1

ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Οι προτάσεις χωρίζονται σε κύριες και δευτερεύουσες. Κύρια είναι η πρόταση που έχει ολοκληρωμένο νόημα και στέκει μόνη της

στο λόγο, ενώ η δευτερεύουσα είναι αυτή που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, αλλά συμπληρώνει κάποια άλλη πρόταση ή

προσδιορίζει κάποιον όρο αυτής. π.χ. Λέγεται (κύρια) ὃτι εὐδοκιμεῖ.(δευτερεύουσα).

Οι δευτερεύουσες προτάσεις χωρίζονται σε ονοματικές, που χρησιμοποιούνται ως ονόματα ( υποκείμενα, αντικείμενα,

κατηγορούμενα, ονοματικοί προσδιορισμοί) και επιρρηματικές, που χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί στο

ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ(ΜΕΡΟΣ 1ο)

Προτάσεις Εισαγωγή Άρνηση Εκφορά Συντακτικός ρόλος Ρήμα εξάρτησης

Αιτιολογικές ἐπεί, ἐπειδή,διότι

ὃτι(αντικειμενική

αιτιολόγηση)

ὡς(υποκειμενική

αιτιολόγηση)

εἰ(υποθετική

αιτιολόγηση)

Οὐ

Μή

Οριστική

Δυνητική οριστική

Δυνητική ευκτική

Ευκτική πλαγίου

λόγου(με ρήμα

εξάρτησης σε ιστορικό

χρόνο)

Επιρρηματικοί

προσδιορισμοί της αιτίας

Ρήματα που είναι αναγκαίο

να αιτιολογηθούν και

δηλώνουν ψυχικό πάθος:

π.χ. χαρά(χαίρω), έκπληξη-

θαυμασμό(θαυμάζω),

λύπη(λυποῦμαι),

θυμό(ἀγανακτῶ),

ντροπή(αἰσχύνομαι)…….

Τελικές ἳνα, ὃπως,ὡς Μή Υποτακτική

(προσδοκία)

Οριστική ιστορικού

χρόνου

(απραγματοποίητος

σκοπός)

Ευκτική πλαγίου

λόγου(με ρήμα

εξάρτησης σε ιστορικό

χρόνο)

Επιρρηματικοί

προσδιορισμοί του

σκοπού

Ρήματα

που φανερώνουν σκόπιμη

ενέργεια(ποιῶ) ή

κίνηση(ἒρχομαι, σπεύδω,

φεύγω….)

2

Συμπερασματικές ὣστε, ὡς

ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε

Οὐ

Μή

Μή

Οριστική(αποτέλεσμα

πραγματικό)

Δυνητική

Οριστική(αποτέλεσμα

δυνατό στο παρελθόν)

Δυνητική

ευκτική(αποτέλεσμα

δυνατό στο παρόν και στο

μέλλον)

Απαρέμφατο(αποτέλεσμα

ενδεχόμενο, δυνατό ή

επιδιωκόμενο)

Απαρέμφατο

(Προϋπόθεση, όρος ή

συμφωνία)

Επιρρηματικοί

προσδιορισμοί του

αποτελέσματος

Συνήθως στην πρόταση

εξάρτησης υπάρχουν οι

δεικτικές αντωνυμίες

τοιοῦτος, τοσοῦτος ή

δεικτικά επιρρήματα (οὓτως)

Εναντιωματικές-

παραχωρητικές

προτάσεις

εἰ καί, ἐὰν καί, ἂν

καί, ἤν και (αν

και)

καί εἰ, κεἰ, καί

ἐὰν, κἄν, καί ἂν,

καί ἤν (και αν

ακόμη -ύστερα

από καταφατική

πρόταση)

Μή

Οριστική, Ευκτική

(με το εἰ)

Υποτακτική(με το

ἐάν, ἂν, ἤν)

Επιρρηματικοί

προσδιορισμοί της

εναντίωσης προς κάτι

πραγματικό ή της

παραχώρησης προς κάτι

προσδοκώμενο ή κάτι μη

πραγματικό.

3

οὐδ'εἰ, μηδ'εἰ,

οὐδ' ἐάν, οὐδ'

ἂν, οὐδ' ἤν, μηδ'

ἐάν, μηδ' ἂν,

μηδ' ἤν (ούτε κι

αν ακόμη -

ύστερα από

αρνητική

πρόταση)

Ώρα για εξάσκηση

Στις παρακάτω περιόδους να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και να δηλώσετε την εισαγωγή, την εκφορά και

το συντακτικό τους ρόλο.

1. Οἱ Ἀθηναῖοι παρῆλθον ἐς τοὺς Λακεδαιμονίους, ὃπως σημήνειαν τὴν σφετέραν δύναμιν.

2. Φήσουσι σοφὸν εἶναι, εἰ καὶ μὴ εἰμί.

3. Ξενοφῶν καὶ Χειρίσοφος διεπράξαντο, ὣστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς.

4. Ἀθηναῖοι ἐνόμιζον λελύσθαι τὰς σπονδάς, ἐπειδὴ εἰς χεῖρας ἦλθον.

5. Μὴ σπεῦδε πλουτεῖν ,ἳνα μὴ ταχὺ πένης γένῃ.

6. Γύμναζε σαυτὸν πόνοις ἑκουσίοις, ὃπως ἂν δύναιο καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν.

7. Τὰ δίκαια πάντες,ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, αἰσχύνωνται μὴ πράττειν.

8. Πλοῖα δ’ὑμῖν πάρεστιν, ὣστε ἐξαίφνης ἂν ἐπιπέσοιτε.

4

9. Λείπουσι τὸν λόφον οἱ ἱππεῖς, ἐπεί καὶ ἐνταῦθα ἐχώρουν οἱ Ἑλληνες.

10. Πολλὴν κραυγὴν ἐποίουν, ὣστε καὶ τοὺς πολεμίους ἀκούειν.

11. Ἐπειδὴ ἐβούλετο ἀσκῆσαι τὸ στράτευμα, ἆθλα προύθηκε.

12. Οἱ Ἑλληνες ἠθύμουν, ἐπεί οὐκ εἶχον τὰ ἐπιτήδεια.

13. Ἐκάλεσε τις αὐτόν, ὃπως ἲδοι τὰ ἱερά.

14. Οὓτως ἰσχυρὸν ἡ ἀλήθεια, ὣστε πάντων ἐπικρατεῖ.

15. Εἰ καὶ χρήματα ἒχομεν, οὐκ εὐτυχοῦμεν.

16. Ἂνθρωποι κακοί, εἰ καὶ ὠφελεῖν δοκοῦσιν, μᾶλλον βλάπτουσιν.

17. Χρὴ ποιεῖν τοῦτο, καὶ εἰ μὴ πέποιθα.

18. Οἱ τριάκοντα ᾑρέθησαν, ἐφ’ᾧτε συγγράψαι νόμους.

19. Πέμπει στρατιώτας, ὃπως βοηθήσωσι τῇ πόλει.

20. Οἱ στρατηγοὶ ἐθαύμαζον, ὃτι Κῦρος οὐ φαίνοιτο.

21. Δεινόν ἐστί εἰ ἀδικήσομέν τινα.

22. Οὓτως ἀναίσθητος εἶ, ὣστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι.

23. Ἀβροκόμας τὰ πλοῖα κατέκαυσεν, ἳνα μὴ Κῦρος διαβῇ.

24. Οἱ δὲ διήλλαξαν, ἐφ’ᾧτε εἰρήνην ἒχειν.

25. Καὶ εἰ μή τι κωλύει, ἐθέλω αὐτοῖς διαλεχθῆναι.