1

บทบรรณาธการ: วาดวยประชาธปไตยและเสรนยมใหม

นธ เนองจานงค

ในรอบสองถงสามทศวรรษทผานมาในแวดวงวชาการสงคมศาสตรโดย

เฉพาะในตางประเทศไดเกดกระแสความนยมในการศกษาแนวคดสาคญ ทงท

เปนแนวคดใหม และแนวคดเกาทไดรบการหยบยกขนมาศกษาใหม ไมวาจะ

เปนแนวคดเรอง “ประชาสงคม” “ทนทางสงคม” หรอ “โลกาภวตน” ในจานวน

นมแนวคดสาคญสองแนวคดทอาจกลาวไดวาไดรบความสนใจในการศกษาไม

นอยไปกวาแนวคดอนๆ นนคอ “ประชาธปไตย” และ “เสรนยมใหม” การขยาย

ตวของการศกษาแนวคดทงสองน สวนหนงอาจจะมสาเหตมาจากการเกดขน

ของปรากฏการณทางสงคมทเกยวเนองโดยตรงกบแนวคดทงสองน ไมวาจะ

เปนปรากฏการณ “คลนลกทสามของการเปลยนแปลงไปสประชาธปไตย” ดงท

ตงขอสงเกตไวโดยซามเอล ฮนทงตน (Samuel Huntington)1 หรอปรากฏการณ

การขยายอทธพล (และอาจรวมถงการสนสด) ของแนวคด “เสรนยมใหม” ตอ

การดาเนนนโยบายพฒนาเศรษฐกจ และสงคม รวมถงปรมณฑลอนๆของสงคม2

แมวาทผานมาจะมงานทศกษาปรากฏการณ รวมทงแนวคดทงสอง

ในจานวนทไมนอยในแวดวงวชาการไทย แตในภาพรวมอาจกลาวไดวางาน

เหลานยงคอนขางมจากด3 เมอพจารณาจากกระแสความตนตวทางวชาการใน

ตางประเทศ และความสาคญของปรากฏการณทงสองทมตอประเทศไทย ดวย

เหตนวารสารสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวรจงไดจดทาวารสารฉบบพเศษ

1 ด Samuel Huntington. The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century (Norman and London: Oklahoma University Press, 1991).2 งานทเกยวกบเสรนยมใหมมจานวนคอนขางมาก สาหรบตวอยางงานชนใหมๆ ด Kean Birch and Vlad Mykhnenko. eds. The Rise and Fall of Neoliberalism (London: Zed Books, 2010).; David Harvey. A Brief History of Neoliberalism (New York: Oxford University Press, 2005). โดยหนงสอของฮารวไดรบการแปลเปนภาษาไทยโดยภควด วระภาสพงษ, เกงกจ กตเรยงลาภ, สรตน โหราชยกล, อภรกษ วรรณสาธพ, นรตม เจรญศร โดยสานกพมพสวนเงนมมาในปพ.ศ. 25553 จากการสบคนฐานขอมลของศนยดชนการอางองวารสารไทยโดยใชคาสบคนคอ “เสรนยมใหม” และ “ประชาธปไตย” ตามลาดบ พบวามบทความทเกยวของเพยง 7 และ 276 บทความตามลาดบ (สบคนเมอวนท 24 กรกฎาคม 2555)

วารสารสงคมศาสตร ปท 8 ฉบบท 1 (ม.ค.- ม.ย. 2555) หนา 1-7.

2

“วาดวยประชาธปไตยและเสรนยมใหม” เพอนาเสนอมมมองในหลาก

หลายมตทงในเชงแนวคด และปรากฏการณทหลากหลายทงในและตาง

ประเทศ บทความในวารสารฉบบนจาแนกเปนสองสวนไดแกสวนแรก

“วาดวยประชาธปไตย” ประกอบไปดวยบทความสองบทความดวยกนไดแก

“ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง” โดย เสรน ปณณะ

หตานนท ศาสตราจารยดานสงคมวทยา ซงเคยเปนอาจารยทงทภาควชา

สงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และ

คณะสงคมวทยา และมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ทผานมาในงานวชาการสวนมากของไทยทศกษาประชาธปไตย มก

จะเปนงานของนกวชาการดานรฐศาสตรเปนหลก ทงๆทในความเปนจรงแลว

งาน “คลาสสก” จานวนไมนอยในโลกวชาการตะวนตกเปนงานทมรากฐานทาง

สงคมวทยา โดยเฉพาะอยางยงสงคมวทยาการเมอง อาทงานของแบรรงตน

มวร (Barrington Moore) หรอเซยมร มารตน ลปเซต (Seymour Martin Lipset)

เปนตน ดงนนทามกลางบรบทความขดแยงของการเมองไทย ซงบางหนงมองวา

เปนความขดแยงใน “มมมองทมตอประชาธปไตย” การยอนกลบมาพจารณา

“ประชาธปไตย” บนฐานของงานคลาสสกของนกสงคมวทยาการเมอง จงนา

จะเปนอกทางเลอกหนงทจะทาใหเหนแงมมบางประการทนกรฐศาสตร หรอ

กระทงนกนตศาสตรอาจไมไดฉายภาพใหเหน

งานชนตอมาในสวนแรกคอบทความ “สองทศวรรษการพฒนา

ประชาธปไตยในเกาหลใต: ปจจยสนบสนนและปจจยทเปนอปสรรค”

โดยวเชยร อนทะส อาจารยประจาภาควชารฐศาสตร และรฐประศาสนศาสตร

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ในงานชนนซงเขยนโดยหนงใน

ผ เชยวชาญดานเกาหลศกษาทมจานวนไมมากนกในประเทศไทย และ

อาจกลาวไดวาเปนงานวชาการในภาษาไทยชนแรกๆทศกษาการพฒนา

ประชาธปไตยในเกาหลใตอยางเปนระบบและครอบคลมมากทสดไดนา

เสนอประสบการณในการพฒนาประชาธปไตยของเกาหลใต หนงในประเทศ

ประชาธปไตยคลนลกทสามทอาจกลาวไดวาประสบความสาเรจในการเปลยน

ผานจากระบอบเผดจการอานาจนยมไปสประชาธปไตยไดอยางมนคง โดยยาก

นธ เนองจานงค

3

ทจะหวนกลบไปสระบอบเผดจการอานาจนยมอกครงหนง นอกจากนผเขยนยง

ชใหเหนถงปจจยตางๆทเกอหนน และปจจยบางประการทแมวาจะเปนอปสรรค

แตไมอาจขดขวางตอเสนทางการพฒนาประชาธปไตยของเกาหลใตได

ในปจจบนการทาความเขาใจ โดยเฉพาะผานแงมมในเชงเปรยบเทยบ

ของการพฒนาประชาธปไตยในประเทศทมประสบการณทคลายคลงกบไทย

นบเปนสงทมความสาคญอยางยงยวดทจะทาใหเกดกระบวนการเรยนรและ

เขาใจปญหาและอปสรรคของการพฒนาประชาธปไตยของไทย เพอทจะผลก

ดนใหการพฒนาประชาธปไตยของไทยกลบเขาสเสนทางทถกตอง และกาว

ไปอยางมนคง ในภาพรวมแมวางานในสวนแรกจะมเพยงบทความแคสอง

ชนเทานน แตบทความทงสองลวนแลวแตสามารถอดชองวางในการศกษา

ประชาธปไตยในประเทศไทยไดเปนอยางด ทงชองวางในทางทฤษฎ และการ

ศกษาในเชงเปรยบเทยบ

ในสวนทสอง “วาดวยเสรนยมใหม” ประกอบไปดวยบทความจานวน

สามชนดวยกน และงานแตละชนตางใหภาพของเสรนยมใหมในแงมมทแตก

ตางกน ในบทความชนแรก “บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทน

แบบบพกาล” โดย ปวงชน อนจะนา อาจารยประจาภาควชารฐศาสตร และ

รฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร และปจจบนกาลง

ศกษาตอในระดบปรญญาโทดานรฐศาสตรท New School University แมวา

จะไมเกยวของกบปรากฏการณ “เสรนยมใหม” โดยตรง หากแตไดศกษาถง

รากเหงาของปรากฏการณเสรนยมใหมในปจจบนผานงานของคารล มารกซ

(Karl Marx) วาดวย “การสะสมทนแบบบพกาล” (primitive accumulation)

นอกจากบทความชนนจะทบทวนงานชนคลาสสกของมารกซแลว ยงไดนา

เสนอบทวพากษงานของมารกซผานมมมองของนกคดรวมสมยดงเชนเดวด

ฮาวย (David Havey) และแนนซ ฮารทซอคก (Nancy Hartsock) ซงนกคดรวม

สมยเหลานไดขยายมมมองของ “การสะสมทน” ใหครอบคลมถงปรากฏการณ

ในปจจบนไมวาจะเปนลทธเสรนยมใหม หรอแงมมทระบบทนนยมไดกดขขดรด

ผหญง

บทบรรณาธการ

4

นอกจากนผเขยนยงไดนาเสนอมมมองทใหพจารณา “การสะสมทน

โดยการจดหาสนคาและบรการสาธารณะ” หรออกแงมมหนงกคอการพจารณา

บทบาทของรฐสมยใหมภายใตบรบทของระบบทนนยมโลกในปจจบนนนเอง

ทามกลางบรบทของวกฤตเศรษฐกจทสงผลใหเกด “วกฤตความชอบธรรมของ

ลทธเสรนยมใหม” ซงเปนไดชดเจนจากปรากฏการณ “ยดครองวอลลสตรท”

(Occupy Wall Street) การยอนกลบมาพจารณา “ทนนยม” บนฐานของ

งานคลาสสก จงนาจะเปนอกทางเลอกหนงทชวยสรางความหนกแนนใหกบ

รากฐานทางทฤษฎเพอทจะทาความเขาใจปรากฏการณไดดมากยงขน

บทความชนตอมา “German Neoliberalism and the Idea of a

Social Market Economy: Free Economy and the Strong State”

โดย Werner Bonefeld ศาสตราจารยทางรฐศาสตรแหงมหาวทยาลยยอรก

(University of York) ไดนาเสนอการเกดขนของแนวคด “เสรนยมแบบออร

โด” (ordoliberal) 4 ในประเทศเยอรมนในชวงสาธารณรฐไวมาร (Weimar

Republic, 1919-1933) ภายใตบรบทของวกฤตเศรษฐกจครงใหญ (The Great

Depression) ในชวงเวลานนเมอสาธารณรฐไวมารเผชญกบวกฤตเศรษฐกจได

เกดกระแสใหรฐเขามาแทรกแซงในระบบเศรษฐกจเพอบรหารจดการตลาดและ

สรางระเบยบใหกบระบบเศรษฐกจแบบเสร หรอกลาวอกนยหนงคอเสรนยม

ใหมในเยอรมนไมไดเกดขนจากการลดลงของบทบาทของรฐและการขยาย

ตวของตลาดเสร หากแตเกดขนจากบทบาททเขมแขงของรฐ การศกษาการ

เกดขนของเสรนยมแบบออรโดของโบนเฟลด นอกจากตองการชใหเหนวาการ

ขยายตวของระบบตลาดเสรภายใตแนวคดทในปจจบนเรยกวาเสรนยมใหมนน

เกดขนจาก “บทบาททเขมแขงของรฐ” แลว ยงตองการเทยบเคยงใหเหนภาพ

ของวกฤตเศรษฐกจในปจจบนทอดมการณเสรนยมใหมถกมองวาได “ตายไป

แลว” ตอประเดนนโบนเฟลดไดโตแยงวาวกฤตเศรษฐกจไมไดนาไปสการสน

4 แนวคดเสรนยมแบบออรโดมกจะรจกกนในฐานะของตวแบบเศรษฐกจแบบตลาดสงคมแบบเยอรมน (German social market economy) ซงนอกจากจะเกยวของกบแงมมของการสงเสรมกจกรรมทางเศรษฐกจแบบเสรนยมแลว ยงเกยวโยงกบการดาเนนนโยบายทางสงคมทมเปาหมายเพอสรางระเบยบหรอเสถยรภาพใหกบระบบเศรษฐกจการเมองทเกอหนนตอการทางานของระบบตลาด ดรายละเอยดแนวคดเสรนยมแบบออรโดไดในบทความของโบนเฟลด

นธ เนองจานงค

5

สดของเสรนยมใหม หากแตนาไปสการกลบเขามามบทบาทของรฐในฐานะ

ตวขบเคลอนหรอตวแสดงในการจดระเบยบระบบเศรษฐกจ ดงทเคยเกดขน

ในเยอรมนยคสาธารณรฐไวมาร

ในแงนนอกจากบทความของโบนเฟลดจะเออตอการ “แลกเปลยนทาง

วชาการขามทวป” และทาใหแวดวงวชาการไทยไดมความเขาใจ “เสรนยมใหม”

จากประสบการณทนอกเหนอจากระบบเศรษฐกจแบบแองโกลแซกซนแลว ยง

ชวยใหเกดการเปดพรมแดนของการศกษาเสรนยมใหมผานตวแบบ “เสรนยม

แบบออรโด” ซงชวยชใหเหนวาภายใตระบบเศรษฐกจแบบเสรไมจาเปนวาจะ

ตองหมายถง “การลดบทบาทของรฐ” หรอ “รฐทออนแอ” เสมอไป หากแตรฐ

สามารถเปนตวแสดงสาคญในการจดระเบยบใหกบระบบเศรษฐกจแบบเสรได

เชนกน ในทานองเดยวกนยงเปนเครองกระตนเตอนใหกบผทตอตานอดมการณ

แบบเสรนยมใหมวา วกฤตเศรษฐกจในปจจบนไมจาเปนวาจะตองหมายถง

การสนสดของอดมการณหรอรปแบบการบรหารจดการระบบเศรษฐกจแบบ

เสรนยมใหมเสมอไป

ในบทความสดทายท “วาดวยเสรนยมใหม” เปนบทความชอวา

“Thailand’s Private Health Care before the 2000s: Is it the Im-

pact of Neo-Liberalism on Health Disparities?” เขยนโดย ธรรมรตน

มะโรหบตร อาจารยประจาภาควชาสงคม และสขภาพ คณะสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ในบทความชนนไดชใหเหนถงอทธพลของ

“แนวคดเสรนยมใหม” ทมตอนโยบายสาธารณสขของไทย รวมทงประสบการณ

ของละตนอเมรกา ในขณะทในละตนอเมรกาตวแสดงสาคญทขบเคลอนการ

ปฏรปนโยบายสาธารณสขตามแนวทางของเสรนยมใหมคอองคกรระหวาง

ประเทศ ไมวาจะเปนธนาคารโลก หรอธนาคารเพอการพฒนาแหงทวปอเมรกา

(Inter-American Development Bank) ในกรณของไทย ตวแสดงสาคญคอ

รฐบาลทสนบสนนใหเอกชนทงไทยและตางประเทศเขามาลงทนในการจด

บรการสาธารณสข ผลของการขยายตวอยางรวดเรวของโรงพยาบาลเอกชน

ภายหลงจากการสงเสรมของรฐบาล แมวาจะทาใหรายไดจากคนไขจากตาง

ประเทศทเขามารกษาพยาบาลในโรงพยาบาลเอกชนสงขนอยางมากตาม

บทบรรณาธการ

6

นโยบายทสงเสรมใหไทยกลายเปน “ศนยกลางของการรกษาพยาบาลของ

ภมภาค” แตไดสงผลทาใหเกดปญหา “ความเหลอมลาทางสขภาวะ” (health

disparity) ทสงขน โดยเฉพาะทมสาเหตมาจากการหลงไหลของบคลากร

ทางการแพทยจากโรงพยาบาลของรฐเขาสโรงพยาบาลเอกชน

นอกเหนอจากบทความประจาฉบบแลว ในสวนสดทายของวารสาร

ยงมการนาเสนอบทปรทศนหนงสอ ซงในฉบบนไดปรทศนหนงสอเรอง Public Administration: 25 years of Analysis and Debate ทม R.A.W. Rhodes เปน

บรรณาธการ และตพมพโดยสานกพมพ Blackwell ในปค.ศ. 2011 ผปรทศน

หนงสอเลมนคอ วชรพล ศภจกรวฒนา อาจารยประจาภาควชารฐศาสตร และ

รฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร แมวาหนงสอทนา

มาปรทศนจะเกยวของกบรฐประศาสนศาสตร แตงานทนามาปรทศนชนนอาจ

กลาวไดวามความสอดคลองกบหวขอหลกของวารสารฉบบนนนคอ “วาดวย

ประชาธปไตยและเสรนยมใหม” เนองจากหนงสอเลมนไดทบทวนพฒนาการ

ของการศกษาและขอถกเถยงในรอบยสบหาปทผานมา จากบทความทเคยต

พมพในวารสาร Public Administration on International Quarterly ซงเปน

วารสารดานรฐประศาสนศาสตรทสาคญในฝงยโรป จงทาใหเหนพฒนาการของ

การบรหารจดการภาครฐในชวงเวลาทแนวคดเสรนยมใหมขนถงจดสงสด ทง

ยงเปนชวงเวลาทระบบประชาธปไตยในยโรปเกดการเปลยนแปลง โดยเฉพาะ

ปญหาการเสอมถอยของสถาบนทางการเมองแบบดงเดม5 ตวอยางของความ

เปลยนแปลงทเกดขนในแวดวงรฐประศาสนศาสตรอาท การเกดขนของแนวคด

การจดการภาครฐแนวใหม และแนวคดเรองการจดการปกครอง (governance)

การเปลยนแปลงภายในระบบราชการทมการประยกตใชแนวคด “ความเปน

หนสวนของระหวางองคกรตางๆ” (multi-organizational partnership) การ

เขามาของกลไกตลาดในการขบเคลอนการบรหารจดการภาครฐ และการมอง

ประชาชนในฐานะ “ลกคา” เปนตน

5 ดประเดนดงกลาวไดใน Russell Dalton. Democratic Challenges, Democratic Choices: The Erosion of Political Support in Advanced Industrial Democracies (New York: Oxford University Press, 2004).

