμός;Μινωικός πολιτισμός είναι ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε την εποχή του χαλκού στην Κρήτη και φέρει το όνομά του από τον μυθικό βασιλιά Μίνωα.

Τι γνωρίζετε για την γεωγραφική θέση της Κρήτης;Η Κρήτη βρίσκεται ανατολικά στη Μεσόγειο μεταξύ 3 ηπείρων. Έχει μικρές εύφορες πεδιάδες ανάμεσα σε μεγάλα βουνά και ζεστό κλίμα.

Ποια είναι η διάκριση των ερευνητών για τη μελέτη του Μιν. πολιτισμού; Χρησιμοποιούν την διάκριση σε χρον. περιόδους με κριτήριο: α) κατασκευή β) οργάνωση γ) καταστροφή ανακτόρων Κρήτης

|ΜΙΝΩΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ|

1) ΙΣΤΟΡΙΑ Κ’ ΚΟΙΝΩΝΙΑ α) προανακτορική περίοδος β) νεοανακτορική περίοδος γ) μετοανακτορική περίοδος

2) ΘΡΗΣΚΕΙΑ3) ΤΕΧΝΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ Κ’ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Προανακτορική περίοδος

α) ανάπτυξη εμπορίου με Αιγαίο, ακτές Εγγύς Ανατολής, Αιγύπτου + αγροτική οργάνωσηβ) επαγγέλματα έμπειροι τεχνίτες στην: κεραμική, λιθοτεχνική, πλεκτική, υφαντική, μεταλλοτεχνικήγ) Κάτοικοι εκτάσεων γης άκμαζαν μέχρι η εξουσία να ανήκει στα χέρια των ολίγων. Των πρώτων, δλδ, βασιλέων.

- Στη Κνωσό, Φαιστό, Ζάκρο, Μάλια 1900 π. Χ. μεγάλοι γαιοκτήμονες έκτισαν ανάκτορα με μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους.

- Σημαντικό επίτευγμα εφεύρεση γραφήςΧρησιμοποίησαν 2 γραφές α) ιερογλυφική γραφή ΚΑΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ 2 β) γραμμική Α’ ΔΕΝ ΑΠΟΚΡ/ΦΗΘΗΚΕ

Την εποχή αυτή έχουμε την Μινωική θαλασσοκρατία.

Τι γνωρίζεις για το pax minoica; - S0S Pax Minoica (μινωική ειρήνη) ονομάζεται η απουσία οχυρώσεων στα ανακτορικά κέντρα, δλδ, η θεωρία της ειρηνικής επικράτησης.

Νεοανακτορική περίοδος

Πώς ήταν οργανωμένη η κοινωνία;Η κοινωνία διαρθρώνεται στο πλαίσιο του ανακτόρου με επικεφαλής:α) ηγεμόνα ( κατείχε όλες εξουσίες)β) αριστοκρατικοί αξιωματούχοιγ) γεωργοί, τεχνίτες που εξαρτιόνταν οικονομικά από το ανάκτορο.

Ποια η θέση της γυναίκας στα Μινωικά χρόνια (νεοαν. περ.) ; Η γυναίκα α) ίση με άντρα β) συμμετοχή σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες π.χ. ταυροκαθάψια και εξορμήσεις γ) καλλωπίζονταν και φορούσαν όμορφα + τολμηρά ενδύματα

Με ποιες χώρες διατηρούσε επαφές η Κρήτη αυτή τη περίοδο;

Κύπρο, Συρία = ελεφαντόδοντο, χάλκινα τάλαντα , Αίγυπτο = τοιχογραφίες

Πόσες καταστροφές σημειώθηκαν μέχρι 1500 π.Χ. στην Κρήτη; Δύο. α) 1700 π. Χ. τα ανάκτορα καταστράφηκαν από άγνωστες αιτίες, ωστόσο, οικοδομήθηκαν νέα ανάκτορα. β) 1500 π. Χ. τα ανάκτορα καταστράφηκαν πιθανόν από έκρηξη ηφαιστείου Θήρας. Μόνο η Κνωσός ξεπέρασε τη δοκιμασία και συνέχισε την ανεξάρτητη πορεία της για 1 αι.

