Διδακτική αξιοποίηςη των υλικών καταλοίπων του παρελθόντοσ ωσ ιςτορικών μαρτυριών

Ευαγγελία Κουνζλη, Δρ Διδακτικήσ τησ ΙςτορίασΣχολική Σφμβουλοσ Πρωτοβάθμιασ Εκπαίδευςησ

Διδάσκω Ιστορία στη Δ΄ τάξη

«Πάρε θέση…»

ΝΑΙ – ΙΩ – ΟΧΙ

Βιωματικό ΕργαςτόριοΕιςαγωγικό δραςτηριότητα

Α: Διδϊςκω Ιςτορύα ςτη Δ΄ τϊξη

Θα χαρακτηρύζατε αυτό τη φωτογραφύα “ιςτορικό πηγό”; Γιατύ;

Θα χαρακτηρύζατε αυτό τη φωτογραφύα “ιςτορικό πηγό”; Γιατύ;

Θα χαρακτηρύζατε αυτό τη φωτογραφύα “ιςτορικό πηγό”; Γιατύ;

Θα χαρακτηρύζατε αυτό τη φωτογραφύα “ιςτορικό πηγό”; Γιατύ;

Θα χαρακτηρύζατε αυτό τη φωτογραφύα “ιςτορικό πηγό”; Γιατύ;

Κουρϋασ, αρχαώκό εποχό, Αθόνα

ΝΑΙ, διότι…

ΙΩ, διότι…

ΌΧΙ, διότι…

Θα χαρακτηρύζατε αυτό τη φωτογραφύα “ιςτορικό πηγό”; Γιατύ;

Τπαύθριοσ κουρϋασ, δεκαετύα 1960, Αθόνα

ΝΑΙ, διότι…

ΙΩ, διότι…

ΌΧΙ, διότι…

Θα χαρακτηρύζατε αυτό τη φωτογραφύα “ιςτορικό πηγό”; Γιατύ;

ΝΑΙ, διότι…

ΙΩ, διότι…

ΌΧΙ, διότι…

• Ποιο γεγονόσ θα ονομϊζαμε ιςτορικό;

• Τι εννοούμε όταν λϋμε «ιςτορικό πηγό»;

• Εύναι η «ιςτορικό πηγό» ςυνώνυμη με την «ιςτορικό μαρτυρύα»;

• Εύχαμε πϊντα τισ ύδιεσ «απαντόςεισ» ς’ αυτϋσ τισ ερωτόςεισ;

• Συμφωνούν οι απαντόςεισ όλων;

• Μπορεύ καθϋνασ να διατηρεύ «την ϊποψό του», όταν διδϊςκει Ιςτορύα ςτο ςχολεύο;

Ιςτορύα, ιςτορικό γεγονόσ, ιςτορικό πηγό

Τι εύναι ιςτορύα ςόμερα;

ιστορία του αθλητισμού,

της παιδικής ηλικίας,

του φεμιμιστικού κιμήματος, της μόδας,

τωμ διατροφικώμ συμηθειών,

ιστορία … ιστορία … ιστορία …

ωσ προσ… Παραδοςιακό Μοντϋρνα Μεταμοντϋρνα

το παρελθόν πραγματικότητα

αναπαρϊςταςη (διϊλογοσ παρόντοσ-

παρελθόντοσ)

οριςτικό απώλεια παρελθόντοσ

(ςκϋψη πϊνω ςτο παρελθόν)

τον ιςτορικόχρόνο

ϋνασ και γραμμικόσ

πολλού και διαςταυρούμε-

νοι

ιςτορικόσ χρόνοσ εύναι ο χρόνοσ τησ

εκϊςτοτε αφόγηςησ

τισ ςχϋςεισ αιτύασ - αποτελϋςματοσ

με βϊςη τεκμόρια και λογικό

επεξεργαςύα, χωρύσ γενικεύςεισ

πολυπλοκότητα αιτύων-

ςυνδυαςμόσ θεωρύασ και

πηγών

ςκϋψεισ πϊνω ςτην ιςτορικό εξϋλιξη –

ανϊλυςη αφηγηματικόσ

δομόσ

Τι εύδουσ ιςτορύα θϋλω να διδϊξω;

ωσ προσ… Παραδο-ςιακό

Μοντϋρνα Μεταμοντϋρνα

πηγϋσ -γεγονότα

οι πηγϋσ αποτελούν

τεκμόρια για τα γεγονότα

οι πηγϋσ αποτελούν ύχνη του παρελθόντοσ που μετατρϋπονται ςε

τεκμόρια μϋςω κριτικόσ-ερμηνευτικόσ

διαδικαςύασ

οι πηγϋσ ιςοδυναμούν με ερμηνεύεσ, με ύχνη τησ ςκϋψησ πϊνω ςτο

παρελθόν

αντικειμενικό-τητα

Δυνατό ςχετικό αδύνατη

ιςτορικό αλόθεια

μύα και εφικτό

ςχετικό – πολλϋσ «αλόθειεσ»