นธ เนองจานงค

7

ในภาพรวมบทความตางๆในวารสารฉบบ “วาดวยประชาธปไตยและ

เสรนยมใหม” ไดพยายามนาเสนอมมมองทสดใหม แตกตาง หลากหลาย ทง

ในเชงทฤษฎ ในเชงประจกษ ในเชงเปรยบเทยบ และสรางการ “แลกเปลยน

ทางวชาการ” ขามสาขาวชา ระหวางสถาบน และระหวางประเทศ

บทบรรณาธการ

8

9

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

เสรน ปณณะหตานนท*

บทคดยอ

บทความนมงราลกถงปรากฏการณประชาธปไตย พรอมตงคาถาม

อะไรทใหความหมายของการเปนองคกรการเมองประชาธปไตย ผเขยน

ไดอภปรายเกยวกบปจจย กระบวนการตางๆ ทมผลกระทบตอโอกาสท

ประชาธปไตยจะไดรบการพฒนาใหเปนสถาบนไดอยางเตมรป ตวแปรตางๆ

การเปลยนผานจากการเปนรฐบาลพลเรอนหรอรฐบาลทหารไปสรฐบาลอนม

องคประกอบทหลากหลายกวานน และไดสรปวาประเทศตางๆ รวมทงไทยดวย

ทเคยปกครองดวยระบอบอานาจนยมมากอนตองประสบกบความยากลาบาก

ในการสถาปนาระบบการเมองประชาธปไตยโดยชอบธรรมขนมา เนองจากม

ขนบธรรมเนยม จารตประเพณและความเชอทไมแตเพยงไปดวยกนไมไดกบ

ปฏบตการของประชาธปไตยแลว ยงอาจขดขวางไมใหมปฏบตการดงกลาว

ดวย ผเขยนไดอภปรายและใหความเหนสวนตววาทาไมประเทศไทยยงเปน

และอาจยงคงจะเปนประชาธปไตยไมได พรอมทงเสนอแนะกลยทธสาหรบ

การเยยวยาใหกบชะตากรรมของประเทศ

คาสาคญ: ราลก ประชาธปไตย การเปนสถาบน อปสรรค การเยยวยา

ไดรบบทความเมอ 20 กมภาพนธ 2555; ตอบรบเมอ 28 พฤษภาคม 2555

วารสารสงคมศาสตร ปท 8 ฉบบท 1 (ม.ค.- ม.ย. 2555) หนา 9-65.

* ศาสตราจารยดานสงคมวทยา เคยเปนอาจารยทงทคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เเละ คณะสงคมวทยา เเละมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปจจบนเปนวทยากรบรรยายพเศษใหกบหลากหลายสถาบนการศกษา

10

Democracy: A Political Sociologist’s PerspectiveSerin Punnahitanond

Abstract

This paper aims to revisit the phenomenon of democracy

and to give an account of its long history of inception and develop-

ment. The focus is on asking what determines whether a society

will become democratic or dictatorial. The factors and processes

affecting the prospects for institutionalization of democracy, vari-

ables, and the process of transition from an authoritarian civil or

military government to one that is more pluralistic were discussed.

I conclude that, as is the case of Thailand, countries that previously

have had authoritarian regimes found it difficult to set up a legiti-

mate democratic system since their traditions, mores, and beliefs

are not only incompatible with but may also inhibit the workings

of democracy. I also discuss and give my personal opinion on why

Thailand is still and perhaps continues to be authoritarian in her

political system; and finally I suggest a somewhat simple remediable

strategy for my country’s unfortunate plight.

Key Words: revisit, democracy, institutionalization, obstacle,

remedy

11

การทผเขยนหยบยกเอาเรองระบอบประชาธปไตยและการปกครอง

ในระบอบประชาธปไตยมาวเคราะหวจารณ ทงๆ ทอาจจะถกมองวาเปนการ

“เอาเรองเกามาเลาใหม” นน เปนเพราะผเขยนเหนวาในแวดวงทางวชาการ

ของเรามแตผลงานของนกรฐศาสตรเสยเปนสวนใหญ ซงแตกตางไปจากวง

วชาการในประเทศตะวนตกและอกหลายประเทศในทวปเอเชยทรจก และให

ความสาคญของวชาสงคมศาสตรสาขาอนทไดมผลงานในเรองทผเขยนเสนอ

อยนเปนอนมากดวยเชนเดยวกน โดยเฉพาะอยางยงผลงานชนสาคญๆ ของ

นกสงคมวทยา (สวนใหญเปนนกสงคมวทยาการเมอง) ดวยขอเทจจรงทวาน

ผเขยนจงตดสนใจเสนอบทความชนนขนมาบนพนฐานความรทแสดงใหเหน

แนวทรรศนของสงคมวทยาการเมอง ในหวขอตางๆ ตามลาดบดงตอไปน

นยามศพท ถงแมจะมนกคดนกทฤษฎในทางสงคมศาสตรจะได

ทาการวเคราะหวพากษถงเรองประชาธปไตยโดยกนมามากแลวกตาม แต

กไมมผใดเหนความจาเปนทจะใหคานยามไวอยางเปนหลกเปนฐาน1 ดงนน

จงอาจกลาวไดวา Joseph Schumpeter เปนนกสงคมวทยาคนแรกทไดใหคา

จากดความอยางเปนทางการไวในผลงานทถอกนวาเปนแบบฉบบ (classic) ใน

เรองน โดยมใจความวา “เปนการจดแจงทางสถาบนเพอใหเขาถงการตดสนใจ

ทางการเมอง อนจะทาใหปจเจกบคคลไดมาซงอานาจในการตดสนใจ โดยวถ

ทางการตอสแขงขนเพอทประชาชนจะไดลงคะแนนเสยงให”2

อยางไรกตาม คานยามของ Schumpeter มลกษณะกวางมากเกนไป

จนยากทจะทาการวเคราะหไดอยางละเอยดถถวน3 ดงนน นกวชาการในรน

ตอมาจงเลอกคานยามใหเหมาะสมกบจดมงหมายของตน ซงทาใหคานยาม

มความหลากหลาย มทงทไมไดเกยวของกบการเมองและทเกยวของโดยตรง

1 จะเสนอรายละเอยดในตอนตอไป2 J. Schumpeter, Capitalism, Socialism, and Democracy, 3ed. (N.Y. : Harper - Row, 1950) Chapter, 23.3 คานยามมผลกระทบตอการวเคราะหอยางไร ดไดจาก G. Sartori ใน Social Science Concepts: A Systemic Analysis. CA: Sage, 1983: pp.28-34

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

12

อยางเชนนยามวาเปนวถทางหรอแบบแผนในการดาเนนชวตในครอบครว

ในสถานศกษา ในองคกรทางธรกจและอตสาหกรรมเหลาน เปนตน4 สาหรบ

กรณทเกยวของกบการเมองโดยตรง กนยามกนไปหลายอยางดวยกน อยาง

เชนนยามวา ประชาธปไตยคอรปแบบของรฐบาลทเปนทงธาตมลสาคญของ

ประชาธปไตยโดยทวไป และวถทางทจะนาอดมการณไปสการปฏบต บาง

กนยามวา เปนแนวทางการปกครองโดยประชาชนคนธรรมดาสามญผเปน

เจาของอานาจอธปไตย เปนการปกครองโดยผถกปกครอง บางกนยามโดย

เนนความสาคญของความเสมอภาคในดานสทธ ในดานโอกาสและไดรบการ

ปฏบตจากรฐไปในทางเดยวกนอยางเทาเทยมกน และบางกนยามโดยเนน

ความสาคญของสทธทางการเมองของประชาชนโดยทวไป ซงอาจจะใชสทธ

นนโดยทางตรง หรอโดยผานทางผแทนทไดรบการเลอกตง

นอกจากนน ยงมคานยามทบอกลกษณะการเปนกลไกทางสงคมของ

ประชาธปไตย ทจะทาหนาทแกปญหาเรองการตดสนใจของสงคมในบรรดา

กลมผลประโยชนทมความขดแยงกน เปนการแกปญหาทมการใชกาลงนอย

ทสดและใชความสอดคลองหรอปรองดองมากทสด อนง ผทใหคานยามนมา

ไดใหคาอธบายตอไปวา กลไกทางสงคมดงทไดกลาวมาแลว สามารถทาให

ประชาธปไตยมความมนคงไดอยางไร5

หลกการอนเปนพนฐานของประชาธปไตย จากคานยามทไดเสนอไว

ขางตน พอจะทาใหมองเหนไดวาประชาธปไตยมพนฐานอยบนความเชอใน

ความสาคญและศกดศรของปจเจกบคคล ความเชอในความเสมอภาคของ

มนษย และความเชอในความจาเปนทจะตองมความเปนอสรเสร การเนนความ

มคณคาอนยงยวดและการใหปจเจกบคคลมตาแหนงอนเปนใจกลางของเรอง

(ความสมพนธในทางการเมอง) เปนสาระสาคญทสบตอกนมาอยางไมขาดสาย

ในแนวคดเกยวกบประชาธปไตย หลกการทวานอาจจะพบเหนไดในขอเขยน

หรอความเรยงของนกคดและนกปรชญาในสมย 2-3 ศตวรรษทผานมา โดย

เสรน ปณณะหตานนท

4 เนนความสาคญของความเสมอภาค ศกดศรของความเปนมนษย ความเปนธรรม และการมสวนแบงปนความสขความสบายอยางเทาเทยมกนเหลาน เปนตน5 บทท 3 ของ Sociology Today : Problems and Prospects เขยนโดย S.M. Lipset: Harper Torch books, The Academy Library, N.Y.: Harper and Row, 1959, p.92. ขอความทเกยวของจะเสนอ ไวในตอนหลงของบทความน

13

ม John Locke เปนผนาในเรองน เพราะเปนเจาของความคดเรองสทธตาม

ธรรมชาต (natural rights) ของมนษย สทธตามธรรมชาตนอยกบมนษยเอง

และผใดหรอองคกรใดจะเอาไปไมได รฐจะตองเคารพสทธนและตองจากด

อานาจของตนใหอยในขอบเขต ทงนเพราะ Locke มองวารฐเปนเพยงกลไกท

มนษยเตมใจและสมครใจสรางขนมา เพอพทกษสทธและผลประโยชนอนๆ ของ

ตน ดงนน อานาจทแทจรงในการปกครองประเทศจงมาจากประชาชน เมอใดท

รฐบาลไมปฏบตการไปตามความตองการของประชาชนสวนรวม ประชาชนกม

สทธในการยกเลกการมอบอานาจใหปกครอง และมหนาทกอการกบฏลมลาง

เพอสถาปนารฐบาลใหมขนมาดวยการออกแบบทดกวาเดมในการสนบสนนสง

เสรมสทธตามธรรมชาตของตน6

Charles Montesquieu กเปนนกคดอกคนหนงทยงใหความสาคญใน

เรองสทธตามธรรมชาตของมนษย แตความเหนของเขามความแตกตางไปจาก

Locke อยบาง เพราะเหตทไมไดมองแคเพยงรฐซงเปนตวแทนของประชาชนใน

การปกปองคมครองสทธ Montesquieu ยงเสนอแนวคดในเรองระบบกฎหมาย

ทประชาชนมสวนรวมโดยทางออมจดทาขน เขากลาวในตอนหนงของผลงานไว

วา มนษยเราไมไดมอสรเสร เพราะมสทธตามธรรมชาต หรอไมใชเพราะมสทธ

ทจะกบฏตอรฐในเมอทนทานตอการกดขตอไปไมได แตเปนเพราะอานาจใน

สงคมมการแจกจายและจดระเบยบไปในลกษณะทจะปองกน หรออยางนอย

ทสดทาใหการใชอานาจอยางผดทานองคลองธรรมเกดขนไดนอยทสด การ

สงวนรกษาเสรภาพจะไดผลมากทสดกตอเมอกลม ผลประโยชนตางๆ หรอ

สาธารณชนทมการจดองคกรอยางเปนระบบตางกตรวจสอบซงกนและกน เชน

เดยวกนกบททากบรฐบาล โดยมกฎหมายเปนเครองมอสาคญในการตรวจสอบ

ดงกลาว7

6 Adam Smith (1723-1790) ไดขยายขอบเขตคาอธบายสทธเสรภาพของมนษย ตามทศนะของ Locke ในดานการเมอง ออกไปสเสรภาพในดานเศรษฐกจ อางถงในสมฤด วศทเวทย. ปรชญาของจอหน ลอค. (กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2526)7 อางถงใน I.M. Zeitlin, Ideology and the Development of Sociological Theory. 2nd edition, N.J.: Prentice Hall, Inc. 1981, p.14.

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

14

J.J. Rousseau (ค.ศ. 1721-1788) กเปนนกคดรวมสมยอกคนหนงกบ

Montesquieu เขาไดรบอทธพลทางแนวความคดมาจาก Locke และพวกโปร

เตสแตนทชาวฝรงเศส Rousseau เรมตนในงานเขยนทชอ “สญญาประชาคม”

ดวยขอความทยนยนในสทธเสรภาพของมนษยตงแตเกด โดยมใจความวา

มนษยเกดมาเสร แตกลบตองตกอยในเครองพนธนาการไปเสยทกหนทกแหง

ดงนน จงตองทาลายสญญาทคนมอานาจกดขขมเหงผออนแอกวา แลวทา

สญญาขนใหม เพอคมครองบคคลแตละคนในสงคม และใหเสรภาพตลอด

จนความเสมอภาคแกเขาดวย ผลงานชนนไดกลายเปนคมภรของนกปฏวต

ไป8 นอกจากน สญญาประชาคมยงมอทธพลตอปฏญญาสทธของมนษยและ

พลเมอง ซงยงคงใชกนตอมาจนกระทงทกวนน

การเนนความสาคญของการสงเสรมและคมครองบรณภาพและ

ศกดศรของปจเจกบคคล ทาใหถกขนานนามวาเปนลทธปจเจกชนนยม

(individualism) แตตองไมเขาใจผดวาเปนเรองเดยวกนกบลทธ laissez faire

ดานเศรษฐกจ ลทธนเนนความเชอทวา มบางสงบางอยางทมคณคาอนสงสด

อยในตวมนษยทกคน เปนลทธทเราควรจะตอง (ตามถอยคาของนกปราชญ

ผมชอเสยงคนสาคญของโลก ทมชอวา Immanuel Kant) “กระทาเพอทจะ

ปฏบตตอมนษยชาต ไมวาจะเปนตอตวเองหรอตอตวบคคลอนในทกกรณอยาง

เปนจดประสงค (end) ไมใชเปนแตเพยงวถทาง (means) เทานน9 ลทธปจเจก

ชนนยม ทาใหปจเจกบคคลเปนจดศนยกลางในการวดคณคาของสงตางๆ รฐกด

สหภาพกดและตลอดจนสมาคมสโมสรจะตองถกทดสอบในแงทเปนประโยชน

ตอปจเจกบคคลเทานน

8 ในคาประกาศอสรภาพของอเมรกา ซงเปนผลงานของ Thomas Jefferson กมขอความทแสดงใหเหนอทธพลในแนวคดของนกปราชญทกลาวนามมาแลว โดยเฉพาะอยางยงแนวคดของ John Locke ดง จะเหนไดจากขอความทวา มนษยทกคนไดรบมอบคณสมบตจากพระผเปนเจาใหมสทธบางอยางทใครจะละเมดมได และมนษยจดตงรฐบาลขนมาเพอชวยปกปองสทธเหลานนใหมนคงปลอดภย9 Ibid., p.40

เสรน ปณณะหตานนท

15

หลกการอนเปนพนฐานขอทสองของประชาธปไตยกคอ สทธของ

แตละบคคลทจะไดรบการปฏบตอยางเฉพาะตวและละเมดมได อาจกลาว

ไดวา Rousseau เปนนกคดคนแรกทไดกลาวถงความเสมอภาคไวในหนงสอ

The Social Contract and Discourses โดยมขอความวารฐตองคมครองบคคล

แตละคนในสงคม และใหเสรภาพตลอดจนความเสมอภาคแกเขาดวย

นกประวตศาสตรทานหนงไดเขยนเกยวกบแนวความคดอกดานหนง

ของ Rousseau ไววา เขามทศนคตในทางลบตอการพฒนาอารยธรรมของยโรป

ในชวงกลางถงปลายศตวรรษท 18 แตกไมถงกบเสนอแนะใหมการเคลอนไหว

ไปในทางทาลาย หรอขดขวางผลตผลของอารยธรรม อยางเชน ทาลายหอง

สมดและงานศลปะทงหลาย กาจดหรอปดปากพวกนกปราชญ Rousseau

ไมไดเปนแตเพยงนกฝนและ Arcadia กไมไดเปนมากไปกวารฐในอดมคตหรอ

โลกพระศรอารย ซงดวยแนวทางเชนนนทาให Rousseau มองเหนวาสงคมใน

สมยทเขามชวตอย อาจจะถกแกไขและเปลยนรปได Rousseau ตงความหวง

ไววา จะบงเกดความเสมอภาค ประชาธปไตยและการเปลยนแปลงอยางถอน

รากถอนโคนในวงการศกษา10 อทธพลจากแนวคดของ Locke Rousseau และ

Montesquieu มสวนทาใหเกดการปฏวตและประกาศอสรภาพของอเมรกาใน

ปค.ศ. 1776 ซงเปนประเทศใหมทยดมนในอดมการณทางการเมองทยดถอใน

เสรภาพและความเสมอภาคของปจเจกบคคลตามระบอบประชาธปไตย

หลงจากนนราว 13 ป (ค.ศ. 1789) กเกดการปฏวตในประเทศฝรงเศส

เมอสภานตบญญตในสมยนนไดลงมตถอดถอนพระเจาหลยสท 16 ออก

จากราชบลลงก แลวประกาศเลอกตงสภาขนใหมเรยกวา สมชชาแหงชาต

(National Convention) เพอรางรฐธรรมนญใหม แลวประกาศเปลยนประเทศ

เปนสาธารณรฐ (ค.ศ.1795) แตแลวคนในกลมทโคนลมกษตรยกแตกคอกนถง

กบฆากนเอง จนบานเมองออนแอลง จนในทสดนโปเลยนกสามารถยดอานาจ

ได ทาใหความพยายามสรางชาตใหเปนประชาธปไตย ยงไมสาเรจจงตองมา

10 J.B. Bury. The Idea of Progress: an Inquiry into Its Origin and Growth. N.Y.: Dover Publication, Inc., 1955, p.182.

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

16

จบลงดวยเผดจการทหารในปค.ศ. 1799 หลงจากนโปเลยนสนอานาจไปแลว

(ค.ศ. 1815) และบานเมองยงเหยง จนกระทงตนครสตวรรษท 20 ฝรงเศสจง

สามารถเขาสระบอบประชาธปไตยไดอยางจรงจง11

ในครงแรกของครสตศตวรรษท 19 มการเปลยนแปลงอยางมากใน

ทกดาน ไมวาจะเปนทางดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม และความกาวหนาใน