Καταστροφή = όχι τέλος πολιτισμού στην Κρήτη.

Μονοανακτορική περίοδος

1100 π. Χ. ανεύρεση στη Κνωσό πήλινων πινακίδων της γραμμικής Β’ γραφής.

ΘΡΗΣΚΕΙΑΚυρίαρχο ρόλο στη Μινωική Θρησκεία κατείχε η γυναικεία θεότητα που ήταν σύμβολο της γονιμότητας. Δίπλα της υπήρχε ένας μικρός θεός. Ιερό ζώο ΤαύροςΙερά σύμβολα κέρατα ταύρου, διπλός πέλεκυς ΔΕΝ οικοδομούνταν ναοί οι θεοί λατρεύονταν στην α) ύπαιθρο β) κορυφές βουνών γ) ιδιαίτερους χώρους ανακτόρων

*Τα ταυροκαθάψια ήταν θρησκευτική τελετή με ιδιαίτερο ενδιαφέρον

ΤΕΧΝΗΗ Μινωική Τέχνη χαρακτηρίζεται από: φαντασία, λεπτότητα, αγάπη για τη φύσηΤα έργα τέχνης είχαν ανθρώπινο χαρακτήρα και δεν ήταν ογκώδες ή μνημειακά. Κάπως έτσι ήταν και τα ανάκτορα τα οποία επιβάλλονταν με την πολυμορφία τους και όχι με το μέγεθός τους. Στα έργα μικροτεχνίας αυτό που προσπαθούσαν να καταφέρουν οι καλλιτέχνες ήταν να αποδώσουν την μορφή ανθρώπων + ζώων όσο πιο πιστά μπορούσαν.

Επίσης η απεικόνιση εικόνων από την καθημερινή ζωή ή της τελετές μαζί με την ποικιλία χρωμάτων δίνουν την εικόνα μιας ειρηνικής κοινωνίας που αντιμετωπίζει με ευχαρίστηση την καθημερινή ζωή. Τέλος, η Μινωική τέχνη εξυπηρετούσε τις ανάγκες των ανακτόρων, ωστόσο δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο εκεί.

Μυκηναϊκός πολιτισμός

Γενικές πληροφορίεςΑπό πού πήρε το όνομά του ο Μυκηναϊκός πολιτισμός; Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός πήρε το όνομά του απ’ τις Μυκήνες, το σπουδαιότερο κέντρο.

Από ποια ελληνικά φύλλα δημιουργήθηκε ο Μυκ. πολιτισμός;Από Αχαιούς, Δαναούς, Ίωνες, Αργείους κ.α. [ Μπορείς να θυμάσαι τις 4 πόλεις με τα αρχικά κάθε πόλης σχηματίζοντας την λέξη ΆΔΙΑ ]

Ποια είναι τα σπουδαιότερα κέντρα του Μυκ. κόσμου και τι έκαναν εκεί;Μυκήνες, Αθήνα, Θήβα, Ελευσίνα, Τίρυνθα, Άργος, Λακωνία, Μαραθώνας. [ Μπορείς να θυμάσαι αυτές τις 8 πόλεις με τα αρχικά κάθε πόλης σχηματίζοντας τις λέξεις της πρότασης ΜΑΘΕ, ΤΑΛΜ (*τα λέμε) ]Εκεί έφτιαχναν ανάκτορα και κέντρα ισχυρής οχύρωσης.

|ΜΙΚΥΝΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΑ|Πηγές

Τις 1ες πληροφορίες σχετικά με Μυκηναϊκά χρόνια τις έχουμε από τα Ομηρ. έπη. Το 1876 ο πλούσιος έμπορος Ερίκος Σλίμαν έκανε ανασκαφές στις Μυκήνες. Έκτοτε, οι αρχαιολ. έρευνες σε πολλά μέρη της Ελλάδας έχουν ρίξει φως στη γνώση αυτής της εποχής. Αποκρυπτογράφηση Γραμμικής Β’ γραφής που ανακαλύφθηκαν σε πύλινες πινακίδες. Τα σύμβολά της αποδίδουν λέξεις της ελληνικής γλώσσας (δλδ, μιας πρώιμης μορφής της ελλ. γλώσσας παλαιότερη από εκείνη των Ομ. χρόνων). Οι πύλινες πινακίδες είναι κατάλογοι αντικειμένων και περιουσιακών στοιχείων ηγεμόνων ή εμπόρων εκείνης της εποχής. Δεν υπάρχει συνεχές κείμενο.

Οικονομική – κοινωνική – πολιτική οργάνωση μυκηναϊκού κόσμου

Οικονομική ανάπτυξη στο εμπόριο ιδιαίτερα μετά το 1500 π.Χ. Μια σειρά από μέγαρα, οικοδομημένα σε οχυρωμένες ακροπόλεις, επιβεβαιώνουν την

οικονομική ανάπτυξη του μυκηναϊκού κόσμου. Επίκεντρο οικονομικών δραστηριοτήτων ήταν τα μέγαρα.

Κοινωνική οργάνωση- γεωργοί, κτηνοτρόφοι = πλειονότητα - ειδικευμένοι τεχνίτες (ναυπηγοί, ξυλουργοί, γιατροί κ.α.) = μεγάλη

ομάδα- έμποροι, ναυτικοί = μεγάλη ομάδα

Ιδιαίτερη θέση στην κοινωνική ιεραρχία κατείχαν οι ιερείς + ο στρατός.Ο ηγεμόνας ήταν πολιτικός + στρατιωτικός αρχηγός με δικαστική + θρησκευτική εξουσία. Οι δούλοι εργάζονταν για ηγεμόνα, αξιωματούχους, ιερείς κ άλλους πολίτες.

Πώς ήταν χωρισμένη η χώρα; Η χώρα πρέπει να ήταν χωρισμένη σε 4 ή 5 μεγαλύτερα και άλλα τόσα περίπου μικρότερα «ομοσπονδιακά» κράτη, αντίστοιχα προς τα μεγάλα ανάκτορα.

Πολιτική οργάνωσηΟνομασίες Ανώτατος άρχοντας από τον οποίο πήγαζε κάθε εξουσία = άνακταςΤυπικοί άρχοντες, υποτελείς του άρχοντα = λααγέταςΕυγενείς, δλδ, οι ακόλουθοι = επέτεςΠεριφερειακή διοίκηση = τελεστές

Εξάπλωση

Κύρια πηγή πλούτου + ανάπτυξης Μυκηναίων ήταν το θαλάσσιο εμπόριο. Στα μέσα 15ου αι. ηγέτες του Αιγαίου ήταν οι Κρήτες. Στα τέλη αυτού του αι. οι Μυκ. κυριάρχησαν την Κρήτη + κατέλαβαν την Κνωσό. Εκτόπισαν τους Κρήτες απ΄ το Αιγαίο + επέβαλαν τη δική τους θαλασσοκρατία. Το 13ο αι. αποίκισαν την Κύπρο συμβάλλοντας στον ελληνισμό της, αφού άνηκε στη σφαίρα επιρροής των Φοινίκων + Αιγυπτίων.

Παρακμή

Η εξάπλωση των Μυκ. 14ο κ 13ο αι. π.Χ. + η οικονομική ανάπτυξη αποδεικνύουν τη σημασία του εμπορίου για το Μυκ. κόσμο. Από τις αρχές 12ου αι. οι εμπορικές επαφές γίνονται με δυσκολία, αφού κάποια κράτη καταλύθηκαν + διαλύθηκαν εξαιτίας των λαών της θάλασσας σύμφωνα με τους Αιγυπτίους. Η απώλεια των αγορών κλόνισε την οικονομία των ανακτόρων + συνέβαλε στη διάλυση του μυκ. κόσμου. Η καταστροφή ίσως ολοκληρώθηκε ανάμεσα σε εσωτερικές δυνάμεις, δυναστικές έριδες + συγκρούσεις ανάμεσα στα μυκηναϊκά κέντρα.

