O ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ 1897 -1913

του Θανάση Δίκαιου (2004)

Η κατάσταση στην ελεύθερη Ελλάδα, μετά την εξευτελιστική ήττα του 1897 από τους Τούρκους, άρχισε να βελτιώνεται με τον Μακεδονικό Αγώνα. Την περίοδο της αδράνειας μέχρι το 1904, μετά την ηρωική θυσία του Παύλου Μελά και τα γεγονότα του Οκτωβρίου του έτους αυτού, διαδέχεται μία νέα περίοδος εθνικής αφυπνίσεως,. Πολλοί είναι αυτοί που αποφασίζουν να ακολουθήσουν τα μονοπάτια που οδηγούν στη Μακεδονία, τιθέμενοι στις διαταγές αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού και άλλων οπλαρχηγών. Η ολόψυχη μεταστροφή της κοινής γνώμης, εξαναγκάζει και τις κυβερνήσεις να αφήσουν την πολιτική της «αψόγου στάσεως» και να λάβουν μέρος στην εθνική προσπάθεια, διαφορετικά οι πολιτικοί θα έκαναν τους ψηφοφόρους τους…. Στις υπόδουλες περιοχές και ιδιαίτερα στις παραμεθόριες, ένα κύμα ενθουσιασμού και ελπίδας παρασύρει τους πάντες.

Αυτό έγινε στην Ήπειρο.

================================

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι Αλβανοί μετά την πτώση της Κρόγιας (Κρούγια) και την αναχώρηση του Καστριώτη από τα δρώμενα του 1450, υποτάσσονται στην τουρκική πλημμυρίδα που κατακλύζει την Χερσόνησο του Αίμου, διότι δεν έχουν την ηθική αντοχή των άλλων χριστιανικών λαών της χερσονήσου και το θρησκευτικό και φυλετικό αίσθημα τους είναι χαλαρότερο. Έτσι ασπάζονται μαζικά το Ισλάμ και συν τω χρόνω αποκτούν τουρκική συνείδηση και γίνονται πιστοί Μουσουλμάνοι και υπηρέτες της Οθωμανικής κατοχής, δεν σημειώνεται καμία εθνική αλβανική επανάσταση άξια λόγου.

Στη διάρκεια του Συνεδρίου του Βερολίνου, ἡ τουρκική διπλωματία – για να εξισορροπήσει τις ελληνικές διεκδικήσεις στην Ήπειρο- συγκροτεί το Συνέδριο της Πρισρένης, γέννημα του οποίου είναι ο «Αλβανικός Σύνδεσμος». Ἡ οργάνωση αυτή, με αρχηγό τον Αμπντούλ Βέη Φράσαρι, ζητά αυτονομία της Αλβανίας, η οποία εδαφικά ισχυρίζονται ότι περιλαμβάνει και την Ήπειρο μέχρι την Πρέβεζα. Παρόμοιες διεκδικήσεις όμως προβάλλουν και οι Ουνίτες Αλβανοί της Νοτίου Ιταλίας, με αρχηγό τον Τζιουζέπε Μπεράντο. Το τέχνασμα πετυχαίνει και η Ήπειρος παραμένει εκτός ορίων της Ελλάδος. Φυσικά όλα αυτὰ ξεχνιούνται από τους Μουσουλμάνους Αλβανούς την επόμενη του Συνεδρίου – και τον Σύνδεσμο και την Αυτονομία – και συνεχίζουν να παραμένουν πιστοί στην τουρκική πατρίδα. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τους Χριστιανούς Αλβανιστές, οι εξέχοντες των οποίων έχουν σπουδάσει στην Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων και στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών και συχνά έχουν τη χρηματική υποστήριξη των Ελληνικών κυβερνήσεων, για τον αντίθετο σκοπό βεβαίως. Αυτοί συμπράττουν με τους καταδιωκομένους από τους

Τούρκους για διαφόρους λόγους Τουρκαλβανούς καὶ εγκαθιστούν τα κέντρα δράσης τους αρχικά στην Σόφια και μετά, στο Βουκουρέστι, στο Κάϊρο και στη Βοστώνη. Στη Σόφια, εγκατεστάθη ο Ιωάννης Βρεττὸς από το Ντουαράσι και συνεργαζόμενος με τὸν Ναΐμ Βέη Φράσαρη, θα τυπώσει πολλά βιβλία στην αλβανική γλώσσα, όπως επίσης

Και τον χάρτη της μεγάλης Αλβανίας, προς Νότον δε μέχρι την Ναύπακτο!

Αυτὲς οι προσπάθειες δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα στην ιθύνουσα τάξη των Αλβανών, οι οποίοι έμειναν πιστοί στο «Ντοβλέτι», απολαμβάνοντας τα προνόμια που τους παραχωρούσαν οι Τούρκοι . Φυσικά, για τον αλβανικό λαό ούτε λόγος να γίνεται, διότι αυτὸς κυλιόταν στον βούρκο της αμάθειας.

Η κίνηση αυτή, είχε πενιχρά αποτελέσματα μόνον στους απόδημους Αλβανούς, οι περισσότεροι των οποίων ήσαν Χριστιανοί και μέχρι πρότινος αφοσιωμένοι στον Ελληνισμό.

Οι οικονομικοί τροφοδοσία της κινήσεως αυτής, γινόταν από διαφόρους εξέχοντες Αλβανούς, που εξαπατούσαν διάφορες κυβερνήσεις. Επί παραδείγματι, ο Ισμαήλ Κεμάλ ήταν ένας καλός έμπορος της «αλβανικής φιλίας». Την οποία άλλοτε πούλαγε στην Ελλάδα για 100.000 χρυσά φράγκα και με την ελληνική κυβέρνηση να του τυπώνει δωρεάν το Αλβανικό Λεξικό και άλλα έντυπα που τελικά οδηγούσαν σε εχθρότητα προς την Ελλάδα, άλλοτε πούλαγε στην Ιταλία για 400 000 χρυσά φράγκα.

Ο ίδιος, τελικώς αποβιβάσθηκε με τα χρήματα του, από αυστριακό αντιτορπιλικό στον Αυλώνα τον Νοέμβριο του 1912 και ανακήρυξε την Αλβανική αυτονομία, για να προλάβει την προέλευση του Ελληνικού Στρατού.

Μόνο όταν φάνηκε καθαρά η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η απώλεια των προνομίων των Αλβανών μπέηδων, τότε ο τούρκο-αλβανικός κόσμος άρχισε να κινείται προς την ιδέα της Αυτονομίας.

Μετὰ την οικτρή ήττα των Ιταλών στην Άδουα το 1895, έσβησε προσωρινά το όνειρο του ιταλικού αποικιακού κράτους στην Αφρική. Τότε, η ιταλική ηγεσία στράφηκε προς Ανατολάς και υποστήριξε το Αλβανικό Ζήτημα για να δημιουργήσει ένα κράτος δορυφόρο στα Βαλκάνια.

