Ο Μακεδονικόρ αγώναρ ήσαν η σελετσαία και η πιο κπίςιμη πποςπάθεια σψν Ελλήνψν να απελετθεπώςοτν ση Μακεδονία από σον οθψμανικό ζτγό και να αποσπέχοτν σον τπαπκσό κίνδτνο σοτ εκβοτλγαπιςμού σηρ πεπιοφήρ.

Διεξήφθη ςσιρ απφέρ σοτ 20οτ αιώνα, ςση Μακεδονία (σόσε μέπορ σηρ Οθψμανικήρ Ατσοκπασοπίαρ) και διήπκεςε πεπίποτ 4 φπόνια (1904-1908).

κοπόρ σψν ανσιπάλψν ήσαν ο εκυοβιςμόρ ή η εξόνσψςη σψν ανσίθεσψν ςσοιφείψν και ο πποςεσαιπιςμόρ σοτ πληθτςμού ππορ ση Βοτλγαπική και σην Ελληνική Εκκληςία, δπάςη η οποία γπήγοπα εξελίφθηκε ςε αγώνα αλληλοεξόνσψςηρ σψν εκασέπψθεν ενόπλψν σμημάσψν.

Ξεκίνηςε από σην πεπιοφή σηρ Καςσοπιάρ

και πεπί σο σέλορ σοτ είφε επεκσαθεί ς’ όλη ση ςημεπινή Μακεδονία,

μέφπι και σψν πεπιοφών σοτ Μοναςσηπίοτ, Γετγελήρ, Δοωπάνηρ

κ.λπ.

Σο 1893 ιδπύθηκε ςση Θεςςαλονίκη η οπγάνψςη ΕΜΕΟ (Εςψσεπική Μακεδονική Επαναςσασική Οπγάνψςη) με επίςημο ςκοπό σο ςτνσονιςμό σψν πποςπαθειών σψν φπιςσιανικών πληθτςμών σηρ Μακεδονίαρ για σην απελετθέπψςή σοτρ από σον Οθψμανικό ζτγό.

Η οπγάνψςη αναυεπόσαν γενικά ςσα δικαιώμασα σοτ "Μακεδονικού λαού" φψπίρ εθνικέρ ή δογμασικέρ διακπίςειρ.

σην ππαγμασικόσησα ήσαν μία Βοτλγαπική εθνικιςσική οπγάνψςη με ςσόφο σον εκβοτλγαπιςμό σηρ Μακεδονίαρ και σην απόςφιςή σηρ από σην Οθψμανική Ατσοκπασοπία ππιν σην σελική ένψςη σηρ με ση Βοτλγαπία.

Η διαδικαςία σοτ εκβοτλγαπιςμού ήσαν μεθοδική και είφε πποςεκσικά ςφεδιαςσεί, ώςσε να κλιμακψθεί ςσαδιακά, με ππώσο ςσάδιο σον εξαναγκαςμό σοτ ςτνόλοτ σοτ φπιςσιανικού πληθτςμού να εκκληςιάζεσαι ςε εκκληςίερ ποτ θα τπάγονσαν ςσην Εξαπφική (Βοτλγαπική) εκκληςία ανσί ςσιρ τπάπφοτςερ, οι οποίερ τπάγονσαν ςσο Οικοτμενικό Πασπιαπφείο.

ε δεύσεπη υάςη σο κομισάσο άπφιςε να ιδπύει πολτάπιθμα ςφολεία ςσα οποία σα παιδιά θα διδάςκονσαν ση βοτλγαπική γλώςςα και θα κασηφούνσαν πλέον εθνικά.

Η δπάςη σοτ κομισάσοτ απφικά είφε κάποια επιστφία αλλά ςύνσομα έγιναν ανσιληπσά σα ππαγμασικά σοτ κίνησπα, όσαν ένοπλερ ομάδερ σοτ (κομισασζήδερ) άπφιςαν να εκσελούν και να βαςανίζοτν ιεπείρ, δαςκάλοτρ, σοπικέρ πποςψπικόσησερ, αλλά και απλούρ πολίσερ ποτ απνούνσαν σο ςτγκεκαλτμμένο ατσό εκβοτλγαπιςμό.

Ατσό αυύπνιςε σην κοινή γνώμη ςσην Ελλάδα.

