Η -συνέχεια- της ελληνικής μουσικής και τα μακάμια

Η "συνέχεια" της ελληνικής μουσικής και τα μακάμια Αρθρογράφος: Λεωνίδας Κιούσης Δευτέρα, 04 Ιούνιος 2007 02:02 Για να ερευνήσουμε τι είδους συνέχειας έχει η ελληνική μουσική ανά τους αιώνες, πρέπει να έρθουμε σ’ επαφή με διάφορες μουσικές έννοιες, που θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε με τον πιο κατανοητό τρόπο. Απ’ ό,τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, τούτη η εργασία που έχετε στο χέρι είναι η πρώτη που συνδυάζει τις νέες ανακαλύψεις τις Ιστορίας, της Μουσικολογίας και των επιστημών του εγκεφάλου, για να κατανοήσει το φαινόμενο των μουσικών δρόμων και της ιστορικής πορείας τους. Το ρεμπέτικο τραγούδι είναι το τελευταίο χρονικά είδος ελληνικού τραγουδιού που γράφτηκε πάνω στους λεγόμενους λαϊκούς «δρόμους» ή μακάμια και ανήκει σε εκείνη την περιοχή της ανθρωπότητας που η μουσική της είναι τροπική (1) , έστω κι αν τα μουσικά διαστήματα που χρησιμοποιεί γίνανε συγκερασμένα σαν της δυτικής μουσικής (μικτό είδος). Οι διαφορές των μουσικών κλιμάκων που χρησιμοποιούνται απ’ τους Ανατολίτες και τους Δυτικούς μπορούν να παρομοιαστούν με την τακτική που χρησιμοποιεί κανείς θέλοντας να περάσει χορεύοντας ένα ποταμάκι χωρίς να βραχεί. Ο δυτικός τοποθετεί βραχάκια σε ίσες αποστάσεις, ομοιόμορφα μέχρι απέναντι, που πάνω τους χορεύει. Ο ανατολίτης τα τοποθετεί σε ακανόνιστες αποστάσεις, αλλού πυκνές κι αλλού αραιές, άλλοτε κάνοντας βηματάκια κι άλλοτε με άλματα. Η δεύτερη βασική διαφορά είναι ότι ο Ανατολίτης, χορεύοντας πάνω στα ασύμμετρα βραχάκια του, αλλά και ο ρεμπέτης με τις ίδιες πολύπλοκες κινήσεις πάνω στα ισαπέχοντα (συγκερασμένα) δικά του, δεν τα διατρέχει μονομιάς, αλλά χορεύει επιμένοντας πρώτα στην πρώτη πεντάδα ή τετράδα με τα συγκεκριμένα διαστήματά τους (τα λεγόμενα κέντρα πεντάχορδα, τετράχορδα), ύστερα επιμένει σε μια επόμενη πεντάδα με τα δικά της διαστήματα, ξανά κόβει γύρες σε μια επόμενη τετράδα με τα δικά της και τελειώνει στην αρχική πεντάδα (2) . Τουναντίον, η συνήθεια του δυτικού είναι να φτιάξει τουλάχιστον τρία ή και παραπάνω, παράλληλα μονοπάτια με ισαπέχοντα βραχάκια, έτσι που οι χορευτές με τη συντονισμένη κίνησή τους να σχηματίζουν καθορισμένους σχηματισμούς μεταξύ τους, τις λεγόμενες συγχορδίες. Δε θέλω να αναφερθώ στο πώς θα χόρευε και σε τι βραχάκια, ο Κεντροαφρικανός, ο Κινέζος ή ο Κεντρασιάτης, όπου μονάχος του ένας τραγουδιστής μπορεί να βγάζει ταυτοχρόνως δύο φωνές ή ακόμα και τρεις. Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει γενικεύοντας, είναι ταυτισμένο με το ερώτημα «τι θεωρεί κάθε λαός παραφωνία και γιατί», το τι θεωρεί ότι δεν «πατάει» σωστά η φωνή κάποιου. Το ότι σ' ένα λαό ξενίζει και ακούγεται παράφωνη η μουσική ενός άλλου μακρινού λαού, σημαίνει καταρχήν ότι τα διαστήματα που χωρίζουν την οκτάβα -την απόσταση μέχρι την απέναντι όχθη στο παράδειγμα μας- είναι διαφορετικά. Το ότι άτομο του ίδιου λαού μπορεί να κάνει παραφωνίες, σημαίνει ότι δεν πατάει η φωνή του στα «βραχάκια» που ο ίδιος του ο λαός θεωρεί σωστά. Το ποια είναι όμως τα σωστά διαστήματα μεταξύ των βράχων, είναι κάτι το σχετικό, είναι κάτι το πολιτιστικό. Αυτά μπορεί να αλλάζουν κατά περιόδους, αλλά σε κάθε εποχή υπάρχει το γενικώς παραδεκτό. Αυτά τα «γενικώς» παραδεκτά διαστήματα κάθε ιστορικής περιόδου, όταν τα ερευνήσουμε, βλέπουμε ότι συνδέονται με μια εσωτερική λογική και κάποιους γενικούς κανόνες μουσικής, που κατατάσσουν τη μουσική κάθε λαού σε ένα απ’ τα τρία είδη μουσικής που χωρίζεται η μουσική της ανθρωπότητας: α) της τροπικής μουσικής (Μ. Ανατολή - μουσουλμανικός και 1 / 13

Documents

Η -συνέχεια- της ελληνικής μουσικής και τα μακάμια