αδύνατη – τόςεσ ιςτορικϋσ «αλόθειεσ»

όςεσ οι ιςτορικϋσ αφηγόςεισ

Τι εύδουσ ιςτορύα θϋλω να διδϊξω;

1η: ιςτορύα αφόγημα

2η: ιςτορύα ερώτημα

Μεθοδολογίεσ Εργαλεύα

3: Εννοιολογικόσ χϊρτησ

4: Νϋεσ Σεχνολογύεσ Διαδύκτυο

2: Προφορικό μαρτυρύα

1: Βιωματικό εργαςτόριο

«ανϊγνωςη πηγών»(γραπτϋσ, παραςτατικϋσ, ηχητικϋσ/ τόποι ιςτορικού ενδιαφϋροντοσ)

Ποια μεθοδολογύα θα ακολουθόςω; Ποια διδακτικϊ εργαλεύα ϋχω;

15

Ιςτορικό αφόγημα

παραδοςιακό προςϋγγιςηεπικεντρώνεται ςε μιαχρονολογικό διϊταξη τησ ιςτορύασ, η οπούα εςτιϊζει ςτα γεγονότα, ςτα πρόςωπα και τισ προθϋςεισ τουσ

ςύγχρονη προςϋγγιςη

επικεντρώνεται ςε

δομϋσ, χαρακτηριςτικϊ και

τϊςεισ,υπερβαύνει την

ϊκαμπτη χρονολογικό

διϊταξη καιχρηςιμοποιεύ

βοηθητικϊ εργαλεύα από

την ψυχαναλυτικό

και την κοινωνικό

θεωρύα

Πώσ ντύνονταν οι ϊνθρωποι ςτην αρχαύα Ελλϊδα;

• Φορούςαν τα ύδια ρούχα ϊνδρεσ και γυναύκεσ;

• Υπόρχε επύςημο και καθημερινό ϋνδυμα;• Μπορούςεσ να ξεχωρύςεισ ςε ποια

κοινωνικό τϊξη ανόκε κϊποιοσ μόνο από τα

ρούχα που φορούςε;

Παρϊδειγμα «ιςτορύα - ερώτημα»

• οι κύριεσ κατηγορύεσ των αρχαιολογικών δεδομϋνων ό των αρχαύων υλικών καταλούπων:

• τϋχνεργα ό τεχνουργόματα: οποιοδόποτε εύδοσ κινητών ευρημϊτων όπωσ εργαλεύα, όπλα, αγγεύα, αγϊλματα, οικοςκευϋσ, νομύςματα, λατρευτικϊ αντικεύμενα και ϊλλα.

• καταςκευϋσ: οποιοδόποτε μη κινητό εύρημα, το οπούο δεν εύναι δυνατόν να αποςπαςθεύ ακϋραια από το ϋδαφοσ, χωρύσ τον κύνδυνο να καταςτραφεύ και να διαταραχθεύ η αρχαιολογικό θϋςη όπωσ πηγϊδια, αυλϊκια περιςυλλογόσ και εκτροπόσ νερού, δεξαμενϋσ, δεξαμενϋσ, εςτύεσ, βωμού, τϊφοι, λϊκκοι (αποθηκευτικού χαρακτόρα, απορριμμϊτων κ.λπ.), τϊφροι (οχυρωματικού, θεμελύωςησ κ.α.).

Β: Διδακτικό αξιοπούηςη των υλικών καταλούπων του παρελθόντοσ

ωσ ιςτορικών μαρτυριών

οι κύριεσ κατηγορύεσ των αρχαιολογικών δεδομϋνων ό των αρχαύων υλικών καταλούπων:

• κτύςματα: τα αρχιτεκτονικϊ κατϊλοιπα, ςτα οπούα περιλαμβϊνονται κατοικύεσ, εργαςτόρια, ανϊκτορα, δημόςια κτύρια, ναού, μνημειακϊ ό ϊλλα ταφικϊ οικοδομόματα. Αποτελούν ςημαντικό πηγό πληροφοριών για την αρχαύα πολιτιςμικό ςυμπεριφορϊ.

• οικοδεδομϋνα ό οικουργόματα: τα οργανικϊ κατϊλοιπα από το φυςικό περιβϊλλον, (αρχαύασ χλωρύδασ και πανύδασ), όπωσ οςτϊ ζώων, όςτρεα, κϊρβουνο ό ςτϊχτη, ςπόροι και καρπού, γύρη και ϊλλα φυτικϊ κατϊλοιπα. Περιλαμβϊνονται, επύςησ, ανθρωπογενεύσ εδαφικού ςχηματιςμού (π.χ. λόφοι), ιζόματα (π.χ. ϊμμοσ ό πηλόσ που επρόκειτο να χρηςιμοποιηθεύ ωσ οικοδομικό υλικό) και μεταλλεύματα (π.χ. μια ποςότητα μεταλλεύματοσ που μεταφϋρθηκε ςε αρχαύο μεταλλουργικό εργαςτόριο).