Η Αλβανία –κατά τους Ιταλούς-έφθανε μέχρι την Πρέβεζα και η Ήπειρος άρχισε να εμφανίζεται με την ονομασία «Ρας ντε Αλμπάνια». Την περίοδο αυτή έγιναν πολλές επενδύσεις στην Ήπειρο. Η αντίδραση της Ελλάδος σε όλο αυτό ήταν η παντελής απουσία και σιγή.

Αλλά και η Ρουμανία επιβουλευόταν την Ήπειρο. Η ρουμανική επιβουλή βρήκε ένθερμο εκφραστή στο πρόσωπο του αρνησιπάτριδος δημοδιδασκάλου Απόστολου Μαργαρίτη. Παρά τον πακτωλό χρημάτων όμως, η όλη προσπάθεια απέφερε πενιχρά αποτελέσματα και κατέστη απλώς μία κερδοσκοπική επιχείρηση για τους εμπλεκομένους.

Η ίδρυση - πέραν των άλλων – ρουμανικού προξενείου στα Ιωάννινα, οδήγησε στην δημιουργία μυστικής ελληνικής οργανώσεως υπό τον ιεροκήρυκα Παπακώστα Θωμαΐδη. Αρχικά μέλη ήταν οι γιατροί Δημήτριος Βλαχλίδης και Αριστείδης Χρηστίδης και οι δικηγόροι Αλεξανδρος Λιβαδέας και Περικλής Γεωργίτσης. Αυτὴ η οργάνωση συνέλαβε να αντιστρατευθεί στη ρουμανική προπαγάνδα, αλλά καὶ να αφυπνίσει τον Ηπειρωτικό λαό για τα περαιτέρω.

Ἡ οργάνωση προκειμένου να ανακόψει τις εντεινόμενες ρουμανικές προσπάθειες, αποφάσισε και σκότωσε τον προδότη Κωσταντίνο Σάμπα, δάσκαλο της Ρουμανικής Σχολής των Ιωαννίνων. Δυστυχώς, ο νεαρός εκτελεστής Βαγγέλης Μπάμπουρης, που φυγαδεύτηκε στην Αθήνα, δεν κράτησε το στόμα του κλειστό και διέδωσε γεγονότα και ονόματα. Αυτό οδήγησε στην κατάργηση της ολιγομελούς οργανώσεως των Ιωαννίνων, αναγκάζοντας τα περισσότερα μέλη της να βγουν στην παρανομία και να καταταχθούν σε διάφορα αντάρτικα σώματα.

Το Φθινόπωρο του 1906, αποσπάστηκε στο Προξενείο των Ιωαννίνων, ο υπολοχαγός Κωνσταντίνος Τσιριγώτης, ως «γραφέας». Η αποστολή στην πραγματικότητα ήταν καθαρά επιτελική, με σκοπό τη συγκέντρωση πληροφοριών και την επαλήθευση των χαρτών της Ηπείρου. Την αποστολή αυτή έφερε σε πέρας επιτυχώς, με την συνδρομή της προαναφερθείσης οργανώσεως και της Ηπειρωτικής Εταιρείας, η οποία είχε συσταθεί λίγους μήνες νωρίτερα.

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Ενώ ο Ηπειρωτικός λαός εδονείτο από αισθήματα φιλοπατρίας, δύο πλευρές αντιμάχοντο για να πετύχουν τον αντίθετο σκοπό. Από την μια οι κοτσαμπάσηδες και οι κάθε λογής βολεμένοι στο τουρκικό καθεστώς που δεν ήθελαν αλλαγή της καταστάσεως και από την άλλη οι Έλληνες πατριώτες –εθνικιστές που ποθούσαν την απελευθέρωση της Ηπείρου. Έναντι της καταστροφολογίας των πρώτων, υπερίσχυσαν οι δεύτεροι κι έτσι την 25η Μαρτίου 1906 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Ηπειρωτική Εταιρεία. Αρχηγός ήταν ο Υπομοίραρχος Χωροφυλακής Σπυρομίλιος και μέλη εξέχοντες Ηπειρώτες, οι πλείστοι των οποίων αξιωματικοί. Η Ηπειρωτική Εταιρεία κατόρθωσε να συνδεθεί με τον αφανή γενικά πρόεδρο όλων των Εθνικών Οργανώσεων – Κωνσταντίνο – μέσω του Παναγιώτη Δαγκλή, καθώς και με όλες τις κατά καιρούς κυβερνήσεις. Σημειωτέον, ότι ο Σπυρομήλιος ποτὲ δεν ανταμείφθηκε για τον άθλο του από τους Ηπειρώτες, αφ’ ενός λόγω του αυταρχικού του χαρακτήρα και αφ’ ετέρου διότι συχνά ελάμβανε δρακόντεια μέτρα κατά προσώπων της ιθύνουσας τάξεως των Ιωαννίνων, τα οποία παρά την δουλόφρονα, αν όχι προδοτική στάση τους την περίοδο των αγώνων, επέπλευσαν πολιτικά μετά την απελευθέρωση.

Η Ηπειρωτική Εταιρεία, για να πετύχει τον σκοπό της, ίδρυσε τρεις Διευθύνσεις στα τρία ζωτικότερα αστικά κέντρα της Ηπείρου, στα ελληνικά προξενεία και την διεύθυνση τους ανέλαβαν κατά κανόνα Έλληνες αξιωματικοί.

Η Α’ Διεύθυνση ήταν στα Ιωάννινα, όπου εγκατέστησε και το αρχηγείο του ο Σπυρομίλιος και ανέπτυξε αξιόλογη δράση. Η Β’ Διεύθυνση ήταν στην Πρέβεζα και παρά τις ευνοϊκές συνθήκες λόγω της επαφής με την θάλασσα, δεν ανέπτυξε ιδιαίτερα αξιόλογη δράση, εκτός από τη στρατολόγηση πολλών μελών, χάρις στη δραστηριότητα της Μητρόπολης Πρεβέζης . Η Γ’ Διεύθυνση ήταν στο Αργυρόκαστρο, όπου λόγω δυσμενών συνθηκών και απολύτως εχθρικού περιβάλλοντος απέτυχε να παρουσιάσει κάποια αξιόλογη δράση.

