№83(14720)

ПАВЛОДАР ОБЛЫСТЫЌ�ГАЗЕТI

23www.saryarka-samaly.kz

ГАЗЕТ 1929 ЖЫЛЄЫ 15 АЌПАННАН ШЫЄАДЫ

2011 жылшілде, сенбі

Атап ґтерлігі, їш кезеѕбойынша жўмыс істеген бўлдемалыс орындарында барлыєы8669 ќалалыќ оќушы дем алєан.Олардыѕ їш мыѕєа жуыєы азќамтамасыз етілген жјне жетімбалалар. «Мектеп жанынанашылєан жазєы лагерьлердіѕнегізгі міндеті – жеткіншектердіѕбос уаќыттарын тиімді ґткізуменќатар денсаулыќтарын жаќсартып,психикалыќ тўрєыда дамуынаыќпал ету. Осы маќсатта жїзегеасќан «Денсаулыќ» жобасыныѕаясында барлыќ мектептемедицина ќызметкерлерініѕќатысуымен сауыќтыру топтарыўйымдастырылды. Жалпы, балаларкґѕілді де ќызыќты дем алдыдеген сенімдемін», - дейді ќалалыќбілім беру бґлімініѕ бас маманыРоза Досанова. Оныѕ айтуынша,ќала балалары мектеп жанындаєылагерьлермен ќатар, басќадемалыс орындарына дажолдамамен жіберілуде екен.Мјселен, жуырда жетпістен астамжетім жјне аз ќамтамасыз етілгенотбасыларыныѕ балаларыБаянауыл ауданындаєы «Жасдјурен» сауыќтыру орталыєына жазєыдемалыстарын жалєастыруєа аттаныпты.Сондай-аќ, бір топ оќушы ќала сыртындаєы«Лесная сказка», Шыєыс Ќазаќстаноблысындаєы «Голубой залив» атты демалысорындарында дем алуда. Ал тамыз айындаПавлодар ќаласы бойынша жетім жјне азќамтамасыз етілген отбасынан 9 балаИталияныѕ Чезенатико аралына дем алуєамїмкіндік алыпты. Бўл балалардыѕ барлыєыоќу озаттары мен олимпиада жеѕімпаздарыекен.

Таєы бір айта кетерлігі, жаз бойы оќушылардем алып ќана ќоймай, туєан ќаласын кґркейтіп,гїлдендіруге де ґз їлестерін ќосуда. Осыєанорай, ќалалыќ білім беру бґлімініѕ мўрындыќболуымен јртїрлі баєытты ќамтитынпрофильдік лагерьлер де ўйымдастырылєан.Айталыќ, 6-шы маусымнан бастап јлеуметтікќорєалмаєан отбасыларыныѕ балаларынанќўралєан «Тјуекел» жасґспірімдер тобы ќаланыкґркейту жјне кґгалдандыру жўмыстарынакґмектескен. Олардыѕ јрќайсысына тиістіеѕбекаќы тґлеу де ќарастырылєан. Бўл маќсатќа

жергілікті бюджеттен 15 миллион теѕгебґлінген. «Біз балалардыѕ дем алумен ќатаржеѕіл-желпі жўмыс істеп, жастайынан еѕбекке

їйренуіне ерекше мјн береміз.Оларды ынталандыру їшін істегенеѕбегіне сай аќысы да тґленеді.Тек осы жазда жўмыспен ќамтужјне балалар шыєармашылыєыорталыќтарымен бірлесе отырып,18 мыѕнан астам баланы ќамтыєан

11 жобаны іске ќостыќ. Нјтижесінде,ўлттыќ ќайта ґрлеу мектебі базасында169 оќушыдан ќўрылєан этно-лингвистикалыќ отрядтарўйымдастырылды жјне республикалыќ«Жасыл ел» баєдарламасын жїзегеасыру негізінде «Жер байлыєы» еѕбеклагеріне 978 оќушы барып, зерттеужўмыстарымен айналысып ,демалыстарын мазмўнды ґткізуде», -дейді ќалалыќ білім беру бґлімініѕмамандары.

Міне, кґзді ашып жўмєаншаоќушылардыѕ їш айлыќ жазєыдемалысыныѕ жартысынан астамы ґтіпте кетті. Осы аралыќта їш кезеѕбойынша ќызмет кґрсеткен мектепжанындаєы лагерьлердіѕ жўмысы21 шілде кїні аяќталєан екен. Ал жаѕаоќу жылы басталєанєа дейін, яєниалдаєы бір жарым айєа жуыќ уаќыттабалалардыѕ кґѕілді дем алуын жјнеќауіпсіздігін ќамтамасыз ету їшінмектептерде ата-аналар арасындаарнайы тїсіндіру жўмыстары

жїргізіліпті. Сонымен, оќушылардыѕ бўданбылайєы уаќыттарын ќалай ґткізетіні ата-аналарыныѕ ќўзырында болмаќ. Бјлкім,кейбіреулері ауылдаєы атасы мен јжесіне,енді біреулері басќа жаќтарєа жол тартадыдегендей... Еѕ бастысы, шаћардаєы јрбілім ордасы ґз міндетін абыроймен атќарып,шјкірттердіѕ демалысын кґѕілдіўйымдастырєандарына риза.

Нўржайна ШОДЫР.

Жадырап жаз шыєысымен јрбір ата-ананы

баласыныѕ ќайда жјне ќалай дем алатыны

толєандырады. Бїгінде бўл мјселе јсіресе, ќалалыќ ата-

аналар їшін їлкен проблемаєа айналып отыр. Себебі,

ќалада техникалыќ ќозєалыс та, халыќ та кґп

болєандыќтан, мектеп оќушыларыныѕ кґшеде, алаѕда

емін-еркін жїріп-тўруы ґте ќауіпті екені айтпаса да

тїсінікті. Осыны ескерген Павлодар ќалалыќ білім беру

бґлімі шаћар оќушыларыныѕ жаз айларында ќараусыз

ќалмай, барынша кґѕілді дем алуы їшін 40 мектептіѕ

жанынан жазєы лагерь ашты.

ØÀhÀÐÎKÓØÛËÀÐÛÊOHIËÄIÄÅÌ ÀËÄÛ

БЇГІНГІНҐМІРДЕ:

АУА РАЙЫАуа райын болжау

орталыєыныѕ мјліметінше, бїгіноблыста жауын-шашын болады,

кей жерлерде нґсер жаѕбыр ґтеді. Найзаєайойнап, бўршаќ жаууы мїмкін. Солтїстіктенсоќќан желдіѕ екпіні - секундына 9-14, кейжерлерде 17-22 метрге дейін жетеді. Ауатемпературасы тїнде 10-15 градусќа дейінтґмендесе, кїндіз 20-25 градусќа дейінкґтеріледі.

ЭКОНОМИКА

ÁÅÒ.3

КЈСІПОРЫНҐНДІРІСІЕСЕЛЕНЕ ТЇСТІ

СТАТИСТИКА

ЈЛЕУМЕТ

«ЗАМАНДАС»КЛУБЫ -ҐЗГЕГЕ ЇЛГІ

ÁÅÒ.2

ТАНЫМ

ЈЛІМХАН ЕРМЕКОВКІМ ЕДІ?

ÁÅÒÒÅÐ.4-5

Аќордада Мемлекет басшысы НўрсўлтанНазарбаевтыѕ тґраєалыєымен Ќазаќстанныѕ 2011жылєы јлеуметтік-экономикалыќ дамуыныѕмаѕызды мјселелері жґнінде жўмыс бабындаєыкеѕес ґткізілді. Оныѕ жўмысына Премьер-МинистрКјрім Мјсімов, Президент Јкімшілігініѕ БасшысыАслан Мусин, Президенттіѕ кґмекшісі БаќытСўлтанов, Ауыл шаруашылыєы министрі АсылжанМамытбеков, Экономикалыќ даму жјне саудаминистрі Ќайрат Келімбетов ќатысты.

- Осы айдыѕ басында біз экономиканыѕќорытындысын шыєардыќ. Ќазаќстан экономикасы7,1 пайызєа ґсті. Ќуанарлыќ бір жайт, ґндірісґсімі 6 пайызды ќўрады. Осы 7 пайыз кґрсеткіштіѕ2,6 пайызы индустриялыќ баєдарламалардыѕесебінен ќамтамасыз етілді. Индустриялыќбаєдарлама бізге осындай їлкен жетістіктер

Мемлекет басшысы Нўрсўлтан Назарбаевтыѕ тґраєалыєымен Ќазаќстанныѕ 2011 жылєы јлеуметтік-экономикалыќдамуыныѕ маѕызды мјселелері жґнінде жўмыс бабындаєы кеѕес ґткізілді

јкелуде. Біз индустриялыќ баєдарламалардыжїзеге асырудыѕ жартыжылдыќ ќорытындысыншыєарып отырмыз. Осы уаќыт ішінде 50-ден астамґндіріс ошаєы пайдалануєа берілді. 160 мыѕ адамжўмыспен ќамтамасыз етілді. Жўмыссыздыќ5,3 пайызєа дейін ќысќарды. Ґткен жылы біз152 жобаны іске ќосќан едік. Биылєы жылы300 жобаны іске ќосамыз. Машина жасау ґндірісі30 пайызєа ґсті. Жаћандыќ даєдарыс салдарынабайланысты АЌШ-та, еуропалыќ елдерде жјнекґптеген аймаќтарда кїрделі ахуал ќалыптасты.Мемлекеттер ґздерініѕ ќарыздарын ќайтараалмай жатыр. Барлыќ жерлерде бюджеттікшыєын-дар ќысќартылып, еѕбекаќы жјнезейнетаќы тґмендетіліп жатќан кезде, біз1 шілдеден бастап бюджет ќызметкерлерініѕжалаќысын ґсірдік. Жалпы алєанда, даєдарыс

кезеѕінде біз бюджеттік ќызметкерлер жалаќысын2 есе арттырдыќ. Біздіѕ халыќаралыќ ќорларымызґсіп келеді. Солай бола тўрса да, јлемдікэкономикалыќ ахуал јлі де кїрделі ќауіптерденарыла алєан жоќ. Биылєы жыл – біздіѕТјуелсіздігіміздіѕ 20 жылдыєы. Біз оны ќалайґткіземіз, ќалай аяќтаймыз? Биылєы жылы егінґте бітік шыєуы мїмкін. Малєа ќажетті біржарымжылдыќ жем-шґп ќорын дайындауєа мїмкіндік бар.Бўл жўмыс ќалай жїріп жатыр? Біз егін ораєынаќаншалыќты дайынбыз? Ќысќы маусымєа дайындыќќандай дјрежеде? Міне, осы мјселелердіѕбарлыєын таразылауымыз керек, деді Мемлекетбасшысы.

Кеѕес барысында 2011 жылєы јлеуметтік-экономикалыќ даму мјселелері, егін жинауєа јзірлікжјне оны ґткізу мјселелері талќыланды. 2011

жылдыѕ бірінші жартыжылдыєындаєы јлеуметтік-экономикалыќ даму ќорытындылары жјнеаєымдаєы жылдыѕ болжамдары туралы Премьер-Министр Кјрім Мјсімов баяндама жасады. Аталєанекі министрлік басшылары да ґз салаларындаєыжаєдайлар туралы мјлім етті.

Мемлекет басшысы бірінші жартыжылдыќта2011 жыл бойынша экономиканыѕ 7 пайыз ґсуіненегіз ќаланєанын атап кґрсетті.

- ІЖҐ-ніѕ жалпы кґлемі ґседі, жан басынашаќќандаєы кґрсеткіш те ґсетін болады. Ол біздіѕхалќымыздыѕ тўрмысыныѕ жаќсаруына ќызмететпек. Еѕ бастысы, индустрияландырубаєдарламасы жўмыс істеп жатыр, іске ќосылєанкјсіпорындар есебінен біз 160 мыѕ жаѕа жўмысорындарын ќўрдыќ, жўмыссыздыќты тґмендеттік,ґзіміз айтып ґткендей, еѕбекпен ќамтудыѕ барлыќбаєыттары бойынша жўмыстар жїруде. Селодатілек білдіргендерге біз шаєын несиелер береміз.Ыќыласы бар адамдарєа екінші мамандыќ беріп,жўмысќа орналастырамыз. Бўл - ґте їлкенбаєдарлама, барлыќ облыстыќ, аудандыќ, ќалалыќјкімдіктер Їкіметпен, министрліктермен бірлесіп,ол бойынша жўмыс істеулері керек,-деп атапкґрсетті Президент.

