Ιστορία Της Κύπρου Για Το Γυμνάσιο

1

ΚΕΦ. 1 Προϊστορία [Νεολιθική – Χαλκολιθική Εποχή, 7000 - 2500 π.Χ.]

1. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ (σελ. 4 - 5)

Η Νεολιθική εποχή είναι μια από τις σημαντικότερες φάσεις του πολιτισμού γιατί αυτή την εποχή, άνθρωπος εγκαταλείπει την σπηλιά όπου ζούσε πριν, και αποκτά τώρα μόνιμη κατοικία.

Επιλογή χώρου:

Οι Κύπριοι κτίζουν τα σπίτια τους:

- κοντά σε λόφους (Λόγος: Προστασία από τα θηρία και τα στοιχεία της φύσεως)

- και σε ποταμούς (Λόγος: Εξασφάλιση της διατροφής).

Οικοδομικά υλικά

Οι κάτοικοι προμηθεύονταν από την γύρω περιοχή τα πιο κάτω υλικά, όπου και τα χρησιμοποιούσαν στα εξής σημεία του σπιτιού:

Υλικά Η χρήση τους

πέτρες: Σε θεμέλια και κατώτερα μέρη των τοίχων

πλιθάρια (πηλός + άχυρα): Σε πάνω μέρη του σπιτιούξύλα, κλαδιά, καλάμια, πηλός: Κατασκευή στέγης σπιτιού

Διάταξη των σπιτιών - σχέδιο:

Στους οικισμούς της Χοιροκοιτίας και της Καλαβασού Τέντας τα σπίτια

- Ήταν κτισμένα το ένα πολύ κοντά στο άλλο.- Είχαν κυκλικό σχήμα.- Η στέγη τους ήταν θολωτή ή επίπεδη.- Είχαν μόνο ένα δωμάτιο στο κέντρο του οποίου υπήρχε η εστία. - Μερικά σπίτια διέθεταν:

(α) μεσοπάτωμα, το οποίο στηριζόταν σε πεσσούς (= κολώνες) καθώς και (β) βοηθητικούς χώρους που χρησίμευαν ως αποθήκες και εργαστήρια.

- Υπήρχαν κατασκευές που χρησίμευαν: (α) στα σπίτια ως κρεβάτια και καθίσματα και (β) στα εργαστήρια ως πάγκοι εργασίας.

Παύλου Δημήτρης

2

Στους οικισμούς της Σωτήρας, της Ερήμης και της Λέμπας τα σπίτια

- υποδιαιρούνται σε μικρότερα δωμάτια.

Σε οικισμούς της Σωτήρας τα σπίτια

- είχαν τετράπλευρο σχήμα.

2. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΧΡΗΣΗΣ (σελ. 6 - 7)

Ο άνθρωπος, ζώντας πλέον σε μόνιμες κατοικίες, επιζητά τη βελτίωση του επιπέδου ζωής του, και γι΄ αυτό κατεργάζεται και επεξεργάζεται τα υπάρχουσα υλικά για να κατασκευάσει αντικείμενα που θα ικανοποιήσουν τις διάφορες ανάγκες του. Συγκεκριμένα χρησιμοποιεί τα εξής υλικά:

- Λίθο (= πέτρα) , με τον οποίον κατασκευάζει: (α) Εργαλεία (τσεκούρια, δρεπάνια, λεπίδες, αξίνες, αγκίστρια)(β) Όπλα (αιχμές βελών, τσεκούρια)(γ) Οικιακά σκεύη (αγγεία, γουδιά, χειρόμυλους)

- Ημιπολύτιμες πέτρες, με τις οποίες κατασκευάζει: (α) Ειδώλια(β) Κοσμήματα (Μερικά κοσμήματα ήταν φτιαγμένα από κοχύλια.)

- Υλικά από τα ζώα όπως: (α) οστά για την κατασκευή κοσμημάτων και βελόνων → Η ύπαρξη βελόνων και σφονδύλων αδρακτών μαρτυρούν την ανάπτυξη υφαντικής (β) κέρατα για την κατασκευή λαβών και εργαλέιων(γ) δέρμα για την κατασκευή ασκών και φαρέτρων (δ) προβιές χρησιμοποιούνταν για την ενδυση

- Ξύλο , με το οποίο κατασκευάζει: (α) Όπλα (β) Εργαλεία (γ) Σκεύη

- Η παραποτάμια βλάστηση και τα στελέχη των δημητριακών , χρησίμευαν για την κατασκευή:(α) Πανεριών(β) Καλαθιών

- Η φλούδα των δέντρων χρησιμοποιείτο για: (α) Στερέωμα της λαβής στα εργαλεία


3

- Πηλό, με τον οποίο κατασκευάζει :(α) Πίθους(β) Κύπελλα με εκροή (γαλακτοδοχεία)

Χαρακτηριστική είναι η «κτενιστή διακόσμηση» στα αγγεία αυτά, η οποία γινόταν μ’ ένα ειδικό εργαλείο σαν χτένι πάνω στο υγρό αλείφωμα του αγγείου.

Συμπέρασμα Τα αγγεία αυτά κάνουν τη ζωή του πιο άνετη, δίνοντας του την ευκαιρία ν΄ αναπτύξει το καλλιτεχνικό του ταλέντο.

3. ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ (σελ. 8 - 11)

Ασχολίες των κατοίκων:

Κοινωνία:

Ύπαρξη μιας καλά οργανωμένης κοινωνίας που υπάκουε σ΄ έναν αρχηγό, όπως φανερώνουν τα ευρήματα από τις ανασκαφές.


Διακοσμούνται με γεωμετρικά κυρίως σχήμα χρησιμο-ποιώντας φυτικές ουσίες.

Μικροτεχνία: Λειαίνουν τις πέτρες για να κατασκευάσουν εργαλεία, όπλα και σκεύη για προσωπική χρήση.)

Κυνήγι: Κυνηγούν κυρίως αγρινά και ελάφια.

Εξημέρωμα και εκτροφή ζώων, π.χ. αιγοπρόβατα και χοίρους

Κατοικούσε σε μια μεγάλη οικία (Τέτοιες οικίες έχουν ανακαλυφθεί στον οικισμό της Χοιροκοιτίας και της Καλαβασού.)

Απόδειξη αποτελούν τα κόκκαλα αυτών των ζώων που έχουν βρεθεί.

Γεωργία: Καλλιεργούν σιτηρά και σε κατοπινό στάδιο όσπρια και αμπέλια → Απόδειξη αποτελούν οι απανθρακωμένοι σπόροι που έχουν βρεθεί.

Ψάρεμα

4

Λατρεία των νεκρών:

- Η κοινωνία αυτή, χαρακτηρίζεται από βαθιά θρησκευτικότητα, όπως μαρτυρούν τα παρακάτω ταφικά έθιμα:

- Οι άνθρωποι της Χοιροκοιτίας σύμφωνα με τις ανασκαφές, υπολογίζεται να ήταν χαμηλού αναστήματος (1.50 – 1.60 μ.) και να πέθαιναν σε ηλικία 25 – 40 χρονών.

Ειδώλια:

Ερώτηση ΑπάντησηΤι είναι; Μικρά αγάλματαΑπό τι υλικό είναι φτιαγμένα; Από πηλό ή σκληρή πέτραΠοια είναι τα χαρακτηριστικότερα ειδώλια της Χαλκολιθικής εποχής;

Είναι τα σταυρόσχημα ειδώλια (είχαν σχήμα σταυρού).

Που τα χρησιμοποιούσαν; Σε τελετέςΜερικά ειδώλια είχαν σχέση με τη λατρεία ποιας θεάς;

Με τη λατρεία της θέας γονιμότητας.

Τι φανερώνουν; Την αισθητική καλλιέργεια των κατοίκων.


Τους νεκρούς τους έθαβαν σε συνεσταλμένη στάση κάτω από τα δάπεδα των οικιών ή έξω απ ΄ αυτές κοντά στην είσοδο (Χοιροκοιτία, Τέντα) αλλά και σε ξεχωριστά νεκροταφεία (Σωτήρα).

Τοποθετούσαν πέτρες πάνω στο σώμα του νεκρού (νεκροφοβία) και του πρόσφεραν κτερίσματα (= αντικείμενα όπως όπλα, εργαλεία, κοσμήματα, που τοποθετούσαν στους τάφους, γιατί πίστευαν ότι θα τα χρησιμοποιούσαν οι νεκροί.) → πίστη στη μεταθανάτια ζωή)

5

ΚΕΦ. 1 Προϊστορία [Εποχή του Χαλκού, 2500 – 1050 π.Χ.]

1. Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (σελ.10 - 13)

- Η ονομασία της Κύπρου συνδέεται άρρηκτα με το μέταλλο του χαλκού. Το πολύτιμο αυτό μέταλλο προερχόταν από τους πρόποδες της οροσειράς του Τροόδους.

- Τα σημαντικότερα μεταλλεία της Κύπρου είναι τα εξής:

- Για περισσότερα από 3000 χρόνια η Κύπρος υπήρξε το μεγαλύτερο κέντρο:

- Τα πρώτα κοιτάσματα χαλκού εντοπίστηκαν στην επιφάνεια του εδάφους.

- Με την εξάντληση του χαλκού (που βρισκόταν στην επιφάνεια του εδάφους) οι Κύπριοι προχωρούσαν σε βάθος κατασκευάζοντας στοές και γαλαρίες.

- Μετά την εξόρυξη του χαλκού, ακολουθούσε η διαδικασία κατεργασίας του, η οποία απαιτούσε μεγάλες ποσότητες ξυλείας

- Η εξαγωγή του χαλκού γινόταν από τα λιμάνια της Έγκωμης και του Κιτίου υπό μορφή ταλάντων (= μεγάλα κομμάτια χαλκού που είχαν σχήμα δέρματος βοδιού και βάρος μερικές δεκάδες κιλά).

- Ο χαλκός δεν χρησιμοποιόταν για την κατασκευή εργαλείων ή όπλων γιατί ήταν μαλακό μέταλλο. Έτσι, από πολύ νωρίς, άρχισε η ανάμειξή και η


Σκουριώτισσα

Μαυροβούνι

Καλαβασός

Μιτσερό

Λίμνη

Προμήθευαν τους κατοίκους με τεράστιες ποσότητες χαλκού.

παραγωγής

επεξεργασίας

και εμπορίου τουχαλκου

του χαλκού στον τότε γνωστό κόσμο.

6

σύντηξή του με ψευδάργυρο ή κασσίτερο με αποτέλεσμα να παράγονται νέα ανθεκτικά κράματα, όπως ο ορείχαλκος και ο μπρούντζος.

- Ο χαλκός και τα προϊόντα του χρησίμευαν και στην κατασκευή φαρμάκων, καλλυντικών, κ.ά.

2. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ (σελ. 14 - 15)

Γεωργία:

- Η εξημέρωση του βοδιού και χρησιμοποίηση του αρότρου διευκόλυναν την καλλιέργεια των σκληρών εδαφών.

- Χαρακτηριστικό είναι το ομοίωμα σκηνής οργώματος από τους Βουνούς.

Κεραμική – Υφαντική:

- Τα αγγεία είναι περίπλοκα και με πλούσια διακόσμηση, πράγμα που μαρτυρούν ψήλο επίπεδο ζωής.

- Χαρακτηριστικά είναι τα αγγεία που δίνουν την εντύπωση ότι είναι κατασκευασμένα από χαλκό.

- Η εισαγωγή του τροχού υποδηλώνει την ανάπτυξη της κεραμικής. - Η διακόσμηση των αγγείων είναι εμπνευσμένη από την υφαντική, τα

ομοιώματα των αδραχτιών και τα κομμάτια από τα υφάσματα, πράγμα που φανερώνουν την επίδοση των κατοίκων στην υφαντουργία.

Μικροτεχνία:

- Σημείωσε εκπληκτική ανάπτυξη.- Τα άφθονα αντικείμενα, κοσμήματα, αγαλματάκια, λαβές καθρεφτών,

πυξίδες, κ.α., δίνουν την εικόνα μιας κοινωνίας εκλεπτυσμένης και ευημερούσας.

3. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΚΡΑΤΗ (σελ. 16 -17)

- Η εξαγωγή του κατεργασμένου χαλκού σε χώρες όπως είναι η Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, η Μ. Ασία, η Συρία, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος είχε ως αποτέλεσμα την έντονη εμπορική δραστηριότητα των κατοίκων.


Αυτό αποδεικνύεται από τα πήλινα ομοιώματα πλοίων καθώς και από τα εισαγόμενα προϊόντα και είδη πολυτελείας που ανακαλύφθηκαν στην Κύπρο.

7

- Η Κύπρος την τότε εποχή ονομαζόταν Αλάσια και οι σχέσεις της με τις γύρω περιοχές φαίνονται και από την αλληλογραφία του βασιλιά της με τους Φαραώ της Αιγύπτου και τους βασιλιάδες της συριακής πόλης Ουγκαρίτ. Η αλληλογραφία αυτή σώθηκε σε πινακίδες με σφηνοειδή γραφή.

4. ΓΡΑΦΗ (σελ. 16 - 17)

Δυο είδη γραφής Κυπρομινωική Γραφή Κυπροσυλλαβική Γραφή

Χρησιμοποιείται στο εμπόριο καθώς και στην καλά οργανωμένη κοινωνία.

Είναι συγγενική με τη γραμμική Α της Κρήτης.

Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

Είναι γραπτή έκφραση της αρκαδοκυπριακής διαλέκτου.

Είναι συγγενική με τη γραμμική Β των Μυκηναίων.

Έχει αποκρυπτογραφηθεί.

5. ΕΞΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ (σελ. 18 - 19)

Η Κύπρος γίνεται πόλος έλξης για τους Μυκηναίους για τους εξής λόγους: (α) λόγω της στρατηγικής της θέσης και (β) λόγω του άφθονου χαλκού που διέθετε.

Οι Μυκηναίοι εγκαθίστανται στο νησί γύρω στο 1400 π.Χ.:

- Στην αρχή ως έμποροι και στην συνέχεια ως άποικοι.- Ακολούθως εξελληνίζουν τους κατοίκους του νησιού (δηλ. τους κάνουν

Έλληνες) μέσω μιας μακρόχρονης διαδικασίας, πράγμα που διαπιστώνεται από τη γλώσσα, τη θρησκεία, τους θεσμούς, τα έθιμα και την τέχνη τους.

Σύμφωνα με την παράδοση (η οποία έχει επιβεβαιωθεί από τα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη), οι ήρωες του Τρωικού Πολέμου ίδρυσαν κυπριακές πόλεις:

Ο Αγαπήνωρ την Πάφο Ο Κηφέας την Κερύνεια Ο Δημοφών την Αίπεια Ο Χαλκάνωρ το Ιδάλιον (Δάλι) Ο Ακάμας τους Σόλους Οι Σικυώνιοι τους Γόλγους (Αθηένου) Ο Χύτρος τους Χύτρους (Κυθρέα) Οι Αργείοι το Κουριον Ο Πράξανδρος τη Λάπηθο Ο Τεύκρος τη Σαλαμίνα

Μυκηναϊκής προέλευσης:

- Κυκλώπεια τείχη- Βωμοί με κέρατα (σύμβολα της ΚρητομυκηναΪκης θρησκείας)- Αγάλματα όπως του Απόλλωνα του Κεραιάτη που λατρευόταν στην

Πελοπόννησο.


8

- Η τεχνική και τα μοτίβα που χρησιμοποιούνται στη κεραμική και στη μικροτεχνία.

- Θεσμός βασιλείας- Ταφικά έθιμα (καύση νεκρών, μεταφορά τους με άρματα μαζί με τα

κτερίσματα τους, θυσία των αλόγων και προσφορά οβελών)- Ελληνική γλωσσά

6. ΕΓΚΩΜΗ – ΚΙΤΙΟΝ (σελ. 20 - 21)

Έγκωμη και Κίτιον → οι πλουσιότερες και σημαντικότερες πόλεις που ξεχώρισαν στην Κύπρο την τελευταία εποχή του χαλκού, τη Μυκηναϊκή.

Λόγοι ανάπτυξης αυτών των πόλεων:

- Η εγκατάσταση των Μυκηναίων είχε ως αποτέλεσμα την εισαγωγή του πολιτισμού τους.

- Η εκμετάλλευση του χαλκού.

Συνοπτική παρουσίαση της Έγκωμης:

- Βρίσκεται κοντά στη Σαλαμίνα στο ανατολικό τμήμα της Κύπρου.- Ήταν μεγάλο κέντρο επεξεργασίας χαλκού και λιμάνι εξαγωγής του.- Είχε κτιστεί σύμφωνα με πολεοδομικό σχέδιο (φαρδύ ευθύγραμμοι δρόμοι που

διασταυρώνονταν κάθετα σχηματίζοντας ορθές γωνίες και πλατείες).- Ανακαλύφθηκαν ναοί μέσα στους οποίους βρέθηκαν ο Απόλλων ο Κεραιάτης και

θεοί – προστάτες των μεταλλείων, όπως είναι ένας θεός και μια θεά που πατούν σε τάλαντο χαλκού.

- Επίσης ανακαλύφθηκαν: ανάκτορο τύπου μεγάρου, εργαστήρια κατεργασίας του χαλκού, ειδώλια, κοσμήματα, αγγεία κατασκευασμένα από πολύτιμα υλικά όπως ασήμι, σμάλτο, χαλκό και κατοικίες με βοηθητικούς χώρους.

- Η πόλη ήταν οχυρωμένη με «κυκλώπεια τείχη».

Συνοπτική παρουσίαση του Κιτίου:

- Είναι μυκηναϊκή πόλη θαμμένη κάτω από τη πόλη Λάρνακα, στα νοτιοανατολικά του νησιού.

- Υπήρξε κέντρο επεξεργασίας χαλκού και λιμάνι εξαγωγής του.- Στα εργαστήρια του Κιτίου γινόταν η κατεργασία του χαλκού, ο οποίος

μεταφερόταν από τα μεταλλεία της Καλαβασού και των Τρούλλων.- Μερικά τέτοια εργαστήρια συγκοινωνούσαν απευθείας με τους ναούς, γεγονός

που φανερώνει τη στενή σχέση παραγωγής του χαλκού με τη θρησκεία.- Η πόλη ήταν οχυρωμένη με «κυκλώπεια τείχη» και πύργους από πελεκητές

πέτρες.


9

- Οι κατοικίες ήταν ευρύχωρες με υγειονομικές εγκαταστάσεις.- Βρέθηκε πλήθος αντικειμένων (αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα κ.ά.) που δίνουν μια

γεύση του πλούτου της πόλης.- Η πόλη εξαφανίστηκε από κάποια μεγάλη καταστροφή (ίσως σεισμό) και η

εγκατάλειψη της από τους κατοίκους της έδωσε την ευκαιρία στους Φοίνικες να εγκατασταθούν εκεί και να την ονομάσουν Κάρτι – Χατάστ (Νέα Πόλη).


10

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Κυπρογεωμετρική Εποχή, 1050 – 750 π.Χ.]

1. ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ (σελ. 23)

Στην Κυπρογεωμετρική εποχή διαμορφώθηκαν τα κυπριακά βασίλεια. Τα βασίλεια αυτά κυβερνούσαν οι άνακτες = βασιλίάδες.

Οι άνακτες :

- Κατοικούσαν στα ανάκτορα και περιστοιχίζονταν από τους ευγενείς.- Κατείχαν γη και φυσικούς πόρους, όπως δάση και μεταλλεία.- Είχαν στα χέρια τους όλες τις εξουσίες (διοικητικές, στρατιωτικές,

θρησκευτικές, οικονομικές). - Έδιναν σε ξένους την άδεια να κατοικήσουν στο βασίλειό τους.

Οι γεωργοί, οι κτηνοτρόφοι και οι τεχνίτες :

- τροφοδοτούσαν το ανάκτορο.

Τα βασίλεια της Κύπρου ήταν τα εξής :

- Κουρίου, - Μαρίου, - Κιτίου, - Σόλων, - Λαπήθου,- Παλαιπάφου, - Νέας Πάφου,

- Σαλαμίνας, - Ιδαλίου, - Αμαθούντας, - Ταμασσού, - Λήδρας,- Χύτρων,- Κερύνειας.

2. ΦΟΙΝΙΚΕΣ (σελ. 24 - 25)

Γενικά:

- Μετά την κάθοδο των Δωριέων στην Ελλάδα (1100 π.Χ.) και την ήττα των Μυκηναίων, οι Φοίνικες συγκέντρωσαν στα χέρια τους το εμπόριο και ίδρυσαν αποικίες σε σημαντικά σημεία της Μεσογείου.

