http://www1.rizospastis.gr/page.do?publDate=26/11/2006&id=7064&pageNo=11&direction=1

Τιμώντας τα 60 χρόνια από την ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) συνεχίζουμεσήμερα τα ειδικά αφιερώματα στη δραστηριότητά του. Τα σημερινά κείμενα αφορούν στηνίδρυση και τη δράση της Σχολής Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου (ΣΑΓΑ) του ΔΣΕ. Είναι έναπρώτο μέρος της προσωπικής μαρτυρίας του Ζήση Ζώκα, που υπήρξε στέλεχος της ΣΑΓΑ, και μεαυτή την έννοια είναι ιδιαίτερα πολύτιμο ντοκουμέντο. Το κείμενο, χωρίς να το επιδιώκει,αποπνέει την ηρωική ατμόσφαιρα της εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού, που όσα και ναγραφτούν δε θα είναι αρκετά για να την αποδώσουν με ακρίβεια. Αντανακλά όλες τις δυσκολίεςκαι ταυτόχρονα την επιμονή και την αφοσίωση στην εκπαίδευση και τις μάχες που υπέδειξαν οιμαθητές μελλοντικοί αξιωματικοί. Οι υπότιτλοι στο κείμενο είναι δικοί μας.

Ζήσης ΖΩΚΑΣΗ δημιουργία και δράση της Σχολής Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ

Μέρος πρώτοΜετά την υπογραφή της συμφωνίας τηςΒάρκιζας, με τις απαράδεκτεςυποχωρήσεις από την πλευρά τουΣυνασπισμού του ΕΑΜ, οι αγωνιστές τηςΕθνικής Αντίστασης του ΕΛΑΣεπέστρεψαν στα σπίτια τους καιεπιδόθηκαν στη δουλιά τους, ναεπουλώσουν τις πληγές στην οικονομίατους και τις καταστροφές που άφησε ητετράχρονη, γερμανοφασιστική κατοχή.Την ώρα που οι αγωνιστές της ΕθνικήςΑντίστασης πάλευαν με τεράστιεςδυσκολίες, που προκάλεσε ο πόλεμος καιη κατοχή, οι δοσίλογοι πουαναρριχήθηκαν στην εξουσία χάρη στηνεπέμβαση του αγγλικού ιμπεριαλισμού καιαργότερα χάρη στην ολόπλευρη βοήθεια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, ποδοπάτησαν τησυμφωνία της Βάρκιζας και με τον τρομοκρατικό μηχανισμό τους, με συλλήψεις, βασανισμούς,καταδίκες και εκτελέσεις και ταυτόχρονα με τις παρακρατικές συμμορίες εξαπέλυσαν άγριατρομοκρατία στις πόλεις και στην ύπαιθρο με δολοφονίες, συλλήψεις, βιασμούς γυναικών καιφυλακίσεις δεκάδων χιλιάδων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.Χιλιάδες αγωνιστές, για να αποφύγουν τις δολοφονικές επιθέσεις των κρατικών οργάνων καιτων παρακρατικών συμμοριών, αναγκάστηκαν να κρύβονται στα βουνά και όταν οι δοσίλογοι μετην άμεση βοήθεια των ιμπεριαλιστών κήρυξαν ανοιχτά τον Εμφύλιο πόλεμο, τότεσυγκροτήθηκαν οι ομάδες ένοπλων καταδιωκόμενων.

Επομένως, ο Εμφύλιος πόλεμος δεν ήτανεπιλογή των αγωνιστών της ΕθνικήςΑντίστασης και των λαϊκών δυνάμεων,αλλά έργο της δεξιάς με την άμεσηυποστήριξη του αγγλο-αμερικανικούιμπεριαλισμού.Οι πρώτες ομάδες των ένοπλωνκαταδιωκόμενων γρήγορα αναπτύχθηκανσε μεγαλύτερους σχηματισμούς, σεσυγκροτήματα, Τάγματα, Αρχηγεία.Ο αριθμός των μαχητών συνεχώςμεγάλωνε σε όλη την Ελλάδα. Για τοσυντονισμό της δράσης των τοπικώνΑρχηγείων, τον Οκτώβρη 1946, ιδρύθηκετο ΓΑ (Γενικό Αρχηγείο) του ΔΣΕ. Ηανάπτυξη και μαζικοποίηση τουανταρτικού κινήματος προέβαλε άμεσα το

πρόβλημα της στελέχωσης των στρατιωτικών τμημάτων, με έμπειρους και ικανούςαξιωματικούς, όπου οι ελλείψεις ήταν πάρα πολύ σοβαρές.Ο ΔΣΕ αντιμετώπιζε πρόβλημα ανάπτυξης της πολεμικής του επίδοσης, σε συνδυασμό με τηνκατάκτηση, αφομοίωση και προσαρμογή της πολεμικής τέχνης στις νέες συνθήκες του λαϊκο-επαναστατικού πολέμου.Οι πιο δοκιμασμένοι μαχητέςΤα κατώτερα στελέχη την πρώτη περίοδο της δράσης του ΔΣΕ αναδείχτηκαν μέσα στη φωτιάτου πολέμου, παλεύοντας με τεράστιες δυσκολίες, σφυρηλατήθηκαν στις καθημερινές συνεχείςμάχες με τον εχθρό. Οι ελλείψεις όμως που αντιμετώπιζε ο ΔΣΕ ήταν τεράστιες και αυτό το κενόκλήθηκε να καλύψει η δημιουργία της ΣΑΓΑ (Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου)τουΔΣΕ, που ιδρύθηκε με απόφαση του ΓΑ το Γενάρη 1947 και λειτούργησε σε έξι σειρές καιαποφοίτησαν από τη ΣΑΓΑ περίπου 3.000 έμπειροι και δοκιμασμένοι ανθυπολοχαγοί και στηνπορεία του αγώνα δοκιμάστηκαν ακόμα περισσότερο, ανδρώθηκαν και επάξια διοίκησαν μεεπιτυχία και οδήγησαν στη μάχη διμοιρίες, λόχους και σε ορισμένες περιπτώσεις και Τάγματα.

Η ΣΑΓΑ από τις αρχές 1947 έως το τέλοςτου Εμφύλιου πολέμου, Αύγουστος 1949,λειτούργησε σε έξι σειρές καιαποφοίτησαν τρεις χιλιάδες (3.000)αξιωματικοί με το βαθμό τουΑνθυπολοχαγού.Η επιλογή των μαθητών:Στη ΣΑΓΑ φοιτούσαν οι πιο καλοί μαχητέςκαι μαχήτριες στο ΔΣΕ, έμπειροι,δοκιμασμένοι στις μάχες, διοικητέςομάδων και διμοιριών για νασυμπληρώσουν και να πλουτίσουν τιςγνώσεις τους και να κατακτήσουν τηντέχνη του πολέμου.Το πρόγραμμα της σχολής διαρκούσετρεις μήνες εντατικής δουλιάς ανεξάρτητατων καιρικών συνθηκών, εκτός και αν στη διάρκεια της φοίτησης διεξάγονταν πολεμικέςεπιχειρήσεις και συμμετείχε στις επιχειρήσεις και η ΣΑΓΑ, τότε η εκπαιδευτική περίοδος ήταναπεριόριστη.

Υπηρέτησα στη ΣΑΓΑ ως εκπαιδευτής (Ανθυπολοχαγός της σχολής αξιωματικών του ΕΛΑΣ) απότον Οκτώβρη 1947, δηλαδή Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ σειρές ως Διοικητής Διμοιρίας, Λόχου Τάγματοςκαι ΠΕ (Πολιτικός Επίτροπος της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ).Από αυτή τη θέση θα προσπαθήσω να βοηθήσω όσο μπορώ για το διάστημα που έχω προσωπικήγνώμη για τις υπηρεσίες που πρόσφερε η ΣΑΓΑ, στην εκπαίδευση και προετοιμασία αξιόμαχωνστρατιωτικών στελεχών που πλαισίωσαν τα τμήματα του ΔΣΕ και ιδιαίτερα για τη συμμετοχή τηςίδιας της ΣΑΓΑ στις μάχες που διεξήγαγε ο ΔΣΕ στα τριάμισι χρόνια του Εμφυλίου πολέμου.

Στα τέλη Σεπτέμβρη 1947 πήρα εντολήαπό το Α.Α. (Αρχηγείο Αγράφων) νααναλάβω τους υποψήφιους μαθητές πουσυγκεντρώνονταν στην έδρα τουΑρχηγείου και προορίζονταν ναφοιτήσουν στη Β΄ Σειρά της ΣΑΓΑ.Χώρος συγκέντρωσης των μαθητώνκαθορίστηκε από το Α.Α. η περιοχήβόρεια της Ρεντίνας στην τοποθεσίαΛεπούχι.Οι πρώτες μέρες πέρασαν με τησυγκρότηση των ομάδων και ταπροβλήματα του τμήματος, ταυτόχροναασχολήθηκε το τμήμα με ασκήσεις πυκνήςτάξης, λύση και συναρμολόγηση τουοπλισμού, καθώς και τις ιδιότητες του

ατομικού και ομαδικού οπλισμού.Στις πρώτες μέρες του Οκτώβρη πήραμε εντολή να ακολουθήσουμε τα τμήματα του Α.Α. πουκινούνταν στο χώρο της Ευρυτανίας και καταλήξαμε στο Κεράσοβο Ευρυτανίας.Στο Κεράσοβο συγκεντρωθήκανε και οι υποψήφιοι φοιτητές των Αρχηγείων Θεσσαλίας καιΡούμελης και συγκεντρώθηκε λόχος με τρεις διμοιρίες.Ι Διμοιρία Διοικητής Ζώκας ΖήσηςII Διμοιρία Διοικητής Οικονόμου ΣωτήρηςIII Διμοιρία Διοικητής Κορολόγος ΓιάννηςΔ/τής λόχου Τερζόγλου Νικόλαος (Πύραυλος) ο μελλοντικός Διοικητής της ΣΑΓΑ.ΠΕ (Πολιτικός Επίτροπος) Κουτσομάρκος ΓεώργιοςΠριν ξεκινήσει η φάλαγγα ανταρτών, των Αρχηγείων Θεσσαλίας και Ρούμελης, την πορεία τηςπρος Βόρεια Ελλάδα από το γεγονός ότι ο σ. Τερζόγλου συνέχιζε να εκτελεί τα καθήκοντα στηΔ/νση του Α.Α., Δ/της του λόχου των υποψήφιων μαθητών τοποθετήθηκε ο Ζήσης Ζώκας μεΠΕ το Γεώργιο Κουτσομάρκο.

Στις 8-10-1947 ξεκινήσαμε μεκατεύθυνση προς τη Βόρεια Ελλάδα.Ακολουθώντας το δρομολόγιο Κεράσοβο -Τοπόλενα - Αυλάκι - Βελανηδιά η πορείαγινόταν μόνο τη νύχτα και στις 13-10-1947 φτάσαμε στο Τετράκομο.Συνεχίσαμε την πορεία μας απόΤετράκομο - Θεοδώριανα - ΝεράιδαΤρικάλων - Γαρδίκι - Μουτσάρα.Στη συνέχεια με νυχτερινή πορεία μεχιονόνερο και αρκετό κρύο περάσαμε τοΒουνό Περιστέρι και την ημέρακαλυφθήκαμε. Αυτή την ημέρα με εντολήτου Νίκου Τερζόγλου ο δ/τής της IIδιμοιρίας Σωτήρης Οικονόμου επέστρεψεστο Α.Α.Τη νύχτα της 18 προς 19 Οκτώβρη περάσαμε την Κατάρα. Αυτή ακριβώς την περίοδο τμήματατου Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας του ΔΣΕ επιτίθονταν εναντίον των τμημάτων τουκυβερνητικού στρατού στην περιοχή του Μετσόβου.Η φάλαγγα των τμημάτων Θεσσαλίας και Ρούμελης μαζί και ο λόχος των μαθητών της ΣΑΓΑσυνεχίσαμε την πορεία προς Βουβούσα.Στη Βοβούσα παραμείναμε μια μέρα για ξεκούραση, με εντολή ο λόχος των μαθητών συνέχισετην πορεία του Βοβούσα - Σαμαρίνα - Κάντσικο - Λυκόραχη έπειτα από πολυήμερη έντονη καικουραστική πορεία, βαδίζοντας τον περισσότερο καιρό μόνο τη νύχτα, αντιμετωπίζοντας καισοβαρό πρόβλημα τροφοδοσίας, τις 25 Οκτώβρη 1947, φθάσαμε στην έδρα της ΣΑΓΑ στο χωριόΑετομελίτσα Γράμμου. Στην έδρα της Σχολής συναντήσαμε τους υποψήφιους μαθητές της Β΄Σειράς αξιωματικών, από τα τμήματα του ΔΣΕ Βόρειας Ελλάδας, καθώς και τους αξιωματικούςεκπαιδευτές. Προσωρινά χρέη Δ/ντή στη ΣΑΓΑ έκανε ο αξιωματικός του ΔΣΕ Ανέστης Κονταξής(Ακρίτας). Ο Νίκος Τερζόγλου ανέλαβε τη διεύθυνση της Σχολής με βοηθό (ΠΕ) το ΝίκοΑκριτίδη. Για λίγο διάστημα στην έδρα της Σχολής Αξιωματικών παρέμενε και ο ΝίκοςΜπελογιάννης και ασχολήθηκε με τη διαφωτιστική δουλιά, σύντομα όμως έφυγε για το ΓενικόΑρχηγείο του ΔΣΕ.

Η Β΄ Σειρά της ΣΑΓΑ με δύναμη 334μαθητές συγκροτήθηκε σε τρεις λόχους:Ι Λόχος δ/τής Κώστας ΡάφτηςΙΙ Λόχος δ/τής Αρχιμήδης ΦλώροςΙΙΙ Λόχος δ/τής Δημήτρης ΚονδόροςΔιοικητές διμοιριών:Ζάχος Γεώργιος, Ζαχαριάδης Αβραάμ,Ζώκας Ζήσης, Καμηνάρης Βασίλειος,Κορόλογος Γιάννης, ΛαμπράκηςΠαναγιώτης, Μάτσης Γεώργιος, ΜυλωνάςΓεώργιος, Χατζή Βασιλική. Αργότερα στηΣχολή ήρθε και ο Γεώργιος Νικολάου καιασχολήθηκε με την κατάρτιση τουπρογράμματος εκπαίδευσης.Αυτή την περίοδο στην έδρα της Σχολήςβρισκόταν και ο Γιάννης Μανίας (Βάνιας),

αξιωματικός της Αεροπορίας. Καθηγητής τοπογραφίας ανέλαβε ο μηχανικός τοπογράφος ΝίκοςΒυθούλκος.

Εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις επιδιώξεις του ΔΣΕΤο πρόγραμμα εκπαίδευσης και προετοιμασίας των μελλοντικών αξιωματικών της Σχολής ήτανπροσαρμοσμένο στις στρατιωτικές επιδιώξεις του ΔΣΕ, που αγωνίζονταν για την κατάληψη τηςεξουσίας.Με βάση όμως την ανισότητα στο συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στον κυβερνητικό στρατό καιστο ΔΣΕ (υπέρ του κυβερνητικού στρατού), ο ΔΣΕ καθόρισε τη δικιά του λαϊκοεπαναστατικήτακτική, το συνδυασμό της τακτικής του τακτικού επαναστατικού στρατού και την τακτικήελιγμών διεισδύσεων και ανταρτοπόλεμου.Βασική αρχή και κυρίαρχο πνεύμα, που περνούσε μέσα από τα προγράμματα εκπαίδευσης τηςΣΑΓΑ ήταν πάντα η ΕΠΙΘΕΣΗ.

Σ' αυτή τη βάση γινόταν η εκπαίδευσηστη Σχολή με κύριο στόχο ναπροετοιμάσει τους μελλοντικούςαξιωματικούς δίνοντάς τους τααπαραίτητα εφόδια για διοικητέςτμημάτων ενός λαϊκού επαναστατικούστρατού.Παράλληλα με τη στρατιωτικήεκπαίδευση, στη ΣΑΓΑ γινόταν καισοβαρή πολιτική ιδεολογική δουλιά, πουθα έπρεπε συνεχώς να εξηγεί στουςμαχητές του ΔΣΕ και στο λαό τους λόγουςπου η ντόπια πλουτοκρατική ολιγαρχίακαι οι ξένοι ιμπεριαλιστές προκάλεσαν τονΕμφύλιο πόλεμο, επιδιώκοντας με τηφωτιά και το σίδερο να χτυπήσουν τολαϊκό κίνημα, να σπάσουν το φρόνημα του λαού και το κυρίαρχο δικαίωμά του όπως ο ίδιοςαποφανθεί για τον τρόπο διακυβέρνησής του. Συνεπώς, η πολιτική δουλιά στόχευε στοδυνάμωμα των δεσμών με το λαό και στην καλύτερη προετοιμασία των μαχητών του ΔΣΕ για τηδιεξαγωγή του ένοπλου αγώνα.Το πρόγραμμα εκπαίδευσης, όπως σε κάθε στρατό, έτσι και στη ΣΑΓΑ του ΔΣΕ άρχισε από τιςασκήσεις πυκνής τάξης.Σκοπός των ασκήσεων πυκνής τάξης ήταν οι μελλοντικοί αξιωματικοί του ΔΣΕ να καταστήσουντα τμήματά τους, που θα διοικούνε, ικανά να παρουσιάζονται και να κινούνται με άψογο τρόπο,με όπλο και δίχως όπλο, να αποκτήσουν το αίσθημα της πειθαρχίας, της συνοχής, να πετύχουνσυγχρονισμό κινήσεων, ζωηρότητα και ακρίβεια. Ακόμα, οι ασκήσεις πυκνής τάξηςπροετοιμάζουν τους μαθητές, ώστε να υποστούν την παραπέρα εκπαίδευση στις ασκήσεις μάχηςμε μεγαλύτερη άνεση και αντοχή. Ταυτόχρονα, οι μαθητές της σχολής διδάσκονται τις τεχνικέςιδιότητες των όπλων - ευθείας και καμπύλης τροχιάς, ταχυβολία, μέγιστο και δραστικόβεληνεκές, καθώς και τις τακτικές ιδιότητες, τη χρησιμοποίηση των όπλων στις διάφορες φάσειςτου ένοπλου αγώνα.Διδάσκονταν τους σχηματισμούς μάχης, που λαμβάνουν τα στρατιωτικά τμήματα στις διάφορεςφάσεις των πολεμικών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα με την παραπάνω δουλιά, οι μαθητέςδιδάσκονταν μαθήματα τοπογραφίας, τα χαρακτηριστικά του εδάφους, το ρόλο που παίζει τοέδαφος στη διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο στην επίθεση όσο και στην άμυνα.Οι πολεμικές επιχειρήσεις διαφόρων όπλων διεξάγονται στην ξηρά, στη θάλασσα καιστον αέρα. Οι πολεμικές επιχειρήσεις των τμημάτων πεζικού διεξάγονται στο έδαφος.Μεγάλο ρόλο στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων στα πεδία των μαχών παίζει ηδιαμόρφωση του εδάφους, η οποία διευκολύνει ή δυσκολεύει στην εκπλήρωση τηςαποστολής των μαχόμενων τμημάτων.