ทางเทคโนโลย ขบวนการปฏวตตางๆ ทเกดขนในชวงเวลานน โดยเฉพาะอยาง

ยงการปฏวตใหญในฝรงเศสและการปฏวตอตสาหกรรม เปนบอเกดของลทธ

เสรนยมทไดใหความสาคญตอหลก 3 ประการ คอ เสรภาพ (Liberty) เสมอภาค

(Equality) และภราดรภาพ (Fraternity) หลกการเสรนยมตงอยบนพนฐานของ

ความเชอในธรรมชาตทดและมเหตผลของมนษย ยกยองสทธและเสรภาพของ

มนษยตามแนวความคดของจอนห ลอคและปรชญาเมธในสมย The Enlight-

enment แตการเตบโตของทนนยมทาใหโอกาสทางเศรษฐกจและการเมองยง

ตกเปนของคนกลมเดยว คอ “กลมกระฎมพอตสาหกรรม” หรอนายทนชนชน

กลาง ทาใหชนชนกรรมาชพไมไดรบความสนใจใยดจากสงคม ทงนแมสงคม

ในขณะนนจะสนบสนนหลกการเสรนยม แตโดยสวนรวมไดใหความสาคญแก

เรองความมเสรมากกวาความเสมอภาค ดงจะเหนไดจากแนวความคดของนก

ประโยชนนยม (Utilitarianism) ในสมยนน เชน Jeremy Bentham และ John

Stuart Mill ทใหความสาคญแกเสรภาพสวนบคคลเทาๆ กบผลประโยชนสวน

รวมของคนหมมากในสงคม

นาสงเกตวาในชวงระยะเวลานนเอง ปญญาชนและนกคดอกกลมหนง

เรมไมเหนดวยกบระบบเศรษฐกจทเปนอย โดยเฉพาะอยางยงเศรษฐกจแบบ

เสรนยม laissez faire ประชาชนทมการศกษาและฐานะดเหลานนเหนวา การ

แบงปนโภคทรพยในสงคมขณะนนดาเนนไปอยางไมเปนธรรม ทาใหประชาชน

สวนใหญของประเทศขาดแคลน ดงนน เพอใหชองวางระหวาง “ความม” กบ

“ความไมม” หมดไป จงควรใหคนระดบลางไดเปนเจาของรวมกนในทรพยากร

11 เอยม ฉายางาม. ประวตศาสตรฝรงเศส ค.ศ. 1789-1884. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2523.

เสรน ปณณะหตานนท

17

และปจจยในการผลต ซงจะทาใหเกดโภคทรพยของชาต และผลของการผลตก

ควรจะแจกจายกนไปใหทวถง ใหสมาชกทกคนไดรบสวนแบงอยางเทาเทยมกน

หรออยางนอยทสดกใหไดรบสวนแบงอยางยตธรรม ขอเรยกรองทวานทาใหได

รบการขนานนามวาเปนแนวคดสงคมนยม ซงผทนยมลทธนเหนวาสงคมตองม

การเปลยนแปลงเพอใหเกดความเสมอภาคทางเศรษฐกจ สงคม และรวมทง

การเมองดวย

นกสงคมนยมชนนาในสมยนน คอ Henri de Saint Simon (ค.ศ.

1760-1824) Charles Fourier (ค.ศ. 1772-1837) และ Robert Owen (ค.ศ.

1771-1858) แตแลวความพยายามของนกสงคมนยมกไมประสบความสาเรจ

เพราะความเปนจรงทางสงคมในขณะนนไมอานวยให และทสาคญกคอชนชน

กลางทเปนชนชนนาอยในขณะนน ยงยดมนถอมนอยกบลทธเสรนยม อยางไร

กด ถอไดวาบรรดานกสงคมนยมทไดกลาวนามมาแลว ไดเปนผรเรมแนวความ

คดทางเศรษฐกจ การเมอง ทจะมอทธพลในเวลาตอมา โดยเฉพาะอยางยง

ทาใหเกดแนวความคดสงคมนยมแบบใหมในงานเขยนของ Karl Marx (ค.ศ.

1818-1883) และ Friedrich Engels (ค.ศ. 1820-1895) แนวความคดน เนน

การตอสระหวางชนชน ซงเมอฝายแรงงานชนะ ชนชนกรรมาชพกจะเปนผดแล

กจกรรมทางเศรษฐกจของสงคม และเปนผใชอานาจสงสดในทางการเมองดวย

แลวตอไปกจะเปลยนแปลงสงคมทนนยมไปสสงคมคอมมวนสต ซงในทสดแลว

กจะเปนสงคมทปราศจากชนชนและเปนสงคมทมความเสมอภาคอยางเตมท

ปจจบนนเปนทยอมรบกนโดยทวไปแลววา ความเสมอภาคในความหมายของ

ประชาธปไตย ไมไดหมายความวามนษยทกคนมความเทาเทยมกนในดาน

ความสามารถพเศษ (talents) ในดานคณความด (virtues) หรอความสามารถ

ในดานตางๆ (capabilities) หากแตหมายถง การเรยกรองสทธของคนๆ หนง

ในเรองชวต เสรภาพและความสขทจะตองไดการยอมรบนบถอเทาเทยมกน

ของปจเจกชนคนอน ไมวาจะเปนใคร หรอกลาวอกนยหนงกคอ ไมมใครมสทธ

ทจะมองหรอพจารณาวา ชวตของตวเองและเสรภาพทตวมอยมความสาคญ

กวาของคนอนๆ

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

18

หลกการสาคญอยางยงอนทสามของประชาธปไตยกคอ ความเชอ

วาเสรภาพเปนสงพงปรารถนาและความเชอทวาความเปนอสระเปนเรอง

ด เนองจากคาวา เสรภาพกบคาวา อสรภาพ ถกนามาใชปนเปกน หรอแลก

เปลยนกนได หรอบางทกใชรวมกนไปอยางเชน คาวา “ความมอสระเสร” ดง

นน เพอไมใหเกดความสบสน จงจะใชในความหมายของความเปนอสระและ

ใหความหมายวา คนเราแตละคนควรจะตองมโอกาสอยางเตมทในการเลอก

จดมงหมายในชวตของตวเอง และเลอกวถทางทจะทาใหบรรลจดประสงคนนๆ

แกนสาคญของเสรภาพกคอ การตดสนใจดวยตวเอง (self-determination)

Erich Fromm นกจตวเคราะหผมชอเสยงโดงดงในอดตไดเขยนไววา “ความเปน

อสระทปราศจากขอสงสย ประกอบไปดวยกจกรรมทเปนไปเองของบคลกภาพ

ทงหมดทมบรณภาพ” 12

เสรภาพและอสรภาพมความหมายมากไปกวาการปราศจากขอจากด

หรอสงเหนยวรงจากภายนอก และรวมเอาอานาจหรอความสามารถทจะกระทา

อยางมความหวงไปสบรรดาเปาหมายทคนเราไดเลอกสรรไวแลว ถาจะถามวา

ทาไมอสรภาพจงเปนทพงปรารถนา คาตอบตอไปนอาจทาใหถกมองวางายเกน

ไป แตกทาใหเขาใจไดดพอควรทเดยว การททาใหอสรภาพเปนทพงปรารถนา

กเพราะการเลอกไดโดยอสระและกระทาไปตามทเลอกแลวได มความจาเปน

ตอการพฒนาคณสมบตทงหลายททาใหคนเราเปนมนษย การปฏเสธไมใหม

อสรภาพ กทาใหปจเจกชนกลายเปนบางสงบางอยางทนอยกวาความเปนคน

มนษยเราแตกตางไปจากสตวตรงทวามนษยเราสามารถทจะเลอกอะไรไดอยาง

สมเหตสมผล สามารถเลอกไดวาอะไรดอะไรเลว และตดสนใจไดวาจะเลอกแต

สงทดและคนเราจะพฒนาความรสกรบผดชอบและเหนยวรงตวเองได กแตโดย

การใชอสรภาพเทานน การทคนเราสามารถกระทาสงตางๆ ไดอยางเปนอสระ

และรบผดชอบเทานน จงจะทาใหคนเราสามารถทจะใชประโยชนไดอยางเตม

ทในสมรรถนะสาหรบการเจรญเตบโต

12 Erich Fromm, Escape from Freedom, N.Y.: Forrar & Rinehart, Inc. 1941, p. 258.

เสรน ปณณะหตานนท

19

ในทานองเดยวกน มองจากทศนะของสงคม อสรภาพเปนสภาวะท

พงปรารถนากเพราะทงประวตศาสตรและตรรกะตางกใหขอเสนอแนะไววา

เสรภาพ คอ กญแจสาคญทจะนาไปสความกาวหนาของสงคม กลาวคอ พน

ทๆ ใหเสรภาพ/อสรภาพ ยงกวางใหญมากเทาไร โอกาสทจะคนพบวถทางการ

ดาเนนชวตทดกวาเดม กรณทคนเรามอสระเสรในการคนควาและแสดงออก

ซงความรสกนกคด โอกาสทจะพบความผดพลาดและเปดเผยความจรงกจะม

มาก ความกาวหนากจะถกระงบ เมอใดกตามทกลมนยมอานาจหรอแมกระทง

ขนบธรรมเนยมประเพณทางสงคมบงคบใหเชออยางเครงครด จนไมมใครกลา

ตงคาถาม ยงไปกวานนการปฏเสธอสระเสรภาพทาใหเกดความคบของใจ ซง

กมกจะระบายออกไปดวยความกาวราวในลกษณะพฤตกรรมตอตานสงคม13

เนองจากการเมองในโลกสมยปจจบนกอใหเกดความทกขและความ

เจบชานาใจอยตลอดมา นกวชาการรนใหมจงเสนอแนะใหยอนกลบไปศกษา

วเคราะหประเดนสาคญๆ ทางสงคมทปรากฏอยอยางเดนชดในทกยคทกสมย

เปนประเดนทรฐบรษและนกปราชญราชบณฑตยงหาคาตอบทนาพงพอใจไม

ได ประเดนสาคญทวานกคอ ปญหาเรองการใหความคมครองปองกนอสระ

เสรภาพของประชาชนพลเมองใหพนจากการกดขขมเหงจากผปกครองและ

ปญหาเรองคณภาพของการปกครองตนเอง ซงหมายถง การทาใหการมสวน

รวมทางการเมองของประชาชนพลเมองดาเนนไปอยางกวางขวาง สมเหตสม

ผลและมประสทธผลอยในระดบทนาพงพอใจ

Bloom and Selznick14 เปนนกสงคมวทยารนหลงสงครามโลกครงท 2

ไดเสนอใหพจารณาเรองทกลาวถงขางตนใน 3 ประเดนดวยกน คอ (1) ความ

ชอบธรรมของสทธอานาจ legitimacy) (2) พหนยม (pluralism) ในฐานะทเปน

รากฐานของอสระเสรภาพและ (3) การมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

พลเมอง

13 Ibid, p.25914 Leonard Broom & Philip Selznick. Sociology: A Text with Adapted Readings, Sixth Edition. Harper & Row, Publisher, Inc. 1977, pp. 573-581

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

20

สาหรบประเดนเรองความชอบธรรมนน เปนทเขาใจกนโดยทวไปแลว

วาการใชอานาจอยางชอบธรรมกจะทาใหอานาจกลายเปนสทธอานาจ ซง

จะทาใหผถกปกครองใหความยนยอมการใชอานาจของผปกครอง นอกจาก

ทางดานการเมองแลว การแสวงหาความชอบธรรมมลกษณะเปนสากลใน

ทกสถาบน แตหลกการเรองความชอบธรรมมความผนแปรไมเหมอนกน แตละ

วฒนธรรมจะทาใหเหนวาสทธอานาจถกตองสมเหตสมผลไปตามคานยมหลก

ของสงคม อยางไรกดถงแมวาความชอบธรรมทาใหระบบอานาจมความถก

ตองเหมาะสม แตไมไดหมายความวากฎแหงความชอบธรรม “ไมไดเปนแต

เพยงการหลอกลวงหรอกลอบายเพอทาใหประชาชนเชอฟงคาสง” หากแตเปน

หลกการทตอบสนองความตองการอนแทจรง ททงผปกครองและผใตปกครอง

ตางกรสก

สทธอานาจมกจะเปนอานาจทมขอจากด เพราะไดระบวาอะไรท

ผครองอานาจทาไมได และอะไรกลาวอางไดวาถกตองเหมาะสม อยางเชน

ระบวาใหมการเลอกตงทวไป ฝายผปกครองประเทศยอมไมสามารถแตงตงผ

สบทอดอานาจของตวเองเขาดารงตาแหนงตอจากตนได หลกเรองความชอบ

ธรรมสนบสนนเจตนารมณทกวางกวาของกฎหมายทจากดอานาจอนดารงอย

เหนอผถกปกครอง ซงผปกครองจะตองรบผดชอบ (ตามกฎหมาย) และสามารถ

ปกครองอนเปนผลมาจากเจตนารมณนนได ไดมการอางคาพดของ Thomas

Hobbes ทวา “แมกระทงทรราชยงตองหลบนอน” ทงนกประชาธปไตยและ

จอมเผดจการ ตางกหาทางใหผคนยอมรบความชอบธรรมของตน ผปกครอง

ทนยมอานาจบาตรใหญอาจจะยอมรบแตเพยงหลกการความชอบธรรมอยาง

เสยไมได หรออยางหนาดานๆ อยางเชนกลาววา “ฉนปกครองประเทศ กเพราะ

บดาของฉนไดเคยปกครองมากอนแลว” ผปกครองจาพวกนจะไมอนญาตให

ตงคาถามเกยวกบการตดสนใจในเรองนนเรองน หลงจากทไดรบสทธอานาจ

มาแลว ซงทงหมดนยอมหมายถง การใชสทธอานาจอยางไมมขอบเขตจากด

ตรงกนขามในระบอบประชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ ระบบกฎหมายและ

กฎเกณฑทางการเมองมความซบซอนและสามารถเหนยวรงความประพฤต

ของเจาหนาท อยางไรกด แมกระทงการมความชอบธรรมอยางหยาบๆ (ไมได

เสรน ปณณะหตานนท

21

กลนกรอง) กถอไดวา เปนขนตอนแรกอนขาดเสยมไดในการนาไปสระบบท

ยอมใหตงคาถามได อยางเชน ตงคาถามวา “ทานปกครองโดยอาศยสทธอะไร”

ทานจะทาใหการตดสนใจของทานเปนสงทสมเหตสมผลไดอยางไร”

การทความชอบธรรมจะสามารถมสวนชวยปกปองคมครองอสรภาพ

ไดหรอไมนน ขนอยกบหลกการเฉพาะเรองเฉพาะอยางทไดอางขนมา ในอดต

มกรณทจอมเผดจการ Hitler ทอางวา เขาเปนตวแทนของจตวญญาณของ

German Volk หรอในกรณทมการกลาวอางถงขนบธรรมเนยมประเพณวาเปน

พนฐานของความชอบธรรมและสทธอานาจ ยอมเปนการยากทจะทาใหหลก

การความชอบธรรม เปนพนฐานทมประสทธผลในการตาหนตเตยนและเหนยว

รงการใชอานาจของเจาหนาทฝายบานเมอง สวนกรณทความชอบธรรมอยบน

พนฐานของการมอบอานาจโดยเฉพาะ หรอความสามารถเฉพาะเรอง โอกาสท

จะถกประเมนอยางพนจพเคราะหจะเพมมากขน

ประเดนทสองทควรจะวเคราะหตอไปกคอ พหนยม (pluralism) หรอ

สภาวะทสงคมประกอบไปดวยความหลายหมหลายพวก กลาวโดยทวไปการม

อสระเสรภาพทางการเมอง จะบงเกดขนเปนรปธรรมไดกแตโดยการมสมาชก

ภาพภายในกลมเทานน ปจเจกบคคลคนเดยวตามลาพงไมแขงแรงพอทจะ

เผชญการคกคามสทธเสรภาพจากฝายรฐบาล แตถาสามารถไปรวมกลมกบคน

อนไดกพอมทางทจะปองกนตนเองได อานาจทเกดจากการรวมตวกนในรปของ

องคกร ยงชวยใหสามารถตอตานขดขนการแทรกแซงเสรภาพอยางตามอาเภอ

ใจในแวดวงอนๆ ของชวตไดอกดวย ในกรณของผใชแรงงานนน สทธเสรภาพ

ทไดเพมมากขนเปนเพราะสหภาพแรงงานสามารถปองกนขดขวางไมใหฝาย

นายจางหรอฝายจดการปฏบตตอพวกเขาอยางตามใจชอบ

การมกลมสงคมประเภทตางๆ อยอยางหลากหลาย มสวนชวยให

เกดอสระเสรภาพทางการเมองไดเปนอยางมากทเดยว การมสมาคมอาชพ

สหภาพแรงงาน องคกรธรกจการคา องคกรทางศาสนา และพรรคการเมอง

ฯลฯ กอใหเกดอานาจทางสงคมทสามารถคมครองปองกนปจเจกบคคลใน

ลกษณะทอยระหวางพวกเขากบพลงอานาจทประสงคราย นกสงคมวทยาได

เสนอทฤษฎพหนยมขนมาเพออธบายใหเหนวา พหนยมเปนเงอนไขอนจะขาด

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

22

เสยมไดสาหรบการมความอสระเสร และทาใหเขาใจเรองนได โดยการเปรยบ

เทยบการจดองคการทางสงคม 3 รปแบบดวยกนดงน คอ การรวมศนยอานาจ

(concentrated power) การแบงแยกอานาจเปนสวนๆ (fragmented power)

