«Ð²Î» ¹ 13 (833) 29 áåðåçíÿ 20148

� Íà 23-ìó ðîö³ íåçàëåæ-íîñò³ â Óêðà¿íè ïî÷àëèíàõàáíî â³äáèðàòè÷àñòèíó ¿¿ òåðèòîð³¿.Çàãàëüíà êàðòèíà, ÿñíàð³÷, º íåâò³øíîþ ³ òðèâîæ-íîþ, çàãðîæóº ñåðéîçíè-ìè íàñë³äêàìè äëÿñóâåðåí³òåòó äåðæàâè ³æèòòÿ ¿¿ ãðîìàäÿí. Ïîïðèòå, ùî «øòîðìèòü» ïîêèùî Êðèì ³ Ñõ³ä Óêðà¿íè,îñòîðîíü ïîä³é íå çàëè-øàþòüñÿ ³ Çàõ³äí³ ðåã³îíè.

Íàéâàæëèâ³øå íà ñüî-

ãîäí³ ïèòàííÿ — ÿê äà-

ëåêî çàéäå Ðîñ³ÿ ó ñâî¿õ

³ìïåðñüêèõ àìá³ö³ÿõ òà

ÿê ¿¿ çóïèíèòè? ×èìàëî ðîçäóì³â

âèêëèêàþòü 䳿 íîâî¿ âëàäè, ðåàê-

ö³ÿ ñâ³òó íà óêðà¿íñüêó ñèòóàö³þ,

à òàêîæ ï³äãîòîâêà äî ìàéáóòí³õ

ïðåçèäåíòñüêèõ âèáîð³â â óìîâàõ

êðèçîâî¿ ñèòóàö³¿ é ïðàêòè÷íî âîº-

ííîãî ñòàíó.

Òîæ ïðî ðåâîëþö³éí³ ïî䳿,

ìîæëèâîñò³ òà ðåà볿 íàøî¿ äåðæà-

âè, à òàêîæ ïåðñïåêòèâè íàéçàõ³ä-

í³øîãî ðåã³îíó — ó ðîçìîâ³ ç Ìà-

ð³àíîì Òîêàðåì, äèðåêòîðîì Íàó-

êîâî-äîñë³äíîãî ³íñòèòóòó ïîë³òè÷-

íî¿ ðåã³îíàë³ñòèêè ÓæÍÓ, êàíäèäà-

òîì ³ñòîðè÷íèõ íàóê, ïðîôåñî-

ðîì.

— ßê âè îö³íþºòå ñó÷àñí³ ïî䳿

â Óêðà¿í³? ×è ìîæåòå íàçâàòè

ïîìèëêè, ÿêèõ óæå äîïóñòèëàñÿ

íîâîñòâîðåíà óêðà¿íñüêà âëàäà?

— Ïîíàä óñå, ââàæàþ, ùî ñó-

÷àñí³é âëàä³ âêðàé âàæëèâî çâåð-

òàòè óâàãó íà ïîñò³éíèé ³ ïðàãìà-

òè÷íèé çâ’ÿçîê ì³æ öåíòðîì ³ ðå-

ã³îíàìè. Öå ïðîáëåìà íå ñüîãîäí-

³øíÿ ³ ïîòðåáóº âèð³øåííÿ âæå

äàâíî.

Æîäíà äåðæàâà, ÿêà ïåðåæèâàº

êðèçîâ³ àáî ðåâîëþö³éí³ ïî䳿,

â³äðàçó íå ìîæå ñòàá³ë³çóâàòè

óâåñü ñïåêòð ñóñï³ëüíèõ â³äíîñèí:

ïîë³òè÷íèõ, åêîíîì³÷íèõ ÷è ñî-

ö³àëüíèõ. Öå ïîòð³áíî ðîçóì³òè ³ ç

öèì ðîçóì³ííÿì ñòàâèòèñÿ äî

ñïðîá íîâî¿ âëàäè ñòàá³ë³çóâàòè

ñèòóàö³þ â äåðæàâ³. Íà öå ïîòð³áåí

÷àñ. Àëå, íà æàëü, º çîâí³øí³é ôàê-

òîð… Íà ìîº ïåðåêîíàííÿ, Óêðà¿-

íà â ö³é ñèòóàö³¿ âòðàòèëà ÷àñ. Ïå-

ðåäóñ³ì öå ïîâ’ÿçàíî ç òèì, ùî áóâ

ïîðóøåíèé ïîë³òè÷íèé, åêîíîì³-

÷íèé, ñîö³àëüíèé êîíòàêò ³ç ðåã³î-

íàìè. Áàãàòîíàö³îíàëüíà, áàãàòî-

êîíôåñ³éíà, áàãàòîìîâíà äåðæàâà

ïîâèííà áóëà âðàõîâóâàòè âñ³

äð³áíèö³ ïðè ðîçðîáëåíí³ òà âïðî-

âàäæåíí³ ðåã³îíàëüíî¿ ïîë³òèêè,

ðåàë³çàö³ÿ ÿêî¿ ìàëà ìàòè ïðàãìà-

òè÷íî-ïðàêòè÷íó ïðîåêö³þ.

Ïèòàííÿ Êðèìó — öå ïèòàííÿ

íå ñüîãîäí³øíº. Ïîïåðåäí³ ïðåä-

ñòàâíèêè âëàäè íå ñïðîìîãëèñÿ â

öüîìó êîíòåêñò³ âèðîáèòè ÷³òêèé

ìåõàí³çì ñï³âïðàö³ àâòîíî쳿 òà

öåíòðó. Öå ñòîñóºòüñÿ é ³íøèõ ðå-

ã³îí³â, çîêðåìà Çàêàðïàòòÿ. Íàø

ðåã³îí òåæ ïîë³åòí³÷íèé ³ âñ³ ïî-

ë³òè÷í³ ïðîöåñè çàâæäè áóäóòü

òîðêàòèñÿ ìîâíî-êóëüòóðíèõ ïè-

òàíü, ì³æåòí³÷íèõ âçàºìèí òîùî.

Êîìóñü çäàºòüñÿ, ùî âîíè ïîçà ïî-

Óêðà¿íà ïåðåæèâຠ«õâèëåïîä³áí³»

äåðæàâîòâîð÷³ ïðîöåñè,

õàðàêòåðí³ äëÿ ¿¿ ³ñòîð³¿Автономіяре іонів,�том�числіЗа�арпаття—неначасі.

ë³òè÷íîþ ñôåðîþ, îäíàê íà-

ñïðàâä³ º ìàñøòàáíèìè äåòîíàòî-

ðàìè ïîë³òè÷íèõ çì³í.

Öèõ òà ³íøèõ êîíôë³êò³â ìîæíà

óíèêíóòè ò³ëüêè, âèðîáèâøè åôåê-

òèâíó òà â³äïîâ³äàëüíó ðåã³îíàëü-

íó ïîë³òèêó äåðæàâè. Íà öå âàðòî

çâåðòàòè óâàãó ³ ñó÷àñí³é, ³ ìàé-

áóòí³é âëàä³.

Çâåðíó óâàãó íà ùå îäèí ìî-

ìåíò. Âàæëèâèé íàñë³äîê ñó÷àñíèõ

ïîä³é — óæå òðàäèö³éíà ïîðàçêà

Óêðà¿íè â ³íôîðìàö³éíèõ â³éíàõ.

Ìåä³à-ïðîñò³ð — öå îäíà ç áàçî-

âèõ îñíîâ ïîøèðåííÿ òà ïðîïà-

ãàíäè ñó÷àñíî¿ ïîë³òèêè, â òîìó

÷èñë³ ðåã³îíàëüíî¿. «×åòâåðòà âëà-

äà» ïîâèííà ïðàöþâàòè ³ íà íàö³î-

íàëüíó áåçïåêó äåðæàâè, áóòè

³íòåãðàòèâíèì ÷èííèêîì, à íå âè-

êîíóâàòè, ÿê ìè ìîãëè ñïîñòåð³ãà-

òè îñòàíí³ì ÷àñîì, ñâîþ àíòèíàö-

³îíàëüíó ôóíêö³þ. Ö³ òà ³íø³ ñó-

÷àñí³ ïðîáëåìè ïåðåáóâàþòü ó

öåíòð³ óâàãè ñï³âðîá³òíèê³â íàøî-

ãî ³íñòèòóòó.

— ßêà éìîâ³ðí³ñòü òîãî, ùî

äîëþ Êðèìó ïîâòîðÿòü Ñõ³äí³ ðå-

ã³îíè Óêðà¿íè?

— Óñå çàëåæèòü â³ä òîãî, ÿê³ ä³¿

âæèâàòèìå öåíòð, ÿê â³äïðàöüîâó-

âàòèìå êîíòàêòè ç ðåã³îíàìè. Íå

õî÷ó ãîâîðèòè ïðî ïðîâîêàö³éí³

ðå÷³, ÿê³ ñüîãîäí³ ïåðåáóâàþòü ó

àâàíãàðä³ êðèçîâèõ ïîä³é. Îäíî-

çíà÷íî, ùî ñèòóàö³þ ïîòð³áíî ðîç-

ãëÿäàòè îá’ºêòèâíî. Ïîë³òè÷íèé

ðåæèì ßíóêîâè÷à ò³ëüêè ñüîãîäí³

äëÿ á³ëüøîñò³ ãðîìàäÿí ðîçêðèâ

ñâîþ ñóòí³ñòü. Çðîçóì³ëî, ùî ðå-

æèì öåé áóâ ïî ñóò³ àíòèóêðà¿íñü-

êèì, ³ â³äïîâ³äàòè çà â³äöåíòðîâ³

ïðîöåñè ïîâèíí³ âñ³ ïîë³òè÷í³

ïàðò³¿ ³ ñèëè, ÿê³ ï³äòðèìóâàëè

éîãî. Îäíàê ³ ñüîãîäí³ ñïîñòåð³ãàº-

ìî, ùî êîìóí³ñòè é «ðåã³îíàëè»

íå íàäòî àêòèâí³ ùîäî ïèòàííÿ ïî-

äîëàííÿ êðèçè òà ñòàá³ë³çàö³¿ ñèòó-

àö³¿ â äåðæàâ³. Çâåðí³òü óâàãó, ùî

Ñõ³äí³ ðåã³îíè Óêðà¿íè — öå îñíîâ-

íå åëåêòîðàëüíå ïîëå ñàìå íàçâà-

íèõ ïîë³òè÷íèõ ñèë!

— Ñüîãîäí³ âêîòðå çàãîâîðèëè

ïðî àâòîíîì³þ òà ôåäåðàë³çàö³þ

ðåã³îí³â. Íàñê³ëüêè ðåàëüíà àâòî-

íîì³ÿ äëÿ Çàêàðïàòòÿ?

— Çâàæàþ÷è íà òàê³ ðîçìîâè

ñòîñîâíî Êðèìó, Çàêàðïàòòÿ, Ãà-

ëè÷èíè ÷è ³íøèõ ðåã³îí³â Óêðà¿íè,

ïîòð³áíî çâåðòàòè óâàãó ³ íà ¿õíþ

³ñòîð³þ. Ìèíóëå ðåã³îí³â — öå

ôàêòîð ¿õ ñïðîìîæíîñò³ ó ìàéáóò-

íüîìó. ²ñòîð³ÿ Çàêàðïàòòÿ âïðî-

äîâæ îñòàíí³õ 100 ðîê³â ³ëþñòðóº

íåçàïåðå÷íèé ôàêò òîãî, ùî ïî-

ë³òè÷íî êðàé íå áóâ ³ íå º ñàìîäî-

ñòàòí³é, ³ öå íàñë³äîê ³íøèõ ïðî-

öåñ³â — ñîö³àëüíèõ, åêîíîì³÷íèõ

òîùî. Àâòîíîì³ÿ êðàþ ñüîãîäí³

ïîçà ìåæåþ çäîðîâîãî ãëóçäó. Öå

ðàäøå ïðîïàãàíäèñòñüêî-ïðîâîêà-

ö³éíà òåçà, ÿêà ïðàêòè÷íó ðåàë³çà-

ö³þ íàâðÿä ÷è ìàòèìå. Á³ëüø íå-

áåçïå÷íèì äëÿ Çàêàðïàòòÿ º çíîâó

æ òàêè âàð³àíò ³ç çîâí³øí³ì ÷èí-

íèêîì òà «â³÷íèì» ñòàòóñîì áåç-

ïåðñïåêòèâíî¿ ïåðèôåð³¿.…

«Ïèòàííÿ ó òîìó,

íàñê³ëüêè âëàäà

³ ñóñï³ëüñòâî ãîòîâ³

çáåðåãòè ñâîþ äåðæàâó»

— ³äïîâ³äíî äî ³ñòîðè÷íèõ

îñîáëèâîñòåé íàøî¿ êðà¿íè, ÷îãî

ñüîãîäí³ âàðòî î÷³êóâàòè?

— Äîñèòü âàæêî ùîñü ïðîãíî-

çóâàòè, à êîíêðåòíî ñòâåðäæóâàòè

— ³ ïîãîò³â. ª äóìêè, ùî Êðèì óæå

âòðà÷åíèé äëÿ Óêðà¿íè... Ïèòàííÿ

â òîìó, íàñê³ëüêè âëàäà ³ ñóñï³ëü-

ñòâî ãîòîâ³ çáåðåãòè ñâîþ äåðæà-

âó. Äåõòî çàíàäòî ñïîä³âàºòüñÿ íà

äîïîìîãó Çàõîäó. Ñêàçàòè ñëîâà-

ìè â³äîìîãî â³ò÷èçíÿíîãî êëàñè-

êà ñóñï³ëüíî-ïîë³òè÷íî¿ äóìêè

Þð³ÿ Ëèïè, ùî í³ Ñõîäè, í³ Çàõîäè

íå äîïîìîæóòü Óêðà¿í³ â ñòàíîâ-

ëåíí³ ñâ äåðæàâè. Ïîíàä óñå —

ðîçðàõóíîê íà âëàñí³ ñèëè. Ñüî-

ãîäí³ áà÷èìî, ùî ï³äòðèìêà ªÑ,

ÍÀÒÎ, ÑØÀ º á³ëüø ìîðàëüíîþ,

í³æ ðåàëüíî ïðàãìàòè÷íîþ ó íàä-

ñêëàäí³é óêðà¿íñüê³é ñèòóàö³¿. ²

ïðàêòè÷íî¿ äîïîìîãè î÷³êóâàòè

â³ä íèõ, íà ì³é ïîãëÿä, îñîáëèâî

íåìຠñåíñó. Íà æàëü, ïðèíöèï

«áàãàòèé á³äíîãî íå ðîçó쳺»

ìîæå ñïðàöþâàòè…

Õî÷ó íàãîëîñèòè, ùî âñÿ ³ñòî-

ð³ÿ Óêðà¿íè ïîêàçóº «õâèëå-

ïîä³áí³ñòü» äåðæàâîòâîð÷èõ ïðî-

öåñ³â. Ó ïðîöåñ³ íàö³îòâîðåííÿ

óêðà¿íö³ æèâóòü çà òðàäèö³éíîþ

êíèãîþ áóòòÿ âíóòð³øí³õ ïîòóã ³

çîâí³øíüîïîë³òè÷íîãî âòðó÷àííÿ.

Íèí³øí³ ïî䳿 — ï³äòâåðäæåííÿ

³ñíóâàííÿ ñâîºð³äíîãî êîäó íàö³¿.

Êè¿âñüêà Ðóñü, ÿê ïåðøèé âàæëè-

âèé åòàï äåðæàâîòâîðåííÿ ïðîòî-

óêðà¿íñüêî¿ íàö³¿, êîçà÷÷èíà, ïåð³-

îä íàö³îíàëüíîãî â³äðîäæåííÿ

Õ²Õ ñòîë³òòÿ, ïî䳿 óêðà¿íñüêî¿ íà-

ö³îíàëüíî¿ ðåâîëþö³¿ 1917—1920

ðîê³â, íåçàëåæí³ñòü Êàðïàòñüêî¿

Óêðà¿íè 1939 ðîêó, ïðîöåñ òâîðåí-

íÿ íîâ³òíüî¿ íåçàëåæíî¿ Óêðà¿íè ç

1991 ðîêó — âñ³ ö³ åòàïè ìàþòü

ïîä³áí³ îçíàêè â êîíòåêñò³ ïðî-

áëåì äåðæàâîòâîðåííÿ, áîðîòüáè

çà íåçàëåæí³ñòü. Âòðàòà äåðæàâ-

íîñò³ íà êîæíîìó ç åòàï³â òåæ ìàëà

ñâî¿ ñïåöèô³÷í³ îñîáëèâîñò³. Íà-

çâåìî õî÷à áè òàêó ðèñó, ÿê äåãðà-

äàö³ÿ ïîë³òè÷íî¿ åë³òè, ïåðåâàãà ó

¿¿ ñåðåäîâèù³ ïðèâàòíèõ ³íòåðåñ³â

íàä êîëåêòèâíèìè, íàö³îíàëüíè-

ìè. Çàéâèé ðàç çãàäóºìî ³ ïðî

çîâí³øí³é ôàêòîð.

— Íàéâàæëèâ³øîþ ðóø³éíîþ

ñèëîþ îñòàíí³õ ì³ñÿö³â â Óêðà¿í³

áóâ ³ çàëèøàºòüñÿ Ìàéäàí. Ìîæ-

ëèâî, ñàìå â³í çì³íèòü òó «õâèëå-

ïîä³áíó» ³ñòîð³þ, ÷è âîíà òðèâà-

òèìå é íàäàë³?

— ß äóìàþ, âîíà òðèâàòèìå,

òîìó ùî âêîòðå ïîòð³áíî ðîçïî÷è-

íàòè âñå ç ïî÷àòêó. Áóäü-ÿêå ïîë³òè÷-

íå â³äðîäæåííÿ ñòàâàëî íàñë³äêîì

êóëüòóðíîãî é äóõîâíîãî â³äðîä-

æåííÿ. Öå ïèòàííÿ îñâ³òè ³ âèõîâàí-

íÿ ìîëîä³. Íîâà ãåíåðàö³ÿ ç’ÿâèëà-

ñÿ, öå ìîëîä³ ëþäè, ÿê³ íå â³ä÷óëè

«ïåðåâàã» Ðàäÿíñüêîãî Ñîþçó, ò³í³

ÿêîãî òàê âàæêî ïîçáóâàºòüñÿ Óêðà¿-

íà. ² òàêèõ ëþäåé, î÷åâèäíî, âæå

ñêëàäíî çàãíàòè â êîëèøí³ ðàìêè

³ñíóâàííÿ ñóñï³ëüñòâà. Ç ³íøîãî

áîêó, öå ïèòàííÿ â÷èòåë³â, ïåäàãîã³â,

øêîëè, óí³âåðñèòåòó, âðåøò³, ñ³ì’¿.

Öå ò³ ñîö³àëüí³ öåíòðè, ÿê³ ôîðìó-

þòü ³ ñòàá³ëüí³ñòü ãðîìàäñüêî-ïî-

ë³òè÷íîãî ôîðìàòó äåðæàâè, âèõî-

âóþòü ïàòð³îòè÷íî çäîðîâó íàö³î-

íàëüíó ãåíåðàö³þ, ÿêà ñïðîìîæíà

âèáóäóâàòè ÷³òê³ é íåçì³íí³ ïðàâè-

ëà ãðè â óìîâàõ ãðîìàäÿíñüêîãî

ñóñï³ëüñòâà.

— ßêó ðîëü âèêîíóþòü ïîë³-

òè÷í³ åë³òè â òàêèõ ïîë³òè÷íèõ

ïðîöåñàõ?