Από τη διαμόρφωση του εδάφους εξαρτώνται:1. Η διάταξη που θα λάβουν τα τμήματα κατά την εκτέλεση της επιχείρησης.2. Η βάση πυρός και το σημείο παρατήρησης.3. Τα μέσα πυρός και το καμουφλάζ των τμημάτων.Από τη σωστή χρησιμοποίηση του εδάφους, σε όλες τις φάσεις των πολεμικώνεπιχειρήσεων, εξαρτάται η επιτυχής έκβαση των μαχών και η νίκη επί του αντίπαλου.Επιμονή και αφοσίωσηΗ παραπάνω επίμονη και κουραστική δουλιά με τους μαθητές της Σχολής για την εκμάθηση καιχρήση του οπλισμού, τη μελέτη και χρησιμοποίηση του εδάφους στις διάφορες φάσεις τωνπολεμικών επιχειρήσεων, τη μελέτη και συγκρότηση των τμημάτων σε σχηματισμούς μάχης στιςδιάφορες φάσεις του ένοπλου αγώνα ήταν μέρος του βασικού προγράμματος των ασκήσεωνμάχης, που θα επακολουθούσανε κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης.Οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών δούλευαν ακούραστα με επιμονή και αφοσίωση, παρά τιςδυσμενείς καιρικές συνθήκες και τα σοβαρά προβλήματα διατροφής και ενδυμασίας,αφομοιώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια για την πολεμική τέχνη. Μετά από τηνπαραπάνω προκαταρκτική δουλιά, η εκπαίδευση προχωρούσε στις κύριες φάσεις του ένοπλουαγώνα.Φάση επιθετικού αγώναΚατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης των μαθητών της ΣΑΓΑ, στο θεωρητικό μέρος του επιθετικούαγώνα, αυτοί θα έπρεπε να αφομοιώσουνε τη θεωρία και να προετοιμαστούν πρακτικά στηντέχνη του πολέμου, το σκοπό των επιθετικών επιχειρήσεων, που αποβλέπουν πάντα στησυντριβή του αντίπαλου και η οποία επιτυγχάνεται μόνο με την ΕΠΙΘΕΣΗ. Επρεπε επίσης ναδιδαχθούνε τον τρόπο επίτευξης της νίκης με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και με οικονομίαδυνάμεων. Οι ασκήσεις μάχης αρχινούσανε από τη φάση του επιθετικού αγώνα, ξεκινώντας μετην προσπέλαση προς συνάντηση του εχθρού και παίρνοντας όλα τα απαραίτητα μέτραασφάλειας, όπως: α) Εμπροσθοφυλακή, β) Πλαγιοφυλακή, γ) Οπισθοφυλακή.Εκτός αυτού οι μαθητές διδάσκονταν τα μέτρα τα οποία έπρεπε να ληφθούν με τη λήψη επαφήςμε τον εχθρό, επίσης τους ορισμούς της επίθεσης:Α. «Χώροι συγκέντρωσης» - εκεί όπου συγκεντρώνεται το τμήμα πριν από την επίθεση και ταπλεονεκτήματα που πρέπει να εξασφαλίζει ο χώρος για τον επιτιθέμενο.Β. «Βάση εξόρμησης» - πότε καταλαμβάνεται και τους όρους που πρέπει να πληροί.Γ. «Βάση πυρός» - πού τοποθετείται και τι προϋποθέσεις πρέπει να εξασφαλίζει στονεπιτιθέμενο.Δ. «Γραμμή εξόρμησης» - πού βρίσκεται και πότε καταλαμβάνεται από τον επιτιθέμενο.Ε. «Γραμμή εφόδου» - σε ποια απόσταση βρίσκεται περίπου από τις θέσεις του εχθρού, πώςχρησιμοποιεί ο επιτιθέμενος το πυρ κατά την κίνηση και τέλος από ποια απόσταση πώςπραγματοποιείται το τελευταίο άλμα της εφόδου ενάντια στις θέσεις του εχθρού.Ακόμα οι μαθητές διδάσκονταν τα μέτρα που λαμβάνει το τμήμα κατά την προσπέλαση, ταμέτρα μετά τη Λήψη Επαφής με τον εχθρό. Ακολουθούσε η αναγνώριση: Μελέτη του εδάφους,κατάσταση του εχθρού, δύναμη, διάταξη, οπλισμός, οχύρωση. Ακολουθούσε η διαταγή επίθεσηςκαι καθόριζε το σχέδιο ενέργειας: κατεύθυνση, δύναμη, βάση πυρός, θέση της Διεύθυνσης τηςεπιχείρησης, θέση εφεδρείας, εξασφάλιση ανεφοδιασμού, μεταφορά τραυματιών, πιθανάδρομολόγια για τη μεταφορά ενισχύσεων του εχθρού, χρονικά όρια κατάληψης αντικειμενικούσκοπού.Μεγάλη σημασία έδινε η Σχολή στον νυχτερινό αγώνα. Ο ΔΣΕ, από την ίδια τηνπροέλευση του Στρατός Λαϊκός και Επαναστατικός, ευρισκόμενος σε μειονεκτική θέση σε σχέσημε τον Κυβερνητικό στρατό, ως προς το συσχετισμό των δυνάμεων και των πολεμικών μέσων,εφάρμοζε τη δικιά του λαϊκή, επαναστατική τακτική, δίνοντας μάχες κατά μέτωπο καιεφαρμόζοντας την αντάρτικη τακτική με ελιγμούς και βαθιές διεισδύσεις στα μετόπισθεν τουεχθρού. Για να καλύψει την παραπάνω ανισότητα, ο ΔΣΕ ανέπτυξε σε μεγάλο βαθμό τονΝυχτερινό Αγώνα, οργανώνοντας νυχτερινές επιθέσεις σε στόχους του Κυβερνητικού Στρατούκαι σημειώνοντας σοβαρές επιτυχίες. Ξεκινώντας από το πιο πάνω γεγονός, η ΣΑΓΑ του ΔΣΕ

έδινε μεγάλη σημασία στο πρόγραμμα εκπαίδευσης στον Νυχτερινό Επιθετικό Αγώνα.Ακολουθούσαν ασκήσεις μάχης εντός κατοικημένου χώρου με τις ξεχωριστές τουςιδιαιτερότητες.Αμυντικός Αγώνας (Α.Α.)Οι μαθητές της ΣΑΓΑ διδάσκονταν τις βασικές αρχές αμυντικού αγώνα. Πότε και σε ποιεςπεριπτώσεις διεξάγεται αμυντικός αγώνας και ποιες οι επιδιώξεις του, καθώς και τους βασικούςόρους για την επιτυχή έκβαση του, όπως:Α. Σωστή επιλογή αμυντικής τοποθεσίας.Β. Κλιμάκωση σε βάθος των εστιών πυρός στην αμυντική διάταξη.Γ. Η ύπαρξη μετωπικής και πλευρικής ορατότητας σε βάθος.Δ. Καλό σχέδιο πυρός, που να μην αφήνει νεκρές γωνίες (απυρόβλητο).Ε. Εφαρμογή της ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ με συνεχείς αντεπιθέσεις με σκοπό την εξουθένωσητου αντιπάλου.Οι μαθητές διδάσκονταν ακόμα το ρόλο της προφυλακής κατά τη φάση του Α.Α., που αποβλέπειστην προφύλαξη του αμυνόμενου από αιφνιδιαστική επίθεση του εχθρού. Επίσης διδάσκονταντην αποστολή και εγκατάσταση της ενέδρας, που αποβλέπει στην πρόληψη και διαφύλαξη απόαιφνιδιαστική επίθεση.Οι ασκήσεις άρχιζαν από την Ομάδα, τη Διμοιρία, το Λόχο. Βασική αρχή στην εκπαίδευση στηΣΑΓΑ ήταν πάντοτε το επιθετικό πνεύμα. Οι ασκήσεις προετοιμάζονταν με όλες τις λεπτομέρειες,με προβλεπόμενα επεισόδια ή και εντελώς απρόοπτα. Κατά την προετοιμασία της άσκησης, ηανάλυση της διαταγής γινόταν παρουσία όλων των μαθητών. Μετά την άσκηση της μάχηςακολουθούσε κριτική συζήτηση με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών, κάνονταςπαρατηρήσεις για τα αδύνατα σημεία της άσκησης.Με βάση αυτό το πρόγραμμα η εκπαίδευση της Β΄ Σειράς της ΣΑΓΑ, που ξεκίνησε στις αρχέςτου Νοέμβρη του 1947 στην Αετομελίτσα του Γράμμου, συνέχισε έως το τρίτο δεκαήμερο τουΔεκέμβρη, οπότε με εντολή του Γενικού Αρχηγείου (Γ.Α.) του ΔΣΕ μετακινήθηκε στο Βίτσι καιεγκαταστάθηκε στο χωριό Λαιμός της Πρέσπας. Εκεί συνέχισε με την ίδια ένταση η εκπαίδευσηγια την ολοκλήρωση του προγράμματος, το οποίο ολοκληρώθηκε στα μέσα Γενάρη του 1948 καιακολούθησαν οι εξετάσεις και η επίσημη τελετή ορκωμοσίας των Ανθυπολοχαγών και ηκατανομή τους στις μονάδες του ΔΣΕ. Στα τέλη Γενάρη 1948 οι μονάδες του ΔΣΕ πλαισιώθηκαναπό 334 έμπειρους και δοκιμασμένους Ανθυπολοχαγούς, που κάλυψαν έως ένα βαθμό τιςανάγκες του.Συμμετοχή στις μάχεςΗ Γ΄ Σειρά της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ άρχισε μετά το τέλος της Β΄ Σειράς, το τρίτο δεκαήμερο τουΓενάρη του 1948. Εδρα της Γ΄ Σειράς ήταν επίσης το χωριό Λαιμός και το πρόγραμμαπαρακολούθησαν και αποφοίτησαν 460 μαθητές και μαθήτριες, Ανθυπολοχαγοί. Η Γ΄ Σειράσυγκροτήθηκε σε δύο Διλοχίες: Διευθυντής Σχολής: Νίκος Τερζόγλου (Πύραυλος) Πολιτικός Επίτροπος: Νίκος Ακριτίδης Διοικητής 1ης Διλοχίας: Αρχιμήδης Φλώρος Διοικητής 2ης Διλοχίας: Δημήτριος Κονδόρος

Η χρονική εκπαιδευτική περίοδος της Γ΄ Σειράς της ΣΑΓΑ ήταν αρκετά περιορισμένη καιτελείωσε περίπου σε δύο μήνες. Ο όγκος του προγράμματος ήταν το ίδιο με αυτό της Β΄ Σειράς,γι' αυτό η Γ΄ Σειρά χρειάστηκε να εργαστεί με πολύ εντατικούς ρυθμούς ώστε στα περιορισμέναχρονικά όρια των δύο μηνών να καλύψει το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Στα τέλη Μάρτη 1948άλλοι 460 απόφοιτοι Ανθυπολοχαγοί της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ, με Διάταγμα της ΠΔΚ, ονομάστηκανανθυπολοχαγοί και φύγανε να πλαισιώσουν τα τμήματα του ΔΣΕ.Η Δ΄ Σειρά της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ συγκροτήθηκε στα τέλη Μάρτη 1948 στο χωριό Λαιμός Πρέσπας.Αρχική δύναμη της Δ΄ της ΣΑΓΑ 394 μαθητές και μαθήτριες.Δ/τής της σχολής Νίκος ΤερζόγλουΠΕ της σχολής Νίκος ΑκριτίδηςΕπιτελής της σχολής Λαμπράκης Παναγιώτης

Δ/ντής σπουδών Μυλωνάς ΓιώργοςΔ/τής Ι Διλοχίας Αρχιμήδης ΦλώροςΔ/τής 1 Λόχου Ζαχαριάδης ΑβραάμΔ/τής 2 Λόχου Ζάχος ΓεώργιοςΔ/τής ΙΙ Διλοχίας Καμινάρης ΒασίλειοςΔ/τής 3 Λόχου Μάτσης ΓεώργιοςΔ/τής 4 Λόχου Ζώκας ΖήσηςΜετά τη συγκρότηση του Λόχου, χωρίς καθυστέρηση, άρχισε η εφαρμογή του προγράμματος, ηεκπαίδευση.Στο πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη η ΣΑΓΑ άρχισε να προετοιμάζεται για μετακίνηση και σύντομαπήρε εντολή να συνοδέψει τη Δ/νση του Γ.Α. που θα μετακινούνταν από Βίτσι προς Γράμμο.Η πορεία που ακολούθησε η ΣΑΓΑ ήταν: Λαιμός - Κρυσταλοπηγή -Πολιάνεμος - Πεύκο -Μυροβλήτης - Λυκοράχη - Αετομελίτσα. Η πορεία έγινε κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκεςσυνεχούς βροχής. Μετά την εγκατάσταση στην Αετομελίτσα άρχισε εντατικά η εφαρμογή τουπρογράμματος εκπαίδευσης. Το πρώτο δεκαήμερο του Μάη, η ΣΑΓΑ πήρε εντολή από το Γ.Α. καισυμμετείχε στη διείσδυση που πραγματοποίησαν τα τμήματα του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίαςστην περιοχή Βοΐου Γρεβενών, με αποστολή να χτυπήσουν και να εξοντώσουν τις εχθρικέςδυνάμεις σ' αυτή την περιοχή. Η επιχείρηση έληξε με επιτυχία. Η συμμετοχή της ΣΑΓΑ ήταναποφασιστική και ανταποκρίθηκε στην αποστολή της. Επιστρέφοντας στη βάση της, μετά τηνεπιχείρηση, η ΣΑΓΑ επιδόθηκε εντατικά στο πρόγραμμα εκπαίδευσης, μελετώντας ταυτόχρονακαι γενικεύοντας την πείρα από τη συμμετοχή της Σχολής στις επιχειρήσεις του ΔΣΕ στηνπεριοχή Βοΐου Γράμμου. Η εκπαίδευση προχωρούσε με εξαιρετικά εντατικούς ρυθμούς, οιμαθητές και εκπαιδευτές ακούραστα δούλευαν μέρα και νύχτα, ώστε οι μαθητές να είναι έτοιμοι,σε οποιαδήποτε στιγμή, να εμπλακούν στις μάχες, που θα αρχίζουν σε λίγο στην περιοχήΓράμμου, ή ακόμα να φύγουν για τα τμήματα και να αναλάβουν διοικητές διμοιριών και ναοδηγήσουν τους μαχητές του ΔΣΕ στη μάχη, πριν την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικούπρογράμματος, γιατί πλησίαζε η ώρα της αναμέτρησης με τον κυβερνητικό στρατό στο Γράμμο.Στις 16-06-1948 ο κυβερνητικός στρατός ξεκίνησε τις επιχειρήσεις «ΚΟΡΟΝΙΣ» ενάντια στο ΔΣΕστην περιοχή Σμόλικα -Γράμμου. Οι μάχες άρχισαν ανατολικά του Γράμμου στην περιοχήΝεστορίου, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη των υψωμάτων, Αμούδα-Αλεβίτσα. Απώτεροςσκοπός του κυβερνητικού στρατού να προχωρήσει προς κατάληψη του κυρίου - Γράμμου, ναεγκλωβίσει και να συντρίψει τα τμήματα του ΔΣΕ. Η Αντίσταση του ΔΣΕ ανάγκασε τα τμήματατης ΧΙV Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού, λόγω των μεγάλων απωλειών, να διακόψουντην επίθεση και ο κυβερνητικός στρατός να στραφεί προς άλλη κατεύθυνση.Την 21-06-1948 εκδηλώθηκε επίθεση της IX Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού από τηνπλευρά της Κόνιτσας, δυτικά του ποταμού Σαρανταπόρου, με κατεύθυνση Πύργου Στράτσανης -Γκόλιο - Κάμενικ. Στις 23-06-1948 αιφνιδιαστικά κατελήφθη ο Πύργος Στράτσανης.Με την έναρξη των επιχειρήσεων του Γράμμου, η ΣΑΓΑ πήρε εντολή διέκοψε την εκπαίδευσηκαι κινήθηκε από την έδρα της Αετομελίτσας με μία Διλοχία προς Δυτικό Γράμμο περιοχήΓκόλιο, Κάμενικ και η άλλη Διλοχία κινήθηκε προς Νοτιο-ανατολικό Γράμμο στην περιοχήΜπουχέτσι.Οταν ο κυβερνητικός στρατός κατέλαβε τον Πύργο Στρατσάνης και κινήθηκε προς κατάληψητων υψωμάτων Γκόλιο-Κάμενικ, επενέβη στη μάχη μαζί με άλλα τμήματα του ΔΣΕ και η Διλοχίατης ΣΑΓΑ και εμπόδισαν προέλαση του εχθρού προς τα εμπρός και την κατάληψη τωνυψωμάτων Γκόλιο-Κάμενικ.Οι μαθητές της Ι Διλοχίας της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ προέβαλαν σθεναρή Αντίσταση και με αντεπιθέσειςαναγκάσανε τον εχθρό να ανακόψει την προέλαση προς τα εμπρός, κατά μήκος των ελληνο-αλβανικών συνόρων και να εγκλωβίσουν και να εξοντώσουν τα τμήματα του ΔΣΕ, όπωςπροέβλεπε το Γενικό επιτελείο του κυβερνητικού στρατού, με το σχέδιο «ΚΟΡΟΝΙΣ», καιανάγκασε την IX Μεραρχία του κυβερνητικού στρατού να στραφεί επιθετικά προς άλληκατεύθυνση.

Στις αρχές Ιούλη ένας ακόμη λόχος της ΣΑΓΑ από Μπουχέτσι έφυγε για ενίσχυση της Ι Διλοχίαςπου μαχόταν στο Γκόλιο - Κάμενικ. Η Αντίσταση των τμημάτων της ΣΑΓΑ προξένησαν σοβαρέςαπώλειες στον εχθρό, σε νεκρούς και τραυματίες. Δυστυχώς όμως και οι απώλειες της ΣΑΓΑ δενήταν λίγες, μεταξύ των νεκρών και οι αξιωματικοί:1. Ζάχος Γεώργιος Δ/τής λόχου2. Κολιτσίδας Δημήτριος Δ/τής Διμοιρίας3. Παπαλέξης Γεώργιος Δ/τής Διμοιρίας4. Ταπηνόπουλος Γιάννης Δ/τής ΔιμοιρίαςΟ 4ος λόχος της ΣΑΓΑ πήρε διαταγή να παραμείνει στο Μπούτσι, κοντά στο ποτάμιΣαραντάπορο, να εγκατασταθεί αμυντικά και να φράξει το δρόμο του εχθρού από Επιχώρι προςΜπουχέτσι.Και ενώ η προσπάθεια του κυβερνητικού στρατού στον Ανατολικό και Δυτικό Γράμμο απέτυχανπαταγωδώς να εγκλωβίσουν και εξοντώσουν το ΔΣΕ, στις αρχές Ιούλη 1948 η Δ/ση τουΑρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας του ΔΣΕ διέπραξε ένα σοβαρότατο λάθος. Απέσυρε το λόχο απότο ύψωμα Προφ. Ηλία του Πενταλόφου, με αποτέλεσμα ο κυβερνητικός στρατός ναεκμεταλλευτεί την κατάσταση και σχεδόν αμαχητί να καταλάβει τα υψώματα Τάλιαρο καιΠαλαιοκρεμήνη στην περιοχή Πενταλόφου και να πραγματοποιήσει ελιγμό σε βάθος στηνπεριοχή Επταχωρίου, με απώτερο σκοπό την κατάληψη των υψωμάτων Κούτσορο καιΜπουχέτσι και να ανοίξει ο δρόμος προς Κάτω και Ανω Αρένα.Μετά την αποτυχία της XΙV Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού στον Ανατολικό Γράμμο νακαταλάβει τα υψώματα Αμούδα και Αλεβίτσα και την αποτυχία της IX Μεραρχίας να προχωρήσειπρος Γκόλιο - Κάμενικ στο Δυτικό Γράμμο, ο κυβερνητικός στρατός προσπάθησε ναεκμεταλλευτεί τον ελιγμό που πέτυχε στον τομέα Επταχωρίου και στο πρώτο δεκαήμερο τουΙούλη, η II Μεραρχία του κυβερνητικού ενέργησε επιθετικά με σκοπό να καταλάβει τον ορεινόόγκο του Μπουχέτσι, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τις Αρένες Σουφλιάκα.Δυστυχώς όμως δεν πέτυχε το σκοπό του. Ο 4ος λόχος της ΣΑΓΑ απέκρουσε επίθεση με βαριέςαπώλειες για τον κυβερνητικό στρατό, με αποτέλεσμα ο εχθρός να παραιτηθεί προσωρινά απότα σχέδιά του για την κατάληψη του Γράμμου και να στρέψει τις δυνάμεις του προς τοσυγκρότημα Σμόλικα, Ταμπούρη, Προφ. Ηλία Φούρκας.Αυτή την περίοδο και αφού σταθεροποιήθηκε το μέτωπο στο Δυτικό Γράμμο τα τμήματα τηςΣΑΓΑ, που μάχονταν στο Δυτικό Γράμμο επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν αμυντικά στηνπεριοχή Μπουχέτσι Ζέρμα, όπου μετά την κατάληψη του συγκροτήματος Σμόλικα Ταμπούρηαπό τον κυβερνητικό στρατό στις αρχές Αυγούστου απέκρουσαν επανειλημμένες επιθέσεις τουεχθρού να προχωρήσει και να καταλάβει καίριες θέσεις προς Σταυρό και Αρένα στο συγκρότηματου Κυρίως Γράμμου.Εκπαίδευση στα χαρακώματαΣε όλο αυτό το διάστημα των επιχειρήσεων του Γράμμου, παρά την κούραση, υπερένταση,οχύρωση, μάχες και απόκρουση του εχθρού κατά τις ώρες διακοπής των μαχών, οι μαθητές τηςΣΑΓΑ και μέσα στα χαρακώματα κατά μικρές ομάδες συνεχίζανε να ασχολούνται με τοπρόγραμμα εκπαίδευσης και στο πρώτο δεκαήμερο Αυγούστου, περίπου πενήντα μαθητές τηςσχολής, πριν την ονομασία τους ως αξιωματικοί, έφυγαν για τις Μονάδες τους να καλύψουνκενά που είχαν δημιουργήσει οι συνεχείς μάχες στα τμήματα του ΔΣΕ.Στις 70 ημέρες των μαχών στο Γράμμο, η ΣΑΓΑ πολεμούσε και ταυτόχρονα διδασκόταν με βάσητο πρόγραμμα της εκπαίδευσης και στις 20 προς 21 Αυγούστου, μαζί με όλα τα τμήματα τουΔΣΕ, που μάχονταν στο Γράμμο, η ΣΑΓΑ πραγματοποίησε τον ελιγμό μέσω Αλεβίτσας μεκατεύθυνση το Βίτσι.Αμέσως μετά τον ελιγμό, τα τμήματα της ΣΑΓΑ πήραν διαταγή να εγκατασταθούν αμυντικά στοελληνικό φυλάκιο, βόρεια στο χωριό Κομνηνάδες και να εμποδίσουν κατά την ημέρα 21Αυγούστου κίνηση του εχθρού κατά μήκος των ελληνο-αλβανικών συνόρων.Κι ενώ ο κυβερνητικός στρατός πανηγύριζε, πιστεύοντας ότι ο ΔΣΕ εξοντώθηκε στο Γράμμο, τοσύνθημα που κυριάρχησε στη ΣΑΓΑ μετά τον ελιγμό μας στο Βίτσι ήταν: ΟΛΗ Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙΓΡΑΜΜΟΣ.

Και μ' αυτό το σύνθημα οι μαχητές του ΔΣΕ συνέχισαν τον αγώνα τους και σύντριψαν στο ΜάλιΜάδι ολόκληρες ταξιαρχίες του κυβερνητικού στρατού το Σεπτέμβρη 1948 και τον βύθισαν σεβαθιά απογοήτευση και κρίση και μόνο χάρη στην ολόπλευρη ηθική και υλική βοήθεια τουαμερικάνικου ιμπεριαλισμού μπόρεσε να συνέλθει.Μετά τον ελιγμό από το Γράμμο στο Βίτσι, η Σχολή εγκαταστάθηκε στην περιοχή Πρέσπας,ολοκλήρωσε το πρόγραμμα εκπαίδευσης και επακολούθησε η ορκωμοσία. Πριν όμως φύγουνε οιΑνθυπολοχαγοί της Δ΄ Σειράς της ΣΑΓΑ για τις Μονάδες τους, στις 30 Αυγούστου 1948, οκυβερνητικός στρατός άρχισε την επίθεσή του ενάντια στο ΔΣΕ στο Βίτσι στην περιοχή Μάλι-Μάδι Μπούτσι, καθώς επίσης και στην περιοχή του όρους Βάρνου Κούλα Πλατί. Στις 3Σεπτεμβρίου μία Διλοχία της Σχολής Αξιωματικών πήρε διαταγή από το Γ.Α. και κινήθηκε στηνπεριοχή Φλώρινας και επιτέθηκε για αντιπερισπασμό στο ύψωμα Δερβένι. Η Διλοχία μετά τηνεπιχείρηση επέστρεψε στην Πρέσπα στην έδρα της και ένας λόχος Αξιωματικών κινήθηκε προςΜάλι-Μάδι και εγκαταστάθηκε αμυντικά στο βασικότερο ύψωμα Μπούτσι. Με πείσμα, ηρωισμό ολόχος της ΣΑΓΑ πάλεψε και αντιμετώπισε τις επιθέσεις του εχθρού, προξενώντας του μεγάλεςαπώλειες συνέβαλε αποφασιστικά, όταν στις 10-11 Σεπτέμβρη τα τμήματα του ΔΣΕ πέρασαν σεαντεπίθεση στην περιοχή Μάλι-Μάδι, ανέτρεψαν τα σχέδια του εχθρού, διέλυσαν κυριολεκτικάτην 22αΤαξιαρχία του κυβερνητικού στρατού και ο εχθρός πανικόβλητος εγκατέλειψε τηνπεριοχή Μάλι-Μάδι και τα σχέδιά του να εξοντώσει το ΔΣΕ.Σ' αυτή τη μάχη ανάμεσα στις απώλειες που είχε ο λόχος αξιωματικών είναι και ο Δ/ντής τουλόχου Αβραάμ Ζαχαριάδης. Αυτή την περίοδο προσωρινά η ΣΑΓΑ διέκοψε τη λειτουργία της γιανα ξαναρχίσει να λειτουργεί στα τέλη του Οκτώβρη 1948.

http://www1.rizospastis.gr/page.do?publDate=3/12/2006&id=8302&pageNo=11&direction=1Μέρος δεύτερο

H E΄ Σειρά της ΣΑΓΑΣτις αρχές Νοέμβρη 1948 άρχισε ναλειτουργεί η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑ. Εδρα τηςσχολής ήταν το χωριό Λαιμός στηνΠρέσπα. Δύναμη της Ε΄ Σειράς περίπου620 μαθητές.Διοικητής της ΣΑΓΑ ήταν ο ΝικητίδηςΝίκος (Κόλιας),Πολιτικός Επίτροπος οΔημήτριου Πάνος,Επιτελάρχης ο ΒαλαχάςΓεώργιος, Διευθυντής Σπουδών οΣαμαρίδης Γεώργιος (Λογοθέτης), Βοηθόςο Μυλωνάς Γεώργιος,Τοπογράφος οΒυθούλκας ΝικόλαοςΗ Σχολή συγκροτήθηκε σε 2 Τάγματα:Διοικητές Ταγμάτων ήταν στο Ι Τάγμα οΖώκας Ζήσης.Αργότερα τον αντικατέστησε ο Γεώργιος Νικολάου,στο II Τάγμα ο ΜπουροζήκαςΧρυσόστομος.Το πρόγραμμα εκπαίδευσης της Ε΄ Σειράς άρχισε στις αρχές Νοέμβρη. Η Ε΄ Σειρά άρχισε σε μίαπερίοδο, όπου ο ΔΣΕ με την τακτική του στις μάχες του Γράμμου και στο Βίτσι και τηνοργανωτική του συγκρότηση (Δημιουργία Μεραρχιών) μετά τον ελιγμό από το Γράμμο στο Βίτσιείχε και τυπικά ολοκληρώσει τη μετατροπή του σε τακτικό στρατό.Η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑ, (οι μαθητές της), από άποψη πείρας και γνώσεων ήταν η πιο καλύτερη σεσχέση με τις προηγούμενες σειρές, γιατί είχαν δοκιμαστεί και απέκτησαν τεράστια πείρα, στιςμάχες του Γράμμου και του Βίτσι και αυτή η εμπειρία έδειχνε την άνοδο και ωρίμανση του ΔΣΕ.Η εκπαίδευση γινόταν με βάση το πρόγραμμα από τις προηγούμενες σειρές πλουτισμένο τώραπερισσότερο από την πείρα των επιχειρήσεων στο Γράμμο και το Βίτσι.

Η στρατιωτική εκπαίδευση και η πολιτικήδουλιά γινόταν με εντατικούς ρυθμούς, ηδιεξαγωγή των ασκήσεων μεπαραδείγματα από τη θετική και αρνητικήεμπειρία των επιχειρήσεων του Γράμμουκαι του Βίτσι με κυρίαρχο πνεύμα πάντατην ΕΠΙΘΕΣΗ. Η άσκηση γινόταν μεπραγματικά πυρά με σκοπό ναπλησιάζουν πάντα την πραγματικότητα.Το πρόγραμμα εκπαίδευσης αγκάλιαζεόλες τις φάσεις του ένοπλου αγώνακαθώς και την πείρα των διεισδύσεων καιελιγμών. Μετά από κάθε άσκησηακολουθούσε πλατιά συζήτηση με κριτικέςπαρατηρήσεις με επισήμανση των λαθώνκαι παραλείψεων, κατά τη διεξαγωγή της

άσκησης. Ιδιαίτερη προσοχή η Σχολή έδινε στα μέτρα ασφαλείας που πρέπει να λαμβάνει κάθεΔιοίκηση, όπως ο αιφνιδιασμός, οι συνέπειες και τα μέτρα για την αποφυγή του αιφνιδιασμούστη στάθμευση και στην πορεία.Τι είναι ελιγμός, στρατηγικός και ταχτικός ελιγμός, τι επιδιώκουμε με τον ελιγμό. Επίσης, τοπρόγραμμα εκπαίδευσης επέμενε πολύ στην τακτική των διεισδύσεων, γιατί από τη φύση τουλαϊκοεπαναστατικός στρατός, ο ΔΣΕ κινιόταν και δρούσε εκεί που δεν τον περίμενε ο αντίπαλος.

Γι' αυτό και η Σχολή έδινε μεγάλη προσοχή στις διεισδύσεις και τα μέτρα για την επιτυχία τους.Κατά τη διάρκεια της φοίτησης της Ε΄ Σειράς το Γενικό Αρχηγείο (ΓΑ) ανέθεσε και ορισμένεςαποστολές.

Στις 20 Νοέμβρη 1948, ένα Τάγμα τηςΣΑΓΑ πραγματοποίησε βαθιά διείσδυσηστα μετώπισθεν του εχθρού, συνόδευσεμεγάλη φάλαγγα μεταγωγικών, απόΠρέσπα στο Βουνό Συνιάτσικο καιταυτόχρονα μαζί με άλλα τμήματα τουΔΣΕ, αντιμετώπισε εχθρική ενέργεια πουβρισκόταν σε εξέλιξη, στην περιοχήΣυνιάτσικου, χωρίς να υπάρξει ηπαραμικρή απώλεια, από τον οπλισμό πουμετέφερε. Στο τρίτο δεκαήμερο τουΔεκέμβρη 1948, η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑπήρε διαταγή από το ΓΑ του ΔΣΕ, ναενεργήσει επίθεση στο ισχυρά οχυρωμένούψωμα Βόρεια της Καστοριάς Μπίκοβικ.Η επιχείρηση έγινε στις 28-12-1948,κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες, ένα μέτρο χιόνι και θερμοκρασία 28° κάτω από το μηδέν(0°). Οι μαθητές της ΣΑΓΑ, 20 περίπου ώρες βρίσκονταν μπροστά στα συρματοπλέγματα τουεχθρού, χωρίς να μπορέσει να καταλάβει το Μπίκοβικ. Η μάχη ήταν σκληρή με σοβαρέςαπώλειες σε νεκρούς, τραυματίες και κρυοπαγεμένους. Η επιχείρηση δεν πέτυχε γιατί ταχρονικά όρια ήταν περιορισμένα, με αποτέλεσμα η μελέτη, οργάνωση και προετοιμασία τηςεπιχείρησης να μην ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα η Σχολή των αξιωματικών να μην εκπληρώσειτην αποστολή της. Μετά τη μάχη στο Μπίκοβικ, η Ε΄ Σειρά της ΣΑΓΑ συνέχισε την εκπαίδευση.Το τρίτο δεκαήμερο του Γενάρη 1949, αφού είχε ολοκληρωθεί το πρόγραμμα των μαθητών τηςΕ΄ Σειράς της ΣΑΓΑ, έγινε η ορκωμοσία και οι νέοι ανθυπολοχαγοί, άρχισαν να φεύγουν για τιςμονάδες τους.Η έναρξη της ΣΤ΄ Σειράς της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ

Στις αρχές Φλεβάρη 1949 είχανσυγκροτηθεί δύο Τάγματα και είχε αρχίσειεντατικά η εκπαίδευση. Αυτή την περίοδοτο ΓΑ του ΔΣΕ προετοίμαζε το σχέδιο τηςεπιχείρησης για την κατάληψη τηςΦλώρινας.Το σχέδιο επιχείρησης του ΓΑ προέβλεπεη ΣΑΓΑ, να χρησιμοποιηθεί στη μάχη τηςΦλώρινας ως εφεδρεία της Διεύθυνσηςτης επιχείρησης. Με βάση αυτή τηδιαταγή του ΓΑ άρχισε με εντατικούςρυθμούς η εκπαίδευση, προσαρμοσμένηστην επικείμενη επιχείρηση επίθεσηςενάντια σε ισχυρά οργανωμένη τοποθεσίατου εχθρού και μάχη σε κατοικημένοχώρο. Με εντολή της Διοίκησης της

Σχολής συγκροτήθηκε λόχος ρήγματος ενισχυμένος αριθμητικά ειδικά εξοπλισμένος με πολλάαυτόματα, με ισχυρή βάση πυρός, εφοδιασμένος για την καταστροφή των συρματοπλεγμάτων,

για τη διάνοιξη ρήγματος στη διάταξη του αντιπάλου, καθώς και πολλές αντιαρματικές γροθιές(πάντζερ φαούστ), για την καταστροφή των πολυβολείων και των αρμάτων μάχης τουΚυβερνητικού στρατού.Στις 10-02-1949 με το σούρουπο η ΣΑΓΑ ξεκίνησε από την έδρα της (περιοχή Πρέσπας) μεκατεύθυνση τη Φλώρινα. Μετά από 2 ώρες πορεία και όταν η φάλαγγα έφτασε στηνκορυφογραμμή του όρους Μπέλα - Βόντα, υψόμετρο 2.000 μ. με χιόνι περίπου ένα μέτρο, ηΣΑΓΑ πήρε διαταγή να επιστρέψει στη βάση της.Την επόμενη μέρα στις 11-02-1949, αμέσως μετά το σούρουπο η Σχολή Αξιωματικών ξεκίνησε

πάλι το ίδιο δρομολόγιο, Λαιμός, Μπέλα - Βόντα και κατέληξε στο χωριό Μπούφη.Το Ι Τάγμα της ΣΑΓΑ συνέχισε την πορεία του Τρύπια Πέτρα, Μπαστροσβίτσα, μεπροσανατολισμό Βόρειο-ανατολικά της Φλώρινας, το ύψωμα 1033.Το II Τάγμα της Σχολής Αξιωματικών συνέχισε την πορεία του με κατεύθυνση τούψωμα Μικρή-Βίγλα τις πρώτες πρωινές ώρες της 12ης Φεβρουαρίου 1949.Το τμήμα της 107 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ που ενεργούσε στο ύψωμα 1033, ύστερα από σκληρήμάχη κατέλαβε το ύψωμα, γρήγορα όμως ο Κυβερνητικός στρατός συνήλθε και με καινούριεςεφεδρικές δυνάμεις, άρχισε να πιέζει το τμήμα της 107 ταξιαρχίας του ΔΣΕ και πριν το μεσημέριπέτυχε να το εκτοπίσει και να ανακαταλάβει το ύψωμα 1033. Πριν το μεσημέρι στις 12-02-1949ο 1ος λόχος - λόχος ρήγματος - με εντολή της Διοίκησης της επιχείρησης κινήθηκε προς τούψωμα 1033 και αντικατέστησε το Τάγμα της 107 Ταξιαρχίας.Ωρα 14ηστις 12-02-1949, ο Κυβερνητικός στρατός ενισχύθηκε με δύο διλοχίες, η μία διλοχίατου 507 Τάγματος του Κυβερνητικού στρατού, κινήθηκε προς το 1033, με σκοπό να απειλήσειμε πλευρικό χτύπημα το λόχο της Σχολής που μαχόταν στο 1033 και δεύτερο να εγκλωβιστείτμήμα της 18ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ που ενεργούσε από τη Βορειο-ανατολική πλευρά τηςΦλώρινας. Η κατάσταση ήταν εξαιρετικά σοβαρή, έπρεπε να ληφθούν άμεσα και αποφασιστικάμέτρα. Η απόφασή μας ήταν η διλοχία του εχθρού έπρεπε να συντριβεί, να μην επιτρέψουμε

Η Διοίκηση της ΣΑΓΑ του ΔΣΕ - 6η Σειρά. Από αριστερά: Γιάννης Τοκμακίδης - ΠολιτικόςΕπίτροπος (ΠΕ) Τάγματος, Χρυσόστομος Μπουρουτζίκας - Διοικητής Τάγματος, Δημήτρης

Κιτσούλης - Δ/τής Τάγματος, Ζήσης Ζώκας - ΠΕ Ταξιαρχίας, Γιώργος Βαλαχάς - ΕπιτελάρχηςΤαξιαρχίας, Αχιλλέας Προυτσάλης - Δ/τής Ταξιαρχίας, Αστέριος Κόκκας - Δ/τής Τάγματος,

Γιώργος Μυλωνάς - Διευθυντής Σπουδών ΣΑΓΑ

στον εχθρό να πλησιάσει στις θέσεις μας και προπάντων να μην του επιτρέψουμε νααγκιστρωθεί μπροστά από τις θέσεις μας.Η ενισχυμένη διμοιρία που πήρε εντολή προχώρησε απαρατήρητα στους πρόποδες τουαντερείσματος του υψώματος 1033. Η εντολή ήταν ρητή, να αφήσει τον εχθρό να πλησιάσει σεαπόσταση αναπνοής και αυτό ακριβώς έγινε. Με προσωπική του ευθύνη, ο διμοιρίτης έδωσε τοσύνθημα και, με καταιγισμό πυρών, ανάγκασαν τον εχθρό να υποχωρήσει άτακτα, αφήνονταςδεκάδες νεκρούς και τραυματίες πίσω του. Ετσι δόθηκε η δυνατότητα τη νύχτα να πάρουμεόλους τους τραυματίες της 18ηςΤαξιαρχίας και, στις 13-02-1949 καλυφθήκαμε όλη μέρα στηνπεριοχή Μποστραβίτσα.Το ίδιο βράδυ στις 13-02-1949 ο Κυβερνητικός στρατός προσπαθώντας να εγκλωβίσει τατμήματα του ΔΣΕ κινήθηκε προς την κατεύθυνση Κλαδοράχης - Τρύπια Πέτρα - Μποστραβίτσα.Η κατάσταση ήταν εξαιρετικά δύσκολη και γινόταν πιο δύσκολη, γιατί κοντά μας υπήρχαναρκετές δεκάδες τραυματίες που θα έπρεπε κατά τη διάρκεια της νύχτας να φύγουν έξω απότον κλοιό. Η τοποθεσία που βρισκόμαστε σφυροκοπούνταν συνεχώς από πυρά πυροβολικού,όλμων και πυρά πεζικού. Σε απόσταση 150 - 200 μέτρα από τη διάταξη των τμημάτων τηςΣχολής βρισκόταν λόχος του Κυβερνητικού στρατού, κοντά στο χωριό Πρώτη.Ο εχθρός με δύναμη λόχου γαντζωμένος κυριολεκτικά πίσω από την πλάτη μας, μαςδημιουργούσε σοβαρά προβλήματα. Για να μπορέσουμε να προωθήσουμε τουςτραυματίες, αναγκαστήκαμε σουρουπώνοντας, να οργανώσουμε αντεπίθεση για τηνανατροπή του.Από κοντινή απόσταση αιφνιδιαστικά με χειροβομβίδες και αυτόματα οι μαθητές τηςΣΑΓΑ, πάνω στον πανικό και στη ζάλη του εχθρού, με ένα αποφασιστικό άλμαβρεθήκανε μέσα στη διάταξη του εχθρικού λόχου. Η μάχη συνεχίστηκε σώμα με σώμα.Μπροστά στην ορμητική επίθεση των μαθητών της Σχολής ο Κυβερνητικός στρατόςδεν άντεξε και υποχώρησε με σοβαρές απώλειες.Στη μάχη της Φλώρινας στις 12 και 13-02-1949 η ΣΑΓΑ έδωσε αρκετό αίμα σε νεκρούς καιτραυματίες, ανάμεσα στους νεκρούς είναι και ο ΠΕ Διμοιρίας ναυτεργάτης ΚεφαλλονίτηςΦίλιππος Τσαγκαράτος στέλεχος της ΟΕΝΟ, εθελοντής στο ΔΣΕ, ο λοχαγός και εκπαιδευτής τηςΣΑΓΑ Γεώργιος Μάτσης, ο Ανθυπολοχαγός Λιάπης Ιωάννης και αρκετοί άλλοι που δεν μπόρεσανα συγκρατήσω τα ονόματά τους.Μετά τη μάχη συνέχεια στην εκπαίδευσηΜετά τη μάχη της Φλώρινας η ΣΑΓΑ επέστρεψε στη βάση της και συνέχισε με εντατικούςρυθμούς την εκπαίδευση. Ταυτόχρονα με τον ερχομό και των υπολοίπων μαθητών από τιςαπομακρυσμένες περιοχές η ΣΑΓΑ ανασυγκροτήθηκε και ονομάστηκε Ταξιαρχία με τηνπαρακάτω σύνθεση:Διοικητής Ταξιαρχίας,ο Νικητίδης Νίκος (Κόλιας),Πολιτικός Επίτροπος ο ΔημήτριουΠάνος,Επιτελάρχης ο Βαλαχάς Γεώργιος, Διευθυντής Σπουδών ο Σαμαρίδης Γεώργιος(Λογοθέτης)Διοικητές ηταν στο Ι Τάγμα, ο Νικολάου Γεώργιος, στη II Διλοχία ο Μπουροζίκας Χρυσόστομος,στην III Διλοχία ο Ζώκας Ζήσης.Υπήρχε και ένας Λόχος Μηχανημάτων (όλμοι, Πολυβόλα)Με την παραπάνω σύνθεση η ΣΑΓΑ συνέχιζε εντατικά το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Από τις αρχέςΜαρτίου 1949 στο πρόγραμμα εκπαίδευσης προστέθηκαν ασκήσεις και νυχτερινοί συναγερμοίδίωρες ή τρίωρες πορείες για να διαπιστωθεί ο βαθμός ετοιμότητας της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ,αφού και η Σχολή θα έπαιρνε ενεργό μέρος στην ανακατάληψη του Γράμμου που προετοίμαζετο ΓΑ του ΔΣΕ.Στις 18-03-1949 πραγματοποιήθηκε σύσκεψη της Διοίκησης της Σχολής και της ΔιοίκησηςΤαγμάτων και ανακοινώθηκε η αποστολή της ΣΑΓΑ, το δρομολόγιο και ο αντικειμενικός σκοπός,η κατάληψη του συγκροτήματος Σμόλικα, Ταμπούρι, Προφήτη Ηλία Φούρκα, το ύψωμαΓύφτισσα και το ύψωμα Μπολιάνα, επίθεση και κατάληψη στο χωριό Δροσοπηγή (Κάντσικο).