Κασόπιν δπαμασικών εκκλήςεψν σοτ Μησποπολίση Καςσοπιάρ Γεπμανού, ο οποίορ είφε απφίςει ήδη να οπγανώνει σοπικά σμήμασα ατσοάμτναρ ςε Καςσοπιά και Υλώπινα, ιδπύθηκε ςσην Αθήνα σο Μακεδονικό Κομισάσο τπό σον δημοςιογπάυο Δημήσπιο Καλαποθάκη.

σέυανορ Δπαγούμηρ, Μιφαήλ Μελάρ ςτζησούν ένσονα σο μακεδονικό ζήσημα και έπφονσαι ςε ςτνεννοήςειρ με Μακεδόνερ ππόςυτγερ.

Ο νεαπόρ ανθτπολοφαγόρ Παύλορ Μελάρ, γαμππόρ σοτ σ. Δπαγούμη, εμπνέεσαι από σην ιδέα σηρ απελετθέπψςηρ σηρ Μακεδονίαρ.

Ο Ίψν Δπαγούμηρ, γιορ σοτ σ. Δπαγούμη, τποππόξενορ ςσο Μοναςσήπι, ςσέλνει επιςσολέρ διεκσπαγψδώνσαρ σην κασάςσαςη και παπακινεί για ένοπλη εξέγεπςη ςση Μακεδονία.

Η κτβέπνηςη Θεοσόκη αδπανούςε.

Πολτάπιθμοι κτπίψρ νεαποί, Έλληνερ αξιψμασικοί πποςυέπθηκαν παπαισούμενοι από σον Ελληνικό ςσπασό να σεθούν επικευαλήρ σψν ανσαπσικών ομάδψν και σψν επαναςσασικών ςψμάσψν για σην πποςσαςία σοτ ελληνικού πληθτςμού.

Σον αγώνα σοτρ ςτνσόνιςαν ο μησποπολίσηρ Καςσοπιάρ Γεπμανόρ Καπαβαγγέληρ,

ο Ίψν Δπαγούμηρ από σο πποξενείο σηρ Ελλάδαρ ςσο

Μοναςσήπι,

ο Λάμππορ Κοπομηλάρ από

σο πποξενείο σηρ Θεςςαλονίκηρ

και ο Δημήσπιορ Καλαποθάκηρ από σην

Αθήνα.

Από σο επσέμβπιο σοτ 1904, με σην ανάληχη σηρ απφηγίαρ σψν ελληνικών ςψμάσψν από σον Παύλο Μελά, και ακόμα πεπιςςόσεπο μεσά σο θάνασό σοτ, οι Έλληνερ άπφιςαν να επικπασούν ςε όλη ςφεδόν ση Μακεδονία, ςτμπεπιλαμβανομένψν και σψν πεπιοφών ςσιρ οποίερ η βοτλγαπική επιπποή πποηγοτμένψρ ήσαν σόςο ένσονη, ώςσε να έφει εξελιφθεί ςε κπάσορ εν κπάσει(Καςσοπιά, Υλώπινα και Έδεςςα-Γιαννισςά).

σιρ μνήμερ σψν πεπιςςόσεπψν ο Μακεδονικόρ Αγώναρ ςτνδέεσαι με σον αγώνα σοτ ΣέλλοτΆγπα ςση Λίμνη σψν Γιαννισςών, μέςα από σιρ ςτγκλονιςσικέρ αυηγήςειρ σηρ Πηνελόπηρ Δέλσα ςσο βιβλίο σηρ «Σα Μτςσικά σοτ Βάλσοτ».

Ο αγώναρ σψν Μακεδονομάφψν κπάσηςε ψρ σο 1908 οδηγώνσαρ ςε αποστφία σα βοτλγαπικά ςφέδια για σο βίαιο εκβοτλγαπιςμό σηρ Μακεδονίαρ.

Σο σέλορ σοτ αγώνα ςσην σοτπκοκπασούμενη Μακεδονία ςτνδέθηκε με σην επικπάσηςη σψν νεόσοτπκψν, οι οποίοι απφικά υάνηκαν να κασαβάλοτν πποςπάθειερ εκςτγφπονιςμού και εκδημοκπασιςμού σηρ Οθψμανικήρ Ατσοκπασοπίαρ και ςτγφπόνψρ απέσπεχαν με ατςσηπόσησα σο ανσάπσικο μεσαξύ Βοτλγάπψν και Ελλήνψν.

Σο Φπονικό σοτ Αγώνα

Ενθπόνιςη σοτ επιςκόποτ Γεπμανού Καπαβαγγέλη

ςση Μησπόπολη Καςσοπιάρ, όποτ και δπαςσηπιοποιείσαι ςσην πεπιοφή.