Η Ηπειρωτική Εταιρεία οργάνωσε από μία εικοσαμελή ομάδα δράσεως σε κάθε Διεύθυνση και τις εξόπλισε με αριθμό περιστρόφων, με την εντολή να αρχίσουν τα αντίποινα εναντίον του δυνάστη. Από το 1880, κανένας ραγιάς δεν είχε τολμήσει να σηκώσει το χέρι του εναντίον Τούρκου μέσα στις Ηπειρώτικες πόλεις. Αυτό άλλαξε όταν στις 16 Φεβρουαρίου 1906 σκοτώθηκε ο πρώτος Τούρκος στα Ιωάννινα. Μάλιστα, ενώ οι δράστες εντοπίσθηκαν

από απόσπασμα «τζανταρμάδων» (χωροφυλάκων), εν τούτοις η χρήση των περιστρόφων από τους Έλληνες δράστες, ανάγκασε την τουρκική περίπολο να υποχωρήσει.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ ΤΟΥ 1908

Ενώ προχωρούσε το έργο της Ηπειρωτικής Εταιρείας με κέντρο τα Ιωάννινα και δημιουργούντο ομάδες σε όλη την περιοχή, οι Νεότουρκοι ανακήρυξαν ουσιαστικά την επανίδρυση του κράτους σε νέες δημοκρατικές βάσεις με συμμετοχή όλων των μειονοτήτων.

Ενώ ολόκληρος ο Ελληνισμός κατελήφθη από έναν παράλογο και αδικαιολόγητο ενθουσιασμό λόγω των υποτιθεμένων αρχών του Συντάγματος με το οποίο διεκήρυσσαν ουσιαστικά την επανίδρυση του κράτους σε νέες δημοκρατικές βάσεις με συμμετοχή όλων των μειονοτήτων.

Ενώ ολόκληρος ο Ελληνισμός κατελήφθη από έναν παράλογο και αδικαιολόγητο ενθουσιασμό λόγω των υποτιθεμένων αρχών του Συντάγματος αυτού των Νεότουρκων, οι ελληνικές εθνικιστικές οργανώσεις δεν πείσθηκαν καθόλου. Έτσι η Ηπειρωτική Εταιρεία απέτρεψε την προσχώρηση των επιφανών Ηπειρωτών στο περίφημο «Τσεμιγέτ» (Κομιτάτο) «Ένωση και Πρόοδος». Μόνο δύο διανοούμενοι στα Ιωάννινα προσχώρησαν, ο δικηγόρος Αλέξανδρος Μέξης και ο εκδότης της εφημερίδας «Ήπειρος», Γεώργιος Χατζής «Πελερέν».

Η Ηπειρωτική Εταιρεία, για να αντισταθμίσει την καθολική αποχή από το Τσεμιγέτ του ελληνικού στοιχείου, δημιούργησε τον Λαϊκό Πολιτικό Σύλλογο, που σκοπό είχε την εκπροσώπηση των Ελλήνων στους Νεότουρκους.

Λίγες εβδομάδες μετά το Σύνταγμα των Νεότουρκων, επισκέφθηκε την Ήπειρο ο πολιτευτής Δημήτριος Ράλλης μαζί με φίλους του, με σκοπό να τιμήσει την ελληνοτουρκική συναδέλφωση. Ο Ηπειρωτικός λαός τον υποδέχθηκε μέσα σε μία θάλασσα από γαλανόλευκες σημαίες. Από την Φιλιππιάδα μέχρι την είσοδο στα Ιωάννινα, τον συνόδευαν πανηγυρικοί πυροβολισμοί, κάτι που μαρτυρούσε ότι οι ραγιάδες δεν ήταν άοπλοι, όπως πίστευαν μέχρι τότε οι Τούρκοι. Μάλιστα δημιουργήθηκαν και ένοπλα επεισόδια με τους Τούρκους εφέδρους (ρεντίφιδες) από την Τσαμουριά.

Ο Ράλλης ωστόσο, αποδοκίμασε όλες τις «εθνικιστικές εκδηλώσεις» και συνέστησε την διάλυση όλων των ομάδων και οργανώσεων, διότι όπως δήλωσε, αφ’ ενός το ελληνικό κράτος ήταν απαρασκεύαστο για απελευθερωτικούς πολέμους και αφ’ ετέρου με το Σύνταγμα των Νεότουρκων, ο αλύτρωτος Ελληνισμός θα είχε την ευκαιρία να διαπρέψει και να κατακτήσει την Τουρκία πνευματικά και οικονομικά… Με τις θέσεις αυτές διαφώνησαν όλες οι ελληνικές οργανώσεις.

Απότοκος αυτών των ιδεών, ήταν η εξωτερική πολιτική του Ράλλη τον Ιούνιο του 1909, όταν ανέλαβε την διακυβέρνηση της Ελλάδος και προσπάθησε να εξαλείψει την προετοιμασία για επανάσταση, ανακαλώντας όλους τους αξιωματικούς που υπηρετούσαν στα προξενεία. Το κίνημα στο Γουδί της 15ης Αυγούστου 1909, ήταν η αντίδραση των στρατιωτικών σε αυτές τις αντιλήψεις των πολιτικών δεν άλλαξαν. Εκτός όμως των αντιλήψεων αυτών, έγιναν και φοβερά λάθη, όπως όταν το Υπουργείο Εξωτερικών ζήτησε από την τουρκική κυβέρνηση να επιτρέψει τη στρατολογία των εν Τουρκία Ελλήνων στο όνομα της ισονομίας, πιστεύοντας ότι θα αποκτήσει έτσι 300 000 στρατιώτες. Φυσικά το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε το αίτημα και προχώρησε στη δημιουργία των διαβοήτων «Αμελέ Ταμπουρού»

(τάγματα εργασίας), βρίσκοντας έτσι ένα καλό εργαλείο εξόντωσης του Ελληνισμού της Ιωνίας.

ΟΙ ΑΛΒΑΝΙΚΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ

Η κήρυξη του Νεοτουρκικού Συντάγματος, επέτρεψε να εμφανισθεί δυναμικά ο αλβανικός κίνδυνος. Οι Αλβανοί μουσουλμάνοι, αποτελούσαν επί αιώνες ένα από τα πλέον αφοσιωμένα ερείσματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αποτελώντας πολύτιμο κοινωνικό και στρατιωτικό κεφάλαιο αυτής. Όταν όμως όλα έδειχναν ότι η ημισέληνος έκλεινε προς τη δύση της, εμφανίσθηκε ο αλβανικός εθνικισμός στο προσκήνιο, διεκδικώντας όλη την Ήπειρο και τμήμα της Μακεδονίας. Οι πιέσεις από τους μπέηδες στους υπόδουλους Ηπειρώτες να δεχθούν Αλβανούς δημοδιδασκάλους, αντιμετοπίσθηκαν από τον ήρωα Πουτέτση. Όμως, όλος ο δημόσιος τομέας, η χωροφυλακή, καθώς και η ανεξάρτητη τουρκική μεραρχία Ιωαννίνων, ήταν στελεχωμένες στη συντριπτική τους πλειοψηφία από Αλβανούς.