Η κίνηση της ΣΑΓΑ από Βίτσι προς Σμόλικα, θα γινόταν μόνο νύχτα ανάμεσα από εχθρικήδιάταξη, η πορεία είναι πολυήμερη και κουραστική γι' αυτό τα τμήματα θα έπρεπε να είναιπανέτοιμα, ενώ η αποστολή δεν έπρεπε να γίνει γνωστή.Στις 19-03-1949 στην έδρα της ΣΑΓΑ ήρθε ο Αλέκος Ρόσιος (Υψηλάντης) και με εντολή του ΓΑτου ΔΣΕ ανέλαβε Διοικητής της ΣΑΓΑ με υποδιοικητή το Νικητίδη Νίκο (Κόλια). Η πορεία έπρεπενα γίνει με μεγάλη μυστικότητα. Επίσης την III Διλοχία ανέλαβε ο Γιάννης (Δούκας) και οΖώκας Ζήσης χρησιμοποιήθηκε από τη Διοίκηση της Σχολής ως προπομπός στο πέρασμα τηςΣΑΓΑ από το Βίτσι στο Σμόλικα.Στις 21-03-1949 με το σούρουπο κάτω από φοβερή χιονοθύελλα η Σχολή ξεκίνησε και μετά από5 ώρες πορεία έφτασε στο χωριό Μοσχοχώρι, όπου και στάθμευσε.Στις 22-03-1949 παρέμεινε στο Μοσχοχώρι, περιμένοντας τη φάλαγγα των μεταγωγικών, μετρόφιμα, οπλισμό και πυρομαχικά που θα ακολουθούσε την πορεία της ΣΑΓΑ προς Σμόλικα. Τηνίδια μέρα 22-03-1949 το απόγευμα η Διοίκηση της ΣΑΓΑ, προκειμένου να εξασφαλίσει τησίγουρη μετακίνηση και στάθμευση κατά τη συνέχιση της πορείας της Σχολής, προώθησε τμήμαμε υπεύθυνο αξιωματικό να ερευνήσει κατάλληλη τοποθεσία για στάθμευση και ασφαλή κάλυψημέσα στη διάταξη του εχθρού.Στις 24-03-1949 με ολονύχτια πορεία πριν ακόμη ξημερώσει, κάτω από συνεχή βροχή έφθασε ηΣΑΓΑ μέσα στη διάταξη του εχθρού Νοτιο-ανατολικά της Φαλτσάτας, καθώς και η φάλαγγα τωνμεταγωγικών και καλύφθηκε όλη η μέρα. Στις 24-03-1949, το βράδυ η ΣΑΓΑ ξεκίνησε μεκατεύθυνση τα Καστανοχώρια. Αυτό το βράδυ η φάλαγγα θα περνούσε κοντά από εχθρικήδιάταξη, γι' αυτό και τα μέτρα ασφαλείας ήταν πιο αυστηρά. Αυτή τη βραδιά εκτός το πέρασμακοντά στη διάταξη του εχθρού και την αντιμετώπιση της εχθρικής ενέδρας, χρειάστηκε ναπαλέψουμε και με τα στοιχεία της φύσης, περάσαμε μέσα από τον ποταμό Αλιάκμονα σε αρκετόβάθος.Στις 25-03-1949 η ΣΑΓΑ στάθμευσε και καλύφθηκε κοντά στην περιοχή του χωριού ΜελάνδιοΚαστοριάς. Η Διοίκηση της ΣΑΓΑ έλαβε όλα τα μέτρα κάλυψης, γιατί αν γινόταν βραδινήσυμπλοκή, ο εχθρός θα προσπαθούσε να πάρει επαφή μαζί μας, για να εξακριβώσει τη δύναμηκαι τις προθέσεις μας. Και να που δεν πέσαμε έξω. Μετά το μεσημέρι, Διμοιρία τουΚυβερνητικού στρατού, κινούμενη από Νεστόριο πλησίασε στο χώρο στάθμευσης της ΣΑΓΑ,προσπαθήσαμε να αποφύγουμε τη συμπλοκή, στάθηκε όμως αδύνατο. Οταν μας αντιλήφθηκαντμήμα της Σχολής τους κύκλωσε και τους πρότεινε να παραδοθούνε. Στη συμπλοκή πουακολούθησε, σκοτώθηκαν τρεις στρατιώτες, υπήρχαν 3 τραυματίες και πιάστηκαν 26αιχμάλωτοι.Τους αιχμαλώτους τους πήραμε μαζί μας, τους τραυματίες τους επιδέσαμε και τους αφήσαμε στοπρώτο χωριό, με την εντολή να ειδοποιήσουν στο πλησιέστερο τμήμα του Κυβερνητικούστρατού να τους παραλάβουν. Η ΣΑΓΑ, αφού νύχτωσε συνέχισε την πορεία της με πολύαυστηρά μέτρα γιατί αυτή τη βραδιά έπρεπε να περάσει το οδικό δίκτυο Τσοτύλι - Πεντάλοφο.Στις 26-03-1949 η ΣΑΓΑ καλύφθηκε και τα μεσάνυχτα στις 27 έφτασε στο Κυπαρίσσι Γρεβενών.Εδώ συναντήσαμε τον ανεξάρτητο λόχο του Μυλωνά. Στις 28-03-1949 η Ταξιαρχία της ΣΑΓΑστάθμευσε στην περιοχή Νιτρούζη και τη νύχτα βάδισε μέσω Δούτσικο, χαράματα στις 29-03-1949 έφτασε στους Φιλιππαίους.Υστερα από 9 ολονύχτιες πορείες, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, χιόνια, κρύο,λάσπες και βροχές συνεχώς βρεγμένοι και βουτηγμένοι μέσα στη λάσπη, η Ταξιαρχία της ΣΑΓΑτου ΔΣΕ στις 30-03-1949 παρέμεινε στους Φιλιππαίους να ξεκουραστεί γιατί από εδώ και μπροςάρχιζε νέα δοκιμασία.Στους Φιλιππαίους αυτή την περίοδο το χιόνι έφτανε τα 80 εκατοστά έως και ένα μέτρο. Εκτόςαυτών, στις 30-03-1949 ξέσπασε νέα χιονοθύελλα και η πορεία προς Σαμαρίνα για ταμεταγωγικά ήταν αδύνατο να συνεχιστεί.Η πορεία συνεχίζεταιΗ διαταγή του ΓΑ ήταν ρητή, στην 2-4-1949 τα μεσάνυχτα τα τμήματα της ΣΑΓΑ έπρεπε ναβρίσκονται στις θέσεις τους Ταμπούρι - Αη Λια Φούρκας - Γύφτισσα - Μπολιάνα και πρινξημερώσει να εκδηλωθεί επίθεση ενάντια της φρουράς στο Κάντσικο.

Πραγματοποιήθηκε σύσκεψη με συμμετοχή Διοίκησης Ταγμάτων και λόχου και εξετάστηκε ηκρισιμότητα της κατάστασης και το καθήκον που έστεκε μπροστά στη ΣΑΓΑ. Πάρθηκε απόφασηότι η πορεία πάση θυσία θα συνεχιστεί και ότι ο βαρύς οπλισμός, όλμοι, βλήματα όλμων,ολμίσκοι βλήματα, βαριά πολυβόλα και πυρομαχικά, πάντζερ, εκρηκτικές ύλες, ασύρματα και ταλίγα τρόφιμα που κουβαλούσαν ακόμα τα μεταγωγικά, θα τα φορτωθούνε στην πλάτη οιμαθητές και οι Αξιωματικοί και η πορεία θα συνεχιστεί. Πραγματοποιήθηκε συνέλευση τωνλόχων και τονίστηκε η κρισιμότητα της κατάστασης... τονίστηκαν τα κατορθώματα τωνγυναικών της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου στην ίδια περιοχή, στο έπος του 1940 και οιμαθητές και μαθήτριες της ΣΑΓΑ με μία φωνή απάντησαν για την τιμή της Σχολής μας η διαταγήτου ΓΑ του ΔΣΕ θα εκτελεστεί.Η Ταξιαρχία στην καθορισμένη ημερομηνία θα βρίσκεται στη θέση της. Το βράδυ με τοσούρουπο, στις 30-03-1949 η φάλαγγα της ΣΑΓΑ ακολούθησε το δρόμο για τη Σαμαρίνα παράτο χιονόνερο που έπεφτε ασταμάτητα, κουβαλώντας όλοι μηδενός εξαιρουμένου από 25-30οκάδες στην πλάτη τους. Κανένας δεν έμεινε πίσω. Με πίστη, αφοσίωση και αποφασιστικότητα,όλοι είχαν το βλέμμα στραμμένο προς τα εμπρός.Στις 31-03-1949 η ΣΑΓΑ έφτασε στη Σαμαρίνα όπου παρέμεινε όλη την ημέρα καιξεκουράστηκε. Εδώ ήταν και ο προτελευταίος σταθμός κάλυψης, εδώ πήρε και το κάθε Τάγματην αποστολή του.Στις 31-03-1949 το βράδυ η Ταξιαρχία συνέχισε την πορεία της, και το πρωί της 01-04-1949καλύφθηκε στην περιοχή στο Γκρέκο, στους πρόποδες του Σμόλικα τελευταίος σταθμόςκάλυψης και εξόρμησης για τα τμήματα στη ΣΑΓΑ, ώστε στις 02-04-1949 να καταλάβουν τιςθέσεις τους και να προσβάλουν τις φρουρές όπως προέβλεπε η διαταγή της Διοίκησης τηςΤαξιαρχίας της ΣΑΓΑ.Οταν στις 30-03-1949 η ΣΑΓΑ ξεκίνησε για τη Σαμαρίνα απαλλάσσοντας τα μεταγωγικά από έναμέρος του φορτίου, η φάλαγγα των μεταγωγικών και ένα μάχιμο τμήμα της Σχολής, έμεινανστους Φιλιππαίους με εντολή να ακολουθήσουν το δρομολόγιο, Φιλιππαίοι, Δοτσικό,Λυκοκρέμασμα, Ντέτσιον Καλύβια... και την 01-04-1949 να βγούνε στο χωριό Φούρκα και νακαλυφθούνε την ημέρα, με την προειδοποίηση ότι ο Κυβερνητικός στρατός κοντά στην περιοχήΕφταχώρι στήνει ενέδρες. Στις 31-03-1949 εκμεταλλευόμενη την ομίχλη, η φάλαγγα τωνμεταγωγικών συνοδευόμενη από το τμήμα της Σχολής ξεκίνησε προς Δοτσικό και συνέχισε τηνπορεία της. Οταν τα μεσάνυχτα πλησίαζε προς το Εφταχώρι δέχτηκε καταιγιστικά πυρά απόενέδρα του Κυβερνητικού στρατού. Η ενέδρα ανατράπηκε και η φάλαγγα των μεταγωγικώνσυνέχισε την πορεία της και πριν ξημερώσει 01-04-1949 έφτασε στο χωριό Φούρκα όπου καικαλύφθηκε. Αμέσως το μάχιμο Τμήμα της ΣΑΓΑ ανέβηκε και έπιασε το ύψωμα Προφήτη ΗλίαΦούρκας.Τα μεσάνυχτα προς τις 02-04-1949 η φάλαγγα των μεταγωγικών ενώθηκε με τη φάλαγγα τηςΣχολής που ερχόταν από την πλευρά του Γκρέκο. Στο Ταμπούρι το κάθε Τάγμα ακολούθησε τηνκατεύθυνσή του. Η Διοίκηση της ΣΑΓΑ ακολούθησε το Ι Τάγμα που κατευθυνόταν προςΚάντσικο. Ο υποδιοικητής Νίκος Νικιτίδης παρέμεινε στο Ταμπούρι, κοντά στα τμήματα πουεγκαταστάθηκαν στο Ταμπούρι Προφήτης Ηλίας Φούρκας, Γύφτισσα, Μπολιάνα.Εδώ τελείωσε η πρώτη φάση από 13 ολονύχτιες πορείες της ΣΑΓΑ κάτω από εξαιρετικάδυσμενείς συνθήκες ξεκινώντας από Πρέσπα - Καστανοχώρια Βόιο - Σμόλικα - Ταμπούριπετυχαίνοντας 100% στρατηγικώς και τακτικώς αιφνιδιασμό του Κυβερνητικού στρατού,ανακατάληψη από τα τμήματα του ΔΣΕ του συγκροτήματος Σμόλικα.Εδώ τελειώνει η πρώτη φάση της αποστολής της ΣΑΓΑ για την ανακατάληψη τουσυγκροτήματος Σμόλικα.Τις πρωινές ώρες και πριν ακόμα ξημερώσει, στις 02-04-1949, τα τμήματα της ΣΑΓΑ βρισκότανστις θέσεις όπου καθόριζε η διαταγή επιχείρησης της Διοίκησης της ΣΑΓΑ.Το Ι Τάγμα προχωρώντας προς Κάντσικο, όταν έφτασε στο αντέρεισμα Ρούπα, συνάντησεεχθρική προφυλακή την οποία και ανέτρεψε στην προσπάθειά του να προχωρήσει. Για τηνκατάληψη του αντερείσματος, συνάντησε ισχυρά οργανωμένη αντίσταση του εχθρού,πολυβολεία, χαρακώματα, συρματοπλέγματα και ναρκοπέδια με αποτέλεσμα το Τάγμα να

καθηλωθεί. Εδώ η Διοίκηση του Τάγματος σταμάτησε κάθε προσπάθεια προώθησης προς ταεμπρός.Από ισχυρά εχθρικά πυρά, υπήρξαν αρκετοί νεκροί και τραυματίες μεταξύ αυτών και ο Διοικητήςλόχου, Τζάνης Ηλίας, βαριά τραυματισμένος που αργότερα υπέκυψε στα τραύματά του. Τιςπρωινές ώρες από πυρά όλμου, τραυματίστηκε και ο Δ/της της ΣΑΓΑ Αλέκος Ρόσιος(Υψηλάντης). Την ώρα που εξελισσόταν αυτά τα γεγονότα στο αντέρεισμα Ρούπα στηνΑνατολική πλευρά του Κάντσικου, διμοιρία της ΣΑΓΑ που ενεργούσε από αυτή την πλευρά,μόλις αρχίσανε τα πρώτα πυρά, δέχτηκε ξαφνικά πυρά από τα Νώτα, από ενέδρα τουΚυβερνητικού στρατού η οποία συμπτυσσόταν προς Κάντσικο, με αποτέλεσμα να υπάρξουν 2μαθητές της Σχολής νεκροί, 7 αιχμάλωτοι και οι υπόλοιποι κατόρθωσαν να διαφύγουν. Ετσιτελείωσε η πρώτη ενέργεια για την κατάληψη του Κάντσικου από το Ι Τάγμα της ΣΑΓΑ, τηνπρώτη μέρα των επιχειρήσεων 02-04-1949.Το βράδυ της ίδιας μέρας, με το σούρουπο και αφού πρώτα προηγήθηκε αναγνώριση, επιτέθηκεο λόχος του Τσακμάνη κατά μήκος του αντερείσματος Ρούπα, με ισχυρή προπαρασκευή και μεεκρηκτικές ύλες δημιουργήθηκε ρήγμα στα συρματοπλέγματα και προχώρησε αρκετά κατάμήκος του αντερείσματος. Το λάθος της Διοίκησης του Ι Τάγματος ήταν ότι δεν εκμεταλλεύτηκετην επιτυχία και δε συνέχισε την επίθεση για την κατάληψη του κυρίως υψώματος Κάντσικου,αντίθετα σταμάτησε κάθε ενέργεια, ενώ υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις να καταληφθεί τοΚάντσικο και να ανοίξει ο δρόμος για τη μεταφορά των τραυματιών και τον ανεφοδιασμό τωντμημάτων με τρόφιμα και πυρομαχικά και πρώτα από όλα να απελευθερωθούνε δυνάμεις, ναενισχυθούν τα τμήματα που μαχόταν στο Ταμπούρι και Προφήτη Ηλία Φούρκας κάτω απόεξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.Την ώρα που το Ι Τάγμα μαχόταν για την κατάληψη του Κάντσικου, 02-04-1949, την ίδια ώρατα τμήματα που βρισκόταν στο Ταμπούρι και Προφήτη Ηλία Φούρκας, φθάνοντας τις πρωινέςώρες στις 02-04-1949, αντιμετωπίζανε εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση. Το έδαφος καλυμμένομε ένα μέτρο και πλέον με χιόνι και πριν οι Δ/τές να κάνουν αναγνώριση, να δώσουν διάταξη,να οργανώσουν το σχέδιο πυρός, να δημιουργήσουν έστω και ένα πρόχειρο προπέτασμα,Νοτιοδυτικά του υψώματος Ταμπούρι και σε απόσταση 400 μέτρα στο ύψωμα Τσιρήβραχο,εμφανίστηκε Διλοχία του εχθρού που αμέσως πέρασε στην επίθεση, ενάντια στο ύψωμαΤαμπούρι, που το υπερασπιζότανε δύο (2) Διμοιρίες της ΣΑΓΑ.Σκληρές μάχεςΜε τα πρώτα πυρά τραυματίστηκε ο Διοικητής του Λόχου που υπερασπιζότανε το Ταμπούρι.Η μάχη συνεχίστηκε όλη την ημέρα και ήταν εξαιρετικά σκληρή και πεισματώδικη, οΚυβερνητικός στρατός εκτός της αριθμητικής υπεροχής, χρησιμοποίησε την αεροπορία, ενώ οιμαθητές της ΣΑΓΑ μαχόταν εκτεθειμένοι στα πυρά του αντιπάλου μην διαθέτοντας έστω και ένααπλό προκάλυμμα.Στις 3-4-1949 τα τμήματα της ΣΑΓΑ που μάχονταν στο Ταμπούρι και, στον Αη-Λιά Φούρκας,σφυροκοπούνταν συνεχώς από παντού. Η μια επίθεση του Κυβερνητικού στρατού διαδεχότανετην άλλη και τα τμήματα της Σχολής αιμορραγούσαν συνεχώς.Τις απογευματινές ώρες στις 3-4-1949 ο Κυβερνητικός στρατός πέτυχε να απωθήσει από τοΤαμπούρι και τον Αη-Λιά Φούρκας τα τμήματα της ΣΑΓΑ.Την ίδια ώρα η κατάσταση στο Κάντσικο παραμένει στάσιμη, ο αριθμός των νεκρών καιτραυματιών συνεχώς μεγαλώνει, οι τραυματίες παραμένουν εκτεθειμένοι στο ύπαιθρο μέσα στοχιόνι, σημειώνονται θάνατοι τραυματιών. Η κατάσταση όλο και περισσότερο γίνεται δύσκολη, ταπυρομαχικά και τα τρόφιμα πλησιάζουνε στο τέλος.Το μεσημέρι της 3 του Απρίλη 1949 η Διοίκηση, αφού έλαβε την κρισιμότητα της κατάστασης,μου ανέθεσε την αποστολή με την κατηγορηματική εντολή να επιτεθούμε και να καταλάβουμετο Κάντσικο πάση θυσία.Ακολούθησε η προετοιμασία του τμήματος, τονίστηκε η κρισιμότητα της κατάστασης, το δράματων τραυματιών που θα έπρεπε να χειρουργηθούνε και εξακολουθούσαν να παραμένουναβοήθητοι μέσα στο χιόνι. Τότε οι μαθητές της Σχολής απάντησαν με μια φωνή: «Το Κάντσικοθα πέσει».