Кеѕестіѕ ќорытындысы бойынша Мемлекетбасшысы бірќатар наќты тапсырмалар берді.

akorda.kz

ÀßKÒÀËÀÒÛÍÛÍÀ YÌIÒ ÌÎËÆÛËÄÛH ÆÀKÑÛ

АЌОРДАДА

ЖАЗ - 2011

ЖАЅАЛЫЌТАР МЇЙІСІ

223 шілде, сенбі, 2011 жыл№83 (14720)www.saryarka-samaly.kz АЌПАРАТ

Елбасы бірќатар заѕдарєа ќол ќойдыМемлекет басшысы Нўрсўлтан Назарбаев бірќатар заѕдарєа

ќол ќойды, деп хабарлады Президенттіѕ баспасґз ќызметінен.Олардыѕ ќатарында лицензия-рўќсатнама жїйесін жетілдіругежјне бизнеске тїсетін јкімшілік салмаќты азайтуєа баєытталєан«Кейбір заѕнамалыќ актілерге рўќсатнама жїйесін жетілдірумјселелері бойынша ґзгертулер мен толыќтырулар енгізу туралы»Заѕ, «Халыќќа ќызмет кґрсету орталыќтарыныѕ мјселелерібойынша ґзгертулер мен толыќтырулар енгізу туралы» Заѕжјне арнайы экономикалыќ аумаќтарды басќару жјне ќызметтиімділігін арттыруєа баєытталєан «Ќазаќстан Республикасындаєыарнайы экономикалыќ аумаќтар туралы» Заѕ да бар. Заѕдардыѕтолыќ мјтіні баспасґз беттерінде жарияланады.

Астанада Ќазаќстандаєы ірі халыќаралыќ теннистурнирі ґтеді.

25-31 шілде аралыєында Астанада халыќаралыќ теннистурнирі - ерлер їшін АТР жјне јйелдер їшін ITF «Президенткубогы» жарысы ґтеді. Жїлде ќоры 225 000 АЌШ долларынќўрайды. Бўл туралы Ќазаќстан теннис федерациясыныѕ баспасґзќызметі хабарлады. Турнирге јлемніѕ 30-дан астам елініѕспортшылары ќатысады.

Ресей президентін сайлау кїні белгіленді.2012 жылы ґтетін Ресей Федерациясыныѕ президентін

сайлау кїні жексенбіге келіп тўрєан 11 наурыз - демалыс кїнінжўма, 9 наурызєа ауыстыру себебіне байланысты 4 наурыздаґтетін болды. Бўл туралы ОСК-ге сілтеме жасай отырып Утро.руагенттігі хабарлаєан. Ресей Федерациясы Їкіметініѕ ќаулысыбойынша ќызметкерлердіѕ демалыс жјне мереке кїндерін ўтымдыпайдалану маќсатында демалыс кїні жексенбі,11 наурызданжўмаєа, яєни 9 наурызєа ауыстырылды.

Материал интернет беттерінен јзірленді.

САРЫАРЌА-АЌПАРАТ САРЫАРЌА-АЌПАРАТ

Облыс јкімініѕ орынбасары ЈлияЄалымованыѕ тґраєалыєымен тўрмысы тґменотбасыларєа јлеуметтік кґмек кґрсетуді їйлестірубойынша облыстыќ комиссиясыныѕ кезектіотырысы ґтті. Кїн тјртібінде ќаралєанмјселелердіѕ ќатарында аталмыш сала бойыншаЕлбасы Нўрсўлтан Назарбаевтыѕ жыл сайынєыЖолдауында берілген тапсырмалардыѕорындалуы сґз болды. Сондай-аќ, еѕбеккеќабілетті бола тўра атаулы јлеуметтік кґмек алатынтўрєындар санын ќысќарту, яєни оларды жўмыспенќамту мјселесі айтылды. Бўл баєытта тиістіжўмыстар атќарылуда. Соѕєы жарты жылдыќта382 адам тўраќты жјне јлеуметтік жўмысорындарына орналастырылды. Тўрєындардыеѕбекпен ќамтудыѕ ўтымды јдісі – жекешаруашылыєын дамыту. Бўл ретте 316 отбасынаґтеусіз негізде 32,6 миллион теѕге материалдыќкґмек ќарастырылып отыр. Онымен ќоса, 120миллион теѕге жеѕілдетілген шаєын несие тїріндеберілмек. Жўмыссыз ауыл тўрєындарына кґмекретінде Ертіс, Железинка, Лебяжі, Майаудандарында јлеуметтік бейімдеу орталыєыќўрылды.

Облыстыќ жўмыспенќамтуды їйлестіру жјне јлеуметтік

баєдарламалар басќармасы.

БАЄДАРЛАМАЄА МАЅЫЗБЕРІЛУДЕ

ЖЎМЫСПЕН ЌАМТУ - 2020

ЇЛКЕНГЕ - ЌЎРМЕТКейінгі ўрпаєына аќыл айтып, кеѕес беретін ата-јжелеріміздіѕ

ќатары жыл сайын сиреп келе жатќаны аныќ. Тіпті, кейбір ауылдардаїш-тґрт ќария єана ќалды десек, ќателеспеспіз. Сондыќтан да,ортамызда жер басып жїрген кґзі тірі ќарияларымызды ќўрметтеп,оларєа јрдайым кґмек кґрсету – барлыєымыздыѕ азаматтыќборышымыз. Осы міндетті сезіне білген облыстыќ «Ќамќорлыќ»акциясыныѕ јлеуметтік ќызметкері Нјзира Баяубаева апайменбірге Красноармейка аграрлыќ техникалыќ колледжініѕ «Фермерлішаруашылыќты ўйымдастыру жјне жїргізу» мамандыєыныѕ2 курс студенттері ќарттарєа ґз ќамќорлыќтарын кґрсетіп жїр. Бізалєашќы тыѕ игеру медалініѕ иегері Нина Буланова јжейге жылынаекі рет, яєни, кґктем жјне кїз мезгілдерінде барып, ґз кґмегіміздітигізіп отырамыз. Жуырда топ жетекшіміз Лјззат Жаќайќызыменбірге Нина јжейдіѕ ауласын тазалап бердік. Ол ќамќоршы жастарєаалєыс айтып, елуінші жылдардаєы «тыѕ игеру» кезеѕініѕќиыншылыќтары жайлы јѕгімелеп берді.

Ќўмарбек ЌУАТБЕК,Саєынбек АБЫЛАЙХАН,

Красноармейка колледжініѕ 2-курс студенттері.

«КЈСІПТІЅ ЕЅ ЇЗДІГІ»�Жаќында Павлодар ќаласындаєы №31 кјсіптік лицейде облыстыќ

«Кјсіптіѕ еѕ їздігі» атты сайыс ґтті. Техникалыќ жјне кјсіптік білімберетін оќу орындары оќушыларыныѕ арасында ўйымдастырылєанбўл шараєа 5 оќу орнынан 10 сайыскер ќатысты. Олар: Аќсуќаласыныѕ №3 кјсіптік лицейі, Екібастўз ќаласыныѕ №4 кјсіптіклицейі, Ертіс ауданыныѕ №21 кјсіптік лицейі жјне Павлодарќаласыныѕ №9, №31 кјсіптік лицейлері.

Сайыстыѕ маќсаты оќушылардыѕ ойлау ќабілеттерін жјнетехникаєа деген танымдыќ ќызыєушылыќтарын дамыту, тјжірибелерінарттыру болды.

Тїрлі шараларєа толы сайыс барысында Павлодар ќаласыныѕ№31 кјсіптік лицейі атынан ќатысќан Индира Жїсіпова мен ЮлияЗыкина ќазылар алќасыныѕ кґѕілінен шыєа білді. Тјжірибелік туроќу шеберханаларында ґткізілді. Сайыстыѕ барлыќ ќатысушыларыґз кјсібініѕ їздігі саналуєа бар кїштерін салды. Нјтижесінде,1-орынды №9 кјсіптік лицейдіѕ оќушысы Нўрланбек Мўќашев,2-орынды №31 кјсіптік лицейдіѕ намысын ќорєаєан Юлия Зыкина,3-орынды №4 кјсіптік лицейдіѕ оќушысы Таисия Коломеец алды.

Жеѕімпаздар маќтау ќаєазымен жјне баєалы сыйлыќтарменмарапатталды. Бас жїлдені №31 лицейдіѕ оќушысы Индира Жїсіповаиеленді.

М.ШТАЕВА,Павлодар ќаласындаєы №31 кјсіптік лицейдіѕ директоры.

БАЛАЛАР КҐЅІЛ КҐТЕРДІТаяуда Баянауыл ауданындаєы мјдениет орталыєында балаларєа

арналєан концерт ўйымдастырылды. Оєан Жаяу Мўса атындаєыґнер мектебініѕ балалар хоры, «Баян арулары» би ўжымы, «Айгґлек»балабаќшасыныѕ бїлдіршіндері жјне талантты оќушылар ќатысып,ґз ґнерлерін кґрсетті. Шараєа жиналєан балалар концерттамашалаумен ќатар егемен еліміздіѕ жетістіктері жайлы суретсалудан да баќтарын сынады. Жеѕімпаздарєа арнайы сыйлыќтармен Алєыс хаттар табыс етілді. Сондай-аќ, концерт соѕында балаларназарына їлкен экран арќылы мультфильм ўсынылды.

Жеѕісбек ЌАДЫРЎЛЫ,Баянауыл ауданы.

Бірден айта кетерлігі, республика бойынша зейнетжасындаєы адамдардыѕ бос уаќыттарын мјнді десјнді ґткізуге арналєан мўндай ўйым Павлодароблысында єана бар екен. Сондыќтан да болар,солтїстік ќазаќстандыќ ќонаќтар аймаєымыздаєыаталмыш ќордыѕ ќазіргі жаєдайын ґз кґздеріменкґріп, тјжірибе алмасу маќсатында келгендерінмјлімдеді.

Осыдан бір жылдан астам уаќыт бўрын облысјкімініѕ бастамасымен тўсауы кесілген «Замандас»ќоєамдыќ ќорында ардагерлер мен зейнеткерлердіѕкґѕілдерін кґтеріп, жаќсы дем алуы їшін барлыќмїмкіндік жасалєан. Аталєан ќор директорыныѕорынбасары Нўрбану Јмірєалиеваныѕ айтуынша,мўнда салауатты ґмір салтын насихаттауєа баса мјнберіледі. Осы маќсатта ќарттардыѕ спортпенайналысуы їшін арнайы ќўрал-жабдыќтарменќамтамасыз етілген жаттыєу залы жўмыс істейді. Алшахмат, дойбы сынды ойын тїрлерін жаќсы кґретіндерїшін таєы да жеке бґлме јзірленген. Сондай-аќ,мемлекеттік тіл їйрету, хор, басќа да їйірмелер бар.

Бїгінгі кїнге дейін бўл ќорєа мїше болуєа 400-ден астам адам тіркелген. Ќазір олар осында жиі

КЕЗДЕСУ

Жаќында павлодарлыќ бїлдіршіндеригілігі їшін таєы да бір жаѕа балабаќшаныѕтўсауы кесілді. Салтанатты шараєа Павлодарќала јкімі аппаратыныѕ жетекшісіАсылхан Манкеев ќатысып, балалардыѕќуанышымен бґлісті.

Мемлекеттік «Балапан» баєдарламасыныѕаясында їстіміздегі жыл басынан беріПавлодар ќаласында осымен тґртінші болыпашылып отырєан балабаќшада 300 балєынтјлім-тјрбие алады деп жоспарлануда.Сондай-аќ, мектепке дейінгі білім беретінбўл мекемеде 4 ќазаќ тілінде, 4 орыс тіліндетјрбие беретін топтар ашылатын болады.Павлодар ќалалыќ мектепке дейінгі білімберу мекемесі секторы мамандарыныѕсґзіне ќараєанда, мўнда балалардыѕшыєармашылыќ ќабілеттерін дамытуєа,денсаулыќтарын жаќсартуєа жјне еѕ бастысысаналы тјрбие беру їшін барлыќ мїмкіндікќарастырылєан.

ЖАЅА БАЛАБАЌША

Ґткен бейсенбі кїні аймаєымызєа Солтїстік Ќазаќстан облыстыќардагерлер кеѕесініѕ тґраєасы Ескендір Елеусізов пен Петропавл ќалалыќардагерлер кеѕесініѕ тґраєасы Григорий Кухари арнайы іссапармен келді.Меймандарды облыс јкімініѕ орынбасары Јлия Єалымова ќарсы алып,облыс орталыєындаєы ардагерлер мен зейнеткерлерге арналєан«Замандас» ќоєамдыќ ќорыныѕ тыныс-тіршілігімен таныстырды.

ЌАРТТАРЄА ЌЎРМЕТКҐРСЕТУ – ЌОЄАМ МІНДЕТІ

келіп, їйірмелерге белсенеќатысып тўрады екен.

Облыстаєы ардагерлермен зейнеткерлер їшінашылєан ќордыѕжаєдайымен етене танысболєан ќонаќтар мўндаєыатќарылып жатќанжўмыстарєа жоєары баєаберіп, ќарттарєа кґрсетіліпжатќан ќамќорлыќ їшінризашылыќтарын жеткізді.Сонымен ќатар, кґп игібастамалардыѕ кујсіболєандарын жјне молтјжірибе алєандарын тілгетиек етті.

Н.ШОДЫР.Суретті тїсірген автор.

«Ертіс» командасы Еуропа лигасыныѕ келесі кезеѕіне ґтеалмады. Бейсенбі кїні ґз алаѕында Руставидыѕ «Металлургін»ќабылдаєан Талєат Байсуфиновтыѕ шјкірттері 0:2 есебімен ўтылыпќалды. Бўл кїні ќараєандылыќ «Шахтер» де Ирландияда «Сент-Патрикс» клубымен кездесіп, тізе бїкті. Есеп 2:0. Осылайша,«Ертіс» пен «Шахтер» Еуропа лигасындаєы жарысын тоќтатты.«Аќтґбе» ґз алаѕында Венгрияныѕ «Кечкемет» командасымен теѕойнап (0:0), дїбірлі доп додасыныѕ келесі кезеѕіне жолдама алды.«Аќтґбеліктердіѕ» Еуропа лигасыныѕ їшінші кезеѕіндегі ќарсыласыРесейдіѕ «Алания» командасы.