และอานาจทมการคานกน (countervailing power)

ในกรณรปแบบแรกอธบายไดวา เมอใดกตามทอานาจตกอยในมอ

คนเพยงไมกคน อสระเสรภาพของปจเจกบคคลและของกลมอนๆ ยอมตก

อยในอนตราย ฝายผครองอานาจกจะมพลงมากจนสามารถทจะแยกฝาย

ประชาชนออกจากกน ทาใหรวมกนไมตด และกยอมจะถกทาลายไดโดย

รวดเรว สถานการณอยางนจะประสบพบเหนเมอคนกลมเดยวครอบงาชมชน

อย หรอในกรณทรวมตวกนไดหลายกลม จนสามารถผกขาดอานาจไดถงแม

จะไมเปนทางการ กหมดความจาเปนทจะตองนาเอาผลประโยชนของกลม

อนๆ มาประกอบการพจารณา เพราะจะไมมการตรวจสอบอานาจของพวก

นนอยางมประสทธผล แมกระทงในกรณทกลมครองอานาจอาจจะมแรงจงใจ

จากอดมการณทสงสง แตกไมไดทาใหกลมทครองอานาจเลกขมขคกคามอสระ

เสรภาพของพวกอนเสย

กรณการจดระเบยบองคการแบบทสอง ซงมการแบงอานาจออกไปเปน

สวนๆ อนตรายกยงจะมอย เพราะเหตทอานาจถกกระจายไปอยางกวางขวางไป

สกลมตางๆ ทแขงขนกนอย จนกระทงไมมกลมใดหรอการรวมกลมใดมพลงเขม

แขงเพยงพอทจะจดระเบยบชมชนและสถาปนาการควบคมทางสงคมไดอยาง

มประสทธผล ตวอยางเชน สงคมชายแดนในสหรฐอเมรกาทแตละคนหรอพวก

ทาตวเปนผรกษากฎหมายเสยเอง ยงไปกวานนในกรณทอานาจแตกแยกเปน

สวนๆ ชมชนอาจจะตกเปนเหยอของกลมคนบางพวกทมพลงเขมแขง อยาง

เชนเหตการณทางประวตศาสตรของประเทศองกฤษป ค.ศ. 1066 ไดมกลม

พลงขนาดเลกแตมความเขมแขงจากนอรมงด (Normandy) สามารถบกรก

เขาครอบครององกฤษไดอยางงายดายกวาทควรจะเปน เพราะลกษณะการ

แตกแยกเปนกลมเปนพวกในการจดระเบยบสงคม กลาวคอ อานาจถกกระจาย

ไปอยในมอของขนนางทองถน ผนาทางศาสนา และกลมชนทเปนเครอญาต

เสรน ปณณะหตานนท

23

สวนการจดระเบยบองคการแบบทสามนน ทาใหกลาวไดอยางเตมปาก

วา อสระเสรภาพจะไดรบการปกปองคมครองไดอยางดทสด เพราะเหตทมกลม

จานวนหนงซงมอานาจมากพอทจะตรวจสอบซงกนและกนได และมอานาจ

มากพอทจะธารงรกษาไวซงระเบยบสงคม และสามารถจดระเบยบกจการหลก

ของสงคมใหดาเนนไปไดอยางถกตองเรยบรอย แบบแผนการจดระเบยบสงคม

เชนวาน มชอเรยกทางวชาการวา “พหนยม” นกสงคมวทยารนเกาทานหนงได

ใหคาอธบายไวโดยละเอยดวา “(สงคมพหนยม) มคณลกษณะอนประกอบดวย

การมอยของกลมขนาดใหญทรวมตวกนไดอยางมนคง ทแสดงใหเหนถงการ

แบงกลมผลประโยชนและคานยมตางๆ อยางสาคญ กลมทงหลายมขอบเขต

อานาจอนจากด ดวยขอเทจจรงทวาผลประโยชนของกลมอนๆ จะตองไดรบการ

พจารณาอยางเปนธรรม อานาจของรฐจะถกจากดโดยอานาจของสาธารณมตท

ถกจดระเบยบไวเปนอยางด และโดยกลมผลประโยชนเฉพาะขนาดใหญ ความ

กดดนจากผลประโยชนของฝายธรกจทเปนผจดการจะถกถวงดลโดยพลงของ

ฝายแรงงานทมการจดตงขนเปนระบบ ทงฝายจดการและฝายแรงงาน จะตอง

นาเอาผลประโยชนของฝายผบรโภคทมการรวมตวเคลอนไหว และของหนวย

งานสาธารณะมาประกอบการพจารณา.......ความคด ความเชอทางศาสนา

จะถกปฏเสธไมใหมอานาจอธปไตยอยางเดดขาด เหนอไอเดยอนมอยในความ

คดทางโลกทเปนอสระ ซงไดรบการธารงรกษาไวโดยเสรภาพของหนงสอพมพ

เสรภาพของมหาวทยาลย การเคลอนไหวอยางอสระของงานเขยน สมาคม

ของผมความรสง และการวจยคนควาอยางมหลกเกณฑทางวทยาศาสตรและ

เปนระบบในแวดวงการผลต สงคมพหนยมอาจยนยอมใหมการดาเนนการจด

ระเบยบองคกรทางเศรษฐกจไดมากกวาหนงรปแบบ : ไมใชใหมแตเพยงบรษท

หางรานและการประกอบกจการของปจเจกบคคลเปนรายตวเทานน แตยงมผ

ใชแรงงานเปนเจาของสหกรณและดาเนนกจการรวมกบรฐอกดวย”15

15 Gerard, De Gré, “Freedom and Social Structure,” American Sociological Review, Vol.11, 1946, p.535. กอนป ค.ศ. 1960 นกสงคมวทยาการเมองสวนใหญมองวาวธทดทสดในการสงวนรกษาอสระเสรภาพไวกคอ การทสงคมมกลมททรงพลงอานาจจานวนมากทเปนตวแทนผลประโยชนอนมอยอยางหลากหลาย ซงตางกถวงดลอานาจซงกนและกน จนไมมใครผกขาดอานาจได

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

24

หนาทของพหนยม พหนยมทางสงคมจากดอานาจของกลม โดย

ทาใหมระบบถวงดลทางสงคมอนประกอบไปดวย (ก) การสนบสนนสงเสรม

ใหมการแขงระหวางกลมตางๆ และใหมการแขงขนชงดระหวางบรรดาผนา ซง

จะยงผลใหมการยบยงการผกขาดอานาจ (ข) การทสงคมประกอบไปดวยคน

หลายหมหลายพวก ชวยจากดการควบคมของผครองตาแหนงหวหนาหรอผนา

โดยเพมโอกาสทสมาชกของตนจะไดสงกดหลายๆ กลมหรอองคกร แตละกลม

จะบรรเทาการโจมตกลมอน เพอจะไดไมเสยความรวมมอจากสมาชกทสงกด

องคกรอนอยดวย (ค) การมสวนรวมทางการเมองในสงคมพหภาพสงเสรมให

เกดทกษะในทางการเมองระบอบประชาธปไตย อยางเชนวธการเจรจาและตอ

รอง และ (ง) พหนยมเพมการเขาถงแหลงขอมลขาวสารไดโดยอสระ ไมตอง

พงพารฐบาล องคกรทางศาสนาหรอองคกรเดยวไมวาจะเปนแบบใดทงนน ผล

ไดทตามมากคอประชาชนมชองทางทจะพจารณาวพากษวจารณและพจารณา

ทางเลอกอยางอนในเรองนโยบายและตวผนาทมอย16

ถาพหนยมจะเปนแบบแผนการจดระเบยบองคการทางสงคมทชวย

สรางและบารงรกษาประชาธปไตยไวได ผคนในสงคมจะตองมความเชอรวม

กนในความถกตอง มเหตมผลของมน อยางไรกตาม ความสอดคลองกนดง

กลาวไมจาเปนมความลกซงเทาใดนก อาจจะขนอยแตเพยงความเชอรวมกน

ของผมอทธพลในสงคม ยงกวาทจะขนอยกบการสนบสนนอยางแขงขนและ

เขาใจอยางถองแทของสาธารณชนทงมวล

การแบงอานาจทางการเมองออกเปนหลายสวนทเขาลกษณะพหนยม

ไดปรากฏอยในระบอบการปกครองแบบสหพนธรฐกลาวคอ รฐบาลแหงชาต

แบงปนอานาจอธปไตยไปใหรฐบาลทองถนหนงระดบหรอมากกวานน รปแบบ

ของพหนยมทกลาวน จากดอยเฉพาะการเมองเทานน อยางไรกด นกการเมอง

ชนนาในยคกอรางสรางประเทศใหมๆ ทชอ James Madison ไดใหแนวคด

ทกวางกวาอนปรากฏอยในเอกสาร The Federalist, N°1017 แลวตอมานก

16 Robert A. Dahl and Charles E. Lindblom, Politics, Economics and Welfare. N.Y.: Harper and Row, 1953, pp. 303-306.17 Max Beloff, ed. The Federalist, N.Y. : The Macmillan Co., 1948.

เสรน ปณณะหตานนท

25

กฎหมายฝรงเศสชอ Alexis de Tocqueville ทถอไดวาเปนคนแรกทไดแสดง

ความคดออกมาแจงชดวา พหนยมเปนอยางไร โดยใหเปนตวแบบสาหรบทว

ทงสงคม Tocqueville พดชกจงใจใหเหนวา พหนยมทางสงคม (รวมทางการ

เมองดวย) เปนสงจาเปนอยางเดดขาดในการทจะสถาปนาประชาธปไตยได

สาเรจ เพอทจะตอตานอานาจทเพมมากขนของรฐบาลทรวมอานาจไวสวน

กลางในสงคมสมยใหม ปจเจกบคคลในทกกลมอายและทกสภาวะทางสงคม

จะตองกอรป ธารงรกษาและกระทาการอยางไมรจกหยดจกหยอน โดยผาน

ทางสมาคมเอกชนทกอตงขนโดยความสมครใจ สมาคมทกลาวนจะทาการ

ตรวจสอบอานาจของรฐบาล ดงนน จงสามารถจากดความโนมเอยงไปสการ

ใชอานาจกดข ตอนหนงเขากลาววา “ในบรรดากฎหมายตางๆ ทใชปกครอง

สงคมมนษยมอยอยางหนงทดเหมอนวาจะแนนอนและแจงชดกวาอยางอน

ถามนษยเรายงคงความเปนอารยชนอยได หรอทจะกลายเปนเชนนน ศลปะ

ในการสรางความสมพนธระหวางกนจะตองเตบโตและถกปรบปรงใหดขนใน

อตราเดยวกนกบการเพมขนของความเสมอภาคในสภาวะตางๆ”

ถงแมวา Tocqueville คดวาประชาธปไตยคงเปนสงทหลกเลยงไมได

ในอนาคตกาล แตเขากไมไดมความกระตอรอรนในเรองนเทาไรนก เขาคาด

หวงวาการทเนนความสาคญในเรองความเสมอภาคมากจนเกนไป จะนาไป

สสภาพทางวฒนธรรมทไมมอะไรนาชนชม ทงนเพราะเปนการตดแตงใหทก

คนมคณสมบตเทาเทยมกน นอกจากนนยงมองดวยวาประชาธปไตยอาจเปน

ภยคกคามตอเสรภาพเปนอยางมาก ทงนเพราะเสยงขางมากอาจจะทาใหเกด

ทรราชทกดขยงกวาทรราชของพวกขนนางอามาตยในสมยกอน พวกฝายขาง

นอยจาเปนตองยอมตาย ซงกจะทาใหอสระเสรภาพอยในอนตราย ทรายยง

ไปกวานน Tocqueville เหนวาประชาธปไตย (ทศกษาพบในอเมรกา) มทางท

จะนาไปสการเปนเผดจการไดมาก และไดเขยนเกยวกบเรองนไววา “ขาพเจา

เชอวาการสถาปนารฐบาลทเปนเผดจการไดมากและไดเขยนเกยวกบเรองนไว

วา “ขาพเจาเชอวาการสถาปนารฐบาลทเปนเผดจการทเหยมโหดขนในบรรดา

ผคนทอยในสภาพเทาเทยมกน จะเปนการงายมากกวาการทอยในสภาพอน

และขาพเจาคดวาถามการสถาปนารฐบาลแบบนนในสภาพความเสมอภาค

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

26

เทาเทยมกนขนไดแลว นอกจากจะทาการกดขขมเหงประชาชนทงหลายแลว

แตละคนยงจะถกลดรอนคณภาพทสงสงทสดหลายๆ อยางของมนษยชาต

อกดวย” 18

Tocqueville ตองการคนพบวถทางทจะปองกนสงคมประชาธปไตย

ไมใหถกโคนลมไปโดยระบบทรราช และคดวาลกษณะหลายอยางในสงคม

อเมรกนอาจอานวยใหทาหนาทนนได โดยเฉพาะอยางยง เขาตระหนกดใน

ความสาคญของระบบกฎหมาย ทนายความและหนงสอพมพทเปนอสระ

ยงไปกวานนเขายงเปนนกวชาการคนแรกทเนนความสาคญในเรองบทบาทของ

สมาคมวชาชพ องคกรสตรและอะไรทานองนน กลมคนทมใจตรงกนเหลานทตง

ขนมาดวยความสมครใจในการคมครองปองกนสทธเสรภาพ และนกเปนความ

คดพนฐานของทฤษฎพหนยม Tocqueville พบวาคนอเมรกนมความสามารถ

ในการจดตงองคการขนใหเปนกลมชนทมอานาจเพยงพอสาหรบการลกขนตอส

ไมใหรฐบาลละเมดสทธเสรภาพของพวกตนได คนอเมรกนมความโนมเอยงท

จะเขาเปนสมาชกในสโมสรสงคม สมาคมประเภทตางๆ องคกรอาชพ ฯลฯ ซง

ไดกลายเปนกลมผลประโยชนททรงพลงอานาจทางการเมองในเวลาตอมา19

นกสงคมวทยาผยงใหญในอดตอกทานหนงชอ Emile Durkheim20 กได

กลาวยาถงความสาคญของพหนยมทางสงคมในการสงวนรกษาสงคมทมความ

สลบซบซอนเปนอยางมาก “ในกรณทรฐเปนแตเพยงสงแวดลอมอยางเดยวท

มนษยจะดารงชพอยในชมชน พวกเขากจะสญเสยการตดตอกลายเปนคนท

ถอนตวออกจากสงคม ซงผลทตามมากคอสงคมทแตกแยก ถาประเทศชาตจะ

อยอยางยงยนไดหรอไมนน กแตโดยทระหวางรฐกบประชาชนมกลมทตยภมทง

หลายทงปวงสอดแทรกเขาไปอยตรงกลาง และอยใกลปจเจกบคคลมากพอท

จะดงดดใจพวกเขาอยางแรงในแวดวงตางๆ ของกจกรรม และฉดลากพวกเขา

18 Tocqueville, Democracy in America, ed. by Mayer and Lerner, 1966. N.Y.: Harper and Row, Chap. 5, (Book 2). 19 Ibid.20 Emile Durkheim, The Division of Labor in Society, Trans. by G. Simpson. N.Y.: Free Press, 1933. คานาหนงสอตพมพครงท 2 หนา 28

เสรน ปณณะหตานนท

27

21 Ibid.

ในลกษณะทกลาวนใหเขาไปสกระแสธารแหงชวตทางสงคม”