– ß áè ñêàçàâ, ùî äî ñüîãîäí³

ïîë³òè÷íî¿ åë³òè ÿê òàêî¿ â íàø³é

äåðæàâ³ íå ³ñíóâàëî. Ò³, õòî ñåáå

òàê íàçèâàâ, ñêîìïðîìåòóâàëè

ñóòí³ñòü öüîãî ïîíÿòòÿ. Âàðòî ðàä-

øå ãîâîðèòè ïðî ïàí³âíèé êëàñ.

Ïîë³òè÷íà åë³òà ³ âçàãàë³ ôîðìàò

åë³òè — öå íàáóòòÿ ïåâíèõ îçíàê

â³äïîâ³äàëüíîñò³, åôåêòèâíîñò³,

ñïðîìîæíîñò³ íà âàæëèâ³ äëÿ ñóñ-

ï³ëüñòâà ³ äåðæàâè ð³øåííÿ, ÿê³

äîçâîëÿþòü îðãàí³çîâóâàòè ñîö³óì

â ö³ëîìó ³ ñïðÿìîâóâàòè éîãî äî

ðîçâèòêó. Îñòàíí³ ðîêè ðåæèìó

ßíóêîâè÷à ³ éîãî ïàä³ííÿ çàéâèé

ðàç ï³äòâåðäèëè äóìêó ïðî ³ñíó-

âàííÿ ó íàñ ñàìå ïàí³âíîãî êëàñó.

Àäæå åë³òàì ïðèòàìàííà íå ò³ëüêè

ïðè÷åòí³ñòü äî âëàäè, à é àâòîðè-

òåò, â³äïîâ³äàëüí³ñòü, åôåêòèâí³ñòü,

ïåâíà ö³íí³ñíà øêàëà òà ³íøå. Àëå

ïðîáëåìà åë³ò äëÿ Óêðà¿íè º òðà-

äèö³éíîþ é ³ñòîðè÷íîþ. ×îìó

Ìèõàéëî Ãðóøåâñüêèé, â³äîìèé

³ñòîðèê, ó÷åíèé, à íå ïðîôåñ³éíèé

ïîë³òèê ñòàâ Ïðåçèäåíòîì ÓÍÐ?

Öå æ ïàðàäîêñàëüíà ñèòóàö³ÿ. Íå-

âæå íà òîé ÷àñ íå áóëî ïîë³òèê³â-

ïðàêòèê³â, ÿê³ àêòèâíî ïðîÿâèëè

ñåáå â ãðîìàäñüêî-ïîë³òè÷íîìó

æèòò³? Âî÷åâèäü öå ïèòàííÿ àâòî-

ðèòåòó! Ïîä³áíà ñèòóàö³ÿ, ââàæàþ,

â³äáóâàºòüñÿ é íèí³. Íà æàëü, ëþ-

äåé, ÿê³ á ôàõîâî ï³äõîäèëè äî ðî-

çóì³ííÿ ïðîáëåìè ïîë³òè÷íî¿

³íòåãðàö³¿ íàö³¿, ïîáóäîâè ìîäåð-

íî¿ íàö³îíàëüíî¿ äåðæàâè â ö³ëî-

ìó, îáìàëü.

Õòî ïîë³òè÷íî

çáàíêðóòóâàâ — ìຠï³òè

íà ñì³òíèê ³ñòîð³¿

— Íàáëèæàºìîñÿ äî ïðåçèäåí-

òñüêèõ âèáîð³â. Êîãî áà÷èòå íà ö³é

ïîñàä³?

— Òàêîãî ë³äåðà ñêëàäíî âèçíà-

÷èòè ³ â ñòàá³ëüí³é ñèòóàö³¿, à íå òå

ùî â òàê³é êðèçîâ³é, ÿê íèí³. Î÷å-

âèäíî, ïðåòåíäåíò³â áóäå áàãàòî.

Àëå, íà ìîº ãëèáîêå ïåðåêîíàííÿ,

òðåáà äàâàòè øàíñ ëþäÿì íîâîãî

ïîêîë³ííÿ, íîâîãî òèïó ìèñëåííÿ,

òîáòî òèì, ÿê³ íå áóëè äî öüîãî íà

ïîë³òè÷íîìó îë³ìï³ Óêðà¿íè. Âàæ-

ëèâî, ùîá òàêà îñîáà â³äïîâ³äàëà

çàïèòàì ñó÷àñíî¿ óêðà¿íñüêî¿ ãðî-

ìàäè. Ïð³îðèòåò — ïàòð³îòèçì ³

ñóñï³ëüíà æåðòîâí³ñòü.

— À ÿê áóòè ç ïèòàííÿì äîñâ³-

äó?

— Äîñâ³ä — öå êîëè ëþäèíà äî-

ïîìàãàº. Àëå â³í íå ïîâèíåí ñëó-

ãóâàòè øëÿõîì äî âëàäè, çàñë³ïëþ-

þ÷è ³íø³ çäîðîâ³ ³äå¿ ñóñï³ëüíîãî

çàãàëó. Íà ì³é ïîãëÿä, ªâðîìàéäàí

ïîêàçàâ, ùî âèçð³âຠíîâå ïîêîë³-

ííÿ ëþäåé, ÿê³ ïîòðåáóþòü íîâèõ

ë³äåð³â. Âîíè íå ñïðèéìàþòü òèõ,

õòî áóâ ó÷îðà.

— ßê îö³íþºòå ëþñòðàö³éí³

ïðîöåñè, ùî ñüîãîäí³ â³äáóâàþòü-

ñÿ? Ùî âçàãàë³ ïîòð³áíî ðîçóì³òè

ï³ä ëþñòðàö³ºþ?

— ßê íà ìåíå, òî ïèòàííÿ ëþñò-

ðàö³¿ ÿê ôåíîìåíó ñóñï³ëüíîãî

î÷èùåííÿ âàðòî ðîçãëÿäàòè ç äâîõ

ïîçèö³é. Ïåðøà ïîëÿãຠó òîìó, ùî

ïðîôåñ³îíàëè ïîòð³áí³ â áóäü-ÿêèõ

ñôåðàõ íà áóäü-ÿêèõ ì³ñöÿõ, òèì

ïà÷å, êîëè ëþäèíà ïðîÿâèëà ñåáå

ÿê çä³áíèé ôàõ³âåöü. Òàêîãî ïðîô³

ñë³ä îáåð³ãàòè â³ä ³äåîëîã³÷íî-ïàð-

ò³éíèõ óòèñê³â ð³çíèõ ïîë³òè÷íèõ

ðåæèì³â. Çãàäàþ â³äîìîãî ìèñëè-

òåëÿ Äìèòðà Äîíöîâà, êîòðèé â

îäí³é ç³ ñâî¿õ ïðàöü ïèñàâ, ùî ïàð-

ò³éíèé ïëþðàë³çì ó êîíòåêñò³ áî-

ðîòüáè çà âëàäó — öå äîáðèé ³äåî-

ëîã³÷íèé ñòðóì³íü äëÿ äåðæàâî-

òâîðåííÿ. Àëå êîëè ïðåäñòàâíèê

ò³º¿ ÷è ³íøî¿ ïîë³òè÷íî¿ ñèëè ïðè-

õîäèòü äî âëàäè, òî â³í ïîâèíåí

ïîçáóòèñÿ ïàðò³éíîñò³, à â³äïîâ³ä-

íî é ³íòåðåñ³â ïåâíî¿ ³äåîëîã³÷íî¿

ãðóïè ëþäåé. ³í ïåðåõîäèòü â³ä

ñòàòóñó íîñ³ÿ ³äåîëîã³÷íèõ, ïàðò-

³éíèõ ³íòåðåñ³â äî ñòàòóñó íîñ³ÿ

³íòåðåñ³â äåðæàâè ³ ñóñï³ëüñòâà. Öå

áóâ áè äëÿ Óêðà¿íè íàéêðàùèé

âèõ³ä ç ïîë³òè÷íîãî õàîñó, ÿêèé

ñüîãîäí³ òðèâàº. Ç ³íøîãî áîêó, íå

õî÷åòüñÿ áà÷èòè ëþäåé, ÿê³ ïî-

ë³òè÷íî çáàíêðóòóâàëè. Öå ëîã³÷-

íå ³ áàæàíå ïðàâî ñóñï³ëüñòâà ïîç-

áóòèñÿ ïîë³òèê³â, äåðæàâíèõ ñëóæ-

áîâö³â ð³çíèõ ð³âí³â, ïðàö³âíèê³â

³íøèõ äåðæàâíèõ óñòàíîâ, ÿê³ çà-

ïëÿìóâàëè ñåáå â ìèíóëîìó. Íå-

ïðîôåñ³îíàë³çì, õàáàðíèöòâî,

ìàñøòàáíà êîðóïö³ÿ… ϳäëàáóç-

íèöòâî ³ çðàäíèöòâî… ß âæå íå

êàæó ïðî ïðè÷åòí³ñòü äî æåðòâ.

Ïåðñïåêòèâà òàêèõ ïîë³òèê³â —

ñì³òíèê ³ñòîð³¿. Öå ïðîéøëà ×åõ³ÿ,

÷àñòêîâî ³íø³ äåðæàâè Öåíòðàëü-

íî-Ñõ³äíî¿ ªâðîïè. ̄ õí³é ïðèêëàä

çàñâ³ä÷èâ ïîçèòèâíèé ìîìåíò äëÿ

âèð³øåííÿ òàêî¿ ïðîáëåìè.

— ßê³ âàø³ ïðîãíîçè ùîäî ïî-

ë³òè÷íî¿ êðèçè â Óêðà¿í³?

— Êðèçà òðèâຠ³ âî÷åâèäü òðè-

âàòèìå. Ââàæàþ, ùî îäíèì ³ç ïåð-

øèõ ïåðåëîìíèõ ìîìåíò³â ìàþòü

ñòàòè ïðåçèäåíòñüê³ âèáîðè â Óê-

ðà¿í³. Âîíè ïîâèíí³ áè ïîçèòèâíî

âïëèíóòè íà ñòàá³ë³çàö³þ â äåð-

æàâ³ òà çàñïîê³éëèâî íà ñóñï³ëü-

ñòâî. À äàë³ çíàäîáëÿòüñÿ ïîñòó-

ïîâ³ êðîêè â³ä ïîâíîãî ïåðåçàâàí-

òàæåííÿ âëàäè äî êîíêðåòíèõ ðå-

ôîðì ó ïðîáëåìíèõ ñôåðàõ. Ñïî-

ä³âàþñÿ, ùî öå ìàòèìå äîáð³ íà-

ñë³äêè äëÿ ïîäàëüøîãî ðîçâèòêó

Óêðà¿íè.

Íàòàë³ÿ Êàðàëê³íà

Àêòóàëüíî

Ôîòî Ð. Ïàïïà, ìåä³à-öåíòð ÓæÍÓ

¹ 15 (835) 12 êâ³òíÿ 2014 «Ð²Î» 19

Ìàð³ÿ Ìàðòèí ïåðåêî-

íàíà, ùî â³ä ðîáîòè

ïîòð³áíî ìàòè íàñî-

ëîäó. 46 ðîê³â ðîáî-

òè âîíà ïðèñâÿòèëà øêîë³, ùå 20

— ÓæÍÓ. Ïðàöþâàëà ñòàðøèì

âèêëàäà÷åì êàôåäðè í³ìåöüêî¿

ô³ëîëî㳿. Íàäçâè÷àéíî âèìîãëèâà

äî ñåáå ³ ñâî¿õ âèõîâàíö³â, íàâ³òü ó

ïîâàæíîìó â³ö³ íå ïðèïèíÿº òðó-

äèòèñÿ: ïðîâîäèòü âäîìà ïîãî-

äèíí³ óðîêè ç í³ìåöüêî¿ ìîâè ç³

øêîëÿðàìè.

Ñüîãîäí³ ç øàíîþ ïðèãàäóº

³ìåíà âñ³õ, õòî äîïîìàãàâ íà æèò-

òºâîìó øëÿõó ³ êîìó äîïîìàãàëà

ñàìà. À òàêèõ ÷èìàëî, áî ñüîãîäí³

âîíà íà ïîðîç³ 90-ð³÷÷ÿ. Çà öåé ÷àñ

äîâåëîñÿ ïåðåæèòè é íåëåãê³

æèòòºâ³ ïåðèïåò³¿: ðîêè ð³çíèõ ïîë³-

òè÷íèõ ðåæèì³â, ëèõî Äðóãî¿ ñâ³òî-

âî¿, ñìåðòü êîõàíîãî ÷îëîâ³êà...

Îäíàê ñüîãîäí³ Ìàð³ÿ Àíäð³¿âíà

âòðå íîñà òèì, õòî âæå ó 30 ðîê³â

ïî÷óâàºòüñÿ çíåâ³ðåíèì ³ íåæèò-

òºçäàòíèì. «Ïðî ïîãàíå íå áóäå-

ìî, éîãî ³ òàê âèñòà÷ົ, — íåð³äêî

ïîâòîðþº âîíà ï³ä ÷àñ ðîçìîâè.

Òîæ ïðî íåëåãêå, àëå íàäçâè÷àéíî

ö³êàâå æèòòÿ øê³ëüíîãî ïåäàãîãà é

âèêëàäà÷à ÓæÍÓ — ó ðîçìîâ³ ç

Ìàð³ºþ Àíäð³¿âíîþ Ìàðòèí.

— Âè ïðèéøëè ïðàöþâàòè â

ÓæÄÓ ï³ñëÿ ðîáîòè ó øêîë³. ßêèì

ïðèãàäóºòå òîé ïåðøèé äåíü, êîëè

çàâ³òàëè äî âèøó é çðîçóì³ëè, ùî

áóäåòå âæå íå â÷èòåëåì, à âèêëà-

äà÷åì?

— Ïàì’ÿòàþ, äóæå õâèëþâàëà-

ñÿ ïåðøîãî äíÿ, íå ïîãîäæóâàëà-

ñÿ íà ðîáîòó â óí³âåðñèòåò³. Êàçà-

ëà, ùî ÿ íå ïðîôåñîð, à ïðîñòà

â÷èòåëüêà. Òîä³øí³é çàâ³äóâà÷ êà-

ôåäðè ïðèéøîâ ïî ìåíå äî øêî-

ëè, ïåðåêîíóâàâ ³òè ïðàöþâàòè äî

âèøó. ß ïîãîäèëàñÿ, ùî ï³äó ïî-

ïðàöþâàòè íà ïåâíèé ÷àñ, äîêè íå

ï³äãîòóþòü êàäðè (òîä³ êàôåäðó

ÿêðàç â³äêðèëè), à ïîò³ì ïîâåðíó-

ñÿ â øêîëó, áî ñàìå òàì ïî÷óâàþ-

ñÿ íà ñâîºìó ì³ñö³. Àëå âèéøëî

çîâñ³ì íå òàê.

ϳñëÿ ðîçïîä³ëó êàôåäð íà îê-

ðåì³ ç âèâ÷åííÿ àíãë³éñüêî¿,

í³ìåöüêî¿, ôðàíöóçüêî¿ ìîâ ìåí³

çàïðîïîíóâàëè ðîáîòó íà ò³é, ÿêà

âæå áóëà ñïåö³àë³çîâàíîþ: ãîòóâà-

ëà â÷èòåë³â í³ìåöüêî¿ ìîâè. Òàê ÿ

çàëèøèëàñÿ íà âñ³ 20 ðîê³â. Çãîäîì

âèéøîâ çàêîí, ùî ëþäèíà ïåíñ³é-

íîãî â³êó ìàëà éòè íà ïåíñ³þ, à

ÿêùî ïðàöþâàëà, òî íå ìîãëà îò-

ðèìóâàòè ñóìó, á³ëüøó çà 300 êàð-

áîâàíö³â. ϳøëà ïðàöþâàòè â ó÷è-

ëèùå. Àëå íåâäîâç³ ïîâåðíóëàñÿ äî

óí³âåðñèòåòó: áóëà ïîòð³áíà çàì³-

íà, òîæ ñòàëà âèêëàäàòè ïîãîäèí-

íî, ÿê ïåíñ³îíåð.

Äàë³ ïðàöþâàëà íà ï³äãîòîâ÷èõ

êóðñàõ. Äî óí³âåðñèòåòó áóëà

â÷èòåëüêîþ, ïîò³ì ³íñïåêòîðîì

îáëâíî. Ñüîãîäí³ ìîæó ñêàçàòè,

ùî ó÷èòåëüñòâî ñòàëî íå ò³ëüêè

ìîºþ ïðîôåñ³ºþ, à é ïîêëèêàí-

íÿì. ß æèëà øêîëîþ, æèëà óí³-

âåðñèòåòîì, äóæå ëþáèëà ñâîþ

ðîáîòó.

Äî óí³âåðñèòåòó âñòóïàëè é ñëà-

áåíüê³ ñòóäåíòè, àëå ÿ ïðàöþâàëà ç

íèìè äîäàòêîâî — ï³ñëÿ çàíÿòü.

Ñòóäåíòè æàðòóâàëè, ùî Ìàð³ÿ

Àíäð³¿âíà îðãàí³çîâóº «ïðîäëüîí-

êó». Àëå ùî ÿ ìàëà ðîáèòè, êîëè

âîíè õîò³ëè â÷èòèñÿ, àëå íå âñòè-

ãàëè.

 óí³âåðñèòåò³ ìèíóëè, ïåâíî,

êðàù³ ÷àñè ìîãî æèòòÿ. Ñïî÷àòêó

õâèëþâàëàñÿ, ÷è çìîæó âèêëàäàòè,

àëå âðåøò³ ïðèæèëàñÿ òàì. Âîäíî-

÷àñ ïðàãíóëà çàáåçïå÷èòè ñîá³

ì³ñöå â øêîë³, àáè ïîâåðíóòèñÿ

òóäè ï³ñëÿ âèøó, òîìó ïàðàëåëüíî

ìàëà ê³ëüêà óðîê³â ó ì³ñüê³é øêîë³.

×îëîâ³ê âèìàãàâ, àáè çàëèøèëà

ùîñü îäíå, áî ìàëà íà òîé ÷àñ ìà-

ëîãî ñèíà, ÿêîãî ïîòð³áíî áóëî

â³äâåñòè â äèòñàäîê, ïîò³ì ïðèéòè

íà ôàêóëüòåò, ÿêèé òîä³ ì³ñòèâñÿ

íàâïðîòè çàìêó, à ï³ñëÿ öüîãî ïðî-

âåñòè óðîêè â øêîë³, ÿêà áóëà íå-

ïîäàë³ê «Óêðà¿íè».

Äîñèòü äîâãî ÿ âåëà ò³ëüêè ïåð-

øèé êóðñ. Îäíîãî ðàçó êàæó çàâ³-

äóâà÷åâ³: «ß ó âàñ ÿê ïîãàíà ó÷å-

íèöÿ — âñå òðèìàºòå ìåíå íà ïåð-

øîìó êóðñ³», íà ùî òîé â³äïîâ³â:

«Âè ïðàöþâàëè â øêîë³ é çíàºòå,

ÿê ïåðåâåñòè ó÷í³â äî êàòåãî𳿠ñòó-

äåíò³â».

ß áóëà äóæå âèìîãëèâà. Ñòàð-

øîêóðñíèêè, ÿê³ çóñòð³÷àëè ìåíå

â óí³âåðñèòåò³, ðîçïîâ³äàëè, ùî

äóæå äîáðå ïàì’ÿòàþòü, ÿê ÿ ¿õ â÷è-

ëà. Ïåðøèé êóðñ âàæëèâèé, áî

ï³ñëÿ øêîëè â³ä÷óâàºòüñÿ ñóòòºâà

â³äì³íí³ñòü ó ï³äõîäàõ äî íàâ÷àí-

íÿ.