Павлодардыѕ орталыќ стадионындаєы ойын ќонаќтардыѕбелсенділігімен басталды. Тартыстыѕ 23 минутында грузиндер

есеп ашты. Иракли Кобалияныѕ тепкен добын А.Цирин ќайтара алмады. Соєылєанголдан кейін «ертістіктер» шабуылєа кґшті. Алайда, їзіліске дейін есеп айырмасынќысќарта алмады. Кездесудіѕ екінші жартысында павлодарлыќтар салєырттыќ танытќандайболды. Ойыншылар бір-бірін тїсіне алмай, нјтижелі шабуыл да ўйымдастырылмады.Есесіне, кездесудіѕ 57-минутында Иракли Модебадзе «Ертіс» ќаќпасына екінші голдысоєып, командаластарыныѕ ыќыласына бґленді. Соєылєан голдан кейін Талєат Байсуфиновалаѕєа Мўрат Тілешев пен Милан Николичті шыєарды. Олар ќанша тырысќаныментаблодаєы кґрсеткішке тїзету енгізе алмады. «Ертіс» сапынан Мамуту Кулибали менАлександр Кучма тамаша ойынымен кґзге тїсті. Ал ќалєан ойыншылардыѕ аяєына доп«тўрмай», Г.Бедиашвилидіѕ ќаќпасына ќауіпті шабуылдардыѕ шетін шыєара алмады.Грузиндер енді Францияныѕ «Ренн» командасына ќарсы ойнайды.

Фархат ЈМІРЕНОВ.

«ЕРТIС» ЖАРЫС ЖОЛЫНАН ШЫЄЫП ЌАЛДЫ ТІГІН МАШИНАЛАРЫБЕРІЛДІ

Ќазаќстанныѕ «Даму» ќоры «Даму-кґмек»баєдарламасы аясында «Ќазкоммерцбанкпен»бірлесе отырып, еліміздіѕ 16 аймаєында мїгедеккјсіпкерлерге тігін машиналарын тапсыру бойыншабіржолєы акция ґткізді. Бўєан дейін «Даму»ќорыныѕ аймаќтыќ филиалдарына ґзкјсіпкерліктерін ашќысы келетін мїгедек-кјсіпкерлер тарапынан ґтініштер тїсетін. Ґткенжылы іскер заєип азаматтар тарапынан тігінмашиналарын сатып алу ќажеттілігі туралы ґтінішжасалды. Осыєан орай ўйымдастырылєан акцияєареспублика бойынша 1 миллион 73 мыѕ теѕгеќарастырылєан болатын.

Акция аясында «Veritas famyla-35» маркалытігін машинасына «Бибі–Ана» республикалыќјйел-мїгедектер ќоєамыныѕ Павлодар облыстыќфилиалы ие болды. Ќор ґкілдері ќўралды иелерінесалтанатты тїрде табыс етті. Мїгедек-јйелдерќоєамы мїшелері ґздерініѕ алєысын айтып,ризашылыќтарын білдірді.

Жарќынбек АМАНТАЙ.

ЌАЙЫРЫМДЫЛЫЌЖАЄЫМДЫ ЖАЅАЛЫЌ

Н.АЌЫТЕГІ.

www.saryarka-samaly.kz

23 шілде, сенбі, 2011 жыл№83 (14720)

Нўрбол ЖАЙЫЌБАЕВ,

«Ќазаќстан алюминийі» АЌ президентіАлмаз Ибрагимовтіѕ айтуынша, бір кездегіПавлодар алюминий зауытыныѕ жобалыќќуаты 1,022 млн. тонна ґнімді єана ќўраєан.Яєни, зауыттыѕ осынша кґлемнен артыќ тауаршыєаруы ју баста жобаланбаєан. Алайда,заман ґте келе технология жетіліп, соныѕарќасында, «Ќазаќстан алюминийі» рекордтыќкґрсеткішке иек артќандыєын барша елгежар сала айтуда. Енді жыл сайын осыґндірістен шыќќан 1,7 млн. тонна алюминийтотыєы ґз тўтынушыларына жґнелтіледі.

Айта кетелік, осындай ќуатќа шыєудыкґздейтінін «Ќазаќстан алюминийі» АЌ 2009жылы мјлімдеген болатын. Бўл ерлікке пара-пар дїние еді. Себебі, 1969 жылы толыќсалынєаннан бері Павлодар алюминий зауытыґзініѕ бастапќы жобалыќ мїмкіндігін (1,022млн. тонна) тўѕєыш рет 1993 жылы єанабаєындыра алєан. Онда да ќўрамындапайдалы зат їлесі кґп гвинеялыќ бокситтіпайдалану нјтижесінде кґрсеткішті ґсірген.Ал енді бїгін зауыт Краснооктябрь, Торєайкен орындарынан жеткізілетін тґменїлесті бокситтен бўрын-соѕды болмаєанґндіріс рекордын жасап отыр.

Бўрынєы Павлодар алюминийзауыты жаѕаша баєыт ўстануєа 1996жылы кґшкен еді. Сол тўста ќазіргіжаѕа атауына ие болды. 2005 жылыалєаш 1,5 млн. тонна ґнім шыєаруєаќол жеткізді. Ал ќазір – «Ќазаќстаналюминийі» 1,7 млн. тоннаны їздіксізшыєаратынын мјлімдеп ќойды!

Јрине, бўл кґрсеткішке жету їшінметаллургтер аянбай тер тґгіп,жанќиярлыќпен еѕбек етті. Жоба екікезеѕ бойынша іске асты. 2007-2009жылдар аралыєында шикізаттыдайындау жјне гидрометаллургиялыќцехтарда жаѕа ќўрал-жабдыќтарорнатылды.

Міне, журналистерді «Ќазаќстаналюминийі» АЌ вице-президентіМ.Жанєазаќов, зауыттыѕ бас металлургыАмантай Сјбитов жаѕартудан ґткеншикізат дайындау цехына алып келді.Цех басшысы Ќажымўрат Јмірбековтґбемізден тґніп тўрєан алып техниканыѕерекшелігін айтып берді. Бўл –германиялыќ «Стакер-реклаймер».Боксит шикізатын пештерге жґнелтералдында орташаландыру їшінќолданылады. Себебі, мўнда тау бопїйілген боксит тґрт кеніштен јкелінеді.Јр жерден болєан себепті, олардыѕќасиеті де, кґлемі де біркелкі емес. Алґндірісте нјтижеге ќол жеткізу їшінбокситтіѕ пайдалы ќўрамын толыќ«сыєып» алєан тиімді. Ґткен жылы сатыпалынєан алып техника осыєан мїмкіндікбереді. Оныѕ іші толыќавтоматтандырылєан, компьютер арќылыжўмыс істейді. Јлдебір ўсаќ-тїйекбґлшек істен шыќса болды, бірдендабыл хабарын береді.

Айтпаќшы, оќырманєа ќызыќ болсаайта кетелік, 1,7 млн. тонна алюминий тотыєын(глинозем) ґндіру їшін 5,5 млн. тонна бокситпайдаланылады екен. Одан басќа, јктас секілдіќосымша шикізаттар ќажет етіледі. «Ќазаќстаналюминийі» АЌ-ы јктас шикізатын облыстаєы«Керегетас» кенішінен ґндіріп алады. Бўл кенорны да, Краснооктябрь жјне Торєай кенбасќармасы (Ќостанай облысы), 1-жылу-электр орталыєы тјрізді, аталмыш акционерлікќоєамныѕ ќўрамына енеді. Сол себепті,

ÀËÞÌÈÍÈÉ ÇÀÓÛÒÛÀËFÀ YÌÒÛËFÀÍ

«Ќазаќстан алюминийі» АЌ биылєы шілдеденбастап бўрын-соѕды болмаєан жаѕа ґндірістікќуатты игеруге кґшті. Енді зауыт жылына 1,7 млн.тонна алюминий тотыєын (глинозем) ґндіреді. Бўєандейін елімізде бјсекелесі болмаєан ґнеркјсіп орныосы кїні модернизациядан ґткен соѕ тўтас ТМД-датеѕдесі табылмас ґндіріс алпауытына айналды.Елбасыныѕ ґнімділікті кґтеру баєытында бергентапсырмасын металлургтер абыроймен орындапотыр.

«Ќазаќстан алюминийі» АЌ дегенде,минералды затты нјтижелі тїрде ќазып,ґндіретін біртўтас технологиялыќ кешендікґзге елестету керек. Бўл зауытќајлемніѕ алюминий ґндірісі нарыєындаїздік ондыќќа енуге мїмкіндік беріпотыр. Айтпаќшы, металды галий ґндіретінЌазаќстандаєы жалєыз ґндірістіѕ демўнда екенін біреу білсе, біреу білмес.2011 жылдыѕ 31 наурызындаєы дерекбойынша, осы ґндірістердіѕ барлыєында

жўмысшылар саны 11 672 адамды ќўрады.Зауытќа сапарымызда кґрген-тїйгенімізге

ќайта оралсаќ. Екінші нысан – зауыттыѕ№5 гидрометаллургиялыќ цехы. Кальцийлеупешіне жаќындадыќ. Баєана кґрген бокситшикізаты байерлік технология тармаќтарыарќылы ґѕделіп келіп, еѕ соѕында осыкальцийлеу пешінен бір-аќ шыєады. Шыќќандада, аппаќ ўнтаќ секілді алюминий тотыєынаайналады.

-Пештіѕ ішіндегітемпература +1200 градусќажетеді , мазут отыныпайдаланылады, - деді басметаллург Амантай Сјбитоварнайы кґк шыны арќылы отќаќарап тўрєан бізге.

Оныѕ айтуынша, тотыќтынегізінен Ќазаќстан электролиззауыты мен ресейлік «РусАл»компаниясы сатып алады.Алєашќысына жыл сайын 500мыѕ тонна ґнім жґнелтілсе,кейінгісіне 1,2 млн. тоннажіберіледі. Олар тотыќтаналюминий ґндіреді.

-«РусАлдыѕ» ґѕдеу тјсіліескі. Ал Ќазаќстан электролиззауытына келсек , ондабјрі жаѕа технологияєанегізделген. Сол себепті,бірдей кґлемдегі шикізаттанресейліктерден гґріэлектролиз зауыты кґбірекалюминий металыншыєарады, - деді А.Сјбитов.

Бўдан кейін де кґпшіліккекґрсетілген нысандар ерекше

ќызыєушылыќ тудырєаны рас. Себебі,јрі ќарай алюминий тотыєыныѕбасќаша ґндіріс желісі назарєаўсынылды. Мјселен, жымдастыру(спекания) цехы. Бўл – ќалдыќты ќайтаґѕдеуде ќолданылатын цех. Ќалайдейсіз єой?

Бас металлургтіѕ тїсіндіруінше,боксит байер тармаєы арќылыґѕделген кезде ќўрамындаєы барлыќпайдалы зат шыќпайды. Шикізаттаєыќажет ґнімніѕ 70 пайызы єанаалынады. Ќалєаны ќызыл ќалдыќретінде тўнады. Міне, дјл осы ќалдыќјктас секілді ќоспаларды пайдалануарќылы ќайтадан ґѕделеді. Ол їшіналдымен шихта дайындалып, кейінол жаѕаєы цехта жымдастырылып,арнайы тазалаудан ґтеді. Бўл цехтаќалдыќ затты ќоюлататын, сїзгіденґткізетін тїрлі ќондырєы ќўралдарорнатылып ќойылєан. Мўндаєы пештеркґлемі жаєынан алып: ўзындыєы110 метрге жетсе, ауданы 5 метрдіќўрайды. Бір салєанда 900 тонна

ќалдыќты ґѕгеріп алады. Айтпаќшы, мўндазиянды шаѕ-тозаѕ, газ дегеніѕіз чехтыѕ сїзгісіарќылы тазартылады. Бірегей электрсїзгілер«Ќазаќстан алюминийі» АЌ їшін арнайыжасалєан. А.Ибрагимовтыѕ айтуынша, ґндіріскешвейцариялыќ, норвегиялыќ, ресейлік ќондырєыжасаушылар ґз ќўралдарын ўсынды. Біраќішінде осы ґндірістіѕ ерекшелігіне чехтыѕ сїзгісілайыќ деп танылды. Оныѕ шаѕды ўстау ќабілеті99,5% ќўрайды. Бір кешенде ондай екі сїзгі

тўр. Сґйтіп, заманауи технологиядан ґткенсоѕ аталмыш цехќа шихта болып кірген ќалдыќалюминатты ерітінді болып јрі ќарай екіншіцехќа жґнелтіледі. Ол жаќта кремний секілдібасы артыќ заттардан тазартылып, еѕ соѕындаќайтадан аќ ўнтаќ – тотыќќа айналып шыєады.Осылайша, ќалдыќ бокситтіѕ «ќойнында»ќалєан пайдалы зат ќайта ґѕделіп, зауыттыѕжылына 1,7 млн. тонна ґнім алуына септігінтигізеді. Ќалдыќтан 30 пайыз ґнім ґндіріледі.