Στις 22.30 το βράδυ άρχισε η επίθεση. Αψηφώντας τα πυρά, τα ναρκοπέδια από τα οποίαπρώτος τραυματίστηκε ο Δ/ντής της επιχείρησης, με θυελλώδη επίθεση οι μαθητές της ΣχολήςΑξιωματικών κατέστρεψαν τα συρματοπλέγματα και τα πολυβολεία του εχθρού, δημιούργησανρήγμα και ορμητικά εισέβαλαν μέσα στη διάταξη του εχθρού. Η επίθεση ήταν τόσο ορμητικήπου οι αξιωματικοί του Κυβερνητικού στρατού ζήτησαν από τους επτά αιχμαλώτους μαθητές τηςΣχολής που είχανε συλληφθεί την προηγούμενη μέρα, να απευθυνθούνε στους συμμαθητέςτους να σταματήσουν τα πυρά και ότι οι φαντάροι της φρουράς του Κάντσικου θα παραδοθούνεστο ΔΣΕ. Μετά από μια ώρα και τριάντα λεπτά, η φρουρά του Κάντσικου, που αποτελούνταναπό διλοχία και λόχο διοίκησης, υπέκυψε. Αλλοι πιάστηκαν και άλλοι μέσα στο σκοτάδιμπόρεσαν να διαφύγουν. Ετσι άνοιξε ο δρόμος για τη μεταφορά των τραυματιών και οανεφοδιασμός των τμημάτων με τρόφιμα και πυρομαχικά.Μετά την κατάληψη από τον Κυβερνητικά στρατό, του Ταμπουριού και του Αη-Λιά Φούρκας τοαπόγευμα της 3-4-1949, στη Δ/ση της ΣΑΓΑ επικράτησε η άποψη ότι τα τμήματα της Σχολής θαέπρεπε να εγκαταλείψουν το συγκρότημα του Σμόλικα και να συμπτυχθούνε βόρεια τουποταμού Σαραντάπορου. Η Δ/ση Επιχειρήσεων Γράμμου του ΔΣΕ διαφώνησε και έδωσε εντολήτα τμήματα της ΣΑΓΑ να επιστρέψουν πάλι στην περιοχή Σμόλικα και να συνεχίσουν τον αγώναγια ανακατάληψη του υψώματος Ταμπούρι.Η διαταγή ήταν ξεκάθαρη. Επρεπε πάση θυσία να καταληφθεί το Ταμπούρι. Η δύναμη της ΣΑΓΑείχε μειωθεί αρκετά, γι' αυτό ενισχύθηκε και από εφεδρικά τμήματα και συνέχισε τον αγώνα γιατην ανακατάληψη του υψώματος Ταμπούρι. Μάταια όμως. Ο εχθρός μετέφερε νέες δυνάμεις καιεδραιώθηκε στα υψώματα Ταμπούρι και Αη-Λιά Φούρκας. Η Σχολή Αξιωματικών εγκαταστάθηκεαμυντικά σε παραπλήσια υψώματα στο Ταμπούρι και συνέχισε να διεξάγει αμυντικό αγώνα. Ηπρωτοβουλία πέρασε πλέον στα χέρια του Κυβερνητικού στρατού.Αφού ενισχύθηκε με νέες δυνάμεις, ο Κυβερνητικός στρατός με μαζική χρησιμοποίηση τουπυροβολικού και της αεροπορίας, συνεχώς και καθημερινά σφυροκοπεί τις θέσεις της ΣΑΓΑ καιταυτόχρονα αρχίζει επιθετικές ενέργειες, με σκοπό να εκδιώξει τα τμήματα της ΣΑΓΑ από τιςθέσεις που κατείχαν κοντά στο Ταμπούρι και να τα απωθήσει βόρεια του ποταμούΣαραντάπορου προς την περιοχή του κυρίως Γράμμου.Η Ταξιαρχία της ΣΑΓΑ προέβαλε σθεναρή αντίσταση και κατόρθωσε για αρκετές μέρες νααποκρούσει τις επιθέσεις του Κυβερνητικού στρατού. Δυστυχώς όμως, ο συσχετισμός τωνδυνάμεων σε μάχιμη δύναμη και σε μέσα πυρός είχε αλλάξει οριστικά προς όφελος τουΚυβερνητικού στρατού.Οι μαθητές της ΣΑΓΑ, παρά την εξαντλητική πορεία από το Βίτσι στο Σμόλικα, εκτεθειμένοι στοκρύο, στο χιόνι και στη βροχή, σε υψόμετρο 1.700 μέτρων, με σοβαρές ελλείψεις στη διατροφή,χωρίς κανένα οχυρωματικό έργο, πολέμησαν με άφθαστο ηρωισμό και αυταπάρνηση 18ολόκληρα μερόνυχτα, χωρίς καμιά ανάπαυλα, αντιμετωπίζοντας τις συνεχείς επιθέσεις τουεχθρού. Μόνο τότε όταν ο Κυβερνητικός στρατός πέτυχε να διεισδύσει, νύχτα καιαπαρατήρητος, μέσα στη διάταξη των τμημάτων της Σχολής, μπόρεσε να τα εκτοπίσει. Να τιγράφει ο Στρατηγός του Κυβερνητικού στρατού Τσακαλώτος για τη μάχη στο Ταμπούρι τονΑπρίλη του 1949. «Με αιφνιδιαστική επίθεση μοίρας καταδρομών εις τα νώτα συμμοριακήςταξιαρχίας επιτεύχθηκε η κατάληψη της τοποθεσίας ΓΥΦΤΙΣΣΑ - ΤΑΜΠΟΥΡΙ εναντίον της οποίαςεπετίθοντο κατά μέτωπο δύο Ταξιαρχίαι Εθνικού Στρατού επί δεκαήμερον άνευ αποτελέσματος».Μόνο έτσι μπόρεσε ο Κυβερνητικός στρατός να ανατρέψει την Ταξιαρχία της ΣΑΓΑ ύστερα από18 μέρες μάχης στην περιοχή Ταμπούρι.Για τις μάχες της ΣΑΓΑ τον Απρίλη 1949 στην περιοχή Ταμπούρι, γράφηκαν κρίσεις καιεπικρίσεις εκείνη την περίοδο από ανώτερα και ανώτατα στελέχη του ΔΣΕ. Επηρεασμένοι από τιςαποφάσεις της πέμπτης ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ στις 31 Γενάρη του 1949, με ταυπεραισιόδοξα σχέδια της καθοδήγησης του Κόμματος που έβλεπε μόνο την πολιτική πλευρά,την πολιτική κρίση που πέρασε το καθεστώς των Αθηνών, το φθινόπωρο 1948 και αρχές 1949,έκριναν χωρίς να εξετάζουν τη στρατιωτική πλευρά, το συσχετισμό των δυνάμεων, τωνμαχόμενων δυνάμεων, τις προθέσεις των Αμερικάνων ιμπεριαλιστών και της ντόπιας

αντιδραστικής ολιγαρχίας, που προετοιμάζονταν ολόπλευρα για τη συντριβή του ΔΣΕ κατά τηθερινή περίοδο του 1949.Το γενικό συμπέρασμα που βγαίνει από τις μάχες στο συγκρότημα του Σμόλικα το 1949 είναι τοπαρακάτω:Η ΣΑΓΑ πολέμησε ηρωικά στην περιοχή Σμόλικα τον Απρίλη 1949. Παρά τις αδυναμίες και ταλάθη που παρουσιάστηκαν πολέμησε ηρωικά γιατί:1) Η ΣΑΓΑ πραγματοποίησε βαθειά διείσδυση μέσα στη διάταξη του εχθρού επί 12 μερόνυχτα,βαδίζοντας μόνο τη νύχτα, με αυστηρά μέτρα κάλυψης την ημέρα, κάτω από δύσκολες καιρικέςσυνθήκες, χιόνι κρύο, βροχές, λάσπες, περνώντας μέσα από ποτάμια, φορτωμένη μεπυρομαχικά και τρόφιμα. Και από τις 30 Μάρτη έως τις 2 Απρίλη κουβάλησε και το βαρύοπλισμό, όλμους, πολυβόλα και πυρομαχικά, στην πλάτη από τους Φιλιππαίους έως το Ταμπούρικαι Κάντσικο.2) Η ΣΑΓΑ, από τη στιγμή που κατέλαβε τις θέσεις που προβλεπόταν από το σχέδιο επιχείρησηςΤαμπούρι - Αη-Λιά Φούρκας - Γύφτισσα - Μπολιάνα - Κάντσικο (εκτός τη Γύφτισσα, Μπολιάνα)χωρίς την παραμικρή ανάπαυλα μπήκε αμέσως στη μάχη και αντιμετώπισε ξεκούραστες καιυπέρμετρες δυνάμεις του Κυβερνητικού στρατού.3) Οι 800 περίπου μαθητές της ΣΑΓΑ παρά την αντοχή, τον ηρωισμό και την αυτοθυσία, ήταναδύνατο να ανταποκριθούνε σε τόσα μέτωπα με τόσο μεγάλη διασπορά των δυνάμεων.4) Ηταν λάθος η επιμονή μας, από μια χρονική περίοδο και μετά. Πιο συγκεκριμένα μετά τηναποτυχία ανακατάληψης του υψώματος Ταμπούρι και αφού ο Κυβερνητικός στρατός είχεενισχυθεί αρκετά και ο συσχετισμός δυνάμεων είχε αλλάξει αισθητά προς όφελος του εχθρού, ηαμυντική μας διάταξη βρισκόταν σε μειονεκτικότερη θέση από τη διάταξη του αντιπάλου, μεαποτέλεσμα αντί να φθείρουμε εμείς τον αντίπαλο και στην κατάλληλη στιγμή να περάσουμεστην αντεπίθεση, συνέβηκε το αντίθετο. Καθημερινά να φθείρονται οι δυνάμεις της ΣΑΓΑ μηδιαθέτοντας και την ελάχιστη εφεδρεία και τελικά να αιφνιδιαστούνε τα τμήματα της ΣχολήςΑξιωματικών και να υποχωρήσουνε με σοβαρές απώλειες.5) Παρά τις αφάνταστες δυσκολίες που συνάντησε η ΣΑΓΑ κατά τη διαδρομή από Πρέσπα στοΣμόλικα, παλεύοντας με τα στοιχεία της φύσης, και παρά τα λάθη των δύο διοικητών τωνταγμάτων κατά τη διάρκεια των μαχών στο Κάντσικο και Γύφτισσα, οι μαθητές της ΣχολήςΑξιωματικών, οι μαθητές και οι αξιωματικοί, πολέμησαν με αφάνταστο ηρωισμό. Με το αυτόματοστο χέρι έπεσε ο Διοικητής της Σχολής Νικόλαος Νικητίδης (Κόλιας). Με το αυτόματο στο χέριστην πρώτη γραμμή τραυματίστηκε θανάσιμα και υπέκυψε ο Δ/ντής Σπουδών της ΣΑΓΑΓεώργιος Σαμαρείδης (Λογοθέτης). Επεσαν μαχόμενοι στην πρώτη γραμμή η πολιτική επιτροπή(ΠΕ) Τάγματος, Τσιρμιράκης Δημήτριος, Κωστούλας Σπύρος, ο βοηθάς του ΠΕ ΤαξιαρχίαςΜπαλατσός Βασίλης, σκοτώθηκαν οι λοχαγοί Τζανής Ηλίας, Ντινόπουλος Δημήτριος,Χατζηδημητρίου Αντώνης, Γαβριελάτος Αντρέας ΠΕ λόχου, οι υπολοχαγοί Αβραμίδης Κώστας,Αναστασιάδης Θεόφιλος, Καλισάρης Βασίλειος, Μπίρης Λάμπρος, Σιδερίδης Θεοχάρης, ΠούλιοςΚώστας και πολλοί άλλοι που δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τα ονόματά τους. Τραυματίστηκανοι: Ο Δ/ντής της ΣΑΓΑ Ρόσιος Αλέκος (Υψηλάντης), ταγματάρχης Ζώκας Ζήσης, λοχαγοίΜηδάλκος Θανάσης, Κεχαγιάς Παναγιώτης, οι ΠΕ λόχου Τσιρόγκα Ανέτα, ΠαπαδοπούλουΝούλη, Χριστοφορίδου Αναστασία και πολλοί άλλοι αξιωματικοί και μαθητές της ΣΑΓΑ. Αξίζει νασημειωθεί ότι η ΣΑΓΑ στις 18 μέρες των μαχών τον Απρίλη 1949 στην περιοχή Σμόλικα είχε 280τραυματίες.Μετά τη λήξη των μαχών και της σύμπτυξης της περιοχής Ταμπούρι - Κάντσικο, βόρεια τουποταμού και αφού πρώτα ανασυγκροτήθηκαν τα τμήματα, η Σχολή αναπτύχθηκε αμυντικά καιασχολήθηκε με την αμυντική θωράκιση του τομέα της. Ταυτόχρονα η σχολή ασχολήθηκε και μετο πρόγραμμα εκπαίδευσης στο βαθμό που το επέτρεπε η αμυντική της αποστολή. Αυτή ηαποστολή της ΣΑΓΑ συνεχίστηκε έως τα τέλη του Μάη, οπότε της ανατέθηκε να χτυπήσει και νακαταλάβει το ισχυρά οχυρωμένο από τον Κυβερνητικό στρατό προγεφύρωμα βόρεια τουποταμού Σαραντάπορου, ύψωμα Πάτωμα. Μετά την απώλεια του Δ/ντή Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ στατέλη Απρίλη, Δ/ντής ανέλαβε ο Αχιλλέας Προυτσάλης και ΠΕ ο Ζήσης Ζώκας μετά τηνεπιστροφή του από το νοσοκομείο.

Νέα διοίκηση στη ΣΑΓΑΜετά την απώλεια του Δ/τή της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ Νίκου Νικητίδη τον Απρίλιο 1949, η Δ/σητης Σχολής ήταν η παρακάτω:1. Δ/τής: Προύτσαλης Αχιλλέας2. ΠΕ: Ζώκας Ζήσης3. Επιτελάρχης: Βαλαχάς Γεώργιος4. Δ/ντής Σπουδών: Μυλωνάς Γεώργιος5. Αξ/κός οπλισμού: Σταματίδης Ηρακλής6. Τοπογράφος: Βυθούλκας ΝικόλαοςΔ/τής Ι Τάγματος: Τσακμάκης ΑντώνηςΔ/τής II Τάγματος: Κόκας ΑστέριοςΜετά την απώλεια του Δ/τή του Ι Τάγματος Αντώνη Τσακμάκη στη μάχη στο Πάτωμα και τησυγχώνευση της Σχολής Αξ/κών του ΚΓΑΝΕ στη ΣΑΓΑ, η σύνθεση ήταν η παρακάτω:Ι Τάγμα. Δ/τής: Κιτσούλης ΔημήτριοςII Τάγμα. Δ/τής: Κόκας ΑστέριοςIII Τάγμα. Δ/τής: Μαλικόπουλος ΑθανάσιοςΛόχος Μηχανημάτων (βαριά πολυβόλα, όλμοι): Μπούμπαρης Νικόλαος.Λόχος ανιχνευτών: Τσαλίκης Απόστολος.

http://www1.rizospastis.gr/page.do?publDate=10/12/2006&id=8304&pageNo=11&direction=1Μέρος Τρίτο

Η σημασία της μάχης για την κατάληψητου υψώματος Πάτωμα1) Η στρατιωτική σημασία τουυψώματος: Το Πάτωμα κάλυπτε ταπλευρά των εξίσου επίκαιρων,προωθημένων θέσεων στο σύμπλεγματων υψωμάτων Πάτωμα, Προφήτης ΗλίαςΟξιάς και Θεοτόκου, που κατείχε οκυβερνητικός στρατός.2) Το ύψωμα Πάτωμα αποτελούσεπρογεφύρωμα βόρεια του ποταμούΣαραντάπορου και βάση εξόρμησης γιατις μελλοντικές επιχειρήσεις που ετοίμαζεο κυβερνητικός στρατός για το καλοκαίριτου 1949. Το σύνθημά τους ήταν: «ΗΑΘΗΝΑ ΘΑ ΠΕΣΕΙ - ΤΟ ΠΑΤΩΜΑ ΔΕΝ ΘΑΠΕΣΕΙ». Συνειδητά καλλιεργούσανε τηνπεποίθηση ότι το Πάτωμα είναι απόρθητο φρούριο. Συνεπώς η κατάληψη του υψώματοςΠάτωμα από το ΔΣΕ αποτελούσε ζωτική ανάγκη, για την άμυνα του Γράμμου και ταυτόχρονα ηπτώση του Πατώματος έβαζε σε άμεσο κίνδυνο εξόντωσης και τις εξίσου επίκαιρες θέσεις πουκατείχε ο κυβερνητικός στρατός στον Προφήτη Ηλία της Οξιάς και στη Θεοτόκο.Σχέδιο ενέργειαςΗ κατάληψη του υψώματος Πάτωμα ανατέθηκε στη ΣΑΓΑ. Από το πρώτο δεκαήμερο του Μάη ηΔ/ση της ΣΑΓΑ με τη Δ/ση της IX Μεραρχίας του ΔΣΕ, άρχισαν τις αναγνωρίσεις και λεπτομερήμελέτη για την οργάνωση και διεξαγωγή της επιχείρησης.Το Πάτωμα σε υψόμετρο 1234 μέτρα δέσποζε στη γύρω περιοχή με ισχυρή αμυντική θωράκιση,με πυκνό δίχτυ πολυβολείων, με ισχυρά σκέπαστρα και κορμούς δέντρων, με καλό σχέδιοπυρός, διασταυρούμενα πυρά, με ορύγματα επικοινωνίας βάθους 1,70 μέτρων, με τρεις σειρέςσυρματοπλέγματα και κυκλικά ναρκοπέδια βάθους 100 - 200 μέτρων, με νάρκες ανυψωτικές καινάρκες τύπου σουμάεν.

Στο ύψωμα Πάτωμα αμύνονταν το 582τάγμα της 75 ταξιαρχίας τουκυβερνητικού στρατού εξοπλισμένο μεβαρύ οπλισμό, όλμους και βαριάπολυβόλα.Με βάση τις πληροφορίες για τη δύναμητου αντιπάλου n Δ/νση της επιχείρησηςαποφάσισε:1) Για την κατάληψη του υψώματοςΠάτωμα θα ενεργήσει, η ΣΑΓΑ με δύναμηδύο (2) ταγμάτων και το λόχοανιχνευτών.2) Καθορίστηκε η κύρια κατεύθυνσηδιάνοιξης ρήγματος στην αμυντικήδιάταξη του αντιπάλου, το πλάτεμα και ησταθεροποίηση του ρήγματος και στη

συνέχεια η εξόντωση των αντιστάσεων της φρουράς του Πατώματος.

3) Καθορίστηκαν τα μέσα πυρός για την καταστροφή της αμυντικής διάταξης και του σχεδίουπυρός της φρουράς του Πατώματος.4) Καθορίστηκε ο τρόπος εξουδετέρωσης των ναρκοπεδίων που έφταναν στα 200 μέτρα καιπλέον βάθος.5) Καθορίστηκε ο χρόνος και ο τρόπος καταστροφής των συρματοπλεγμάτων.6) Καθορίστηκε η βάση εξόρμησης των τμημάτων της ΣΑΓΑ.7) Εγινε μελέτη πιθανών δρομολογίων για την ενίσχυση της φρουράς στο Πάτωμα καιανατέθηκαν αποστολές στα τμήματα της VIII και IX Μεραρχίας του ΔΣΕ, από το συντονιστή τηςεπιχείρησης Δ. Ζηγούρα (Παλαιολόγο) να παρέμβουν και να εμποδίσουν την ενίσχυση τηςφρουράς στο Πάτωμα.8) Καθορίστηκε ο σταθμός Δ/νσης της Ταξιαρχίας της ΣΑΓΑ, θέση του εφεδρικού τμήματος,μέσα σύνδεσης και επικοινωνίας με τον Δ/ντή της IX Μεραρχίας που παρακολουθούσε καισυντόνιζε την πορεία διεξαγωγής της μάχης, καθορίστηκαν δρομολόγια μεταφοράς τωντραυματιών.

