Πξόνδνο ή παξαθκή ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηώλα ν Σόκαο ληε Κνπίλζη έγξαςε όηη ην έλα ηέηαξην ηεο αλζξώπηλεο δπζηπρίαο έγθεηηαη ζηνλ πνλόδνλην. Μπνξεί θάιιηζηα λα είρε δίθην. Η νδνληηαηξηθή κε αλαηζζεζία είλαη θαζαξή επινγία. Σν ίδην ηζρύεη γηα ην θαζαξό λεξό θαη ηηο ηνπαιέηεο κε θαδαλάθη. Η πξόνδνο είλαη γεγνλόο. Αθόκα θαη έηζη όκσο, ε πίζηε ζηελ πξόνδν είλαη πξνθαηάιεςε . Η επηζηήκε πξνζθέξεη ηε δπλαηόηεηα ζηνπο αλζξώπνπο λα ηθαλνπνηνύλ ηηο αλάγθεο ηνπο. Δελ θάλεη όκσο ηίπνηε γηα λα ηνπο αιιάμεη.... ήκεξα δελ είλαη δηαθνξεηηθνί απ' ό,ηη παιαηόηεξα. Τπάξρεη πξόνδνο ζηε γλώζε, αιιά όρη ζηελ εζηθή. Απηό απνηειεί θξίζε ηόζν ηεο επηζηήκεο όζν θαη ηεο ηζηνξίαο, θαζώο θαη άπνςε θάζε ζξεζθείαο ηνπ θόζκνπ. Η αύμεζε ηεο γλώζεο είλαη πξαγκαηηθή θαη -εθηόο από κηα παγθόζκηα θαηαζηξνθή- είλαη πιένλ ακεηάθιεηε. Η βειηίσζε ζηε δεκόζηα πνιηηηθή θαη ηελ θνηλσλία είλαη εμίζνπ πξαγκαηηθή, σζηόζν πξνζσξηλή. Είλαη βέβαην όηη ζα ραζεί. Η ηζηνξία δελ είλαη πξόνδνο ή παξαθκή, αιιά πεξηνδηθά θέξδε θαη πεξηνδηθέο απώιεηεο. Η πξόνδνο ηεο γλώζεο καο εμαπαηά θάλνληαο καο λα ζεσξνύκε πσο δηαθέξνπκε από άιια δώα, σζηόζν ε ηζηνξία καο δείρλεη πσο δελ δηαθέξνπκε . JOHN N. GRAY : ΑΥΤΡΕΝΙΑ ΚΤΛΙΑ