— ßêèì, íà âàøó äóìêó, ïîâè-

íåí áóòè êëàñè÷íèé óí³âåðñèòåò,

à òàêîæ ñïðàâæí³é âèêëàäà÷ ó

íüîìó?

— Ó êëàñè÷íîìó óí³âåðñèòåò³

íàâ÷àëüíèé ïðîöåñ òåæ ïîâèíåí

áóòè íåðîçðèâíî ïîâ’ÿçàíèé ç âè-

õîâíèì. Ìåí³ çäàºòüñÿ, ùî öüîãî

íàøèì âèøàì íå âèñòà÷àº. ϳñëÿ

øêîëè ìîëîäü ÷àñòî íå ãîòîâà äî

íàâ÷àííÿ â óí³âåðñèòåò³. À ÿêùî

âèêëàäà÷³ íå çâåðòàþòü óâàãó íà

âèõîâí³ ìîìåíòè, òî òàêà ëþäèíà

çàê³í÷èòü âèø ïóñòîþ, òàêîþ ñîá³

íåîòåñîþ. Öå îñîáëèâî âàæëèâî

íà ôàêóëüòåòàõ, ÿê³ ãîòóþòü ó÷è-

òåë³â.

Ïðî ñó÷àñíèé óí³âåðñèòåò ìåí³

âàæêî ãîâîðèòè, áî äîñèòü äàâíî

òàì íå âèêëàäàþ. Àëå ÷óþ â³ä çíà-

éîìèõ, ùî ñüîãîäí³ ìîæíà êóïè-

òè ñîá³ îö³íêó. ß òàêîãî íå ðîçó-

ì³þ. Âèêëàäà÷ ïîâèíåí îð³ºíòóâà-

òèñÿ íå íà áàòüê³â ñâîãî ñòóäåíòà,

à íà çíàííÿ âèõîâàíöÿ é ïðèìíî-

æóâàòè ¿õ. Ìåí³ íåð³äêî ãîâîðèëè,

ùî çàáàãàòî ÷àñó ïðèä³ëÿþ ñòóäåí-

òàì, âèìàãàþ â³ä íèõ. Àëå ÿ õîò³ëà,

ùîá ñòóäåíòè çàñâî¿ëè çíàííÿ.

Òîìó ââàæàþ, ùî âèêëàäà÷ ìàº

áóòè âèìîãëèâèì ³ ïðè öüîìó ëþ-

áèòè ñâî¿õ ñòóäåíò³â, à òàêîæ çíàòè

é ëþáèòè ñâ³é ïðåäìåò. Ùîá íå

ïðîñòî ïðîâåñòè çàíÿòòÿ, à íàâ÷è-

òè ÷îãîñü, ïîðàäèòè, äå çíàéòè ìà-

òåð³àë ³ ÿê íàä íèì ïðàöþâàòè, ùîá

áóâ ðåçóëüòàò.

Ïåðøèé-äðóãèé êëàñ

íàâ÷àëàñÿ çà ×åõîñëî-

âàöüêî¿ Ðåñïóáë³êè,

ïåðøèé ñåìåñòð òðåòüîãî

êëàñó ïðîéøîâ ó ÷àñè

Êàðïàòñüêî¿ Óêðà¿íè,

à ê³íåöü íàâ÷àëüíîãî

ðîêó ÿ çóñòð³ëà

ç óãîðñüêèì ñâ³äîöòâîì

— Âè áóëè î÷åâèäöåì âîºííèõ

ïîä³é Äðóãî¿ ñâ³òîâî¿ íà Çàêàð-

ïàòò³. Ùî ïàì’ÿòàºòå ç öüîãî ïå-

ð³îäó æèòòÿ?

— ϳñëÿ çàê³í÷åííÿ 5-ãî êëàñó

ïî÷àòêîâî¿ øêîëè ÿ âñòóïèëà äî

ïåðøîãî êëàñó ã³ìíà糿 â Ìóêà÷åâ³.

Öå áóâ 1936 ð³ê. Ó ñâ³ò³ ãîòóâàëèñÿ

äî â³éíè. Ñèòóàö³ÿ áóëà äóæå âàæ-

êà. Òîä³ ç Äîðîáðàòîâà (ð³äíå ñåëî.

— Àâò.) ò³ëüêè 8 ä³òåé â÷èëèñÿ â

ã³ìíà糿, à âñüîãî òàêèõ ã³ìíàç³é íà

Çàêàðïàòòÿ áóëî ÷îòèðè. Ìóêà÷³-

âñüêà áóëà ðîñ³éñüêîãî ñïðÿìó-

âàííÿ, õî÷ âèêëàäàëè òàì íà âèñî-

êîìó ð³âí³. Çâ³äòè ÿ âèíåñëà îñíîâ-

íå ïðàâèëî: ñòóäåíò ïîâèíåí îòðè-

ìóâàòè ÿêîìîãà á³ëüøå ³íôîðìàö³¿

ï³ä ÷àñ çàíÿòòÿ. Ââàæàþ, ùî íàøå

ñó÷àñíå ðóñèíñòâî ðîçïî÷àëîñÿ ç

ò³º¿ ã³ìíà糿, áî äîáðå ïðèãàäóþ

ïîãëÿäè ñâî¿õ îäíîêóðñíèê³â, ÿê³ íà

òîé ÷àñ íå ìîãëè óÿâèòè ñîá³ Óê-

ðà¿íè.

Êîëè ÿ âñòóïèëà äî ã³ìíà糿, áóëî

äóæå ñêðóòíå ìàòåð³àëüíå ñòàíî-

âèùå. Ç ²ðøàâè äî Ìóêà÷åâà êóð-

ñóâàëà òîä³øíÿ ìàðøðóòêà-

«øòåðí», òîáòî «ºâðåé íà àâòî-

áóñ³». Ìè ç ñåëà äî äîðîãè á³ãëè

ïîäèâèòèñÿ íà òîãî «øòåðíà», à â³í

¿õàâ ³ç òàêîþ øâèäê³ñòþ, ùî ìè

ìîãëè á³ãòè çà íèì.

Îäí³ íàâ÷àëèñÿ äî îá³äó, ³íø³

ï³ñëÿ. À ùîñóáîòè ÷åêàëè îäí³ îä-

íèõ ³ ï³øêè éøëè 20 ê³ëîìåòð³â ³ç

Ìóêà÷åâà äî Äîðîáðàòîâà. ß é

òåïåð ïàì’ÿòàþ âîðî÷àíñüêå ïîëå,

ÿêå ïåðåõîäèëè îï³âíî÷³. Ñòàðøî-

êëàñíèêè ëÿêàëè íàñ ñâ³òëÿ÷êàìè.

Ó ì³ñÿ÷íó í³÷ ïøåíèöÿ êîëèøåòü-

ñÿ, íà÷å ìîðå. À øåëåñò êóêóðóä-

çè âîñåíè ùå é äîñ³ ÷óºòüñÿ ìåí³ ó

âóõàõ. Ç ñåëà äî Ìóêà÷åâà ì³é áàòü-

êî çàçâè÷àé âîçèâ íàñ íà âîç³. Ïðè-

÷îìó â äîðîç³ áóëè áîñ³, áî âçóòòÿ

âçóâàëè âæå ó ì³ñò³. Ó 1939 ðîö³

óòëåð â³äîêðåìèâ Çàêàðïàòòÿ é

ïåðåäàâ Óãîðùèí³. Àëå ñïî÷àòêó

áóëè â³ää³ëåí³ ê³ëüêà çàêàðïàòñüêèõ

ì³ñò.

Ïåðøèé-äðóãèé êëàñ ÿ íàâ÷àëà-

ñÿ çà ×åõîñëîâàöüêî¿ Ðåñïóáë³êè,

ïåðøèé ñåìåñòð òðåòüîãî êëàñó

ïðîéøîâ ó ÷àñè Êàðïàòñüêî¿ Óê-

ðà¿íè, à ê³íåöü íàâ÷àëüíîãî ðîêó

çóñòð³ëà ç óãîðñüêèì ñâ³äîöòâîì.

1939 ðîêó íàøó ã³ìíàç³þ ÷àñòêîâî

ïåðåíåñëè äî Á³ëîê. Óêðà¿íà íå

áóëà âèçíàíà îô³ö³éíî. ßê ñüîãîäí³

ïàì’ÿòàþ 15 áåðåçíÿ, êîëè ïðèé-

øëè óãîðö³. Ùå ëåæàâ ñí³ã. Ìè âè-

á³ãëè íà âóëèöþ, ïî÷óâøè ãó÷í³

ïîñòð³ëè: óãîðö³ ðîçñòð³ëþâàëè

ñ³÷îâèê³â áåç ñóäó ³ ñë³äñòâà. Öå áóâ

äóæå ñòðàøíèé äåíü. Òîä³ æ

óãîðñüê³ â³éñüêà çàéíÿëè Çàêàð-

ïàòòÿ. ϳñëÿ öüîãî íàøó ã³ìíàç³þ

ïîâåðíóëè äî Ìóêà÷åâà.

Òîä³ íàñ íàâ÷àâ ³ñòîðèê, ÿêèé

âîëîä³â ëèøå óãîðñüêîþ ìîâîþ.

²ñòîð³þ íå ëþáëþ äî öüîãî ÷àñó,

áî ìåí³ âèêëàäàëè îäíó ³ñòîð³þ ó

ïî÷àòêîâ³é øêîë³, çà ×åõîñëîâà÷-

÷èíè — ³íøó, à óãîðö³ — òðåòþ.

ßêùî ÷åñüêà ìîâà áóëà ëåãøà, òî

óãîðñüêà äàâàëàñÿ äóæå âàæêî.

Àëå ì³é áàòüêî â³ääàâ ìåíå íà

êâàðòèðó äî óãîðö³â, ùå é íàêàçàâ

¿ì ãîâîðèòè ç³ ìíîþ óãîðñüêîþ. ²

ÿ òàê ¿¿ âèâ÷èëà, ùî ï³ñëÿ çàê³í÷åí-

íÿ ã³ìíà糿 íàïèñàëà òâ³ð óãîðñü-

êîþ áåç ºäèíî¿ ïîìèëêè, îäåðæàâ-

øè îö³íêó «íàéêðàùå».

Êîëè ïðèéøëè í³ìö³, ïðèì³ùåí-

íÿ ã³ìíà糿 â³ääàëè ¿ì. Äî òîãî ÷àñó

ìè äîñòðîêîâî îòðèìàëè àòåñòàò,

òîæ äèðåêö³ÿ âèð³øèëà â³äïóñòèòè

íàñ. Ìè ãîòóâàëèñÿ äî âèïóñêíî-

ãî âå÷îðà, àëå òàê ³ íå ïðîâåëè

éîãî, áî âæå ïðèéøëè â³éñüêà.

Âîíè ïîâîäèëèñÿ çóõâàëî. Ó ñåë³

õóäîáó ì ðîäèíè íàêàçàëè âèã-

íàòè ó ñàä, ïðèâ’ÿçàòè äî äåðåâ, à

íàñ âèãíàëè ç õàòè. Ñïàëè ìè â ïðè-

ì³ùåíí³, äå çáåð³ãàëè ñ³íî äëÿ õó-

äîáè. Íàòîì³ñòü âîíè ñïàëè ó íà-

øîìó áóäèíêó, à ñâî¿õ êîíåé çàâå-

ëè äî íàøîãî õë³âà.

Ïðèãàäóþ, ùî äóæå ïëàêàëà

òîä³. ß ìàëà íàïðàâëåííÿ äî Áóäà-

ïåøòñüêîãî óí³âåðñèòåòó íà

ô³çìàò, àëå äî Óãîðùèíè âæå íå

ìîãëà âè¿õàòè: ì³æ íàìè ïðîëÿãàâ

êîðäîí. Ìîãëà ïî¿õàòè ó Ëüâ³â, àëå

áàòüêî íå â³äïóñêàâ: ñèòóàö³ÿ áóëà

íàïðóæåíà, äåÿê³ ðîñ³éñüê³ ñîëäà-

òè ïîâîäèëèñÿ íàãëî — ìîãëè çàá-

ðàòè ïîñåðåä âóëèö³ áóäü-ÿêó ð³÷,

ðîçäÿãíóòè.

Îñê³ëüêè ÿ âæå çàê³í÷èëà ã³ìíà-

ç³þ, ìåíå çàïðîñèëè ïðàöþâàòè â

ñ³ëüñüêó øêîëó. Àëå íà òîé ÷àñ ÿ

íå çíàëà óêðà¿íñüêî¿ ìîâè, áî â÷è-

ëàñÿ ðîñ³éñüêîþ. Äèðåêòîð ïîðà-

äèâ âñòóïèòè çàî÷íî íà óêðà¿íñü-

êó ô³ëîëîã³þ. Òàê ÿ âèêëàäàëà ó

øêîë³ é â÷èëàñÿ íà ô³ëîëîãà. Òîæ

çà ïåðøèì äèïëîìîì ÿ óêðà¿íñü-

êèé ô³ëîëîã. À êîëè ïðàöþâàëà â

óí³âåðñèòåò³ âæå íà í³ìåöüê³é

ô³ëîëî㳿, íà ïàðó äî ìåíå ïðèé-

øîâ ïðîôåñîð ³ ïèòàº, äå çäîáóâà-

ëà îñâ³òó. ß â³äïîâ³äàþ, ùî ìàþ

äèïëîì óêðà¿íñüêîãî, à íå í³ìåöü-

êîãî ô³ëîëîãà. Òîä³ ÿ ñêëàëà åêñòåð-

íîì ³ñïèòè, à äèïëîìíó ïèñàëà ³

çàõèùàëà ðàçîì ç³ ñâî¿ìè ñòóäåí-

òàìè.

Êîëè ïèñàëà äèñåðòàö³þ, ïîìåð

ì³é ÷îëîâ³ê… ß ïåðåæèëà òàêèé

øîê, ùî ïîò³ì óæå ¿¿ íå äîïèñóâà-

ëà. ˳êàðêà äî ìåíå ïðèõîäèëà

òðè÷³ íà äåíü ï³âðîêó ïîñï³ëü.

Äîòè ìîÿ äèñåðòàö³ÿ ëåæàëà ï³ä

äèâàíîì.  óí³âåðñèòåò³ ìåí³ çðî-

áèòè òàêèé ðîçêëàä, àáè ìàëà ÷àñ ³

äëÿ íàïèñàííÿ. Àëå êîëè ì³é ÷î-

ëîâ³ê ïîâåðòàâñÿ ç ðîáîòè, ÿ õîâà-

ëà äèñåðòàö³þ ï³ä äèâàí. Òàê ³ ï³ñëÿ

éîãî ñìåðò³ âîíà ïðîëåæàëà ï³ä

òèì äèâàíîì...

— ×è ïðîâîäèòå ÿê³ñü ïàðàëåë³

ì³æ ïîä³ÿìè 1938—39 ðîê³â é

ñó÷àñíèìè â Óêðà¿í³?

— Êàæó ñèíîâ³: «ß íå çíàþ, ÿê

ïðîéøëà öÿ çèìà. Ìåíå âäîìà íå

áóëî, áî ÿ âåñü ÷àñ ïåðåáóâàëà íà

Ìàéäàí³ ó Êèºâ³». Ç ðàíêó äî âå-

÷îðà ñïîñòåð³ãàëà, ïëàêàëà, ìîëè-

ëàñÿ. Áî ÿêùî òîä³ îêóïàíòè âáè-

âàëè óêðà¿íö³â, òî ñüîãîäí³ óêðà¿-

íåöü âáèâຠóêðà¿íöÿ. ß íå ìîæó

ç öèì çìèðèòèñÿ. Ñüîãîäí³ âæå

íàìàãàþñÿ íå äèâèòèñÿ òåëåâ³çîð,

ëèøå çð³äêà ïåðåãëÿäàþ íîâèíè,

àáè áóòè â êóðñ³ ïîä³é.

«ß ñâîþ ðîáîòó äóæå

ëþáèëà. Âîíà äëÿ ìåíå

— æèòòÿ»

— Ó òàêîìó ïîâàæíîìó â³ö³ ÷è

ìîæåòå ñêàçàòè, ó ÷îìó ñåíñ æèò-

òÿ?

— Ó ðîáîò³, ÿêà ïðèíîñèòü çà-

äîâîëåííÿ. Êîæåí ðîáèòü ñâîþ

ðîáîòó íå ò³ëüêè äëÿ ñåáå. ² ÿêùî

êîæåí âèêîíóâàòèìå ¿¿ íà â³äì³ííî,

ç ïîâíîþ â³ääà÷åþ ³ â³äïîâ³äàëüí³-

ñòþ çà ðåçóëüòàò, òîä³ âñ³ì áóäå

äîáðå. Ââàæàþ, ùî â³ä êîæíîãî

îñîáèñòî çàëåæèòü ñïðàâà áàãàòü-

îõ, ñïðàâà ñóñï³ëüñòâà.

Âñå æèòòÿ ÿ õîò³ëà â÷èòåëþâàòè

íà Âåðõîâèí³, à äîëÿ çàêèíóëà â óí-

³âåðñèòåò. Àëå ñòàëîñÿ òàê, ùî ñòó-

äåíòè ïðè¿æäæàëè äî ìåíå ³ ç Âåð-

õîâèíè. Ñüîãîäí³ ìàþ õîðîøèõ

ïîñë³äîâíèê³â, ñåðåä íèõ — çàâ³-

äóâà÷ êàôåäðè í³ìåöüêî¿ ìîâè

Îëüãà Ôð³äìàíñüêà òà äîöåíò ö³º¿

êàôåäðè Ìèðîñëàâà Ëàä÷åíêî.

Æèòòÿ äîâãå, à íà äîâã³é äîðîç³ çó-

ñòð³÷àþòüñÿ ³ íåçãîäè. ß ñâîþ ðî-

áîòó äóæå ëþáèëà. Âîíà äëÿ ìåíå

— æèòòÿ.

ß çíàéøëà ñåáå â æèòò³. Çìàëêó

áóëà â÷èòåëüêîþ. Ïðèãàäóþ ñâîþ

ïåðøó â÷èòåëüêó Ìàðòó Áóëåöó.

Òîä³ ùå íå áóëî äèòñàäê³â, ³ âîíà

çáèðàëà äîøê³ëüíÿò ó ñåáå íà

ïîäâ³ð’¿ ³ â÷èëà õîðåîãðàô³¿. Âîíà

çàéìàëà ä³òåé ÷èìîñü ðîçóìíèì,

äîáðèì, ãðàëàñÿ, àáè âîíè íå ïðî-

ñòî òèíÿëèñÿ âóëèöåþ. ijòè ñòàâà-

ëè ïî ÷åòâåðî â îäèí ðÿä, ðîçñòàâ-

ëÿëè ðóêè, à âîíà ñï³âàëà «×îâåí

õèòàºòüñÿ ñåðåä âîäè...». Íåùîäàâ-

íî ÿ ïî÷óëà öþ ï³ñíþ ³ çãàäàëà äè-

òÿ÷³ ðîêè, ÿê ñïîñòåð³ãàëà çà öèì

íàâ÷àííÿì, à ïîò³ì ïðèõîäèëà äî

ñåáå äîäîìó ³ ç ñóñ³äí³ìè ä³òüìè

òåæ îðãàí³çîâóâàëà øêîëó, äå âæå

ÿ â÷èòåëþâàëà.