Η επιχείρηση είχε προγραμματιστεί ναγίνει στις 27/5/1949 σε σύσκεψη πουέγινε στις 24/5/1949 παρουσία τηςΔ/νσης του κλιμακίου Γράμμου, Β.Μπαρτζώτα, Γ. Βοντήτσου (Γούσια),Δ/νσης της VIII και IX Μεραρχιών: Δ/νσηΠυροβολικού Γράμμου, Δ/νση της ΣΑΓΑκαι των Δ/ντών των ταγμάτων που άμεσαθα παίρναν μέρος στην επίθεση. Στησυζήτηση που ακολούθησε για την πορείατης προετοιμασίας της επιχείρησης ο Π.Ε.της Σχολής Αξιωματικών διαφώνησε μετην ετοιμότητα και ζήτησε το ελάχιστοαναβολή τριών ημερών. Παρά τιςαντιρρήσεις του Γ. Βοντήτσου η σύσκεψηαποφάσισε τριήμερη αναβολή,επακολούθησε ξανά αναγνώριση, ώστε να γίνει κατανοητή σε όλες τις λεπτομέρειες η αποστολήτων τμημάτων του τάγματος του πρώτου κλιμακίου και κατά δεύτερο να εξευρεθεί τρόπος γιατην καταστροφή των ναρκοπεδίων που ήταν τρομερό εμπόδιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στηδιάρκεια των αναγνωρίσεων, κατά την προετοιμασία της επιχείρησης, σκοτώθηκαν από νάρκεςοι Δ/ντές λόχων Τερζόπουλος Παναγιώτης, Παλιωτζίκος Κώστας και ακρωτηριάστηκε το πόδιτου επίσης Διοικητή λόχου Χρίστου Μπακιρτζή. Υπήρχε και τέταρτο θύμα, δυστυχώς δε θυμάμαιτο όνομά του.Παρά τις αντιρρήσεις του Γ. Βοντήτσου (Γούσια) και με την παρέμβαση του Β. Μπαρτζώτααποσπάσαμε την παράταση για τρεις μέρες, επακολούθησε ξανά αναγνώριση επί τόπου καιάσκηση πάνω σε αμμοδόχο. Ακόμα μελετήσαμε τρόπους καταστροφής των ναρκοπεδίων,αποφασίσαμε κατά τη διάρκεια προπαρασκευής του πυροβολικού να εμπυρευματίσουμε και ναρίξουμε πεύκα κατά μήκος του άξονα επίθεσης, ώστε με την πτώση τους να καταστρέψουμε ταναρκοπέδια.

Η σωστή κατεύθυνση του κυρίωςχτυπήματος (ρήγμα), η προετοιμασία καικατατόπιση των μαθητών της Σχολής σεόλες τις λεπτομέρειες, η ηθικοπολιτικήδουλιά που έγινε στα τμήματα, ηεξασφάλιση ισχυρής βάσης πυρός, ηκατανόηση της σημασίας που είχε ηκατάληψη του Πατώματος για την άμυνατου Γράμμου, από το ΔΣΕ, δεν άφηνεαμφιβολίες στα τμήματα της ΣΑΓΑ ότι τοΠάτωμα θα καταληφθεί.Η προετοιμασία της επίθεσηςΣτις 30 Μάη 1949 και ώρα 5 το πρωί,αφού τα τμήματα του πρώτου κλιμακίουείχανε πιάσει τη βάση εξόρμησης, ηεφεδρεία, οι διαβιβαστές και οι

τραυματιοφορείς είχανε πιάσει όλοι τις θέσεις τους. Με το σύνθημα μιας φωτοβολίδας άρχισεαπό το πυροβολικό του ΔΣΕ ισχυρός βομβαρδισμός στις θέσεις του εχθρού στο Πάτωμα. Δύοπυροβόλα των 75 χιλιοστών με άμεση βολή από απόσταση περίπου 600 μέτρων, δύοαντιαρματικά των 36 χιλιοστών από απόσταση 250 μέτρων, επίσης τα βαριά πολυβόλα απόκοντινή απόσταση, επικεντρώναν τα πυρά τους στις θυρίδες των πολυβολείων του εχθρού μεσκοπό να καταστρέψουν το σχέδιο πυρός του αντιπάλου. Αλλα δύο πυροβόλα με έμμεση βολήκαι οι όλμοι, βομβάρδιζαν συνεχώς τις θέσεις του κυβερνητικού στρατού.Την ώρα ακριβώς της προπαρασκευής του πυροβολικού οι σαμποτέρ εμπυρευματίσανε τεράστιαπεύκα και τα ρίχνανε στον άξονα της επίθεσης έτσι ώστε με το βάρος των κορμών νακαταστρέψουν τα ναρκοπέδια.

Με τη λήξη της προπαρασκευής, ταπυροβόλα έμμεσης βολής και οι όλμοιμετατοπίζουν τη βολή τους στο βάθος τηςδιάταξης του κυβερνητικού στρατού. Τατμήματα του πρώτου κλιμακίου,εξοπλισμένα με ψαλίδια, εκρηκτικές ύλεςτοποθετημένες επάνω σε ξύλινουςσταυρούς να γαντζώνουν πάνω στασυρματοπλέγματα, με σανίδια επιμήκητοποθετημένα επάνω με εκρηκτικές ύλεςνα μπαίνουν κάτω από τασυρματοπλέγματα και με πάντερ φάουστγια την καταστροφή των πολυβολείων,ξεκίνησαν την επίθεση.Με την έναρξη της επίθεσης, η φρουράτου Πατώματος με πυρά πεζικού, βαριάπολυβόλα και όλμους, με καταιγισμό πυρών ανάσχεσης από το πεδινό πυροβολικό, από τηνπεριοχή της Κόνιτσας, συν την αεροπορία που σε όλη τη διάρκεια της μάχης δεν έλειψε ούτε γιαλίγο, προσπαθούσε να εμποδίσει την κίνηση των επιτιθέμενων τμημάτων προς τα εμπρός.Μάταια όμως. Παρά τον καταιγισμό του πυρός, το τμήμα που επιτίθεται πέτυχε να καταστρέψειτο πρώτο συρματόπλεγμα και προχωρώντας στο δεύτερο συρματόπλεγμα, παρά το πύρινοτείχος που προσπάθησε να δημιουργήσει ο κυβερνητικός στρατός με τα πυρά ανάσχεσης, τατμήματα της Σχολής Αξιωματικών πέτυχαν να δημιουργήσουν ρήγμα και στη δεύτερη σειρά τουσυρματοπλέγματος.

Προχωρώντας τα τμήματα προς το τρίτο συρματόπλεγμα και στην προσπάθειά τους να τοκαταστρέψουν, τα τμήματα του πρώτου κλιμακίου καθηλώθηκαν, απέτυχε η πρώτη προσπάθεια.Ακολουθεί δεύτερη προπαρασκευή και στην επίθεση ρίχτηκε η εφεδρεία του Ι τάγματος. Στηνπροσπάθεια να καταστρέψουν το συρματόπλεγμα, έπεσε νεκρός ο Δ/τής του Τάγματος ΑντώνηςΤσακμάκης ενώ απέτυχε και η δεύτερη προσπάθεια κατάληψης του Πατώματος.

Επειτα και από τη δεύτερη αποτυχία του πρώτουτάγματος, η βάση πυρός προσπάθησε να καθηλώσει ταπυρά της φρουράς του Πατώματος και να δώσει τηδυνατότητα στα τμήματα του πρώτου κλιμακίου νασυμπτυχθούνε και στη θέση τους να πάει το II εφεδρικότάγμα να συνεχίσει την επίθεση για την ολοκλήρωση τηςκατάληψης του Πατώματος.Επακολούθησε τρίτη σφοδρή προπαρασκευήπυροβολικού και πυρά όλμων. Στην επίθεση ρίχτηκε ηεφεδρεία της Δ/νσης της επιχείρησης και μαζί και ο λόχοςανιχνευτών της ΣΑΓΑ. Με σοβαρή προσπάθεια ανοίχτηκερήγμα και στο τρίτο συρματόπλεγμα και επακολούθησεέφοδος. Οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών μεαντιαρματικές γροθιές εξοντώσαν κάθε αντίσταση και οιμαθητές της Σχολής Αξιωματικών του ΔΣΕ κατέλαβαν ταπρώτα πολυβολεία του εχθρού. Επακολούθησε αγώναςσώμα με σώμα με τη φρουρά του Πατώματος. Οι εστίεςπυρός της φρουράς πέφτουν η μία μετά την άλλη, ηαντίσταση του κυβερνητικού στρατού ύστερα από 11ώρες σκληρού αγώνα στις 15.30 κάμφθηκε, το Πάτωμα

έπεσε, νίκησαν τα άπλα του ΔΣΕ. Πιάστηκαν 172 στρατιώτες και αξιωματικοί του κυβερνητικούστρατού αιχμάλωτοι, λάφυρα όλος ο οπλισμός και η αποθήκη πυρομαχικών. Κατόρθωσαν ναδιαφύγουν προς την πλευρά του Κάντσικου 35 στρατιώτες. Εδώ τελείωσε η πρώτη φάση τηςεπιχείρησης για την κατάληψη του Πατώματος.Μετά την κατάληψη του υψώματος Πάτωμα, η Σχολή Αξιωματικών αποσύρθηκε γιαανασυγκρότηση των τμημάτων. Τη διατήρηση και υπεράσπιση του Πατώματος ανέλαβε τάγματης VIII Μεραρχίας του ΔΣΕ.Ο Δ/τής της VIII Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού στρατηγός Μπαλοδήμος, μη μπορώνταςνα συμβιβαστεί με την απώλεια του Πατώματος, στις 2/6/1949 επιτέθηκε με δύναμη περίπουδύο Ταξιαρχιών, για την ανακατάληψη του Πατώματος. Το Τάγμα της VIII Μεραρχίας του ΔΣΕ,που υπερασπιζότανε το Πάτωμα, πρόβαλε σθεναρή αντίσταση και μόνο τις βράδυνες ώρες, ότανο κυβερνητικός στρατός πλησίασε στα συρματοπλέγματα, επενέβη πάλι η ΣΑΓΑ και με ορμητικήαντεπίθεση πέτυχε να τους ανατρέψει και να τραπούνε σε φυγή.Ετσι, το βράδυ στις 2/6/1949, η απώλεια του Πατώματος για τον κυβερνητικό στρατό ήτανπλέον οριστική. Και την ίδια βραδιά ο κυβερνητικός στρατός εγκατέλειψε και τον Προφήτη ΗλίαΟξιάς και το ύψωμα της Θεοτόκου. Το σύμπλεγμα Προφήτης Ηλίας Οξιάς - Πάτωμα - Θεοτόκος,που αποτελούσε προγεφύρωμα του κυβερνητικού στρατού βόρεια του ποταμού Σαραντάπορουκαι βάση εξόρμησης για τις θερινές επιχειρήσεις του 1949, έπαψε να υπάρχει.Μετά τη λήξη της επιχείρησης στο Πάτωμα, η ΣΑΓΑ παρέμεινε σαν εφεδρεία στη διάθεση τουΚλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕ στο Γράμμο και συνέχισε το πρόγραμμα εκπαίδευσης.Ο ΠΩΛ ΕΛΥΑΡ στον ΔΣΕΤο πρώτο δεκαήμερο του Ιούνη 1949 ο Πωλ Ελυάρ επισκέφτηκε τα τμήματα του ΔημοκρατικούΣτρατού Ελλάδας που έδιναν σκληρές και ηρωικές μάχες στο Γράμμο. Σκοπός του ήταν να δειαπό κοντά τα τμήματα του ΔΣΕ, να συναντηθεί με τους μαχητές και τις μαχήτριές του και ναεκδηλώσει και με αυτόν τον τρόπο την ολόθερμη συμπαράσταση των κομμουνιστών και

προοδευτικών διανοούμενων της Γαλλίας στον ηρωικό αγώνα ενάντια στις επεμβάσεις τωνΑγγλων και Αμερικανών ιμπεριαλιστών, για τη λευτεριά και την εθνική ανεξαρτησία τηςπατρίδας μας. Κατά την παραμονή του στο Γράμμο, με πρόταση του Κλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕεπισκέφτηκε και τη ΣΑΓΑ του ΔΣΕ, ανατολικά της Αετομηλίτσας, στη δέση Καζάνι. Εκείνες τιςμέρες η Σχολή Αξιωματικών είχε δώσει μια από τις μεγαλύτερες και σκληρότερες επιθετικέςμάχες του ΔΣΕ, τη μάχη για την κατάληψη του Πατώματος που η ηγεσία του κυβερνητικούστρατού το θεωρούσε απόρθητο οχυρό.Σ' αυτές ακριβώς τις συνθήκες έφτασε στη Σχολή Αξιωματικών ο Πωλ Ελυάρ και μαζί του οΚότσο Τζιότζιο, εκπρόσωπος του Κόμματος Εργασίας Αλβανίας. Τους συνόδευαν οι ΓεώργιοςΖωίδης, βοηθός του Π.Ε. του Γ.Α. Βασίλη Μπαρτζιώτα και ο Στέλιος Μαγειρίας που μιλούσεΓαλλικά.Οι δύο αντιπρόσωποι έγιναν δεκτοί με συγκινητικές και ενθουσιώδεις εκδηλώσεις από τουςμαθητές, τις μαθήτριες και τους αξιωματικούς της Σχολής του ΔΣΕ. Ο Πωλ Ελυάρ μίλησε μεθερμά και συγκινητικά λόγια στους μαθητές της Σχολής τονίζοντας το δίκιο του αγώνα καιυπογραμμίζοντας τη σημασία της διεθνούς αλληλεγγύης. Ακολούθησε γεύμα και μετά, μεεντολή του Κλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕ, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη συμπαράστασή τουςστον αγώνα του ΔΣΕ, έδωσα στον Πωλ Ελυάρ το μετάλλιο ανδρείας του ΑγωνιστήΚουκουτάσιου Γεωργίου (Ανδρεάδη), και στον Κότσο Τζιότζιο το μετάλλιο Ηλέκτρας που είχεαπονεμηθεί στη μαθήτρια της Σχολής Σοφία Ιωαννίδου, που έπεσε μαχόμενη για την κατάληψητου Κάντσικο (Δροσοπηγή) στις 3/4/1949.Το απόγευμα ακολούθησε άσκηση μάχης, ο λόχος στην επίθεση ενάντια σε ισχυρά οργανωμένητοποθεσία του εχθρού που συμβόλιζε τη μάχη της Σχολής Αξιωματικών για την κατάληψη τουυψώματος Πάτωμα. Με μεγάλη προσοχή παρακολούθησαν την άσκηση και για μια ακόμα φοράσυνεχάρηκαν τους μαθητές της Σχολής για τον δίκαιο αγώνα τους και τους ευχήθηκαν νέεςεπιτυχίες. Το βράδυ, η αντιπροσωπεία έφυγε για την έδρα του Κλιμακίου του Γ.Α. του ΔΣΕ.Το δεύτερο δεκαήμερο του Ιούνη η ΣΑΓΑ συνέχιζε το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Της ανατέθηκεαπό τη Δ/ση του Κλιμακίου Γράμμου να διεισδύσει με ένα τάγμα στην περιοχή Σμόλικα και ναβοηθήσει στο πέρασμα των τμημάτων της Ι Θεσσαλικής Μεραρχίας του ΔΣΕ που βγαίνανε στοΓράμμο. Με επιτυχία το τάγμα της ΣΑΓΑ εκπλήρωσε και αυτή την αποστολή.Στο τρίτο δεκαήμερο του Ιούνη 1949 με εντολή της Δ/σης του Κλιμακίου του Γ.Α. στο Γράμμο,η ΣΑΓΑ εγκαταστάθηκε στην περιοχή ανατολικού Γράμμου στην τοποθεσία Σγκούρο. Αυτές τιςημέρες ήρθε και η Σχολή Αξιωματικών (διλοχία) του Κλιμακίου Γενικού Αρχηγείου ΝοτίουΕλλάδας (ΚΓΑΝΕ) και συγχωνεύτηκε με τη ΣΑΓΑ.Η Σχολή Αξιωματικών συνέχισε το πρόγραμμα εκπαίδευσης, με ασκήσεις μάχης και μαθήματαγια την ταχτική του ΔΣΕ, σε διάφορες φάσεις του ένοπλου αγώνα, καθώς και τις τεχνικέςιδιότητες των διαφόρων όπλων.Ακριβώς αυτήν την περίοδο, με απόρρητη διαταγή του Κλιμακίου του Γ.Α. Γράμμου, έγινεγνωστό στη διοίκηση της ΣΑΓΑ, η διαταγή του Γ.Α. του ΔΣΕ, με την οποία καθόριζε ότι η ΣχολήΑξιωματικών θα πρέπει να προετοιμαστεί και να μετακινηθεί από το Γράμμο στο Βίτσι. Αμέσως ηΣχολή Αξιωματικών, ταυτόχρονα με το πρόγραμμα εκπαίδευσης, άρχισε την προετοιμασία, γιατη διείσδυση μέσα από τις γραμμές του κυβερνητικού στρατού προς το Βίτσι. Η προετοιμασίασυνοδεύονταν με νυχτερινούς συναγερμούς και πορείες για να διαπιστωθεί η ετοιμότητα τηςΣχολής για το πέρασμα από το Γράμμο στο Βίτσι. Στο τέλος Ιούνη 1949, με τη βοήθεια τουπυροβολικού, που βομβάρδισε τις θέσεις του κυβερνητικού στρατού, η Ταξιαρχία της ΣχολήςΑξιωματικών μέσα στο σκοτάδι διείσδυσε μέσα από τη διάταξη του εχθρού - στην περιοχήΑλεβίτσας και τα χαράματα βρέθηκε στην περιοχή Βίτσι κοντά στην Κρυσταλλοπηγή, δίχωςκαμιά απώλεια.Περνώντας στο Βίτσι η ΣΑΓΑ τέθηκε στη διάθεση του Γενικού Αρχηγείου ως εφεδρεία και πήρεδιαταγή και άφησε ένα τάγμα στα δεξιά της διάταξης κοντά στην Κρυσταλλοπηγή και τα άλλαδύο τάγματα στο κέντρο της διάταξης κοντά στο χωριό Σφύκα.Κατά τη διάρκεια του μήνα Ιούλη η Σχολή συνέχισε το πρόγραμμα εκπαίδευσης και ταυτόχροναασχολήθηκε με το μικρό πόλεμο.

Ο ΔΣΕ, στρατός λαϊκοεπαναστατικός, εκτός από τις κατά μέτωπο μάχες που έδινε στο Γράμμο -Βίτσι, εφάρμοζε και την τακτική του ανταρτοπόλεμου, με διεισδύσεις μικρών τμημάτων μέσαστη διάταξη του αντιπάλου, πιάνοντας γλώσσες και χτυπώντας αιφνιδιαστικά μικρά τμήματα τουεχθρού, προξενώντας απώλειες και συνεχή αιμορραγία στον αντίπαλο.Τέτοια επιχείρηση πραγματοποίησε η ΣΑΓΑ στις 23/7/1949. Χτύπησε και διέλυσε εχθρικήδιλοχία στις Κάτω Κλεινές Φλώρινας με σοβαρές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες για τονκυβερνητικό στρατό. Επίσης ο λόχος ανιχνευτών της ΣΑΓΑ στις 6/8/1949 χτύπησε δύναμη τουκυβερνητικού στρατού στην περιοχή του Μπίκοβικ προξενώντας του αρκετές απώλειες και τονανάγκασε να επιστρέψει στη βάση του.Στα τέλη Ιούλη με αρχές Αυγούστου 1949, ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα εκπαίδευσης τηςέκτης σειράς της ΣΑΓΑ. Οι μαθητές έδωσαν εξετάσεις και έγινε η ορκωμοσία. Η Σχολή παρέμεινεσυγκροτημένη μονάδα στη διάθεση του Γ.Α. του ΔΣΕ.Πριν την έναρξη των επιχειρήσεων στο Βίτσι η ΣΑΓΑ είχε την παρακάτω διάταξη: Το Ι και IIτάγμα βρισκότανε στην περιοχή Κρυσταλλοπηγής, το III τάγμα στην περιοχή Σφύκας, εναναμονή της έναρξης των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Με εντολή του Γ.Α. στα μέσα Ιούλη ηΔ/ση της ΣΑΓΑ πέρασε από όλη τη διάταξη των τμημάτων του ΔΣΕ στο Βίτσι με σκοπό, ανάπάσα στιγμή, να είναι έτοιμη να επέμβει όπου και αν χρειαστεί.Στις αρχές Αυγούστου 1949, ο κυβερνητικός στρατός, προκειμένου να παραπλανήσει το Γ.Α.του ΔΣΕ, από τις 2 έως τις 8 Αυγούστου, άρχισε επιχειρήσεις στον Βορειοανατολικό Γράμμο μεσκοπό την παραπλάνηση του ΔΣΕ και ταυτόχρονα τη βελτίωση των βάσεων εξόρμησης τουκυβερνητικού στρατού. Αυτή η παραπλανητική ενέργεια του κυβερνητικού στρατού κράτησεέως τις 8 Αυγούστου.Η μάχη στο Βίτσι τον Αύγουστο του 1949Στις 10 Αυγούστου 1949 ο κυβερνητικός στρατός με το σχέδιο ΠΥΡΣΟΣ Β' εκδηλώθηκεεπιθετικά στην περιοχή Βίτσι, με σκοπό τη συντριβή των δυνάμεων του ΔΣΕ.Για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού ο κυβερνητικός στρατός διέθεσε τις παρακάτωδυνάμεις:II, IX, Χ, XI Μεραρχίες πεζικού και την III Μεραρχία καταδρομών, συνολικά 16 Ταξιαρχίες.Ακόμα διέθετε ένα σύνταγμα πεζικού και έξι τάγματα εθνοφρουράς.Πυροβολικό:4 συντάγματα πεδινού πυροβολικού3 μοίρες μέσου πυροβολικού5 μοίρες ορειβατικού πυροβολικούΤεθωρακισμένα: Το II και IX σύνταγμα και την XI ίλη αρμάτωνΑεροπορία: Περίπου 90 αεροπλάναΚαι αρκετές χιλιάδες άνδρες διαφόρων υπηρεσιών μηχανικού, διαβιβάσεων και άλλες υπηρεσίες.Εκτός των παραπάνω δυνάμεων χρησιμοποιήθηκε η XV Μεραρχία και η 32η Ταξιαρχία ωςεφεδρεία της Δ/σης της επιχείρησης.Με το σύνολο των παραπάνω δυνάμεων ο κυβερνητικός στρατός ξεκίνησε για την επιχείρησηενάντια στα τμήματα του ΔΣΕ στις 10 Αυγούστου 1949 στην περιοχή του Βίτσι.Η αποστολή του κυβερνητικού στρατού, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του στρατηγού τουκυβερνητικού στρατού Ζαφειρόπουλου, με την πληθώρα δυνάμεων που διέθετε ο κυβερνητικόςστρατός, 7 Μεραρχίες Πεζικού, μάζα πυροβολικού, 90 αεροπλάνα, δύο (2) συντάγματατεθωρακισμένων, χιλιάδες άνδρες του Μηχανικού - Διαβιβάσεων και άλλες ειδικότητεςπροέβλεπε την κατάληψη της περιοχής που κατείχε ο ΔΣΕ και την καταστροφή των δυνάμεωντου ΔΣΕ.Η επιθετική ενέργεια του εχθρού ξεκίνησε στις 05:00 το πρωί στις 10 Αυγούστου 1949. Μεσφοδρό βομβαρδισμό πυροβολικού και στη συνέχεια της αεροπορίας, ο κυβερνητικός στρατόςβομβάρδισε τις θέσεις των τμημάτων του ΔΣΕ, με σκοπό να καταστρέψει τις αμυντικέςεγκαταστάσεις και να εξουδετερώσει το σύστημα διεύθυνσης των τμημάτων του ΔΣΕ στην κύριακατεύθυνση της επίθεσης στα υψώματα Πολένατα και 1865. Μετά την προπαρασκευή, ο εχθρόςπέρασε στην επίθεση, χρησιμοποιώντας άρματα μάχης και πληθώρα στρατού πεζικού.