Жалпы, жобаныѕ екінші кезеѕін жїзегеасыру аясында жымдастыру цехында бес ірінысан салынды. Оларды пайдалануєа беру2010 жылдыѕ желтоќсанында басталєан. Негізгінысандардыѕ бірі - №8 пеш жобасыаймаќтыѕ индустрияландыру картасынаенгізілді. Сонымен ќатар, тґртінші тїтін ќўбырыпайдалануєа берілді. Енді кјсіпорында біртїтін ќўбырына екі жымдастыру пешінен келеді.Бўл - аєымдаєы жјне кїрделі жґндеужўмыстарын жїргізуде аса маѕызды. Ґндірістікеѕейту баєдарламасыныѕ таєы бір нысаныжаѕа ќосалќы станция болды. Ол барлыќпештердіѕ їздіксіз жўмысын ќамтамасыз етіп,жаѕа жабдыќтардыѕ ќуаттылыєын арттырады.

Ґз сўхбатында Алмаз Тўрдыметўлы –жаѕарту жўмыстарына барлыќ зауытжўмысшылары бірлесе, белсене араласќанын

атап ґтті. Алда байер-гидрохимия атты жаѕатехнологияны енгізу жобасы да тўр. Ќанатќаќтыжоба ретінде ол бір жылдай сыналатынболады. Себебі, аталмыш жоба осыєан дейінтек ќаєаз жїзінде єана бар, тјжірибеге енгізіліпкґрмеген. Ерекшелігі, тґмен сапалы бокситтенјлдеќайда озыќ ґнім шыєарады. Таєы бірартыќшылыєы , экологиялыќ ќалдыќтастамайды. Егер оны енгізсе, ќазіргі ќалдыќжымдастыру пешін тотыќ ґндірісінен алып,цемент шыєаруєа пайдалануєа кґшіруге болады.Сынаќ сјтті ґтсе, ќўрылысты бастауєа жолашыќ. Оны ќазаќстандыќ-ресейлік бірлескенкјсіпорны немесе ќытайлыќ компания ќолєаалуы мїмкін. Біраќ јлі де кесіп-пішіп бірдеѕеайтуєа ерте.

-Ойєа алєан тыѕ дїниелеріміз кґп. Зауыттаєылыми-зерттеу орталыєы жўмыс істейді.«Ќазаќстан алюминийі» АЌ бірінші вице-президенті Сергей Будон, бас металлургАмантай Сјбитов секілді жаѕа, жарќын ойларўсынатын ґндіріс басќарушылары да жетерлік.Осындай ќажырлы мамандардыѕ арќасындазауытымыз алдаєы уаќытта да толаєай табысќажететініне сенемін, - деді сґзініѕ соѕындаАлмаз Ибрагимов.

3

nur.bol@mail.ru

423 шілде, сенбі, 2011 жыл№83 (14720)www.saryarka-samaly.kz

Біздіѕ ата-бабаларымызєа туєанжерден ќымбат не бар еді?Ќазаќтыѕ ќоєамдыќ ґмірініѕ ґзіде ерте замандардан бері жергеменшіктен басталєанын «жер дауы,жесір дауы» деген сґздері растаптўр, яєни этнос їшін жер -

материалдыќ ґмірдіѕ негізгі ќайнар кґзі, дјулет,јлеуметтік тўрмыстыѕ нысаны, ќўндылыєы.Ќазаќтыѕ атаќты шежірешісі М.Ж.Кґпейўлыныѕ«Сарыарќаныѕ кімдікі екендігі» кітабында «...ата-бабам ќалмаќтан не їшін ќырылды? Кейінгі їрім-бўтаєыма жер-су алып беремін деп ќырылды.Жалєыз меніѕ ата-бабам емес, жер-суєа таласып,кґп ќазаќ ќырєын тапты. Сол себепті бўлСарыарќа біздіѕ ќазаќќа «атасыныѕ ќўны» болып,олжа болып еді. Атамныѕ ќўны болєаны їшін,жер-судан айырылып, ќаѕєып, ќоныссызжїргеніме ішім кїйіп, ґлсем ойымнан кетер емес»деген сґздері бар. Ќазаќтыѕ ґзініѕ туєан жеріментарихи, јлеуметтік, рухани байланысыныѕќаєазєа тїскен тїрі. Адам баласыныѕ сґздікќоры, оныѕ жиыны жер мен адам арасындаєыќарым-ќатынастарды толыќ сипаттап беругежеткіліксіз, бўл мјселені трансцендентті тўрєыданєана ќиялмен елестетуге болады.

Патша заманындаєы Ресейдіѕ этнографтарыґз еѕбектерінде ќазаќќа ќатысты јр тїрлі кґѕілгеќонымды жјне ќонымсыз пікірлерді жазады, біраќолар да ќазаќтыѕ туєан жерге дегенмахаббатыныѕ кїштілігін бір ауызданмойындайды.

Кґне замандардан бастап 1867-1868жылдары ќазаќ «штат» атап кеткен «УаќытшаЕреже» ќазаќ жерін Ресей империясыныѕ меншігідеп жариялаєанєа дейінгі уаќыт аралыєындаќазаќтыѕ жерге деген кґзќарасы баланыѕ анаєадеген сезімімен єана салыстыруєа болатынжаєдайда. Одан кейін Кеѕес їкіметі орнаєанєадейінгі ќазаќтыѕ жаєдайын ноќтаєа кґндікпегенжылќымен салыстыруєа келеді, яєни ол ґзініѕжер иесі, ќожайындыєын ўмытќан жоќ.Халќымыздыѕ баєына осы кезеѕде ќазаќжастарыныѕ арасынан халыќтыѕ мўѕ-мўќтажынжоќтайтын, кїресетін бір шоєыры шыќты. Бўларноќтадаєы халыќтыѕ ішінен ґсіп шыќты, біраќЕуропаша білім алды, дўшпанныѕ тілін меѕгерді,оныѕ осал жаќтарын айыра білді. ХХ єасырдыѕбасында ќазаќтыѕ «Алаш» тґѕірегіндегіазаматтарыныѕ жер мјселесіне араласпаєаныжоќ, олардыѕ ішінде Јлихан Бґкейхановтыѕ орныерекше.

1917 жылы дїбјра жаєдайда орысќоєамындаєы тїрлі кїштердіѕ ґзара кїресі бірін-бірі ала алмаєан жыртќыштарды еске тїсіреді.Бір топтар патшалыќ билікті жаќтады, екіншібір топтар Еуропаныѕ жолымен жїргісі келді.Аќыр соѕында јлемдік пролетарлыќ революцияжасаймыз деп тыраштанєан большевиктерменбірге орыстыѕ жїздеген жылдар бойыбасыбайлылыќтыѕ зарын тартќан мўжыќтаншыќќан люмпен топтар білек сыбанып ќоєамдыќґмірге енді. Ќазаќќа жјне Ресей империясындабўратана жаєдайда жїрген халыќтарєа бўрын-соѕды болмаєан, тїсінде де елестетуге ќорќатынќараѕєы зўлмат ґмір солармен бірге келді. Јпер-баќан большевиктік ўлттыќ саясатќа ќарамастанќазаќтыѕ ќазіргі мемлекеттік шекарасыныѕ жалпынобайы осы жылдары заѕдастырылды жјнемойындалды. Осы шаруаны атќарєан адам оттайжалындаєан 29 жасар Јлімхан Јбеуўлы Ермековболатын.

Јлімхан Ермеков 1891 жылы бўрынєы Семейоблысы, Ќарќаралы уезініѕ Темірші болысындаЌызыларай тауларыныѕ баурайында туєан. Бўлакадемик Јлкей Марєўлан зерттеген ќолазаманыныѕ Беєазы патша ќорымдарына жаќын,кґне дјуірдегі кен орындары мен протоќалаларарасында орналасќан єажайып ќоныс ХІХєасырдыѕ ортасынан бастап Ресейдіѕ кен іздеушіПопов сияќты кјсіпкерлерін де ќызыќтырєан.Патша чиновниктері мен кјсіпкерлерініѕ сўрќиясаясатынан ќазаќтыѕ кїн кґріп отырєан жерлерінсаќтап ќалу їшін кїресті кезінде Јлімханныѕатасы Ермек пен јкесі Јбеу де жїргізді. Бўлар

ґз заманыныѕ озыќ ойлы, елсыйлаєан ќадірлі азаматтары болєаныбелгілі, сонымен ќатар ќазаќтыѕмїддесін ќорєаудыѕ бір єана жолыбарын ерте тїсінгені де аныќ. ЈкесіЈбеудіѕ сегіз жасар ўлы ЈлімхандыЌарќаралыдаєы екі сатылы реальныйучилищеге апарып тїсіруі де осыєанбайланысты, Ресейге кїні тїскенбодан елдіѕ азаматтарына орыстыѕбілімі мен тілі керек болды. Оныаяќтаєаннан кейін Јлімхан 1905 жылыСемейдіѕ ер балалар гимназиясынатїсіп, 1912 жылы алтын медальменбітірді. Ол кезде орыс тілдігимназияларда оќитын ќазаќбалалары сирек еді, Јлімхан бірнешеўлттыѕ балалары оќыєан, орысыбасым оќушылар ішінде жеке-даратўлєа болды. Семей ол кезеѕде ќырґѕіріндегі еѕ їлкен ќалалыќ мекен,алдыѕєы ќатарлы мјдениет пенќайнаєан саяси ґмірдіѕ орталыєы еді.Јлімханныѕ ўстаздары - ЈбікейСјтбаев, Имам Јлібеков, СабыржанЄаббасов, аєайынды Белослюдовтермыќты азаматтар болатын. Оныѕќазаќ мїддесін тереѕ тїсінген,ќайраткер ќарымы осы кезде кґрінебастады. Ресей Мемлекеттік Думасына делегатсайлауєа байланысты жиындарєа ќатысып «Думаєаделегат етіп алдарына табаќ тартќандарды емес,халыќ ќамын ойлайтын, мўѕ-мўќтажын айта алатынадамдарды сайлау керек» дейтіні де осы кезеѕ.Ќўдайєа шїкір, ќазаќтыѕ намысын, мїддесін туетіп кґтеріп, «Алыспаєан, жўлыспаєан бостандыќатына мінбейді, бўєаудан босамайды, ері ќўлдыќтан,јйелі кїѕдіктен шыќпайды, малына да, басына даие бола алмайды» деп ўрандаєан ЈлиханБґкейханов, Ахмет Байтўрсынов сияќты елаєалары осы кезде ќазаќтыѕ жас азаматтарынаїлгі болды, алєа бастады.

Јкесі ќайтыс болєан, ќаражат жаєынанќиыншылыќ кґре бастаєан Јлімхан Ермеков Санкт-Петербург университетіне конкурссыз тїсугемїмкіндік болып тўрса да, Сібірдіѕ еѕ ірі оќу-білімошаєы Томск технологиялыќ институтыныѕ тау-кен факультетін таѕдады. Томскіде Ј.Ермековкјсіби біліммен ќоса сібірлік ўлы тўлєаларН.Ядринцев, Г.Потанин, В.Шашков, т.б. єўламаларарќасында тамаша гуманитарлыќ дайындыќтанґтті. Біз соѕєы кезеѕде Шоќанныѕ ќўрдасы, жанаяспас, пікірлес досы болєан Г.Н.Потанин туралыбірді-екілі жазып жїрміз, ал «Сибирь-как колония»аталатын еѕбегімен патша їкіметініѕ ўлт саясатынажјне Сібірді ќанауына ќарсы шыќќан Н.Ядринцеваты да ќазаќ зиялы ќауымыныѕ назарында болуыкерек. Оныѕ «целью образования должно быть:внушение любви к своему племени, к судьбе его,а не стремление оттолкнуть его от прежней семьи,вырвать его и предоставить массам ту же нищету,несчастье и вымирание» деген сґздері ќўндыаксиома есебінде біздіѕ педагогика єылымындаескеріліп отырєаны жґн.

Јлімхан Ермековтіѕ 1930-1932 жылдары ќазаќзиялы ќауымыныѕ ґкілдерімен ОГПУ-діѕ ішкі

тїрмесінде отырєаны жўртшылыќќа мјлім. БўлКеѕес їкіметініѕ ќазаќ азаматтарын жаппай ќырып-жоюды бастаєан уаќыты еді. Екі жыл тїрмедеотырєан Ј.Ермеков бўл жолы «Ашыќ хат» жазып,ґзініѕ ўлтшылдыєын мойындап, аман шыќты.Јлімханныѕ хаты - астарлап оќысаѕ, тамашадерек, ол ґзініѕ большевиктердіѕ жїргізген ќазаќбайларын кјмпескелеу, отырыќшыландыру жјнеўжымдастыру саясатына ќарсы шыќќанын, себебітґѕкерістіѕ (социалистік реконструкция) халыќтыѕшаруа ќорын шайќайтын, ќўрбандыќќа јкелетіналдын ала білгендігін жазады: «Мен студенттікжылдарымда Ядринцев, Потанин пікірлері бойыншатјрбиеленген едім. Сібірдіѕ тґѕкерісшілжазушылары артта ќалєан елдердіѕ таєдырынажаны ашып, кґѕіл бґліп, мўндай елдер капиталдыќўрылыс уаќытында болатын шаруа тўрмысындаєыґзгерістерге шыдамайды, кґтере алмайды деушіеді» дейді ол.