Durkheim ไดรวมในแนวคดของ Tocqueville ทเคยเสนอไวในเรอง

สงคมประชาธปไตยชวยปองกนใหพนจากการปกครองของทรราช ดวยการสง

เสรมใหมองคกรอสระทไมผกพนกบสงอนอยเปนจานวนมาก และใหความเหน

เพมเตมวาการทจะสามารถหยดยงพวกทมทาทจะเปนทรราชและทาใหระเบยบ

สงคมมนคงแขงแรงในสงคมทมประชากรหลากหลายนน จะตองสรางสมาคม

ผลประโยชนทเกดจากความสมครใจขนมาใหมๆ จานวนมากๆ ในลกษณะท

เปนเครอขายในวงกวางมาแทนองคกรแบบดงเดมทสนสภาพไปแลว เมอบคคล

ทมใจตรงกนสามารถรวมตวกนเขาเปนกลมเปนกอนได กจะมพลงอานาจอย

ในระดบทสามารถจดแจงใหมการตรวจสอบคานอานาจรฐบาลได Durkheim

มความหวงโดยเฉพาะเจาะจงวา สมาคมวชาชพ สหภาพแรงงานและองคกร

อาชพอนๆ อาจสนองความประสงคนได สรปรวมความแลวกคอ อสระเสรภาพ

ในสงคมสมยใหมขนอยกบการธารงรกษาใหมความหลากหลายของศนยกลาง

อานาจทแขงขนกนและตรวจสอบถวงดลอานาจซงกนและกน21

นกสงคมวทยาการเมองรนหลงในศตวรรษท 20 ตางกยงเหนสอดคลอง

กบ Durkheim ในเรองความสาคญของพหนยมทางสงคม แตกมความเหน

เพมเตมวาสมาคมผลประโยชนทตงขนดวยความสมครใจ จะตองเกาะกลมกน

เปนเครอขายอนกวางขวาง และจะตองเปนสงคมของเอกชนทอยภายนอกวง

ของรฐบาล เพอทาใหแนใจวาสามารถกระทาการหนาทไดโดยเอกเทศ ไมอย

ภายใตอาณตอยางเปนทางการของรฐบาล แตละสมาคมทวานจะตองจากด

ขอบเขตและวางงานของกจกรรมตางๆ เพอทจะไดไมกระทบกระเทอนตอการ

ดาเนนชวตตามปกตของบรรดาสมาชก องคกรเหลานไมวาจะอยอยางแยก

ตวหรออยในระบบเชอมตอประสานกนแนนเหนยว จะตองขยายวงจากระดบ

รากหญาทเขาไปมสวนรวมทางการเมองขนไปสระดบชาต ซงจะเปนแวดวง

ทตองมปฏสมพนธกบรฐบาล และทสาคญทสด ถาองคกรเหลานจะสงผล

กระทบไปถงการตดสนใจทางการเมองในฐานะทเปนองคกรทอยระหวางกลาง

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

28

องคกรจะตองมทรพยากรเพยงพอทจะสามารถใชอทธพลสรางความกดดน

องคกรฝายรฐบาลและผนาทงหลายได บางองคกรทอยระหวางกลางอยางเชน

พรรคการเมอง กลมกจกรรมทางการเมองและกลมผชกชวนโนมนาวสมาชก

ของรฐสภา หรอผมอทธพลในทางการเมองใหทาหรอไมทาทตนตองการ อาจ

มสวนรวมในระบบการเมองอยางสมาเสมอ แตสวนใหญแลวตามธรรมดาจะ

มลกษณะไมใชการเมอง เพราะเขาไปสแวดวงทางการเมองในลกษณะทเปน

ผกระทาทเทยบเคยงไดทางการเมอง (para-political actors) กแตในกรณท

ผลประโยชนเฉพาะขององคกรเขาไปเกยวของ สมาคมหรอองคกรทมลกษณะ

เทยบเคยงไดทางการเมองทวาน อาจจะรวมเอาสหภาพแรงงาน สมาคมธรกจ

และวชาชพ หรอแมกระทงองคกรทางศาสนาเขาไวดวย อยางไรกตาม ไมวา

สมาคมหรอองคกรเหลานจะมบทบาทอยางแขงขนบอยแคไหน หรอกวางขวาง

อยางไร ลกษณะทสาคญมากของตวแบบพหนยมกคอ พวกเขาเหลานนทงหมด

ยงคงความสมครใจและความเปนเอกเทศเอาไว และเปดชองใหประชาชน

พลเมองมฐานอานาจไวสาหรบการมปฏสมพนธกบรฐบาล22

การทจะปองกนไมใหสงคมพหภาพทมองคประกอบหลากหลายมาก

ตองประสบกบความหายนะอนเกดจากความขดแยงอยางรนแรงระหวางกน

โดยทตางฝายตางมงทจะบรรลเปาหมายเฉพาะของตวเอง ตวแบบนจงบรรจ

เอาเงอนไขทจาเปนตองมเพอใหมการเชอมโยงและเกาะตดกนเปนอยางด

เงอนไขทวารวมเอาสงตอไปนเขาไวดวย คอ (1) การปองกนไมใหผลประโยชน

ของแตละฝายสงสมพอกพนขนไปเรอยๆ ทงๆ ทควรจะมลกษณะตดตาม

ขวาง แบบใหประโยชนแกหลายฝายไปพรอมๆ กน (2) ปองกนไมใหเกดความ

บาดหมางอยางรนแรงถงขนทไมมทางคนดกนได (3) การมสมาชกภาพซอน

กน โดยทปจเจกบคคล (โดยเฉพาะตวผนาขององคการ) เปนคนขององคกร

ตางๆ หลายแหงในเวลาเดยวกน (4) กระทากจกรรมตางๆ โดยอสระ (คดและ

22 นกทฤษฎรนหลงทมสวนชวยสรางรปแบบพหนยมทางสงคมทควรจะกลาวถง ไดแก William Korn-hauser, The Politics of Mass Society. N.Y.: Free Press, 1959. R.A. Nisbet, Community and Power. N.Y.: Oxford University Press, 1962, Chaps. 3, 8,

เสรน ปณณะหตานนท

29

23 M.E. Olsen. The Process of Social Organization: Power in Social Systems, 2nd edition, 1978, N.Y.: Holt, Rinehart and Winston, p. 385.

ตดสนใจเอง) แตกยงคงกระทาการหนาทอยางเกยวโยงสมพนธกน (5) มความ

สอดคลองกนโดยทวไปในการยดถอระเบยบการและวธปฏบตการรวมกน โดย

เปนชดทมไวสาหรบแกไขปญหาความขดแยงและบรรลการตดสนใจรวมกน23

องคกรทอยระหวางกลางในสงคมพหภาพชวยปองกนไมใหมการ

รวบอานาจไวในสวนกลางมากเกนไป ทงนโดยแสดงบทบาทเปนตวสอกลาง

ระหวางประชาชนพลเมองกบรฐบาลแหงชาต แตละสมาคมผลประโยชน

เฉพาะเรองนาคนจานวนหนงทมเปาหมายและความสนใจคลายคลงกนมา

รวมตวกนเขา เปดชองทางใหสมาชกเหลานนสามารถไดมาซงขาวสารเกยวกบ

ประเดนสาธารณะทตรงกบความตองการ สามารถทาใหบรรดาสมาชกสามารถ

รวบรวมทรพยากรเขาดวยกน เพอสรางอทธพลรวมกนใหมากขนกวา ทจะสราง

ไดโดยปจเจกชนแตเพยงลาพง และเปดชองทางอยางเปนระเบยบแบบแผน

ใหสามารถใชอทธพลนนๆ “จากลางไปสบน” ในกรณของการตดสนใจและ

นโยบายทางการเมอง องคกรระหวางกลางเหลานจะชวยปองกนไมใหชนชน

ปกครองใชกลอบายโดยตรง ละเมดผลประโยชนหรอสทธเสรภาพโดยผาน

ทางสอมวลชนหรอรายการตางๆ ทอยภายใตความควบคมของรฐบาล ในทาง

เดยวกนองคกรระหวางกลางกชวยสนองประโยชนใหฝายรฐบาลดวยเชนกน

โดยปอนขาวสารทจาเปนเกยวกบผลประโยชน ความสนใจและความตองการ

ของประชาชน เชนเดยวกนกบทเปดชองทางใหผนาทางการเมองเขาถงชาวบาน

ชาวเมองทมสทธเลอกตงจานวนมาก เพอทจะไดปฏบตการอยางมประสทธผล

กบปญหาและความใสใจของเขาเหลานน พรอมๆ กนไปนน ผนาฝายรฐบาลก

จะ ไดรบความคมครองไมใหตองไปพงพาโดยตรงจากสาธารณมตของมวลชน

และไมตองกลววาจะถกโคนลมโดยความเคลอนไหวของคลนมหาชน หรอการ

ปฏวต ซงกจะทาใหสามารถดาเนนการในเรองทจาเปนตอสงคม แตไมเปนท

นยมของประชาชน

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

30

กลาวโดยสรป การใชอานาจของทงฝายชนชนปกครองและของ

ประชาชน ตางกฝงแนนอยภายในชมขายขององคการตางๆ ทไดสถาปนาขน

มาอยางเปนระเบยบแบบแผน จนทาใหไมมกลมหรอองคกรขนาดเลกแตเพยง

กลมเดยว สามารถครอบงามอทธพลเหนอสงคมไดทงหมด24

นกสงคมวทยาการเมองอกรายหนงไดเพมสาระสาคญอกอยางหนง

เขาไปในทฤษฎพหนยม โดยใหขอเสนอแนะวาถาจะทาใหประชาธปไตยม

ความมนคง แบบแผนการแบงแยกทางสงคมจะตองมลกษณะไขวหรอตดกน

เปนตาราง (crisscross) ไมใชเปนลกษณะทบกนสนท (coincide) ตวอยาง

เชน สมมตวาม 2 สงคม คอ A และ B ซงมความคลายคลงกนมากในเรองภาษา

ศาสนา และรสนยมในการดมสรา แตดวยความบงเอญอยางไมนาเชอ ครง

หนงของประชากรแตละสงคมประกอบไปดวยผคนทไมเสพสรายาเมาในขณะ

คนอนๆ ทงหมดเปนนกดม ครงหนงของประชากรในแตละสงคมพดภาษาไทย

สวนทเหลอพดภาษาลาว ครงหนงของประชากรในแตละสงคมนบถอศาสนา

พทธนกายหนยาน สวนทเหลอนบถอนกายมหายาน พจารณาดแลวทงสอง

สงคมเหมอนกนจรงๆ ยกเวนในกรณสงคม A เขตแดนทแบงแยกกลมศาสนา

ภาษา และการดมกบไมดม ซอนทบกนสนท ในขณะทกรณของสงคม B กลม

เหลานนไขวหรอตดกนเปนตาราง

พจารณาในภาพรวมในกรณสงคม A เขตแดนทแบงแยก 2 กลมออก

จากกนในดานศาสนา กจะแบงแยกประชากรออกไปทางดานภาษา และการ

ดม-ไมดมดวย ซงแตกตางไปจากสงคม B ตรงทพวกนบถอนกายมหายานได

ถกกระจายออกไปอยางเทาเทยมกนในบรรดาผทพดภาษาไทยและภาษาลาว

และการดม-ไมดมกเปนเรองธรรมดาในศาสนาทง 2 นกาย และในบรรดาผคน

ทพดภาษาทง 2 กลมนน ถาจะถามวาในกรณทมความขดแยงทางการเมอง

เกดขน สงคม A หรอ B จะมความโนมเอยงไปในทางแตกสลายมากนอยกวา

กน และการเมองในสงคมไหนจะมลกษณะไมรนแรง เดนทางสายกลางทาให

24 Ibid.

เสรน ปณณะหตานนท

31

25 J.R. Gusfield, “Mass Society and Extremist Politics,” American Sociological Review, Vol. 27 (February 1962) pp. 19-30. Gusfield ไมไดใชคาวา “crisscrossing divisions” แตใช คาวา “linked pluralism”26 Ibid.

มโอกาสประนประนอมไดมาก และสงคมใดจะมโอกาสประสบความสาเรจใน

การธารงรกษาระบอบประชาธปไตยไวไดอยางมนคง ผอานกคงจะคาดเดาได

อยางแมนยาวา สงคม B นาจะประสบความสาเรจไดมากกวา25

พจารณาจากตวอยางทเสนอมาใหดขางตน กพอจะมองเหนไดวา

ทฤษฎพหนยมไดเสนอแนะไววาการมศนยอานาจจานวนมาก สามารถหยด

หรอยบยงผทมความโนมเอยงจะเปนทรราช หรอแมกระทงไมใหมกลมใดๆ ม

โอกาสสะสมอทธพลจนกลายเปนกลมทมอานาจมากจนเกนไป ทฤษฎนจะม

ความถกตอง ถาเสนแบงกลมผลประโยชนทงหลายไขวหรอตดขามซงกนและ

กน จากตวอยางทยกมาจะเหนไดวาในสงคม A มพนฐาน 3 อยางทจะกอใหเกด

ความขดแยงนนกคอ ภาษา ศาสนา และนสยการดม พนฐานทง 3 จะรวมตว

กนจนเกดเปนคาย 2 คาย ทไมคอยลงรอยกนหรอเปนปฏปกษตอกน อนอาจจะ

เปนทมาของความไมลงรอยกนในทกทางทเปนไปได และยอมจะมพนฐานแต

เพยงเลกนอยสาหรบการเหนพองตองกนของกลมทง 2 อยางไรกด ภายในแตละ

กลมเองมความเปนไปไดมากทจะเหนพองตองกน แตในระหวาง 2 กลมจะเปน

ไปนอยมาก ไมวากลมใดจะสามารถจดการใหกลมของตนควบคมรฐบาลได แต

กจะเปนไปไดยากทพวกเขาจะใหความสนใจใยดกบสทธและความปรารถนา

ของอกกลมหนง จากตวอยางทยกมาสงคม B ผคนสวนมากจะพบวาศตรของ

พวกตนในการไมลงรอยกนในเรองหนง กลบกลายเปนพนธมตรในการไมลง

รอยกนในอกเรองหนง ดงนน พวกเขาจงมเหตผลทจะอดกลนใหกลมอน26

การแบงทางสงคมระหวางกลมผลประโยชนหลายๆ กลมทไขวหรอตด

ขามกนไปมานแหละ ททาใหขอตกลงในการประนประนอมทางการเมองประสบ

ผลสาเรจไดมาก นาสงเกตวานกสงคมวทยาโดยทวไปในปจจบนไดศกษา

พบวาการแบงแยกผวระหวางคนดาและคนขาวลดนอยลงไปอยางมาก กลาว

คอ คนดาหรอคนขาวตางกไมไดแยกกนอยในชมชนของใครของมน หรอตาง

คนตางอยในกลมของตน คนดาและคนขาวตางกเปนสมาชกในสมาคมสโมสร

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

32

หรอ/และโบสถครสตเดยวกน ในลกษณะทเสนแบงไขวหรอตดขามกน และนก

เปนขอยนยนในความใชไดของทฤษฎพหนยม

นกสงคมวทยาการเมองรนหลงสงครามโลกครงท 2 ไดชใหเหนขอจากด

ของทฤษฎพหนยมไวหลายประการดวยกนดงนคอ (1) เปนแนวคดทอธบายการ

คมครองเสรภาพมากกวาเรองประชาธปไตย หลกการในเรองอานาจการตอตาน

ในแนวคดนชใหเหนถงการมเงอนไขลวงหนาอนจะขาดเสยมได ซงมไวสาหรบ

ปกปองคมครองสทธเสรภาพของกลมและปจเจกชน แตไมไดเรยกรองตองการ

การมสวนรวมทางการเมองในวงกวางของประชาชน ทฤษฎนจะใชการได ถา

กลมทเปนเอกเทศมอยจรง และแตละกลมดาเนนการจากดอานาจของกลมอน

(2) ไมแนวาอสระเสรของปจเจกบคคลจะไดรบการปกปองคมครองอยางเตมท

ถงแมวาปจเจกชนจะอยในฐานะทไดประโยชน เมอองคการขนาดใหญแขงขน

กนและเชอเชญใหตนสนบสนนแตตามทปรากฏอยในหลายๆ แหงของโลก

องคการขนาดใหญปลอยใหผคนผใชแรงงานทไมไดเปนสมาชกของสหภาพ

และสมาชกขององคกรอนทไมมการปกปองคมครองให ตองเผชญการคกคาม

ของบรรดาผนา ผทรงอานาจ และถกปลอยใหเผชญชะตากรรมกนเอาเอง (3)

ทฤษฎพหนยมเขากนไดกบทฤษฎชนชนนาในระบอบประชาธปไตย ซงมความ

หมายวาประชาชนมโอกาสเลอกผปกครองจากบรรดาผนาทมาแขงขนเสนอตว

แตในความเปนจรงแลวประชาชนคนธรรมดาสามญ มกจะมลกษณะเฉยเมยไม

แสดงปฏกรยาอะไร และไมมบทบาทสาคญอะไรในการกาหนดนโยบายและ

การตดสนใจของรฐบาล ซงกยอมทาใหการมสวนรวมของประชาชนทเปนองค

ประกอบสาคญอยางหนงของระบอบประชาธปไตยลดนอยถอยลง27 และ (4)

อานาจทมขนมาตอตานมกจะทาใหเกด “กลมยบยง” (Veto Group) ทสามารถ

ขดขวางการกระทารวมกนของฝายเสยงขางมากได นนกหมายความวา พห

นยมอาจนาไปสหนทางตนของสงคม สภาพเชนนไดเกดขนในสหรฐอเมรกาใน

กรณทฝายตลาการขยายขอบเขตอานาจมาตดสนคดทเปนเรองของฝายบรหาร

27 Carole Pateman, Participation and Democratic Theory. Cambridge: Cambridge University Press, 1970, chap. 1.

เสรน ปณณะหตานนท

33

และนตบญญต เชน ศาลตดสนใหเลกการกดกนคนผวดาในสถานศกษา และ

การแบงปนทนงกนใหมในสภานตบญญต28

นกสงคมวทยาการเมองกมสวนวพากษทฤษฎพหนยมอยดวยเชน

เดยวกน โดยมสาระสาคญดงตอไปนคอ (1) บกพรองเพราะตงขอสมมตไววา

ในบรรดาทกภาคสวนของสงคมจะมผลประโยชนหลายอยางสอดคลองกน

โดยธรรมชาตอยกอนแลว หรอสอดคลองกนในเรองคานยมพนฐาน ไมมความ

บาดหมางทลกซง ไมมสภาวะทางการเมองทรนแรงอนเนองมาจากอดมการณ

ทขดแยงกน ภายในสภาพทวานเทานน การกระทาทหลากหลายของกลม

หรอองคการทแขงขนกน ถงแมจะมผลประโยชนพเศษโดยเฉพาะและคานง

ถงแตตวเอง แตกอาจสงผลใหเกดเอกภาพและสงเสรมสวสดภาพโดยทวไป

ของสงคมได แตถาไมมสภาพดงกลาวแลว พหนยมกสามารถทาใหสงคมเปน

อมพาตหรอถกทาลายลงได เนองจากความผกพนอยกบองคกรทอยระหวาง

กลางในตวของมนเอง ไมไดใหหลกประกนวาจะคานงประโยชนสวนรวมดวย

เมอสงคมมการเปลยนแปลง บางองคการกอาจจะเกดความรสกวากลมของ

ตนไดรบผลกระทบในทางทไมพงปรารถนา และถกลดรอนในสงทควรมควรได

ในขณะทองคการอนสามารถพฒนาปณธาน และเปาหมายไดสงสงกวาเดม

ในทง 2 กรณองคการเหลานนอาจจะตดสนใจไปวา ระเบยบทางสงคมและ

การเมองไมเพยงพอสาหรบการตอบสนองความตองการทสาคญของตน แลว

กแสดงการไมยอมรบออกมา ในขณะเดยวกนกหนไปสนบสนนอดมการณท

รนแรงสดโดง ซงยงผลใหเกดความขดแยงระหวางกลมอยางสาหสสากรรจ จน

กระทงเกดการเปลยนแปลงอยางถอนรากถอนโคนไปในทสด (2) ตราบเทาท

พหนยมตองอาศยการจาแนกการหนาทขององคการออกไปเฉพาะเรองเฉพาะ

อยาง (functional specialization) และการจาแนกแตกตางในดานโครงสราง

(structural differentiation) กจาเปนอยเองทจะตองมระบบทรวมการบรหาร

และการประสานงานไวทศนยกลาง ถาจะใหสงคมมความเปนปกแผน ผลท

28 W. Kornkauser, “Power Elite or Veto Groups” in Lipset and Lowenthal, eds. Culture and Social Character. Glencoe, ILL.: Free Press; 1961. pp. 252-267.