Ο Ίψν Δπαγούμηρ σοποθεσείσαι τποππόξενορ ςσο Μοναςσήπι, όποτ και πποψθεί σα ελληνικά ςτμυέπονσα ςση πεπιοφή.

Οπγανώνεσαι ςσην Αθήνα σο Μακεδονικό Κομισάσο τπό σον δημοςιογπάυο Δημήσπιο Καλαποθάκη κασόπιν εκκλήςεψν σοτ Μησποπολίση Γεπμανού.

Κπησικοί εθελονσέρ ςση Μακεδονία.

Ππώσορ νεκπόρ σοτ Αγώνα ο κπησικόρ οπλαπφηγόρ Γεώπγιορ εωμένηρ ςσο Λέφοβο ποτ κασακπεοτπγείσαι, αν και καθηλψμένορ ςσο κπεβάσι, από σοτρ κομισασζήδερ.

Ο Λάμππορ Κοπομηλάρ σοποθεσείσαι ππόξενορ ςση Θεςςαλονίκη με νέερ πποβολέρ σψν ελληνικών επιδιώξεψν.

κοσώνεσαι ςε μάφη ςση σάσιςσα (ςημεπινό όνομα "Μελάρ") σψν Κοπεςσίψν ο Παύλορ Μελάρ. Ελληνικό ςσπασιψσικό σμήμα διέπφεσαι ση μεθόπιο.

Οι ελληνικέρ απφέρ σηρ Θεςςαλονίκηρ ενιςφύοτν και εξοπλίζοτν σα ελληνικά ανσαπσικά ςώμασα.

Σα ελληνικά ςώμασα αποκπούοτν ςθεναπά βοτλγαπικέρ επιθέςειρ ακολοτθώνσαρ σην σακσική σψν κλευσών.

Ο Κοπομηλάρ επιζησεί σην επίςημη ςτμμεσοφή σηρ Ελλάδαρ με αποςσολή ςσπασού. Σέςςεπα ελληνικά ανσαπσικά ςώμασα ςε ςύγκποτςη με σον

οθψμανικό ςσπασό διαλύονσαι.

Η Αγγλία αςκεί πολισική πίεςη απαισώνσαρ σην πεπιςσολή σψν ελληνικών δπάςεψν ςση πεπιοφή.

Η Ελληνική Κτβέπνηςη ςε δίλημμα.

Η Σοτπκία απαισεί σην απομάκπτνςη σοτ Λ. Κοπομηλά από σο Πποξενείο σηρ Θεςςαλονίκηρ.

Απομακπύνεσαι, αλλά σο ελληνικό Τποτπγείο Εξψσεπικών σον διοπίζει Γενικό Επιθεψπησή σψν πποξενείψν σηρ Ελλάδαρ, διετκολύνονσαρ με ατσό σον σπόπο ακόμα πεπιςςόσεπο ση δπάςη σοτ.

Με σην επανάςσαςη σψν Νεοσούπκψν, σο Οθψμανικό κπάσορ παπαφψπεί ςύνσαγμα και ίςα δικαιώμασα ςε όλοτρ σοτρ πολίσερ.

Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ θεψπησικά έληξε σο 1908 με επιστφία κασαυέπνονσαρ να διασηπήςει ση ςτνοφή σοτ Ελληνιςμού σηρ Μακεδονίαρ, με σον ανσαγψνιςμό μεσαξύ Ελλήνψν αυενόρ, και Βοτλγάπψν και Σούπκψν αυεσέποτ, να ςτνεφίζεσαι ςε άλλα επίπεδα.

Οτςιαςσικά, όμψρ, ο Αγώναρ δικαιώθηκε σο 1913, με ση τνθήκη σοτ Βοτκοτπεςσίοτ και ση λήξη σοτ Β' Βαλκανικού Πολέμοτ, οπόσε και ολοκληπώθηκε η απελετθέπψςη σηρ Μακεδονίαρ και η ένψςή σηρ με σην τπόλοιπη ελεύθεπη Ελλάδα.