ß âñ³õ ëþáèëà ³ ìåíå ëþáèëè, ÿ

öå â³ä÷óâàëà. ͳêîëè íå äàâàëà

ïðèâ³ä, àáè õòîñü íà ìåíå ñåðäèâ-

ñÿ. Íàìàãàëàñÿ çðîáèòè òàê, àáè

êîæí³é ëþäèí³ áóëî ïðèºìíî ç³

ìíîþ. ßêùî ³ áóëî ùîñü íà äóø³, ÿ

íå ìàëà ïðàâà ïåðåäàâàòè öåé íå-

ãàòèâ ³íøèì. Íàìàãàëàñÿ ñòâîðþ-

âàòè é ³íøèì äîáðèé íàñòð³é. Çàâ-

æäè ñòàâèëàñÿ äî ñâî¿õ îáîâ’ÿçê³â ç

ìàêñèìàëüíîþ â³äïîâ³äàëüí³ñòþ.

³ä ðîáîòè ïîòð³áíî ìàòè íàñîëî-

äó, ó ìåíå öå áóëî çàâæäè.

Íàòàë³ÿ Êàðàëê³íà,

ôîòî Ðîáåðòà Ïàïïà,

Ìåä³à-öåíòð ÓæÍÓ

«Â³ä êîæíîãî îñîáèñòî çàëåæèòü ñïðàâà

áàãàòüîõ, ñïðàâà ñóñï³ëüñòâà», — êàæå

ïåäàãîã ³ç 66-ð³÷íèì ñòàæåì Ìàð³ÿ Ìàðòèí

Îñîáèñò³ñòü

¹ 17 (837) 26 êâ³òíÿ 2014 «Ð²Î» 5

Âèñîêîã³ðíèê, ÿêèé ðÿòóâàâ çàêàðïàòñüê³

çàïîâ³äíèêè ³ âèíàéøîâ åë³êñèð çäîðîâ’ÿ

Василь�Комендар�присвятив�30�ро�ів�«Бальзам��Карпат»,

рецепт�я�о�о���ньо�о�в�рали.

ïèòàëè, õòî êóäè õî÷å éòè, ÷èì çàé-

ìàòèñÿ. ß ñêàçàâ, ùî õî÷ó âñòóïà-

òè äî àñï³ðàíòóðè â ²íñòèòóò áîòà-

í³êè Àêàäå쳿 íàóê. Ïîòð³áíî áóëî

çíîâó ñêëàñòè âñòóïí³ ³ñïèòè, ÿê³

ïðèéìàëà âåëèêà Â÷åíà ðàäà

²íñòèòóòó. Ãîëîâóâàâ òîä³ àêàäåì³ê

ç³ ñâ³òîâèì ³ìåíåì Äìèòðî Çåðîâ,

áðàò â³äîìîãî ïèñüìåííèêà Ìè-

êîëè Çåðîâà. Ïðî Çàêàðïàòòÿ âîíè

çíàëè íåáàãàòî — â îñíîâíîìó çà

³ñòîð³ºþ Ìèõàéëà Ãðóøåâñüêîãî,

ÿêèé íàçèâàâ íàñ óãðî-ðóñèíàìè.

ßê ïîò³ì ç’ÿñóâàëîñÿ, Äìèòðî

Çåðîâ áóâàâ íà Çàêàðïàòò³ é ðàí³-

øå. Êîëè ÿ ñêëàäàâ ³ñïèòè,

ï³ä³éøîâ äî ìåíå ³ ïåðåïèòàâ, ÷è

çíàþ ÿ òàêó ðîñëèíó, ÿê ðîäîäåíä-

ðîí, áî âîíà éîìó äóæå ïîäîáà-

ëàñÿ. Ðîçïîâ³äàâ òàêîæ, ÿê ïðîõî-

äèâ ìî¿ì ð³äíèì ñåëîì ³ çàïàì’ÿ-

òàâ íàçâó êóçí³ «Ôåðåíö ßíîø

Êîâà÷». Íàóêîâåöü äèâóâàâñÿ, ùî

â òîé ÷àñ, êîëè âñå íàâêîëî áóëî

êîëåêòèâíèì, íà Çàêàðïàòò³ ìîãëà

áóòè ïðèâàòíà âëàñí³ñòü.

 ²íñòèòóò³ áîòàí³êè ÀÍ êîí-

êóðñ áóâ âèñîêèé — ÷åòâåðî íà

ì³ñöå. Òîä³ ìåí³ çäàëîñÿ, ùî ñèì-

ïàò³¿ Çåðîâà áóëè íà ìîºìó áîö³,

áî êð³ì òîãî, ùî ÿ â³äïîâ³â íà ïè-

òàííÿ, ìàâ õîðîø³ ðåêîìåíäàö³¿,

çíàâ, ùî òàêå ðîäîäåíäðîí

(ñ쳺òüñÿ. — Àâò.).

Óæå ï³ä ÷àñ íàâ÷àííÿ â ²íñòè-

òóò³ ÿ îòðèìàâ äóæå ö³êàâó òåìó

— «Ã³ðñüêèé õðåáåò ×îðíîãîðà»

(öå íàéâèùèé ðàéîí Óêðà¿íñüêèõ

Êàðïàò). Îáñÿã ðîáîòè áóâ âåëè-

÷åçíèì — ïðàöþâàâ ö³ëèé ð³ê.

Âë³òêó ñï³ëüíî ç ë³ñ³âíèêàìè îá-

ñòåæóâàâ ãîðè. Ó ï³ñëÿâîºíí³ ðîêè

áóëî âàæêî çàéìàòèñÿ íàóêîþ, àëå

ìåí³ ÿê àñï³ðàíòîâ³ âèä³ëèëè 8 òè-

ñÿ÷ êàðáîâàíö³â íà äîñë³äæåííÿ.

Æèâ òîä³ ó ñåë³ Áîãäàí, ï³ä ñàìîþ

Ãîâåðëîþ. Äîòè âèâ÷èâ êàðòó

ì³ñöåâîñò³. dzáðàâ ñåðéîçíèé ìà-

òåð³àë, ãåðáàð³¿, êóïèâ â Óæãîðîä³

õîðîøèé í³ìåöüêèé ôîòîàïàðàò,

ÿêèé çàâåçëè ñþäè ï³ä ÷àñ â³éíè.

Êîëè ïðè¿õàâ äî Êèºâà, ìåíå

ñïèòàëè, ÷îìó ÿ íå îá³éøîâ ³íøèé

ñõèë ×îðíîãîðè ç áîêó Ïðèêàð-

ïàòòÿ. Òîä³ òàì ñïðàâä³ áóëè áàí-

äåð³âö³, ³ íå òàê³, ÿê ñüîãîäí³ ðîñ³ÿ-

íè âèãàäóþòü, à ñïðàâæí³ ïî-

ñë³äîâíèêè. Òîìó ÿ íå âèÿâëÿâ

îñîáëèâîãî áàæàííÿ ¿õàòè òóäè, àëå

â ²íñòèòóò³ ìåí³ ñêàçàëè, ùî äëÿ

â÷åíîãî íå ìຠáóòè í³÷îãî, êð³ì

áîòàí³êè. Òîæ íàñòóïíîãî ðîêó ÿ

âæå ïî¿õàâ íà âåðõîâèíó Æàá’þ.

Òàì áóëà íåñïîê³éíà ñèòóàö³ÿ,

ïðîòå ìåíå çàïåâíèëè, ùî íå âàð-

òî áîÿòèñÿ áàíäåð³âö³â — ì³ñöåâ³

çíàþòü ¿õ ïî³ìåííî.

ß ç³áðàâ âåëè÷åçíèé ìàòåð³àë

ï³ñëÿ òðüîõ ðîê³â äîñë³äæåíü. Ìîþ

ðîáîòó ïåðåãëÿäàëè äóæå äåòàëü-

íî, äîâîäèëîñÿ ê³ëüêà ðàç³â çâ³òó-

âàòè ïðî ðåçóëüòàòè. Â÷åí³ ñåðé-

îçíî ðîçïèòóâàëè, óòî÷íþâàëè. ²

ÿ íå ì³ã ïîñòàâèòèñÿ äî ðîáîòè

ÿêîñü íåñåðéîçíî. Ïðîñèäæóâàâ

äî íî÷³ â á³áë³îòåêàõ. Ùå àñï³ðàí-

òîì äðóãîãî ðîêó íàâ÷àííÿ íàïè-

ñàâ ñòàòòþ, ÿêà áóëà îïóáë³êîâàíà

â Óêðà¿íñüêîìó àêàäåì³÷íîìó áî-

òàí³÷íîìó æóðíàë³. Ïðàöþâàâ

íàäçâè÷àéíî íàïîëåãëèâî ³ ïåð-

øèì â ³íñòèòóò³ çàê³í÷èâ íàïèñàí-

íÿ äèñåðòàö³¿ ùå çà äâà ì³ñÿö³ äî

çàê³í÷åííÿ àñï³ðàíòóðè.

ϳñëÿ çàê³í÷åííÿ àñï³ðàíòóðè

îòðèìàâ çâ³ñòêó ç Óæãîðîäà ïðî

òå, ùî á³îôàê ÓæÍÓ çàïðîøóº

ìåíå íà ðîáîòó. Ïî÷èíàâ ÿ íå ç

ðîáîòè ëàáîðàíòà ÷è ïðåïàðàòî-

ðà, à â³äðàçó ïî÷àâ ïðàöþâàâ ñòàð-

øèì âèêëàäà÷åì.  ²íñòèòóò³ áî-

òàí³êè õîò³ëè, àáè ÿ çàëèøèâñÿ ó

íèõ, àëå íà òîé ÷àñ íå áóëî âà-

êàíñ³é. Ñüîãîäí³ äóìàþ: äîáðå, ùî

ïîâåðíóâñÿ ñþäè, áî â Êèºâ³ ìåíå

ïëàíóâàëè íàïðàâèòè íà äîñë³ä-

æåííÿ ñòåïîâèõ çàïîâ³äíèê³â, à ÿ

íà âñå æèòòÿ ïîëþáèâ Êàðïàòè.

Êîëè ïî÷àâ ÷èòàòè ïàðè, âèÿâè-

ëîñÿ, ùî ñåðåä ñòóäåíò³â áóëè é ìî¿

äðóç³. Îäíîìó ç íèõ êàçàâ, àáè â

êîðèäîð³ é ïîçà óí³âåðñèòåòîì

çâåðòàâñÿ íà «òè», àëå â àóäèòîð³¿

— íà «âè». Òàê ³ äîìîâèëèñÿ. Â

ÓæÄÓ ïðàöþâàâ óñï³øíî, íà òîé

÷àñ óæå çàïëàíóâàâ òåìó äîê-

òîðñüêî¿ — «Âåðõíÿ ìåæà ë³ñó ³

êðèâîë³ññÿ». Çáèðàâ ìàòåð³àëè, à

÷åðåç 15 ðîê³â çàéíÿâñÿ ¿õ îôîðì-

ëåííÿì. ϳñëÿ öüîãî çàõèñòèâñÿ ³

ñòàâ äîêòîðîì íàóê. 1962 ðîêó ïî-

ìåð íàø çàâ³äóâà÷ êàôåäðè, òîæ

íà éîãî ì³ñöå ïðèçíà÷èëè ìåíå.

Íà ïåðøîìó êóðñ³ ÿ ïðîâîäèâ

ïàðè ç ìîðôîëî㳿 ðîñëèí.

Âæå òîä³ âèçíà÷àâ çä³áíèõ ñòó-

äåíò³â, ÿê³ çãîäîì ñòàâàëè êàíäèäà-

òàìè â àñï³ðàíòóðó. Íà ñüîãîäí³ â

ìåíå 32 êàíäèäàòè íàóê, îäíà äîê-

òîðñüêà, àâòîðà ÿêî¿ ÿ êîíñóëüòó-

âàâ. Öå ðîáîòà äèðåêòîðà Êàðïàòñü-

êîãî á³îñôåðíîãî çàïîâ³äíèêà.

Çàì³ñòü Äîëèíè íàðöèñ³â

ìàëà áóòè çðàçêîâà

òðàâîï³ëüíà, à óãîëüñüê³

áóêè õîò³ëè âèðóáàòè

çà âàëþòó

— Çíàºìî, ùî ê³ëüêà âêðàé

âàæëèâèõ çàïîâ³äíèê³â áóëè çáå-

ðåæåí³ çàâäÿêè âàì. Ðîçêàæ³òü

ïðî ö³ ïåðèïåò³¿?

— ß äâ³÷³ äîïîì³ã íàðîäèòèñÿ

Äîëèí³ íàðöèñ³â. Âïåðøå, êîëè ¿¿

â³äêðèâ, óäðóãå — êîëè ¿¿ ìàëè ïå-

ðåîðàòè. Òàì áóëî 300 ãåêòàð³â

çåìë³, íà ÿê³é ðîñëè äóæå ö³êàâ³

âèäè. Òîä³øí³é ãîëîâà êîëãîñïó ï³ä

âïëèâîì çàêëèê³â Õðóùîâà âèð³-

øèâ ñòâîðèòè íà ì³ñö³ Äîëèíè

çðàçêîâó òðàâîï³ëüíó: õîò³â çàðî-

áèòè ñîá³ ÷åðãîâó ìåäàëü. Òî áóëè

ñòðàøí³ ïëàíè. ß âæå çíàâ ö³íó

Äîëèíè. Íåîäíîðàçîâî ïîðóøó-

âàâ öå ïèòàííÿ íà ïëåíóì³ îáêî-

ìó ïàðò³¿, ïèñàâ ñòàòò³ â ãàçåòè íà

çàõèñò Äîëèíè. Òîä³ ÿ áóâ óæå äå-

êàíîì ôàêóëüòåòó.

Ãîëîâà êîëãîñïó ïîñòàâèâ óñ³õ

ïåðåä ôàêòîì —15 òðàêòîð³â óæå

áóëè ãîòîâ³ äî îðàííÿ çåìë³. Òîãî

äíÿ ÿ îòðèìàâ äâ³ òåëåãðàìè ç ïî-

ïåðåäæåííÿì ïðî òå, ùî Äîëèíà

íàðöèñ³â ó íåáåçïåö³. Öå áóëà ï’ÿò-

íèöÿ, ÿ îäðàçó íàïèñàâ ñòàòòþ,

ïîí³ñ ó ãàçåòó. Çðîçóì³ëî, ùî âæå

çàï³çíþâàâñÿ, áî íîìåð âèõîäèâ ó

ñóáîòó. Âèÿâèëîñÿ, ùî ðåäàêòîð

òåæ çíàâ ïðî Äîëèíó, òîìó âêëþ-

÷èâ ó íîìåð ì³é ìàòåð³àë.

ϳñëÿ öüîãî â íåä³ëþ çðàíêó ÿ

ï³øîâ â îáêîì ïàðò³¿. ³ä÷èíÿþ

äâåð³ ñåêðåòàðÿ ç ïðîïàãàíäè, à â³í

ìåí³ âæå ç ïîðîãà: «×èòàâ-÷èòàâ

òâîþ ñòàòòþ». Êàæó: «Ìàëî, ùî

ëèøå ÷èòàëè. Ïåðåîðþþòü Äîëè-

íó. Ðàéêîì ïàðò³¿ âæå ïðèéíÿâ

ð³øåííÿ». Òîé â³äðàçó çàòåëåôî-

íóâàâ ñåêðåòàðåâ³ ðàéêîìó ïàðò³¿:

«Òè ÷èòàâ ñòàòòþ Êîìåíäàðÿ?

Áåðè íåãàéíî ìàøèíó ³ çóïèíè ¿õ,

àáè á³ëüøå æîäíîãî ìåòðà íå ïå-

ðåîðàëè». Òàê ìè ³ âðÿòóâàëè Äî-

ëèíó.

Âîþâàâ ùå é çà Óãîëüñüêèé çà-

ïîâ³äíèê. Öå óí³êàëüí³ ó ñâ³ò³ áó-

êîâ³ ïðàë³ñè. Òàì áóëî çàïëàíîâà-

íî âèðóáóâàííÿ — çà ë³ñè íà

ïëîù³ 4 òèñÿ÷³ ãåêòàð³â ìàëè îòðè-

ìàòè âàëþòó. ß ä³çíàâñÿ ïðî öå ç³

ñâî¿õ äæåðåë. Âàëþòà âæå íà-

ä³éøëà, à Áóøòèíñüêèé äåðæë³ñ-

ãîñï ðîçðîáèâ ïëàíè âèðóáëåííÿ

³ âèâåçåííÿ äåðåâèíè. Ò³º¿ íî÷³ ÿ

âæå íå ñïàâ.

Íàïèñàâ ñòàòòþ «Ï³ä çàõèñò êàð-

ïàòñüêèõ çàïîâ³äíèê³â» ³ ðîç³ñëàâ

¿¿ ïî âñüîìó Ñîþçó òèì, õòî âì³â ³

õîò³â êðè÷àòè. Âèñëàâ ¿¿ ðåôåðåí-

òîâ³ ç îõîðîíè ïðèðîäè Êîëîñó. ³í

ìåíå çàïàì’ÿòàâ ç³ ç’¿çä³â, ó ÿêèõ

ìè îáîº áðàëè ó÷àñòü. Öå áóëî çà

ê³ëüêà äí³â äî çàñ³äàííÿ, íà ÿêîìó

ìàëè ïðèéíÿòè îñòàòî÷íå ð³øåí-

íÿ. Ìåíå òåæ çàïðîñèëè íà íüîãî.

Âñ³ ïîãîäèëèñÿ ç òèì, ùî ðóáàòè

ë³ñ â Óãîëüö³ íå ìîæíà, àëå ð³øåí-

íÿ ùå íå ñêàñóâàëè. Ðàïòîì ï³ä ÷àñ

çàñ³äàííÿ ïðîëóíàâ òåëåôîííèé

äçâ³íîê, ï³ä ÷àñ ÿêîãî ñàìå òîâà-

ðèø Êîëîñ ñêàçàâ, ùî ðóáàòè

óãîëüñüê³ ë³ñè íå ìîæíà, áî âîíè

ìàþòü áóòè çàïîâ³äíèìè. Òàê ³ ñòà-

ëîñÿ, ùî ñüîãîäí³ â Óãîëüö³ çàïî-

â³äíèê.

— ßê ñòâîðþâàâñÿ â³äîìèé

«Áàëüçàì Êàðïàò»? ßêà éîãî

äîëÿ ï³ñëÿ òàêî¿ íàõàáíî¿ ôàëü-

ñèô³êàö³¿?

— Îäíîãî ðàçó ìè ç ñåêðåòàðåì

ïàðòêîìó ïðèéøëè â îáêîì ïàðò³¿.

Íà ñòîë³ ñòîÿëè ÿê³ñü ïëÿøêè. Òàì

áóâ íàï³é «Áàëüçàì êàâêàçüêèé».

Òîä³øí³é ñåêðåòàð ²ëüíèöüêèé

êàæå: «Çíàþ, ùî âè çàéìàºòåñÿ

ë³êàðñüêèìè ðîñëèíàìè. Íåâæå â

íàñ íåìຠòàêèõ òðàâ, ùîá ìè ñòâî-

ðèëè áàëüçàì Êàðïàò?». Êàæó:

«Áåç ñóìí³âó, º, àëå ïîòð³áíå

ô³íàíñóâàííÿ». ²ëüíèöüêèé äîðó-

÷èâ îáëñïîæèâñï³ëö³ çíàéòè êîø-

òè. Òàê íà ïåðøèé ð³ê ãðîø³ çíàé-

øëèñÿ, à òîä³ âæå äîâåëîñÿ âêëà-

äàòè ñâî¿ çàîùàäæåííÿ.