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

34

ซอนอยภายในของพหนยมกนาจะทาใหเกดการรวมศนยมากขนกวาเดม ซง

เปนเรองทตรงกนขามกบคานยมพนฐานของพหนยม อนง ถาจะยดตามความ

เหนของ Robert Michels ในเรองนแลว ความโนมเอยงทบรรยายมาแลวจะ

นาไปสระบอบคณาธปไตยไดดวย29 และถอยคาทนกวชาการวเคราะหกนอย

ตลอดมากคอ “The Iron Law of Oligarchy” ดงนน จงมการตงปญหาถามวา

เปนไปไดหรอทจะใชการประสานงานใหการจดวางระเบยบออกกฎเกณฑและ

การวางแผนงานใหเปนอนหนงอนเดยวกนได โดยไมตองกาหนดใหมศนยกลาง

อานาจควบคมดแลอยางวางอานาจและ (3) ในการนาไปปฏบตไดจรง โดยท

ปรากฏวาในหลายประเทศในปจจบน รฐเปนฝายครอบงาเหนอสวนอนๆ ทง

หลายของสงคมกนมากอนแลว เปนไปไดหรอทบรรดาสมาคมเอกชนทกอตง

ดวยผลประโยชนทเฉพาะเจาะจง จะสามารถมอทธพลตอรฐบาลได องคการ

ระหวางกลางทงหลายไมคอยจะมพลงอานาจในระดบสงกวา คอ ในระดบ

สงคมไมใชหรอ เพราะจะดาเนนการอยางไรกมฐานะเปนผชมทอยรอบนอก

ของแวดวงทเปนกจกรรมระดบชาตเทานน

ทงหมดทกลาวมาแลวน ถากลาวอยางสนๆ กจะไดขอสรปดงน คอ

แนวความคดพหนยมประยกตใชไมไดกบสงคมทมความสลบซบซอนในองค

ประกอบของโครงสราง ตลอดจนการจดระเบยบสงคม30

การมสวนรวมในทางการเมอง จากหลกฐานทางประวตศาสตร การ

กอกาเนดระบอบประชาธปไตยในประเทศตางๆ ลวนแตเปนผลงานของปญญา

ชนคนชนนาในสงคมเหลานน ถงแมประชาชนหรอมวลชนจะมสวนรวมอยบาง

กตาม แตกมขอบเขตจากดในทกๆ ดาน นอกเหนอไปจากกาลงคน แลวหลง

จากมการจดตงรฐบาลขนปกครองประเทศแลว กจะมบทบาทและฐานะของผ

ถกปกครองอยางเตมตว ปญหาทางการเมองการปกครองทชนชนนาปญญา

ชน ตลอดจนนกคดและนกวชาการจะตองขบคดกนตอไปกคอ ทาอยางไรจง

29 Robert Michels, Political Parties, trans. by Eden and Paul. N.Y.: Free Press, 1966, chaps. 1 and 2 (p. 365).30 Robert E. Nisbet, Community and Power, N.Y.: Oxford University Press, 1962, chaps. 3, 8, 11.

เสรน ปณณะหตานนท

35

31 L. Broom and P. Selznick, Ibid. p. 573.

จะทาใหระบอบนมความมนคงและพฒนาใหกาวหนาตอไปได คาตอบทม

ลกษณะสามญทสดกคอ ประชาชนควรมความสนใจในรฐบาล เขาใจในบทบาท

และเหนคณคาของการมสวนรวมในทางการเมองอยางกวางขวางและเปนรป

ธรรม โดยมการไปใชสทธออกเสยงในการเลอกตงผแทนราษฎรในระดบตางๆ

ทระบไวตามตวบทกฎหมาย โดยเฉพาะอยางยงการเลอกผนาประเทศโดยตรง

นกสงคมวทยาการเมองชใหเหนวา คาวา การมสวนรวมในทางการเมอง

มความหมายกวางมาก อาจวเคราะหไดทงในเรองประเภท ขอบเขต และคณภาพ

ทแตกตางกน แตกไมลมทจะชใหเหนความแตกตางอยางสาคญระหวางการม

สวนรวมของมวลชนในระบอบการปกครองทมการรวบอานาจอยางเบดเสรจ

(totalitarian regime) กบการมสวนรวมในระบอบประชาธปไตย มผขนานนาม

ระบอบแรกวาเปน “สงคมการมสวนรวม” (participant society) กลาวคอ

ผปกครองเรยกรองเอาจากราษฎรมากไปกวาความเคารพเชอฟง ไดอาศย

องคการและโปรแกรมอนหลากหลายทรฐบาลควบคมอยอยางเขมงวดกวดขน

เรยกรองเชงบงคบใหประชาชนมสวนรวมอยางแขงขนในการดาเนนชวต

สาธารณะอยางเชน สมครใจทจะปฏบตหนาทพเศษบางอยาง แสดงความชน

ชอบผนาอยางกระตอรอรน อานหนงสอพมพทรฐบาลจดทาหรอเปนเจาของ รวม

ในการวพากษวจารณเจาหนาทรฐชนผนอย ลงคะแนนเสยงใหแกผสมครรบ

เลอกตงทเปนคนของรฐบาล นอกจากนนยงเนนหนกเปนพเศษในเรองการระดม

และผลกดนใหประชาชนใชความพยายามมากขนในการรบใชประเทศชาต31

ในกรณของระบอบประชาธปไตย การมสวนรวมทางการเมองของ

ประชาชนอยางนอยทสด และธรรมดาสามญทสดกคอ การลงคะแนนเสยงเลอก

ตงผแทนราษฎรหรอเลอกตงผนาโดยตรง รวมไปถงการลงประชามตในประเดน

บางเรอง และทงหมดกเปนการกระทาโดยเสรในลกษณะของการลงคะแนนลบ

แลวตดสนผลกนอยางยตธรรม

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

36

อยางไรกตาม นกวชาการในยคปจจบนยงไมไดมความเหนสอดคลอง

กนในเรองทวา เสยงของประชาชนสามารถ หรอควรจะมพลงขนาดไหนใน

ประชาธปไตยในระบอบรฐธรรมนญ นกการเมองมกจะไมแยแสตอสาธารณ

มตทเปนเสยงขางมากในบางเรอง เชน ในเรองการลงโทษประหาร ระบบงบ

ประมาณทสมดล การเขารวมเปนสมาชกในสมาคมยโรป เปนตน ยงไปกวานน

เปนทยอมรบกนแลววา ความสลบซบซอนในการตดสนใจทางเศรษฐกจและ

การเมอง ยงเปนอปสรรคสาคญตอการทประชาชนจะมสวนรวมดวยอยาง

แทจรง แตกยงหวงกนวาภายในอนาคตอนใกลน การใหความรความเขาใจแก

ประชาชนดวยเครองมออเลกทรอนกสททนสมย และไดใชไปในการทดสอบ

สาธารณมต อาจจะทาใหประชาธปไตยเขาไปใกลหลกการเรองการมสวนรวม

ของประชาชนไดมากทเดยว32

การมสวนรวมในระดบสงขนไปอกกคอ การวพากษวจารณนโยบาย

และการตดสนใจในเรองสาคญๆ ตลอดจนการปฏบตหนาทการงานของรฐบาล

และเจาหนาทของรฐ การโนมนาวสมาชกรฐสภา หรอผมอทธพลในทางการ

เมองใหกระทาหรองดกระทาบางสงบางอยาง (lobby) ในบางสถานการณ

ประชาชนอาจระดมผคนรวมกลมรวมพลงกนกระทากจกรรมทางการเมองอยาง

เปนรปธรรมในแบบตางๆ เชน การเดนขบวนเรยกรอง การชมนมประทวง การ

ขดขนไมยอมทาตามคาสง ฯลฯ ปรากฏการณเหลานบงเกดขนไดเสมอในสงคม

ขนาดใหญทโครงสรางมองคประกอบสลบซบซอน อยางทเรยกกนในทาง

วชาการวา “สงคมมวลชน” (Mass Society) แตถาสงคมมวลชนปกครองดวย

ระบอบประชาธปไตยอยางมนคงแลว พฤตกรรมเหลานนยอมไมสงผลกระทบ

ในทางลบจนสามารถทาลายตวระบอบลงไดอยางมาก กแคทาใหเกดการ

เปลยนแปลงทางสงคมเฉพาะเรองเฉพาะอยางเทานน อยางเชนในกรณของ

ประเทศสหรฐอเมรกาในชวงทศวรรษท 60 ทประชาชนจานวนมากตอตาน

นโยบายและการทาสงครามในเวยดนาม แตหลงจากป ค.ศ. 1968 ไปแลว

32 M. Weiner and E. Ozbudun. Competitive Elections in Developing Countries. Dursham, N.C.: Duke University,1987 p. 3-34.

เสรน ปณณะหตานนท

37

33 H. McClosky, “Political Participation,” International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol. 12, 1968, pp. 252-265.

บทบาทของการประทวงดวยการเดนขบวน การแสดงพลงมวลชนกคอยๆ ลด

จานวนและระดบลง ผลของการศกษาวจยปรากฏวาประชาชนทมการศกษา

สง ซงเปนหวหอกในการตอตานนโยบายและการวนจฉยของรฐบาล ไดเปลยน

ทาทและทศนคตทเคยยอมรบวาการประทวงและการตอตานรฐบาลในรปแบบ

อน เปนเรองของการมสวนรวมทางการเมองโดยชอบธรรม แลวหนกลบมายอม

รบวาการมสวนรวมในกระบวนการเลอกตงมความถกตองเหมาะสมกวา

อยางไรกตาม สดสวนของผไปใชสทธออกเสยงเลอกตง กไมไดเพมขน

มากกวาเดมอยางมนยสาคญ ตวเลขยงอยทประมาณไมถงรอยละ 70 ของ

ผมสทธ ซงเมอเทยบกบสดสวนของผใชสทธในหลายประเทศในยโรปตะวนตก

จะเหนไดวาตางกนมาก ประชาชนในประเทศเหลานนใชสทธกนถงเกอบ

รอยละ 9033

ในประเทศดอยพฒนาหลายแหง อยางเชน ประเทศในโลกทสามและ

ในทวปอเมรกาใต ตลอดจนประเทศทสามารถปลดแอกออกมาจากระบอบ

อานาจนยม อมาตยาธปไตย (Aristocracy) อตตาธปไตย (Autocracy) และ

อะไรๆ ทานองนนได แตกยงเปนประชาธปไตยแตในนามเทานน โอกาสการม

สวนรวมในทางการเมองของประชาชนกเปนเรองปกตธรรมดาทไดรบมาอยาง

ทเรยกวา เสยไมได นนกคอ การไดมสทธออกเสยงลงคะแนนในการเลอกตง

ทวไป มการเลอกตงระดบทองถนอยบาง แตกไมเตมรปแบบ การเลอกตงเหลา

นนไมสจะมประสทธผลในทางการเมองเทาไรนก โอกาสในการแลกเปลยนไอ

เดยระหวางประชาชนกจากดวงอยเฉพาะในระดบทองถนเสยเปนสวนใหญ

เนองจากชองทางการสอสารคมนาคมอยในความควบคมของรฐบาล การ

วางขอจากดการกระทาของรฐบาลทผานการเลอกตงมาแลว กระทากนไดอยาง

ผวเผน ทาใหถอยคาทสวยหรอยาง “รฐบาลของประชาชน โดยประชาชนและ

เพอประชาชน” ไมมทางจะเปนจรงขนมาได นอกจากนนความคาดหวงทจะ

ใหการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนในรปแบบอน ชวยบารงรกษาและ

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

38

พฒนาประชาธปไตยอยางไดผล หลงจากทความเจรญกาวหนาในทาง

เทคโนโลยการสอสารไดแผซานไปอยางกวางขวาง แลวกยงหางไกลจากความ

เปนจรง เพราะประชาธปไตยยงเปนของใหมสาหรบประชาชนทยงตกอยภาย

ใตอทธพลของประสบการณในอดต ทเตมไปดวยความเชอ ทศนคต คานยม

และการดาเนนชวตแบบดงเดมทลาสมยเสยเปนสวนใหญ ทผเขยนเหนวาเปน

เรองสาคญเปนอปสรรคตอการสรางจตใจประชาธปไตยกมอยางเชน “เดนตาม

หลงผใหญหมาไมกด” “เปนผนอยคอยกมประนมกร” หรอขอความทานลงทวา

แขงเรอแขงพายแขงกนได แตแขงวาสนาคงไมได และเปนใหญเปนโตมอานาจ

วาสนา เพราะชาตกอนทากรรมดไวเหลาน เปนตน

ในประเทศมหาอานาจตะวนตก ทฤษฎประชาธปไตยสมยเรมแรกให

ประชาชนพลเมองมสวนรวมในการตดสนสาธารณะแตเพยงครงคราว เปนการ

เลอกตงเจาหนาทของรฐ แตไมไดมบทบาทโดยตรงในการตดสนประเดน

สาธารณะตางๆ หลงจากกาหนดใหมระบบเลอกตงทวไปแลว พลเมองกมวถ

ทางในการแสดงออก ซงความเหนในประเดนทางการเมอง แตผลของการตดสน

ใจไมมขอผกมดเจาหนาทของรฐแตอยางใด อยางไรกตาม การนาเอาระบบ

การออกเสยงประชามตมาใชอยางเปนทางการ ไดทาใหพลเมองมบทบาท

โดยตรงในการสรางนโยบายสาธารณะอยบางไมมากนก ตอมาในชวงทศวรรษ

ท 70 แนวคดในเรองการมสวนรวมอยางแขงขนของพลเมองในขอบเขตทงหมด

ของการวางแผนสาธารณะของรฐบาลไดรบการยอมรบมากขนเรอยๆ ใน

สหรฐอเมรกาและในประเทศททนสมยทงหลาย ตามความหมายในทางวชาการ

การวางกฎเกณฑใหมของความหมายของคาวา การเมองประชาธปไตย ทาให

นกวชาการทงหลายใหชอวา “ประชาธปไตยอยางมสวนรวม” (participatory

democracy) และมผใหคานยามวาเปน “การกระจายอานาจใหผสมครเลน

เขาไปเกยวของโดยตรงในการตดสนใจทมการใชอานาจของทางการ34

34 T. Cook and P. Morgan, Participatory Democracy. San Francisco, CA: Canfield Press, 1971, p. 4 อางไวใน M. Olson, The Process of Social Organization: Power in Social Systems, 2nd edition. p.399.

เสรน ปณณะหตานนท

39

35 Olson, Ibid.

ลกษณะสาคญของกระบวนการนประกอบไปดวย (1) ภาวะผนา

ทางการเมองทเปดรบและตอบสนองตอกจกรรมตางๆ ของประชาชนพลเมอง

(2) กรรมวธในการสรางเปาหมายสาธารณะทตองนาเอาสวนประกอบทงหมด

ของชมชนหรอของประเทศชาต (3) การมสวนรวมของประชาชนในการกาหนด

และตดสนใจในเรองนโยบายสาธารณะ ซงอาจจะกระทาลงบนพนฐานของการ

กาหนดรวมกนกบเจาหนาทและผเชยวชาญ หรอไมกบนพนฐานของการ

กาหนดดวยตวเอง ซงประชาชนพลเมองจะมเสยงชขาด และ (4) การเขาไป

เกยวของของประชาชนพลเมอง และองคการผลประโยชนของเอกชนในทกขน

ตอนของการพฒนาโครงการสาธารณะ ตลอดจนควบคมดแลใหมการนาไป

ปฏบตไดจรง กลาวอยางสนๆ ไดวา หวใจของการมสวนรวมในลกษณะทกลาว

มาแลวนน กคอ การกระจายอานาจทางการเมองออกไปมากขนตลอดทวทง

สงคม35

สาหรบในทางปฏบตการมสวนรวมของประชาชนมไดหลายรปแบบ

ดงเชน (1) จดการประชมสาธารณะ เพอใหเจาหนาทของรฐเสนอและบรรยาย

แผนงาน หรอโปรแกรมทฝายตนเสนอขนมา แลวเปดโอกาสใหผเขารวมประชม

สอบถามขอของใจและออกความเหน (2) การไตสวนอยางเปนทางการทจดขน

โดยเจาหนาทของรฐ เปดโอกาสใหบคคลฝายท 3 ทมผลประโยชนไดเสยอย

ดวย (intervener) สามารถตงกระทถามนโยบายหรอโครงการในลกษณะกง

กฎหมาย (3) จดใหม workshop โดยมประชาชนผวางแผนและเจาหนาทถก

ปญหาและพฒนาชองทางปฏบต (4) มสภาทปรกษาของประชาชน ซงเปนทๆ

ประชาชนจะประชมรวมกบเจาหนาท เพอจดทานโยบายสาธารณะสาหรบ

ประเดนทไดตงไวแลว และ (5) คณะกรรมการควบคมทราษฎรมอานาจตดสน

ใจในขนสดทายในหลายๆ ขอบเขต อยางไรกตาม ถาไมนบกรณคณะกรรมการ

ควบคมของราษฎรแลว ในกระบวนการทงหมดทไดกลาวมาแลว ยนยอมให

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

40

ราษฎรมบทบาทแตเพยงแสดงปฏกรยาใหขอเสนอแนะ หรอใหคาปรกษา ไมใช

การตดสนใจทแทจรง ทาใหมผวพากษวจารณโปรแกรมการมสวนรวมของ

ราษฎรวาเปนแตเพยง “การมสวนรวมหลอกๆ”

ถาประชาธปไตยทมราษฎรมสวนรวมจะประสบความสาเรจอยางเตม

ความหมายไดนน จะตองใหราษฎรทเกยวของทงหมด มโอกาสอยางเตมทใน

การมสวนรวมอยางแขงขนในทกขนตอนของกระบวนการตดสนใจสาธารณะ

แลวนนแหละ จงจะเรยกไดวาเปน participatory democracy อยางแทจรง36

การสถาปนาสถาบนประชาธปไตย เ รมมการขยายระบอบ

ประชาธปไตยออกไปอยางกวางขวาง ตงแตกลางทศวรรษท 70 โดยเรมท

ประเทศยโรปตอนใต แลวตอมาในกลางทศวรรษท 80 ไดแพรขยายมากขนใน

บางประเทศของทวปอเมรกาใต (ละตนอเมรกา) และหลายประเทศในทวป

เอเชย เชน เกาหล ไทย และฟลปปนส ในเวลาตอมาไดแพรขยายไปในยโรป

ตะวนออก สหภาพโซเวยต และบางสวนของแอฟรกา กอนหนานนสมาชกสวน

ใหญของสหประชาชาตถกปกครองดวยระบอบอานาจนยมในปลายป ค.ศ.