- Οι Φοίνικες εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο, και συγκεκριμένα στη πόλη Κίτιον, την οποία ονόμασαν Κάρτι Χατάστ (δηλ. Νέα Πόλη)

Θρησκεία:

Έφεραν στην Κύπρο τους θεούς τους οι οποίοι εξελληνίστηκαν. Η σημαντικότερη θεά τους ήταν η Αστάρτη (θεά της γονιμότητας), η οποία αργότερα ταυτίστηκε με τη θεά Αφροδίτη.


11

3. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (σελ. 24 - 25)

- Οι σχέσεις της Κύπρου με την Ελλάδα συνεχίζονται. Οι Φοίνικες έφεραν στην Κύπρο το φοινικικό αλφάβητο, το οποίο πήραν οι Έλληνες και το προσάρμοσαν στις ανάγκες τους αλλά και το διέδωσαν στην Ευρώπη.

- Δε σώζονται πολλά γραπτά κείμενα της εποχής αυτής στην Κύπρο γιατί οι Κύπριοι έγραφαν πιθανόν σε δέρματα ζώων.

- Ωστόσο τα κτερίσματα των τάφων και τα άλλα ευρήματα μαρτυρούν την ευημερία της Κύπρου κατά την Κυπρογεωμετρική εποχή.

- Ακμάζουν οι τομείς της μικροτεχνίας, της ελεφαντουργίας και της υφαντικής, όπως φανερώνουν τα μοτίβα που κοσμούν τα γεωμετρικά αγγεία της εποχής.


12

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Κυπροαρχαϊκη Εποχή, 750 – 745 π.Χ.]

1. ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (σελ. 26 - 27)

Κατά την ΚυπροαρχαΪκη εποχή η Κύπρος κατακτήθηκε από τρεις ισχυρές δυνάμεις (Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Πέρσες) εξαιτίας

- της στρατηγικής της θέσης, - του εύφορου εδάφους της,- των δασών της - και κυρίως για τα πλούσια μεταλλεία χαλκού.

Ωστόσο οι βασιλιάδες διατήρησαν την αυτονομία τους πληρώνοντας φόρο υποτελείας στους κατακτητές.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΣΧΥΡΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Ασσύριοι:

- Κατάληψη της Κύπρου από το βασιλιά Σαργόν Β’. Το γεγονός αυτό αναγράφεται σε επιγραφές στο ανάκτορο της Χορσαμπάντ.

- Σε με μια άλλη επιγραφή που αναφέρεται στην κατασκευή του ανακτόρου της Νινευί αναγράφονται τα ονόματα 10 βασιλιάδων της Κύπρου που πλήρωναν φόρο υποτελείας στον Ασσύριο ηγεμόνα.

Αιγύπτιοι:

- Η διάρκεια της αιγυπτιακής κατάκτησης ήταν πολύ σύντομη.- Πραγματοποιείται η επίσκεψη του Αθηναίου νομοθέτη Σόλωνα στην Κύπρο.

(Σύμφωνα με την παράδοση, ο Σόλων αφού παρέδωσε τη γραπτή νομοθεσία στους Αθηναίους, ταξίδεψε σε διάφορες χώρες. Στην Κύπρο φιλοξενήθηκε από τον Αιγύπτιο βασιλιά Φιλόκυπρο, τον οποίο συμβούλεψε να κτίσει μια νέα πόλη και να την ονομάσει Σόλους.)

Πέρσες:

- Οι Κύπριοι βασιλείς αναγνωρίζουν την περσική κυριαρχία του Κύρου Β΄ και προσφέρουν ναυτική βοήθεια στην εκστρατεία του Κύρου εναντίον της Καρίας.

- Ο Κύρος Β΄ έδωσε το δικαίωμα στους Κύπριους βασιλιάδες (α) να συνεχίσουν να διαχειρίζονται τις υποθέσεις των κρατών τους(β) και να κόψουν νομίσματα (πρώτος έκοψε ασημένια νομίσματα ο βασιλιάς της Σαλαμίνας Ευέλθων).


13

Σημείωση: Η Κύπρος άνηκε στην 5η σατραπεία (= διοικητική περιφέρεια περσικού κράτους) μαζί με τη Φοινίκη, τη Συρία και την Παλαιστίνη, οι οποίες πλήρωναν βαριά φορολογία (350 τάλαντα).


Η πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού φτάνει σε ζηλευτά επίπεδα χάρις:

- στην αυτονομία των κυπριακών βασιλείων- και στην επικοινωνία τους τόσο με το Αιγαίο όσο και με την Ανατολή.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

Αυτά οδήγησαν στην συγκέντρωση μεγάλου πλούτου στα χέρια των βασιλιάδων.

Σχέσεις με Ανατολή και Δύση:

Πολλά αγγεία και έργα τέχνης από την Αττική, την Κόρινθο, τη Ρόδο και τη Ναύκρατι ανακαλύφθηκαν στην Κύπρο. Το γεγονός αυτό, καθώς και τα κυπριακά έργα τέχνης που ανακαλύφθηκαν τόσο στον Ελλαδικό χώρο όσο και στην συροπαλαιστινιακή ακτή μαρτυρούν έντονη εμπορική δραστηριότητα των Κυπρίων με τις χώρες αυτές.

Γλυπτική:

- Κατασκευάζονται τα πρώτα γλυπτά από ασβεστόλιθο. - Τα γλυπτά αυτά

(α) διασώζουν ακόμη τα χρώματα στις λεπτομέρειες τους,(β) φέρουν το αρχαϊκό μειδίαμα (επηρεασμένα από την ελληνική αρχαϊκή τέχνη → κούροι και κόρες)(γ) και διακρίνονται αιγυπτιακές και ασσυριακές επιδράσεις.

Κεραμική:

Τα αγγεία διακοσμούνται με ζώα, πουλιά, άνθη (επικράτηση ελεύθερου ρυθμού) → εικονίζονται με φαντασία, καλαισθησία και πρωτότυπο τρόπο.

Γράμματα:

- Η τέχνη των γραμμάτων αναπτύσσεται.- Σπουδαίοι ποιητές όπως ο Στασίνος (έγραψε και τα Κυπριακά Έπη) και ο

Εύκλος έγραψαν στην αρκοδοκυπριακή διάλεκτο.


14

3. ΣΑΛΑΜΙΝΑ (σελ. 30 - 31)

Η Σαλαμίνα υπήρξε στην αρχαιότητα η πρωτεύουσα της Κύπρου για 1000 χρόνια εξαιτίας της προνομιακής της θέσης → βρίσκεται στις εκβολές του Πεδιαίου

Η νεκρόπολη της Σαλαμίνας μας δίνει πολύ σημαντικές πληροφορίες σχετικά για:

- τον πλούτο τον κυπριακών βασιλειών,- την επιβίωση των μυκηναϊκών ταφικών εθίμων- και την δομή της κυπριακής κοινωνίας.

Ταφή νεκρών:

Ανάλογα με τη θέση που κατείχε κάποιος στην κοινωνία θαβόταν σε συγκεκριμένο τάφο, δηλαδή αν ήταν βασιλιάς ή ευγενής θαβόταν σε κτιστούς βασιλικούς τάφους, εάν όμως ήταν κοινός θνητός θαβόταν στα λεγόμενα «Τζιελλάρκα» (= μικροί τάφοι σκαλισμένοι σε βράχους, που μοιάζουν με κελία).

Οι κτιστοί βασιλικοί τάφοι αποτελούνταν από:

Διαδικασία ταφής :

Ο νεκρός μαζί με τα πλούσια κτερίσματα του μεταφερόταν στο τάφο πάνω σε άρμα που το έσερναν άλογα. Τα ζώα αυτά έπειτα θυσιάζονταν προς τιμή του νεκρού και ο τάφος γεμίζονταν από χώμα. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η δημιουργία τεχνικού λόφου, ο λεγόμενος τύμβος.


το δρόμο,

το πρόπυλο,

και τον ταφικό θάλαμο

15

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Κυπροκλασική Εποχή, 475 - 325 π.Χ.]

1. ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΟΝΗΣΙΛΟΥ (σελ. 32 - 35)

Όταν ξέσπασε η Ιωνική επανάσταση:

- Η Κύπρος βρισκόταν κάτω από περσική κυριαρχία (πλήρωνε δυσβάστακτους φόρους).

- Ο βασιλιάς της Σαλαμίνας, ο Γόργος, εκπροσωπούσε το φιλοπερσικό ρεύμα.- Ο αδελφός του ο Ονήσιλος ήταν ηγέτης της φιλελληνικής παράταξης.

Ο Ονήσιλος προκειμένου να ξεσηκώσει του Κυπρίους εναντίων των Περσών προ- έβει στις πιο κάτω ενέργειες:

- Εκθρονίζει τον αδελφό του τον Γόργο.- Προσπαθεί να ενώσει τα κυπριακά βασίλεια για να επαναστατήσουν

εναντίον των Περσών (η Αμαθούντα αντιδρά και την πολιορκεί).

Τότε πληροφορήθηκε ότι οι Πέρσες σε συνεργασία με τους Φοίνικες θα έκαναν επίθεση στην Κύπρο.

Οι Κύπριοι βασιλιάδες ζητούν βοήθεια από την Ιωνία. Έτσι:

- Οι Ίωνες αντιμετωπίζουν τους Φοίνικες στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να νικήσουν.

- Οι Κύπριοι αντιμετωπίζουν τους Πέρσες στην ξηρά, με αποτέλεσμα να ηττηθούν.

Ο Ονήσιλος και ο βασιλιάς των Σόλων Αριστόκυπρος σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης για την ελευθερία της Κύπρου.

Οι συνέπειες της επανάστασης του Ονήσιλου

1. Υποδουλώθηκαν όλες οι κυπριακές πόλεις από τους Πέρσες.2. Κατέλαβαν τους Σόλους και την Παλαίπαφο, την οποία πυρπόλησαν στη

συνέχεια.3. Ο περσικός ζυγός έγινε σκληρότερος.4. Ο Δάρειος αντικατέστησε σε όλες τις κυπριακές πόλεις τους φιλέλληνες

βασιλιάδες με περσόφιλους δυνάστες.5. Το βασίλειο των Σόλων υποτάχθηκε στον περσόφιλο βασιλιά του Μαρίου.6. Οι Πέρσες καλλιέργησαν την εχθρότητα ανάμεσα στους Έλληνες και στους

Φοίνικες στην Κύπρο εφαρμόζοντας την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε».7. Οι Φοίνικες αποκτούν ανώτατα αξιώματα σε πολλές κυπριακές πόλεις.

2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ – ΚΙΜΩΝ (σελ. 36 - 37)


16

Μετά τους περσικούς πολέμους και την ήττα των Περσών στην Ελλάδα

- Ο αμυντικός πόλεμος των Ελλήνων μετατράπηκε σε επιθετικό.- Οι Έλληνες αναλαμβάνουν εκστρατείες για να εκδιώξουν τους Πέρσες από τις

ελληνικές περιοχές.- Η Κύπρος εξαιτίας της θέσης της και του γεγονός ότι στάθμευαν φοινικικές και

περσικές δυνάμεις εκεί, αποτέλεσαν το πλαίσιο των αιτιών για την απελευθέ-ρωση της από τους Έλληνες.

Η πρώτη εκστρατεία (478 π.Χ.)

- Επικεφαλής της εκστρατείας: Ο βασιλιάς της Σπάρτης Παυσανίας- Μαζί του και οι Αθηναίοι Αριστείδης και Κίμωνας.- Απελευθερώνουν τις περισσότερες πόλεις με τη βοήθεια των κατοίκων τους.- Αποπλέουν στην συνέχεια οι Έλληνες για το Βυζάντιο, με αποτέλεσμα οι Πέρσες

να γίνουν και πάλι κυρίαρχοι του νησιού.- Οι Σπαρτιάτες αργότερα αποσύρονται και οι Αθηναίοι συνεχίζουν τον επιθετικό

αγώνα τους εναντίον των Περσών.

Η εκστρατεία του Κίμωνα (450 – 499 π.Χ.)

- Επικεφαλείς της εκστρατείας Κίμων και Αναξικράτης - Νικούν το στόλο των Κιλίκων και των Φοινίκων στις ακτές της Πάφου.- Καταλαμβάνουν το Μάριο και απελευθερώνουν τους Σόλους.- Κατά την πολιορκία του Κιτίου:

(α) ο Κίμων αρρώστησε και πέθανε,(β) ο θάνατος του κρατήθηκε μυστικός (για 30 μέρες) ώστε να αποφευχθεί η πτώση του ηθικού των στρατιωτών.

- Πραγματοποιείται η ναυμαχία της Σαλαμίνας όπου (α) οι Έλληνες νίκησαν το στόλο των Περσών και των Φοινίκων,(β) σκοτώνεται ο Αναξικράτης(γ) και η νίκη αποδίδεται στον Κίμωνα («και νεκρός ενίκα»)

- Μετά των θάνατο των δυο αρχηγών, οι Αθηναίοι επιστρέφουν στην Ελλάδα χωρίς να απελευθερώσουν το νησί.

«Ειρήνης του Καλλία»: Η νίκη στη ναυμαχία στη Σαλαμίνα οδήγησε στην υπογραφή αυτής της ειρήνης το 448 π.Χ., σύμφωνα με την οποία: 1. Οι Αθηναίοι εγκαταλείπουν κάθε διεκδίκηση τους στο νησί. 2. Η στάση των Περσών απέναντι στο νησί έγινε ακόμη πιο εχθρική.

3. ΕΥΑΓΟΡΑΣ Α΄, ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ (σελ. 38 – 41)


17

Μετά την ειρήνη του Καλλία (448 π.Χ.):

- Οι επιχειρήσεις των Ελλήνων για απελευθέρωση του νησιού από τους Πέρσες σταμάτησαν.

- Το νησί έπεσε στα χέρια των Περσών.- Οι Πέρσες ακολουθούν ανθελληνική πολιτική.- Ευνόησαν την άνοδο της φοινικικής δυναστείας στο θρόνο στης Σαλαμίνας.

Αποτελέσματα της ανθελληνικής πολιτικής που ακολούθησαν οι Πέρσες:

(α) Πολιτικός και πολιτιστικός μαρασμός της Σαλαμίνας (β) Εκβαρβάρωση πόλης

Τέρμα στην κατάσταση που επικρατεί στη Σαλαμίνα θα δώσει ο Ευαγόρας.

Τρόπος υλοποίησης του στόχου του: Κατάφερε να εκθρονίσει το Φοίνικα βασιλιά Αβδήμονα.

Η εσωτερική πολιτική του Ευαγόρα:

1. Ανάπτυξη της Σαλαμίνας σε όλους τους τομείς (οικονομικό, πολιτικό, πολιτιστικό).

2. Εδραίωση φιλελληνικού πνεύματος.3. Ενδυνάμωση και προβολή του ελληνικού τρόπου ζωής και πολιτισμού.4. Πρόσκληση πνευματικών αντρών από την Αθήνα με σκοπό να διδάξουν

φιλοσοφία, ρητορική, κ..α. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στην αύξηση της πνευματικής παραγωγής.

Το πολιτικό όραμα του Ευαγόρα ήταν: Η δημιουργία ενός ενιαίου κυπριακού κράτους απαλλαγμένου από την περσική κυριαρχία.

Το πρόβλημα που αντιμετώπισε: Συνάντησε την αντίσταση της Αμαθούντας, των Σόλων και του Κιτίου που ζήτησαν τη βοήθεια των Περσών.

Τελικά όμως: Κατάφερε να υποτάξει και αυτά τα βασίλεια κάτω από τη δική του εξουσία.

Η εξωτερική πολιτική του Ευαγόρα Α’:

- Σύναψη συμμαχιών με Αθηναίους.

Ο πόλεμος του Ευαγόρα κατά των Περσών

Παύλου Δημήτρης «Ειρήνη του Ανταλκίδα»: Υπογράφεται ανάμεσα στον Πέρση βασιλιά και στους Σπαρτιάτες το 386 π.Χ., σύμφωνα με την οποία: 1. Η Κύπρος παρέμεινε κάτω από τον περσικό ζυγό. 2. Όποιος παραβίαζε την συνθήκη θα ήταν εχθρός των Περσών.

18

Ο πόλεμος του Ευαγόρα κατά των Περσών αρχίζει στη Κιλικία, αλλά η αποφασιστική αντιμετώπιση των περσικών δυνάμεων έγινε στο Κίτιον.

Αποτέλεσμα: Οι Πέρσες νίκησαν και κατέστρεψαν τον Ευαγόρα.

Συνέπεια: Ο Ευαγόρας επιστρέφει στη Σαλαμίνα και πολιορκείται από ξηρά και θάλασσα.

Ενέργειες Ευαγόρα για αντιμετώπιση των Περσών:

- Ζητά βοήθεια από τον αιγύπτιο διάδοχο του Άκορι, ο οποίος του πρόσφερε μόνο μια μικρή χρηματική βοήθεια.

- Ζητά βοήθεια από τους Σπαρτιάτες και τους Αθηναίους, χωρίς όμως να βρει ανταπόκριση.

«Ειρήνη του Μέγα βασιλέα»: Υπογράφεται ανάμεσα στον Ευαγόρα και τον Πέρση βασιλιά, ύστερα από σκληρές διαπραγματεύσεις.

Χαρακτηρισμός ειρήνης: Αυτή η ειρήνη χαρακτηριστικέ έντιμη γιατί την υπόγραψε ο Ευαγόρας ως βασιλιάς προς βασιλιά και όχι ως δούλος προς βασιλιά.

Όροι ειρήνης: 1. Ο Ευαγόρας θα εγκατέλειπε όλες τις κυπριακές πόλεις εκτός από την Σαλαμίνα. 2. Θα πλήρωνε περισσότερους φόρους στον Αρταξέρξη.

4. ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (σελ. 42 - 43)


Αποτελέσματα της «Ειρήνης του Ανταλκίδα»: (α) Οι Αθηναίοι αναγκάζονται να αποχωρήσουν από την Κύπρο και (β) ο Ευαγόρας έμεινε )μόνος του να αντιμετωπίσει τους Πέρσες.

19

Τα κυπριακά βασίλεια γνώρισαν καταπληκτική ευημερία, όπως μαρτυρούν θησαυροί από χρυσά και ασημένια κοσμήματα και σκεύη που έχουν ανακαλυφθεί.

Νομίσματα:

- Τα κυπριακά βασίλεια έκοβαν τα δικά τους νομίσματα, πράγμα που αποτελεί ένδειξη της ανεξαρτησίας τους.

- Οι επιγραφές πάνω στα νομίσματα γράφονταν στην Κυπροσυλλαβική γραφή, εξαίρεση αποτελούν τα νομίσματα του Ευαγόρα τα οποία έφεραν και το αρχικό του γράμμα.

Τύπος νομισμάτων Πού τα συναντάμε;Αργυρά: Σε όλη την Κύπρο

Χρυσά: Σε περιόδους κρίσειςΧάλκινα: Σε εσωτερικές συναλλαγές (ελάχιστα

σώζονται σήμερα)

5. Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ Ο Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (σελ. 44 - 45)

- Η περσική κυριαρχία στην Κύπρο τερματίστηκε στα χρόνια του Μέγα Αλέξανδρου.

- Οι Κύπριοι βασιλείς μετά τη νίκη του Μ. Αλέξανδρου στην Ισσό, του προσφέρουν ναυτική βοήθεια (υπό την ηγεσία των Πνυταγόρα, Ανδροκλη και Πασικράτη) προκειμένου να πολιορκήσει την Τύρο. Η συμβολή του κυπριακού στόλου υπήρξε σημαντική για την κατάληψη της Τύρου.

- Ως ανταμοιβή για την πολύτιμη βοήθεια που του πρόσφεραν οι Κύπριοι βασιλιάδες, προσαρτά ολόκληρο το νησί και τους αφήνει να διαχειρίζονται ελεύθερα τις υποθέσεις τους.

- Αποτελέσματα μετά την πτώση της Τύρου: (α) καταρρέει οριστικά η ναυτική δύναμη των Περσών και (β) ο Μ. Αλέξανδρος ανενόχλητος προχώρησε στην κατάλυση του κράτους τους.

- Συνεχίζει την εκστρατεία του στα βάθη της Ανατολής με την βοήθεια των Κύπριων ναυτικών → τις περιοχές που καταλάμβανε διόριζε και Κύπριους σατράπες (π.χ. Στασάνορα)

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Ελληνιστική Εποχή, 325 - 30 π.Χ.]


20

1. Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥΣ (σελ. 46 - 49)

Ο θάνατος του Μέγα Αλέξανδρου εγκαινιάζει μια περίοδο ανταγωνισμών και πολέμων ανάμεσα στους φιλόδοξους στρατηγούς- διαδόχους του που ήθελαν να γίνουν συνεχιστές της αυτοκρατορίας του.