Η Αυστρία και η Ιταλία ήταν δύο μεγάλες δυνάμεις που, μη μπορώντας να καταβροχθίσουν τους Αλβανούς, πλειοδοτούσαν στην δημιουργία μεγάλου Αλβανικού κράτους ώστε να έχουν την περισσότερη επιρροή. Η Ελλάς αντέδρασε εξοπλίζοντας τον Ελληνικό πληθυσμό, γεγονός που απέβη σωτήριο κατά τις αλβανικές επιδρομές στα χωριά Χόϊκα τον Απρίλιο και Μαυρονόρος, τον Σεπτέμβριο του 1909 και Χλωμό, τον Αύγουστο του 1912. Το 1912 ήταν έτος κατά το οποίο πολυάριθμες αλβανικές συμμορίες άρχισαν να κατέρχονται στην Ήπειρο, με σκοπό να πείσουν τον ελληνικό πληθυσμό να δηλώσει εγγράφως ότι ήσαν Αλβανοί στην καταγωγή. Είναι βέβαιο ότι ένας δεύτερος «Μακεδονικός Αγώνας», αυτή τη φορά στην Ήπειρο, θα ήταν αναπόφευκτος εάν δεν ερχόταν ο λυτρωτικός πόλεμος.

Στο μεταξύ, το Νεοτουρκικό Σύνταγμα είχε δώσει το «φιλί της ζωής» στην εκπνέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία και την εντύπωση ότι «κάτι θα άλλαζε». Όμως, ο λαός προσχωρούσε μαζικά στο εθνικιστικό στρατόπεδο και στην Ηπειρωτική Εταιρεία, κάτι που θα μπορούσαν να αγνοήσουν οι βολεμένοι και οι «προοδευτικοί - διαλλακτικοί». Έτσι, λόγω φόβου για τα ατομικά και πολιτικά συμφέροντα, πολλοί εύποροι και αντιθέτων απόψεων προσήλθαν στις τάξεις της Ηπειρωτικής Εταιρείας.

Συγκρότηση του Σώματος Πουτέτση

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1908, ένα σοβαρό επεισόδιο επηρέασε την όλη εξέλιξη της προπαρασκευής της Α' Διευθύνσεως. Ο Ιωάννης Πουτέτσης, ένας φλογερός πατριώτης προύχοντας του χωριού Δραγουμή, έγινε μέλος της Ηπειρωτικής Εταιρείας και άρχισε εντατικό "προσηλυτισμό" στην περιοχή του, με μεγάλη επιτυχία. Δυστυχώς, ένας άλλος προύχοντας ονόματι Στ. Αράπης, ο οποίος είχε κτηματικές διαφορές με τον Πουτέτση, τον κατέδωσε στους Νεοτούρκους για να επωφεληθεί οικονομικά. Έτσι, μία νύκτα ισχυρή δύναμη Χωροφυλακής με πολλά μέλη του Τσεμιγιέτ, πήγε στην Δραγουμή καὶ περικύκλωσε με διπλό κλοιό το σπίτι του Πουτέτση. Ο Πουτέτσης πιάστηκε στον ύπνο σωματικά, αλλά όχι πνευματικά, διότι αμέσως προσκάλεσε τους Τούρκους μέσα και έδωσε εντολή - όσο θα ψάχνουν οι αγάδες - να ετοιμασθεί ένα πλούσιο γεύμα. Είπε επίσης μεγαλόφωνα στον

ανιψιό του να σφάξει ένα κατσίκι για να φάνε οι Τούρκοι. Του είπε όμως χαμηλόφωνα , να σελώσει ένα άλογο και να τον περιμένει στο ποτάμι.

Όταν οι Τούρκοι βρήκαν 40 πρωτόκολλα ορκομωσίας ατόμων πρόσφατα μυημένων, κατέσχεσαν κάθε έγγραφο που βρήκαν στην οικία του Πουτέτση. Τόση ήταν η ευχαρίστηση από την επιτυχία τους, που οι Τούρκοι δέχθηκαν να καθήσουν να φάνε κατόπιν προσκλήσεως του οικοδεσπότη, προτού τον οδηγήσουν στην φυλακή. Ο Πουτέτσης με την δικαιολογία ότι πάει στην τουαλέτα, βγήκε έξω και πλησίασε έναν Αλβανό χωροφύλακα που φύλαγε σκοπός. Μιλώντας του αλβανικά, άνοιξε συζήτηση για το Αλβανικό Κομιτάτο και για την αλβανική ελευθερία και ιδέα. Ο χωροφύλακας ενθουσιάστηκε τόσο που τον βοήθησε να διαφύγει και να φθάσει στο ποτάμι, όπου ο Πουτέτσης έφυγε με το άλογο του καλπάζοντας.

Όταν οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν τη διαφυγή του Πουτέτση, φοβήθηκαν για ενδεχόμενη επίθεση από τους Έλληνες πολεμιστές και έσπευσαν για τα Ιωάννινα, μαζί με τα κατασχεθέντα έγγραφα. Ο Πουτέτσης, έστειλε μήνυμα στους 40 που οι Τούρκοι είχαν τα ονόματα τους, οπότε αυτοί βγήκαν στο βουνό και έτσι σχηματίσθηκε ένα ισχυρό ανταρτικό σώμα. Η Α΄ Διεύθυνσις απεφάσισε ότι οι διωκόμενοι έπρεπε να πάνε στην ελεύθερη Ελλάδα, καθώς ο σκοπός την περίοδο εκείνη ήταν η προετοιμασία για άμυνα κατά των Αλβανών. Οι διωκόμενοι αρνήθηκαν. Τελικώς, μόνο 25 κρίθηκαν ικανοί λόγω ηλικίας να μετάσχουν στο ανταρτικό σώμα – του οποίου την ύπαρξη στο Σαντζάκι αναγκάσθηκε να κρίνει χρήσιμη η ηγεσία – και οι υπόλοιποι μετέβησαν στην Ελλάδα. Εκεί αντιμετώπισαν την στέρηση της ιεροπραξίας από την ηγεσία της Ελλαδικής Εκκλησίας, διότι «δεν ανήκαν εις το κλίμα της εποχής»!

Το σώμα Πουτέτση, ενισχύθηκε και με άλλους φλογερούς πατριώτες και εξοπλίσθηκε από την Α’ Διεύθυνση με 25 αραβίδες Γκρά, με χρήματα που συγκεντρώθηκαν μετά από μικρό έρανο. Ο Ιωάννης Πουτέτσης άρχισε δράση επισκεπτόμενος τα χωριά της Ηπείρου και δημιουργώντας επιτροπές αμύνης, σώματα αγροφυλάκων, σύστημα αγγελιοφόρων, καθώς και δικαστήρια για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των χωρικών.