Томскіде студент кезінде жинаќтаєанбілім, єўламалардан алєан кеѕес Ј.Ермековке1917-1920 жылдары ќазаќ жерініѕ шекарасынбелгілеу їшін жїргізген кїресінде де мыќты негізболды. Кґп зерттеушілер ќазаќ шекарасы туралыјѕгімені тек 1920 жылєы Кремльдегі тамызкеліссґздерімен єана байланыстырады, ал шынмјнінде бўл мјселе 1917 жылєы сјуірдіѕ 27-ненмамырдыѕ 7-не дейінгі аралыќта Семей ќаласындаґткен ќазаќ съезініѕ «Автономия жјне ґзін-ґзібасќару» туралы ќарарынан басталады. Осысъездіѕ алдында єана Томскідегі оќуын їзіп, Сібіроќу орындарында оќып жїрген ќазаќ жастарынсоѕына ертіп келген Ј.Ермеков ўйымдастыружўмысына да, съезд хатшысы ретінде жїргізугеде, ќарарларды дайындауєа да ќатысты.

Облыстыќ ќазаќ съездерініѕ ќарарларынегізінде 1917 жылы 21-26 шілдеде Орынбор

KÀÇÀK ØÅÊÀÐÀÑÛYØIÍ ÊYÐÅÑ

ќаласында ґткен бірінші жалпыќазаќтыќ съездЌазаќ ўлттыќ-территориялыќ автономия ќўрутуралы шешімге келді. Бўл Ј.Ермековтіѕ 1930жылы ОГПУ тергеушілеріне берген мјлімдемесіндеде бар (Ґскембаев Ќ. Ј.Ермековтіѕ ќоєамдыќ-саяси жјне аєартушылыќ ќызметі. 1891-1970 жж.Ќараєанды, 2003). Бірінші ќазаќ съезініѕ бастышешімдерініѕ бірі жер мјселесіне ќатысты болды,оныѕ басты ережелері ќазаќ халќы ґзінееншілі жерге орналасып болєанєа дейін ќазаќжері ешкімге берілмейді, ќазаќ пайдасынан

алынып кеткен жер учаскелері,ќазына мїлкі аталып келгентоєайлыќтар ќазаќтардыѕ ґзінеќайтарылады..., т.б.

Бірінші жалпыќазаќтыќсъезд Ресейде жоспарланєанУчредительное собраниеге ќазаќхалќыныѕ атынан 81 адамныѕтізімін ўсынды, оныѕ ішінде26 жасар Ј.Ермеков те болды.Екінші жалпыќазаќтыќ съезд1917 жылдыѕ желтоќсаныныѕ5-12 арасында Орынборќаласында ќазаќтыѕ саясатќакґзі ашыќ жјне белсендіазаматтарыныѕ тїгелге жаќынќатысуымен ґтті. Екі съездаралыєында земствобасшыларыныѕ бірі ретінде елішінде де, Сібір орыстарыменкеліссґздерде де бірталайшаруаларды атќарєан ЈлімханАлаш автономиясын ќўру туралыдекларациядан наќты іс-јрекеттерге кґше бастады, олїкімет жјне басќару жїйесінќалыптастыру, ўлт кеѕесі, оќу-аєарту, ќазына, мїфтилік, сот,милиция, азыќ-тїлік, т.б.

Осы съезде Алаш автономиясыныѕ шекарасынаќты айќындалды. «Бґкей даласы, Орал, Торєай,Жетісу, Семей, Сырдария облыстарыныѕ, Ферєана,Самарќанд облыстарыныѕ ќазаќ уездері, Закаспийоблысы мен Алтай губерниясыныѕ ќазаќтармекендеген аудандары енуге тиіс. Тегі бір,мјдениеті, тарихы жјне тілі бір ќазаќ халќы басымтўтас аумаєынан территориялыќ автономияќўрылсын» деген шешім - съездіѕ еѕ бастыжетістігініѕ бірі. Осы аумаќты мекендеген ќазаќтанґзге азшылыќтар этнос ґкілдеріне ќўќыќтыќкепілдіктер береді, Алаш мекемелеріндепропорционалды тўрєыдан ґзге этнос ґкілдеріде ќатысатын болады.

Алаш Орда азаматтары автономия ќўрумјселесімен азамат соєысыныѕ ауыр жылдарындада шўєылданды. Оныѕ аќ гвардия ќўрамындаєыДутов жјне Колчак їкіметтерімен, Комучпен,Башќўрт їкіметімен одаќтасуын басќаша тїсіндіруќиын. Біраќ аќ гвардия ќўрамындаєы монархистермен шовинистер Алашты мойындамай, оныѕ ґзініѕеншілі жерін бір тудыѕ астына жинауына мїмкіндікбермеді. Алаш азаматтарына автономиянымойындайтын одаќтас керек еді. 1918 жылы19-21 наурызда Ј.Бґкейхановтыѕ тапсырмасыментелеграф арќылы Мјскеудегі Ленин мен Сталинменсґйлескен Ј.Ермеков пен Х.Єаббасовбольшевиктердіѕ алдына еѕ басты мјселені ќойды,ол ќазаќтыѕ территориялыќ тўтастыєын тану,автономия есебінде ґмір сїруін ќолдау. Бўлкеліссґздер 1918 жылдыѕ мамыр айына дейінжалєасты жјне ќазаќтыѕ ата ќонысында ґздерінґздері билеу ќўќыєыныѕ іке асырылуын талап етутўрєысында болды. Большевиктер болса ґздерініѕреволюция алдындаєы јр ўлтќа бостандыќ беру(самоопределение нации) туралы уаєдаларынантанып кете алмай, ал шын мјнінде ўлан-байтаќ

Биыл Алаш ќозєалысыныѕ кґрнекті ґкілі,профессор Јлімхан Ермековтіѕ туєанына -

120 жыл. Ґзініѕ ґмірбаянында 1891 жылы тудым депжылын жазєанымен, туєан кїнін кґрсетпеген екен.Јлімхан сан ќилы ќабілет иесі болєан. Біраќ оныѕ санќырыныѕ ішінен мемлекетшілдігін ерекше айтќанжґн, ал осы ќасиетініѕ кґрінер тўсы, еліне сіѕіргенеѕбегініѕ еѕ елеулісі ќазаќ жерініѕ шекарасын белгілеужолындаєы кїресі деп есептейміз. Бўл мјселе 1920-шы жылдары ґте ґзекті еді. Жаѕа ќўрылып жатќанЌазаќ республикасыныѕ ќўрамына байырєы ќазаќжерін тїгел жинау оѕай болєан жоќ. Јсіресе, ќазаќмјселесін тек ќарулы кїшпен шешуге даєдыланыпалєан Сібір басшылыєы ќазаќ саясаткерлерініѕ Ертісбойын Ќазаќ республикасына ќосу ниетіне ќарсышыќты. Бўл кїрес бірнеше жылєа созылып, аќырыКремльде В.И.Ленин алдында екі жаќ ымыраєа келді.Соныѕ ґзінде де Ертістіѕ оѕ жаєасындаєы елдімекендерді ўрыс-жанжалмен алєанымыз јлі деќариялардыѕ есінде болар. Тарихшылардыѕтарапынан бўл мјселе јлі де тїбегейлі зерттеуді ќажететеді. 2006 жылы жарияланєан Н.Б.Сейдинніѕ«Ќазаќстан Республикасыныѕ мемлекеттік шекарасы:ќалыптасуы, мјселелері жјне айќындау барысы» аттыєылыми монографиясында 1917-1920 жылдары Алашазаматтарыныѕ жер їшін кїресі тым їстірт

баяндалєан. Бўл зерттеуде еѕ болмаєандаЈ.Ермековтіѕ ќайраткерлік ќажырынажаќсы сипаттама берген Д.Аманжолова,Т.Жўртбай, Ќ.Ґскенбаев еѕбектері де атапґтілмеген. Соѕєы кезде жарыќ кґрген бірді-екілі публицистикалыќ маќалалар бўлтаќырыпты ашуєа аздыќ ететіні сґзсіз. Ќазіргікїні Каспий жаєалауыныѕ, Ертіс бойыныѕтабиєи байлыєын пайдаланып жатќаназаматтар ол жердіѕ кімніѕ арќасындаґздеріне дјулет болєанын білуі керек. Ертісбойыныѕ елі де Ќазаќстанныѕ территориялыќтўтастыєын ќамтамасыз етіп, ата жўртты біртудыѕ астына жинаєан Алаш ќайраткерлерініѕрухын есіне алып отырса лјзім. Орта Ертісґѕірінде патша заманында Ямыш тїрмесіндежарты жылдай отырєан Јлихан Бґкейхановтыѕізі бар. ХІХ єасырдыѕ соѕы мен ХХ єасырдыѕбасындаєы ќазаќ ќайраткерлерініѕ Керекугекелмегені, ќызмет істемегені жоќ шыєар.Олардыѕ ішінде ќазаќќа ґзініѕ ата-бабадан мўраєаќалєан туып-ґскен жерін ќайтарып алып бергенЈлімхан Јбеуўлы Ермековтіѕ орны бґлек. Ертісжаєасында Јлімханєа арнап кґрнекті ескерткіштўрса, артыќ етпейтін болар.

ЌОЄАМ 523 шілде, сенбі, 2011 жыл

№83 (14720)www.saryarka-samaly.kz

отарларды да саќтап ќалєысы келіп јѕгіме созылаберді.

Жан-жаќтан жау ќысќан кезде, азаматсоєысыныѕ жалынына оранєан Ресей билігінќолдарына алєан большевиктер алєашќы кездеујделерді ќарша боратты, осыныѕ негізіндеалдымен Тїркістан автономиялыќ республикасыќўрылып оныѕ ќўрамына бўрынєы Тїркістангенерал-губернаторлыєына ќараєан Жетісу менСырдария облыстары ґтіп кетті. Ќазаќ автономиясыкешеуілдей берді, Еділ бойы майдан даласынаайналып, азамат соєысыныѕ ґрши тїскені себептіалєашќы келіссґздер нјтижесіз аяќталды. Уаќыттытекке жоєалтпай бейбіт елді аман саќтаудыкґздеген Алаш кемеѕгерлері «Јскери Кеѕес»ќўрды жјне оныѕ ќўрылуына Ј.Ермековтіѕ ќатысыболды. Алаш полктерініѕ ќўрылу тарихы, олардыѕсоєыс майдандарындаєы ќызметі Д.Аманжолованыѕсоѕєы кездегі еѕбектерінде бірталай жазылып жїр.С.Сейфулинніѕ «Тар жол, тайєаќ кешуінде» деЈ.Бґкейханов пен Ј.Ермековтіѕ Самара ќаласындаКомуч басшылыєынан їш мыѕ солдаттыѕ ќару-жараєы мен киім-кешегін алєаны жазылєан. Томскќаласыныѕ архивінде саќталєан деректерде бўлкелісім сґздерге Алаш јскер бґлімініѕ меѕгерушісікапитан Ќ.Тоќтамысовтыѕ да ќатысќаны айтылады.

Кґп ўзамай азамат соєысыныѕ барысындаДутов жеѕілді, Самарада орналасќан Комуч тарады,большевиктерге ќарсы кїштер Колчак маѕындатоптасты да аќыры 1918 жылы ќарашада «Сібірїкіметі» аталатын монархиялыќ баєыттаєыдиктатура орнады. Ол бірден Алаш їкіметін таратужјне барлыќ билікті, іс ќаєаздарын ќалалыќбасќармаларєа беру туралы жарлыќ шыєарды.Колчак їкіметі онымен де шектеліп ќойєан жоќ,бўрынєы патша армиясыныѕ монархиялыќпиєылдаєы јскерилері Алаш ќайраткерлерінќуєындай бастады. Бўл офицерлердіѕ ішіндејсіресе 1916 жылєы Орталыќ Азия халыќтарыныѕќозєалысын ќанмен тўншыќтарєандар болды. Осыкезеѕдегі ауыр ахуалды атаќты башќўртќайраткері Заки Валиди ґте наќты суреттейдіжјне Колчактыѕ кесірінен ортаќ майдан ыдырапќазаќтар мен башќўрттардыѕ Кеѕеспен ќайтакелісім сґзге баруєа мјжбїр болєанын кґрсетеді:«из за свары между белыми генералами и ихвраждебности... ухудшение наших дел былонеизбежным. В связи с этим переговоры сСоветами надо было начинать незамедлительно».

1919 жылдыѕ аќпан айында Алаш јскеріОрынбор тїбінен шегініп, Алаш басшылары Кеѕесїкіметімен келіссґздерін бастады. Заки Валидибашќўрт јскерін бастап амал жоќ Кеѕес їкіметінмойындады. Оныѕ естеліктерін оќу да ауыр:«приветствуя солдат, я с трудом сдерживал слезы.Многие солдаты плакали. Когда переходзакончился я зарыдал навзрыд...Мы пожертвовалиидеалами свободы и демократии, мы отдали ихв руки Таболиных, Колесовых, склонили головыперед врагами, с которыми боролись с такимупорством...».