1993 ปรากฏวา 107 จาก 186 ประเทศ มการเลอกตงทเปดโอกาสใหมการ

แขงขน และใหหลกประกนคมครองสทธทางการเมองและสทธสวนตวบคคล

ความตนตวรบระบอบประชาธปไตยกนขนานใหญ ทาใหมผขนานนามวา “The

Third Wave” 37

การเคลอนไหวไปสระบอบประชาธปไตยไมใชเปนเรองงายๆ ประเทศ

ทเมอกอนนอยภายใตระบอบอานาจนยม ตองเผชญกบความยากลาบากเปน

อยางมาก ในการทจะสถาปนาระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทถกตอง

ชอบธรรม เนองจากประชาชนในประเทศเหลานนยงยดมนในขนบธรรมเนยม

ประเพณและความเชอแบบเกาทเขากนไมไดกบวถทางและวถชวตในระบอบ

ประชาธปไตยแบบตะวนตกหรอแบบสากล ดวยเหตน จงทาใหนกสงคมศาสตร

หลายสาขา จงไดรวมแรงรวมใจกนศกษาคนควาและวเคราะหหาคาตอบให

36 Ibid. p. 400.37 S.Huntington, The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century. Norman, OK: University of Oklahoma, 1991, pp. 22-49.

เสรน ปณณะหตานนท

41

38 Ibid.

แกคาถามทวา สภาวะหรอเงอนไขอะไรทจะทาใหการสถาปนาระบอบ

ประชาธปไตยเปนไปไดมากกวาเปนแตในนาม และอะไรคอความจาเปนทาง

สงคมทจะชวยใหระบอบประชาธปไตยดาเนนไปไดโดยไมตดขดและมความ

มนคง คาตอบทศกษาคนความาไดอย ในความหมายของปจจยและ

กระบวนการทเสนอมาในหวขอดงตอไปน คอ ปจจยทางวฒนธรรม ปจจยทาง

ดานเศรษฐกจ ระบบการเลอกตง การจดแจงทางรฐธรรมนญ (ประธานาธบด

vs. รฐสภา) ความสาคญของการมสวนรวมของพลเมองในประชาสงคม (civil

society) วธการทถกตองเหมาะสมในการทาใหโครงสรางของพรรคการเมองม

ผลตอการธารงรกษาความมนคงของระบบการเมอง ปจจยและกระบวนการทง

หลายทกลาวมาน ไมไดเกดขนในชวงเวลาขามคน ความพยายามทจะปลดแอก

ออกไปจากระบบอานาจนยม เพอความเปนประชาธปไตยประสบความลม

เหลวหลงจากเกดกลยทธหลายครงหลายหน จากการปฏวตใหญฝรงเศสในป

ค.ศ. 1789 จนถงการปฏวตในรสเซยเมอเดอนกมภาพนธป ค.ศ. 1917 จากการ

ชวงชงอานาจในประเทศทเกดใหม สวนใหญในอเมรกาใตในศตวรรษท 19

จนถงปรากฏการณอยางเดยวกนในแอฟรกาและเอเชยหลงสงครามโลกครงท

2 สาหรบความลมเหลวในเรองน Huntington ไดระบไววา 2 คลนแรกในการ

สรางประชาธปไตย กลบตดตามมาดวย “คลนตกลบ” เพราะระบบอานาจนยม

สามารถฟนตวขนมาไดอก38

ปจจยทางวฒนธรรมทนกวชาการมองเหนวา เปนพนฐานสาคญในการ

กอรางสรางสถาบนประชาธปไตยกคอ วฒนธรรมทางการเมองททนสมย ซง

ถอวาเปนวฒนธรรมสนบสนนทไมมในประสบการณในอดตของประเทศใน

“คลนทสาม” วฒนธรรมดงเดมของประเทศเหลานมทงทเปนจารตนยมและ

อานาจนยมททาใหประชาชนพลเมองผกตดอยกบความเชอและคานยมในเรอง

ดวงชะตา บญบารมทเปนผลกรรมจากชาตปางกอน เชอในเรองอานาจนอก

เหนอธรรมชาต ซงลวนแลวแตทาใหผคนทถกปกครองยอมรบชะตากรรมแต

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

42

โดยด พรอมทงคานยมทางสวนตวและทางสงคมทมาชวยเสรมแตงความเชอ

ในเรองเหลานน เชน การเคารพเชอฟงผ ใหญ ผมอานาจเหนอ39 การยด

มาตรฐานของผมอานาจในการวนจฉยความประพฤตและในการเลอกเปา

หมายทางสงคม

สาหรบวฒนธรรมทางการเมองทสนบสนนระบอบประชาธปไตยใน

ความเหนของนกวชาการรนปจจบน ไดแก การยอมรบของผนาทางการเมอง

และประชาชนพลเมองในหลกการเรองเสรภาพในการพด การเขยน การสอสาร

การรวมกลมตงองคการสโมสรหรอสมาคม การนบถอศาสนา การยอมรบสทธ

ของฝายตรงขามกบรฐบาล การยดหลกนตธรรม (rule of law) สทธมนษยชน

เหลาน เปนตน40 นอกจากนน นกวชาการยงขอใหตระหนกดวยวาบรรทดฐาน

ทกลาวมาแลวนนไมไดววฒนาการขนมาชวเวลาขามคน ความพยายามทจะ

ทาใหหลดพนจากระบอบอานาจนยมไปสระบอบประชาธปไตย ประสบความ

ลมเหลวกนมาแลวมากตอมาก ดงท Samuel Huntington ไดเสนอมาแลว

(1991, pp.17-21) และในเกอบทกหนทกแหงทมการสถาปนาระบอบ

ประชาธปไตย กระบวนการจะดาเนนไปทละขนตอน โดยทสทธของปจเจกชน

และสทธในการคดคาน หรอเปนฝายตรงขามจะคอยๆ ปรากฏขนมาใน

กระบวนการใหและรบทางการเมอง ทงนเพราะการไดรบชยชนะโดยสมบรณ

ของฝายใดฝายหนงเปนสงทเปนไปไมได หรอจะเกดขนไดกแคโดยเสยงตอการ

ทาลายสงตางๆ ทประกอบกนขนเปนตวสงคม41

ไมวาทไหนประชาธปไตยไมเคยไดพฒนาขนมาโดยการวางแผน มขอ

ยกเวนกแตประเทศทแพสงครามแลวถกยดครองโดยผชนะทเปนประเทศ

ประชาธปไตยอยางเชน กรณญปนและเยอรมน หลงสงครามโลกครงท 2 (ไม

นบเยอรมนตะวนออก) โดยทสหรฐอเมรกาผชนะสงครามเปนฝายบงการ

39 คานยมแบบไทยทคนเคยกนกม “เปนผนอยคอยกมประนมกร” “เดนตามหลงผใหญหมาไมกด” “อยาใฝสงใหเกนศกด” เหลาน เปนตน40 N. Bobblis, The Future of Democracy: A Defense of the Rules of the Game. Minneapolis, MN: University of Minnesota, 1987, pp. 63-78.41 R. Sklar, “Developmental Democracy,” Comparative Studies in Society and History, Vol. 29, 1987, pp. 686-714.

เสรน ปณณะหตานนท

43

จดการใหเปนประชาธปไตย สวนในกรณอาณานคมขององกฤษหลงจากไดรบ

เอกราชแลว กสามารถพฒนาประชาธปไตยได เพราะเหตทองกฤษไดปกครอง

อยางสรางสรรค เปดโอกาสใหชนพนเมองไดศกษาเรยนรและมประสบการณ

โดยตรงกบระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทเนนความสาคญ ปรชญา

และระบบการเมองแบบตะวนตกและระบอบการปกครองตนเอง

กลาวโดยทวไประบบประชาธปไตยจะพฒนาขนมาเปนขนตอน เรม

ตนดวยการใหสทธออกเสยงเลอกตง โดยมขอจากดอยบางในเรองทรพยสน

และ/หรอการรหนงสอ (อานออก เขยนได) ชนชนปกครองยนยอมอยางชาๆ ให

มวลชนเขาสระบบการเลอกตง แลวหลงจากนนกคอยๆ มขนตธรรม และ

สถาปนาสทธของการคดคานและการแขงขนกนอยางเสร 42

การศกษาเรองการเมองเปรยบเทยบเสนอแนะวา ยงแหลงทมาของ

อานาจ สถานภาพ และความมนคง รวมกระจกตวอยทรฐมากเทาไร การ

สถาปนาสถาบนประชาธปไตยกยงจะยากมากขนเทานน ภายใตสภาวะการณ

เชนนนการตอสชวงชงอานาจทางการเมอง กจะมความโนมเอยงทจะมลกษณะ

“zero-sum game” ทฝายชนะไดไปหมดและฝายแพเสยหมด ในทานอง

เดยวกน ยงรฐบาลกลางเปนทมาอนสาคญของเกยรตศกดและความไดเปรยบ

มากเทาใด ฝายผปกครองอานาจหรอพลงของฝายคานกยงจะหวงใหยอมรบ

กฎการแขงขนไดนอยลงเทานน และกยงยากทจะหวงใหความขดแยงทางการ

เมองนาไปสการโคนลมฝายทครองอานาจอยมากขนเทานน43

การศกษาเรองการเมองเปรยบเทยบยงชใหเหนดวยวา การพฒนา

ระบอบประชาธปไตยจะมโอกาสเปนไปไดมากทสด กตอเมอการปฏสมพนธ

ระหวางการเมองกบเศรษฐกจอยในขอบเขตจากด และแยกออกเปนเรองๆ ดง

เชนทปรากฏอยในสหรฐอเมรกาในชวงครงแรกของศตวรรษทแลว หรอกวานน

สาหรบประเทศตะวนตกอนๆ โอกาสดงกลาวจะมนอยกวา นาสงเกตวา

กระบวนการประชาธปไตยในประเทศยโรปตอนเหนอยงยอมใหกษตรยและ

พวกขนนางอามาตยรกษาสถานภาพของชนชนนาเอาไวได ถงแมวาอานาจจะ

42 D. Rustow, “Transitions to Democracy,” Comparative Politics. Vol. 2, 1970, pp. 337-340.43 Ibid., p. 357.

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

44

ถกตดทอนไปจนเกอบหมดแลว ในกรณของสหรฐอเมรกา ฐานะของรฐบาล

กลางไมไดเปนทมาอนสาคญของความรสกเปนเกยรต หรอภมใจทไดมโอกาส

เปนผปกครอง ดงนน ผทอยตรงศนยกลางจงสามารถทจะยอมหลกทางใหกลม

อนไดโดยงาย44

ปจจยหรอตวแปรทางดานเศรษฐกจ นกคดนกทฤษฎการเมองใน

สมยครสตศตวรรษท 19 ไดมองเหนความสาคญของปจจยทางเศรษฐกจทม

ตอการสรางและพฒนาระบอบประชาธปไตยกนมากอนแลว Karl Marx ถง

แมว าจะไมเป นนกประชาธปไตย แตกเชอว าระบอบสงคมนยมเปน

ประชาธปไตย เพราะเปนระบอบทสมาชกในสงคมมความเสมอภาค เขากลาว

ไวอยางชดเจนวา ความไมเทาเทยมกนอยางรนแรงมความสมพนธกบความ

ขาดแคลน และสงคมนยมภายในรฐทออนแอในทางการเมอง จะเกดขนไดก

แตโดยสงคมมความมงคงเทานน ความพยายามทจะเคลอนไหวไปสระบอบ

สงคมนยม ภายใตความขดสนในทางวตถยอมจะนาไปสความลมเหลวและ

การปราบปราม45 ในขณะทนกวชาการเชอสายขนนางชาวฝรงเศส ซงเปนนก

คดรวมสมยกบ Marx ไดวเคราะหไววา ความเทาเทยมกนในทางสงคมท

ประกอบไปดวยสถานภาพ และการใหความเคารพนบถอแกปจเจกบคคล โดย

ไมตองพจารณาสถานะทางเศรษฐกจของเขาวาเปนอยางไร จะเอออานวยให

เกดประชาธปไตยไดเปนอยางมาก46

นกสงคมศาสตรรนตอมา (ครสตศตวรรษท 20) หลายคน อยางเชน

Schumpeter ถอวาประชาธปไตยสมยใหมเปนผลตผลของกระบวนการ

ทนนยม47 Moore บอกวา เขาเหนดวยกบพวกมารคซสต แลวสรปไวสนๆ วา

“ไมมกระฎมพกไมมประชาธปไตย”48 สาหรบนกสงคมศาสตรรนปจจบนได

ศกษาพบวา ยงมความมงคงมากเทาไร และอตราการอยดกนดสงมากขนเทาไร

เสรน ปณณะหตานนท

44 Ibid., p. 362.45 K. Marx, Capital. Vol. 1. Moscow, Russia: Foreign Languages Publishing House, pp. 8-9.46 A.de Tocqueville, op.cit, Book 2, pp. 162-216. 47 P. Schumpeter, Ibid, p. 297.48 B. Moore, Social Origins of Dictatorship and Democracy: Lord and Peasant in the Making of the Modern World. Boston, MA: Beacon.

45

กยงจะมความสมพนธกบการปรากฏตวของสถาบนประชาธปไตยมากขน

เทานน49 นอกเหนอไปจากผลกระทบโดยความมงคง และการแบงชวงชนใน

ทางเศรษฐกจแลว นกสงคมศาสตรรนปจจบนกยงเหนดวยกบ Tocqueville ใน

เรองทวาความเสมอภาคทางสงคม จะเอออานวยใหเกดประชาธปไตยไดเปน

อยางมากอกดวย50 รวมความไดวาการทประชาธปไตยใหมสวนใหญขาด

เสถยรภาพ เปนเพราะสภาพทางสงคมขาดความเสมอภาคดงกลาว แมวาจะ

เปนเงอนไขขนตาสดกตาม

ในชวงปลายศตวรรษท 20 เปนตนมา นกวชาการทสนทดในเรอง

ประชาธปไตยไดศกษาวเคราะหความสมพนธระหวางตวแปรทางเศรษฐกจ

ทนนยมอตสาหกรรมและตลาดกนมากขน Glassman ผเชยวชาญเรองเมอง

จนไดเสนอผลงานไววา “พวกมารกซสตนกเศรษฐศาสตรทนนยมแบบเกา และ

แมกระทงผทเลอมใสระบอบกษตรยเอง กยอมรบความเชอมโยงเปนอยางมาก

ระหวางประชาธปไตยกบทนนยมอตสาหกรรม51 สวน Berger ทเปนนกวชาการ

ฝายอนรกษนยมไดบนทกไววา ในขณะทไมมกรณประชาธปไตยทางการเมอง

ทไมเปนระบบเศรษฐกจตลาด แตกมมากมายหลายกรณทเศรษฐกจตลาดไม

เปนประชาธปไตย ดงนน จงลงความเหนไดวา ลทธทนนยมเปนเงอนไขท

จาเปนตลอดมา แตไมไดเปนเงอนไขทเพยงพอสาหรบการเปนประชาธปไตย52

สาหรบกรณน Diamond และคณะกไดเคยรายงานใหทราบวา ประเทศ

ประชาธปไตยทมความกาวหนามากทสด (ในกลมประเทศเดยวกน) ในการ

พฒนาทนนยม (พจารณาจากขนาดของตลาดในเศรษฐกจและความเปน

เอกเทศของชนชนประกอบการ) ลวนแตเปนประเทศทไดเปดรบความกดดน

มากทสด เพอการเปนประชาธปไตย 53

49 M.S. Lipset, et al. “A Comparative Analysis of the Social Requisites of Democracy.” International Social Science Journal. Vol. 45, 1993, pp. 155-175.50 Tocqueville, Ibid., Vol. 2, pp. 162-216. G. Sartori. The Theory of Democracy Revisited, NJ : Chatham House, 1987, pp. 343-345. R. Dahl, Polyarchy : Participation and Opposition, New Haven, CT : Yale University 1971, pp. 85-104.51 R. Glassman, China in Transition: Communism, Capitalism and Democracy, Westport, CT: Praeger, 1995, p. 65.52 P. Berger, “The Uncertain Triumph of Democratic Capitalism,” Journal of Democracy, 1992 Vol. 3 (3), p. 9.53 L. Diamond et al. Democracy in Developing Countries: Africa, (eds.) 1988. Boulder, CO: Lynne Rienner, p. xxi.