Η Κύπρος πολύ γρήγορα έγινε αντικείμενο αυτό των ανταγωνισμών λόγω:

- της στρατηγικής της θέσης- και του πλούτου της σε χαλκό και σε ξυλεία που ήταν χρήσιμα για την

κατασκευή όπλων και πλοίων αντίστοιχα.

Οι Κύπριοι βασιλείς διχάστηκαν ανάμεσα στους δυο διεκδικητές του νησιού, τον Πτολεμαίο και τον Αντίγονο.

Ο Πτολεμαίος προέβει στις πιο κάτω ενέργειες προκειμένου να καταλάβει το νησί:

1. Στέλνει στρατό και στόλο στην Κύπρο υπό την ηγεσία του αδελφού, του Μενέλαου προκειμένου να καταλάβει τις πόλεις που δεν είχαν ταχθεί με το μέρος του → καταλαμβάνουν την Κερύνεια, τη Λάπηθο και το Κίτιον.

2. Καταστρέφει το Κίτιο και τον φοινικικό ναό του Ηρακλή – Μελκάρτ και σκοτώνει το βασιλιά της πόλη, θέτοντας έτσι σε τέρμα την εξουσία των Φοινίκων στο Κίτιο και στη Κύπρο γενικότερα.

3. Καταστρέφει ολοκληρωτικά το Μάριο με αποτέλεσμα οι κάτοικοι του να μεταφερθούν στην Πάφο.

4. Διορίζει τον Νικοκρέων αρχικά στρατηγό (δηλ. κυβερνήτη) του νησιού αλλά αργότερα η ισχυρή παρουσία του Μενέλαου τον καθιστά υφιστάμενό του.

Το τέλος του Νικοκρέοντα

Αφού κατηγορήθηκε ότι βρισκόταν σε μυστικές διαπραγματεύσεις με τον Αντίγονο, για να πετύχει με τη βοήθεια του την ανεξαρτησία του από τον Πτολεμαίο, πολιορκήθηκε στο ίδιο του το παλάτι από το στρατό του Πτολεμαίου, ο οποίος του ζήτησε να αυτοκτονήσει, πράγμα που έγινε αργότερα. Μαζί του αυτοκτόνησαν και τα αδέλφια του. Μαθαίνοντας για το θάνατο του ανδρός της, η Αξιοθέα, αυτοκτονεί και εκείνη με τις κόρες της. Ο θάνατος του Νικοκρέοντα σήμανε την κατάργηση του θεσμού της βασιλείας στην Κύπρο, αφού το νησί περιήλθε υπό την άμεση κυριαρχία του Πτολεμαίου.

Αντίθετα, ο Αντίγονος στέλνει το γιό του Δημήτριο προκειμένου να καταλάβει την Κύπρο, ώστε να την χρησιμοποίηση ως βάση για τις επιχειρήσεις του στη Δυτική Ασία.


21

Πορεία Δημήτριου:

- Αποβιβάζεται στην Καρπασία και προχωρεί στη Σαλαμίνα, όπου και νικά τον Μενέλαο χρησιμοποιώντας τελειοποιημένες πολιορκητικές μηχανές (για το λόγο αυτό τον αποκάλεσαν «Πολιορκητή»).

- Γίνεται σύντομος κυρίαρχος του νησιού, εφόσον ο Πτολεμαίος αργότερα θα ανακτήσει ξανά την Κύπρο → έναρξη Πτολεμαιοκρατίας

Η περίοδος της Πτολεμαιοκρατίας:

- Οι Πτολεμαίοι κυβερνούσαν την Κύπρο απολυταρχικά.- Ανώτατος άρχοντας του νησιού ήταν ο στρατηγός, ο οποίος συγκέντρωνε στα

χέρια του την στρατιωτική και πολιτική εξουσία → αργότερα αποκτά τον τίτλο του αρχιερέα → έπειτα το τίτλο του ναυάρχου με την υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους.

- Σε κρίσιμες περιόδους αποκτούσε τον τίτλο του στρατηγού – αυτοκράτορα κι είχε απεριόριστη δύναμη.

- Παρείχαν περιορισμένη αυτοδιοίκηση στις πόλεις του νησιού, πράγμα που μαρτυρεί την ύπαρξη βουλής και δήμου


Θρησκεία:

- Οι Πτολεμαίοι εισάγουν την λατρεία των αιγυπτιακών θεοτήτων στην Κύπρο, αλλά η λατρεία των ελληνικών θεοτήτων κατέχει την πρώτη θέση.

- Ταύτιση Αρσινόης (γυναίκα Πτολεμαίο Β΄) με τη θεά Αφροδίτη.

Οικονομία :

Οργανώνουν την οικονομία εκμεταλλεύοντας τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους του νησιού.

Θεσμοί:

- Οι νέοι μορφώνονταν και γυμνάζονταν στα γυμνάσια, τα οποία ήταν εφοδιασμένα με παλαίστρα, στίβο, λουτρά, αίθουσες διαλέξεων, κ.ά.

- Τα γυμνάσια συντηρούνται από εύπορους πολίτες, τους Γυμνασίαρχους.

Γράμματα:

- Σημαντικότερη προσωπικότητα ο Ζήνων ο Κιτιεύς ο οποίος:


22

(α) ίδρυσε την φιλοσοφική σχολή στη Αθήνα και (β) δίδαξε Στωική φιλοσοφία.

- Επικρατή το ελληνικό αλφάβητο.- Αντικαθίσταται η Κυπροσυλλαβική γραφή με την ελληνική γραφή.

Γλυπτική :

- Έχει δεχτεί ελληνικές επιδράσεις.

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Ρωμαϊκή Εποχή, 30 π.Χ. – 330 μ.Χ.]

1. Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ (σελ. 56 - 59)


23

Έναρξη Ρωμαιοκρατίας στην Κύπρο: 30 π.Χ.

Αφορμή κατάληψης της Κύπρου από τους Ρωμαίους:

Η άρνηση του βασιλιά της Κύπρου Πτολεμαίου να πληρώσει λύτρα για την απελευθέρωση του Ρωμαίου Κλαύδιου.

Πρώτος διοικητής της Κύπρου: Μάρκος Κάτωνας

Λόγοι κατάληψης της Κύπρου από τους Ρωμαίους:

1. Στρατηγική θέση: Έλεγχος και διατήρηση της κυριαρχίας των Ρωμαίων στην Εγγύς Ανατολή.

2. Η Ρώμη λόγω πολέμου αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα και η δημοσίευση της περιουσίας του βασιλιά θα γέμιζε τα άδεια ταμεία του κράτους.

3. Ο χαλκός, η ξυλεία και τα άλλα ορυκτά θα πρόσφεραν οικονομικά οφέλη στο κράτος → συντήρηση στρατού

Συνέπειες της κατάληψης της Κύπρου από τους Ρωμαίους :

- Επιβολή βαριάς φορολογίας.- Δήμευση βασιλικής περιουσίας.- Συντήρηση ρωμαϊκού στρατού.- Καταστροφή δασών του νησιού.

Διορισμός Κικέρωνα στο νησί (ανθύπατος Κιλικίας): Προσπάθησε να βελτιώσει τη κατάσταση με τα εξής μέτρα

- Μείωσε τη φορολογία.- Αντικατέστησε το διοικητή.- Μείωσε το υψηλό επιτόκιο.- Απαγόρευσε να δέχονται δώρα από τους κατοίκους.

Διοίκηση:

- Η Κύπρος διαιρείται σε τέσσερις επαρχίες: της Παφίας, της Σαλαμίνας, της Αμαθουσίας και της Λαπηθίας (Λόγος: καλύτερη διοίκηση)

- Οι 15 πόλεις αυτοδιοικούνται με δική τους Βουλή και Δήμο.

Αιρετά σώματα (θεσμοί)

Δήμος - Βουλή - Γερουσία Κοινό Κυπρίων(Παγκύπρια θρησκευτική οργάνωση)

(α) Αρμοδιότητες (α) Αρμοδιότητες


24

Ήταν υπεύθυνη για - την εκπαίδευση,- τη θρησκεία,- την υγεία,- τα αναπτυξιακά έργα- και για τα έργα δημόσιας ωφέλειας

Ήταν υπεύθυνη για - την κοπή νομισμάτων (χάλκινα),- την διοργάνωση τελετών (λατρεία

Αφροδίτη κ.ά.)- και για την απόδοση τιμών στους

ευεργέτες, στους αυτοκράτορες, κ.α.

(β) Συμβολή (β) Συμβολή

1. Ανάπτυξη οικονομίας.2. Ανάπτυξη εμπορίου.3. Πολιτιστική ανάπτυξη.

Συμμετοχή των πολιτών στη διοίκηση των πόλεων.

1. Δημιούργησε ισχυρούς δεσμούς, ηθικούς, πολιτιστικούς, οικονομικούς μεταξύ των Κυπρίων.

2. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ενότητας και της ταυτότητας των κατοίκων του νησιού.


Οι παράγοντες που διευκόλυναν την πολιτιστική ανάπτυξή ήταν:

- οι ειρηνικές συνθήκες- και η οικονομική ανάπτυξη.

Τα κτήρια ήταν:

- εντυπωσιακά και επιβλητικά- δημόσια και ιδιωτικά

Λόγω της εύρωστης οικονομίας δημιουργούνται τα εξής έργα κοινής ωφέλειας :

- Θέατρα, αμφιθέατρα, ωδεία- Γυμνάσια, στάδια- Λουτρά- Υδραγωγεία- Κρήνες- Ναοί

Τα σημαντικότερα θέατρα που σώζονται σήμερα είναι:

- της Σαλαμίνας,- των Σόλων


Φανερώνουν μια άρχουσα τάξη με οικονομική δύναμη, που μπορούσε να διαθέτει αρκετά χρήματα για την κατασκευή πολυτελών κατοικιών.

Σε αυτά γίνονταν γιορτές, δραματικοί αγώνες και θηριομαχίες.

25

- και του Κουρίου.

Τα σημαντικότερα στάδια:

- Κουρίου- Σαλαμίνας

Οι αγορές αποτελούσαν:

- χώροι συνάθροισης πολιτών - και εμπορικά κέντρα των πόλεων.

Οι σημαντικότεροι ναοί που βρέθηκαν ήταν:

- του Υλάτη Απόλλωνα στο Κούριο- και του Δία στη Σαλαμίνα.

Ασκληπιεία: Ήταν ναοί αφιερωμένοι στο θεό της Ιατρικής, τον Ασκληπειό και λειτουργούσαν και ως θεραπευτήρια → αποτελούν στοιχείο που φανερώνει τη μεγάλη ανάπτυξη της ιατρικής στην Κύπρο.

Οι σημαντικότερες ιδιωτικές κατοικίες ήταν:

- η «οικία του Ευστολίου» στο Κούριο- και τέσσερις ρωμαϊκές επαύλεις που ανακαλύφθηκαν στην Πάφο («οικία του

Διόνυσου», «οικία του Ορφέα», «οικία του Θησέα» και «οικία του Αιώνα»).

Βασικά γνωρίσματα ιδιωτικών κατοικιών:

1. Διάθεταν μεγάλο αριθμό δωματίων.2. Τα δωμάτια βρίσκονταν γύρω από μια μεγάλη κεντρική αυλή, το αίθριο.3. Υπήρχαν υπνοδωμάτια, λουτρά, κουζίνα, τραπεζαρία κ.ά.4. Υπήρχαν ψηφιδωτές παραστάσεις.

3. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ (σελ. 62 - 65)

Στα πρώτα αποστολικά χρόνια στην Κύπρο υπήρχαν τρεις θρησκείες:

1. η αρχαία ελληνική,

2. η εβραϊκή

3. και ο χριστιανισμός.

Α΄ Περιοδεία:

- Εγκαινιάστηκε από τους Απόστολους Βαρνάβα, Παύλο και Μάρκο, οι οποίοι κήρυξαν τον χριστιανισμό.


Σε αυτά, διεξάγονταν αγώνες στίβου, π.χ. δρόμος, άλματα, δισκοβολία, ακόντιο, κ..ά.

26

- Έφτασαν στην Κύπρο το 45 μ.Χ.- Οργάνωσαν την κυπριακή εκκλησία.- Χειροτόνησαν διακόνους και επισκόπους (π.χ. Λάζαρο - Κίτιον).- Εκθρόνισαν το Ρωμαίο βασιλιά Σέργιο Παύλο.

Β΄ Περιοδεία:

- Εγκαινιάστηκε από τους Απόστολους Βαρνάβα και Μάρκο.- Επανήλθαν στην Κύπρο το 49 μ.Χ.- Οργάνωσαν καλύτερα την κυπριακή εκκλησία.

Η Αγία Ελένη:

- Το 327 μ.Χ. αποβιβάστηκε στην Κύπρο.- Βρήκε τη χώρα καταστραμμένη, εξαθλιωμένη, εγκαταλειμμένη από την

ανομβρία. Πολλοί κάτοικοι της μετανάστευσαν στις γειτονικές χώρες ενώ όσοι απέμειναν μαστίζονταν από πείνα και αρρώστιες.

- Σύμφωνα με την παράδοση της, με την έλευση της στο νησί έπεσαν καταρρακτώδης βροχές και οι κάτοικοι που είχαν εγκαταλείψει το νησί, όταν το πληροφορήθηκαν, επέστρεψαν πίσω.

- Ίδρυσε δυο μοναστήρια, στο Σταυροβούνι και στην Τόχνη, στα οποία δώρισε μικρά κομμάτια από τον Τίμιο Σταυρό.

ΚΕΦ. 3 Μεσαιωνική Ιστορία [Βυζαντινή Εποχή, 4ος αι. – 12ος αι. μ.Χ.]

1. ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (σελ. 68 - 73)


27

Διοίκηση του νησιού :

- Η Κύπρος αποτελούσε τμήμα του ανατολικού Βυζαντινού κράτους.- Ο διοικητής της διοριζόταν από τον κόμη της Αντιόχειας και αργότερα από τον

ίδιο τον αυτοκράτορα.- Η Κύπρος διαιρείται σε 14 διοικητικές περιφέρειες αντί σε τέσσερις, που

υπήρχαν στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας. - Πρωτεύουσα του νησιού υπήρξε η Σαλαμίνα η οποία μετονομάστηκε σε

Κωνστάντια.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας κατά τη διάρκεια των πρωτοβυζαντινών χρόνων ήταν οι εξής

- Η επικράτηση ειρηνικών συνθηκών.- Η εργατικότητα του λαού.- Το ενδιαφέρον βυζαντινών αυτοκρατόρων (π.χ. του Ιουστινιανού και του

Ηράκλειου).- Η χρησιμοποίηση του νησιού ως σταθμού ανεφοδιασμού των βυζαντινών

στρατευμάτων.- Η μείωση της βαριάς φορολογίας.

Οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων αυτή την περίοδο ήταν:

- Η γεωργία και η κτηνοτροφία.- Η βιοτεχνία, μεταξουργία, χαλκουργία.- Η ναυπηγική τέχνη.

Το αυτοκέφαλο της εκκλησία της Κύπρου:

Η εκκλησία της Κύπρου από την ίδρυση της ήταν αυτοδιοικούμενη, όμως από τις αρχές τους 5ου αι. οι πατριάρχες της Αντιόχειας ήθελαν να διορίζουν Κύπριους επίσκοπους.

Οι πατριάρχες της Αντιόχειας προέβαλαν το εξής επιχείρημα:

- Επειδή διοικητικά υπαγόταν στην Αντιόχεια, έπρεπε να υποταχθεί και εκκλησιαστικά.

Ως αποτέλεσμα αυτού, οι Κύπριοι ιεράρχες απορρίπτουν την απαίτηση αυτή και το 431 μ.Χ. η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος αναγνωρίζει την εκκλησία της Κύπρου ως ΑΝΕ-ΞΑΡΤΗΤΗ.

Νέα απόπειρα για υποταγή της εκκλησίας της Κύπρου:


28

1. Ο πατριάρχης της Αντιόχειας, Πέτρος, ζητά από το βυζαντινό αυτοκράτορα Ζήνωνα την κηδεμονία της εκκλησίας της Κύπρου στηριζόμενος στο επιχείρημα ότι ο Χριστιανισμός διαδόθηκε στην Κύπρο από την εκκλησία της Αντιόχειας. Ο αυτοκράτορας Ζήνωνας, εξαιτίας των φιλικών του σχέσεων προς τον Πέτρο, έκλινε προς την ικανοποίηση της απαίτησής του.

2. ΟΜΩΣ την κρίσιμη εκείνη στιγμή για την εκκλησία της Κύπρου, σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, στον ύπνο του Αρχιεπίσκοπου Ανθέμιου, ο Απόστολος Βαρνάβας του φανέρωσε το τόπο ταφής του. Την επόμενη μέρα με τη συνοδεία του βρίσκουν κάτω από μια χαρουπιά τον τάφο και το λείψανο του Αγίου, ενώ στο στήθος έφερε το ευαγγέλιο του Ματθαίου. Η ανακάλυψη αυτή φανέρωνε τον αποστολικό χαρακτήρα της εκκλησίας της Κύπρου!

3. Ο Ανθέμιος προσφέρει στην συνέχεια το ευαγγέλιο ως δώρο στο Ζήνωνα και αυτός με την σειρά του συγκάλεσε έκτακτη σύνοδο στην Κων/πολη όπου επιβεβαιώθηκε η απόφαση της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Τα προνόμια που παραχώρησε ο αυτοκράτορας Ζήνωνας στον Αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο και στου διαδόχους του είναι τα εξής :

- Να υπογράφουν με κόκκινο μελάνι.- Να φορούν κόκκινο μανδύα κατά τις επίσημες τελετές.- Να φέρουν βασιλικό σκήπτρο αντί ποιμαντορική ράβδο.

Η σημασία της αναγνώρισης του Αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Κύπρου υπήρξε μεγάλη γιατί:

- Απέκοψε την εκκλησία της Κύπρου από την Ανατολή, όπου επικρατούσαν οι αιρέσεις με αποτέλεσμα να διατηρήσει αμόλυντη την ορθόδοξη πίστη.

- Η παραχώρηση των προνομίων πρόσφερε κύρος στην εκκλησία, απαραίτητο να αντιμετωπίσει τις επιβουλές.

- Δίνει την δυνατότητα στον Αρχιεπίσκοπο να ασκεί κοσμική εξουσία.

Η τέχνη στην Πρωτοβυζαντινή εποχή

Μορφές τέχνης:

1. Αρχιτεκτονική: Προσφέρει το χώρο λατρείας 2. Ζωγραφική (ψηφιδωτά, εικόνες, τοιχογραφίες): Προβάλει το θρίαμβο του

Χριστιανισμού μέσα από σκηνές της ζωής του Χριστού και των Αγίων.3. Υφαντική, κεντητική, ξυλογλυπτική: Απαραίτητες για να εξυπηρετούν τις

λειτουργικές ανάγκες της εκκλησίας.


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

29

Η παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική ανθίζει τον 5ο και 6ο αι. στην Κύπρο → κυριαρ-χούν οι βασιλικές με τρία ή πέντε κλίτη.

- Αγία Τριάδα στη Γιαλούσα- Απόστολος Βαρνάβας- Παναγία της Κανακαρίας- Άγιος Ηρακλείδιος στην Ταμασό- Άγιος Γεώργιος στη Πέγεια

- Άγιος Επιφάνιος στην Κωνστάντια- Άγια Κυριακή στην Κάτω Πάφο

Ψηφιδωτά:

- Διακοσμούν τοίχους και δάπεδα.- Δείγματα:


Ζωγραφική:

Δεν σώζονται πολλές τοιχογραφίες γιατί η αντοχή τους στο χρόνο δεν είναι μεγάλη.

Σώζονται πολλά ψηφιδωτά, τα οποία μαρτυρούν το μεγαλείο και την ομορφιά της τέχνης καθώς και την λαμπρότητα της εκκλησίας.

Μωσαϊκά δάπεδα:

Έχουν περιορισμένα θέματα γιατί αποφεύγουν τις ιερές σκηνές από τα ευαγγέλια ώστε να μην τις πατούν οι πιστοί.

Τα θέματα τους είναι παρμένα από

- την αρχαιότητα, και εικονίζουν πουλιά, ζώα, φυτά,- σκηνές καθημερινής ζωής- και γεωμετρικά σχήματα.

1. Παναγία της Αγγελόκτιστης στο Κίτι.2. Παναγία της Κυρίας στα Λιβάδια της Αμμοχώστου.3. Παναγία της Κανακαρίας στη Λιθράγκωμη.

Ο άνθρωπος αναπτύσσει τους διάφορους αυτούς τομείς τέχνης με σκοπό: (α) να ενωθεί με το θείο και (β) να καλλιεργήσει εκδηλώσεις σεβασμού προς τις άγιες μορφές της εκκλησιάς.

30

- Σημασία ψηφιδωτών: Είναι μοναδικά, τόσο για την ποιότητα και την τεχνοτροπία τους, όσο και για την σπανιότητα τους.