Πολιτισμός - SOS

Χαρακτηριστικά μυκ. κόσμου (επιβεβαιώνουν την πολιτιστική του συνοχή)

α) Κοινή γλώσσα αποδίδουν λέξεις της ελληνικής γλώσσας που μαρτυρείται από την αναγνώριση των πινακίδων της Γραμμικής Β’ γραφής. β) Κοινές θρησκευτικές δοξασίες παρουσία 1ων λατρειών + ονόματα θεοτήτων που αργότερα συνέθεσαν το ελληνικό ολυμπιακό πάνθεον. γ) Ομοιομορφία σε όλες τις πτυχές του υλικού βίου όπου και αν εξαπλώθηκαν ο υλικός βίος τους παρουσιάζει ομοιομορφία.

Ποια η διαφορά της μυκηναϊκής τέχνης με την μινωική τέχνη;Η μυκηναϊκή τέχνη, σε αντίθεση με την μινωική, έχει χαρακτηριστικά αυστηρής συγκρότησης. - Οι τεχνίτες και οι καλλιτέχνες εξαρτιόνταν οικονομικά από τα ανάκτορα. Εξυπηρετούσαν τις ανακτορικές ανάγκες, ιδεολογικά και αισθητικά.

Ποια είναι τα δείγματα της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής;α) ακροπόλειςβ) ανάκτοραγ) ταφικές κατασκευές

Περιγράψτε 1 μυκηναϊκό ανάκτορο - SOS

Τα ανάκτορα περιβάλλονταν με ισχυρά τείχη και η δομή του είναι απλή. Πυρήνας του ήταν το μέγαρο, δλδ ένα ορθογώνιο οικοδόμημα που χωρίζεται σε 3 μέρη. 1 ανοικτό χώρο μπροστά που έχει μια αυλή, τον λεγόμενο προθάλαμο (πρόδομο) + το κυρίως μέγαρο με 1 μεγάλη εστία στο κέντρο + 4 κίονες γύρω από αυτή για στήριξη της οροφής. Στη δεξιά πλευρά της αίθουσας ήταν ο θρόνος. Αριστερά + δεξιά από την αυλή και το μέγαρο απλώνονταν πολλά διαμερίσματα.

Περιγράψτε ένα μυκηναϊκό θολωτό τάφο - SOS

Ένας κτιστός θάλαμος σχήματος κυψέλης. Στη μία πλευρά του θαλάμου υπάρχει μεγάλη είσοδος και ένα τριγωνικό σχήμα από πάνω του. Στην είσοδο οδηγούσε μακρύς διάδρομος με κτιστές πλευρές. Η είσοδος έκλεινε με ξύλινη πόρτα. Μετά την ταφή του νεκρού ο θάλαμος + ο διάδρομος καλύπτονταν με χώμα. Εν τέλει, η όλη κατασκευή θύμιζε ένα μικρό λόφο.

- Σπουδαιότερο δείγμα θολωτού τάφου «θησαυρός του Ατρέως» στις Μυκήνες.

(βλ. εικόνα θολωτού τάφου σελ. 74 σχολ. βιβλίου)

~

Υπήρχαν τοιχογραφίες στα ανάκτορα και αγγειογραφικές παραστάσεις από έμπειρους καλλιτέχνες που αρχικά είχαν δεχτεί την μινωική επιρροή. Οι μυκηναίοι καλλιτέχνες περιόρισαν τη μινωική αυτή επιρροή που είχαν αρχικά και τώρα τα έργα τους απεικόνιζαν πολεμικές σκηνές ή σκηνές κυνηγιού έναντι σκηνές της φύσης. Έτσι, ήταν και ο τρόπος που ζούσαν, άλλωστε, και αυτός που δημιούργησε το μυκηναϊκό καλλιτεχνικό ύφος τους αργότερα.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ (1100 – 323 π. Χ.) σελ. 76 – 114 σε μορφή ερωταπαντήσεων