Άλλη σημαντική ενέργεια του Πουτέτση ήταν η παραδειγματική και σκληρή τιμωρία των προδοτών, αρχίζοντας από τον καλόγερο ηγούμενο της Μονής Παλιουρής, με αποτέλεσμα να φτάσει στο σημείο η ηγεσία της Ηπειρωτικής Εταιρείας να επεμβαίνει για να τον σταματήσει από τις εκτελέσεις προδοτών ακόμη μέσα στα ίδια τα Ιωάννινα. Ουσιαστικά, ο Πουτέτσης κατάφερε να καταλύσει το Οσμανικό κράτος, δημιουργώντας ένα νέο ελληνικό. Αποτέλεσμα αυτὴς της δράσεως του ήταν να εκλείψει η ζωοκλοπή, να ερημωθούν τα τουρκικά δικαστήρια, να λυθοὺν οι διαφορές των χωρικών και να επικρατήσει σύμπνοια, καθώς και να σταματήσει να αποδίδεται η δεκάτη, ο φόρος στο τουρκικό κράτος, ώστε τελικώς οι μικροϊδιοκτήτες (Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι) να αναγκασθούν να δεχθούν την εξουσία των κατά τόπους επιτροπών! Αντίθετα, οι Τούρκοι και οι Αλβανοί έφυγαν από τα χωριά και οι χωροφύλακες, όπου δεν εγκατέλειψαν το πόστο τους, κλείσθηκαν στους σταθμούς χωροφυλακής. Έτσι ουσιαστικά η Ήπειρος έμεινε στα χέρια των Ελλήνων, πλην των μεγάλων αστικών κέντρων.

Όμως η δράση του Πουτέτση συνάντησε αντίσταση και εκ των ένδων, διότι όταν φάνηκε ότι ο λαὸς τον είχε ἀνακηρύξει σε ήρωα –Πατρο-Κοσμά τον αποκαλούσαν – διατυπώθηκε η άποψη να δολοφονηθεί αυτὸς και ο πάτρωνας του Στ. Αράπης. Επικράτησε ωστόσο η σύνεση.

Για ν’ αντιμετοπίσει το σώμα Πουτέτση, το Τεμιγιέτ δέχθηκε την προσφορά κάποιου Κόκκινου, Ιουδαίου εισπράκτορα, που προσεφέρθη να δημιουργήσει δίκτυο παρακολουθήσεως του σώματος με Εβραίους ζωέμπορους. Στόχος να πέσει το σώμα του Πουτέτση σε ενέδρα και να εξοντωθεί. Όμως, η Ελληνική Οργάνωση διέθετε αυτιά και μέσα στο Τσεμιγιέτ. Όταν πληροφορήθηκε το εβραϊκό σχέδιο, το πληροφορήθηκε αυθημερόν και ο Πουτέτσης. Οι έξι Εβραίοι ζωέμποροι που εστάλησαν από τον Κόκκινο για να κατασκοπεύσουν, συνελήφθησαν, βασανίσθηκαν και εκτελέσθησαν, όταν τελικώς η αλήθεια απεκαλύφθη. Οι συγγενείς τους έστειλαν μια ομάδα 6-7 Εβραίων για να τους βρούν, αλλά και αυτή η ομάδα εκτελέσθηκε παραδειγματικά στην πλατεία του χωριού Χοίνικα, ενώπιον όλων των κατοίκων. Μάλιστα οι άνδρες του Πουτέτση, έκοψαν τα αυτιά από τα πτώματα, προτού τα ρίξουν σε ένα βάραθρο. Ο Πουτέτσης, επειδή έβλεπε ότι η κατάσταση εκτρεπόταν, έστειλε επιστολή στην Ισραηλιτική Κοινότητα, μέσα σε ένα δέμα στο οποίο τοποθέτησε και τα αυτιά των σκοτωμένων. Οι Εβραίοι των Ιωαννίνων εξεμάνησαν και προσέφυγαν στον Τούρκο Βαλή για να ζητήσουν όπλα να τιμωρήσουν τους ενόχους, αλλὰ κάτι τέτοιο δεν επιτρεπόταν. Οι Τούρκοι υποσχέθηκαν ότι θα έπιαναν τους ενόχους, αλλὰ η πυρπόληση του σπιτιού του ενορχιστρωτή του σχεδίου Κόκκινου, μέσα στο Κάστρο των Ιωαννίνων μάλιστα, έδωσε στην εβραϊκή κοινότητα να καταλάβει ποιος ήταν ο κυρίαρχος του παιχνιδιού.

Η δράση ελληνικού ανταρτικού σώματος στην Ήπειρο επί 4 μήνες, εκτὸς των θετικών, επέφερε μοιραία και αρνητικές συνέπειες. Οι τουρκικές Αρχές αντέδρασαν όπως όλες οι δυνάμεις κατοχής και άρχισαν οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου, με αποτέλεσμα να γεμίσουν οι φυλακές με εκατοντάδες αθώους. Η Α΄ Διεύθυνσις απεφάσισε να διατάξει το σώμα Πουτέτση να μετασταθμεύση εντὸς των συνόρων της ελεύθερης Ελλάδος και να τεθεῖ σε εφεδρεία. Ο Πουτέτσης αρχικά αρνήθηκε, αλλά μετά από διαβουλεύσεις και χρηματικήενίσχυση για τα έξοδα συντηρήσεως, τελικώς το σώμα απεσύρθη. Μετά από αυτά, ατόνησαν και οι διώξεις των Τούρκων. Από την εφεδρεία όμως, το σῶμα εκτελοῦσε κάποιες αποστολές σε αραιά χρονικά διαστήματα. Μερικές ενδεικτικές ήταν η απελευθέρωση κάποιας ομήρου για λύτρα και η εκτέλεση του ληστάρχου που την είχε απαγάγει, ή η αποστολή απειλητικών επιστολών σε διαφόρους, προκειμένου να συνετισθούν όσον αφορούσε την στάση τους επί των εθνικών θεμάτων.

Συνέχιση της προπαρασκευής

Τον Σεπτέμβριο του 1906, το ελληνικό Γενικό Επιτελείο Στρατού έστειλε τους αξιωματικούς Θεόδωρο Μανέτα στο Προξενείο Ιωαννίνων και Κοντογούρη, στο Προξενείο Αργυροκάστρου. Αυτοί ανήκαν στην Πανελλήνια Οργάνωση και είχαν αποστολή να αναλάβουν την διεύθυνση και συντονισμό της Ηπειρωτικής Εταιρείας, υποκρινόμενοι τους υπαλλήλους των Προξενείων. Αντίστοιχα, ο Ανθυπολοχαγός Γαρδίκης τοποθετήθηκε διευθυντής σε χάνι της Φιλιππιάδας, για συγκέντρωση πληροφοριών.