Αρχαύα ελληνικό ενδυμαςύα

Η ενδυμαςύα ςτην αρχαύα Ελλϊδα ποικύλλει ανϊλογα με:

• Σο φύλο (ϊνδρεσ- γυναύκεσ)

• Σην ηλικύα (παιδιϊ, ϋφηβοι, ώριμοι ϊνθρωποι)

• Σην ιδιότητα του ελεύθερου και του δούλου

• Σην περιοχό την οπούα κϊθε φορϊ μελετούμε (Αττικό, Ιωνύα, Μακεδονύα, Κϊτω Ιταλύα κ.λπ.)

• Ση ςυγκεκριμϋνη χρονικό περύοδο, την οπούα κϊθε φορϊ εξετϊζουμε

1η Ομϊδα: ανδρικό ενδυμαςύα - «χιτώνασ»

1η Ομϊδα: ανδρικό ενδυμαςύα - «ιμϊτιο»

2η Ομϊδα: γυναικεύα ενδυμαςύα – «χιτώνασ»

2η Ομϊδα: γυναικεύα ενδυμαςύα – «ιμϊτιο»

2η Ομϊδα: γυναικεύα ενδυμαςύα – «πϋπλοσ»

3η Ομϊδα: «ειδικϊ» ενδύματα

ιππϋασ

αρματοδρόμοσ

3η Ομϊδα: «ειδικϊ» ενδύματα

γϊμοσ

βϊπτιςη

νεκρώςιμη τελετό

4η Ομϊδα: ενδυμαςύα και κοινωνικϋσ τϊξεισ(δούλοι και «βϊρβαροι»)

παιδικό ενδυμαςύα, «αξεςουϊρ»

Έχετε ποτϋ ακούςει τισ λϋξεισ• ςκιϊδιον• πϋταςοσ • ρυπύσ

Boekaertes Monique, (2003), Κύνητρα μϊθηςησ, μετ. Δ. Κ. Μαυροςκούφησ, International Practices Series No 10 (2002), IBE: International Bureau of Education – UNESCO, Geneva, ςτο: www.ibe.unesco.org.Burke P., (2003), Αυτοψύα. Οι χρόςεισ των εικόνων ωσ ιςτορικών μαρτυριών, μετ. Α. Ανδρέου, Αθήνα: Μεταίχμιο.Κόκκινοσ Γιώργοσ – Ειρόνη Νϊκου (επιμ.) (2006), Προςεγγύζοντασ την ιςτορικό εκπαύδευςη ςτισ αρχϋσ του 21ου αιώνα, Μεταίχμιο, Αθήνα.Κουνϋλη Ευαγγελύα (2008), www.ιςτορύα για τη γενιϊ του internet.edu / Η ςύγχρονη τεχνολογύα ςτην ιςτορικό ϋρευνα και εκπαύδευςη, Ταξιδευτήσ, Αθήνα.Moniot H., (2002), Η Διδακτικό τησ Ιςτορύασ, ειςαγωγή Θ. Κάββουρα – μετ. Έφη Κάννερ, Αθήνα: Μεταίχμιο.Μαυροςκούφησ Δ. Κ., (2005), Αναζητώντασ τα ύχνη τησ Ιςτορύασ: ιςτοριογραφύα, διδακτικό μεθοδολογύα και ιςτορικϋσ πηγϋσ, Θεςςαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.Νϊκου Ειρόνη, (2000), Τα παιδιϊ και η ιςτορύα. Ιςτορικό ςκϋψη, γνώςη και ερμηνεύα, Αθήνα: Μεταίχμιο.Ρεπούςη Μαρύα (2004), Μαθόματα Ιςτορύασ. Από την ιςτορύα ςτην ιςτορικό εκπαύδευςη, Καςτανιώτησ, Αθήνα.Sebba Judy, (2000), Ιςτορύα για όλουσ. Διδακτικϋσ προτϊςεισ για το μϊθημα τησ Ιςτορύασ ςτο Δημοτικό και το Γυμνϊςιο, ειςαγωγή Θ. Φιλάρετοσ – Γ. Κόκκινοσ – Ε. Νάκου, μετ. Μ. Καβαλιέρη, Αθήνα: Μεταίχμιο.

ΔΝΓΔΙΚΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΓΙΑ ΣΗ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΣΗ ΙΣΟΡΙΑ (ΔΛΛΗΝΟΓΛΩΗ)