Ομηρική Εποχή 1100 – 750 π. Χ. , η εποχή της ανασυγκρότησης

α) Ποια τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας των Ομηρικών χρόνων; Πυρήνας της κοινωνικής οργάνωσης ήταν ο οίκος. Όταν οι εγκαταστάσεις μονιμοποιήθηκαν τα μέλη του οίκου απέκτησαν γη + δύναμη. Αυτοί ονομάστηκαν άριστοι. Το πλήθος ήταν εκείνοι που ζούσαν στον οίκο χωρίς να έχουν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους άριστους. Οι δημιουργοί εξαρτιόνταν οικονομικά από τους οίκους της ευρύτερης περιοχής (ξυλουργοί, αγγειοπλάστες κ.α.). Οι δούλοι είχαν αποκτηθεί συνήθως από πόλεμο, πειρατεία και άνηκαν στον οίκο.

β) Ποια η πολιτική οργάνωση της κοινωνίας των Ομηρικών χρόνων; Η πολιτική οργάνωση της κοινωνίας των Ομ. χρόνων βασίζεται στο ρόλο που έπαιζε η φυλή, ο βασιλιάς και το πλήθος. Αρχικά, η φυλή θεωρούνταν η βάση των φυλετικών κρατών όπου χωρίζονταν σε α) φυλές β) φρατρίες γ) γένη. Επίσης, φυλετικό κράτος μπορούσε να προκύψει από τη διάσπαση ενός φύλου ή από την ένωση διαφορετικών φύλων του ίδιου φύλου. Ο βασιλιάς βρισκόταν στη κορυφή της κοινωνίας και ήταν ο αρχηγός της φυλής. Έπειτα έγιναν κληρονομικοί βασιλείς. Ο βασιλιάδες αυτοί κατείχαν την αρχηγία του στρατού σε καιρό πολέμου, ενώ σε περίοδο ειρήνης είχαν τη θρησκευτική + δικαστική εξουσία. Ο βασιλιάς περιβαλλόταν από την βουλή των γερόντων. Το πλήθος συμμετείχε στην απόφαση σημαντικών αποφάσεων μέσω της Εκκλησίας του Δήμου, αν και συνήθως παρευρίσκονταν στρατιωτικοί.

γ) Τι γνωρίζετε για τον α’ αποικισμό;

Ο α’ αποικισμός έγινε 11ο – 9ο αι. με μετανάστευση των Ελλήνων στις ακτές της Δυτικής Μ.Ασίας. Αυτό, εξαιτίας έντονων πολιτικών και πληθυσμιακών ανακατατάξεων με αποτέλεσμα τα Αιολικά + Ιωνικά (+άλλα μαζί με Ίων.) φύλα να φέρουν πολλές πληθυσμιακές ανακατατάξεις στον Ελλαδικό χώρο όπου για τα Αιολικά φύλα πραγματοποιήθηκαν στο Β.Α. Αιγαίο, πιο συγκεκριμένα Λήμνο, Λέσβο, Τένεδο, αντικρινές ακτές. Για τα Ιωνικά φύλα (+τα άλλα), εγκαταστάθηκαν στη Σάμο, Χίο, κεντρικές ακτές της Δυτικής Μ. Ασίας.

δ) Τι γνωρίζετε για την οικονομία της Ομ. εποχής; Στην οικονομία της Ομ. εποχής κυριαρχούσε η κλειστή αγροτική οικονομία όπου στήριγμά της ήταν ο οίκος. Ο οίκος ενσωμάτωνε τα μέλη της οικογένειας και άλλα άτομα. Δεν υπήρχε εξειδίκευση και καταμερισμός εργασίας. Όταν υπήρχε έλλειψη κάποιων αγαθών, τα «εισήγαγαν» από άλλους οίκους (ανταλλακτικό εμπόριο) ή τα έπαιρναν με πόλεμο ή με πειρατικές επιδρομές. Το ρόλο του χρήματος έπαιζαν το βόδι, τα δέρματα των ζώων, το μέταλλο ή οι δούλοι.