Στο Αργυρόκαστρο, ο Κοντογούρης δεν βρήκε καμμία προετοιμασία και λόγω των δυσχερών συνθηκών ασχολήθηκε μέχρι την αναχώρηση του με επιτελικές στρατιωτικές εργασίες, χωρίς να προχωρήσει στην συγκρότηση κάποιας απελευθερωτικής οργάνωσης. Στα Ιωάννινα όμως η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική. Ο προκάτοχος του Μανέτα, Τσιριγώτης είχε δημιουργήσει ισχυρή και πολυπλόκαμη οργάνωση δυνάμεως περίπου 500 ανδρών. Ο Μανέτας όμως διεκατεχόταν από τις «προοδευτικές» απόψεις των Ελλήνων

πολιτικών και θέλησε να διαλύσει την υπάρχουσα οργάνωση, αντικαθιστώντας την με νέα ολιγομελή υπό την άμεση διοίκησή του, ώστε να μην δοθεί αφορμή στους Τούρκους για «νέες περιπέτειες». Στην επιλογή του αυτή, βάρυνε η προσωπική του εκτίμηση ότι ήταν δυνατός ο εξοπλισμός και ξεσηκωμός των Ηπειρωτών έπειτα από προετοιμασία λίγων μόνο ημερών ή εβδομάδων. Οι «προοδευτικοί» ἀδυνατούσαν να εννοήσουν ότι το να εξοπλίσεις έναν πληθυσμό, δεν απαιτεί πολύ χρόνο. Το να χαλυβδώσεις όπως την ψυχή του με θέληση για αγώνα, είναι μακροχρόνια διεργασία.

Μέχρι την ανάκληση του Μανέτα προς απολογία τον Δεκέμβριο 1908, η Ηπειρωτική Εταιρεία υπέστη σοβαρό πλήγμα εκ των έσω, από την διχόνοια που ξέσπασε μεταξύ των εθνικιστών και του Μανέτα και των «προοδευτικών» της ήπιας πολιτικής. Η πειθαρχία της οργάνωσης αποκαταστάθηκε ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα, μετά την απομάκρυνση του Μανέτα και την αντικατάσταση του από τον Μ. Λάνδο.

Ο Λάνδος εκτὸς της ανασυγκροτήσεωςκαι εξοπλισμού της Ηπειρωτικής Εταιρείας, προσπάθησε ανεπιτυχώς να προαγάγει τις οικονομικές σχέσεις με την ελεύθερη Ελλάδα, εις βάρος των επιχειρήσεων αυστριακών και ιταλικών συμφερόντων. Τελικώς, επετεύχθη μόνον η δημιουργία υποκαταστήματος της Τράπεζας Αθηνών.

Η αντιμετώπιση του ρουμανικού κινδύνου

Το καλοκαίρι του 1909, η Ηπειρωτική Εταιρεία διέθετε περίπου 350 τυφέκια για την άμυνα των Ηπειρωτών, με απόφαση να χρησιμοποιηθούν κυρίως για την άμυνα της υπαίθρου εναντίον της αλβανικής επιβουλής.

Για τα αστικά κέντρα και κυρίως για την πόλη των Ιωαννίνων, είχε αποφασισθεί να χρησιμοποιηθούν κυρίως κυνηγετικά όπλα, των οποίων το μικρό βεληνεκές δεν θα αποτελούσε μειονέκτημα.

Μετά το Νεοτουρκικό Σύνταγμα, η ρουμανική προπαγάνδα είχε πετύχει την συγκρότηση ενόπλου σώματος ρουμανιζόντων Κουτσοβλάχων, οι οποίοι υποτίθεται ότι προστάτευαν τους ρουμανίζοντες, προσκολλημένοι την τουρκική χωροφυλακή, ως δερβέν -αγάδες. Έτσι συγκροτήθηκε η εξαμελής συμμορία των Μποτασαίων, οι οποίοι λήστευαν και τρομοκρατούσαν την επαρχία Ζαγορίου, προσπαθώντας να πείσουν τους Βλαχόφωνους να δεχθούν Ρουμάνους δασκάλους και ιερείς. Η απουσία του σώματος Πουτέτση και η παντελής έλλειψη οργανώσεως στο Ζαγόρι, έφεραν φέρει σε αμηχανία τον Λάνδο και την Ηπειρωτική Εταιρεία. Οι Μποτασαίοι έπρεπε να εξοντωθούν. Η μοίρα όμως ευνόησε το δίκαιο των Ελλήνων. Στις 15 Ιουνίου 1909, η συμμορία δημιούργησε ένα επεισόδιο σε ελληνικό καφενείο των Ιωαννίνων, ποδοπατώντας μία φωτογραφία του βασιλέως Γεωργίου από τον διάκοσμο του. Οι πιο ψύχραιμοι της Ηπειρωτικής Εταιρείας κατόρθωσαν να συγκρατήσουν τους θερμόαιμους Έλληνες που έτρεξαν στο καφενείο και απεφεύχθη το μακελειό. Δύο ημέρες αργότερα, ο Λάνδος με ορισμένα μέλη της οργανώσεως πήγαν βαρκάδα αναψυχής προς τη νήσο των Ιωαννίνων και εντελώς τυχαία, είδαν – δίχως να γίνουν αντιληπτοί –την συμμορία των Μποτασαίων με δύο ρουμανίζοντες απέναντι από το νησί, να τρώνε προτού ξεκινήσουν για να επιστρέψουν στο Ζαγόρι. Μετά από σύντομα συμβούλιο, απεφασίσθη να γίνει ενέδρα στους Μποτασαίους από τους κυνηγούς του νησιού, μέλη της οργανώσεως και εξαιρετικούς σκοπευτές.

Οι Κωνσταντίνος Γκαναβιάρης και Ιωάννης Τζιαφάς που κατοικούσαν στην νησίδα της Παμβώτιδος, απεδέχθησαν αμέσως την αποστολή και καθώς η λέμβος του Λάνδου επέστρεφε στα Ιωάννινα, αυτοί έφευγαν με δική τους βάρκα. Μαζί τους είχε ο καθένας από ένα Γκρά και τα κυνηγετικά τους όπλα και πήγαν ταχέως στο σημείο όπου θα ερχόταν η βάρκα των Μποτασαίων. Εκείνο το βράδυ το φώς φεγγαριού έλουζε την λίμνη και η ησυχία δεν προειδοποίησε τους Μποτασαίους για τον θάνατο που ελόχευε κρυμμένος στα καλάμια της λίμνης στην όχθη. Στις 22.30, καθώς η βάρκα τους πλησίαζε την όχθη, δέχθηκαν 6 βολές – 2 από Γκρά και 4 από τα κυνηγετικά. Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης και οι αρχηγοί έπεσαν νεκροί στην λίμνη ενώ δύο τραυματίστηκαν. Οι επιζήσαντες νομίζοντας ότι αντιμετώπιζαν δύναμη 10-12 ανδρών, απάντησαν με τα τυφέκια Μάνλιχερ και τα πιστόλια Παραμπέλουμ, όσην ώρα οι Έλληνες κυνηγοί ξαναγέμιζαν τα όπλα τους. Η μάχη δεν διήρκεσε πολύ. Ήταν όμως πεισματώδης. Συνολικά ακούστηκαν περίπου 300 πυροβολισμοί! Στις 03.00 το πρωί περίπου, η βάρκα των Μποτασαίων έφθανε στα Ιωάννινα με το μακάβριο φορτίο της. Μόνο δύο από τους ληστοσυμμορίτες είχαν επιζήσει, έχοντας ξαπλώσει στο δάπεδο της λέμβου. Οι Τούρκοι εξαπέλυσαν μεγάλο ανθρωποκυνηγητό για την σύλληψη των ενόχων, αλλά λόγω της λανθασμένης αναφοράς των επιζόντων περὶ δεκαμελούς τμήματος, δεν μπορούσαν να βγάλουν άκρη. Εκατοντάδες συνελήφθησαν και βασανίσθηκαν βάρβαρα χωρίς όμως αποτέλεσμα. Οι Τούρκοι προέβησαν σε πογκρόμ συλλήψεων ατόμων για τα οποία είχαν σοβαρές υπόνοιες και τα μαρτύρια εντάθηκαν. Προ του κινδύνου να σπάσει κάποιος και να αποκαλύψει κάποιος και να αποκαλύψει πρόσωπα και πράγματα και από πληροφορίες μισθωμένων Τούρκων, η ηγεσία της οργανώσεως απεχώρησε από την Ήπειρο.