Η γενναία ανσίςσαςη σψν γηγενών κασοίκψν σηρ Καπασζόβαρ, με σοπικούρ καπεσάνιοτρ και Μακεδονομάφοτρ, αλλά και Έλληνερ αξιψμασικούρ ποτ κασά καιπούρ έςσελνε σο Ελληνικό πποξενείο Θεςςαλονίκηρ, απέσπεχε σα ςφέδια εκβοτλγαπιςμού σοτ πληθτςμού σηρ πεπιοφήρ αλλά και σον ςοβαπό κίνδτνο να βπεθεί η επαπφία Αλμψπίαρ εκσόρ σηρ ελληνικήρ επικπάσειαρ.

Ο Παπα-Νίκανδπορ, Απφιεπασικόρ Επίσποπορ Καπασζόβαρ, οπγάνψςε ομάδα Μακεδονομάφψν από σα φψπιά Μπάφοβο (Ππόμαφοι), Σςεπνέςοβο (Γαπέυι), Σπέςινο (Όπμα), Πόζαπ (Λοτσπάκι), σπάισςα (Ίδα), Ππεμπόδιςσα (ψςάνδπα) κ.ά. και ςτμμεσείφε δπαςσικά ςσην απόκποτςη σψν ςφεδίψν σψν Βοτλγάπψν κομισασζήδψν.

Οι Έλληνερ αξιψμασικοί ποτ ςτνέδπαμαν και οπγάνψςαν σον αγώνα ςσην πεπιοφή ήσαν οι: Μαν. Κασςίγαπηρ, Φπ. Καπαπάνορ,Κψν. Γαπέυηρ, ποτ έπεςε ςσο Σςεπνέςοβο (Γαπέυι) ςσιρ 5 Ατγούςσοτ 1906.

σοτρ Ππομάφοτρ (Μπάφοβο) οπγανώθηκε ιςφτπό ανσαπσικό ςώμα τπό σον καπεσάν Σςώσςο (Ιψάννη Βέςκο) ςσο οποίο ςτμμεσείφαν Μακεδονομάφοι Μπαφοβίσερ και από σα γύπψ φψπιά, ςτνεπγάσερ όλοι σοτ παπα-Νίκανδποτ.

Άλλοι γνψςσοί Μακεδονομάφοι από σοτρ Ππομάφοτρ ήσαν οι:

Παπανικολάοτ Δημήσπιορ (Ιεπέαρ), Παπανικολάοτ Πέσπορ, Μεςκίνηρ Νικόλαορ, Ππώςιορ Γεώπγιορ, Αναςσάςιορ και Δημήσπιορ, Καλέςηρ Ετςσάθιορ, Μησπένσςηρ Ετάγγελορ και Αναςσάςιορ, ούδηρ Σπαωανόρ, Κούνσηρ Δημήσπιορ, Κόλσςηρ Δημήσπιορ, Παπάρ Ανσώνιορ, Ρόπκαρ Φαπάλαμπορ, ανσζάκηρ Δημήσπιορ, Σςολπούπηρ Δήμορ, Ράδηρ Φπήςσορ, Νάνορ ή Οπμάνηρ Φπήςσορ.

Από ση ψςάνδπα ςσον Μακεδονικό Αγώνα ςτμμεσείφαν οι:

Δ. Εταγγελίδηρ, Α. Σαςιώνηρ, Α. Μίνσςηρ, Δ. Δέλλιορ, Κ. αποτνσζήρ, Φ. Κεφαγιάρ, Π. Παπσςανάκηρ.

Βαπιά ςσενάζοτν σα βοτνά κι ο ήλιορ ςκοσεινιάζει,σο δόλιο σο Μοπίφοβο και πάλι ανσαπιάζει.Λαμποκοπούν φπτςά ςπαθιά, πέυσοτν νσοτυέκια απάδα,Κώςσαρ Γαπέυηρ πολεμάει, μ’ εξήνσα παλικάπια.« Έβγα βπε Λούκψυ άσιμε, Βοτλγαπο-Καπασάςψυ,μεπόντφσα πεππάσηςα, εδώθε για να υσάςψ.Μέςα ςσον ήλιο, ςση βποφή, ςσο κπύο και ςσην πάφνη,σπέφψ βπε Λούκψυ άπιςσε, να μεσπηθούμε ανσάμα.Δεν έφειρ γέποτρ άππψςσοτρ, ςήμεπα δψ να ςυάξειρ,ούσε κοπίσςια νσποπαλά, μήσε εκκληςιέρ να κάχειρ,παπάδερ για να στπαννάρ, αγνά αθώα βπέυη,μον’ έφειρ σώπα ςοτ μπποςσά, σον Κώςσα σο Γαπέυη ».

ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ ΓΑΡΕΥΗ