30 ðîê³â ÿ ïðàöþâàâ íàä òâîðåí-

íÿì áàëüçàìó, äîáèðàâ ð³çí³ êîì-

ïîíåíòè, âèâ÷àâ çàïàñè ë³êàðñüêèõ

ðîñëèí. Ïîò³ì äîâåëîñÿ ïðîéòè

÷èìàëî åòàï³â ïåðåâ³ðêè, àáè áàëü-

çàì ï³øîâ ó ñâ³ò.

Çíàäîáèëîñÿ ÷èìàëî ðîê³â ³ íà

òå, àáè âíåñòè ïîïðàâêè, âäîñêî-

íàëèòè «Áàëüçàì Êàðïàò». ß í³êî-

ëè íå îïóñêàâ ðóê.

Çãîäîì ̳í³ñòåðñòâî íàïðàâè-

ëî ìåíå ïðàöþâàòè à Êèºâî-Ìî-

ãèëÿíñüêó àêàäåì³þ. ϳñëÿ ïåðøî¿

ëåêö³¿ ï³ä³éøîâ äî ìåíå õëîïåöü.

Ç’ÿñóâàëîñÿ, ³ç Çàêàðïàòòÿ, ÷èòàâ

ìî¿ ñòàòò³, ïàì’ÿòàâ ìåíå ùå âåäó-

÷èì ïðîãðàìè «Øîâêîâà êîñèöÿ».

Â³í ºäèíèé ³ç Çàêàðïàòòÿ íàâ÷àâñÿ

â Êèºâî-Ìîãèëÿíñüê³é àêàäå쳿.

Çãîäîì ñàìå Âàñèëü Øàôàð äî-

ïîìîæå ìåí³ ó ðîçïîâñþäæåíí³

áàëüçàìó. ³í õîäèâ ïî ð³çíèõ çàê-

ëàäàõ, çáèðàþ÷è äîçâ³ëüí³ ï³äïè-

ñè äëÿ ðåàë³çàö³¿ áàëüçàìó. Ëàáî-

ðàòîð³ÿ ×åðâîíîãî Õðåñòà äîñë³ä-

æóâàëà öåé íàï³é ³ äîçâîëèëà ïî-

ñòàâèòè ñâ³é çíàê íà íüîãî, ï³äòâåð-

äèëà, ùî öå ë³êè. Çàâäÿêè çóñèë-

ëÿì Âàñèëÿ ÿ îòðèìàâ ïàòåíò íà

âèãîòîâëåííÿ áàëüçàìó. Àëå ùî ç

òîãî, êîëè â ìåíå ïàòåíò, à ³íø³ çà-

ðîáëÿþòü âåëèê³ ãðîø³ íà ìîºìó

áàëüçàìó.

Âàñèëåâ³ ïðèñâÿ÷óþ ñâîþ êíè-

ãó «Ïîäîðîæ³ áëèçüê³ òà äàëåê³», ó

ÿê³é îïèñàíà é ³ñòîð³ÿ «Áàëüçàìó

Êîìåíäàðÿ». ß ãîòóâàâ áàëüçàì ³

äëÿ ñåáå. Íåð³äêî äî ìåíå íà âó-

ëèö³ ï³äõîäèëè ëþäè, äÿêóâàëè çà

íàï³é. Îäíà æ³íêà ðîçïîâ³äàëà, ÿê

âèë³êóâàëà áðîíõ³ò, ³íøà — àñòìó.

ͳêîëè íå çàáóäó, ÿê äÿêóâàâ ìåí³

çà áàëüçàì ñâÿùåíèê, ÿêèé âèë³êó-

âàâ íèì çàõâîðþâàííÿ øëóíêîâî-

êèøêîâîãî òðàêòó.

Ïðèáëèçíî çäîãàäóþñÿ, õòî ïåð-

øèì çàðîáèâ íà ìîºìó âèíàõîä³.

Ò³ëüêè-íî ÿ çðîáèâ íàï³é, ï³ä³éøîâ

äî ìåíå ñóñ³ä, çàïðîïîíóâàâ óê-

ëàñòè ç íèì äîãîâ³ð, à ïîò³ì ö³ äî-

êóìåíòè ñòàëè ï³äãðóíòÿì òîãî, ùî

áàëüçàì ôàëüñèô³êóâàëè. Çäîãà-

äóþñÿ, ùî ç öèõ ëþäåé óñå ïî÷à-

ëîñÿ. ß êîðèñòóâàâñÿ áàëüçàìîì

óñüîãî ð³ê. Ñüîãîäí³ ïàòåíò ó

ìåíå, ÿ í³êîìó éîãî íå â³ääàâàâ.

Àëå ñàì ìàþ ò³ëüêè ïëÿøêó ñâîãî

æ âèíàõîäó. Ìåí³ ðàäèëè ïîäàâà-

òè äî ñóäó. Àëå ÿ ç³ ñâîºþ ïåíñ³ºþ

íå âèãðàþ ñóä ïðîòè òîãî á³çíåñ-

ìåíà, ÿêèé çàðàç çàéìàºòüñÿ âèãî-

òîâëåííÿì.

Êîëè ðîçïîâñþäæåííÿì «Áàëü-

çàìó Êîìåíäàðÿ» çàéìàâñÿ Âà-

ñèëü, íàï³é ìîæíà áóëî êóïèòè â

óñ³é Óêðà¿í³. ß ïåðåêîíàíèé, ùî ò³

äâ³ àâàð³¿, ÿê³ ç íèì òðàïèëèñÿ, òåæ

÷åðåç áàëüçàì. Âîñåíè â³í äèâîì

âðÿòóâàâñÿ, à íàâåñí³ â Êèºâ³ çíî-

âó ïîòðàïèâ ó àâàð³þ — öüîãî

ðàçó òðàâìà áóëà âæå íåñóì³ñíà ç

æèòòÿì. Âàñèëü ïîìåð ó 32 ðîêè.

Öå áóëà ÷óäîâà ëþäèíà.

ß â³ääàâàâ ñåáå ðîáîò³

ïîâí³ñòþ, ³ õîò³â áè

ùå ïðàöþâàòè

— Âè ïîáóâàëè â áàãàòüîõ óí³-

êàëüíèõ ì³ñöÿõ Çàêàðïàòòÿ. ßê³

ç íèõ íàéá³ëüø óëþáëåí³? Ùî ïî-

ðàäèòå â³äâ³äàòè?

— Ìî¿ óëþáëåí³ ì³ñöÿ íà Ðàõ³â-

ùèí³. Êîëè â³ä÷óâ á³ëü ó íîç³, ë³êàð

ïèòàº: «Âè 44 ðàçè áóëè íà Ãîâåðë³,

à ÿ ðàç íå ì³ã ä³éòè, òî çâ³äêè, äó-

ìàºòå, âàø³ ñóãëîáè áîëÿòü?».

Êð³ì òîãî, ùî áóâàâ òàì ñàì, íåî-

äíîðàçîâî ¿çäèâ ç³ ñòóäåíòàìè íà

÷àñ ïðàêòèêè. Ìè äîñèòü ÷àñòî

îðãàí³çîâóâàëè åêñêóðñ³¿, ³ íå

ò³ëüêè Êàðïàòàìè.

— ßê³ çì³íè ïîì³÷àëè ó ôëîð³

Çàêàðïàòòÿ ïðîòÿãîì ðîê³â ðîáî-

òè é íàóêîâèõ äîñë³äæåíü?

— Äëÿ çàóâàæåííÿ ñóòòºâèõ

çì³í öüîãî ÷àñó çàìàëî. Ñüîãîäí³

ôëîðà çì³íþºòüñÿ âíàñë³äîê ä³ÿëü-

íîñò³ ëþäèíè. Âåñü ÷àñ âîþþ çà

øîâêîâó êîñèöþ (åäåëüâåéñ. —

Àâò.) — âîíà íà ìåæ³ ïîâíîãî

çíèêíåííÿ. Çíèêàþòü ³íø³ ð³äê³ñí³

ðîñëèíè — òèðëè÷ êîõà, ðîäîäåí-

äðîí. Ëþäè ðâóòü ö³ êâ³òè, ÿê³ íà

ñîíö³ øâèäêî â’ÿíóòü, à ïîò³ì ïðî-

ñòî âèêèäàþòü. Ïðèãàäóþ, ùî â

Òàòðàõ ï³ä ÷àñ ì³æíàðîäíî¿ åêñ-

êóðñ³¿ íàì çàáîðîíÿëè ðâàòè êâ³òè

íàâ³òü äëÿ äîñë³äæåíü. Öå êóëüòó-

ðà, ÿêî¿ íàì ïîêè ùî áðàêóº.

— Ó òàê³ ïîâàæí³ ðîêè ÷è îã-

ëÿäàºòåñÿ íàçàä? Ïðî ùî øêîäóº-

òå? ×èì ñüîãîäí³ æèâåòå?

— Íå øêîäóþ í³ ïðî ùî. ß â³ääà-

âàâ ñåáå ðîáîò³ ïîâí³ñòþ, õîò³â áè

ùå ïðàöþâàòè. ª íàä ÷èì. Äóæå

ìàâ áè äÿêó ùå ñòàòè íà íîãè. Õî-

äèâ ÿ îé ÿê áàãàòî. Áóâ ³ â Âèñîêèõ

Òàòðàõ, ³ â Ãîðíî-Àëòàéñüêîìó

êðà¿, Òÿíü-Øàí³, òðè÷³ áóâ ó Çàïî-

ëÿð’¿. ²äåé äóæå áàãàòî. ßê Áîã

äàñòü, òàê ³ áóäå. Àëå ñêàæó âàì,

ùî íàéâàæëèâ³øå â æèòò³ — çäî-

ðîâ’ÿ ³ ëþäñüêå ùàñòÿ.

Íàòàë³ÿ Êàðàëê³íà,

ôîòî Ðîáåðòà Ïàïïà,

Ìåä³àöåíòð ÓæÍÓ

Äîêòîð á³îëîã³÷íèõ íàóê,çàñëóæåíèé ïðîôåñîðÓæãîðîäñüêîãî Íàö³î-íàëüíîãî óí³âåðñèòåòó

òà Íàö³îíàëüíîãî óí³âåðñèòåòó«Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêà àêàäåì³ÿ»,Ñîðîñ³âñüêèé ïðîôåñîð, â³ä-ì³ííèê îñâ³òè Óêðà¿íè, çàâ³äóâà÷íàóêîâî-äîñë³äíî¿ ëàáîðàòî𳿠îõî-ðîíè ïðèðîäíèõ åêîñèñòåì, çàñëó-æåíèé ä³ÿ÷ íàóêè ³ òåõí³êè Óêðà¿-íè, åêñïåðò BSP Âàñèëü Êîìåíäàðó ñâî¿ 88 ìຠñò³ëüêè ³äåé, ùî ãîðèãîòîâèé çâåðíóòè. Îò ò³ëüêè áèâñòàòè ç êð³ñëà, ïîë³êóâàòè ïî-øêîäæåí³ ñóãëîáè...

«Í³êîëè íå ïîäóìàâ áè, ùî äîâå-äåòüñÿ òàêå òåðï³òè — ÿ æ âèñîêîã³ð-íèê. Òàê ìåíå òÿãíå íà âóëèöþ...»,— ç ëåäü ïîì³òíîþ óñì³øêîþ ðîç-ïîâ³äຠÂàñèëü ²âàíîâè÷. Ëþäèíà,ÿêà îá³éøëà íå îäèí ã³ðñüêèé õðå-áåò, ñüîãîäí³ ìàéæå âòðàòèëà â³ðó óñïðàâåäëèâ³ñòü. 30 ðîê³â ðîáîòè íàäóí³êàëüíèì áàëüçàìîì íàõàáíîâêðàëè êîëèøí³ äðóç³, ïî ñóò³, êîëå-ãè ó íàóêîâ³é ñôåð³.

Âèíàõ³äíèê ñüîãîäí³ ìຠëèøåïàòåíò íà «Áàëüçàì Êàðïàò», à âè-ãîòîâëÿþòü ³ ïðîäàþòü éîãî çà ÷è-ìàë³ ãðîø³ çîâñ³ì ³íø³ ëþäè. Öÿ³ñòîð³ÿ ëÿãëà áè â îñíîâó õîðîøî-ãî äåòåêòèâó ïðî áàëüçàì Êîìåí-äàðÿ, áî àæ çàáàãàòî â í³é âèïàä-êîâîñòåé òà íåùàñíèõ âèïàäê³â.Âàñèëü ²âàíîâè÷ íå õî÷å ñóäîâèõð³øåíü, ïåðåêîíàíèé, ùî ôåì³äàâñå îäíî áóäå íà áîö³ òèõ, õòî ñüî-ãîäí³ óñï³øíî çàðîáëÿº íà áàëü-çàì³, íàçâàíîìó «Ëåãåíäîþ Êàð-ïàò». Ó íüîìó äåùî çì³íåíèéñêëàä êîìïîíåíò³â, àëå îñíîâà —Êîìåíäàðÿ, ÿêèé äîñêîíàëî âèâ÷èâë³êóâàëüí³ âëàñòèâîñò³ ôëîðè éâì³ëî ïîºäíàâ ¿õ â îäíîìó ðåöåïò³.

Íà âñòóï äî àñï³ðàíòóðè,

êð³ì áåçñóìí³âíèõ çíàíü ³

ðåêîìåíäàö³é, âïëèíóâ…

ðîäîäåíäðîí

— Âè íàâ÷àëèñÿ â ÓæÍÓ íåçà-

äîâãî ï³ñëÿ éîãî â³äêðèòòÿ. ßêè-

ìè ïðèãàäóºòå ñòóäåíòñüê³ ðîêè?

ßê îáèðàëè ìàéáóòíþ ïðîôåñ³þ?

— Ìåí³ ïîòàëàíèëî, ùî ÿ ïåðå-

áóâàâ ó âèø³ ìàéæå ç ïåðøèõ äí³â

â³äêðèòòÿ ôàêóëüòåòó. Çàê³í÷èâ ñå-

ðåäíþ øêîëó â Õóñò³, ïîò³ì âñòó-

ïèâ äî óí³âåðñèòåòó. Íà òîé ÷àñ â

ÓæÄÓ âæå íàâ÷àëèñÿ ïåðø³ ñòó-

äåíòè. Ñïî÷àòêó âîíè ìàëè ïðîé-

òè ï³äãîòîâ÷³ êóðñè, ÿê³ òðèâàëè ç

âåðåñíÿ, à ëèøå âçèìêó ïî÷àëè

âèâ÷àòè óí³âåðñèòåòñüêó ïðîãðà-

ìó. ß âñòóïàâ óæå ç âåðåñíÿ. Çíàº-

òå, ñòóäåíòè çàâæäè ùîñü âèãàäà-

þòü: ñâî¿õ ïîïåðåäíèê³â ìè íàçè-

âàëè íåíîðìàëüíèìè, áî âîíè

ðîçïî÷èíàëè ³ çàê³í÷óâàëè íà-

â÷àííÿ âçèìêó, à ïðî ñåáå ãîâî-

ðèëè ÿê ïðî íîðìàëüíèõ, òîáòî

òèõ, õòî íàâ÷àâñÿ ç îñåí³.

Çàãàëîì íàâ÷àííÿ áóëî äóæå

ö³êàâèì. ³äðàçó âèð³øèâ, ùî áóäó

âñòóïàòè íà ñïåö³àëüí³ñòü «áîòà-

í³êà». Ìåí³ ïðèãàäóþòüñÿ ëåêö³¿

çàâ³äóâà÷à êàôåäðè, ÿêèé âèêëàäàâ

öþ äèñöèïë³íó: ó íüîãî áóâ íàâ³òü

îñîáëèâèé òîí ÷èòàííÿ. Òàêîæ çà-

ïàì’ÿòàëèñÿ ïàðè ç õ³ì³¿, ÿê³ ìè

ìàëè ç ìåäèêàìè. ¯¿ ÷èòàâ äîöåíò

Îðëîâñüêèé, ó ÿêîãî âñ³ ôîðìóëè

áóëè â ãîëîâ³.

Ïðèãàäóþ, íà âèâ÷åííÿ êóðñó

«íèæ÷èõ ðîñëèí» áóëî âñüîãî äâà

ï³äðó÷íèêè. Çðîçóì³ëî, ùî âñ³ì

õîò³ëîñÿ â÷èòèñÿ, ñòóäåíò³â áóëî

âæå ÷èìàëî. Òîä³ çðîáèëè ÷åðãó-

âàííÿ âïðîäîâæ äîáè íà îäèí

ï³äðó÷íèê. Áóâàº, ñïèø âíî÷³ äâ³-

òðè ãîäèíè, à ïîò³ì òåáå áóäÿòü,

áî íàñòàëà òâîÿ ÷åðãà â÷èòèñÿ.

Ïîò³ì òè áóäèø ³íøîãî, ³ òàê äàë³.

— ϳñëÿ çàê³í÷åííÿ âèøó

â³äðàçó çíàëè, ùî áóäåòå çàéìàòè-

ñÿ íàóêîâîþ ðîáîòîþ?

— Íàïðèê³íö³ íàâ÷àííÿ äî íàñ

ïðèéøëè ç îáêîìó ïàðò³¿ çàââ³ää³-

ëîì øê³ë ³ âèø³â, à òàêîæ ðåêòîð:

Îñîáèñòîñò³

¹ 35 (855) 30 ñåðïíÿ 2014 «Ð²Î» 9Òåìà

� Âñòóïíà êàìïàí³ÿ â

óêðà¿íñüêèõ âèøàõ öüîãî

ðîêó ñóòòºâî â³äð³çíÿëàñÿ

â³ä óñ³õ ïîïåðåäí³õ âñòóï-

íèõ êàìïàí³é, îñê³ëüêè

òðèâàëà â óìîâàõ â³éíè.

Íîâèé íàâ÷àëüíèé ð³ê òåæ

ïåðåäáà÷ຠ÷èìàëî

â³äì³ííîñòåé. ²ç âåðåñíÿ

â óñ³õ óí³âåðñèòåòàõ,

çîêðåìà é â ÓæÍÓ, áóäóòü

íàâ÷àòèñÿ ñòóäåíòè ç³

Ñõîäó é ϳâäíÿ. ̄ õí³

³ñòîð³¿, íà æàëü, ñõîæ³:

ïåðåâåëèñÿ ÷è âñòóïèëè

äî ÓæÍÓ, áî ïåðå¿õàëè íà

Çàêàðïàòòÿ ö³ëèìè

ðîäèíàìè ³ ïîâåðòàòèñÿ

íå õî÷óòü, àäæå, âëàñíå,

íåìຠêóäè...

áîþ ò³ëüêè ñòóäåíòñüêèé êâèòîê,

îñê³ëüêè ³íôîðìàö³þ ïðî éîãî

óñï³øí³ñòü ìîæíà ä³çíàòèñÿ ç

ªÄÅÁÏÎ.

Íàéá³ëüøèé âèø îáëàñò³ Óæ-

ãîðîäñüêèé Íàö³îíàëüíèé óí³-

âåðñèòåò îïðèëþäíþº òàê³ ðå-

çóëüòàòè âñòóïíî¿ êàìïàí³¿ ñòà-

íîì íà 18 ñåðïíÿ 2014 ðîêó. «Íà

ïåðøèé êóðñ Óæãîðîäñüêîãî

Íàö³îíàëüíîãî óí³âåðñèòåòó

çàðàõîâàíî íà íàâ÷àííÿ 2507

îñ³á, ³ç íèõ íà äåðæàâíå çàìîâ-

ëåííÿ — 1161 àá³òóð³ºíò (970

íà äåííó ôîðìó íàâ÷àííÿ òà 191

íà çàî÷íó) ³ 1346 âñòóïíèê³â óê-

ëàëè êîíòðàêòè íà íàâ÷àííÿ (ç

íèõ 1031 íà äåííó ôîðìó íàâ÷àí-

íÿ òà 315 íà çàî÷íó).