Ακολούθησε σκληρός και πεισματώδης αγώνας. Οι επιθέσεις διαδεχότανε η μια την άλλη, τατμήματα του ΔΣΕ με αντεπιθέσεις απέκρουαν τις επιθέσεις του κυβερνητικού στρατού. Παρά τησθεναρή αντίσταση των τμημάτων του ΔΣΕ, ο εχθρός, τις βραδινές ώρες της 10ης Αυγούστουπέτυχε να καταλάβει το ύψωμα 1685 και να δημιουργήσει ρήγμα στην αμυντική διάταξη τωντμημάτων του ΔΣΕ.Ακριβώς αυτό το ρήγμα εκμεταλλεύτηκε ο κυβερνητικός στρατός και το βράδυ της 10ηςΑυγούστου πραγματοποίησε διείσδυση μέσα από τη χαράδρα κοντά στο χωρίο Παύλος Μελάς.Δύο (2) Ταξιαρχίες της XI Μεραρχίας, η 31η Ταξιαρχία με κατεύθυνση το Λέσιτς, η 33ηΤαξιαρχία με κατεύθυνση το ύψωμα Τσούκα καθώς και μοίρα της III Μεραρχίας καταδρομών, τιςπρωινές ώρες στις 11 Αυγούστου βρέθηκαν κοντά στους στόχους Λέσιτς και Τσούκα.Την ώρα που η XI Μεραρχία πραγματοποιούσε, ανατολικά της διάταξης της 102 Ταξιαρχίας τουΔΣΕ διείσδυση με κατεύθυνση τα υψώματα Λέσιτς και Τσούκα, την ίδια ώρα νότια του Λέσιτς,από την περιοχή Μπίκοβικ, βρισκόταν σε εξέλιξη επιθετική ενέργεια της Χ Μεραρχίας με τις 35και 37 Ταξιαρχίες και μοίρα της III Μεραρχίας Καταδρομών με κατεύθυνση και αυτών τωνδυνάμεων το ύψωμα Λέσιτς. Τις πρωινές ώρες της 11ης Αυγούστου πλησιάσανε και η 35ηΤαξιαρχία της Χ Μεραρχίας και η μοίρα καταδρομών κοντά στο ύψωμα Λέσιτς.Τις πρωινές ώρες της 11ης Αυγούστου ο εχθρός εκδηλώνεται επιθετικά προς το ύψωμα Λέσιτς.Πυροβολικό και αεροπορία βομβαρδίζουνε συνεχώς το Λέσιτς και τη γύρω περιοχή, το ύψωμακαίγεται κυριολεκτικά. Οι μαχητές του ΔΣΕ, οι υπερασπιστές του Λέσιτς, μάχονται με πείσμα καιαποφασιστικότητα. Η 31η Ταξιαρχία και η μοίρα καταδρομών καθηλωθήκανε. Η 33η Ταξιαρχίαπου επιτίθονταν στο ύψωμα Τσούκα, κατόρθωσε να πλησιάσει και να καταλάβει το ύψωμα δίχωςκαμμιά αντίσταση, εντελώς αμαχητί, γιατί η Δ/ση έκανε το εγκληματικό λάθος να αποσύρει τοτμήμα που κατείχε το ύψωμα Τσούκα και να του αναθέσει άλλη αποστολή. Και αυτό το λάθος τοπληρώσαμε ακριβά στη μάχη στην περιοχή Λέσιτς.Ποια η συμβολή, η συμμετοχή της ΣΑΓΑ στη μάχη του ΛέσιτςΗ ταξιαρχία της ΣΑΓΑ, εφεδρεία του Γ.Α. του ΔΣΕ, αυτήν την περίοδο βρισκόταν με δύο (2)τάγματα στα δεξιά της διάταξης του μετώπου στο Βίτσι, στην περιοχή Κρυσταλλοπηγής, μαζί καιο Δ/τής της Ταξιαρχίας Αξιωματικών. Το III τάγμα βρισκόταν στην περιοχή του χωριού Σφύκαόπου ήταν και το επιτελείο της Ταξιαρχίας.Στις 11/8/1949 τα χαράματα κλήθηκε ο Π.Ε. της Ταξιαρχίας στο τηλέφωνο και πήρε εντολή απότο Γ.Α. Το III τάγμα να κινηθεί αμέσως για το Λέσιτς. Σημάναμε συναγερμό και το τάγμα σεχρόνο μηδέν ξεκίνησε για την αποστολή του.Στο δρόμο προς το Λέσιτς συναντήσαμε τον επιτελάρχη της XI Μεραρχίας του ΔΣΕ, σ. ΝίκοΤερζόγλου. Σύντομα μας ενημέρωσε για την κρισιμότητα της κατάστασης, την πίεση πουδεχόταν τα τμήματα που μάχονταν στο Λέσιτς, και μας συνέστησε, όσο το δυνατόνγρηγορότερα, να φτάσουμε στο Λέσιτς με υψόμετρο 1827 μέτρα.Οι άνδρες του τάγματος επιστρατεύοντας όλες τις δυνάμεις τους σύντομα έφτασαν στο ύψωμαΛέσιτς. Παρακάμπτοντας την κορυφή από τα αριστερά της κορυφής του Λέσιτς, πήραμε αμέσωςεπαφή με τον εχθρό στο ύψωμα Μόρο. Περάσαμε αμέσως στην αντεπίθεση με αποτέλεσμα νακαθηλωθεί ο εχθρός. Η μάχη είχε το χαρακτήρα μάχης εκ συναντήσεως και διεξάγονταν σεανοχύρωτο πεδίο.Ο αγώνας συνεχίστηκε σκληρός με επιθέσεις του κυβερνητικού στρατού και αντεπιθέσεις τουτάγματος της Σχολής Αξιωματικών. Η απόσταση που μας χώριζε ήταν απόσταση αναπνοής,διεξάγονταν αγώνας εκ του συστάδην, αγώνας σώμα με σώμα.Μαστουρωμένοι οι άνδρες του κυβερνητικού στρατού προσπαθούσανε να εισχωρήσουν μέσαστη διάταξή μας. Μάταια όμως. Οι μαθητές της ΣΑΓΑ τσακίζουν κάθε τέτοια προσπάθεια τουεχθρού. Μετά την κατάληψη του υψώματος Τσούκα, από εγκληματικό λάθος της Δ/σης τουΔΣΕ, η κατάσταση άλλαξε ριζικά προς όφελος του κυβερνητικού στρατού. Το ύψωμα Τσούκα, μευψόμετρο 1678 μέτρα, εφάμιλλο με το ύψωμα Λέσιτς, δέσποζε στην περιοχή και ο κυβερνητικόςστρατός πέτυχε αμαχητί να τα καταλάβει και να μπει σφήνα στη διάταξή μας.Μετά την κατάληψη της Τσούκας, στην προσπάθειά τους, τα τμήματα της 31ης Ταξιαρχίας ναπάρουν επαφή με τα τμήματα της 33ης Ταξιαρχίας που μάχονταν στο Λέσιτς, κατέλαβαν το

ύψωμα 1554 κοντά στο ύψωμα Μόρο. Αυτό δυσχέραινε ακόμα περισσότερο την κατάστασή μας.Σε μια από τις αντεπιθέσεις που κάναμε σκοτώθηκε ο Δ/τής του Τάγματος, ΜαλικόπουλοςΘανάσης, από πυρά του υψώματος 1554.Το μεσημέρι στο Λέσιτς έφτασε και το Ι τάγμα της ΣΑΓΑ μαζί με τον Δ/τή της Ταξιαρχίας. Τοτάγμα μπήκε αμέσως στην επίθεση την πέμπτη ή έκτη κατά σειρά επιθετική ενέργεια τουεχθρού.Η μάχη συνεχίζεται σκληρή. Από υποκλοπές που κάναν οι ασυρματιστές, ο εχθρός ζητούσεσυνεχώς ενισχύσεις. Οι απώλειες και στις δύο πλευρές ήταν σοβαρές. Υπάρχουν νεκροί καιτραυματίες. Ανάμεσα στους τραυματίες είναι και ο Δ/τής της Ταξιαρχίας Αχιλλέας Προυτσάλης, οΔ/τής του Ι τάγματος Κιτσούλης Δημήτρης, ο επίτροπος του III τάγματος Ηλίας Βασίλκος.Προωθήσαμε όλους τους τραυματίες προς τα μετόπισθεν. Η πλημμυρίδα των εχθρικώνδυνάμεων, η τεράστια αριθμητική υπεροχή, ασυνήθιστη στα χρονικά του Εμφυλίου πολέμου,και η μαζική χρησιμοποίηση της αεροπορίας και του πυροβολικού που απλόχερα έδινε οαμερικάνικος ιμπεριαλισμός, ο κυβερνητικός στρατός δεν μπόρεσε να καταλάβει το Λέσιτς.Η αντίσταση, που πρόβαλλε η ΣΑΓΑ, και η πίεση που δέχονταν τα τμήματα του κυβερνητικούστρατού, φαίνονται στα απομνημονεύματα του στρατηγού του κυβερνητικού στρατού, Δ.Ζαφειρόπουλου. Να τι γράφει ο Ζαφειρόπουλος: «Είναι αληθές ότι ο Θεός της Ελλάδαςεβοήθησε και προελήφθη δευτέρα καταστροφή Μεγάλης Μονάδος εντός βαθειάς κοιλάδας, ωςσυνέβη εις την χαράδραν του Αλή Βεράν της Μικράς Ασίας, κατά το 1922 καθ' όσον, εάν δενυφηρπάζετο αμαχητί η Τσούκα και δεν ηδράνη ο εχθρός, η αποτυχία της διεισδύσεως του Λέσιτςθα ήτο βεβαία».Τις απογευματινές ώρες, στη διάταξη των τμημάτων της ΣΑΓΑ, ήρθε ο Δ/τής της XI Μεραρχίαςτου ΔΣΕ, σ. Π. Βαϊνάς. Εξετάσαμε την κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί μετά την κατάληψηαπό τον εχθρό του υψώματος Τσούκα, την προώθησή του κατά μήκος της κορυφογραμμής προςΛέσιτς, την κατάληψη του υψώματος 1554, τη δημιουργία σφήνας με μέτωπο πάνω από δύοχιλιόμετρα μέσα στη διάταξή μας, τις δυνατότητες, μετά τις απώλειες, που είχανε τα τμήματατης ΣΑΓΑ. Διαπιστώσαμε ότι η κατάσταση ήταν μη αναστρέψιμη και γι' αυτό αποφασίσαμε ναπεράσουμε στην άμυνα μέχρι νεωτέρας διαταγής.Οι προσπάθειες του κυβερνητικού στρατού συνεχίστηκαν χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ταμεσάνυχτα της 11ης προς την 12η Αυγούστου ο εχθρός έκανε νυχτερινή προσπάθεια, όμωςαποκρούστηκε. Πριν τα ξημερώματα στη διάταξη των τμημάτων της ΣΑΓΑ ήρθε προσωπικά οΠ.Ε. (Πολιτικός Επίτροπος) της XI Μεραρχίας του ΔΣΕ Γ. Βασίλκος και μας ανακοίνωσε ότιπρέπει να επιστρέψουμε στην περιοχή Σφύκας.Ορισμένα συμπεράσματα από τη μάχη του ΛέσιτςΠρώτο συμπέρασμα: Η Δ/ση της επιχείρησης Βίτσι διέπραξε το εγκληματικό λάθος νααποσύρει το τμήμα από το ύψωμα Τσούκα για να το χρησιμοποιήσει αλλού, με αποτέλεσμα οεχθρός να το καταλάβει αμαχητί και να δημιουργήσει σφήνα μέσα στη διάταξή μας. Η κατάληψητου υψώματος Τσούκα μας στέρησε τη δυνατότητα να δώσουμε αποφασιστικό χτύπημα στονεχθρό μέσα στη χαράδρα του Μελά και να ανατρέψουμε τα σχέδιά του.Μία δεύτερη αιτία της επιτυχίας του εχθρού είναι ότι ο κυβερνητικός στρατός σε ένα στενόμέτωπο πλάτους δύο έως δυόμισι χιλιόμετρα, έριξε τρεις Μεραρχίες, πληθώρα δυνάμεων καιτροφοδοτούσε το ρήγμα συνεχώς με νέες δυνάμεις. Η μάχη που διεξήγαγε η ΣΑΓΑ κατά τις 11Αυγούστου και τη νύχτα προς τις 12/8/1949, ήταν σκληρή και άνιση. Παρ' όλη την πληθώρατων Ταξιαρχιών, ο εχθρός δεν μπόρεσε να καταλάβει το Λέσιτς, οι μαθητές και οι Δ/τες τηςΣΑΓΑ πολέμησαν με άφθαστο ηρωισμό και αυτοθυσία, όχι μόνο ενάντια στα σχέδια τηςμοναρχοφασιστικής κυβέρνησης των Αθηνών, αλλά και ενάντια στην αμερικανοκρατία πουέκανε ό,τι μπορούσε για να συντρίψει το δημοκρατικό κίνημα στην Ελλάδα.Στη μάχη του Λέσιτς έπεσε νεκρός ο Δ/τής του Τάγματος Μαλικόπουλος Θανάσης, οι ΛοχαγοίΜιχαηλίδης Σωτήρης, Κατσάρης Θανάσης, Αραμπατζής Απόστολος, Μπαζάκας Θανάσης,Παπαδημάκης, Τσολακίδης Γιώργος, οι υπολοχαγοί Γεωργούλας Γεώργιος, ΖερβολίδουΧρυσούλα, Μαραγκουζάκης Δημήτριος, Πάντος Γιάννης, Σηγρέκης Θανάσης, Σλαύκος Θωμάς, οιΑνθυπολοχαγοί Βλάσης Δημήτριος, Διαμαντής Αριστείδης, Κράνης Γεώργιος, Κωστοπούλου

Ολγα. Τραυματιστήκανε ο Δ/τής της Σχολής Προυτσάλης Αχιλλέας, ο Δ/τής του Ι τάγματοςΚιτσούλης Δημήτριος, ο Π.Ε. του III τάγματος Βασίλκος Ηλίας, ο λοχαγός Τοπαλίδης Παύλος.Υπήρχαν περίπου 60 τραυματίες. Η ΣΑΓΑ στο Λέσιτς πολέμησε ηρωϊκά. Οι παραπάνω απώλειεςμαρτυρούνε για τη σκληρότητα της μάχης και συμπτύχθηκε μόνο με εντολή τις πρωινές ώρεςτης 12ης Αυγούστου του 1949, από το Λέσιτς.Τις πρωινές ώρες της 12ης Αυγούστου του 1949 ο κυβερνητικός στρατός, αφού συγκέντρωσετην 33η - 31η και τις 35η και 37η Ταξιαρχίες κοντά στο Λέσιτς και αφού σφυροκόπησε μεπυροβολικό και αεροπορία τις άδειες θέσεις, γύρω στις 9 η ώρα το πρωί «κατόρθωσε» η XIΜεραρχία να καταλάβει το άδειο πλέον από τμήματα του ΔΣΕ ύψωμα Λέσιτς.Στις 12 Αυγούστου μια προσπάθεια της Μεραρχίας Καταδρομών αποκρούστηκε από το II τάγματης Σχολής με βαρειές απώλειες για τον εχθρό, στην περιοχή της Βάρμπας.Στις 13 και 14 Αυγούστου συνεχίστηκαν οι μάχες στο ύψωμα 1678 και στη Βάρμπα και τοβράδυ της 14ης Αυγούστου του 1949 η ΣΑΓΑ πήρε εντολή και πραγματοποίησε ελιγμό προς τοΓράμμο.

http://www1.rizospastis.gr/page.do?publDate=17/12/2006&id=8306&pageNo=12&direction=1Τελευταίο

Μετά τον Ελιγμό από το Βίτσι στο ΓράμμοΟταν η ΣΑΓΑ έφτασε στο Γράμμο, με εντολή του ΓΑεγκαταστάθηκε στο ύψωμα Γκουρίτσα με υψόμετρο 1787μέτρα, στους πρόποδες του Σούφλιακα, ως εφεδρεία του ΓΑ.Πριν αρχίσουν οι επιχειρήσεις στο Γράμμο, το II τάγμα τηςΣχολής πήρε εντολή και αναπτύχθηκε αμυντικά σταυψώματα Λούγκα και Καρυά, απέναντι από τα τρία σύνοραπου κατείχε ο εχθρός. Τη νύχτα της 24ης προς την 25ηΑυγούστου, ταξιαρχία της XV Μεραρχίας του κυβερνητικούστρατού, επιτέθηκε στον τομέα του Τάγματος, με σκοπό τηνανατροπή του και συνέχιση της επίθεσης με αντικειμενικόσκοπό την κατάληψη της Ανω Αρένας.Τόσο τη νύχτα και ιδιαίτερα την ημέρα της 25ης Αυγούστουστον τομέα του ΙΙ τάγματος της ΣΑΓΑ, ακολούθησε σκληρόςαγώνας, χωρίς να σημειώσει καμία επιτυχία ο εχθρός. Τιςνυχτερινές ώρες της 25ης Αυγούστου με βαριές απώλειες οεχθρός συμπτύχθηκε στη βάση του στα Τρία Σύνορα, χωρίςνα εκδηλώσει καμία άλλη επιθετική ενέργεια προς Ανω ΑρέναΣούφλιακα.Στις 26 και 27 Αυγούστου σκληρές μάχες διεξήγαγε ο ΔΣΕστην περιοχή του Τσάρνου και κατά μήκος των συνόρων με την Αλβανία, όπου ο κυβερνητικόςστρατός προχωρούσε με γρήγορους ρυθμούς, με σκοπό την κατάληψη της κορυφής τουΓράμμου και τον εγκλωβισμό και την εξόντωση των μαχητών του ΔΣΕ.Στις 27 Αυγούστου το βράδυ, η Δ/ση της ΣΑΓΑ πήρε εντολή να προωθήσει ένα τάγμα από τηνπεριοχή Γκουρίτσα - Ανω Αρένα - Αετομηλίτσα - Πλυκάτη, και να εγκατασταθεί αμυντικά στηντοποθεσία Μαύρη Πέτρα (3) με υψόμετρο 2169 μέτρα, βορειοδυτικά από το χωριό Πλυκάτη.Με ολονύχτια εντατική πορεία το τάγμα, στις 28 Αυγούστου τις πρωινές ώρες, βρισκόταν στηθέση του.Τις πρωινές ώρες της 28ης Αυγούστου 1949, ο κυβερνητικός στρατός, ύστερα από σκληρέςμάχες με το ΔΣΕ, διαθέτοντας τεράστια υπεροχή, ρίχνοντας όλο και νέες δυνάμεις στη μάχη,χρησιμοποιώντας πάνω από 100 αεροπλάνα, χρησιμοποιώντας μαζικά το πυροβολικό και άλλασύγχρονα πολεμικά μέσα, που απλόχερα εφοδίαζε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός την Κυβέρνησητων Αθηνών για να συντρίψει το δημοκρατικό κίνημα στη χώρα μας, παρά την ηρωικήαντίσταση των τμημάτων του ΔΣΕ, κατέλαβε την πιο ψηλή κορυφή του Γράμμου, το ύψωμα2520. Από αυτή την ώρα αρχίζει αγώνας δρόμου της III Μεραρχίας καταδρομών, κατά μήκοςτων Ελληνο-Αλβανικών συνόρων με σκοπό να εγκλωβίσουν και εξοντώσουν τα υποχωρούντατμήματα του ΔΣΕ.