Мјскеуге Орынбордан Ахмет Байтўрсыновбастаєан ќазаќ, Заки Валиди бастаєан башќўртделегациялары бірге аттанды. Бўлар ол кездеЛенинніѕ јр ўлт ґзініѕ таєдырын ґзі шешеді,федерациялыќ мемлекет ќўрамыз дегеніне їмітте артып еді. Осыныѕ артынша башќўрттардыРесейдіѕ губерниясы ретінде тану туралы шешімшыєып, Заки Валиди бірден Кремльге ґкпелепОрта Азиядаєы большевиктерге ќарсы «басмашы»ќозєалысына араласып кетті де, ќазаќ таєдыры1920 жылдыѕ тамыз айына дейін бір тоќтамєакелмей ќойды. Ол кезеѕде ќазаќ даласынбасќаратын «Јскери–революциялыќ комитет»(ВРК)ќўрылды, оныѕ ќўрамына Алаш ќайраткерлеріде енді, біраќ ќазаќ жерін бір тудыѕ астына жинаукешеуілдей берді. Ќазаќтыѕ ґкілеттілігі деќаншалыќты дјрежеде танылатыны белгісіз болды.Осы мјселелердіѕ барлыєы 1920 жылєы тамыздыѕМјскеуде келсіссґздер барысында шешілді.

Алаш їкіметі таратылєаннан кейін де ќазаќазаматтары кеѕес жїйесін пайдаланып, Ќазаќавтономиясы мен оныѕ жерініѕ тўтастыєы їшінкїресін жалєастыра берді. Бір жаєынан бўєан Кеѕесїкіметініѕ алєашќы уаќытта Ќазаќстанды басќарудаАлаштыѕ ќалыптаса бастаєан тјжірибесін жјнемамандарын пайдалану саясаты да јсер етті.Шын мјнінде ќазаќтыѕ іске татыр азаматтарыныѕбјрі де Алаш маѕына топтасќан еді, Кеѕес їкіметіолармен, амал жоќ, санасуєа мјжбїр болды. БўєанСталинніѕ «Мен А.Байтўрсыновты біздіѕжаќтасымыз немесе революционер-коммунист депесептемеймін, дегенмен оныѕ ревкомда болуыќажет...» деген сґздері де куј. А.Байтўрсынов ґзкезегінде Алаш азаматтарын Орынборда жаѕаќўрылєан ревкомєа тартуєа бар кїшін салды.Осылайша 1920 жылдыѕ 3 сјуірінде Сибревкомќарамаєынан јлі шыєа алмай жїрген Семейгубкомынан Јлімхан Ермеков Ќырєыз (Ќазаќ)јскери-революциялыќ комитетініѕ ќарамаєынаќызметке шаќырылды.

Семей губкомы Орынбор јскеритрибуналымен ќорќытќан соѕ єана ЈлімханЕрмековті босатады. Еѕ бастысы, Семейдегіќызметінен јлі босамаєан Јлімхан Ќырєыз (ќазаќ)ревкомыныѕ тапсырмасымен Омбыда Сибревкомалдында «Семей губерниясындаєы жалпы жаєдайжјне ќазаќтар» деген баяндама оќиды. Осыныѕалдында Ј.Ермековтіѕ Керекуге барып, уездікревком жанынан Ќазаќ бґлімін ашуы, оєанАхметолла Барлыбаевты сайлауды ўйымдастыруы,т.б. ќызметтері Алаш азаматтарыныѕ солтїстікшекара мјселесіне ќатты алаѕдаулы болєандыєынжјне осы шаруаєа жауаптылыќты Ј.Ермековтіѕмойнына алєандыєын кґрсетеді. Ј.Ермековтіѕшекара мјселесіне ќатысты шаќырылєаны Ќырєыз

(Ќазаќ) јскери-революциялыќ комитетініѕ 1920жылдыѕ маусымында РКФСР Ўлт істері Халыќкомиссариатына Ќырєыз (Ќазаќ) Кеѕестікавтономиясын ќўру туралы жобаєа байланысты«Ќырєыз (Ќазаќ) ґлкесініѕ территориясы меншекарасы» деген ќўжатты ўсынуынан–аќ білінеді.Бўл ќўжатќа бірден ќарсы пікірлер айтыла бастадыжјне жоєарыдаєылар Ќазаќ республикасына Оралоблысыныѕ Гурьев, Ілбішін жјне Орал уездерін,Торєай облысыныѕ Ќостанай уезін, Аќмолаоблысыныѕ Петропавл, Омбы, Кґкшетау уездерінќосуєа їзілді-кесілді ќарсы шыќты. Ј.Ермеков болса1917 жылєы екінші жалпыќазаќ съезініѕшешімдерінде кґрсетілген ќазаќ елініѕ автономияболуын жјне шекарасын белгілеуді жаѕа жаєдайдажїзеге асыруы керек болды. Бўл кезеѕдебольшевиктерге ўлт кґсемдері есебінде танылыпќалєан Ј.Бґкейханов , А.Байтўрсынов ,Ж.Досмўхаммедов, М.Тынышпаев, т.б. азаматтарєаќараєанда Ј.Ермеков жас саналатын жјне саясисахнада бірінші рґлде кґрінген жоќ болатын.Ј.Бґкейханов пен А.Байтўрсынов Кеѕесќарамаєындаєы Ќазаќ автономиясы жјне оныѕжер шекарасын белгілеу їшін кїреске Јлімхандыосы мјселелердіѕ бјрін есептей келе ќосты жјнеоєан барлыќ жаєынан аќыл-кеѕесін беріп, демепотырды.

Ј.Ермековтыѕ 1920 жылы 17 тамыздаМјскеуде жасаєан «Ќазаќ АКСР-ніѕ жалпы жаєдайыжјне оныѕ шекара мјселелері» баяндамасыосылайша бір-екі жылєа созылєан кїрес барысындадайындалды жјне Алаш зиялы ќауымыныѕ негізгіўстанымын айшыќтады. Алаш арќылы бўл талапќазаќтыѕ елім деген азаматтарыныѕ бјріне детарады, кейін Кеѕес орныєып, ќазаќ зиялы ќауымыќуєын-сїргінге ўшыраєаннан кейін де жалпыхалыќтыѕ басты мїддесі, ќўндылыќ ретінде ґмірсїре берді.

Ќырєыз (Ќазаќ) автономиясын ќўру, оныбасќару жјне шекарасын белгілеу туралы кеѕес1920 жылы 9-10 тамызда басталады. Ќырєыз(Ќазаќ) ревкомынан С.Пестковский, Ј.Жанкелдин,А.Кулаков, А.Мырзаєалиев, Ј.Јлібеков,П.Петровский, т.б., РКФСР Ўлт істері ХалыќКомиссариаты тґраєасыныѕ орынбасарыМ.Сўлтанєалиев, Тїріккомиссиядан Г.Сафаров,Сибревком, Омбы, Астрахань, Челябі, т.б. облысбасшылары ќатысќан ірі жиын тиянаќты шешімгејкелмеді. Біраќ Јлімхан Ермеков Астрахань, Орал,Торєай, Аќмола, Семей, Сырдария, Закаспий(Маѕќышлаќ), Самарќан, Ферєана облыстарынаќарайтын жерлерден ќазаєы басым, яєни5,5 миллион ќазаќ мекендеген 3467922 шаршышаќырым жерді Ќазаќ республикасыныѕ ќўрамынаберу ќажеттілігін дјлелдеді. 12-14 тамызда болєанмјжіліс те нјтиже бермейді. Еѕ соѕында јбденашынып алєан екі жаќ јѕгімені В.И.Ленинніѕ ґзіќатысќан 17 тамыздаєы БОАК пен ХКК-ніѕ біріккенотырысында талќыєа салуєа келісті. Јлімхан ЕрмековЌазаќ мемлекетініѕ таєдырын шешкен, оныѕшекара-мекенін аныќтаєан осы отырыста негізгібаяндаманы жасады. Ол ґзініѕ естеліктерінде«Каспий теѕізініѕ теріскей жаєасындаєы ўзындыєы70-80 шаќырымєа, Нарын ќўмына дейін созылєан,шаруашылыќќа тиімді шыєанаќ-бўєаздары орыспомещиктеріне, алпауыттарына јперілген, басќашаайтќанда П.А.Столыпинніѕ Мемлекеттік Думада«Ќазаќ жерін игеру» деуінен кейін «Миллионныйфонд» деп аталєан ґѕірді жјне Ертістіѕ ќазаќжерінде аєатын ґне бойыныѕ екі жаєын, оншаќырымнан ќатарластыра кесіп алып, сібірлікказак-орыстарєа тартып јперген жерлердіболашаќ Ќазаќ республикасына ќосу керектігінмен айттым» дейді.

Бўл мјселені бізге жазуєа оѕай, ал шын мјніндеЈ.Ермековтіѕ аузынан осы талап шыєысмен-аќВ.И.Ленинніѕ алдында ќызу пікірталас басталыпкетті. Большевик кґсемдер Ш.Элиава, Н.Брюханов,Н.Крестинский сґзбен ќарсы болса, ќазаќќаґктемдік жїргізіп ќалєан шекаралас Астраханьмен Сібір басшылары Јлімханныѕ жаєасынажармасты. Ј.Ермеков болса В.И.Ленинге біз жекереспублика болєанымызбен, федерациядан шыєыпбара жатќан жоќпыз, орталыќќа біз декґмектесеміз деп ґзіне одаќтас тапты. Аќырыбасќа ујжі таусылєан В.И.Ленин «жергіліктіаймаќтарда ќай халыќ кґп болса, жер соєанберілсін» деп Јлімханды жаќтап шыќты. Оныѕїстіне, ќазаќ жерініѕ тїкпір-тїкпірінен ќазаќ жерініѕбіртўтастыєын талап еткен хаттар Кремльгеаєылды. Осы шешімнен кейін Ќазаќ автономиясытуралы декретті дайындау, оныѕ ережелері меншарттары єажап жылдамдыќпен жїрді. Осы тўстаєўнныѕ Мґде ханыныѕ «жер - мемлекеттіѕ негізі»деген ќанатты сґзі еске тїседі, жер мјселесішешілгеннен кейін мемлекет ќўру туралы ќўжаттыдайындау техникалыќ шаруа болатын. Осылай1920 жылдыѕ 26 тамызында Ќазаќ автономиялыќмемлекеті дїниеге келді. Бўл єажайып ўлы жеѕісболатын , егер де ќазаќ азаматтарыауыртпашылыќќа толы 1919-1920 жылдардакїреспесе, біз ўлан-байтаќ ќазаќ жеріне иелікжасай да алмай ќалар едік. Егер бір-екі жылкешіксек, 1923 жылєы Сталиндік бетбўрысќа тїсіп,саяси-территориялыќ жаєдайымыз да басќашаќалыптасар ма еді, кім білсін?

Тарихшы есебінде 1920 жылєы шекара белгілеукїресін ўлттыќ мемлекеттіѕ ўлы кезеѕдерініѕ бірідеп баєалау жґн деп есептеймін. Ал осы шаруаєаАлаш атынан жауапты болєан, жалындаєан жасЈлімхан - ќай заманда болмасын, ќазаќ саясиэлитасына, јсіресе, елім-жерім, мемлекетім дегенжас азаматтарєа їлгі боларлыќ тўлєа.

Жамбыл АРТЫЌБАЕВ,тарих єылымдарыныѕ докторы,

профессор.

ЇНДЕУІ

2011 жылдыѕ 1 тамызы - ќасиетті Рамазанайыныѕ бірінші (1) кїні

министрліктер мен салалар жетекшілеріне, облыс, ќала, аудан басшыларына,кјсіпкерлер мен ел халќына ќасиетті Рамазан айына ќатысты

Мейірімді, рахымды Алланыѕ атыменбастаймын! Ќўрметті мўсылмандар,отандастар! Биыл - сїйікті Отанымыз їшінерекше жыл. Ел тјуелсіздігініѕ 20 жылдыєы.Дјл осы айтулы кезеѕде егемен еліміз ИсламЫнтымаќтастыќ ўйымыныѕ тізгінін ќолєаалып, ќазаќтыѕ байтаќдаласыныѕ шежіре -тарихы Исламмен бітеќайнасып жатќандыєындїйім жўртќа паш етуде.

Т ј у е л с і з д і г і м і з д іалєалы бергі аз єанамерзім ішінде елімізаяєынан тік тўрып,ќарќынды даму жолынатїсті. Алла таєаланыѕмейірім-рахымы тїсіп,Ќазаќстан жўрты мерейлі20 жылдыєын јлемалдында абыроймен,толаєай табыс жјнеб е р е к е - б і р л і к ,ынтымаќпен ќарсы алыпотыр. Небары жиырмажылда єасырєа татырлыќ орасан зор істератќарылды. Халыќаралыќ мјртебеліўйымдарєа тґраєалыќ етті. Мўныѕ ќай-ќайсысы да елім, жерім, халќым деген јрбіротандасымыздыѕ маќтаныш сезімі менќуанышын тасытары сґзсіз. Бўл табыстардакеѕпейіл де жомарт халќымыздыѕбейбітсїйгіш дархандыєыныѕ їлесі мол депбілемін. Алла таєаладан еліміздіѕ одан јрібиік белестерге кґтеріле беруін тілеймін.