- Ελάχιστα σώζονται εξαιτίας της καταστροφής τους κατά την περίοδο της εικονομαχίας

2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΑΡΑΒΙΚΩΝ ΕΠΙΔΡΟΜΩΝ (σελ. 74 - 75)

Αίτια αραβικών επιδρομών:

1. Η γεωγραφική θέση της Κύπρου, σημαντική για τον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων της Μ. Ασίας.

2. Οι Άραβες θα μετέτρεπαν το νησί σε αραβική ναυτική βάση για επιθέσεις εναντίον των βυζαντινών εδαφών της Μ. Ασίας.

3. Τα άφθονα γεωργικά της προϊόντα θα εφοδίαζαν τον αραβικό στρατό.4. Η άφθονη της ξυλεία θα αποτελούσε την πρώτη ύλη για την κατασκευή ισχυρού

αραβικού στόλου.

Οι επιδρομές του Μοαβία στην Κύπρο:

- Το 689 μ.Χ. ο Μοαβίας πολιόρκησε την πρωτεύουσα του νησιού, την Κωνστάντια και κάλεσε τους κατοίκους της να την παραδώσουν και να ασπαστούν τον ισλαμισμό.

- Μετά την άρνησή τους να δεχθούν τους όρους του επιτέθηκε εναντίον της πόλης, προβαίνοντας σε ένα όργιο καταστροφής, λεηλασίας, σφαγής και σύλληψης αιχμαλώτων.

- Το 653/4 μ.Χ. επιχείρησε δεύτερη επιδρομή, όπου και το νησί καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε, οι χριστιανικές εκκλησίες πυρπολήθηκαν ή γκρεμίστηκαν και μεγάλος αριθμός κατοίκων σκοτώθηκε ή αιχμαλωτίστηκε. Όσοι διασώθηκαν κατέφυγαν στα βουνά και στα δάση.

Καθεστώς συγκυριαρχίας Βυζαντινών – Αράβων (688/9 μ.Χ.):

- Η Κύπρος θα τηρούσε ουδέτερη στάση στις διαμάχες Βυζαντινών και Αράβων.- Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες θα μοιράζονταν τα έσοδα από τη φορολογία των

Κυπρίων.

Μετοικεσία (= μετανάστευση) Κυπρίων


31

- Το 691 μ.Χ. ξεσπά νέος πόλεμος μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων και ο Ιουστινιανός Β΄ για να προστατεύσει τους Κύπριους τους μεταφέρει στον Ελλήσποντο → κτίζουν μια νέα πόλη, η οποία ονομάστηκε «Νέα Ιουστινιανή».

- Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος επαναβεβαίωσε το αυτοκέφαλο της κυπριακής εκκλησίας και πρόσθεσε στον τίτλο του Αρχιεπίσκοπου Κύπρου και τον τίτλο που μετοίκησαν: «Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου».

- Όταν οι Κύπριοι επέστρεψαν στο νησί (αρχές 8ου αι.) ο τίτλος διατηρήθηκε μόνο με συμβολική αξία.

Συνέπειες αραβικών επιδρομών

1. Οικονομικές: (α) Η γεωργική παραγωγή περιορίστηκε. (β) Το εμπόριο δεν διεξαγόταν ομαλά. (γ) Η αύξηση της φορολογίας.

2. Κοινωνικές: (α) Ο αριθμός των κατοίκων μειώθηκε. (β) Κυριάρχησε ο φόβος και η ανασφάλεια.

3. Πολιτιστικές: (α) Καταστροφή πόλεων και μνημείων. (β) Λεηλασία θησαυρών. (γ) Περιορισμός πνευματικής και καλλιτεχνικής ανάπτυξης.

Αλλά, η θρησκευτική και εθνική φυσιογνωμία της Κύπρου δεν αλλοιώθηκε!

** Την Κύπρο θα απελευθερώσει οριστικά από τους Άραβες ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Φωκάς το 965 μ.Χ.

3. ΚΥΡΙΩΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (σελ. 76 - 79)

- Η Κύπρος μετά την οριστική απαλλαγή της από τους Άραβες γίνεται βυζαντινή επαρχία με πρωτεύουσα την Λευκωσία.

- Τη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση ανέλαβε ένας κατεπάνω. Κύριος ρόλος του : η άμυνα του νησιού από τους εχθρούς.

- Οι Κομνηνοί ενδιαφέρθηκαν για την άμυνα του νησιού. Λόγος : Η Κύπρος θα αποτελούσε προχωρημένο φυλάκιο του Βυζαντίου στην Ανατολή μετά την κατάκτηση της Μ. Ασίας από τους Μουσουλμάνους.

- Έτσι, στην οροσειρά του Πενταδακτύλου έκτισαν τα κάστρα:

(α) της Καντάρας,


32

(β) του Αγίου Ιλαρίωνα(γ) και του Βουφαβέντο.

- Σκοπός ίδρυσης τους : (α) να ελέγχουν όλη τη βόρεια ακτή της Κύπρου και (β) να προστατεύσουν την πρωτεύουσα από τις επιθέσεις του βορρά.

- Το κάστρο της Κερύνειας:(α) θα εμπόδιζε την αποβίβαση του εχθρού και (β) θα προστάτευε το λιμάνι της πόλης.

- Την περίοδο αυτή η ειρήνη διαταράχθηκε από αποστασίες βυζαντινών διοικητών (Θεόφιλος ο Ερωτικός και Ραψομάτης). Λόγος : προσπάθησαν να ανακηρύξουν την Κύπρο ανεξάρτητο κράτος.

Αιτίες αποστασιών:

1. Η αντιστρατιωτική πολιτική των Βυζαντινών αυτοκρατόρων.2. Οι προσωπικές φιλοδοξίες των διοικητών (κατεπάνων) και η αντίθεση τους στο

συγκεντρωτικό σύστημα της Κων/πολης.3. Η δυσαρέσκεια των κατοίκων από την βαριά φορολογία.

- Το 1191 μ.Χ. ο Ριχάρδος Α΄ ο Λεοντόκαρδος, κατευθυνόμενος προς τα Ιεροσόλυμα για να λάβει μέρος στη Γ΄ σταυροφορία θα κατακτήσει την Κύπρο. Με την κατάκτηση της Κύπρου από το Ριχάρδο, η βυζαντινή περίοδος θα τερματιστεί και μια νέα περίοδος θα ξεκινήσει στο νησί, η οποία όμως δεν θα διαρκέσει και πολύ (βλ. κεφ. 3 σελ. 35, εισαγωγή).

- Οικονομία Κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία. Αυτή την περίοδο ανέπτυξαν και το εμπόριο και τη βιοτεχνία.

Η τέχνη και η πνευματική ζωή την Κυρίως Βυζαντινή περίοδο


33

Μοναστήρια Ο Ρόλος τους Η σημασία τους

Λειτουργούσαν ως πνευματικά κέντρα.

Στις μεγάλες τους βιβλιοθήκες γίνονταν αντιγραφές χειρογράφων.

Στήριζαν την ορθοδοξία. Εξυπηρετούσαν τους στρατιωτικούς

σκοπούς των βυζαντινών γιατί ήταν κτισμένα σε σημαντικά σημεία που χρησίμευαν ως παρατηρητήρια.

Η παρουσία τους αποδεικνύει ότι στο νησί άκμασε ο μοναχισμός και το θρησκευτικό αίσθημα του λαού ήταν έντονο.

Ναοί :

Περί τα τέλη του 12ου αι. κατασκευάζεται στις ορεινές εκκλησίες δεύτερη ξύλινη στέγη με κεραμίδια για τους εξής λόγους: (α) προστασία από τις βροχές και το χιόνι και (β) προστασία και διατήρηση των τοιχογραφιών.

Ζωγραφική :

- Ύπαρξη εξαιρετικών έργων τέχνης.- Οι μορφές που απεικόνιζαν ήταν:

(α) πανύψηλες κορμοστασιές, (β) εφηβικά και ήρεμα πρόσωπα,(γ) είχαν λεπτά και κολλημένα στο κορμί υφάσματα με την περίτεχνη πτυχολογία,(δ) ορμητική κίνηση (ε) και καθαρό αλλά σίγουρο σχέδιο

Εκπαίδευση

- Η λειτουργία και η οργάνωση της βρισκόταν στα χέρια της εκκλησίας.- Δίδασκαν θέματα χριστιανικού περιεχομένου.- Η αγωγή προσφερόταν στα μοναστήρια, η οποία αποσκοπούσε:

(α) στην εκμάθηση των «ιερών γραμμάτων» και (β) την απόκτηση αρετής.

- Όσοι διέθεταν οικονομικές δυνατότητες και είχαν έφεση για μάθηση κατέφευγαν στην Κων/πολη όπου φοιτούσαν σε ανώτερες και ανώτατες σχολές.

Ακριτική ποίηση (= κύκλος πολυάριθμο δημοτικών τραγουδιών) :


34

- Εμφανίστηκαν γύρω στο 10ο αι. μ.Χ.- Τα θέματα τους ήταν παρμένα:

(α) από τη ζωή, (β) τα κατορθώματα, (γ) τους έρωτες και (δ) το θάνατο του μυθοποιημένου Διγενή Ακρίτα καθώς (ε) και από τους ηρωισμούς άλλων ακριτών πολεμιστών.

- Στην Κύπρο μεταφέρθηκαν γύρω στα τέλη του 11ου αι. μ.Χ. από τους πλανόδιους ποιτάρηδες και του αοιδούς, οι οποίοι τα διασκεύασαν στην κυπριακή διάλεκτο.

- Είχαν μεγάλη απήχηση στο λαό της Κύπρου γιατί τους έφερναν στο μυαλό τα δεινά του νησιού τους από τους Άραβες.

ΚΕΦ. 3 Μεσαιωνική Ιστορία [Φραγκοκρατία, 12ος αι. – 15ος αι. μ.Χ.]


35

Εισαγωγή: Ο Ριχάρδος ο Α΄ ο Λεοντόκαρδος επειδή δεν ήθελε να έχει το βάρος της στρατιωτικής φρούρησης της Κύπρου και της υπόταξης ενός λαού με διαφορετική θρησκευτική και εθνική ταυτότητα, αποφάσισε να την πουλήσει στους Ναϊτες. Αυτοί όμως προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν το νησί με αποτέλεσμα να ξεσηκώσουν τους κατοίκους. Έτσι ακύρωσαν την συμφωνία της παραχώρησης και ο Ριχάρδος την μεταβίβασε στον γάλλο Γκυ Ντε Λουζινιάν → έναρξη Φραγκοκρατίας στην Κύπρο.

1. ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ (σελ. 80 - 81)

Αυτή την περίοδο στο νησί θεμελιώθηκε το φεουδαρχικό σύστημα. Για να μπορέσει να πετύχει το σύστημα αυτό ο νέος βασιλιάς έφερε καθολικούς επισκόπους από διάφορες χώρες και τους παραχώρησε γη.


ΒΑΣΙΛΙΑΣ → ο ανώτερος πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης

Αρμοδιότητες:

Ήταν πρόεδρος της Υψηλής Αυλής. Διόριζε όλους τους αξιωματούχους. Διένεμε τα φέουδα (εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης). Είχε το αποκλειστικό δικαίωμα να κόβει νομίσματα.

ΥΨΥΛΗ ΑΥΛΗ → αποτελείτο από ευγενείς άνω των 25 χρονών


Διόριζε έναν αντιβασιλέα σε περίπτωση που ο διάδοχος ήταν ανήλικος. Ενέκρινε τη διανομή των φόρων. Ρύθμιζε τις σχέσεις βασιλιά – ευγενών. Συμβούλευε τον βασιλιά για τις εσωτερικές υποθέσεις τους κράτους. Ενέκρινε αποφάσεις για κήρυξη πολέμου. Ενέκρινε αποφάσεις υπογραφείς διεθνών συμβάσεων και συνθηκών. Ψήφιζε νέους νόμους και ερμήνευε παλιούς. Δίκαζε τις υποθέσεις των ευγενών.

ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΛΗ → αποτελείτο από ένορκους που διορίζονταν από το βασιλιά


Δίκαζε υποθέσεις αστών – λαού. Δίκαζε διαφορές αστών – ευγενών.

36

- Ασσίζες της Υψηλής Αυλής: Καθόριζαν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μελών της άρχουσας τάξης. Οι νόμοι αυτοί ήταν διατυπωμένοι στη γαλλική γλώσσα και δεν υπήρχε ανάγκη να μεταφραστούν γιατί αφορούσαν την άρχουσα τάξη που αποτελείτο από ξένους.

- Ασσίζες της Χαμηλής Αυλής: Σ΄ αυτές στηρίζονταν οι αποφάσεις της χαμηλής αυλής. Οι νόμοι αυτοί γράφτηκαν στα Ιεροσόλυμα και προσαρμόστηκαν στα τοπικά έθιμα και στο βυζαντινό δίκαιο που ίσχυε πριν στην Κύπρο. Μεταφράστηκαν στην κυπριακή διάλεκτο γιατί αφορούσαν κυρίως τους Κύπριους.

2. ΚΟΙΝΩΝΙΑ (σελ. 82 - 83)

Στο κοινωνικοοικονομικό καθεστώς που θεμελιώθηκε στην Κύπρο διαμορφώθηκαν οι πιο κάτω κοινωνικές τάξεις:

- Η τάξη των φεουδαρχών: Σ΄ αυτήν άνηκαν οι ευγενείς, ο λατινικός κλήρος και τα μοναρχικά τάγματα. Ήταν μια άρχουσα τάξη που είχε μεγάλες εκτάσεις γης. Οι ευγενείς ήταν αργόσχολοι επαγγελματίες πολέμου που εξανάγκαζαν σε εργασία τον πληθυσμό και οικειοποιούσαν μεγάλο μέρος της παραγωγής τους. Ζούσαν μέσα στη χλιδή και στην καλοπέραση.

- Η τάξη των αστών: Σ΄ αυτήν άνηκαν οι κάτοικοι των πόλεων, δηλ. βιοτέχνες, τεχνίτες, έμποροι, στρατιωτικοί, πολιτικοί, υπάλληλοι, γιατροί, δικηγόροι. Αρχικά στην τάξη αυτή ήταν ενταγμένοι μόνο ξένοι, αλλά αργότερα εντάχθηκαν και Κύπριοι. Αποτελούσαν την αριστοκρατία του χρήματος.

- Η τάξη των παροίκων: Αποτελούσαν τη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού. Άνηκαν στο φέουδο και η ιδιότητά τους μεταβιβαζόταν και στους απογόνους τους. Οι φεουδάρχες τους παραχωρούσαν γη για να την καλλιεργήσουν και να δίνουν το 1/3 της παραγωγής τους σ’ αυτούς. Πλήρωναν ετήσιο κεφαλικό φόρο και πρόσφεραν αγγαρεία (= υποχρεωτική δωρεάν εργασία στα κτήματα των φεουδαρχών). Πολλές φορές οι φεουδάρχες τους κακομεταχειρίζονταν.

- Η τάξη των περπυριαρίων: Αποτελείτο από δουλοπάροικους που απέκτησαν την ελευθερία τους πληρώνοντας ετήσιο φόρο 15 υπέρπυρα (= χρυσά βυζαντινά


37

νομίσματα). Οι περπυριάριοι ήταν ελεύθεροι αλλά τα κτήματα τους είχαν τις ίδιες επιβαρύνσεις με τους παροίκους. Προς το τέλος της Φραγκοκρατίας η τάξη τους σχεδόν χάθηκε γιατί εξαγόρασαν την πλήρη ελευθερία τους.

- Η τάξη των φραγκομάτων: Αποτελείτο από πάροικους που είχαν απελευθερωθεί ή περπυριάριους που είχαν απαλλαγεί από το φόρο υποτελείας. Διατήρησαν την ελευθερία τους πληρώνοντας το 1/10 της παραγωγής τους.

3. ΣΥΚΡΟΥΣΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ - ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (σελ. 84 - 85)

Στόχοι της Λατινικής Εκκλησίας :

Οι Φράγκοι όταν κατέλαβαν την Κύπρο εγκατέστησαν στο νησί τη Λατινική Εκκλησία. Αμέσως έλαβαν μέτρα εναντίον της Ορθόδοξης Εκκλησίας που στόχο είχαν:

Μέτρα εναντίον της Ορθόδοξης Εκκλησίας:

Σε σύνοδο της Λατινικής Εκκλησίας το 1220 μ.Χ. που έγινε στη Λεμεσό αποφασίστηκε:

1. Η αφαίρεση του δικαιώματος της συγκέντρωσης του φόρου της δεκάτης από τον ορθόδοξο κλήρο και την παραχώρηση του στο λατινικό.

2. Οι νεοεκλεγόμενοι ορθόδοξοι κληρικοί να δίνουν όρκο πίστης και υποταγής στο Λατίνο επίσκοπο της περιφέρειας.

3. Οι ορθόδοξοι κληρικοί για τις μετακινήσεις τους θα έπρεπε να παίρνουν άδεια από το φεουδάρχη.

Νέα σύνοδος πραγματοποιήθηκε στην Αμμόχωστο το 1222 μ.Χ. στην οποία αποφασίστηκε:

1. Η μείωση του αριθμού των ορθόδοξων επισκοπών από 14 σε 4.2. Και η μεταφορά των εδρών τους από τις πόλεις στα χωρία.

Με αυτά τα μέτρα οι Λατίνοι πίστευαν ότι: (α) η Ορθόδοξη Εκκλησία θα βρισκόταν μακριά από το ποίμνιο της και δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην αποστολή της και (β) χωρίς την ενθάρρυνση των ηγετών της ο κυπριακός λαός θα αφομοιωνόταν πιο εύκολα.

Η προσπάθεια όμως αυτή δεν πέτυχε γιατί η Κυπριακή Εκκλησία παρά τις αντιξοότητες αντιστάθηκε με πάθος.


(α) την αποδυνάμωσή της, (β) την κατάργηση του αυτοκέφαλου της (γ) και την υποδούλωση και αφομοίωσή της.

38

Τρανό παράδειγμα το «μαρτύριο των 13 μοναχών της Καντάρας»: Αρνήθηκαν να δεχτούν την λατινική διδασκαλία περί αζύμων. Αφού φυλακίστηκαν και για 3 χρόνια υποβλήθηκαν σε φρικτά βασανιστήρια, καταδικάστηκαν, και κάηκαν ζωντανοί ως αιρετικοί (1231 μ.Χ.).

Ελένη Παλαιολόγου → ακολούθησε φιλελληνική και ορθόδοξη πολιτική:

- Τοποθέτησε σε ανώτατα αξιώματα Έλληνες.- Συμπαραστάθηκε σε πρόσφυγες που ήρθαν από την Κων/πολη μετά την άλωση

της (29 Μαΐου1453).- Κατάργησε τη Βούλα του Πάπα.- Ενίσχυσε οικονομικά την Ορθόδοξη Εκκλησία.

4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (σελ. 86 - 87)

Οικονομία - προνόμια:

Το εμπόριο βρίσκεται στα χέρια των Γενουατών και των Βενετών. Αποτέλεσμα: Η ανάπτυξη οικονομίας

Οι Φράγκοι βασιλιάδες παραχωρούν προνόμια στους ξένους έμπορου για τους εξής λόγους:

Το σημαντικότερο προνόμιο που τους παραχώρησαν ήταν:

- η απαλλαγή από τους τελωνειακούς δασμούς.

Αμμόχωστος: Γίνεται πόλος έλξης για πολλούς ξένους έμπορους λόγω της παραχώρησης προνομίων.

Συνέπειες της παραχώρησης των προνομίων στους ξένους έμπορους:

- Αποδυνάμωση της κρατικής εξουσίας.


«Διάταξιν Κυπρίαν» ή «Βούλλα Κυπρίαν» (1260 μ.Χ.): Την εξέδωσε ο Πάπας Αλέξανδρος ο Δ΄, όπου επαναβεβαίωσε της αποφάσεις των συνόδων της Λεμεσού και της Αμμοχώστου. Επιπλέον προνοούσε την κατάργηση του ορθόδοξου αρχιεπισκοπικού αξιώματος και την αναγνώριση ενός μόνου λατινικού επισκόπου.

(α) για ενίσχυση της οικονομίας του κράτους και (β) για εξασφάλιση συμμάχων σε περίπτωση εχθρικής εισβολής ή εμφύλιας διαμάχης.

39

- Αποτέλεσαν την αιτία: (α) για την απώλεια της Αμμοχώστου, (β) για την βαθμιαία ενίσχυση των Βενετών (γ) και για την κατάλυση της Φραγκοκρατίας.