Αξιοσημείωτο είναι το ότι της ημέρες εκείνες, ο Πουτέτσης και οι άνδρες του συγκρατήθηκαν πολύ δύσκολο από το να εισβάλλουν στην Ήπειρο και να αρχίσουν εντατικό αντάρτικο. Οι Τούρκοι θορυβηθέντες από την δράση της Ηπειρωτικής Εταιρείας, μετέφεραν επίλεκτα στρατεύματα και μονάδες πυροβολικού στα Ιωάννινα, για να αντιμετωπίσουν πιθανή εξέγερση και η κατάσταση συνέχισε να εκτραχηλίζεται.

Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση Ράλλη ανησύχησε με την τροπή των πραγμάτων και για να προλάβει την εμπλοκή της σε περίπτωση τουρκικής γενοκτονίας εις βάρος των Ελλήνων της Ηπείρου, ανεκάλεσε όλους τους αξιωματικούς από την Ήπειρο…. Έτσι, η Ηπειρωτική Εταιρεία που αριθμούσε 6 τμήματα – 12 Κύκλους μέσα στα Ιωάννινα και περίπου 80 Ομάδες στην ύπαιθρο, με συνολική δύναμη περί τους 2 000 μαχητές εγκαταλήφθηκε ακέφαλη.

Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος και η αλλαγή της ελληνικής πολιτικής

Ενώ το ηφαίστειο στην Χερσόνησο του Αίμου κάπνιζε και ηχούσε, οι Έλληνες αξιωματικοί που είχαν αποσταλεί για την προπαρασκευή των υποδούλων Ελλήνων, επέστρεψαν στην Αθήνα. Όπως ήταν φυσικό, όσοι πλημμύριζαν από πατριωτικά αισθήματα δεν μπορούσαν να δεχθούν την πολιτική της «αψόγου στάσεως». Εμπόδιο στους στόχους τους ήταν η κυβέρνηση Ράλλη και όλοι οι πολιτικοί που είχαν βολευτεί στο μικροσκοπικό βασίλειο της Ελλάδος και δεν επιθυμούσαν «περιπέτειες», πάρα μόνο την διατήρηση των κεκτημένων τους. Φυσικό επόμενο ήταν, η πατριωτική –εθνικιστική παράταξη νὰ οργανωθεί μυστικά και με το κίνημα της 15ης Αυγούστου 1909, να σαρώσει την κυβέρνηση Ράλλη και όλους

τους «συνετούς», την ώρα που εκείνοι σχεδίαζαν να διασπείρουν στα πέρατα της οικουμένης τα «ζωηρά στοιχεία».

Η νέα ελληνική κυβέρνηση, χάραξε νέα πολιτική και όσον αφορά την Ήπειρο, επειδή οι Τούρκοι είχαν μάθει τα της Ηπειρωτικής Εταιρείας, ο πρόξενος στα Ιωάννινα Αγκωνάκης αντικαταστάθηκε από τον Άγγελο Φορέστη, τον οποίο οι Τούρκοι θεωρούσαν «διαλλακτικό». Ο Φορέστης απεδείχθη άξιος στον ρόλο του, αλλά λόγω της αποσυνθέσεως η οποία είχε συντελεσθεί από τα λάθη της προηγουμένης ελληνικής κυβερνήσεως και της εντατικής καταδιώξεως των τουρκικών Αρχών, η προσπάθεια επικεντρώθηκε στην συγκράτηση της υπάρχουσας οργανώσεως χωρίς καμία επέκταση. Εάν ο Φορέστης δεν είχε τοποθετηθεί τότε στο προξενείο Ιωαννίνων, είναι βέβαιο ότι η Ηπειρωτική Εταιρεία θα είχε διαλυθεί και ο Ελληνικός Στρατός δεν θα είχε καμία βοήθεια όταν θα ερχόταν η ώρα. Επίσης σημαντική ήταν η επαναδραστηριοποίηση του σώματος Πουτέτση, με ασφαλές ορμητήριο στην ελεύθερη Ελλάδα.

Στις 4 Νοεμβρίου 1909, ένα απόσπασμα του σώματος Πουτέτση έκανε επιδρομή κοντά στην Μανολιάσα, εναντίον των Αρβανιτόβλαχων βοσκών Τσατσαίων, που ήταν δραστήρια όργανα της ρουμανικής προπαγάνδας. Μετὰ από σύντομη μάχη, η τετραμελής συμμορία των Τσατσαίων εξουδετερώθηκε, έχοντας ένα νεκρό, δύο τραυματίες και αιχμάλωτο τον Νίκο Τσάτση. Οι Τούρκοι επέβαλλαν σκληρά αντίποινα, τα οποία πλήρωσαν 8 αθώοι χωρικοί με 3ετή φυλάκιση.