Мїмкіндігі бар отандастарымды осынауќасиетті де, берекеге толы айда Алларазылыєы їшін игі істерді мейлінше кґбірекжасауєа шаќырамын. Жыл сайын Рамазанайы келуімен дїкендер мен базарларда азыќ-тїлік баєаларыныѕ кїрт ќымбаттап кететінін

кґріп жїрміз. Бўл, јрине, халыќтыѕ орындынаразылыєын туєызады. Мїбјрак айдакјсіпкер мўсылман бауырларымды Жасаєаниеміздіѕ мейірімін тілеп, азыќ-тїліктіѕ,ќонаќїйлер мен ќоєамдыќ ќызметтердіѕбаєасын 10 пайызєа жеѕілдетуге шаќырамын.

Ќоєамдыќ кґліктерде жїруаќысы , коммуналдыќтґлемаќылар жјнет е л е к о м м у н и к а ц и я л ы ќбайланыс тарифтері деосылай тґмендетілсе.

Жўртымыз ќасиетті айдаАлла таєаланыѕ ашуы менќаћарын тудыруєа себепшіараќ-шараптан, шариєатымызтыйым салєан басќа дахарам іс-јрекеттерден аулаќболса деген тілегім бар.Мейрамханалар мен жиын-тойларда ішкіліктіѕ ешбіртїрі ішілмесе, дїкендердесатылмаса. Себебі, ардаќтыМўхаммед (с.є.с.)пайєамбарымыздыѕ ќўдси

хадисінде Алла таєала ішімдік ішкенді,ішкізгенді, сатќанды, сатып алєанды, сондай-аќ оны жасап шыєарєанды лаєынеттеген.

Ќасиетті Ќўран кјрімде: «Јй, иманкелтіргендер! Араќ ішу, ќўмар ойнау, пўттарєатабыну жјне бал ашатын оќтар – ластыќ,шайтанныѕ iстерi. Мўратќа жетем десеѕдеролардан аулаќ болыѕдар», - делінген(«Маида» сїресi, 90-91 аят).

Бўл їндеу барша адамзат баласына молризыќ беруші Алла таєаланыѕ разылыєынабіздіѕ жўртымыз мўнан јрі ќарай да бґленіп,сауабына ие бола берсе деген ізгі маќсаттантуып отыр. Сауапты амалдар жасаудыѕ сјтінќолдан шыєарып алмайыќ, аєайын!

Бірінші тамызда ќасиетті рамазан айы,ораза басталады. Рамазан – айлардыѕ еѕќайырлысы, уаќыттыѕ еѕ киелісі. Рамазанжай уаќытта жасаєан жаќсылыќтар менсалиќалы амалдар сауабыныѕ еселеніпжазылатын ќўтты ай. Рамазан асыєа кїтіп,ќимай ќоштасатын, Ќўран Кјрімніѕ асылаяттарыныѕ тїсе бастаєан мїбјрак айы болыптабылады. Ол – сауабына теѕ келері жоќЌадір тїні бар еѕ берекелі ай. Рамазанжыєылєанды демеп, жылаєанды жўбататын,мўѕды-мўќтаждардыѕ кґѕілін жадырататынжанашырлыќ айы.

Рамазан – ґзініѕ ішкі жан-дїниесіменсыр бґлісіп, пенденіѕ шын ыќыласыментјубаєа келу айы. Бўл айда мўсылмандаржаппай ораза ўстайды. Ораза – тек ішіп-жеуге ауыз бекіту емес, Алла разы болмайтынбарлыќ істерден тыйылып, кїллі жаманойлардан, пиєылдан арылу. Оразадамўсылманныѕ кґзі тек аќиќатќа єана ашылып,ќўлаєы тек жаќсы насихатты єана тыѕдайды.Тілі бос сґздерге бармайды, ќолы тек ізгілікжасап, аяєы сауап іздеп жїреді. Кїнјларданбойын аулаќ ўстап, жаќсылыќты кґбірекжасауєа ўмтылады. Ораза мўсылманды баршакїнј атаулыдан саќтайды.

Араб тіліндегі «саум» (ораза) сґзініѕмаєынасы «бір нјрседен алшаќ тўру, адамныѕґзін тізгіндей білуі» деген ўєымды білдіреді.Ораза – мўсылманныѕ бес парызыныѕ бірі.Оразаныѕ сауабы да, пайдасы да мол. Оразатўтќан адам ґзіне берілген ныєметтердіѕќадірін біліп, тїшкірік етеді. Ораза адамныѕрухын кемелдендіріп, нјпсісін тізгіндейді,

ЌАСИЕТТІ РАМАЗАН АЙЫсабырлы болуєа їйретеді, реттіліккетјрбиелейді.

Оразаныѕ медициналыќ пайдасы да аземес. Ораза - ем ретінде ішек ауруларына,іш ќатуєа ќарсы ќолданылатын дјру. Асќазанмен ішек ауруларыныѕ жаќсаруына даыќпалы бар. Асќазан мен ішек жўмысыныѕбелгілі бір уаќыт аралыєында тыныєуынќамтамасыз етеді. Ішкі мїшелергежиналатын майларды ерітіп, метоболизмдіжандандырады. Бїйрек, бауыр, ќуыќ, ќантдиабеті, жїрек пен ќантамыры ауруларынатґзімділікті арттырады. Ас ќорытудыжеѕілдетеді. Оразаныѕ тјн сўлулыєына тигізерыќпалы да мол.

Рамазан айында ораза ўстау арќылыадамдардыѕ бір-бірімен аралас-ќўраластыєыарта тїседі. Барша мўсылмандардыѕ біруаќытта ауыз бекітіп, ауыз ашар уаќытынбірге кїтеді, тарауих намазын жамаєатпеноќу, Ќадір тїнін ќарсы алып, Айт мерекесінбірге атап ґтуі бауырластыќты ныєайтып,мўсылмандардыѕ ґзара сїйіспеншілігінарттырады. Бўл айда јр мўсылман пітірсадаќасын береді. Пітір садаќасы – адамболып жаратылєанымызєа шїкіршілік ету жјнесауапќа кенелу маќсатында берілетін Рамазанайына тјн садаќа. Бўл садаќаныѕ Ораза айтнамазына дейін берілгені дўрыс. Биылєыжылы пітірдіѕ мґлшері јр мўсылманєа150 теѕге болып белгіленеді.

Рамазан айында тілеген тілектеріѕіз,оразаєа деген ниеттеріѕіз ќабыл болсын!

Мјшћїр Жїсіп орталыќмешітініѕ баспасґз ќызметі.

ИМАНДЫЛЫЌ

ЌАЗАЌСТАН МЎСЫЛМАНДАРЫ ДІНИ БАСЌАРМАСЫЖЈНЕ ОРТА АЗИЯ МЇФТИЛЕР КЕЅЕСІНІЅ ТҐРАЄАСЫ,БАС МЇФТИ, ШЕЙХ ЈБСАТТАР ЌАЖЫ ДЕРБІСЈЛІНІЅ

ЖАРЫЛЌАУШЫ АЙДАЖЎРТЌА ЖЕЅІЛДІК ЖАСАЙЫЌ

Басылуєа ќол ќойылєан уаќыты 17.00.Тапсырыс Г11-1461.

Павлодар облыстыќ«Информ-Бюро-Экибастуз»

ЖШС “PrimaLux”баспаханасында басылды.

ЌР, Павлодар облысы,Екібастўз ќаласы,

Јуезов кґшесі, 15-їй.Газеттіѕ сапалы басылуына

баспахана жауап береді.Телефоны: 8/7187/755044.

ДиректорыН.С.ТЫШЌАНОВА

Бас редакторыМ.М.ОМАРОВ

Телефоны 32-20-11

Газет аптасына їш ретшыєады, апталыќ

таралымы 40119 дана,бїгінгі кґлемі 2 б.т.

Жауапты хатшы 61-80-19Јлеуметтік мјселелер:саясат, заѕ, јдебиет61-80-23;Имандылыќ, отбасы, спорт61-80-20;Экономика 61-80-37;Ауыл шаруашылыєы,тўрєын їй мјселесі61-80-18;Мјдениет, денсаулыќ,«Айналайын», білім, тіл61-80-17;«ЖАС times»61-80-18;Жарнама бґліміE-mail:s_samaIy_reklama@maiI.ru32-36-82, 32-09-31;Маркетинг жјне таратубґлімі 32-09-89.

Хаттар, ќолжазбалар,фотографиялар мен суреттер

рецензияланбайдыжјне ќайтарылмайды.

Телефоны 61-80-13Бас редактордыѕорынбасарлары –61-80-23, 61-80-18.

Редакция оќырмандардантїскен барлыќ хаттарєа

тегіс жауап берудіміндетіне алмайды.

Жарнамалыќматериалдардыѕ

мазмўнына жарнамаберушілер жауап береді.

Авторлардыѕ пікірлеріредакция ўстанєанкґзќарасќа сјйкескелмеуі де мїмкін.

«Сарыарќа самалынан»алынєан материалдарєа

сілтеме жасалуєа тиіс.

Павлодар облысы јкімдігіПавлодар облысы ішкі саясатбасќармасыныѕ шаруашылыќ

жїргізу ќўќыєындаєы«Аналитикалыќ аќпарат орталыєы»

коммуналдыќ мемлекеттіккјсіпорны «Сарыарќа самалы»

облыстыќ газеті

Жарияланєанмаќалаларды,

фотосуреттерді жјнебезендірулерді кґшірмелеу

тек КМК рўќсатыменжїзеге асырылады.

Меншік иесі : «Павлодар облысы јкімініѕ аппараты»мемлекеттік мекемесі (Павлодар ќаласы)

Газет Ќазаќстан Республикасыныѕ Мјдениет жјне аќпарат министрлігіндетіркеліп, тіркеу туралы 25.12.2009 ж. №10573-Г кујлігі берілген

Редакцияныѕ мекенжайы:140000, Павлодар ќаласы,Ленин кґшесі, 143 їй. Теле/факс 61-80-13

Газеттіѕ нґмірі «Сарыарќа самалыныѕ» компьютер oрталыєында теріліп, беттелді.

E-mail: s_samaIy@maiI.ru

Басылым Ќазаќстан Республикасы жјне Ресейдіѕ Омбы, Новосібір облыстары,Алтай ґлкесі жјне Монєолияныѕ Баян-Ґлгей аймаєына тарайды.ГАЗЕТ 1979 ЖЫЛЫ «ЌЎРМЕТ БЕЛГІСІ» ОРДЕНІМЕН МАРАПАТТАЛДЫ.

Газеттіѕ Интернеттегі мекенжайы: www.saryarka-samaly.kz

Коммуналдыќ мемлекеттік кјсіпорныныѕ мекенжайы: Павлодарќаласы, Ак.Марєўлан кґшесі, 102-їй, e-mail:kense-cai@mail.ru

Кјсіпорынныѕ Интернеттегі мекенжайы: www.aimak-ainasy.kz

Номердіѕ кезекшіредакторы

Жарќынбек АМАНТАЙ.

ЈЛЕУМЕТ823 шілде, сенбі, 2011 жыл№83 (14720)www.saryarka-samaly.kz

Газет сайтына кірушілердіѕ саныКеше тїске дейін - 611

Бўл айда - 20735Жалпы -413397

Баспа индексі 65441.

«Сарыарќа самалы» газетініѕ јрбір номері Сіздерге тўраќтыјрі уаќытылы жеткізілуі біз їшін аса маѕызды. Газетті тасып-жеткізу ќызметіне байланысты ґтініш-тілектеріѕізді ескереотырып, тґмендегі сауалнамаєа жауап берулеріѕізді сўраймыз:

1. Газетті уаќытылы алып тўрасыз ба?

2. Аптасына неше рет жеткізіледі?

3. Сізге газетті кім жеткізіп береді?

4. Газеттіѕ соѕєы номері ќолыѕызєа

ќашан тиді жјне ол ќай номері еді?

5. Поштаныѕ газет-журнал жеткізу

ќызметіне кґѕіліѕіз тола ма?

Осы сауалнамаєабайланыстыжауаптарыѕызды тґмендекґрсетілген мекенжайєажіберулеріѕізді немесетелефон арќылыхабарласуларыѕыздысўраймыз.

Мекенжайымыз: Павлодар ќаласы, Ленин кґшесі,143 їй. «Сарыарќа самалы» газетініѕ редакциясы.Телефоны: 61-80-15.

Баќберді Балтабайўлы Абраев 1951 жылєы 23 шілдеде Ресей Федерациясы, Новосібіроблысы, Ќарасуыќ ауданыныѕ Байтас ауылында кґп балалы ќарапайым шаруаотбасында дїниеге келген. Оныѕ ґмірбаяны жарќын да мјнді, есте ќаларлыќоќиєаларєа толы. Алєаш ауылдаєы бастауыш мектептен сауатын ашып, 1968 жылыЌарасуыќ ауданындаєы Павлодар облысы мен Алтай ґлкесіне белгілі Ќарасарт ќазаќорта мектебін бітірген. Осы жылы аудандыќ оќу бґлімініѕ нўсќауымен Купиноќаласындаєы денешыныќтыру мўєалімдерін дайындайтын 1 жылдыќ педагогикалыќкласына тїсіп, оны тјмамдайды. Еѕбек жолын ауыл мектебінде денешыныќтырупјні мўєалімі болып бастайды.