Κατάληψη της Αμμοχώστου από τους Γενουάτες:

Κατά την επίσκεψη του Πέτρου Β΄ στην Αμμόχωστο, οι Βενετοί και οι Γενουάτες βρίσκονταν σε ανταγωνισμό. Οι Βενετοί διεκδικούσαν ένα προνόμιο (να κρατούν κατά την πομπή της σκέψης το δεξιό χαλινάρι του αλόγου του βασιλιά) το οποίο παραδοσιακά κατείχαν οι Γενουάτες. Ακολούθησαν έπειτα ταραχές στην πόλη και αποστολή ναυτικής δύναμης από τη Γένουα προκειμένου να καταλάβει την Αμμόχωστο και άλλες πόλεις της Κύπρου στην συνέχεια.

Συνέπειες της κατάληψης της Αμμοχώστου από τους Γενουάτες:

- Οι κάτοικοι της Αμμοχώστου καταστράφηκαν οικονομικά από τις λεηλασίες.- Οι ξένοι έμποροι εγκαταλείπουν την Αμμόχωστο γιατί οι Γενουάτες επιδίωξαν το

μονοπώλιο στο εμπόριο.- Οι Γενουάτες: (α) απαίτησαν βαρύτατες αποζημιώσεις,

(β) ζήτησαν τα τελωνειακά έσοδα της Αμμοχώστου (γ) και τη στρατιωτική δύναμη του λιμανιού της.

Το τέλος της Φραγκοκρατίας: Η Κύπρος πέφτει στα χέρια της Βενετίας όταν ο Ιάκωβος Β΄ παντρεύτηκε την Βενετή Αικατερίνη Κορνάρο. Μετά το θάνατό του, η βασίλισσα παραχώρησε το βασίλειο της στη Βενετία με αντάλλαγμα ισόβια σύνταξη.

5. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ (σελ. 88 - 89)

Η ελληνική παιδεία αυτή την περίοδο παραμελείται εξαιτίας:

- της οικονομικής εξαθλίωσης- και της καταπίεσης του ντόπιου πληθυσμό.

Σημαντικοί χρονογράφοι της περιόδου :

1. Λεόντιος Μαχαιράς (η διήγηση του αρχίζει από τα χρόνια του Μ. Κωνσταντίνου μέχρι το 1456)

2. Γεώργιος Βουστρώνιος (η διήγηση του καλύπτει την περίοδο 1456 - 81)


Ορισμός Χρονογραφιών: Είναι κείμενα γραμμένα σε απλή γλώσσα που σκοπό έχουν να διδάξουν και να ψυχαγωγήσουν. Σκοπός τους δεν είναι η αποκάλυψη της ιστορικής αλήθειας.

40

Η σημασία των Χρονικών:

- Αποτελούν σημαντικές ιστορικές πηγές για την περίοδο της Φραγκοκρατίας.- Αποτελούν τα «αρχαιότερα μνημεία της δημοτικής πεζογραφίας ολόκληρης της

νεοελληνικής γραμματολογίας».

6. ΤΕΧΝΗ (σελ. 90 - 91)

Αυτή την περίοδο εμφανίζονται τρεις κυρίως ρυθμοί :

1. Γοτθικός ρυθμός - Αποτελεί δείγμα της Ανατολής.- Δείγματα ναών: Αγίας Σοφίας στη Λευκωσία, Αγίου Νικολάου στη Λευκωσία

κ.ά.

2. Βυζαντινός ρυθμός - Μικροί ναοί στους οποίους κυριαρχεί ο μονόκλιτος τρούλος.- Δείγματα ναών: Αγίου Δημητρίου στο Δάλι, Τιμίου Σταυρού στο Παλέντρι,

Παναγίας στο Παραλίμνι

3. Φραγκοβυζαντινός ρυθμός - Συνδυάζει γοτθικά (οξυκόρυφα τόξα) και βυζαντινά στοιχεία (τρούλος).- Δείγμα ναού: Αγίου Γεωργίου των Ελληνικών στην Αμμόχωστο

«Ξυλόστεγος ναός»: Συναντάται σε περιοχές του Τροόδους. Είναι κτισμένος με το πέτρωμα της περιοχής και έχει ξύλινη στέγη καλυμμένη με κεραμίδια. Η στέγη είναι αμφικλινή για να πέφτουν οι βροχές και τα χιόνια. Ο αρχαιότερος ξυλόστεγος ναός είναι της Παναγίας του Μουτουλά.

Οχυρώσεις:

- Οι Φράγκοι ανακαίνισαν, επέκτειναν και ενδυνάμωσαν τα κάστρα του Αγίου Ιλαρίωνα, του Βουφαβέντο και της Καντάρας.

- Στις πόλεις έκτισαν τείχη ενισχυμένα με πύργους (Λευκωσία, Αμμόχωστο, Κερύνεια).

- Σημαντικό είναι το κάστρο του Κολοσσίου

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Βενετοκρατία, 1489 - 1571]

1. Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ (σελ. 94 - 95)

Οι Βενετοί με την κατοχή του νησιού:


41

- Ελέγχουν το εμπόριο στην Ανατολική Μεσόγειο.- Διοικούν και ανεφοδιάζουν ελεύθερα τα πλοία τους.- Εκμεταλλεύονται τους πόρους του νησιού.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Διοίκηση:

- Εκτελεστική εξουσία: Την ασκούσε ένας τοποτηρητής μαζί με δύο συμβούλους.- Σημαντικός αξιωματούχος: Καπιτάνος της Αμμοχώστου (αναλάμβανε την

αρχηγία του στρατού σε περίπτωση πολέμου), ο οποίος διοριζόταν από το Μεγάλο Συμβούλιο της Βενετίας, που είχε και τη νομοθετική εξουσία.

- Κύριο μέλημα του Καπιτάνου ήταν (α) η διασφάλιση των συμφερόντων της Βενετίας(β) και η εκμετάλλευση των πόρων του νησιού.

Κοινωνία:

- Ήταν χωρισμένη σε τάξεις σύμφωνα με το φεουδαρχικό σύστημα και οι ευγενείς ήταν κυρίως Γάλλοι και Βενετοί.

Οχυρώσεις:

Επειδή η τουρκική απειλή για κατάληψη της Κύπρου ήταν έντονη κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας, οι Βενετοί φρόντισαν ιδιαίτερα για την οχύρωση της Κύπρου. Συγκεκριμένα:

- Αχρήστευσαν τα φρούρια της οροσειράς του Πενταδακτύλου.- Έδωσαν σημασία στα οχυρωματικά έργα των πόλεων προσαρμόζοντάς τα στις

νέες αμυντικές ανάγκες που υπαγόρευε η χρησιμοποίηση του πυροβολικού.- Ενίσχυσαν το φρούριο της Κερύνειας και οχύρωσαν πολύ καλά την Αμμόχωστο

και τη Λευκωσία.

Τα τείχη της Αμμοχώστου:

- Ήταν ενισχυμένα με προμαχώνες και περιβάλλονταν από τάφρο γεμάτη θαλάσσιο νερό.

Τα τείχη της Λευκωσίας:


Η Κύπρος αποτέλεσε γι΄ αυτούς σπουδαιότατη εμπορική και στρατιωτική βάση.

42

- Οι Βενετοί κατεδαφίζουν τα τείχη των Λουζινιανών και κτίζουν νέα. - Είχαν μικρότερη περίμετρο για να απέχουν από τα γύρω υψώματα, ώστε να μην

μπορεί ο εχθρός να τοποθετήσει το πυροβολικό του.- Η είσοδος της πόλης γινόταν από τρεις εισόδους:

1. την πύλη της Κερύνειας,2. την πύλη της Αμμοχώστου3. και την πύλη της Πάφου.

- Είχαν 11 προμαχώνες στους οποίους δόθηκαν τα ονόματα των ευγενών που χρηματοδότησαν την ανέγερσή τους.

- Οι Βενετοί άνοιξαν τεχνητή κοίτη στον ποταμό Πεδιαίο που διέσχιζε τη Λευκωσία και διοχέτευσαν τα νερά του έξω από την πόλη.

2. Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ (σελ. 96 - 97)

Μόλις έγινε σουλτάνος ο Σελίμ Β΄ ανέθεσε στο Λαλά Μουσταφά και τον Πιαλή Πασά να ετοιμάσουν εκστρατεία εναντίον της Κύπρου. Μετά από ετοιμασίες οι Τούρκοι επιτέθηκαν στο νησί το 1570.

Αποβιβάστηκαν στη Λάρνακα, αφού λεηλάτησαν πρώτα την Πάφο και τη Λεμεσό και στη συνέχεια πολιόρκησαν τη Λευκωσία με 100.000 στρατό.

Η πολιορκία της Λευκωσίας:

- Η πολιορκία κράτησε από τις 25 Ιουλίου ως τις 9 Σεπτεμβρίου 1570.- Την άλωση της πόλης ακολούθησαν σφαγές, λεηλασίες και εξανδραποδισμοί.- Πλήθος νέοι φορτώθηκαν σε πλοία για να σταλούν στην Κων/πολη ως σκλάβοι

→ μια νέα, η Μαρία Συγκλητική, ανατίναξε το πλοίο που θα τους μετέφερε στην Κων/πολη βάζοντας φωτιά στην πυριτιδαποθήκη.

Μετά την κατάληψη της Λευκωσίας παραδόθηκε το φρούριο της Κερύνειας χωρίς αντίσταση.

Η πολιορκία της Αμμοχώστου:

- Την ευθύνη για την άμυνα της πόλης είχε ο καπετάνος της Αμμοχώστου Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος με 7.000 άντρες (οι 3.000 ήταν Έλληνες)

- Ο στρατός των Τούρκων ανερχόταν σε 250.000.- Μετά από 11 μήνες πολιορκίας και αφού εξαντλήθηκαν τα τρόφιμα και τα

πολεμοφόδια, οι υπερασπιστές της πόλης υπέγραψαν συμφωνία για να παραδοθούν, η οποία προέβλεπε: (α) την μεταφορά των Βενετών στην Κρήτη και (β) την παραμονή των Ελλήνων στην πόλη τους.

- Οι Τούρκοι όμως δεν τήρησαν τους όρους της συμφωνίας εφόσον: (α) σκότωσαν αξιωματούχους και στρατιώτες


43

(β) και λεηλάτησαν την Αμμόχωστο εκδιώκοντας τους Έλληνες κατοίκους της (όσοι Έλληνες γλίτωσαν εγκαταστάθηκαν έξω από τα τείχη της πόλης, στα Βαρώσια).

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Τουρκοκρατία, 1571 - 1878]

1. ΚΟΙΝΩΝΙΑ – ΔΙΟΙΚΗΣΗ – ΕΚΚΛΗΣΙΑ (σελ. 98 - 101)

Εισαγωγή:

Η περίοδος της Τουρκοκρατίας στην Κύπρο αρχίζει με την κατάληψη της Αμμοχώστου το 1571 μ.Χ.


44

Βασικοί παράγοντες που συνέλαβαν στην επιβίωση του ελληνισμού, όταν το 1821 ξέσπασε η ελληνική επανάσταση:

- Τα προνόμια της εκκλησίας, - η αυτοδιοίκηση των κοινοτήτων καθώς - και ο θεσμός του δραγουμάνου.

Κοινωνία:

- Οι Τούρκοι απαγόρευσαν την παρουσία Καθολικών στο νησί και κατάργησαν τις κοινωνικές τάξεις που υπήρχαν από την εποχή της Φραγκοκρατίας.

- Αρκετοί Καθολικοί και Ορθόδοξοι εξαναγκάστηκαν να εξισλαμιστούν.

Δημιουργία τουρκοκυπριακής κοινότητας:

- Μετά το 1571 οι Τούρκοι εγκατέστησαν στο νησί μικρό αριθμό Τούρκων στρατιωτών και εποίκων από την Μ. Ασία. Αυτοί αποτέλεσαν τον πυρήνα της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

- Ο αριθμός των Τουρκοκυπρίων αυξήθηκε σταδιακά όταν εντάχθηκαν σε αυτούς και εξισλαμισμένοι Χριστιανοί της Κύπρου.

«Λινοπάμπακοι»: Ονομάστηκαν οι κρυπτοχριστιανοί της Κύπρου. Εξισλαμίστηκαν επιφανειακά και περίμεναν τις κατάλληλες συνθήκες για να επανέλθουν στον Χριστιανισμό.

Διοίκηση:

- Το νησί διοικούσε ένας Τούρκος διοικητής και τέσσερις αγάδες.- Το νησί διαιρείται σε τέσσερεις επαρχίες και αργότερα σε έξι.- Ο διοικητής της επαρχίας ήταν ο καδής και από τον 19ο αι. ο καΪμακάμης.- Οι επαρχίες υποδιαιρέθηκαν σε διαμερίσματα που λέγονταν κατηλίκια και

αργότερα ναχιέδες.

Τοπική αυτοδιοίκηση:

- Κάθε κοινότητα είχε ένα τοπικό συμβούλιο με επικεφαλή το μουχτάρη που είχε ως καθήκον την συλλογή των φόρων από τους κατοίκους της κοινότητας.

- Πολλοί πρόκριτοι της Κύπρου είχαν ιδιαίτερα προνόμια με φερμάνι του σουλτάνου.

- Την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας ιδρύθηκαν και τα πρώτα δημαρχεία στις πόλεις.

Δείνα Κυπρίων υπόδουλων κατά την περίοδο αυτή:

- Ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν βαριά φορολογία, όπως το φόρο της δεκάτης και τον κεφαλικό φόρο.


45

- Ήταν εκτεθειμένοι στην αυθαιρεσία και την απληστία των Τουρκοκύπριων πασάδων.

- Η προσωπική τους τιμή, ασφάλεια και αξιοπρέπεια βρισκόταν στην απόλυτη δικαιοδοσία των Τούρκων.

Ωστόσο, τα φερμάνια που εκδίδονταν κατά καιρούς, η τοπική αυτοδιοίκηση και η εκκλησιά πολύ λίγο ήταν σε θέση να προστατεύσουν τον υπόδουλο ελληνισμό της Κύπρου.

Ο θεσμός της δραγουμανίας:

- Έφτασε σε μεγάλη ακμή τον 18ο αι. και τις αρχές του 19ο αι, όμως καταργήθηκε μετά τα γεγονότα του 1821.

- Ο δραγουμάνος ήταν ο σύνδεσμος των Ελλήνων κατοίκων με τους Τούρκους κατακτητές.

Βασικά καθήκοντα δραγουμάνου ήταν:

1. Η καταγγελία των αυθαιρεσιών του Τούρκου πασά στον Τούρκο σουλτάνο που γίνονταν στο νησί, εφόσον αντιπροσώπευε τους Έλληνες.

2. Η καταγραφή της περιουσίας των Ελλήνων κάτοικων.3. Η κατανομή των φόρων και η είσπραξη τους από τους Χριστιανούς.

Ο σημαντικότερος δραγουμάνος της Κύπρου υπήρξε:

- ο Χατζηγιωργάκης Κορσέσιος, ο οποίος είχε μεγάλη οικονομική ευρωστία και απέκτησε αξιόλογη πολιτική δύναμη.

Το έργο του Χατζηγιωργάκη Κορσέσιου υπήρξε πολύ σημαντικό εφόσον:

1. Κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για ν΄ ανακουφίσει τον υπόδουλο ελληνισμό της Κύπρου.

2. Έκτισε 3 εκκλησίες και έκανε πολλές δωρεές σε πολλές άλλες.3. Δώρισε μεγάλο ποσό των χρημάτων του για την συντήρησης του

Ελληνομουσείου.4. Διέθεσε μεγάλο μέρος από την περιουσία του για την προστασία των

Ορθόδοξων Χριστιανών.

Το τέλος του Χατζηγιωργάκη Κορσέσιου : Αποκεφαλίστηκε στην Κων/πολη από τους αντιπάλους του.

Εκκλησία:

Κατά την Τουρκοκρατία η Ορθόδοξη Εκκλησία:

- Αναγνώρισε το Αυτοκέφαλο της Κύπρου.


46

- Αναγνώρισε το δικαίωμα εκλογής του Αρχιεπίσκοπου.- Παραχώρησε προνόμια στην ορθόδοξη εκκλησία (θρησκευτικά, πολιτικά και

διοικητικά).- Αποκατέστησε τα βασικά της δικαιώματα.

Έτσι, η εκκλησία της Κύπρου αποκτά εθναρχικό ρόλο και ο Αρχιεπίσκοπος γινόταν εθνάρχης, δηλ. αρχηγός της χριστιανικής θρησκείας αλλά και του ελληνισμού της Κύπρου.

Η προσφορά της εκκλησίας της Κύπρου στην εκπαίδευση ήταν μεγάλη εφόσον:

- Τα λίγα σχολεία που λειτουργούσαν μέσα στο σκοτάδι της Τουρκοκρατίας, ιδρύθηκαν και συντηρήθηκαν από την εκκλησία.

- Η εκκλησία της Κύπρου κατόρθωσε να συντηρήσει την θρησκευτική και την εθνική ταυτότητα, κρατώντας τους πιστούς συσπειρωμένους στην ορθοδοξία και ταυτόχρονα και στον ελληνισμό.

Εξεγέρσεις των Κυπρίων:

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ξέσπασαν διάφορες εξεγέρσεις που κατέληξαν σε σφαγές, εξισλαμισμούς και διωγμούς των Ελλήνων κατοίκων της Κύπρου.

2. ΤΟ 1821 ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ (σελ. 102 - 105)

Φιλική Εταιρεία: Μέλη της φιλικής εταιρείας που προετοίμαζαν την επανάσταση εναντίον των Τούρκων υπήρξαν και στην Κύπρο π.χ. Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός

Η Κύπρος δεν επαναστάτησε εναντίων των Τούρκων γιατί:


Τα προνόμια αυτά ήταν:

1. Να αναλαμβάνει την κατανομή και εισπράξει των φόρων από τους χριστιανούς, προστατεύοντας έτσι την τιμή και την περιουσία των υπόδουλων.

2. Οι επίσκοποι αποκτούν και δικαστική εξουσία σε περιπτώσεις διενέξεων ανάμεσα στους Έλληνες χριστιανούς.

47

1. Βρισκόταν κοντά στα τούρκικα παράλια και σε μεγάλη απόσταση από την Ελλάδα.

2. Δεν διέθετε ναυτικό.Έτσι αποφασίστηκε να προσφέρει μόνο οικονομική βοήθεια.

Αφοπλισμός - προγραφές:

- Όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση διατάχθηκε και στην Κύπρο ο αφο-πλισμός των κατοίκων της.

- Ο Τούρκος διοικητής Κουτσιούκ Μεχμέτ ζήτησε στρατιωτικές ενισχύσεις για να αποτρέψει πιθανές επαναστατικές ενέργειες.

- Ζήτησε να εγκριθεί η απόφασή του να εκτελέσει 486 πρόκριτους και ανώτερους κληρικούς με το πρόσχημα ότι έτσι θα σταματούσε την μελλοντική εξέγερση των Κυπρίων.

9 η Ιουλίου 1821:

- Άρχισε η σύλληψη και η εκτέλεση επισκόπων και προκρίτων από ολόκληρη την Κύπρο.

- Πρώτα θύματα υπήρξαν: ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και τρεις Μητροπολίτες.- Τη θανάτωση των προκρίτων ακολούθησε δήμευση της περιουσία τους →

μεγάλο μέρος της εκκλησιαστής περιουσίας έπεσε τα χέρια των Τούρκων.- Ελάχιστοι από τους καταλόγους απογραφών κατάφεραν να δραπετεύσουν στο

εξωτερικό με τη βοήθεια ξένων πρεσβειών της Λάρνακας.

Η συμβολή των Κυπρίων στην Ελληνική Επανάσταση:

Οι Κύπριοι βοήθησαν ηθικά και υλικά στη διεξαγωγή του αγώνα:

- Συγκέντρωσαν τρόφιμα και χρήματα τα οποία απέστειλαν στην Ελλάδα.- Πολλοί Κύπριοι κατατάγηκαν στις τάξεις των αγωνιστών της ελληνικής

επανάστασης και πήραν μέρος σε πολλές μάχες.

Η ίδρυση του πρώτου ελληνικού κράτους (1830 ) δημιούργησε συναισθήματα χαράς αλλά και πίκρας στους Κυπρίους:

- Συναίσθημα χαράς γιατί ιδρύθηκε ανεξάρτητο κράτος.- Συναίσθημα πίκρας γιατί σ΄ αυτό δεν συμπεριλαμβανόταν και η Κύπρος.

3. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ (σελ. 106 - 107)

Κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα από το 1833 ξέσπασαν στο νησί τρεις εξεγέρσεις :

- Στην πρώτη εξέγερση επικεφαλής ήταν ο Νικόλαος Θησέας και έγινε στην περιοχή της Λάρνακας.


48

- Η δεύτερη εξέγερση έγινε στην Πάφο από τους Τούρκους και Έλληνες, υπό την ηγεσία του Γκιαούρ Ιμάμη.