Êð³ì òîãî, íà íàâ÷àííÿ çà äåð-

æàâíèì çàìîâëåííÿì íà äåííó

ôîðìó íàâ÷àííÿ çàðàõîâàíî çà

ÎÊÐ «ñïåö³àë³ñò» (áåç ñïåö-

³àëüíîñòåé ìåäè÷íîãî ñïðÿìó-

âàííÿ) 670 îñ³á (532 — äåðæàâ-

íå çàìîâëåííÿ òà 138 çà êîí-

òðàêòîì) òà çà ÎÊÐ «ìàã³ñòð»

— 516 (314 — äåðæçàìîâëåííÿ

òà 202 çà êîíòðàêòîì). Íà çà-

î÷íó ôîðìó íàâ÷àííÿ çàðàõîâà-

íî çà ÎÊÐ «ñïåö³àë³ñò» 422

îñîáè (127 — äåðæàâíå çàìîâ-

ëåííÿ òà 295 çà êîíòðàêòîì) òà

çà ÎÊÐ «ìàã³ñòð» — 335 îñ³á

(66 — äåðæçàìîâëåííÿ òà 269

çà êîíòðàêòîì).

Ó ö³ëîìó íà 5-é êóðñ äåííî¿ òà

6-é êóðñ çàî÷íî¿ ôîðì íàâ÷àííÿ

äëÿ çäîáóòòÿ ÎÊÐ «Ñïåö³àë³ñò»,

«Ìàã³ñòð» íà 18 ñåðïíÿ 2014 ð.

çàðàõîâàíî 1943 îñîáè, ó ò. ÷.

1186 — äåííî¿ ôîðìè íàâ÷àííÿ

(516 ìàã³ñòð³â, 670 ñïåö³àë³ñò³â)

òà 757 çàî÷íî¿ (335 ìàã³ñòð³â,

422 ñïåö³àë³ñò³â)», — ïîâ³äîìëÿº

îô³ö³éíèé ñàéò ÓæÍÓ.

Öüîãî ðîêó ïåðøîêóðñíèêè óê-

ëàëè 1346 äîãîâîð³â, ó ò. ÷. 1031 íà

äåííó òà 315 íà çàî÷íó ôîðìè íà-

â÷àííÿ.

Íàéá³ëüøå

âñòóïíèê³â â ÓæÍÓ

íà ìåäè÷í³ íàïðÿìè,

à òàêîæ æóðíàë³ñ-

òèêó, ãåîãðàô³þ òà

ì³æíàðîäí³ åêîíî-

ì³÷í³ â³äíîñèíè

«Ê³ëüê³ñòü âñòóïíèê³â íà ÎÊÐ

«Áàêàëàâð» òà «Ñïåö³àë³ñò» ìå-

äè÷íîãî ñïðÿìóâàííÿ â ÓæÍÓ

çá³ëüøèëàñÿ íà 17,46 %. Ñüîãîäí³

ìîæåìî êîíñòàòóâàòè, ùî öüî-

ãî ðîêó çðîñëà é ê³ëüê³ñòü çàðà-

õîâàíèõ íà íàâ÷àííÿ íà 1-é êóðñ.

Òàê, íà äåííå â³ää³ëåííÿ — 2001

îñîáà (ïðîòè 1985 ó 2013 ð.). Ç

íèõ 970 áóäóòü íàâ÷àòèñÿ çà êîø-

òè äåðæàâíîãî áþäæåòó (963

ìèíóëîãî ðîêó) ³ 1038 çà êîøòè

ô³çè÷íèõ òà þðèäè÷íèõ îñ³á

(1022 òîð³ê).

Ïîïóëÿðí³ ñïåö³àëüíîñò³ â

ÓæÍÓ çàñâ³ä÷óþòü ìàêñèìàëüíî

çàïîâíåí³ ë³öåíç³éí³ îáñÿãè.

Éäåòüñÿ ïðî «Ôàðìàö³þ» — 50

îñ³á (100 %), «Çäîðîâ’ÿ ëþäèíè»

— 60 îñ³á (100 %), «Æóðíàë³ñòè-

êó» — 30 îñ³á (100 %), «Ãåîãðà-

ô³þ» — 30 îñ³á (100 %), «Ë³êó-

âàëüíó ñïðàâó» —249 îñ³á (99,6

%), «Ì³æíàðîäí³ åêîíîì³÷í³

â³äíîñèíè» — 58 (98,5 %) òîùî.

Ìèíóëîãî ì³ñÿöÿ áóëî çá³ëüøåíî

íà 35 îñ³á (³ç 215 äî 250) ë³öåí-

ç³þ íà ñïåö³àëüí³ñòü «Ë³êóâàëü-

íà ñïðàâà», ùî äàñòü ìîæ-

ëèâ³ñòü äîäàòêîâî ïðèéíÿòè íà

íàâ÷àííÿ ãðóïó ³íîçåìíèõ ñòó-

äåíò³â», — ïîâ³äîìëÿº îô³ö³éíèé

ñàéò ÓæÍÓ.

Çà âñòóïíîþ êàìïàí³ºþ â

ÓæÍÓ ñë³äêóâàëà é Ãðîìàäÿíñüêà

ìåðåæà «Îïîðà», ùîïðàâäà, öüî-

ãî ðîêó âîíà âîíà çì³íèëà ôîðìàò

ìîí³òîðèíãó. «Íà â³äì³íó â³ä ìè-

íóëèõ ðîê³â, êîëè îáèðàëèñÿ äâà-

òðè ÂÍÇ, äå ìè õîäèëè íà çàñ³äàí-

íÿ ïðèéìàëüíèõ êîì³ñ³é, âñòóïí³

âèïðîáóâàííÿ, ñë³äêóâàëè çà

ïðèéîìîì äîêóìåíò³â, öüîãî ðîêó

ìè îõîïèëè âñ³ ÂÍÇ â Óêðà¿í³ é

îñíîâíà óâàãà áóëà çîñåðåäæåíà

íà â³äêðèòîñò³ ³íôîðìàö³¿ ïðî

îñîáëèâîñò³ ðîáîòè ïðèéìàëü-

íèõ êîì³ñ³¿, ïðàâèëà ïðèéîìó, õ³ä

âñòóïíî¿ êàìïàí³¿, ñâîº÷àñí³ñòü

ïóáë³êàö³é ðåéòèíãîâèõ ñïèñê³â

òà ñïèñê³â ðåêîìåíäîâàíèõ äî çà-

ðàõóâàííÿ. Ñüîãîäí³ òðèâຠðî-

áîòà ç óçàãàëüíåííÿ ³íôîðìàö³¿

ïðî õ³ä ïðèéîìó äîêóìåíò³â», —

ðîçïîâ³äຠÑâÿòîñëàâ Áàá³ëÿ, êî-

îðäèíàòîð ÃÌ «Îïîðà» â Çàêàð-

ïàòò³.

ßê ³ â ïîïåðåäí³ ðîêè, «Îïî-

ðà» ïðèéìàëà äçâ³íêè íà «ãàðÿ-

÷ó ë³í³þ». Çâåðòàííÿ ñòîñóâàëè-

ñÿ ìîæëèâîñò³ âñòóïó íà áþäæåò,

ÿêùî ðàí³øå âæå â÷èâñÿ, àëå íå

çäîáóâ â³äïîâ³äíèé îñâ³òíüî-êâà-

ë³ô³êàö³éíèé ð³âåíü. Òàêîæ áóëè

âèïàäêè, êîëè àá³òóð³ºíò õîò³â

â³äêëèêàòè åëåêòðîííó çàÿâó

ï³ñëÿ òðåòüî¿ õâèë³. Ñêàðæèëèñÿ

é íà íåêîðåêòíî ââåäåí³ äàí³ â

ªÄÅÁÏÎ.

Ñòóäåíòàì

³ç çîíè ÀÒÎ

³øëè íàçóñòð³÷,

îäíàê ïðèéìàëè

ò³ëüêè íà êîíòðàêò

Öüîãî ðîêó â ÓæÍÓ íàâ÷àòè-

ìóòüñÿ ïðèíàéìí³ 6 ñòóäåíò³â ç³

Ñõîäó. Äî öüîãî ÷àñó ïðèõîäÿòü

ñòóäåíòè ç çîíè ÀÒÎ, ãîòîâ³ ïåðå-

âåñòèñÿ íà òó ÷è ³íøó ñïå-

ö³àëüí³ñòü äî çàêàðïàòñüêîãî âèøó.

«Îäíîçíà÷íî ïîòð³áíî éòè íà-

çóñòð³÷ òàêèì ñòóäåíòàì. Ùî-

ïðàâäà, ̳í³ñòåðñòâî ùå íå

ïðèéíÿëî ê³íöåâîãî ð³øåííÿ ùîäî

ôîðìè íàâ÷àííÿ òàêèõ ñòóäåíò³â.

Íàðàç³ âèø íå ìຠïðàâà çàðàõó-

âàòè òàêîãî ñòóäåíòà íà áþä-

æåò, à ò³ëüêè íà êîíòðàêòíó

ôîðìó», — ïîÿñíèâ ðåêòîð ÓæÍÓ

Âîëîäèìèð Ñìîëàíêà.

²ñòî𳿠äåÿêèõ ñòóäåíò³â âæå çà-

ïèñàâ Ìåä³àöåíòð ÓæÍÓ. Ç âå-

ðåñíÿ íà ³ñòôàêó ÓæÍÓ â÷èòè-

ìåòüñÿ ïåðøîêóðñíèê ðîäîì ³ç

Äîíå÷÷èíè ²âàí Ôëîð³ÿ. ϳñëÿ 9-

ãî êëàñó â³í âñòóïèâ äî Êðàìà-

òîðñüêîãî âèùîãî ïðîôåñ³éíîãî

ìåòàëóðã³éíîãî ó÷èëèùà òà çäî-

áóâ ôàõ êîâàëÿ íà ìîëîòàõ ³ ïðå-

ñàõ. Ç ³ñòî𳿠ó øêîë³ ìàâ â³äì³íí³

îö³íêè, òîìó îáðàâ ñàìå öåé ôà-

êóëüòåò ÓæÍÓ.

Íà ôàêóëüòåò³ çäîðîâ’ÿ ëþäèíè

íàâ÷àòèìåòüñÿ Ìèõàéëî Êîðîá-

÷àíñüêèé, ðîäîì ³ç Ëóãàíñüêà.

Òàòî õëîïöÿ çàëèøèâñÿ âäîìà, à

̳øà ðàçîì ³ç ìàìîþ òà ñòàðøîþ

ñåñòðîþ âæå ï³âòîðà ì³ñÿöÿ ïðî-

æèâàþòü íà Çàêàðïàòò³. Ìèõàéëî

ï³äêðåñëþº, ùî çàêàðïàòö³ í³÷èì

íå â³äð³çíÿþòüñÿ â³ä éîãî çåìëÿê³â.

Äëÿ íüîãî âñ³ óêðà¿íö³ äîáð³ òà

ùèð³, â³í íå ðîçìåæîâóº Ñõ³ä ³

Çàõ³ä — êðà¿íà äëÿ íüîãî ºäèíà.

«Õîðîø³ ëþäè íà Çàêàðïàòò³.

Öå òåïåð ñòàëî ùå îäí³ºþ ïðè-

÷èíîþ, ÷îìó õî÷ó íàâ÷àòèñÿ ñàìå

â ÓæÍÓ, — ðîçïîâ³äຠÀíàñòàñ³ÿ

Òèìîôåºâà ç ²çìà¿ëà. — Ùå ìèíó-

ëîãî ðîêó ÿ ä³çíàëàñÿ ïðî Óæãî-

ðîäñüêèé Íàö³îíàëüíèé óí³âåðñè-

òåò ç ³íôîðìàö³éíî¿ ñèñòåìè

«Êîíêóðñ». Íà âèá³ð öüîãî âèøó

í³ÿê íå âïëèíóëà ñèòóàö³ÿ, ùî

ñêëàëàñÿ â íàø³é äåðæàâ³. Ó äè-

òèíñòâ³ ÿ ÷àñòî ¿çäèëà ç ð³äíèìè

äî Áîëãàð³¿, òàì ìåíå çà÷àðóâà-

ëà ã³ðñüêà ì³ñöåâ³ñòü, òîìó é çó-

ïèíèëà ñâ³é âèá³ð íà Çàêàðïàòò³.

Òóò, çäàºòüñÿ, ùå âèù³ ãîðè,

ñâ³æå ïîâ³òðÿ. Áàòüêè, äî ðå÷³,

íå ïðîòè, ùîá ÿ â÷èëàñÿ òàê äà-

ëåêî â³ä äîìó. Ìîÿ ìàìà òàêîæ

ñâîãî ÷àñó áóëà ñòóäåíòêîþ îä-

íîãî ç çàõ³äíèõ óí³âåðñèòåò³â».

²ç íîâîãî íàâ÷àëüíîãî ðîêó ôà-

êóëüòåò ³íîçåìíèõ ìîâ ìàòèìå ñòó-

äåíòêó ç³ Ñëîâ’ÿíñüêà Êñåí³þ

Øàìîòó. Ó ÷åðâí³ ðàçîì ç³ ñâîºþ

ðîäèíîþ âîíà ïðè¿õàëà íà Çàêàð-

ïàòòÿ. Áàòüêè íàïîëÿãëè, àáè ä³â÷è-

íà ïåðåâåëàñÿ íà íàâ÷àííÿ â

ÓæÍÓ, îñê³ëüêè äîäîìó ïîâåðòà-

òèñÿ ïîêè ùî íå õî÷óòü ³ íå ìî-

æóòü: ÷àñòèíà ¿õíüîãî ïîìåøêàí-

íÿ çðóéíîâàíà ï³ä ÷àñ áî¿â ó çîí³

ÀÒÎ.

ijâ÷èíà ïðîâ÷èëàñÿ íà Ñõîä³ äâà

ðîêè. Ñüîãîäí³ ¿é äîâåäåòüñÿ ñêëà-

ñòè íåâåëèêó àêàäåìð³çíèöþ. Âèê-

ëàäà÷³ ôàêóëüòåòó ³íîçåìíèõ ìîâ

íàäàþòü ¿é ðåêîìåíäàö³¿ ùîäî

ïðîãðàì, àáè âñòèãëà äîáðå ï³äãî-

òóâàòèñÿ äî ïî÷àòêó íàâ÷àííÿ.

Êñåí³ÿ çàäàðìà ÷àñ íå âèòðà÷àº

— ïðàöþº âîæàòîþ â äèòÿ÷îìó

òàáîð³. ̄ ¿ ðîäèí³ — áàòüêàì, äâîì

áðàòàì ³ áàáóñ³ — äîçâîëèëè ïðî-

æèâàòè â ãîòåë³ íà Çàêàðïàòò³. Îäèí

³ç áðàò³â òàêîæ ìຠíàì³ð ïåðåâåñ-

òèñÿ íà íàâ÷àííÿ äî êîëåäæó

ÓæÍÓ. Áàòüêè Êñåí³¿ âæå çíàéøëè

ðîáîòó â íàø³é îáëàñò³. Ðàçîì ³ç

íèìè â öüîìó ãîòåë³ ïðîæèâàþòü

ùå ê³ëüêà ñ³ìåé á³æåíö³â.

²ç êâ³òíÿ Êñåí³ÿ âæå íå ïðîæè-

âàëà ó Ñëîâ’ÿíñüêó. Äðóç³ ïèøóòü

¿é, ùî ì³ñòî â³äðîäæóºòüñÿ ï³ñëÿ

ñòðàøíèõ ïîä³é, àëå ä³â÷èíó íå

â³äïóñêຠðîäèíà, òîìó é íàïîëÿã-

ëè, àáè ïåðåâåëàñÿ äî ÓæÍÓ. Òîæ

ñüîãîäí³ Êñåí³ÿ Øàìîòà ìຠíàì³ð

çäîáóòè äèïëîì â ÓæÍÓ ³ ñòàòè

ïåðåêëàäà÷åì. Ç íîâîãî íàâ÷àëü-

íîãî ðîêó ¿¿ ìð³ÿ ñòàíå íà êðîê

áëèæ÷îþ.

Ö³ëêîì ìîæëèâî, ùî ñòóäåíòè ç

çîíè ÀÒÎ áóäóòü íàâ÷àòèñÿ â

³íøèõ âèøàõ ò³ëüêè îäèí ñåìåñòð

àáî æ îäèí ð³ê, ï³ñëÿ ÷îãî çìîæóòü

ïîâåðíóòèñÿ äîäîìó. Çã³äíî ç ðå-

êîìåíäàö³éíèì ëèñòîì, ÿêèé íà-

ä³éøîâ äî ðåêòîðàòó, ̳í³ñòåðñòâî

îñâ³òè ³ íàóêè Óêðà¿íè äîçâîëÿº

â³äòåðì³íóâàòè ïëàòó çà íàâ÷àííÿ

ñòóäåíòàì ³ç çîíè ÀÒÎ, ÿê³ ïåðå-

âîäÿòüñÿ íà íàâ÷àííÿ ÷è âñòóïà-

þòü äî âèøó, äî ê³íöÿ ô³íàíñîâî-

ãî ðîêó.

Óù³ëüíåííÿ ïàð

³ òðèâàë³ êàí³êóëè

áóäóòü ó ñòóäåíò³â

÷åðåç åêîíîì³þ

òåïëà

̳í³ñòåðñòâî îñâ³òè ³ íàóêè Óê-

ðà¿íè ðåêîìåíäóº âñ³ì âèøàì

óù³ëüíèòè ðîçêëàä çàíÿòü ó íîâî-

ìó íàâ÷àëüíîìó ðîö³, ïåðåéòè íà

6-äåííèé ðîáî÷èé òèæäåíü, à òà-

êîæ çá³ëüøèòè òðèâàë³ñòü çèìîâèõ

êàí³êóë äî 4 òèæí³â. Éäåòüñÿ ïðî

åêîíîì³þ åíåðãîðåñóðñ³â ó çèìî-

âèé ïåð³îä.

 ÓæÍÓ ïðîïîíóþòü ñêëàñòè

ðîçêëàäè â òàêèé ñïîñ³á, àáè äî 1

ãðóäíÿ çàâåðøèòè çèìîâèé ñå-

ìåñòð, à ç 16 ñ³÷íÿ äî 13 áåðåçíÿ

ïðîâîäèòè äèñòàíö³éíå íàâ÷àííÿ

ç çàñòîñóâàííÿì ³íôîðìàö³éíî-

êîìóí³êàö³éíèõ òåõíîëîã³é.

Íàðàç³ êåð³âíèöòâî âèøó çîáî-

â’ÿçàëî äåêàíàòè ñêëàäàòè ðîçêëà-

äè ç óðàõóâàííÿì âèìîã ÌÎÍÓ, à

òàêîæ âèçíà÷àòèñÿ ç òåðì³íàìè

çèìîâî¿ ñåñ³¿. Ïàðà, éìîâ³ðíî, òðè-

âàòèìå áåç ïåðåðâè îäíó ãîäèíó

äâàäöÿòü õâèëèí.

ϳñëÿ îïðàöþâàííÿ ïðîïîçèö³é

ôàêóëüòåò³â êåð³âíèöòâî óõâàëèòü

îñòàòî÷íå ð³øåííÿ. Òîæ ÷åðåç åêî-

íîì³þ åíåðãîðåñóðñ³â ïîïðàöþ-

âàòè íà ðåçóëüòàò çà äóæå êîðîò-

êèé ÷àñ ó íîâîìó íàâ÷àëüíîìó

ðîö³ äîâåäåòüñÿ âñ³ì.