ε) Ποιος ήταν ο ρόλος των Ομ. επών και ποια η εξέλιξη της γραφής στα Ομ. χρόνια; Εξέλιξη γραφής: Ξεκινώντας από την Γραμμική Β’ που ήταν γνωστή μόνο στους γραφείς, όταν κατέρρευσε ο Μυκ. κόσμος η γραφή αυτή δεν χρησιμοποιήθηκε για 3 αι. Τέλη 9ου – αρχές 8ου αι. επανεμφανίζεται η γραφή στον ελλαδικό χώρο. Τώρα πια τα σύμβολα αποδίδουν φθόγγους. Οι Έλληνες πήραν το Φοινικικό Αλφάβητο + πρόσθεσαν φωνήεντα, αφού το προσάρμοσαν στις ανάγκες της ελληνικής γλώσσας.

Αρχαϊκή εποχή 750 – 480 π. Χ.

α) Ποια περίοδο της ιστορίας ονομάζουμε αρχαϊκή εποχή; Αρχαϊκή ονομάζεται η εποχή από τα μέσα του 8ου αι. π. Χ. – αρχές 5ου αι. π. Χ. Η εποχή αυτή αποτελεί τον προθάλαμο της κλασσικής εποχής. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός της εποχής αυτής είναι ο β΄ ελληνικός αποικισμός 8ος – 6ος αι. π. Χ. Τον 7ο και 6ο αι. π. Χ. άρχισε να διαμορφώνεται (κυρίως στην Ιωνία) το βάθρο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η ελληνική σκέψη. Στο τέλος της εποχής αυτής οι Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες.

β) Τι είναι Πόλις – Κράτος; Με την λέξη Πόλις – Κράτος δηλώνεται η ύπαρξη μιας οργανωμένης ανθρώπινης κοινότητας η οποία κατοικούσε σε συγκεκριμένο χώρο και διοικούνταν από οργανωμένη εξουσία. Ο χώρος που καταλάμβανε η κοινότητα ταυτιζόταν με τα όρια μιας πόλης μαζί με την καλλιεργήσιμη περιοχή γύρω από αυτή.

γ) Ποια τα συστατικά στοιχεία της πόλης – κράτους; α) Κέντρο άσκησης της εξουσίας ήταν η πόλις.

Εκεί βρισκόταν συγκεκριμένο ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Γύρω από αυτό το κέντρο βρισκόταν η ύπαιθρος χώρα, που αποτελούνταν από καλλιεργήσιμη γη και μικρούς οικισμούς. β) Στα κοινά και στη λήψη αποφάσεων ρόλο έπαιζαν οι πολίτες. Ανάλογα με τον τρόπο διαχείρισης των κοινών και της εξουσίας, διαμορφώθηκαν διάφορα πολιτεύματα. Προϋποθέσεις ύπαρξης των πολιτών, η αστυνομία, την οποία πετύχαιναν με τη θέσπιση νόμου από τους ελεύθερους πολίτες, οι οποίοι παρήγαγαν αρκετά αγαθά για αυτάρκεια της πόλης.

ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΧΩΡΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ - ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Ποια τα θετικά + αρνητικά στοιχεία του θεσμού της πόλης – κράτους; Ποια τα αίτια της κρίσης του Ομ. κόσμου;Ποιες οι συνέπειες της κρίσης του Ομ. κόσμου;Ποιες οι συνέπειες της κρίσης των Ομ. χρόνων στην οικονομία;Ποια τα αίτια του β΄ αποικισμού;Ποιες οι σχέσεις μητρόπολης – αποικίας στο β’ αποικισμό;Ποιες οι πολιτειακές μεταβολές μέχρι τη Δημοκρατία και ποια τα χαρακτηριστικά καθενός απ’ των 5 σταδίων;