- Η τρίτη εξέγερση έγινε στην Καρπασία υπό την ηγεσία του καλόγερου Ιωαννίκιου.


Μεταρρυθμίσεις: Στα μέσα του 19ου αι. με το Διάταγμα Χατι Χουμαγιούν ο σου-λτάνος πιεσμένος από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις αναγκάστηκε να παραχωρήσει δικαιώματα στους χριστιανούς υπηκόους της. Συγκεκριμένα:

- Υποσχέθηκε τον σεβασμό της ζωής, της τιμής και της περιουσίας των υπηκόων του.

- Και επέτρεψε στους Έλληνες να κτυπούν τις καμπάνες των εκκλησιών τους, τις Κυριακές και στις γιορτές.

Μέσα στα πλαίσια αυτών των μεταρρυθμίσεων έδωσε στους Έλληνες της Κύπρου το δικαίωμα κάποιας εκπροσώπησης στη διοίκηση.

«Διβάνι» = Διοικητικό συμβόλαιο της Κύπρου

Αποτελείτο από

- πρόεδρο Τούρκο,- τον καδή,- τον Αρχιεπίσκοπο - και έξι εκλεγμένα μέλη (τρεις Έλληνες και τρεις Τούρκους).

Οικονομική και κοινωνική κατάσταση:

- Συνεχίζει η οικονομική ανάπτυξη με την παράλληλη άνθηση του εμπορίου και της βιοτεχνίας.

- Άμεση συνέπεια: Ήταν η δημιουργία της αστικής τάξης, από την οποία προήλθαν άνθρωποι των γραμμάτων.

- Η πνευματική ανάπτυξη ακολούθησε την οικονομική και κοινωνική άνθηση.


Και οι τρεις εξεγέρσεις απέτυχαν και καταπνίγηκαν στο αίμα.

49

Η μετάβαση της εξουσίας στους Άγγλους:

Λόγω της διάνοιξης της Διώρυγας του Σουέζ το 1869, η Κύπρος αποκτούσε καταλυτική σημασία για τους Άγγλους γιατί θα έλεγχαν το θαλάσσιο δρόμο προς τις Ινδίες. Για το λόγο αυτό πραγματοποιείται το Συνέδριο του Βερολίνου το 1878, όπου η Κύπρος παραχωρείται στην Αγγλία από την Τουρκία με βάση μυστικής συμφωνίας. [Η συμφωνία αυτή όριζε την Κύπρο αντικείμενο «νομής και κατοχής» για την Αγγλία. (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ - ΝΕΟΤΕΡΗ)]

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Αγγλοκρατία, 1878 - 1960]

1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΔΙΟΙΚΗΣΗ (σελ. 108 - 109)

Η παραχώρηση της Κύπρου από την Τουρκία στην Αγγλία, με βάση τη μυστική συμφωνία του 1878 δημιούργησε χαρά στους Κυπρίους, γιατί είχαν την ελπίδα ότι η Αγγλία θα παραχωρούσε την Κύπρο στην Ελλάδα όπως είχε πράξει και με τα Επτάνησα (1864).


50

Οικονομία:

Δεν βελτιώθηκε, εφόσον με την έλευση τους στο νησί επέβαλαν στους Κύπριους βαριά φορολογία ώστε να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους που είχαν απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, σύμφωνα με την συμφωνία του 1878. Το γεγονός αυτό προκαλεί την δυσφορία των Κυπρίων. Γι΄ αυτό η εκκλησία ανέλαβε να μεταφέρει στην Αγγλία τα αιτήματα του λαού. Το 1889 κυπριακή αντιπροσωπεία με επικεφαλή τον Αρχιεπίσκοπο Σωφρόνιο πήγε στο Λονδίνο, όμως οι προσπάθειες του δεν καρποφόρησαν.

Διοίκηση:

Οι Άγγλοι αναδιοργάνωσαν ριζικά το διοικητικό σύστημα της Κύπρου και έβαλαν τις βάσεις για μια καλά οργανωμένη δημόσια υπηρεσία.

- Επικεφαλής κυβερνητικής μηχανής: Ύπατος Αρμόστης και μια ομάδα με ανώτερους Άγγλους διοικητικούς υπάλληλους.

- Σε κάθε τμήμα υπήρχε ένας Διευθυντής (π.χ. διευθυντής Παιδείας).- Τις 6 επαρχίες διοικούσαν Άγγλοι διοικητές.- Στις πόλεις και κωμοπόλεις οργανώθηκαν δήμοι, οι δήμαρχοι των οποίων

εκλέγονταν από τους δημότες.

Οι Άγγλοι εκσυγχρονίζουν τα δικαστήρια της Κύπρου με την :


Νομοθετικό συμβούλιο:

Τα μέλη του νομοθετικού συμβουλίου ήταν 6 Άγγλοι, οι οποίοι διορίζονταν από τον Άγγλο κυβερνήτη και 12 Κύπριοι (9 Έλληνες και 3 Τούρκοι που εκλέγονταν από Έλληνες και Τούρκους αντίστοιχα). Τα μέλη είχαν να το δικαίωμα να εκφράζουν την γνώμη τους σε θέματα φορολογίας. Η τελική όμως έγκριση θα έπρεπε να δοθεί από τον Άγγλο κυβερνήτη που είχε το δικαίωμα αρνησικυρίας (VETO).


Έτσι, τέθηκαν σε τέρμα οι καταχρήσεις κα οι αυθαιρεσίες των κρατικών οργάνων.

(α) εισαγωγή αμερόληπτου νομικού συστήματος και (β) εδραίωση δικαστικών θεσμών.

51

Δεν ήταν δημοκρατικός θεσμός εφόσον η σύνθεση του νομοθετικού συμβουλίου δεν επέτρεπε στην πλειοψηφία των Ελλήνων κατοίκων να ασκήσουν οποιαδήποτε επιρροή στη διοίκηση του νησιού → ο θεσμός αυτός θα καταργηθεί το 1931 (Οκτωβριανά).

2. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ (σελ. 110 - 112)

[Σημείωση: Για την καλύτερη κατανόηση αυτού του κεφαλαίου οι παρακάτω σημειώσεις είναι συνδυασμένες με υο βιβλίο της «Ιστορίας της Κύπρου» για το Λύκειο.]

Η σταδιακή παραχώρηση της Κύπρου στην Αγγλία:

- 1878 Η Κύπρος παραχωρείται από την Τουρκία στην Αγγλία, με βάση την μυστική συνθήκη αμυντικής συμφωνίας που υπογράφτηκε μεταξύ των δυο χωρών στα παρασκήνια του συνεδρίου του Βερολίνου. Η συμφωνία αυτή όριζε την Κύπρο αντικείμενο «νομής και κατοχής» από την Αγγλία.

- 1914 Η Κύπρος προσαρτάται από την Αγγλία ως αντίδραση για την είσοδο της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων (ή Τριπλή Συμμαχία = Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία).

- 1915 Η Αγγλία προσφέρει την Κύπρο στην Ελλάδα για να βγει από την ουδετερότητα και να εισέλθει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Τριπλής Συνεννόησης (ή Ανταντ = Αγγλία, Γαλλία). Η αγγλική αυτή προσφορά απορρίφθηκε από την ελληνική κυβέρνηση.

- 1925 Η Κύπρος ανακηρύσσεται βρετανική αποικία μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης (1923) κατά την οποία η Τουρκία παραιτήθηκε από τα δικαιώματα της στην Κύπρο.

Οκτωβριανά (1931) = Η εξέγερση των Κυπρίων εναντίων της αγγλικής αποικιακής κυβέρνησης.

Αφορμή:

- Οι τελωνειακοί δασμοί που είχε επιβάλει ο Άγγλος κυβερνήτης Ρόναλντ Στρος και τους οποίους είχε καταργήσει κατά πλειοψηφία το νομοθετικό συμβούλιο.

Αίτια:

1. Η οικονομική εξαθλίωση της αγροτικής και εργατικής τάξης.2. Η πολιτική που ακολουθούσε ο Άγγλος κυβερνήτης (δημιουργία και καλλιέργεια

κυπριακής συνείδησης μέσω της παιδείας)3. Η απογοήτευση των Ελληνοκυπρίων από την απόρριψη του ενωτικού αιτήματος

εκ μέρους της εργατικής αγγλικής κυβέρνησης αλλά και των προηγούμενων κυβερνήσεων.


52

Γεγονότα:

1. Οι Ελληνοκύπριοι βουλευτές με επικεφαλή το μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημο Μυλωνά παραιτήθηκαν από το νομοθετικό συμβούλιο και κάλεσαν το κυπριακό λαό σε ανυπακοή προς στους κατακτητές.

2. Πλήθος λαού με επικεφαλή των Κυκκώτη κατευθύνεται προς το κυβερνείο για διαδήλωση με σκοπό να παραχωρήσει σύνταγμα στον Άγγλο κυβερνήτη.

3. Ο κυβερνήτης αρνείται να συναντήσει την αντιπροσωπεία.4. Το πλήθος λιθοβολεί το κυβερνείο (σημερινό προεδρικό) και στη συνέχεια το

πυρπολεί.

Συνέπειες:

1. Επιβολή προστίμου προς τον κυπριακό λαό για «εκτεταμένες ζημίες» σε κυβερνητικές εγκαταστάσεις και είσπραξη από αυτόν 35.000 λίρες.

2. Συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες.3. Δεκαπέντε (15) νεκροί και εξήντα (60) τραυματίες (Ονούφριος Κληρίδης,

πρωτομάρτυρας της κυπριακής ελευθερίας). 4. Εγκαθίδρυση 10χρονης δικτατορίας και ταυτόχρονη εφαρμογή της πολίτικης του

αφελληνισμού. Η χειρότερη περίοδο ήταν η «Παλμενοκρατία» δηλ. η περίοδος διακυβέρνησης του Πάλμερ. Κατά την περίοδο αυτή οι Άγγλοι προσπαθούν με διάφορα μέσα να τους αφελληνίσουν όπως: απαγόρευση της ανάκρουσης του εθνικού ύμνου, έπαρσης της ελληνικής σημαίας και ανάρτηση των εικόνων των αγωνιστών του 1821. Κυρίως έγινε προσπάθεια αφελληνισμού μέσω της εκπαίδευσης.

Δημοψήφισμα 1950:

Το δημοψήφισμα υπέρ ή κατά της ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, το οποίο πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 1950 υπό την ηγεσία του Εθνάρχη Μακάριου Β΄. Αν και το 95,7% των Ελληνοκυπρίων ψήφισε υπέρ της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, (σε αυτό έλαβαν μέρος και μερικοί Αρμένιοι και Τουρκοκύπριοι) ουσιαστικά το δημοψήφισμα δεν είχε κανένα χειροπιαστό αποτέλεσμα.

3. Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ 1955 - 59 (σελ. 112 - 113)

Μετά από ανεπιτυχείς προσφυγές στον ΟΗΕ με το αίτημα της αυτοδιάθεσης για τον κυπριακό λαό, η κυπριακή ηγεσία πήρε την απόφαση να καταφύγει σε ένοπλο αγώνα.

Η μυστική οργάνωση Ε.Ο.Κ.Α. (= Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) υπό την ηγεσία του στρατηγού Γεώργιου Γρίβα Διγενή ανέλαβε τον αγώνα για την ελευθερία της Κύπρου.


53

Ο πιο κάτω πίνακας είναι παρμένος από το βιβλίο «Ιστορία της Κύπρου, Μεσαιωνική - Νεότερη», το οποίο διδάσκεται στο Λύκειο.

Αντιδράσεις εξαιτίας της έκρηξης του αγώναΕκ μέρους των Άγγλων Εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων

- Προσωποκρατήσεις χιλιάδων πολι-τών σε κρατητήρια.

- Επικηρύξεις αγωνιστών.Εξονυχιστικές έρευνες.

- Φρικτά βασανιστήρια.- Κατοίκων περιορισμοί (κέφιου).- Συλλήψεις, φυλακίσεις- Απαγχονισμοί

- Ένταξή τους στις δυνάμεις ασφαλείας του νησιού ως επίκουροι αστυνομικοί.

- Οργάνωση και κινητοποίηση της μυστικής Οργάνωσης ΤΜΤ (πρώην VOLKAN), η οποία προέβαινε σε βιαιοπραγίες εναντίον των Ελληνοκυπρίων.

Πολιτικές εξελίξεις:

Μόλις άρχισε ο ένοπλος αγώνας του 19955 – 59, η Αγγλία κάλεσε την Ελλάδα και την Τουρκία σε τριμερή διάσκεψη για να συζητήσουν το θέμα. Η διάσκεψη κατέ-λεξε σε αποτυχία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κλήθηκε και η Τουρκία ως ισό-τιμος συνομιλητής για το Κυπριακό.

Οι προσπάθειες για εξεύρεση λύσης συνεχίστηκαν το 1956 με απευθείας διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον Άγγλο κυβερνήτη Χάρντιγκ και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄. Οι συνομιλίες κατέληξαν σε αδιέξοδο και οι Άγγλοι εξόρισαν τον Αρχιεπίσκοπο και τρεις άλλους Κύπριους στις Σεϋχέλλες.

Στη συνέχεια εισηγήθηκαν το Σύνταγμα Ράντκλιφ και το Σχέδιο Μακμίλλαν που είχαν καθαρά διχοτομικό χαρακτήρα. Ακολούθησαν ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου (γέννηση Κυπριακής Δημοκρατίας, 16 Αυγούστου 1960).

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Κυπριακή Δημοκρατία, 1960 έως σήμερα]

1. Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 1960 – 74 (σελ. 114 - 115)

Η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία με τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου (Φεβρουάριος 1959) και πήρε τη θέση της ανάμεσα στα κράτη μέλη του ΟΗΕ.

Σύνταγμα 1960:


54

Η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων (αποτελούσαν το 18% του πληθυσμού του νησιού) στη διακυβέρνηση του κράτους ήταν δυσανάλογη:

- Υπουργικό συμβούλιο, κυβερνητική μηχανή, βουλή των αντιπροσώπων: Οι Ελληνοκύπριοι συμμετείχαν σε ποσοστό 70% και οι Τουρκοκύπριοι σε ποσοστό 30%.

- Κυπριακός στρατός και αστυνομία: Οι Ελληνοκύπριοι συμμετείχαν σε ποσοστό 60% και οι Τουρκοκύπριοι σε ποσοστό 40%.

- Δικαίωμα βέτο (αρνησικυρίας): Το είχε ο Τουρκοκύπριος αντιπρόεδρος σ΄ όλες τις αποφάσεις.

- Θέματα εκπαίδευσης, θρησκείας, πολιτισμού: Αποφάσιζαν οι δυο κοινοτικές συνελεύσεις.

- Καθιερώθηκαν τρεις επίσημες γλώσσες: Η ελληνική, η αγγλική και η τουρκική για τα επίσημα έγγραφα της Δημοκρατίας.

Ανάπτυξη:

Με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας άρχισε αλματώδης ανάπτυξη σ΄ όλους τους τομείς:

- Βελτιώθηκε το οδικό και τηλεφωνικό δίκτυο.- Κατασκευάστηκαν φράγματα για την άρδευση.- Επεκτάθηκε ο ηλεκτροφωτισμός.- Δημιουργήθηκαν έργα υποδομής για την ανάπτυξη της βιομηχανίας.

Εκπαίδευση

- Η μέση εκπαίδευση έγινε κρατική.- Βελτιώθηκαν αισθητά οι συνθήκες μόρφωσης.- Παρατηρήθηκε άνθιση στην λογοτεχνία και στις τέχνες.

1963: Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος προτείνει 13 σημεία τα οποία πρέπει ν΄ αλλάξουν στο Σύνταγμα.

Δεκέμβριος 1963 (τουρκοκυπριακή ανταρσία):

Οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν από την κυβερνητική μηχανή και περιχαρακώθηκαν σε 6 περιοχές – θύλακες – που δεν επιτρεπόταν η είσοδος στους Ελληνοκυπρίους. Σ΄ αυτές τις περιοχές εξαναγκάστηκαν να μετακινηθούν χιλιάδες Τουρκοκύπριοι από μεικτά χωρία.

Καλοκαίρι 1964: Η τούρκικη αεροπορία βομβάρδισε την Τηλλυρία και εκτοξεύτηκαν απειλές για εισβολή στην Κύπρο.


55

Η κρίση τερματίστηκε με την ανάπτυξη δυνάμεων του ΟΗΕ ανάμεσα στην Εθνική Φρουρά και τα Τούρκικα στρατεύματα. – Χαράσσεται η «πράσινη γραμμή»

Παράλληλα άρχισαν διαπραγματεύσεις με τη μεσολάβηση ενός αντιπροσώπου των Ηνωμένων Εθνών, που κατέληξαν σε αδιέξοδο.

1967: Ξέσπασαν νέες συγκρούσεις με επίκεντρο το χωρίο Κοφίνου και η Τουρκία επανέλαβε τις απειλές της για εισβολή στην Κύπρο. Ακολούθησαν ενδοκυπριακές συνομιλίες που δεν οδήγησαν όμως σε λύση του προβλήματος.

2. ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ – ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ (σελ. 116 - 117)

1967: Επιβλήθηκε δικτατορία στην Ελλάδα. Η Χούντα υποκινούσε αντίδραση εναντίον του προέδρου Μακαρίου.

1971 : Δημιουργείται η παράνομη μυστική οργάνωση ΕΟΚΑ Β΄ η οποία προέβαινε σε τρομοκρατικές ενέργειες (π.χ. ανατίναξη αστυνομικών σταθμών, δολοφονικές απόπειρες εναντίον του Μακαρίου).

15 Ιουλίου 1974: Διενεργήθηκε από τμήματα της Εθνικής Φρουράς πραξικόπημα καθοδηγούμενο από την Χούντα των Αθηνών. Τα μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ βοήθησαν στην επικράτηση του πραξικοπήματος. Άμεσο αποτέλεσμα ήταν να ανατραπεί η νόμιμη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας κα να εγκαθιδρυθεί παράνομο καθεστώς Το πραξικόπημα στάθηκε η αφορμή να πραγματοποιηθεί η τούρκικη εισβολή στο νησί.

20 Ιουλίου 1974 Το πρωί της 20ης Ιουλίου άρχισε η εισβολή αλλά η Εθνική Φρουρά αποδυναμωμένη από το πραξικόπημα δεν μπόρεσε να προβάλει αποτελεσματική άμυνα:

- Αρχικά οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κερύνεια.- Οι συνομιλίες που έγιναν στην Γενεύη κατέληξαν σε αδιέξοδο.- Οι Τούρκοι ανέλαβαν νέα πολεμική δράση στις 14 Αυγούστου καταλαμβάνοντας

το 37,6% του κυπριακού εδάφους (2η φάση της εισβολής).- Οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι των περιοχών αυτών κατέφυγαν στις ελεύθερες

περιοχές του νησιού, πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα.- Πολλοί έπεσαν στα χέρια των εισβολέων και κακοποιήθηκαν ή έχασαν τη ζωή

τους.

Συνέπειες τούρκικης εισβολής:

1. Νεκροί και αγνοούμενοι.2. Καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομίας.3. 200.000 Ελληνοκύπριοι ξεριζώθηκαν βίαια από τα σπίτια και τις περιουσίες

τους.


56

4. Αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα του νησιού.5. Εκκλησίες, μοναστήρια και αρχαιολογικοί θησαυροί λεηλατήθηκαν, με

αποτέλεσμα την καταστροφή μιας παράδοσης αιώνων.6. Χιλιάδες Τούρκοι έποικοι εγκαταστάθηκαν στις κατεχόμενες περιοχές του

νησιού και οικειοποίησαν τις περιουσίες των Ελληνοκυπρίων.7. Το μεγαλύτερο μέρος των πλουτοπαραγωγικών πόρων του νησιού, το

αεροδρόμιο και το κυριότερο λιμάνι εξαγωγής (Αμμόχωστος) έπεσαν στα χέρια των εισβολέων.

8. Μικρός αριθμός Ελληνοκυπρίων έμεινε στο κατεχόμενο τμήμα («εγκλωβισμένοι»), οι οποίοι ζουν κάτω από αφόρητη πίεση, σε απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, στη Καρπασία.

9. Ίδρυση ψευδοκράτους στο κατεχόμενο τμήμα του νησιού → η Τουρκία το αναγνωρίζει ενώ η Κύπρος ΟΧΙ!

Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ

ΚΕΦ. 1 Προϊστορία [Νεολιθική – Χαλκολιθική εποχή, 7000 - 2500 π.Χ.]

1. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ (σελ. 4 - 5)

I. Γιατί η Νεολιθική Εποχή θεωρείται μια από τις σημαντικότερες φάσεις του πολιτισμού;

II. Πού επιλέγουν να κτίσουν τα σπίτια τους οι Κύπριοι κάτοικοι και για ποίο λόγο;


ΠΑΡΟΤΡΥΝΣΗ: Για καλύτερη κατανόηση αυτού του καίριου κεφαλαίου σας προτείνω να διαβάσετε τις σελίδες 184 – 251 από το βιβλίο «Ιστορία της Κύπρου, Μεσαιωνική - Νεότερη», το οποίο διδάσκεται στο Λύκειο. Μέσα αυτό το κεφάλαιο δίνονται περισσότερες πληροφορίες για το πρόσφατο παρελθόν μας, σε σχέση με το βιβλίο «Ιστορία της Κύπρου για το Γυμνάσιο», όπου οι πληροφορίες παρουσιάζονται πολύ συνοπτικά και επιγραμματικά.

57

III. Αναφέρετε μερικά οικοδομικά υλικά καθώς και σε ποια συγκεκριμένα μέρη του σπιτιού τα χρησιμοποιούσαν.

IV. Να περιγράψετε την διάταξη των σπιτιών-σχέδιο των οικισμών της Χοιροκοιτίας, της Καλαβασσού – Τέντας, της Ερήμης και της Λέμπας.

V. Να εξηγήσετε σε τι χρησιμοποιείτο η πυκνή διάταξη των σπιτιών.

2. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΧΡΗΣΗΣ (σελ. 6 - 7)

I. Ποια υλικά χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να κατασκευάσει αντικείμενα που θα ικανοποιήσουν τις διάφορες ανάγκες του; Τι κατασκευάζει απ΄ αυτά;

II. Ποια ευρήματα μαρτυρούν την ανάπτυξη της υφαντικής στην Νεολιθική Εποχή (Ν.Ε.);

III. Ποια διακόσμηση συναντάμε στα αντικείμενα αυτής της εποχής; Να δώσετε ένα απλό ορισμό της.

IV. Ποια η συμβολή του πηλού στη ζωή των κατοίκων της Ν.Ε.;[Απ.: Ο πηλός είναι ένα υλικό πολύ εύπλαστο και πιο εύχρηστο σε σχέση με την πέτρα και το ξύλο. Ο πηλός, επέτρεπε στον άνθρωπο να δημιουργήσει με μεγαλύτερη ευκολία τα εργαλεία του που θα έκαναν την καθημερινή του ζωή πιο εύκολη. Η άνεση αυτή μαρτυρείται και από την ανάπτυξη που παρατηρήθηκε στην αγγειοπλαστική και τη μικροτεχνία.]

3. ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ (σελ. 8 - 11)

I. «Στην Ν.Ε. έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα και η ζωή άλλαξε σημαντικά». Να δικαιολογήστε αυτή τη φράση κάνοντας αναφορές στις ασχολίες των κατοίκων.[Απ.: Πράγματι στην Ν.Ε. έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα και η ζωή άλλαξε σημαντικά. Το γεγονός αυτό φαίνεται από τις ασχολίες των κατοίκων. Συνέχεια απάντησης με τις παραγράφους 1, 2, 3 σελ. 8 ]

II. Σε ποια συμπεράσματα μας οδηγεί το γεγονός ότι στους οικισμούς της Χοιροκοιτίας και της Καλαβασσού – Τέντας βρέθηκαν μεγάλες κατοικίες στις οποίες όπως πιστεύεται θα κατοικούσε ο αρχηγός;

III. Τι χαρακτηρίζει την κοινωνία αυτή και από ποιο γεγονός το εξάγουμε;IV. Ταφικά έθιμα:

(α) Πού έθαβαν τους νεκρούς τους και σε ποια στάση;(β) Τι τοποθετούσαν πάνω στο σώμα του νεκρού και γιατί;(γ) Τι τους πρόσφεραν και για ποιο λόγο το έκαναν αυτό;(δ) Τι μαρτυρούν τα ταφικά έθιμα του νεολιθικού ανθρώπου;

V. Ειδώλια: (α) Τι είναι;


58

(β) Από τί είναι φτιαγμένα;(γ) Ποια τα χαρακτηριστικότερα ειδώλια της Χαλκολιθικής Εποχής;(δ) Πού τα χρησιμοποιούσαν;(ε) Μερικά ειδώλια έχουν σχέση με τη λατρεία ποιας θεάς;(ζ) Τι φανερώνουν;

ΚΕΦ. 1 Προϊστορία [Εποχή Χαλκού, 2500 – 1050 π.Χ.]

1. Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (σελ. 12 - 13)

I. Η ονομασία της Κύπρου με ποιο μέταλλο συνδέεται άμεσα; Από πού προερχόταν κυρίως;

II. Ποια τα σημαντικότερα μεταλλεία της Κύπρου και ποια η συμβολή τους;III. Τι κέντρο υπήρξε η Κύπρος για περισσότερα από 3000 χρόνια και έγινε

γνωστή στον τότε κόσμο;IV. Που βρέθηκαν τα πρώτα κοιτάσματα χαλκού; Μετά την εξάντληση του σε

ποια ενέργεια προχώρησαν οι Κύπριοι;


59

V. Μετά την εξόρυξη του χαλκού, ακολουθείται η κατεργασία του. Η διαδικασία αυτή τί απαιτεί σε μεγάλες ποσότητες;

VI. Από ποια λιμάνια της Κύπρου γινόταν η εξαγωγή του χαλκού;VII. Να δώσετε ένα ορισμό για το τάλαντο.

VIII. Ο χαλκός λόγω του ότι είναι μαλακό μέταλλο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή όπλων και εργαλείων. Σε ποια ενέργεια προέβησαν οι Κύπριοι προκειμένου να φτιάξουν ανθεκτικά προϊόντα απ’ αυτόν;

IX. Ποιες συνέπειες είχε η κατεργασία του χαλκού για το φυσικό περιβάλλον;[Απ.: Η κατεργασία του χαλκού συνέβαλε στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος εφόσον για την χρονική περίοδο 3000 τουλάχιστον χρόνων χρειάστηκαν τεράστιες ποσότητες ξύλου, πεύκου και κάρβουνου. Για την παραγωγή αυτή χρειάστηκε να καταστραφούν 150 000 km2 δασικής γης.]

2. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ (σελ. 14 - 15)

I. Πως επηρέασε τη ζωή των κατοίκων της Κύπρου η εκμετάλλευση κοιτασμάτων;[Απ.: Η παραγωγή και η εκμετάλλευση του χαλκού χάρισαν πλούτο και ευημερία στους κατοίκους της Κύπρου. Συγκεκριμένα:-στη γεωργία η εξημέρωση του βοδιού και η χρησιμοποίηση του αρότρου διευκόλυναν την καλλιέργεια των σκληρών εδαφών-στη κεραμική – υφαντική, με την εισαγωγή του τροχού σημειώθηκε μεγάλη ανάπτυξη -στη μικροτεχνία σημειώνεται εκπληκτική ανάπτυξη-και επέφερε την έντονη εμπορική δραστηριότητα του νησιού με άλλες χώρες όπως την Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, τη Μ. Ασία, τη Συρία, τη Παλαιστίνη και την Αίγυπτο.]

3. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΚΡΑΤΗ (σελ. 16 - 17)

I. Ποιο γεγονός μαρτυρεί την έντονη εμπορική δραστηριότητα του νησιού με άλλες χώρες;

II. Πως ονομαζόταν εκείνη την εποχή η Κύπρος;III. Από πού φαίνεται πως οι σχέσεις της Κύπρου με τις άλλες χώρες ήταν

εμπορικές και φιλικές;

4. ΓΡΑΦΗ (σελ. 16 - 17)

I. Να συγκρίνετε τα δυο είδη γραφής.


60

5. ΕΞΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ (σελ. 18 - 19)

I. Για ποιους λόγους η Κύπρος γίνεται πόλος έλξης για τους Μυκηναίους;II. Να παρουσιάσετε σε συντομία την εγκατάσταση των Μυκηναίων στο νησί

καθώς και σε ποιες ενέργειες προέβηκαν.III. Να αναφέρετε τις πόλεις που ίδρυσαν οι ήρωες του Τρωικού Πολέμου στη

Κύπρο.IV. Ποια στοιχεία μαρτυρούν τον εξελληνισμό των Κυπρίων από τους

Μυκηναίους;

6. ΕΓΚΩΜΗ – ΚΙΤΙΟΝ (σελ. 20 - 21)

I. Να αναφέρετε τους κυριότερους λόγους ανάπτυξης των δυο σημαντικό-τερων και πλουσιότερων πόλεων που ξεχώρισαν στη Κύπρο κατά την τελευταία εποχή του χαλκού;

II. Να σκιαγραφήσετε (= περιγράψετε) την Έγκωμη και το Κίτιον.III. Κάποια εργαστήρια συγκοινωνούσαν απευθείας με τους ναούς. Τι μαρτυρεί

αυτό το γεγονός;IV. Κάτω από ποια φυσική καταστροφή εξαφανίστηκε το Κίτιον; Η εγκατάλειψη

του σε ποιους έδωσε την ευκαιρία να εγκατασταθούν εκεί; Πώς ονόμασαν την νέα πόλη που ίδρυσαν;

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Κυπρογεωμετρική εποχή, 1050 - 750 π.Χ.]

1. ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ (σελ. 23)

I. Σε ποια εποχή διαμορφώνονται τα κυπριακά βασίλεια; Ποιοι τα κυβερ-νούσαν και ποιες αρμοδιότητες διέθεταν;

II. Ποιος ήταν ο βασικός ρόλος των γεωργών, των κτηνοτρόφων και των τεχνιτών στο ανάκτορο;

III. Να αναφέρετε τα βασίλεια της Κύπρου.

2. ΦΟΙΝΙΚΕΣ (σελ. 24 - 25)


61

I. Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Φοίνικες μετά την καθοδο των Δωρειών στην Ελλάδα και την ήττα των Μυκηναίων;

II. Ποια θεότητα έφεραν μαζί τους και με ποια τελικά ταυτίστηκε;


I. Τι σημαντικό φέρουν μαζί τους οι Φοίνικες; Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Έλληνες;

II. Γιατί δεν σώζονται πολλά γραπτά κείμενα στην Κύπρο κατά τη γεωμετρική εποχή;

III. Ποια ευρήματα μαρτυρούν την ευημερία της Κύπρου αυτή την εποχή; Ποιοι τομείς ακμάζουν και από πού φαίνεται αυτή η ακμή τους;

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Κυπροαρχαϊκή εποχή, 750 - 475 π.Χ.]

1. ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (σελ. 26 - 27)

I. Από ποιες τρεις ισχυρές δυνάμεις κατακτήθηκε η Κύπρος κατά την Κυπροαρχαϊκή εποχή;

II. Ποιοι λόγοι τους ώθησαν στην κατάκτηση του νησιού;III. Να παρουσιάσετε διαδοχικά την κατάληψη της Κύπρου από τους

Ασσύριους, τους Αιγύπτιους και τους Πέρσες, καθώς και τα σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν.

IV. Σε ποια σατραπεία ανήκε η Κύπρος επί κυριαρχίας Περσών;


62


I. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν στη πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού; Ποιο συμπέρασμα εξάγουμε αβίαστα;

II. Ποια ευρήματα μαρτυρούν την έντονη εμπορική δραστηριότητα των Κυπριων με την Αττική, την Κόρινθο, τη Ρόδο και τη Ναύκρατι;

III. Ποια σημαντική καινοτομία παρουσιάζεται στη γλυπτική;IV. Ποια τα χαρακτηριστικά των πιο πάνω γλυπτών;V. Ποιος ρυθμός επικρατεί στα διάφορα αγγεία που κατασκευάζονται και ποια

τα βασικά τους θέματα; Πως εικονίζονται αυτά τα θέματα;VI. Να αναφέρετε τους δυο σημαντικότερους ποιητές της Κυπροαρχαϊκής

εποχής, καθώς και τι έγραψε ο καθένας τους.

3. ΣΑΛΑΜΙΝΑ (σελ. 30 - 31)

I. Ποια ήταν η πρωτεύουσα της Κύπρου για 1000 χρόνια κατά την αρχαιότητα; Ποιος ήταν ο βασικός λόγος της επικράτησης της;

II. Τι σημαντικές πληροφορίες παίρνουμε από την νεκρόπολη της Σαλαμίνας;III. Ανάλογα με τη θέση που κατείχε το κάθε άτομο στη κοινωνία θαβόταν σε

συγκεκριμένο τύπο τάφου. Να αναφέρετε τους δυο τύπους ταφών αναφέροντας παράλληλα και τα βασικά τους μέρη.

IV. Να περιγράψετε την ταφή των νεκρών επιγραμματικά (= σύντομα).

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Κυπροκλασική εποχή, 475 - 325 π.Χ.]

1. Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΟΝΗΣΙΛΟΥ (σελ. 32 - 35)

I. Σε ποια κατάσταση βρισκόταν η Κύπρος όταν ξέσπασε η Ιωνική Επανάσταση;II. Ποιο ρεύμα εκπροσωπούσε ο Γόργος και ποιο ο αδελφός του ο Ονήσιλος;

III. Σε ποιες ενέργειες προέβει ο Ονήσιλος προκειμένου να ξεσηκώσει τους Κύπριους εναντίων των Περσών;

IV. Οι Κύπριοι βασιλιάδες βρισκόμενοι σε αδιέξοδο ζητούν βοήθεια από την Ιωνία. Ποιο το αποτέλεσμα αυτής της βοήθειας από πλευράς των Ιώνων και από πλευράς των Κυπρίων;

V. Να αναφέρετε τις συνέπειες της επανάστασης του Ονήσιλου.


63

2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ - ΚΙΜΩΝ (σελ. 36 - 37)

I. Ποια γεγονότα συνέβησαν μετά τους περσικούς πολέμους και την ήττα των Περσών στην Ελλάδα;

II. Να παρουσιάστε τις 2 εκστρατείες (επικεφαλείς, σύμμαχοι, αντίπαλοι, γεγονότα, αποτελέσματα).

III. «Ειρήνη του Καλλία»: (α) Πότε και ανάμεσα σε ποιους υπογράφεται αυτή η ειρήνη;(β) Μετά από ποια νίκη;(γ) Ποιοι οι όροι αυτής της ειρήνης;

IV. Για ποιον ελέχθη η φράση «και νεκρός ενίκα»; Ποιο νόημα δίνετε σ’ αυτή τη φράση;[Απ.: Η φράση αυτή λέχθηκε για τον στρατηγό Κίμωνα. Όταν αυτός πέθανε ξαφνικά από ασθένεια κατά την πολιορκία του Κιτίου, οι Αθηναίοι κράτησαν μυστικό το θάνατο του για 30 μέρες για να μη πτοηθεί το ηθικό των στρατιωτών. Οι Αθηναίοι κατάφεραν να νικήσουν το στόλο των Περσών στη ναυμαχία που έγινε ανοικτά της Σαλαμίνας. Η νίκη αυτή αποδόθηκε στον νεκρό Κίμωνα διότι η φήμη του τόνωνε το ηθικό των στρατιωτών του και προκαλούσε πανικό στους Πέρσες.]

3. ΕΥΑΓΟΡΑΣ Α΄, ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ (σελ. 38 - 41)

I. Ποια γεγονότα ακολούθησαν μετά την ειρήνη του Καλλία στην Κύπρο;II. Ποια τα αποτελέσματα της ανθελληνικής πολιτικής που ακολούθησαν οι

Πέρσες;III. Ποια σημαντική φυσιογνωμία θα δώσει τέρμα στη κατάσταση που επικρατεί

στη Σαλαμίνα; Πως θα υλοποιήσει τον στόχο του;IV. Τι γνωρίζετε για την εσωτερική πολιτική που ακολούθησε ο Ευαγόρας;V. Ποιο το πολιτικό του όραμα; Ποιο πρόβλημα αντιμετώπισε στη προσπάθεια

υλοποίησης του; Τελικά πως τα κατάφερε να εκπληρώσει το όραμα του; VI. Όσο αφορά την εξωτερική πολιτική, σε ποια ενέργεια προέβει ο Ευαγόρας;

VII. «Ειρήνη του Αντακλείδα»: (α) Πότε και ανάμεσα σε ποιους υπογράφεται αυτή η ειρήνη;(β) Ποιοι οι όροι αυτής της ειρήνης;(γ) Ποιο το αποτέλεσμα της;

VIII. Ο Ευαγόρας αντιμετωπίζει τους Πέρσες στο Κίτιον. Σε ποια ενέργεια προχώρησε; Ποιο το αποτέλεσμα και ποια η συνέπεια αυτού του πολέμου;

IX. «Ειρήνη του Μέγα Βασιλέα»: (α) Πότε και ανάμεσα σε ποιους υπογράφεται αυτή η ειρήνη;(β) Ποιοι οι όροι αυτής της ειρήνης;(γ) Πως χαρακτηρίζεται αυτή η ειρήνη και γιατί;


64

4. ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ (σελ. 42 - 43)

I. Ποια ευρήματα μαρτυρούν πως τα κυπριακά βασίλεια γνώρισαν καταπληκτική ευημερία επί κυπροκλασικής εποχής;

II. Τα κυπριακά βασίλεια έκοβαν τα δικά τους νομίσματα. Το γεγονός αυτό, τι ένδειξη αποτελεί;

III. Σε ποια γραφή γράφονταν οι επιγραφές πάνω στα νομίσματα; Ποια νομίσματα αποτελούσαν εξαίρεση;

IV. Να αναφέρετε τους τύπους καθώς και τον τόπο που τα συναντάμε τα διάφορα νομίσματα που έκοβαν τα κυπριακά βασίλεια.

5. Ο Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ (σελ. 44 - 45)

I. Από ποια σημαντική προσωπικότητα τερματίστηκε η περσική κυριαρχία στην Κύπρο;

II. Με ποιο τρόπο οι Κύπριοι βασιλείς βοήθησαν τον Μ. Αλέξανδρο;III. Ως αντάλλαγμα για την πολύτιμη αυτή βοήθεια των Κυπρίων, σε ποια

ενέργεια προέβει ο Μ. Αλέξανδρος;IV. Με ποια αποτελέσματα συνδέεται η πτώση της Τύρου;V. Ο Μ. Αλέξανδρος συνεχίζει μετά την πτώση της Τύρου ακάθεκτος προς τα

βάθη της Ανατολής με την βοήθεια των Κύπριων ναυτικών. Τις περιοχές που καταλάμβανε, ποιους διόριζε;

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Ελληνιστική εποχή, 325 - 30 π.Χ.]

1. Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥΣ (σελ. 46 - 49)

I. Ποιο γεγονός εγκαινίασε μια περίοδο ανταγωνισμών και πολέμων ανάμεσα στους φιλόδοξους στρατηγούς-διαδόχους που ήθελαν να γίνουν συνεχιστές της αυτοκρατορίας του Μ. Αλέξανδρου;

II. Για ποιους λόγους η Κύπρος έγινε πολύ γρήγορα αντικείμενο αυτών των ανταγωνισμών;

III. Ανάμεσα σε ποιους δυο διεκδικητές του νησιού διχάστηκαν οι Κύπριοι βασιλείς;

IV. Να αναφέρετε τις διαδοχικές ενέργειες που προέβει ο Πτολεμαίος προκειμένου να καταλάβει την Κύπρο.


65

V. Να παρουσιάσετε επιγραμματικά το τέλος του Νικοκρέοντα.VI. Ποιο στέλνει ο Αντίγονος για να καταλάβει το νησί; Να εκθέστε την πορέια

αυτού του προσώπου.VII. Τι γνωρίζετε για την περίοδο της Πτολεμαιοκρατίας;


I. Ποια θεότητα εισάγουν οι Πτολεμαίοι στη θρησκεία των Κυπρίων; Με ποια θεά τελικά ταυτίστηκε;

II. Πως οργανώνουν την οικονομία του νησιού οι Πτολεμαίοι;III. Τα γυμνάσια τι διέθεταν; Από ποιους συντηρούνταν;IV. Να αναφέρετε την προσφορά του Ζήνωνα του Κιτιεύς.V. Από πού δέχτηκε επιδράσεις η γλυπτική;

ΚΕΦ. 2 Ιστορικοί Χρόνοι [Ρωμαϊκή εποχή,30 π.Χ. - 330 μ.Χ.]

1. Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ (σελ.56 - 59)

I. Πότε κατακτάται η Κύπρος από τους Ρωμαίους;II. Να αναφέρετε την αφορμή και τις συνέπειες της κατάκτησης της Κύπρου

από τους Ρωμαίους.III. Ποιος ήταν ο πρώτος διοικητής της Κύπρου επί Ρωμαϊκής εποχής;IV. Για ποιους λόγους οι Ρωμαίοι κατέλαβαν το νησί;V. Ποιος προσπάθησε να βελτιώσει την κατάσταση που επικρατούσε στην

Κύπρο; Ποια μέτρα έβαλε σε εφαρμογή;VI. Να αναφέρετε τις τέσσερις επαρχίες που διαίρεσαν την Κύπρο οι Ρωμαίοι.