Íàòàë³ÿ Êàðàëê³íà

Âñòóïíà êàìïàí³ÿ ï³ä ÷àñ â³éíèНавчальний�рі��в�УжНУ�розпочнеться�з�новими�ст�дентами,�зо�рема�східня�ами

Ç ³íøîãî áîêó, äëÿ Çàêàð-

ïàòòÿ öüîãî ðîêó, ÿê í³êî

ëè, àêòóàëüíå ïèòàííÿ

ïðî ÿê³ñòü âèùî¿ îñâ³òè,

îñê³ëüêè îáëàñòü ïîêàçàëà íàäçâè-

÷àéíî íèçüê³ ðåçóëüòàòè Çîâí³ø-

íüîãî íåçàëåæíîãî îö³íþâàííÿ.

³äîì³ íàóêîâö³, ìèòö³, ïðåäñòàâ-

íèêè ãðîìàäñüêîñò³, âèïóñêíèêè

çàêàðïàòñüêèõ øê³ë ìèíóëèõ ðîê³â

îäðàçó çàáèëè íà ñïîëîõ ³ çâåðíó-

ëèñÿ ó â³äêðèòîìó ëèñò³ äî îáëàñ-

íî¿ âëàäè ç ïðîïîçèö³ºþ ôàõîâî

ïðîàíàë³çóâàòè ðåçóëüòàòè ÇÍÎ â

Çàêàðïàòñüê³é îáëàñò³ îäíàê íàòèê-

íóëèñÿ íà ñò³íó ìîâ÷àííÿ. Äåòàëü-

í³øå ÷èòàéòå â îãëÿä³ ëèñò³â, à òà-

êîæ ó ïîïåðåäí³õ íîìåðàõ ãàçåòè

«Ð²Î».

Äî âèø³â âñòóïàëî

ìàéæå íà 8 %

ìåíøå àá³òóð³ºíò³â,

í³æ òîð³ê

Ó çàãàëüí³é ñèòóàö³¿ íåñòàá³ëü-

íîñò³, åêîíîì³÷íî¿ é ñîö³àëüíî¿

êðèçè â äåðæàâ³, áåç ñóìí³âó, ïî-

ñòðàæäàëè é óêðà¿íñüê³ âèø³. Äåð-

æàâíèõ ì³ñöü äëÿ âñ³õ íåìàº, íà-

â÷àííÿ íà êîíòðàêò³ íå ç äåøåâèõ

òà é óçàãàë³ öüîãî ðîêó ñïîñòåð³-

ãàºòüñÿ ñïàä îõî÷èõ çäîáóâàòè

âèùó îñâ³òó. Çà äàíèìè ³íôîðìà-

ö³éíî¿ ñèñòåìè «Êîíêóðñ», ÇÍÎ

ñêëàäàëî íà 7,74 % øêîëÿð³â ìåí-

øå, í³æ òîð³ê. Íà Çàêàðïàòò³

ê³ëüê³ñòü òèõ, ÿê³ ñêëàäàëè ÇÍÎ, íà

6,3 % ìåíøà, í³æ ó 2013 ðîö³. Ïðè

öüîìó, ÿê çàçíà÷àþòü â ÓæÍÓ, âèø

âñòàíîâèâ ñâîºð³äíèé ðåêîðä íà

ôîí³ çàãàëüíîíàö³îíàëüíîãî çìåí-

øåííÿ ê³ëüêîñò³ âñòóïíèê³â. ϳä ÷àñ

âñòóïíî¿ êàìïàí³¿ áóëî ïðèéíÿòî

ìàéæå íà 3 òèñÿ÷³ çàÿâ á³ëüøå, í³æ

òîð³ê. Ðåçóëüòàòîì öüîãî º ð³çêå

çá³ëüøåííÿ êîíêóðñó íà ì³ñöÿ

ë³öåíçîâàíîãî îáñÿãó (ç 1,28 äî

1,82 îñîáè íà ì³ñöå, òîáòî íà

42 %). Çîêðåìà, íà ÎÊÐ «Áàêà-

ëàâð» êîíêóðñ çð³ñ íà 36 % (ç 1,83

äî 2,49 îñîáè íà ì³ñöå), ïèøå âè-

äàííÿ Çàãîëîâîê.

Ñèñòåìà ªÄÅÁÏÎ öüîãî ðîêó,

ÿê ³ ïîïåðåäí³ ðîêè, çíîâó «çàâè-

ñàëà» ï³ä ÷àñ îïðàöþâàííÿ ðåçóëü-

òàò³â.  îêðåìèõ âèïàäêàõ áàçà áëî-

êóâàëà ó ñïèñêàõ îñ³á, ÿê³ ùå äåñü

íàâ÷àþòüñÿ. Ç ³íøîãî áîêó, öÿ íî-

âàö³ÿ âèïðàâäîâóº ñåáå â íàäàíí³

³íôîðìàö³¿ ïðî óêðà¿íñüêèõ ñòó-

äåíò³â. Äî ïðèêëàäó, ÿêùî ñòóäåíò

ç³ Ñõîäó çàõî÷å ïåðåâåñòèñÿ â

ÓæÍÓ, éîìó äîñòàòíüî ìàòè ç ñî-

«Ð²Î» ¹ 40 (860) 4 æîâòíÿ 201418 Ëþäè íàóêè

«Ñåíñ æèòòÿ — áóòè ïîòð³áíèì, à ùàñòÿ —

öå ìàòè âíóòð³øíþ ãàðìîí³þ»

Надія�Бой�о,�до�тор�біоло�ічних�на��,�професор�УжНУ,�про�життя,�наповнене

прое�тами,�а�та�ож�неправильн��ор�анізацію�с�часної�на��и.

Ïî ñóò³ í³÷îãî íå çì³íèëîñÿ. ßêùî

òè ìàºø åíòóç³àçì, ÿêùî éäåø äî

ìåòè, òî ³ òîä³, ³ òåïåð ðîáèòèìåø

ò³ ñàì³ ðå÷³.

Ïðî ùî ÿ øêîäóþ â íàóö³, òî öå

òå, ùî äóæå ÷àñòî ëþäè, ÿê³ çàéìà-

þòüñÿ íàóêîâîþ ðîáîòîþ, çìó-

øåí³ ñåáå «ïðîäàâàòè», òîáòî âè-

êîíóâàòè ò³ ïðîåêòè, ÿê³ ô³íàíñó-

þòüñÿ. Ïðî ùî òî÷íî íå æàëêóþ

— ùî â ìîºìó æèòò³ º ³ ö³êàâ³ ôóí-

äàìåíòàëüí³ òåìè, ³ òàêå ïîíÿòòÿ,

ÿê âèñîêà íàóêà. Ó ïðîãðàì³ «Ãî-

ðèçîíò 2020» öå òàê ³ íàçèâàºòüñÿ

— «excellent science». Àëå ÿêùî

òè ïîñòàâëåíèé ó ðàìêè áþðîê-

ðàò³â òà ùå é ó ðàìêè ÷àñòî ðóòèí-

íî¿ òåìàòèêè äîãîâîð³â, äî òîãî æ

íå ìîæåø ñàì ðîçïîðÿäæàòèñÿ çà-

ðîáëåíèìè êîøòàìè ÷åðåç

â³äñóòí³ñòü äîñòîéíîãî ô³íàíñî-

âîãî ñóïðîâîäó, ïî÷óâàºøñÿ äóæå

íåêîìôîðòíî... ²íøèìè ñëîâàìè,

øêîäà, ùî ãðîø³, ÿê³ òè çàðîá-

ëÿºø, ÷àñòî âèçíà÷àþòü, ÿêó ñàìå

íàóêó òè ðîáèø.

Ìîæó ñêàçàòè, ùî ÿ ùàñëèâà

ëþäèíà, áî í³êîëè íå ïîëèøàëà òå,

÷èì õîò³ëà çàéìàòèñÿ. Ó ìåíå çàâ-

æäè âäàâàëîñÿ òå, äî ÷îãî ïðàãíó-

ëà. Äóìàþ, ùî öå õèñò, äàð â³ä Áîãà.

Ùå áàãàòî ðîê³â òîìó ÿ áà÷èëà, ÿê

ä³éòè äî ñüîãîäí³, ÿê, ïîºäíóþ÷è

âñå ³íøå, íå âòðàòèòè îòó íà-

ñêð³çíó íèòêó, áî æ ìîæëèâîñòåé

çàâæäè áóëî ³ º áàãàòî.

Ìè çàâæäè âèêîíóâàëè ìóëüòè-

äèñöèïë³íàðí³ ïðîåêòè, ó òîìó

÷èñë³ é íà «åêîëîã³÷íó» òåìàòèêó,

ðåçóëüòàòè ÿêèõ çàõèùåí³, çîêðåìà,

ïàòåíòîì ³ç î÷èùåííÿ âîäè, ÿêèé

íà òîé ÷àñ áóëî âèçíàíî êðàùèì

ïàòåíòîì ðîêó. Ìàºìî é ³íø³ ïà-

òåíòè â ãàëóç³ îõîðîíè çäîðîâ’ÿ òà

á³îòåõíîëî㳿. Íèí³ ïðàöþºìî ó

äâîõ ïðîåêòàõ ñüîìî¿ ðàìêîâî¿

ïðîãðàìè COST — BaseFoodNet,

ùî ïðèñâÿ÷åíèé ðîçðîáö³ íîâ³òí³õ

ìåòîä³â çàïîá³ãàííÿ ôîðìóâàííþ

á³îïë³âîê, ³ ODiN, ÿêèé ïðîñòåæóº

âçàºìîçâ’ÿçîê ì³æ çàõâîðþâàííÿ-

ìè ëþäèíè ³ ð³âíåì çàñâîºíîãî

â³òàì³íó D.

Ðàçîì ³ç â÷åíèìè Àêàäå쳿 íàóê

Óêðà¿íè ìè áåðåìî ó÷àñòü ó ïðî-

åêò³, ïðèñâÿ÷åíîìó ñòâîðåííþ

íîâ³òí³õ ³ìóíîá³îòèê³â äëÿ íîðìà-

ë³çàö³¿ âàã³íàëüíî¿ ì³êðîá³îòè,

ô³íàíñîâàíîìó ÓÍÒÖ. Çàâåðøóº-

ìî òàêîæ âèêîíàííÿ äåðæàâíî¿

òåìè, ìåòîþ ÿêî¿ º âïðîâàäæåííÿ

íîâ³òí³õ êîìïîçèö³éíèõ á³îïðåïà-

ðàò³â ó ìåäè÷íó ³ âåòåðèíàðíó

ïðàêòèêó òà õàð÷îâó ïðîìèñ-

ëîâ³ñòü.

ßêùî ï³äðàõóâàòè, òî çà ìîº

æèòòÿ áóëî áëèçüêî 26 ð³çíèõ íàó-

êîâèõ òåì ³ ïðîåêò³â. Ïðè öüîìó

êîæåí ïðîåêò òðèâàâ äâà-òðè ðîêè

³ ùîðàçó öå áóëî íîâå òåõí³÷íå çàâ-

äàííÿ, íîâèé êîëåêòèâ. Óñ³ ö³ ïðî-

åêòè ïîâ’ÿçàí³ êîíòàêòíî ç ó÷åíè-

ìè ð³çíèõ ºâðîïåéñüêèõ êðà¿í,

á³çíåñ-ñòðóêòóð, êîìïàí³é. ×åñíî

êàæó÷è, âñå ìîº æèòòÿ ìîæíà îõà-

ðàêòåðèçóâàòè çà ïðîåêòàìè.

Çì³íþþòüñÿ ïðîåêòè — çì³íþºòü-

ñÿ é æèòòÿ.

Ó ìåíå ñêëàëàñÿ ñâîºð³äíà

³ºðàðõ³ÿ, êîëè éäåø â³ä ìåíøèõ

ïðîåêò³â äî ñêëàäí³øèõ. Ïåðø³

áóëè äîâîë³ ïðèì³òèâí³. Àëå êîëè

ïðèõîäèø äî ñêëàäíîãî, òî â äå÷î-

ìó æàëêóºø çà âòðà÷åíîþ ïðîñòî-

òîþ. Çàâæäè òðåáà áóëî á³ãòè. Êîëè

áàãàòî ïëàíóºø — á³æèø. Öå ³

äîáðå, ³ ïîãàíî. Á³æèø æèòòÿì, íå

âñòèãàºø äóìàòè, çãàäóºø ïîò³ì,

ùî ÿêáè òðîõè á³ëüøå êîøò³â, ÷àñó,

ðîçóì³ííÿ, òî… ² ð³÷ òóò íå ó

êðà¿í³, íà ÿêó áàãàòî õòî íàð³êàº.

Ìåíå êðà¿íà âëàøòîâóâàëà ³ òîä³, ³

òåïåð âëàøòîâóº. ß áè ñêàçàëà, ùî

ó íàñ ñàìå íà ì³ñöÿõ íåìຠâçàº-

ìîðîçóì³ííÿ — âèíèêàþòü ïðî-

áëåìè, ÿê³ íå äîçâîëÿþòü ïîâí³ñòþ

ðåàë³çóâàòè ñóòü ïðîåêòó. Æàëêóþ

ò³ëüêè çà òèì, ùî, ìîæëèâî, ùîñü

çàëèøèëîñÿ íåðåàë³çîâàíèì ò³ëüêè

÷åðåç òå, ùî âñüîãî áóëî áàãàòî.

Ïåðñîí³ô³êîâàíà

ìåäèöèíà ñïðÿìîâàíà

íà ïîïåðåäæåííÿ

áóäü-ÿêèõ õâîðîá

— ×èì ñüîãîäí³ «ãîðèòå»? ×è

º òàêèé ïðîåêò, ÿêîìó ïðèä³ëÿºòå

íàéá³ëüøå ÷àñó?

— ª òðè ðå÷³, ÿê³ ñüîãîäí³ ìåíå

íàéá³ëüøå çàõîïëþþòü, ³ ÿ ìîëþ

Áîãà, àáè öå áóëî ïðàâäîþ, ùî ¿õ

ò³ëüêè òðè. Ïåðøà — öå ìîëîäü ó

íàóö³. Öå òå, ÷îãî ìè íå ìàºìî ñüî-

ãîäí³, áî ñòàðøå ïîêîë³ííÿ ðîáè-

ëî òàê, àáè ìîëîäü íå ïîòðàïèëà â

íàóêó. Ìîæíà ñêàçàòè, ùî ÿ

«ãîðþ» ñîö³àëüíèì àñïåêòîì óñ³õ

ïðîåêò³â, òîáòî õî÷ó ïîâåðíóòè

ìîëîäü ó íàóêó. Öå çàâäàííÿ, ÿêå

áà÷ó äëÿ ñåáå. Âîíî íå íàóêîâå, àëå

áåçïîñåðåäíüî ïîâ’ÿçàíå ç íàó-

êîþ. Íîâ³ ïðîåêòè âèìàãàþòü òà-

ëàíîâèòî¿ ìîëîä³. Öå ïðîáëåìà ¹

1 — êàäðè. Ìè êàæåìî, ùî â íàñ

íåìà ìàòåð³àëüíî¿ áàçè, àëå öå íå-

ïðàâäà. Ó íàñ º ïîðÿä ñóñ³äè —

ñëîâàêè, óãîðö³... Õòî ìຠãîëîâó,

ìîæå ç íèìè ñï³âïðàöþâàòè, âè-

êîðèñòîâóâàòè ¿õ ìàòåð³àëüíî-òåõ-

í³÷íó áàçó, âèãðàâàòè ì³æíàðîäí³

ïðîåêòè, à âæå ïîò³ì ³ ñîá³ êóïó-

âàòè îáëàäíàííÿ. Á³äí³ñòü — íå

ïðîáëåìà, ïðîáëåìà â òîìó, ç êèì

çàðîáëÿòè ö³ ãðîø³.

Íàóêîâèé ïðîåêò, ÿêèì íàéá³ëü-

øå «ãîðþ», öå ôóíêö³îíàëüí³ñòü

òà óïðàâë³ííÿ ì³êðîá³îìîì ëþäè-

íè. Öå òå, ÷èì ñüîãîäí³ çàõîï-

ëþºòüñÿ âåñü íàóêîâèé ñâ³ò. ² ìîæó

ñêàçàòè áåç áóäü-ÿêèõ ïåðå-

á³ëüøåíü, ùî ò³ äîñë³äæåííÿ, ÿê³

ðîáëÿòüñÿ â íàñ ó ëàáîðàòîð³¿, º

âèçíàíèìè ó âñüîìó ñâ³ò³, à íàø³

åêñïåðèìåíòè º ñïðàâä³ ï³îíåðñü-

êèìè. Ò³ëüêè ïîäóìàéòå, ùî âñå öå

â³äáóâàºòüñÿ â Óæãîðîäñüêîìó

Íàö³îíàëüíîìó óí³âåðñèòåò³.

Íàéâàæëèâ³øà íàóêîâà ³äåÿ,

ÿêîþ ñüîãîäí³ æèâó, öå ïðåâåíòèâ-

íà ïåðñîí³ô³êîâàíà ìåäèöèíà.

Íàø³ îðãàí³çìè ð³çí³, ó êîæíîãî

ñâ³é ì³êðîá³îì. ³äïîâ³äíî äî öüî-

ãî õàð÷óâàííÿ, ïðîô³ëàêòèêà ³ ë³êó-

âàííÿ ïîâèíí³ áóòè ïåðñîí³ô³êî-

âàí³. Ñüîãîäí³ ìè ïðàöþºìî íàä

ñòâîðåííÿì ³ çàáåçïå÷åííÿì ôóí-

êö³îíóâàííÿ êîìïîçèö³éíî¿ áàçè

äàíèõ ¿æ³ â Óêðà¿í³.

Ñóòü ïðåâåíòèâíî¿ ïåðñîí³ô³êî-

âàíî¿ ìåäèöèíè âëàñíå ³ ïîëÿãຠâ

òîìó, ùîá çàïîá³ãòè çàõâîðþâàííþ,

à íå õâîð³òè, à ïîò³ì ë³êóâàòèñÿ.

Òîìó ñüîãîäí³ ðîçðîáëÿºìî ö³ëó

ñèñòåìó çíàíü, íàâèê³â ³ ïðèéîì³â,

ñïðÿìîâàíó íà òå, àáè â÷àñíî ä³àã-

íîñòóâàòè òå ÷è ³íøå çàõâîðþâàí-

íÿ, âèÿâèòè, ÿê³ ç á³îìàðêåð³â º

íàéá³ëüø ïîêàçîâèìè, ÿêèì ìàº

áóòè õàð÷óâàííÿ, ùîá ï³äòðèìóâà-

òè áàëàíñ âëàñíî¿ ì³êðîá³îòè. Óñå

ìຠáàçóâàòèñÿ íà âèêëþ÷íî äîêà-

çîâ³é áàç³ äëÿ òîãî, ùîá óçàãàë³ íå

õâîð³òè àáî õâîð³òè ìåíøå. Ñüî-

ãîäí³ ìè ìîæåìî âæå ïðèáëèçíî

îçíà÷èòè, ÿêîþ ñàìå ìຠáóòè

ñïðàâæíÿ 䳺òà. Âñ³ ³íø³ ïðîåêòè,

ÿê³ ìè âèêîíóºìî, º äîòè÷íèìè ³,

âðåøò³-ðåøò, òåæ çâîäÿòüñÿ äî ö³º¿

æ òåìàòèêè. Òîìó òðè ³äå¿, ÿêèìè ÿ

ñüîãîäí³ çàéìàþñÿ, öå ñîö³àëüíà,

íàóêîâà òà ùå ³ííîâàö³éíà.