Περί τα μέσα Δεκεμβρίου του 1909, η ολιγομελής ομάδα του Ι. Λέντζου συνεπλάκη με τουρκικό στρατιωτικό απόσπασμα κοντά στο χωριό Κρετσούνιστα. Οι τρείς ήρωες κυκλώθηκαν με τριπλή ζώνη κατόπιν προδοσίας και τους ζητήθηκε να παραδοθούν. Αρνήθηκαν πυροβολώντας. Πρώτος έπεσε ο αρχηγός Ιωάννης Λέντζος, που πολεμούσε όρθιος και οι άλλοι δύο, Ευάγγελος Κρομμύδας και Δημήτριος Τζήμας, επιχείρησαν έξοδο. Ο πρώτος διέσπασε τις δύο πρώτες ζώνες προτού πέσει νεκρός με 21 σφαίρες καρφωμένες στο κορμί του, ενώ ο Τζήμας αιχμαλωτίσθηκε τραυματισμένος στο πόδι. Εν συνεχεία μετεφέρθηκε στα τουρκικά κελιά όπου υπεβλήθη σε φρικτά βασανιστήρια για να αποκαλύψει όσα γνώριζε. Αφού δεν μίλησε, οι Τοῦρκοι αποφάσισαν να τον απαγχονίσουν. Μέσα στην φυλακή, ο Τζήμας κατόρθωσε να αποκτήσει ένα δίστομο μαχαίρι που έκρυβε επιμελώς στο κελί του. Όταν ήλθε η ώρα να τον πάρουν και παρόλο που τα πόδια του ήταν αλυσσοδεμένα, ξεχύθηκε σαν λιοντάρι και κατέσφαξε τον αρχιφύλακα και έναν υπαξιωματικό. Κατόπιν αυτός μέσα στην σύγχυση που προκλήθηκε στο απόσπασμα, άρπαξε το Μάουζερ του υπαξιωματικού και με αυτό πρόλαβε και σκότωσε δύο ακόμη Τούρκους στρατιώτες προτού πέσει νεκρός από τα ομαδικά πυρά των υπολοίπων. Οι Τούρκοι κρέμασαν το νεκρό κορμί του, για να εκτελεσθεί τυπικά η απόφαση.

Παρόμοια περιφρόνηση προς τον θάνατο έδειξε και ένας άλλος ήρωας, ονόματι Κουνάβης, ο οποίος την ώρα που ανέβηκε στην αγχόνη ζήτησε από Τούρκο αστυνομικό να του δέσει την ζώνη. Όταν ο Τούρκος έσκυψε, ο Κουνάβης του τσάκισε το κρανίο με τις βαρειές αλυσσίδες με τις οποίες ήταν δεμένα τα χέρια του. Άλλος ήρωας ήταν ο μαρτυρικός Λάκης Καψάλης, ο οποίος συνελήφθη και παρά τα βασανιστήρια δεν αποκάλυψε τίποτε. Όταν τελικά τον ανέβασαν στην αγχόνη, απλώς χαμογελούσε.

Ενώ στην Ήπειρο οι αγωνιστές έχυναν το αίμα τους για την ελευθερία, το ελληνικό κράτος κώφευε στις εκκλήσεις για παροχή καταφυγίου και εργασίας σε αυτούς που αποκαλύπτονταν.

Τον Φεβρουάριο του 1910, συνελήφθη από την τουρκική αστυνομία ο Έλληνας υπήκοος Μπαϊκούσης, ένας φιλήσυχος γέροντας που είχε δουλέψει στη Ρουμανία και είχε επιστρέψει στην γενέτειρα για να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του. Κατά την σωματική έρευνα, τοποθέτησαν στις τσέπες του πλαστά έγγραφα δήθεν της ελληνικής οργανώσεως, ένας τρόπος με τον οποίο ενοχοποιούντο πολλοί αθώοι Έλληνες. Κατά την διάρκεια της ανακρίσεως, της οποίας προΐστατο ο στρατιωτικός διοικητής Μουσταφά Ζιχνή πασάς, απεδείχθη ότι τα έγγραφα ήταν όντως πλαστά και ότι την σκευωρία είχαν οργανώσει δημόσιοι υπάλληλοι του τουρκικού κράτους που ανήκαν στο Αλβανικό Κομιτάτο. Την ευκαιρία αυτή εκμεταλλεύθηκαν και οι Ηπειρώτες και η ελληνική κυβέρνηση, με διαβήματα, τηλεγραφήματα και καταγγελίες, στον Σουλτάνο, τον Μεγάλο Βεζύρη και τον Πατριάρχη, καθώς και ο ελληνικός Τύπος με συνεχή άρθρα. Με τον θόρυβο αυτόν έγινε προσπάθεια να παρουσιασθεί ότι υπήρχε συνωμοσία Αλβανών και Τουρκογιαννιωτών και ότι έπρεπε να σταματήσουν οι διωγμοί. Ο Φορέστης κινήθηκε επίσης δραστήρια, ώστε τελικά οι Τούρκοι για να αμβλύνουν τις εντυπώσεις αναγκάστηκαν να αποφυλακίσουν πολλούς Έλληνες και μεταξύ αυτών και κάποιους που δεν ήταν τόσο αθώοι. Επιπλέον, η υπόθεση Μπαΐκούση, είχε ως αποτέλεσμα την σχετική ύφεση των διωγμών και την διστακτικότητα των Τούρκων δικαστών και στρατοδικών, όταν είχαν να δικάσουν Έλληνες.

Άλλη συνέπεια της υποθέσεως Μπαϊκούση ήταν και η εξέταση της καταργήσεωςτου στρατιωτικού νόμου από το «Ινταρέ – Μεντζιλής» (Συμβούλιο της Γενικής Διοικήσεως όπου εκπροσωπούντο όλοι οι νόμοι της Ηπείρου). Μόνον ο Νικόλαος Βλαχλείδης αντιτάχθηκε σθεναρά στην συνέχιση του, ενώ οι Αλέξανδρος Μέξης, Στέφανος Αράπης, ο εκπρόσωπος του Αργυροκάστρου Λύτος και της Φιλιππιάδος Παπαμιχαήλ, συντάχθηκαν με την γνώμη των Τούρκων, ένεκα φόβου ή υστεροβουλίας. Τότε ο Φορέστης διέταξε να εξαπολυθεί ένα κύμα εκτελέσεων προδοτών στην ύπαιθρο, γεγονός που οι Τούρκοι απέδωσαν ως ξέσπασμα οργής όταν είδαν να θανατώνονται λήσταρχοι και ξέσπασμα οργής όταν είδαν να θανατώνονται λήσταρχοι και ρουμανίζοντες μετὰ των συνεργατών τους.

Άξιο προσοχής επίσης είναι το γεγονός ότι, οι ψοφοδεείς βουλευτές –εκπρόσωποι του Σαντζακίου Ηπείρου στο τουρκικό κοινοβούλιο, τήρησαν σιωπηρή στάση στο θέμα Μπαϊκούση, όταν ο λαός εβόα. Οι επαΐοντες ένθεν και ένθεν των συνόρων δεν έκαναν τίποτε για να εξυπηρετήσουν τα ελληνικά συμφέροντα. Σημειωτέον, ότι στα πλαίσια εξαπατήσεως των Ελλήνων μέσω του Νεοτουρκικού Συντάγματος και αποστερήσεως των από τα δικαιωματικά προνόμια, ο βαλής των Ιωαννίνων έστειλε Έλληνες δημογέροντες στην Χειμμάρα για να πείσουν τους κατοίκους να απεμπολήσουν τα δικαιώματα που είχαν επί αιώνες. Οι Χειμμαριώτες δεν πείσθηκαν και μάλιστα εκδήλωσαν αντίσταση, οπότε δεν έχασαν κανένα δικαίωμα.

ΤΕΛΟΣ