Από τις πρωινές ώρες άρχισε σφοδρόςβομβαρδισμός στις θέσεις του τάγματοςτης ΣΑΓΑ, με βόμβες, ρουκέτες καισυνεχή μυδραλιοβολισμό. Πριν τομεσημέρι, χωρίς καμία αντίσταση,ακάθεκτος ο κυβερνητικός στρατόςπροχωρούσε στην περιοχή Μπάρας, μεσκοπό να κλείσει τη δίοδο υποχώρησηςτων τμημάτων του ΔΣΕ.Από αυτή την ώρα, μεσημέρι 28ης και29η Αυγούστου 1949, το ύψωμα ΜαύρηΠέτρα (3) καίγονταν κυριολεκτικά. Οιεπιθέσεις του κυβερνητικού στρατούδιαδέχονταν η μια την άλλη. Δύο μέρεςακολούθησε σκληρός αγώνας. Οι μαθητέςτης ΣΑΓΑ παλέψανε με ηρωισμό και

αυταπάρνηση. Μπροστά από τις θέσεις των μαχητών της ΣΑΓΑ υψώθηκε αδιαπέραστο τείχοςπου πάνω του έσπαζε τα μούτρα του ο εχθρός. Οι μαχητές της ΣΑΓΑ πολέμησαν με αυτοθυσίαμέχρι την τελευταία στιγμή που πέρασε και ο τελευταίος μαχητής του ΔΣΕ μέσα στην Αλβανία.Και μόνο αργά τη νύχτα της 29ης προς την 30ή Αυγούστου 1949 και ύστερα από διαταγή τουΓΑ και αφού εκπλήρωσαν στο ακέραιο την αποστολή τους με βαρειά καρδιά εγκατέλειπαν ταποτισμένα με το αίμα τους χώματα της Ελλάδας.Οι εθελοντές ναυτεργάτεςΚλείνοντας θεωρώ υποχρέωσή μου να αναφερθώ στο τμήμα των εθελοντών ναυτεργατών, όπουμια μεγάλη ομάδα, γύρω στους 140, μέλη, στελέχη και οπαδοί της ΟΕΝΟ, αξιωματικοί και απλοίναυτεργάτες του εμπορικού ναυτικού, διεθνιστές εθελοντές, αρκετοί από αυτούς στον ΕμφύλιοΠόλεμο της Ισπανίας στο Λόχο «Ν. Ζαχαριάδης», μαχητές της εθνικής αντίστασης, οργώνανετους ωκεανούς και πολλοί από αυτούς, ναυαγοί από τα Γερμανικά υποβρύχια, στα χρόνια του Β'Παγκοσμίου Πολέμου, μεταφέροντας στρατό και πολεμοφόδια στα μέτωπα των στρατευμάτωντου συμμαχικού αγώνα ενάντια στα στρατεύματα του τριμερούς συμφώνου του Αξονα,διωγμένοι από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις των δοσίλογων στην Ελλάδα, για τηναντιστασιακή τους δράση, εθελοντικά περάσανε στις γραμμές του ΔΣΕ, πολέμησαν με πείσμακαι αποφασιστικότητα και αρκετοί φοίτησαν στη ΣΑΓΑ και ονομάστηκαν αξιωματικοί του ΔΣΕ. ΟιΕλληνες ναυτεργάτες μαζί με την πλειοψηφία του Ελληνικού λαού πάλεψαν για τη λευτεριά, τηδημοκρατία, για ένα καλύτερο μέλλον στον τόπο μας και αρκετοί δώσαν τη ζωή τους στοΓράμμο και στο Βίτσι.

Τιμή και δόξα σε όλους τους νεκρούς τουΔΣΕ που δώσαν τη ζωή τους για το καλότης Ελλάδας και του λαού της.Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι οτρίχρονος ένοπλος αγώνας του ΔΣΕ, δενήταν επιλογή των αγωνιστών της ΕθνικήςΑντίστασης και των λαϊκοδημοκρατικώνδυνάμεων. Τον Εμφύλιο πόλεμο τονπροκάλεσαν οι Αγγλο-Αμερικανοίιμπεριαλιστές και οι ντόπιες αντιδραστικέςδυνάμεις, οι συνεργάτες των κατακτητών,με σκοπό να σπάσουν την αντίσταση τουλαού που πάλευε για δημοκρατικές λύσειςκαι να χτυπήσουν το ΚΚΕ, οργανωτή καικαθοδηγητή του κινήματος της ΕθνικήςΑντίστασης.Η ανάπτυξη του αντάρτικου, η δημιουργία του ΓΑ στις 28 Οκτώβρη 1946, η προοπτικήδημιουργίας τακτικού στρατού, έβαζε στην ημερήσια διάταξη το πρόβλημα της δημιουργίαςστρατιωτικών στελεχών ικανών να μπούνε επικεφαλής στα τμήματα του ΔΣΕ και να ταοδηγήσουν νικηφόρα στον αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας. Γι' αυτό και το ΓΑ του ΔΣΕαποφάσισε το Γενάρη 1947 τη δημιουργία Σχολής εφέδρων αξιωματικών, που λειτούργησε σεέξι σειρές ως το 1949.Ο σκληρός και άνισος αγώνας που διεξήγαγε ο ΔΣΕ, ο συσχετισμός δυνάμεων, 1:10 σε έμψυχημαχητική δύναμη και 1:50 σε πολεμικά μέσα, και ορισμένα άλλα πολεμικά μέσα όπωςαεροπλάνα και άρματα μάχης ανύπαρκτα για το ΔΣΕ, έναντι του κυβερνητικού στρατού, βάζανεκάτω από σκληρή δοκιμασία τα στελέχη του ΔΣΕ, στην πορεία του Εμφυλίου Πολέμου, γι' αυτόκαι τα εφόδια με τα οποία θα έπρεπε να εξοπλιστούνε οι απόφοιτοι αξιωματικοί της ΣΑΓΑ ήτανετόσο σύνθετα και χρειάζονταν επίμονη και κουραστική δουλιά για να αφομοιωθούνε και μεγάληυπερένταση, γερά νεύρα και αντοχή στα πεδία των μαχών.

Συνεπώς το έργο της ΣχολήςΑξιωματικών ήταν τεράστιο. Η ΣΑΓΑ ήτανφυτώριο στελεχών, στον τρίχρονο αγώνατου ΔΣΕ. Η ΣΑΓΑ έδωσε πάνω από τρειςχιλιάδες μαζί με τη σχολή του ΚΓΑΝΕδοκιμασμένους αξιωματικούς καιοδήγησαν διμοιρίες, λόχους ακόμα καιτάγματα, με εξαιρετική τέχνη καιμαστοριά, στις μάχες με τον κυβερνητικόστρατό.Συμμετοχή σε όλες τις μάχεςΗ ΣΑΓΑ δεν ήταν μόνο ίδρυμαεκπαίδευσης και προετοιμασίας τωναξιωματικών. Η Σχολή Αξιωματικών πήρεενεργό μέρος σε όλες τις εκστρατείες πουέκανε ο κυβερνητικός στρατός ενάντια

στο ΔΣΕ, αρχίζοντας από την Α' σειρά το 1947, στην εκστρατεία του κυβερνητικού στρατούστην περιοχή Αγράφων στη Θεσσαλία. Η Δ' σειρά πήρε μέρος σε όλες τις μάχες με τον εχθρό το1948 στο Γράμμο και στο Βίτσι. Η Ε' σειρά στη διείσδυση με ένα τάγμα στο Σινιάτσικο τονΝοέμβριο 1948 καθώς και στη σκληρή μάχη στο Μπίκοβικ το Δεκέμβρη 1948, κάτω από

εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, με αρκετές απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες καικρυοπαγημένους.Και τελικά η ΣΤ' σειρά, αρχίζοντας από τη μάχη της Φλώρινας, πραγματοποίησε τον ελιγμό, απόΒίτσι στο Σμόλικα, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες το Μάρτη 1949, για τηνανακατάληψη του Γράμμου. Πολέμησε στο Ταμπούρι, Κάντσικο, έδωσε σκληρή μάχη καικατέλαβε το ύψωμα Πάτωμα τον Μάη του 1949. Πραγματοποίησε τον Ιούνη 1949 ελιγμό μέσααπό τη διάταξη του εχθρού και πέρασε πάλι στο Βίτσι, έδωσε τη σκληρή και αιματηρή μάχη στοΛέσιτς, στο ύψωμα 1078 και στη Βάρμπα. Πολέμησε στις 25 και 26 Αυγούστου στην περιοχήΜυροβλήτη.

Και τελευταία, 28 και 29 Αυγούστου1949, η ΣΑΓΑ με διαταγή του ΓΑυψώθηκε σαν ατσάλινος τοίχος στηντοποθεσία Μαύρη Πέτρα, πάνω από τοχωριό Πλυκάτη και έφραξε τον δρόμοστην III Μεραρχία καταδρομών τουκυβερνητικού στρατού που βάδιζεακάθεκτη μετά την πτώση του 2520 στοΓράμμο το πρωί της 28ης Αυγούστου, γιανα κλείσει τη διάβαση στην τοποθεσίαΜπάρα και να εγκλωβίσει και εξοντώσειτους μαχητές του ΔΣΕ. Τα παλικάρια τηςΣΑΓΑ έφραξαν το δρόμο στουςκαταδρομείς και συμπτύχθηκαν με εντολήτου ΓΑ μόνον τότε, αφού είχε περάσει καιο τελευταίος μαχητής του ΔΣΕ στοΑλβανικό έδαφος, θάψανε τους τελευταίους νεκρούς και μεταφέρανε τους τραυματίες και μεβαρειά καρδιά τη νύχτα 29 προς 30 Αυγούστου εγκαταλείπανε το Ελληνικό έδαφος ποτισμένομε το αίμα των μαχητών του ΔΣΕ.Κατάσταση νεκρών αξιωματικών και μαθητών σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας της ΣΑΓΑτου ΔΣΕΗ ΣΑΓΑ σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας της έδωσε πάνω από 200 νεκρούς αξιωματικούς καιμαθητές.Α' ΣΕΙΡΑ: Φεβρουάριος - Σεπτέμβριος 1947. Υπάρχουνε νεκροί αλλά δε διαθέτω στοιχεία............................Β' ΣΕΙΡΑ: Νοέμβρης 1947 - Γενάρης 1948. Δεν υπάρχουν νεκροί. Γ' ΣΕΙΡΑ: Φλεβάρης -Μάρτης 1948. Δεν υπάρχουν νεκροί.Δ' ΣΕΙΡΑ: Απρίλης - Σεπτέμβρης 1948. Η ΣΑΓΑ πήρε μέρος στις μάχες στο Γράμμο και στοΒίτσι. Υπάρχουν 37 νεκροί.1. Ζαχαριάδης Αβραάμ, Ταγματάρχης2. Ζάχος Γεώργιος, Ταγματάρχης3. Κολιτσίδας Δημήτριος, Λοχαγός4. Ταπεινόπουλος Γιάννης, Λοχαγός5. Παπαλέξης Γεώργιος, Λοχαγός6. Σακαβάρας Βασίλειος, Λοχαγός7. Μανδραβέλης Παρμενίων, Ανθυπολοχαγός8. Τσάγκας Θωμάς, Ανθυπολοχαγός9. Αγγελίδης Ευάγγελος, Ανθυπολοχαγός10. Βογιατζής Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός11. Βουλγαράκης Νικόλαος, Ανθυπολοχαγός12. Γκοντουσίδης Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός

13. Φλωρής Στέλιος, Ανθυπολοχαγός14. Εμμανουηλίδης Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός15. Παπαδημητρίου Ιωακείμ, Ανθυπολοχαγός16. Κυριαζόπουλος Σαράντης, Ανθυπολοχαγός17. Καραγιώργος Νικόλαος, Ανθυπολοχαγός18. Καραθάνος Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός19. Μαλκογιώργος Κων/νος, Ανθυπολοχαγός20. Λαναράς Αθανάσιος, Ανθυπολοχαγός21. Στράντζας Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός22. Μπίτσης Αντώνιος, Ανθυπολοχαγός23. Τρούβαλλης Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός24. Παλιούρας Αθανάσιος, Ανθυπολοχαγός25. Τσαρουχάς Αργύριος, Ανθυπολοχαγός26. Πούλιος Ευάγγελος, Ανθυπολοχαγός27. Τελπεντζίδης Νικόλαος, Ανθυπολοχαγός28. Παλαβούζης Χρήστος, Ανθυπολοχαγός29. Τοζακίδης Στέφανος, Ανθυπολοχαγός30. Κοπαράνης Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός31. Τιαμουλάκης Χρήστος, Ανθυπολοχαγός32. Τσουκανάς Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός33. Παπαηλιού Πέτρος, Ανθυπολοχαγός34. Φαρτσάλας Δημήτριος, Ανθυπολοχαγός35. Καρανάσιος Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός36. Παπαδόπουλος Παύλος, Ανθυπολοχαγός37. Σωτηρόπουλος Δημήτριος, ΑνθυπολοχαγόςΕ' ΣΕΙΡΑ: Νοέμβρης 1948 - Γενάρης 1949. Τμήμα της ΣΑΓΑ πήρε μέρος σε μάχη στοΣυνιάτσικο, καθώς και στη μάχη του Μπίκοβικ. Υπάρχουν νεκροί, όμως τα στοιχεία πουπαραθέτω είναι ελλιπή.1. Ορφανίδης Γεώργιος, Λοχαγός2. Κωνσταντινίδου Σάσα, Ανθυπολοχαγός3. Σιδηροπούλου Πελαγία, Ανθυπολοχαγός4. Λιόλιου Κατίνα, Ανθυπολοχαγός5. Νικολαΐδης Μιχάλης, Ανθυπολοχαγός6. Καραμάνης Δημήτριος, Υπολοχαγός7. Ασλανίδης Κώστας, Υπολοχαγός8. Σαβίδης Θεόδωρος, Ανθυπολοχαγός9. Σπυρίδης Αναστάσιος, Ανθυπολοχαγός10. Μιχαηλίδης Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός............................................................................................................................ΣΤ' ΣΕΙΡΑ: Φλεβάρης - Αύγουστος 1949. Η ΣΤ' σειρά πήρε μέρος στη μάχη της Φλώρινας,πραγματοποίησε τον ελιγμό τον Απρίλη του 1949 στην περιοχή Σμόλικα - Ταμπούρι - Κάντσικο,οργάνωσε και διεξήγαγε την επιχείρηση στο Πάτωμα το Μάη του 1949, τον Ιούνιο του 1949πραγματοποίησε ελιγμό από το Γράμμο στο Βίτσι, χτύπησε διλοχία του εχθρού στις ΚλεινέςΦλώρινας, πολέμησε στο Λέσιτς, ύψωμα 1070, Βάρμπα. Τον Αύγουστο του 1949 πέρασε πάλιστο Γράμμο, έδωσε μάχη στην περιοχή Μυροβλήτη και τελικά 28 και 29 Αυγούστου 1949, στηνπεριοχή Πλυκάτη - Μπάρα, έφραξε τον δρόμο στα τμήματα του κυβερνητικού στρατού καιδιευκόλυνε την υποχώρηση των τμημάτων του ΔΣΕ μέσα στην Αλβανία. Η ΣΤ' σειρά της ΣΑΓΑ,στις παραπάνω μάχες είχε βαριές απώλειες. Παραθέτω κατάλογο των ονομάτων που μπόρεσα νασυγκρατήσω, οι οποίοι έπεσαν στις παραπάνω μάχες.1. Νικητίδης Νικόλαος, Συνταγματάρχης2. Σαμαρίδης Γεώργιος, Υποστράτηγος

3. Αβραμίδης Κώστας, Υπολοχαγός4. Αναστασιάδης Θεόφιλος, Υπολοχαγός5. Γαβριηλάτος Ανδρέας, Λοχαγός Π.Ε.6. Δόσας Παναγιώτης, Ανθυπολοχαγός7. Δρόσος Λεωνίδας, Υπολοχαγός8. Κλεισάρης Κώστας, Υπολοχαγός9. Κωστούλας Σπύρος, Λοχαγός Π.Ε.10. Μπαλατσός Βασίλειος, Λοχαγός Π.Ε.11. Μπίρης Λάμπρος, Υπολοχαγός12. Σιδερίδης Θεοχάρης, Υπολοχαγός13. Τζανής Ηλίας, Λοχαγός14. Ντινόπουλος Δημήτριος, Λοχαγός15. Τσιρμηράκης Δημήτριος, Λοχαγός Π.Ε.16. Χατζηδημητρίου Αντώνης, Λοχαγός17. Ιωαννίδου Σοφία, Ανθυπολοχαγός18. Πούλιος Κώστας, Υπολοχαγός19. Αχαρνιώτη Βασιλική, Ανθυπολοχαγός20. Γαβριηλίδης Αρίστος, Υπολοχαγός21. Ιακωβίδης Κώστας, Λοχαγός22. Παλιουτζίκος Κώστας, Λοχαγός23. Τερζόπουλος Παναγιώτης, Αντισυνταγματάρχης24. Τσακμάκης Αντώνης, Αντισυνταγματάρχης25. Μπάγκος Θανάσης, Λοχαγός26. Ανδρεανίδης Ξενοφών, Ανθυπολοχαγός27. Βασιλειάδου Ολγα, Υπολοχαγός28. Τριανταφύλλου Νίκος, Υπολοχαγός29. Μπούρας Κώστας, Υπολοχαγός30. Σιάλτσης Δημήτριος, Λοχαγός31. Νάστος Βαγγέλης, Λοχαγός32. Μάτσης Γεώργιος, Ταγματάρχης33. Λιάπης Ιωάννης, Υπολοχαγός34. Δερματάς Παναγιώτης, Υπολοχαγός35. Παρλιάρη Ολγα, Ανθυπολοχαγός36. Τσαγκαράτος Φίλιππος, Υπολοχαγός37. Καλιαρίδης Αριστοτέλης, Ανθυπολοχαγός38. Αραμπατζής Αποστόλης, Λοχαγός39. Βλάσης Δημήτριος, Υπολοχαγός40. Γεωργούλας Γεώργιος, Υπολοχαγός41. Διαμαντής Αριστείδης, Λοχαγός42. Ζερβουλίδου Χρυσούλα, Υπολοχαγός43. Κατσάρης Θανάσης, Λοχαγός44. Κρανής Γεώργιος, Ανθυπολοχαγός45. Κωστοπούλου Ολγα, Υπολοχαγός.46. Μαλικόπουλος Θανάσης, Αντισυνταγματάρχης47. Μαραγκουζάκης Δημήτριος, Υπολοχαγός48. Μιχαϊλίδης Σωτήρης, Λοχαγός49. Μπαζάκας Θανάσης, Λοχαγός50. Πάντος Γιάννης, Υπολοχαγός51. Παπαδημάκης Βραχιόλης, Λοχαγός52. Ριζούλης Δημήτριος, Λοχαγός53. Σιγρέκης Θανάσης, Λοχαγός54. Σλάβκος Θωμάς, Υπολοχαγός

55. Τσολακίδης Γεώργιος, Λοχαγός56. Πολυχρόνης Παναγιώτης, Υπολοχαγός57. Δάφος Λάζαρος, Υπολοχαγός58. Ανδριτσούδη Ασημίνα, Υπολοχαγός59. Κανελάκη Βαγγελιώ, Υπολοχαγός