VII. Να εκθέσετε τις αρμοδιότητες καθώς και την συμβολή των δυο αιρετών σωμάτων (= τα σώματα που εκλέγονται με ψηφοφορία).


66


I. Να επισημάνετε τους σημαντικότερους παράγοντες που ευνόησαν την πολιτισμική ανάπτυξη του νησιού.

II. Τι φανερώνουν τα εντυπωσιακά και επιβλητικά, δημόσια και ιδιωτικά κτήρια;

III. Να αναφέρετε: (α) μερικά έργα κοινής ωφέλειας. Κάτω από ποια προϋπόθεση κτίστηκαν;(β) τα σημαντικότερα θέατρα και στάδια της εποχής. Για ποιους σκοπούς χρησιμοποιούνταν;(γ) τους σημαντικότερους ναούς που βρέθηκαν στη Ρωμαϊκή εποχή.

IV. Γιατί οι αγορές θεωρούνται σημαντικές;X. Τι ήταν τα «Ασκλήπεια»;

XI. Να αναφέρετε καθώς και να περιγράψετε, μια ιδιωτική κατοικία μιας εύπορης οικογένειας της εποχής των Ρωμαίων.

3. Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ (σελ. 62 - 65)

I. Ποιες τρεις θρησκείες επικρατούσαν στην Κύπρο τα πρώτα αποστολικά χρόνια;

II. Ποιοι Απόστολοι έλαβαν μέρος στην πρώτη και ποιοι στη δεύτερη περιοδεία; Να εκθέσετε το έργο τους.

III. Ποια δεινά μάστιζαν την Κύπρο όταν η Αγία Ελένη έφτασε στο νησί το 327 μ.Χ.; Πως βοήθησε η παρουσία της στην αναζωογόνηση του νησιού;

IV. Να αναφέρετε τα δυο σημαντικότερα μοναστήρια που ίδρυσε στο νησί καθώς και τι δώρισε σ’ αυτά.

ΚΕΦ. 3 Μεσαιωνική Ιστορία [Βυζαντινή εποχή, 4ος αι. – 12ος αι. μ.Χ.]

1. ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (σελ. 68 - 73)

I. Να επισημάνετε τις κυριότερες αλλαγές που συνέβησαν στο τομέα της διοίκησης και του στρατού.

II. Να αναφέρετε τους σημαντικότερους παράγοντες που συνέβαλαν στην ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας κατά τη διάρκεια των πρωτοβυζαντινών χρόνων.

III. Ποιες ήταν οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων αυτή την περίοδο;IV. Ποια επιχειρήματα χρησιμοποίησε η εκκλησία της Αντιόχειας για να

υποτάξει την Κυπριακή εκκλησία; Γιατί απέτυχε τόσο στη πρώτη όσο και στη δεύτερη απόπειρα της;


67

V. Με ποιες Οικουμενικές συνόδους αναγνωρίστηκε το αυτοκέφαλος της εκκλησίας της Κύπρου και ποια η σημασία της αναγνώρισης του;

VI. Να αναφέρετε τις μορφές τέχνης που αναπτύσσονται κατά την Πρωτοβυζαντινή εποχή καθώς και σε ποιο συμπέρασμα καταλήγουμε με την ανάπτυξη τους.

VII. Ποιος τύπος κυριάρχησε στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική τον 5ο αι. π.Χ.;VIII. Γιατί δεν σώζονται πολλές τοιχογραφίες και σώζονται αντίθετα, πολλά

ψηφιδωτά στη Κύπρο;IX. Από πού αντλούσαν τα θέματα τους τα μωσαϊκά δάπεδα και γιατί;X. Ψηφιδωτά:

(α) Ποια συγκεκριμένα μέρη διακοσμούσαν;(β) Να αναφέρετε τις τρεις σημαντικότερες εκκλησίες της Κύπρου που φέρουν τα πιο σπάνια ψηφιδωτά.(γ) Γιατί ελάχιστα σώζονται;(δ) Ποια η μεγάλη τους σημασίας;

2. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΑΡΑΒΙΚΩΝ ΕΠΙΔΡΟΜΩΝ (σελ. 74 - 75)

I. Να αναφέρετε τα αίτια που ώθησαν τους Άραβες να καταλάβουν την Κύπρο. II. Να σκιαγραφήσετε τις επιδρομές του Μοαβία στο νησί (πρώτη και δεύτερη

επιδρομή, γεγονότα, αποτελέσματα).III. Τι προέβλεπε το καθεστώς συγκυριαρχίας (688/9 μ.Χ.) που επιβλήθηκε

μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων στην Κύπρο;IV. Για πιο λόγο ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β’ μετάφερε τους Κύπριους στον

Ελλήσποντο; Πως ονόμασαν την νέα πόλη που έκτισαν προς τιμή του Ιουστινιανού Β’;

V. Τι αναγνώρισε η Πενθέκτη Οικουμενική σύνοδος στους Κυπρίους;VI. Να επισημάνετε τις συνέπειες που είχαν οι αραβικές επιδρομές στο νησί.

VII. Από ποιο Βυζαντινό αυτοκράτορα θα απελευθερωθεί η Κύπρος οριστικά από τους Άραβες; Πότε;

3. ΚΥΡΙΩΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΙΟΔΟΣ(σελ. 76 - 79)

I. Ποια γίνεται η νέα πρωτεύουσα της Κύπρου μετά την οριστική της απαλλαγή από τους Άραβες;

II. Ποιος αναλαμβάνει την στρατιωτική και πολιτική διοίκηση του νησιού; Ποιος ήταν ο κύριος ρόλος του;

III. Να εξηγήσετε γιατί οι Κομνηνοί ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για την άμυνα της Κύπρου.

IV. Ποια κάστρα έκτισαν για να υλοποιήσουν το στόχο τους και γιατί;V. Τι θα εξυπηρετούσε το κτίσιμο του κάστρου της Κερύνειας;


68

VI. Να αναφέρετε του δυο σημαντικότερους αποστάτες και τον λόγο της αποστασίας τους.

VII. Ποιες ήταν οι βασικότερες αιτίες της εκδήλωσης των αποστασιών;VIII. Πως συνδέεται η Γ’ Σταυροφορία με την Κύπρο;

IX. Ποιες ήταν οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων αυτή την εποχή;X. Ποιο ρόλο διαδραμάτισαν τα μοναστήρια κατά την κυρίως βυζαντινή

περίοδο και ποια η σημασία τους;XI. Ποιο ιδιαίτερο στοιχείο παρουσιάζει η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της

Κύπρου το 12ο αι. μ.Χ. σε σχέση με τον υπόλοιπο βυζαντινό κόσμο; Σε τι βοήθησε η ιδιομορφία αυτή;

XII. Να αναφέρετε τα χαρακτηριστικά που φέρουν οι τοιχογραφίες της κυρίως βυζαντινής περιόδους.

XIII. Εκπαίδευση: (α) Ποιος την διαχειριζόταν;(β) Που προσφερόταν η αγωγή των παιδιών και που αποσκοπούσε;(γ) Τι περιεχόμενο είχε κυρίως;(δ) Αυτοί που είχαν οικονομικές δυνατότητες που κατέφευγαν και για ποιο λόγο;

XIV. Ακριτική Ποίηση: (α) Να δώσετε ένα ορισμό της.(β) Από πού πήγαζαν τα θέματα της;(γ) Με ποιο τρόπο μεταφέρθηκε στη Κύπρο;(δ) Γιατί είχε τόση απήχηση στο κυπριακό λαό;

ΚΕΦ. 3 Μεσαιωνική Ιστορία [Φραγκοκρατία, 12ος αι. – 15ος αι. μ.Χ.]

1. ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ (σελ. 80 - 81)

I. Για ποιο λόγο ο Ριχάρδος Α’ ο Λεοντόκαρδος πουλάει την Κύπρο στους Ναίτες;

II. Με αφορμή ποιο γεγονός ξεκινά η Φραγκοκρατία στο νησί;III. Ποιο σύστημα καθιερώνουν στο νησί η Φράγκοι; Για να επιτύχει το σύστημα

αυτό, σε ποια ενέργεια προέβει ο βασιλιάς;IV. Ποιος ήταν ο βασιλιάς και ποιες εξουσίες/αρμοδιότητες κατείχε;V. Από ποιους αποτελείτο και ποιες εξουσίες/αρμοδιότητες διέθεταν:

(α) η Υψηλή τάξη;(β) η Χαμηλή τάξη;


69

VI. Να δώσετε ένα σύντομο κατατοπιστικό σημείωμα για τις Ασσίζες της Υψηλής και Χαμηλής αυλής.

2. ΚΟΙΝΩΝΙΑ (σελ. 82 - 83)

I. Από ποιες κοινωνικές τάξεις αποτελείτο η κυπριακή κοινωνία κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας; Εξηγήστε σε συντομία.

3. ΕΚΚΛΗΣΙΑ (σελ. 84 - 85)

I. Ποια εκκλησία εγκατέστησαν στο νησί οι Φράγκοι όταν το καταλαμβάνουν;II. Να αναφέρετε:

(α) τους στόχους των μέτρων που έλαβαν εναντίον της Ορθόδοξης εκ-κλησίας.(β) τις αποφάσεις που πάρθηκαν στις συνόδους που πραγματοποιήθηκαν στη Λεμεσό το 1220 μ.Χ. και στην Αμμόχωστο το 1222 μ.Χ.

III. Τι πίστευαν ότι θα πετύχαιναν με αυτά τα μέτρα που έλαβαν εναντίον της Ορθόδοξης εκκλησίας; Τελικά το πέτυχαν;

IV. Να δώσετε ένα σύντομο κατατοπιστικό σημείωμα για τα πιο κάτω:(α) «το μαρτύριο των 13 μοναχών της Καντάρας»(β) και για την «Διάταξην Κυπρίαν» ή «Βούλλα Κυπρίαν».

V. Τι είδους πολιτική εφάρμοσε η Ελληνίδα Ελένη Παλαιολόγου όταν ανέβηκε στο θρόνο της Κύπρου; Να αναφέρετε τα μέτρα που έλαβε.

4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (σελ. 86 - 87)

I. Ποιο το αποτέλεσμα της διαχείρισης του εμπορίου από τους Γενουάτες και από τους Βενετούς;

II. Για ποιους λόγους οι Φράγκοι βασιλείς παραχώρησαν σε ξένους έμπορους προνόμια; Ποιο το σημαντικότερο που τους έδωσαν; Θεωρείται πως ήταν ορθή αυτή η κίνηση τους;

III. Ποια πόλη γίνεται πόλος έλξης για τους ξένους και για ποιο λόγο;IV. Να αναφέρετε τις συνέπειες της καταχώρησης των προνομίων στους ξένους

έμπορους.V. Να επισημάνετε τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάληψη της

Αμμοχώστου από τους Γενουάτες καθώς και τις επακόλουθες συνέπειες που υπήρξαν.


70

VI. Με ποιο τρόπο τελειώνει η περίοδος της Φραγκοκρατίας στην Κύπρο;

5. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ (σελ. 88 - 89)

I. Για ποιους λόγους παραμελείται η ελληνική παιδεία αυτή την περίοδο; II. Να δώσετε ένα ορισμό για τις Χρονογραφίες. Στον ορισμό σας να συμπερι-

λαμβάνονται οι σημαντικότεροι χρονογράφοι της περιόδου καθώς και η μεγάλη σημασία των Χρονογραφιών.

6. ΤΕΝΧΗ (σελ. 90 - 91)

I. Ποιοι τρεις κυρίως ρυθμοί εμφανίζονται κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας; Να αναφέρετε τα χαρακτηριστικά που φέρουν καθώς και τα σημαντικότερα τους δείγματα.

II. Ποιος τύπος ναού κυριαρχεί αυτή την περίοδο στη περιοχή του Τροόδους και γιατί; Ποιος είναι ο αρχαιότερος αυτού του τύπου ναός;

III. Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Φράγκοι στον τομέα της ασφάλειας;

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Βενετοκρατία, 1489 - 1571]

1. Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ (σελ. 94 - 95)

I. Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Βενετοί όταν καταλαμβάνουν το νησί;II. Την εκτελεστική εξουσία κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας ποιος την

ασκούσε;III. Ποιος υπήρξε ο σημαντικότερος αξιωματούχος του νησιού εκείνη την εποχή;

Από ποιον διοριζόταν; Ποιο ήταν το κύριο μέλημα του;IV. Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Βενετοί ώστε να είναι έτοιμοι σε περίπτωση

κατάληψης του νησιού από τους Τούρκους;V. Να σχολιάσετε σε συντομία τα τείχη της Αμμοχώστου και της Λευκωσίας.

2. ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ (σελ. 96 - 97)


71

I. Όταν ανέβηκε στην εξουσία ο σουλτάνος Σελίμ Β΄, σε ποιους ανέθεσε να ετοιμάσουν εκστρατεία εναντίον της Κύπρου; Πότε επιτέθηκαν στο νησί; Να αναφέρετε εν συντομία την πορεία των γεγονότων που ακολούθησαν.

II. Να αναφέρετε τα γεγονότα που συνδέονται με την πολιορκία της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου από τους Τούρκους.

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Τουρκοκρατία, 1571 - 1878]

1. ΚΟΙΝΩΝΙΑ – ΔΙΟΙΚΗΣΗ - ΕΚΚΛΗΣΙΑ (σελ. 98 - 101)

I. Ποιο γεγονός σήμανε την έναρξη της Τουρκοκρατίας στην Κύπρο;II. Ποιοι βασικοί παράγοντες συνέβαλαν στην επιβίωση του ελληνισμού της

Κύπρου όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση το 1821;III. Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Τούρκοι στους τομείς:

(α) της ασφάλειας,(β) της κοινωνίας,(γ) της τοπικής αυτοδιοίκησης;

IV. Να παρουσιάσετε επιγραμματικά τη δημιουργία της Τουρκοκυπριακής κοινότητας.

V. Τι γνωρίζετε για τους «Λινοπάμπακους»;


72

VI. Να αναφέρετε τα δεινά των Κύπριων υπόδουλων κατά την περίοδο αυτή.VII. Τι ήταν και πότε εμφανίστηκε ο θεσμός της δραγουμανίας;

VIII. Ποια τα βασικότερα καθήκοντα ενός δραγουμάνου;IX. Ποιος υπήρξε ο σημαντικότερος δραγουμάνος της Κύπρου;X. Γιατί το έργο του Χατζηγιωργάκη Κορνέσιου θεωρείται πολύ σημαντικό;

XI. Πως πέθανε τελικά αυτός ο σπουδαίος δραγουμάνος;XII. «Η συμβολή της Ορθόδοξης εκκλησίας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας

υπήρξε καταλυτική». Να εξηγήσετε αυτή τη φράση.XIII. Να εξηγήσετε του λόγους για τους οποίους η προσφορά της εκκλησίας της

Κύπρου στην εκπαίδευση ήταν πολύ μεγάλη.XIV. Ποια τα αποτελέσματα των διάφορων εξεγέρσεων που ξέσπασαν κατά τη

διάρκεια της Τουρκοκρατίας;

2. ΤΟ 1821 ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ (σελ. 102 - 105)

I. Για ποιους λόγους η Κύπρος δεν επαναστάτησε μόλις ξέσπασε η ελληνική επανάσταση;

II. Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Τούρκοι στο νησί όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση;

III. Να αναφέρετε εν συντομία τα γεγονότα της 9ης Ιουλίου.IV. Πως βοήθησαν τελικά οι Κύπριοι στην διεξαγωγή του αγώνα;V. Ποια συναισθήματα δημιούργησε στου Κυπρίους η ίδρυση του πρώτου

ελληνικού κράτους (1830);

3. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ (σελ. 106 - 107)

I. Να αναφέρετε τις τρεις εξεγέρσεις που ξέσπασαν κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα από το 1833. Ποιο το κοινό τους αποτέλεσμα;

II. Να δώσετε ένα κατατοπιστικό σημείωμα για του πιο κάτω όρους:(α) «Χατί Χουμαγιούν» (πότε εκδόθηκε, ποίοι εμπλέκονται, όροι συμφωνίας)(β) «Διβάνι» (τί ήταν, από ποιους αποτελείτο)

III. Να επισημάνετε την οικονομική και κοινωνική κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο κατά την περίοδο αυτή.

IV. Κάτω από ποιες συνθήκες γίνεται η μεταβίβαση της Κύπρου στους Άγγλους;


73

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Αγγλοκρατία, 1878 – 1960]

1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΔΙΟΙΚΗΣΗ (σελ. 108 - 109)

I. Με βάση ποια συνθήκη παραχωρείται η Κύπρος στην Αγγλία;II. Ποια συναισθήματα δημιούργησε στους Κυπρίους αυτή η παραχώρηση και

για ποιο λόγο;III. Με την άφιξη των Άγγλων στο νησί, η οικονομία παρουσίασε ανάκαμψη; Ναι

ή όχι και γιατί;IV. Να αναφέρετε τις αλλαγές που έκαναν οι Άγγλοι στον τομέα της διοίκησης

και της οικονομίας.V. Σε ποιες ενέργειες προέβηκαν οι Άγγλοι προκειμένου να εκσυγχρονίσουν τα

δικαστήρια του νησιού; Ποιο το αποτέλεσμα αυτού του εκσυγχρονισμού;


74

VI. Από ποια μέλη αποτελείτο το νομοθετικό συμβούλιο; Ποιο δικαίωμα είχαν τα μέλη του; Ποιος έπαιρνε την τελική απόφαση; Θεωρείτε πως ήταν δημοκρατικός θεσμός;

2. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ (σελ. 110 - 112)

I. Να παρουσιάσετε την σταδιακή παραχώρηση της Κύπρου στην Αγγλία.II. «Οκτωβριανά»:

(α) Τι ήταν;(β) Πότε και πού έλαβαν χώρα;(γ) Ποια η αφορμή;(δ) Ποια τα αίτια;(ε) Ποιες οι συνέπειες;(ζ) Να παρουσιάσετε σε συντομία τα γεγονότα.

III. Τι γνωρίζετε για το δημοψήφισμα του 1950;

3. Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ 1955 -59 (σελ. 112 - 113)

I. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν στη καταφυγή των Κυπρίων σε ένοπλο αγώνα κατά των Άγγλων;

II. Τι γνωρίζετε για την Ε.Ο.Κ.Α.;III. Να αναφέρετε τις αντιδράσεις εκ μέρους των Άγγλων και εκ μέρους των

Τουρκοκυπρίων όταν ξεκίνησε ο αγώνας του 1955 – 59.IV. Να παρουσιάσετε τις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν (Τριμερή

Διάσκεψη, διαπραγματεύσεις Χάρντιγκ και Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, σύνταγμα Ράντκλιφ, σχέδιο Μακμίλλαν, συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου).

ΚΕΦ. 4 Νεότερη Ιστορία [Κυπριακή Δημοκρατία, 1960 έως σήμερα]

1. Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (σελ. 114 - 115)

I. Με ποια συμφωνία η Κύπρος ανακηρύχτηκε και επίσημα ανεξάρτητη δημοκρατία; Πότε υπογράφτηκε αυτή η συμφωνία;

II. Να παρουσιάσετε εν συντομία τι προέβλεπε το Σύνταγμα του 1960.III. Να αναφέρετε τις αλματώδεις αλλαγές που σημειώθηκαν σε όλους τους

τομείς του νησιού.IV. Να επισημάνετε σε συντομία τα γεγονότα που μεσολάβησαν από το 1963

έως το 1967 στην Κύπρο.

2. ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ – ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ (σελ.11 6 - 117)


75

I. Το 1967 τί πολίτευμα επιβλήθηκε στην Ελλάδα;II. Να δώσετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τους πιο κάτω όρους:

(α) Ε.Ο.Κ.Α. Β΄(πότε ιδρύθηκε, χαρακτήρας οργάνωσης, δράση)(β) 15 Ιουλίου 1974(γ) 20 Ιουλίου 1974

III. Να αναφέρετε τις συνέπειες της τούρκικης εισβολής για την Κύπρο.

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

1. Σ. Παντελίδου, Α. Πρωτοπαππά, Κ. Γιαλλουρίδης, (1994). Ιστορία της Κύπρου για το Γυμνάσιο. Λευκωσία: Τυπογραφείο PRINTCO LTD

2. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2006). Ιστορία της Κύπρου Μεσαιωνική – Νεότερη. Λευκωσία: Τυπογραφείο THEKOND LTD


Documents

Ιστορία Της Κύπρου Για Το Γυμνάσιο