Ìè çâèêëè ãîâîðèòè, ùî íàóêà

á³äíà. Àëå íàéã³ðøèì º òå, ùî âîíà

íåïðàâèëüíî îðãàí³çîâàíà. ß áà-

ãàòî ïèøó ïðî öå, çâåðòàþñÿ ç ïðî-

ïîçèö³ÿìè â äåêàíàò, äî íàøîãî

ðåêòîðà, â ÌÎÍ Óêðà¿íè. Ââàæàþ,

ùî íàóêó ïîòð³áíî êîìåðö³îíàë³-

çóâàòè. Äî ïðèêëàäó, ñâî¿ìè ñèëà-

ìè ìè ñòâîðèëè â Óêðà¿í³ òåõíîëî-

ã³÷íó ïëàòôîðìó, ÿêà îá’ºäíóº

íàóêîâö³â, á³çíåñìåí³â, ïîë³òèê³â.

Ùî ìè äàëè ìîëîä³,

àáè çàö³êàâèòè ¿¿ íàóêîþ?

— Ñüîãîäí³ ìîæíà ïî÷óòè ÷è-

ìàëî íàð³êàíü íà ìîëîäü, ìîâëÿâ,

âîíà íå õî÷å â÷èòèñÿ, çäîáóâàòè

ôàõ — íå òå ùî éòè â íàóêó. Âè æ

íàâïàêè ãîâîðèòå ïðî ìîëîäü ó

íàóö³. ×è ìàºòå çà öåé ÷àñ âèõî-

âàíö³â, ÿêèìè ïèøàºòåñÿ, ÿê³ ëà-

ìàþòü ñòåðåîòèïè ïðî òå, ùî ìî-

ëîäü íå ö³êàâèòüñÿ íàóêîþ?

— Äóìàþ, ùî â³äïîâ³äü íà âàøå

çàïèòàííÿ çàëåæèòü â³ä òîãî, õòî

â³äïîâ³äàòèìå. Ìîëîäü äîâîë³ ÷à-

ñòî êðèòèêóþòü: ñòóäåíòè íå â÷àòü-

ñÿ, íå âèõîâàí³ òîùî. Òàê, âîíè

³íàêø³, íå òàê³, ÿê ìè. Àëå ìåí³

çäàºòüñÿ, ùî ïðîñòî ñì³øíî íå

ñïðèéìàòè ìîëîäü òîìó, ùî öå

ìîëîäü. Öå çì³íà, ÿêà âñå îäíî

ïðèéäå, òîìó íå ñïðèéìàòè ¿¿ áåç-

ãëóçäî. Öå îçíà÷ຠâêëàäàòè ðîêè

â íàóêó ³ íå áà÷èòè, ÿê âîíà ïðî-

äîâæóºòüñÿ ó òâî¿õ ïîñë³äîâíèêàõ.

Äëÿ ìåíå öå òå, ùî ìóñèòü áóòè

ðåàë³çîâàíèì.

ßêùî ïîäèâèòèñÿ íà âñå öå ç

³íøîãî áîêó, âàðòî çàïèòàòè ñåáå:

ùî ìè äàëè ìîëîä³? Ìè ïðèõîäè-

ìî â íåîñíàùåí³ àóäèòîð³¿, â ÿêèõ

ñèäèòü ïî 150 ñòóäåíò³â, ³ ëåêòîð

çìóøåíèé ïåðåêðèêóâàòè ¿õ, áî

ìîëîäü õî÷å ñì³ÿòèñÿ, ìîëîäü õî÷å

ãëÿíóòè ó ñâ³é òåëåôîí...

Êîëè ìåíå çâèíóâà÷óþòü, ùî ÿ

íå ëþáëþ íàâ÷àòè ñòóäåíò³â, â³äïî-

â³äàþ, ùî íå ëþáëþ íàâ÷àòè â ö³é

ñèñòåì³, êîëè â ìåíå ó ðóêàõ íåìàº

í³÷îãî, êîëè ÿ ïåðåòâîðþþñÿ íà

ÿêîãîñü ðîáîòà, ÿêèé ìຠï³âòîðè

ãîäèíè ïðîñòî ðîçïîâ³äàòè, íå

ìàþ÷è íåîáõ³äíèõ çàñîá³â, ì³êðî-

ôîíà, äî ïðèêëàäó. Êîëè íå ìîæ-

íà îòðèìàòè çàäîâ³ëüíå çîáðàæåí-

íÿ, ïðîäåìîíñòðóâàòè ô³ëüì ÷è

îðãàí³çóâàòè åëåìåíòàðí³ òðåí³í-

ãè ³ êîëè âñå ùå íåìຠàäåêâàòíî¿

îö³íêè çíàíü ñòóäåíò³â ³ ðîáîòè

âèêëàäà÷à.

Ó ìåíå º êîëåêòèâ ìîëîäèõ íàó-

êîâö³â ³ ÿ íå áîþñÿ ñêàçàòè, ùî â³í

— êðàùèé. Äî íèõ òåæ ³íîä³ âèíè-

êàþòü ïðåòåí糿 ç áîêó ìî¿õ ñòàð-

øèõ êîëåã, àëå öå íå ïðîáëåìà. Òàê,

âîíè íå ³äåàëüí³, îäíàê âîíè ìî-

ëîä³ é çàâçÿò³. Íàøà ëàáîðàòîð³ÿ

ìàëà áè ïåðåòâîðèòèñÿ â ïîòóæ-

íèé àíàë³òè÷íèé öåíòð íà Çàêàð-

ïàòò³, ïîêëèêàíèé íå ëèøå äàâàòè

òåîðåòè÷í³ çíàííÿ, à é ñïðàâä³ äî-

ïîìàãàòè ëþäÿì. Íàì äîïîìî-

æóòü ó öüîìó òàêîæ êðàù³ ôàõ³âö³

á³îëîã³÷íîãî, õ³ì³÷íîãî, ñòîìàòî-

ëîã³÷íîãî ôàêóëüòåò³â òà ôàêóëü-

òåòó çäîðîâ’ÿ ëþäèíè. Ó ñï³âïðàö³

çàö³êàâëåí³ êë³í³÷í³ êàôåäðè óí³-

âåðñèòåòó, ä³àãíîñòè÷í³ öåíòðè ³

á³çíåñ-êîìïàí³¿, àäì³í³ñòðàö³ÿ óí³-

âåðñèòåòó. Ìàºìî íèí³ ñï³ëüíó

ïàðòíåðñüêó ñòðóêòóðó ç³ ñëîâàöü-

êèìè òà óãîðñüêèìè êîëåãàìè —

Êàñîâ³ÿ Ëàéô Ñàºíñ³ñ (Cassovia

Life Sciences º äîáðîâ³ëüíîþ íå-

ïðèáóòêîâîþ àñîö³àö³ºþ íàóêîâî-

äîñë³äíèõ ³íñòèòóò³â òà ³ííîâàö³é-

íèõ ï³äïðèºìñòâ ó ãàëóç³ ìåäèöè-

íè ³ íàóê ïðî æèòòÿ).

— Ó òàêîìó íàñè÷åíîìó íàó-

êîþ æèòò³ ÷è âèñòà÷ຠ÷àñó íà ðî-

äèíó?

— Íå çàâæäè âèñòà÷ຠ³ íå ìîæó

ñêàçàòè, ùî öå ïðàâèëüíî. Ó ìåíå

äâîº âíóê³â ³ ÿ ùîðàçó ñîá³ êàæó,

ùî ïåðåôîðìàòóþ âñå, àáè á³ëüøå

÷àñó ïðîâîäèòè ç íèìè. Ñòàðàþ-

ñÿ, ïðèíàéìí³ º ïðîãðåñ. Öüîãî

ë³òà ÿ àæ íà òðè äí³ ïî¿õàëà ç íèìè

â³äïî÷èâàòè, äî òîãî æ ö³ òðè äí³

áóëè âèõ³äíèìè. Çíàþ, çâó÷èòü

òðîõè äèâíî… Ó ìåíå äóæå áàãà-

òî çàâäàíü, àëå ÿ âïåâíåíà, ùî ÿê

ò³ëüêè âäàñòüñÿ íàëàãîäèòè ðîáî-

òó, ÿê ÿ ñîá³ öå óÿâëÿþ, òî ÷àñó ñòà-

íå á³ëüøå. Öüîãî ðîêó ïëàíóþ

ïîäàòè ïåðø³ ïðîåêòè, ÿêèì êåðó-

âàòèìóòü óæå ìî¿ íàñòóïíèêè.

ß í³êîëè íå éøëà ó â³äïóñòêó. Ó

ìåíå îäèí ñèí, ÿêèé ñêàçàâ, ùî â³í

âñòóïຠâ óí³âåðñèòåò ëèøå ç ò³ºþ

óìîâîþ, ùî í³êîëè ìåíå íå ïîáà-

÷èòü íà ñâîºìó ôàêóëüòåò³. ³í åêî-

íîì³ñò, íå ï³øîâ ó íàóêó, ïðîäîâ-

æóº ñïðàâó áàòüêà. Ç ³íøîãî áîêó,

ä³òè òàêèõ áàòüê³â, ÿê³ ôàíàò³þòü íà-

óêîþ, íå ìîæóòü ïîâí³ñòþ â³äìå-

æóâàòèñÿ â³ä íå¿. ̳é ñèí äîïîìà-

ãຠìåí³ â áàãàòüîõ ðå÷àõ, ó òîìó

÷èñë³ é ó ïðîåêòàõ. Òîìó êîëè â³í

ãîâîðèòü, ùî íå ìຠñòîñóíêó äî

íàóêè, äóìàþ, ùî ïîìèëÿºòüñÿ.

Ó ïðîãðàì³ «Ãîðèçîíò-2020» º

òàêèé íàïðÿì, ÿê «Smart City» —

ðîçóìíå ì³ñòî. Öå êîëè ìè ç âàìè

ðîçóìí³, êîëè ð³÷êà ÷èñòà, êîëè íå

áóäóºòüñÿ ÷èÿñü õàòà áóäü-äå. «Ðî-

çóìíå ì³ñòî» ïðàâèëüíî õàð÷óºòü-

ñÿ, äèõຠ÷èñòèì ïîâ³òðÿì, ¿çäèòü

íà åëåêòðîìîá³ëÿõ… ² â ìåíå º

òàêà ìð³ÿ, ùîá ì³é ñèí ïðàöþâàâ

ó îäíîìó ç òàêèõ ïðîåêò³â. ß ïåðå-

êîíàíà, ùî êîëè á³çíåñìåíè áóäóòü

äîëó÷àòèñÿ äî íàóêè, à ìè — äî

á³çíåñó, òîä³ íàðåøò³ â íàñ áóäå

«Smart Life».

— ßê âè ãàäàºòå, â ÷îìó ñåíñ

æèòòÿ, ³ ÷è ìîæåòå ñüîãîäí³ äàòè

â³äïîâ³äü íà çàïèòàííÿ, ùî òàêå

ùàñòÿ?

— (Çàäóìàëàñÿ — Àâò.). Ñåíñ

æèòòÿ — öå áóòè ïîòð³áíèì. Öå

ìîãòè ùîñü çðîáèòè, ìîãòè äàòè.

Íåìຠí³÷îãî á³ëüø ïðèºìíîãî,

í³æ äàâàòè … Ó öüîìó ³ º ñåíñ æèò-

òÿ, øâèäøå çà âñå. Ùàñòÿ — öå

êîëè òè â ãàðìîí³¿. ß áè â³äïîâ³ëà

ñëîâàìè íàóêè: ùàñòÿ — öå êîëè º

áàëàíñ. Òîáòî ñåíñ æèòòÿ — áóòè

ïîòð³áíèì, à ùàñòÿ — öå ìàòè

âíóòð³øíþ ãàðìîí³þ. Êîëè òè ñàì

³ç ñîáîþ â ãàðìîí³¿. Äóìàþ, ùî

ùîñü ³íøå íå ìîæå çðîáèòè òåáå

ùàñëèâèì.

Ðîçìîâëÿëà

Íàòàë³ÿ Êàðàëê³íà,

ôîòî ³òàë³ÿ Çàâàäÿêà,

Ìåä³àöåíòð ÓæÍÓ

Çàâäÿêè òàêèì, ÿê Íàä³ÿ

Áîéêî, ïðî ÓæÍÓ ñüî-

ãîäí³ çíàþòü äàëåêî çà

ìåæàìè Çàêàðïàòòÿ é Óê-

ðà¿íè. ¯¿ æèòòÿ ìîæíà îõàðàêòåðè-

çóâàòè çà ïðîåêòàìè, ÿê³ ðåàë³çó-

âàëà ³ ÿêèìè ïðîäîâæóº çàéìàòè-

ñÿ. Ñüîãîäí³ ¿õ óæå 26 ³ êîæíîìó

ïîòð³áíî áóëî ïðèä³ëèòè ùîíàé-

ìåíøå äâà-òðè ðîêè ðîáîòè. Ùî-

ðàçó âîíà â³ääàâàëà ÷èìàëî âëàñ-

íèõ ñèë òà åíåð㳿 çàäëÿ ¿õ âò³ëåííÿ,

áî íå ìîæå ðîáèòè ùîñü íàïîëî-

âèíó.

Ñåðåä òàêèõ ì³æíàðîäíèõ ïðî-

åêò³â — ñòâîðåííÿ íàö³îíàëüíî¿

êîìïîçèö³éíî¿ áàçè äàíèõ ¿æ³ â

ðàìêàõ ïðîåêò³â BaseFood òà ODiN,

ðîçâèòîê é óäîñêîíàëåííÿ Óêðà¿-

íñüêî¿ íàö³îíàëüíî¿ òåõíîëîã³÷íî¿

ïëàòôîðìè «Àãðîïðîäîâîëü÷à» â

ðàìêàõ ïðîåêòó CAPINFOOD, ìàñ-

øòàáíà êîíôåðåíö³ÿ ç çàâåðøåí-

íÿ ÿêîãî íåùîäàâíî â³äáóëàñÿ ó

ñò³íàõ âèøó.

Îäíå ç íàéá³ëüøèõ äîñÿãíåíü

Íà䳿 Áîéêî — ñòâîðåííÿ ïðè

ÓæÍÓ Öåíòðó ìîëåêóëÿðíî¿

ì³êðîá³îëî㳿 é ³ìóíîëî㳿 ñëèçî-

âèõ îáîëîíîê, îáëàäíàíîãî ñó÷àñ-

íîþ òåõí³êîþ, â ÿêîìó àêòèâíî çà-

ñòîñîâóþòüñÿ íîâ³òí³ ìåòîäè äîñ-

ë³äæåíü. Íåâäîâç³ ç äîçâîëó ̳-

í³ñòåðñòâà îõîðîíè çäîðîâ’ÿ Óêðà¿-

íè òóò íàäàâàòèìóòü ðÿä àíàë³òè÷-

íèõ ïîñëóã äëÿ íàñåëåííÿ, ñïðÿìî-

âàíèõ íà çàïîá³ãàííÿ ÷è é ïîâíå

óíèêíåííÿ õâîðîá íàñåëåííÿì.

«ß ùàñëèâà ëþäèíà,

áî í³êîëè íå ïîëèøàëà

òå, ÷èì õîò³ëà çàéìàòèñÿ»

— ×è ïðèãàäóºòå òîé ìîìåíò ó

æèòò³, êîëè òâåðäî âèð³øèëè, ùî

áóäåòå çàéìàòèñÿ íàóêîþ?

— Òàê, äîáðå ïàì’ÿòàþ, êîëè öå

áóëî. Âñòóïàëà ñïî÷àòêó íà ìå-

äè÷íèé ôàêóëüòåò, àëå íå â Óæãî-

ðîä³, à â ²âàíî-Ôðàíê³âñüêó. Ó öåé

æå ÷àñ âèõîäèëà çàì³æ. Òîæ êîëè

÷îëîâ³êà íàïðàâèëè â Óæãîðîä íà

ðîáîòó, âèð³øèëà ïî¿õàòè ç íèì.

Âæå òóò âñòóïèëà íà á³îëîã³÷íèé

ôàêóëüòåò. Íàâ÷àííÿ äàâàëîñÿ ëåã-

êî, ïðîáëåì íå áóëî. ² äåñü íà òðå-

òüîìó êóðñ³ ñòàëà òðîõè íóäèòèñÿ.

Ïî÷àëà äóìàòè, ùî ðîáèòè äàë³:

í³áè º ÷àñ ³ ç íàâ÷àííÿì âñòèãàþ,

õîò³ëîñÿ ðóõàòèñÿ âïåðåä, òîìó

ïîäóìàëà ñîá³, ùî ìîæó éòè çà-

ðîáëÿòè ãðîø³. Õîò³ëà ïåðåâåñòè-

ñÿ íà çàî÷íå â³ää³ëåííÿ, âëàøòóâà-

òèñÿ íà ðîáîòó íà êîíüÿ÷íèé çà-

âîä. Àëå íå ï³øëà, áî çíàéøëàñÿ â

óí³âåðñèòåò³ ëþäèíà — Àëëà ²âà-

í³âíà Òóðÿíèöÿ — çãîäîì êåð³â-

íèê ì êàíäèäàòñüêî¿, ÿêà ñêàçà-

ëà: «Âàì ãð³õ ³òè êóäèñü. Âàì òðå-

áà çàéìàòèñÿ íàóêîþ». Çàïðîïî-

íóâàëà âçÿòè ó÷àñòü ó ðîçðîáö³

äåðæáþäæåòíî¿ òåìè, òîæ óæå ç 3-

ãî êóðñó ïî÷àëà ïðàöþâàòè â íàóö³

— ç’ÿâèëèñÿ ïåðø³ ïóáë³êàö³¿.

³äòîä³ íå çàëèøàëà íàóêó í³ íà

õâèëèíó. Ïðàöþâàëà íà á³îëîã³÷-

íîìó ôàêóëüòåò³, íèí³ íà ìåäè÷-

íîìó, é óâåñü ÷àñ ó íàóö³.

— ßêáè â³äñòåæóâàòè õðîíîëî-

ã³þ ïðîåêò³â, ÿêèìè âè çàéìàëè-

ñÿ â³ä ñàìîãî ïî÷àòêó ³ äîòåïåð,

òî ÷è º ñåðåä íèõ ùîñü òàêå, ïðî

ùî øêîäóºòå, ùî çðîáèëè ÷è, íà-

âïàêè, íå çðîáèëè? ßê³ ç ïðîåêò³â

º äëÿ âàñ âèçíà÷àëüíèìè, ÿê³ —

í³?

— Óñ³ ïðîåêòè, â ÿêèõ ÿ áðàëà

ó÷àñòü, ìîæíà ïîä³ëèòè íà ãîñïî-

äàðñüê³, òîáòî á³çíåñ-ïðîåêòè, ³

äåðæáþäæåòí³. Òðèâàëèé ÷àñ ìè

âèêîíóâàëè òàêîæ ïðîåêòè, ô³íàí-

ñîâàí³ Äåðæàâíèì ôîíäîì ôóí-

äàìåíòàëüíèõ äîñë³äæåíü. Ñüî-

ãîäí³ íàóêà — äîðîãå çàäîâîëåí-

íÿ, òèì ïà÷å ÿêùî âîíà ïðèðîäíè-

÷à. Ç ³íøîãî áîêó, çàâæäè ïî-

òð³áíî äóìàòè ïðî òå, ÿê òè çìî-

æåø ðåàë³çóâàòè ñåáå â ö³é íàóö³.