Јскери борышын Ресейдіѕ Приморьеґлкесі мен Камчатка тїбегінде, КСРОМинистрлер Кеѕесі жанындаєы Мемлекеттікќауіпсіздік комитетініѕ Ќызыл тулы Тыныќмўхиттыќ шекара округініѕ заставаларындакинолог болып, сержант шенінде атќарады.«Шекара јскері їздігі» белгісіменмарапатталєан. Азаматтыќ борышын ґтегенсоѕ ауылдыќ мектепте денешыныќтырупјнінен сабаќ беруді жалєастырады.1973-1975 жылдары КСРО Ішкі істерминистрлігініѕ Новосібір арнайы ортамилиция мектебінде оќып, екі жыл бойымектептегі спорт жўмысыныѕўйымдастырушысы, шаѕєы спортынаннўсќаушы, редколлегия мїшесі болады.Оќу бітірердегі соѕєы арнайы тјжірибеде,бір ай мерзімде Новосібір ќаласында6 бірдей ќылмысты ашып, сол кездегіНовосібір облыстыќ ІІБ бастыєы милициягенерал-майоры Слонецкийдіѕ бўйрыєыменаќшалай сыйлыќпен марапатталады.Оќуда жјне спортта (шаѕєы, биатлон,жеѕіл атлетикадан милиция мектебініѕ ќўрамакомандасы мїшесі) жеткен жетістіктері їшінНовосібір арнайы милиция мектебі бастыєыныѕжјне облыстыќ «Динамо» дербес спортќоєамыныѕ Ќўрмет грамоталарыменмарапатталып, аталєан оќу орнынан заѕгермамандыєын алады.

Оќуды тјмамдаєан соѕ, жас маман –милиция лейтенанты, ґзініѕ сўранысыменЌазаќстан ішкі істер министрлігіне жолдамаалып, милициялыќ ќызмет баспалдаєын1975 жылєы ќазан айынан Павлодар ќаласыныѕИндустриалды аудандыќ ішкі істер бґліміндежедел ќылмыс іздестіру ујкілі, тергеуші болыпбастайды. Тергеуші - аќиќат іздеуші. Бўл - кґпізденетін сала. Ќызмет барысында Бјкеѕ талайќауіпті ќылмыстарды јшкерелеп, істерді жоєарысапада, сонымен ќатар, ќазаќ тілінде детергеген. Осы уаќытта бґлімде 2 мерзімгежолдастыќ сот тґраєасы болып сайланды, бґлімќабырєа газетініѕ редколлегия мїшесі болды.Ќызметтен ќол їзбей, КСРО ішкі істерМинистрлігініѕ Ќараєанды жоєарєы милициямектебін сырттай оќып бітірген.

Їздік заѕгерлік білімі, іскерлік ќасиеттеріоєан ќылмыстыќ істерді тергеуде жоєарыкґрсеткіштерге ќол жеткізуге кґмегін берді. Бўлјрине, назардан тыс ќалмай 1983 жылєыжелтоќсанда Павлодар облыстыќ ішкі істербасќармасы басшылыєыныѕ шешімімен осыбасќарманыѕ жеке ќўрам бойыншаинспекциясына аєа инспектор ќызметінетаєайындалып, 5 жыл бойы облыс ішкі істероргандарында ќызметкерлердіѕ адалдыєын

Ішкі істер министрлігініѕ ардагері, отставкадаєыполиция полковнигі Баќберді Абраев 60 жасќа толды

ÀÄÀËÄÛKÒÀÍ

ÀÇÀÌÀÒÀÉÍÛÌÀFÀÍ

ныєайту жјне заѕдылыќ саќтау жґнінде елеуліќызмет атќарєан. 1988 жылдан облыстыќ ішкіістер басќармасыныѕ ауданаралыќ аса ќауіптіќылмыстар тергеу бґлімініѕ бастыєы, ќылмысаныќтау басќармасы бастыєыныѕ орынбасары,бастыєы ќызметтерін атќарып, тергеу саласыныѕжоєары кјсіби білікті бір маман-басшы ретіндетанылып, адалдыєымен ерекшеленді. Облыстыѕќалалыќ жјне аудандыќ ішкі істер бґлімдеріќызметкерлеріне ќылмыс тергеу жўмыстарындатјжірибелік-јдістемелік кґмек кґрсете білді. Ішкіістер министрлігініѕ тергеу бюллетеніне јдістемелікжјне іс жїзінде (тјжірибеде) ќылмыс ашудаќолданылєан тјсілдер туралы маќалаларыжарияланєан.

1997 жылєы 30 сјуірде ЌазаќстанРеспубликасы Ішкі істер Министрініѕ бўйрыєыменоєан «полиция полковнигі» атаєы берілді. Олбасќарєан бґлім, басќармалар облыстаєы аталмышўжымдар арасында јрќашан алдыѕєы ќатарданкґрінді. Бўєан басты себеп, жеке ќўрамды дўрыстјрбиелеп, олардыѕ жўмыстарын тиімдіўйымдастыру болєан еді. Басты талап - кјсібилік.Кјсібилік сапасын кґтеру жјне тјжірибелімамандарды саќтау маќсатында аудандыќ аныќтауќўрылымдарыныѕ 5 басшысына «полицияподполковнигі» шені Бјкеѕніѕ ўсынысымен берілді.Еѕбектері еленіп 4 ќызметкерге (Ќ.Баженеев -Екібастўз АІІБ, А.Каменов – Ертіс АІІБ, Б.Ќамашев–Баянауыл АІІБ, Нетета – Шарбаќты АІІБ)Ќазаќстан Республикасы Ішкі істер министрлігініѕ«Їздік аныќтаушысы» атаєы берілді. Осымјселелердіѕ оѕ шешімін табуына ол барынсалєан.

Ґзініѕ лауазымдыќ ќызметін атќара жїріп,7 жыл бойы Павлодар заѕ колледжінде ќылмыстыќпроцесс пјнінен емтихан комиссиясы тґраєасыболып Ішкі істер жјне Јділет министрліктерініѕболашаќ жас ќызметкерлерін дайындауєа їлесінќосќан тјлімгер ретінде де танылды. Ќызметбарысында ќоєамдыќ жўмыс пен спортќа дабелсенді ќатысты. 10 жылдан астам облыстыќішкі істер басќармасыныѕ «Ќазаќ тілі» ќоєамыныѕ

тґраєасы болєан, тілжанашыры. Екі дїркінбастауыш партияўйымыныѕ хатшысыболєан. Тергеу менаныќтау ќызметініѕ жасмамандарына ўлаєаттыўстаз жјне їлгі бола білді,артынан ергеншјкірттері де баршылыќ.Облыстыќ ішкі істердепартаменті, ќалалыќжјне аудандыќб а с ќ а р м а л а р

ўжымдарында, јріптестерініѕарасында жоєары бедел - абыройиесі атанды. Ішкі істер министрлігініѕ«Мінсіз ќызметі їшін» 1, 2, 3-шідјрежелі медальдарымен жјне КСРО

ішкі істер министрініѕ жекебўйрыєымен облыстаалєашќылардыѕ бірі болып«Їздік ќызметі їшін»омырау белгісімен, ЌР ішкіістер министрініѕ ,

облыстыќ ішкі істер басќармасыныѕ бірнешеЌўрмет грамоталарымен, «Їздік тергеуші»белгісімен марапатталєан жјне нјтижелі ќызметіїшін сан мјрте басќадай сыйлыќтар меналєыстарды иеленді. Облыстыќ ІІД-ніѕ Ќўрметтаќтасына фотосуреті екі мјрте ілінген.Ўйымдасќан ќылмыскерлердіѕ 30-дан астамќылмыстарын јшкерелеп, алдын ала тергеудіжоєары деѕгейде ўйымдастырєаны їшін Павлодароблысы прокурорыныѕ арнайы ўсынымымен ішкіістер министрініѕ Ќўрмет грамотасыменмарапатталєан. Ќазаќстан Республикасызаѕгерлерініѕ 1-ші конференциясына облыстыќішкі істер басќармасы ўжымынан делегат болыпќатысќан. 2001 жылєы 18 сјуірде ішкі істерминистрлігі Шымкент ќаласында ґткізгенреспубликалыќ жиналыста ќылмыс аныќтауќызметініѕ облыстыќ басќармаларыбасшыларыныѕ ўсынысымен жјне ішкі істерминистрлігі Аныќтау басќармасыныѕ бастыєыполиция полковнигі А.Череповтыѕ ќолдауымен –«Ішкі Істер министрлігі ќылмыс аныќтау ќызметініѕќўрметті президенті» болып бірауыздан сайланєан.Бјкеѕ ќызметте єана емес, отбасылыќ ґмірде дежолы болєан азамат. Таєдыр оны єўмыр сапарындаГїлфира Єаллјмќызындай асыл жарєажолыќтырды. Зайыбы отаєасыныѕ еш жерде саєынсындырмай, їй шаруашылыєы ауыртпалыєын ґзмойнына алып, оныѕ алаѕсыз ќызмет етуінежаєдай жасады жјне жалєастыруда.

Бјкеѕ ґзініѕ тергеу маманы ретіндеќалыптасуына тјлім-тјрбие берген ўстаздарыЛ.С.Писаренко, Ж.А.Халиюллин, Д.Б.Омаров,Б.Ж.Мўстафин, прокурор П.И.Ташлыков,

басшылары-генералдар: А.М.Мўхажанов,Л.А.Жалтыров, О.Р.Дїйсенбаев, полковниктер:Х.Ж.Тезекбаев, М.Н.Нўрєалиев, Т.С.Саєындыќов,К.К.Шаќанов, Б.Ќ.Сќаќов жјне Е.М.Јбікеевкеќарыздармын деп санайды.

2001 жылдыѕ маусым айынан Б.Абраевќўрметті демалысќа шыќты. Бјкеѕніѕќарамаєында болєан ќызметкерлердіѕ7-уі полиция полковнигі, 20-дан астамыподполковник атаєына ие болса, 6-уы аудандыќ-ќалалыќ ішкі істер органдарында басшылыќќызметте, 3 азамат сот ќызметкері, бірталайыадвокат ретінде елге танылды. Јке жолынўлдары Марат пен Дјулет жалєастыруда.

Зейнет жасында болса да, ќызметтен ќолїзбеді. 2002 жылдыѕ ќыркїйегінен Павлодароблыстыќ ќазынашылыќ басќармасыўйымдастыру-ќўќыќтыќ жўмыстары бґлімініѕбастыєы ќызметіне таєайындалды. Кейін осымекеменіѕ заѕ ќызметі бґлімініѕ бастыєы болды.Департамент басшылыєымен мемлекеттік тілдіўжым жјне облыстыќ ќазынашылыќ мекемелеріќызметінде кеѕінен енгізуге сіѕірген еѕбегіескеріліп, 2009 жылєы жўмыс ќорытындысыбойынша, Республикалыќ конкурсќа «Тілжанашыры» атаєына ўсынылды. 2009 жылдыѕкїзінде Павлодар облысы ішкі істер департаментітергеу саласы ќызметкерлерініѕ ардагерлербастауыш ўйымыныѕ тґраєасы болып сайланды.Облыс бойынша тїрлі іс-шаралар ґткізугебелсенді атсалысуда. Ґзініѕ негізгі ќызметтікміндеттерімен ќатар, ўжымда мјдени-ќоєамдыќшараларды ўйымдастырады. Ґткен жылы ЌРЌаржы министрлігініѕ ўсынысымен мемлекетмїддесін соттарда ќорєап, жаќсы нјтижелергежеткені їшін аќшалай сыйлыќпен марапатталды.

Облыс ішкі істер ќызметкерлері арасындажыл сайын ґтетін спартакиадаєа командалардаярлап, зор табыстарєа жетті. Спорттаєыжетістіктері їшін бірнеше рет облыстыќ спортбасќармасыныѕ марапаттарына ие болды.

Баќберді Балтабайўлы ќандай ќызметатќармасын, јр істіѕ ретін табудаєы ойлыкґзќарасы їшін зор абыройєа ие болып,кґпшіліктіѕ ќўрметіне бґленіп отырєан ќазаќтыѕазаматы. Бїгінде ґзініѕ адал, нјтижелі де жемістіеѕбегін жалєастыруда. Ат жалын тартып, азаматсанатына ќосылєалы ардан аттамаєан, ата-анасына, ел атына сґз келтірмеген, ґміріжастарєа ґнеге Бјкеѕ - отбасында адал жар,ардаќты јке, ќадірменді ата. Немересініѕ атынЈділет деп те тегін ќоймаса керек. Оныѕ ґмірлікўстанымдары – адамгершілік, јділеттік пенадалдыќ.

Павлодар облысы ішкі істер департаментініѕбасшылыєы мен ўжымы, ардагерлер кеѕесіБаќберді Балтабайўлын мерейтойымен шынжїректен ќўттыќтайды, оєан зор денсаулыќ,отбасында амандыќ, баянды ўзаќ єўмыр жјнетаусылмас ќажыр-ќайрат тілейді.

Ертоєай ЈБІКЕЕВ,ішкі істер органдарыныѕ ардагері,

Павлодар облысы ішкі істер департаментібастыєыныѕ тергеу жґніндегі бўрынєы

орынбасары,ішкі істер ќызметініѕ отставкадаєы

полковнигі.

ҐМІРІ - ҐНЕГЕ