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

46

อกประเดนหนงทนาสนใจ ไดแก คาถามทวา ทาไมประเทศหรอสงคม

ทนนยมบางแหงไมสามารถเปนประชาธปไตยไดเลย Waisman ซงเปนนก

วชาการผเชยวชาญในเรองการเมองของประเทศในทวปอเมรกาใตไดใหคาตอบ

ไววา การมกรรมสทธในทรพยสนสวนบคคลทเปนวถทางในการผลต ไมเพยง

พอทจะสรางประชาธปไตยใหเปนสถาบนได เขามองวาการมเศรษฐกจตลาด

ทมนคงแขงแรงเปนสงจาเปน แตการทรฐเขาไปแทรกแซงสรางขอจากด และ

การทรฐเสรมสราง Autarchy ซงหมายถง เศรษฐกจทเพยงพอในตวเองท

เปนการจากดการแขงขนในตลาด กจะเปนเหตททาใหอานาจนยมแพรหลาย

ตลาดเศรษฐกจอสระตองการประชาธปไตยฉนใด ประชาธปไตยกตองการ

ตลาดอสระฉนนน54

ในขณะทการเคลอนไหวไปสเศรษฐกจตลาด และการเตบโตของชนชน

กลางทเปนอสระไดทาใหอานาจของรฐถกตดทอนลงไป ในขณะเดยวกนกบท

สทธมนษยชนและหลกนตธรรมไดรบการขยายออกไปอยางกวางขวาง ฝายผใช

แรงงาน โดยเฉพาะอยางยงในประเทศตะวนตกไดเรยกรองใหมการขยายขอบเขต

ของการมสทธออกเสยงเลอกตงและสทธของพรรคการเมอง55 ตอมา Stephens

ไดบนทกไววา “การพฒนาทนนยมมความสมพนธกบการเกดประชาธปไตย สวน

หนงเปนเพราะการพฒนานนๆ ไปมความสมพนธกบการแปรสภาพโครงสรางนน

สงคมททาใหผใชแรงงานมความเขมแขงมอทธพลมากขน” 56

การบรหารรฐการหรอราชการแผนดนอยางโปรงใสกมความสมพนธ

กบการเสรมสรางประชาธปไตยอยไมนอย ประเทศทประสบความลมเหลวใน

เรองประชาธปไตยอยางเหนไดชดกเพราะมปญหาในเรองการบรหารงานอยาง

ไมถกตองทานองคลองธรรม การทจรตฉอราษฎรบงหลวงมกจะเปนเนอในของ

54 C. Waisman, “Capitalism, The Market and Economy,” in Reexamining Democracy, ed. By G. Mars and Diamond. Newbury Park, CA: Sage, 1992, pp. 140-155.55 D. Rueschemeyer et al. Capitalist Development and Democracy. Chicago, ILL: University of Chicago, 1992, pp. 97-98, 140, 143.55 J. Stephens, “Capitalist Development and Democracy: Empirical Research on the So-cial Origins of Democracy,” in The Idea of Democracy, ed. by D. Copp et al. Cambridge, England: Cambridge University, 1993, pp. 409-447.

เสรน ปณณะหตานนท

47

ระบบทตงอยบนพนฐานของความยากจน (เปนคนละเรองกบการกระทาผด

ของพวกชนชนนาในสงคมประชาธปไตยเตมใบ) Klitgaard ไดเสนอแนะวธ

แกไขไวหลายประการดวยกน

ประการแรก รฐจะตองจดสรรทรพยากรทตวควบคมอย อยางเชน งาน

อาชพ สญญาตางๆ และเงนการลงทน โดยจะตองไมใชหลกเลอกปฏบตสนอง

ประโยชนเฉพาะสมครพรรคพวก ประการทสอง รฐตองพยายามกาจดเครอขาย

สวนตวบคคล ไมใหมอทธพลเหนอการจดสรรทรพยากร ทรฐควบคมอยหรอใช

อทธพลได และประการทสาม พยายามออกกฎหมายและวางบรรทดฐาน เพอ

ลดผลกระทบจากเครอขายสวนบคคล ออกกฎทบงคบใชมาตรฐานของ ระบบ

คณธรรม ไมยดตวบคคล อยางไรกตามควรจะไดตระหนกวา สงทพงปรารถนา

เหลานตองใชเวลาอนยาวนานกวาจะบรรลความเปนสถาบนได สาหรบประเทศ

ทยากจนเปนทรกนอยแลววา การเปลยนแปลงทเสนอแนะมาแลวนนจะขดกบ

จารตประเพณและความตองการของประชาชน ดงนน จงหวงผลไดยาก แตถง

กระนนกตาม ไอเดยทไดพสจนกนมาแลววาใชไดกคอ ยงรฐควบคมโดยตรง

ตอทรพยากรทางเศรษฐกจนอยเทาไร กยงมความเปนไปไดทจะมรปแบบการ

บรหารการปกครอง (polity) ทเปนอสระ 57

ดวยขอเสนอแนะพรอมทงเหตผลดงทกลาวมาแลว การใหเศรษฐกจ

ตลาดมการแขงขนกนอยางถกตองเหมาะสม จงเปนเรองทมความสมเหตสม

ผลเพยงพอทจะยอมรบไดทงในทางสงคม (วทยา) และในทางการเมอง และ

ถอไดวาเปนวธทดทสดสาหรบการลดผลกระทบของเครอขายเลอกทรกมกทชง

ขอบเขตของพลงตลาดยงกวางขวางมากเทาไร กยงจะทาใหชนชนนาพวกทม

เอกสทธในการเขาถงอานาจและทรพยากรของรฐมทยนนอยลงเทานน อยางไร

กด นอกเหนอไปจากการจากดอานาจของรฐแลว ยงจะตองขยายมาตรฐาน

ของความถกตองทานองคลองธรรม แลวปลกฝงลงไปในรฐบาล หรอระบอบ

การปกครองของประเทศใหมและยากจน ตลอดจนจดใหมมาตรฐานทสามารถ

ดาเนนการไดโดยตรง ในการจดสรรการใหความชวยเหลอ การใหสนเชอ และ

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

57 R. Klitgaard, “Strategies for Reform” Journal of Democracy. 1991, Vol. 2 (4), pp. 86-100.

48

ทมาทางอนของเงนทนจากภายนอก การกระทาทวามานจะสะดวกยงขน ถา

เปนการบรหารโดยขาราชการพลเรอนทคดสรรมาดวยระบบคณธรรม

นาสงเกตวาประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกา ตองใชเวลาหลาย

ทศวรรษในการปฏรประบบขาราชการพลเรอนของตน รวมทงหลายประเทศใน

ยโรปตะวนตกดวย58

ศาสนาในกรอบของวฒนธรรมและประชาธปไตย นกสงคมวทยา

การเมองไดศกษาวเคราะหขอมลหลกฐานตางๆ ทแสดงใหเหนวา จารต

ประเพณทางศาสนาเปนปจจยสาคญในการตดสนวาสงคมใดจะเปน

ประชาธปไตยไดหรอไม เปนไดมากหรอนอย โดยเฉพาะอยางยงจารตประเพณ

ไดมบทบาทสาคญในการเปลยนรปจากระบอบการปกครองแบบเดมไปส

ระบอบประชาธปไตย หรอไมกเปนอปสรรคสาคญตอการสรางประชาธปไตย59

ยอนหลงไปในอดตผลงานวจยในเรองนแสดงวามหลายศาสนาหลายนกายม

ความสมพนธในเชงลบกบประชาธปไตย อยางเชน ศาสนาครสตนกาย

โรมนคาทอลก นกายออรโธดอกซ ศาสนาอสลาม และลทธขงจอ เปนตน ใน

ทางกลบกน นกายโปรเตสแตนต มความสมพนธในเชงบวกกบประชาธปไตย

โดยมคาอธบายความแตกตางไววา เปนเพราะ (1) นกายโปรเตสแตนตเนนใน

เรองการพงพาตนเอง (ปจเจกชนนยม) มากกวา และ (2) ศาสนาและนกายอนๆ

ทนามาเปรยบเทยบนนมความสมพนธใกลชดกบรฐ Tocqueville เปนผหนงท

ไดกลาวยาวา การสรางประชาธปไตยจะกระทาไดเปนอยางด ถาแยกความเชอ

ทางศาสนาออกจากความเชอทางการเมอง ซงจะทาใหจดยนทางการเมองไม

จาเปนตองเปนไปตามคาบงการอนเดดขาดททางฝายศาสนาไดกาหนดไว60

58 M. Johnston, “Historical Conflict and the Rise of Standards,” Op.cit., pp. 48-60. มเพยงเกาหลใตประเทศเดยวทประสบความสาเรจในเวลาอนสน59 Huntington, Op.cit 1993 pp. 25-29.60 Tocqueville, Ibid., 1954.

เสรน ปณณะหตานนท

49

นกวชาการตงแตสมย Tocqueville มาจนถงทศวรรษท 70 (ศตวรรษ

ท 20) ไดศกษาพบวาในบรรดาประเทศตางๆ ในทวปยโรปและอาณานคมโพน

ทะเลของพวกเขา ประเทศโปรเตสแตนตประสบความสาเรจในการสราง

ประชาธปไตยไดมากกวาประเทศคาทอลกโดยพจารณาไดจากการเปรยบเทยบ

องกฤษและสหรฐอเมรกากบฝรงเศสและสเปน และในบรรดาอาณานคมของ

แตละฝาย นอกจากนนยงมคาอธบายวา เหตทนกายโรมนคาทอลกขาดแรง

ผลกดนใหเกดประชาธปไตย เพราะเหตทเสนแบงระหวางเรองทางโลกกบเรอง

ทางธรรม เปนเสนทบางมากทาใหเกดความสบสน มการปกครองตามลาดบ

ชนและอานาจนยมในทางจตใจ61 ในขณะท Huntington ชใหเหนวาประเทศ

คาทอลกไดมบทบาทสาคญชวยใหสามารถสถาปนาประชาธปไตยในกลม

ประเทศ “คลนทสาม” ในชวงทศวรรษท 70 และ 80 สะทอนใหเหนวามการ

เปลยนแปลงในลทธศาสนา ในการเพมแรงดงดดใจ และในขอผกมดทางสงคม

และการเมอง นอกจากนนประเทศคาทอลกหลายประเทศทหลดพนไปจาก

อทธพลของลทธเผดจการฟาสซสต และสามารถพฒนาเศรษฐกจไดอยางนา

พงพอใจ กสามารถพฒนาประชาธปไตยไดมากทเดยว อยางเชน อตาล สเปน

ชล บราซล เปนตน62

ในทางกลบกนรฐมสลม (โดยเฉพาะอยางชาตอาหรบ) ไมไดเขาไปม

สวนรวมในคลนลกทสามของประชาธปไตย เกอบทงหมดยงคงตดอยในอานาจ

นยมอยางเครงครด และยงสงสยกนวาจะมโอกาสเปนประชาธปไตยไดหรอ

“ในเมอความหมายของอสระเสรในทางการเมองยงยอมรบกนนอยมาก .......

เพราะยงเปนสงแปลกปลอมสาหรบศาสนาอสลาม”63 Lewis บรรยายความ

สมพนธระหวางความเชอของชาวมสลมกบการบรหารการปกครองไววา

“รฐอสลามโดยหลกการแลวเปนการปกครองโดยกลมบคคลทางศาสนา

61 K. Bollen, “Political Democracy and the Timing of Development.” American Sociological Review, Vol. 44, 1979, pp. 572-587.62 Huntington, Op.cit, 1991, pp. 77-85.63 P. Vatikiotis. Islam and the State. London, England: Croom Helm, 1988 p. 118.

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

50

(Theocracy) โดยหลกการแลวรฐเปนรฐของพระผเปนเจา......... เพราะฉะนน

จงไมนาจะสงสยวา ทาไมประวตศาสตรของรฐอสลาม จงเปนระบอบการ

ปกครองทผนามอานาจเกอบเดดขาดและไมจากด (อตตาธปไตย)64

ความเปราะบางของประชาธปไตยในรฐอสลาม มความคลายคลงกบ

ของออรโธดอกซครสเตยน โดยเหตทตางกไมสามารถแยกตวการเมองออกมา

จากศาสนาได อยางเชนกรณประเทศรสเซยกบประเทศบรวารในยโรปตะวน

ออกทศาสนามบทบาทสาคญอยเสมอตลอดมา ไมวาจะเปนการปกครองภาย

ใตระบอบ Tsar หรอสหภาพโซเวยต วดในนกายออรโธดอกซ ไมมบทบาทอยาง

จรงจงในการปกปองคมครองสทธมนษยชน หรอมขนตธรรมตอความเชอของ

ศาสนาอน65

สาหรบลทธขงจอ Huntington ไดรายงานไววา ในบรรดานกวชาการ

ดวยกนไมปรากฏวามความไมเหนพองตองกนในขอเสนอทวา ลทธขงจอ

แตดงเดมมลกษณะไมเปนประชาธปไตยหรอตอตานประชาธปไตย66 Pye ชให

เหนความคลายคลงกนระหวางความเชอของผนบถอลทธขงจอกบผนยมลทธ

คอมมวนสตในเรองสทธอานาจทจะวางอานาจบาทใหญ และทง 2 พวกนม

ความเดดขาดเทาเทยมกนในการยดหลกความผกขาดของระบบราชการ ทง

ลทธเหมาและขงจอตางกเนนยาอยางชดแจงในปญหาความสงบเรยบรอยและ

การใชสทธอานาจ67 มเพยงประเทศญปน ซงเปนประเทศทสดสวนของผนบถอ

ลทธขงจอน อยทสดสามารถดารงประสบการณการปกครองระบอบ

ประชาธปไตยกอนป ค.ศ. 1990 ถงแมวาประชาธปไตยในประเทศนจะเปน

ผลตผลของการทถกอเมรกนยดครองและจดใหมรฐธรรมนญทลมลางอานาจ

นยมของกองทพลงไปได

64 B. Lewis, “Islam and Liberal Democracy,” Atlantic Monthly. 271 (2), 1993, pp. 89-98.65 A. Kazancigil, “Democracy in Muslim Lands,” International Social Science Journal. Vol. 43, 1991, pp. 343-360.66 Huntington, Op.cit, 1991, p.15.67 L. Pye, The Spirit of Chinese Politics. Cambridge, MA: Massachusetts Institute of Technology, 1968, p.16.

เสรน ปณณะหตานนท

51

สวนประเทศอน เชน เกาหลใต สงคโปร และไตหวนทเคยปกครองดวย

ระบอบอตตาธปไตย กสามารถพฒนาประชาธปไตยได หลงจากประสบความ

สาเรจในทางเศรษฐกจไดอยางรวดเรว จนกระทงทกวนนถอไดวาเปน NICS

และในกรณเชนนกเปนเครองสะทอนใหเหนวาการเปลยนแปลงในทาง

เศรษฐกจมผลกระทบตอระบบการเมองในลกษณะทบอนทาลายลทธอตตา

นยมลงได สาหรบประเทศจนในปจจบนแมจะยงปกครองดวยระบอบ

คอมมวนสต แตในดานเศรษฐกจปรากฏชดวาจนไมไดมองทนนยมวาเปนสง

เลวรายเหมอนเมอกอน แตกลบใชวถทนนยมตะวนตกพฒนาเศรษฐกจของ

ประเทศไดสาเรจอยางนาทง จนทาใหหวงไดวาในอนาคตอนไมยาวไกลน คงจะ

ไมมนกวชาการคนใดเชออกตอไปวาประชาธปไตยในจนเปนเรองเกนความคาด

หมาย และสาหรบกรณเอเชยตะวนออกนน เราสามารถสรปไดวาประชาธปไตย

ในประเทศนยมลทธขงจอ นอกจะเปนไปไดแลวยงใชการไดอยางจรงจงอกดวย

สาหรบกรณประเทศอนเดย กอนทจะไดรบเอกราชองกฤษไดใหโอกาส

คนชนนาของอนเดยไดเรยนรและปฏบตโดยตรงกบระบอบประชาธปไตยมา

กอนเปนเวลาอนยาวนาน กบทงศาสนาฮนดไมไดเปนปจจยขดขวางหรอถวง

การสรางประชาธปไตย เพราะเหตทเอกลกษณทางวฒนธรรมฮนดไมไดมความ

ผกพนอยกบกรอบทางการเมอง ทาใหกระบวนการทนาไปสความทนสมยไม

ถกขดขวางจากการเอนเอยงไปทางจารตประเพณของวฒนธรรมฮนด นอกจาก

นนโครงสรางทางสงคมยงประกอบไปดวยประชากรทหลากหลาย ภาษาและ

วฒนธรรมยอยทเขาลกษณะพหภาพ (pluralistic structure) ทาใหไมเกดการ

รวมศนยอานาจไว ณ ทเดยว มคานอานาจซงกนและกนทจะทาใหการเปลยน

ถายอานาจเปนไปอยางราบรนตามแบบประชาธปไตยตะวนตก ในขณะท

ประเทศปากสถานทแยกตวออกไปจากอนเดยเปนประเทศมสลม อทธพลจาก

ศาสนาอสลามมสวนทาใหการสรางและพฒนาระบอบประชาธปไตยดาเนนไป

อยางลมๆ ดอนๆ

ไมปรากฏวามผลงานทางวชาการทใหรายละเอยดในเรองบทบาทของ

พทธศาสนาในการสราง หรอเปนอปสรรคตอระบอบประชาธปไตย ประเทศท

มประชากรสวนใหญเปนชาวพทธนบถอนกายเถรวาท ไดแก ไทย พมา ศรลงกา

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

52

สวนนกายอนกนบถอกนอยในประเทศญปน ไตหวน เกาหลใต เปนตน อยางไร

กตาม นกสงคมวทยาชอ Norman Jacobs ไดเคยเขามาศกษาวเคราะหวา

ทาไมประเทศไทยจงทาไดแคความทนสมย (modernization) ไมสามารถ

พฒนาใหเจรญรงเรองได (development) เมอเทยบกบญปนทสามารถพฒนา

กาวไกลถงขนเปนมหาอานาจ ทงๆ ทนกวชาการชาวตางชาตในชวงศตวรรษท

19 ไดทานายไววา ประเทศสยามจะพฒนารงเรองในขณะทประเทศญปนไมม

ทาทวาจะทาได มหนาซายงมนกวชาการชาวยโรปคนหนงใหคาแนะนาวาให

สงทมงานมายงประเทศไทย เพอทจะไดเรยนรความลบบางอยางทมคาในดาน

การพฒนา

ถงแมวาผลงานของ Jacobs จะไมเกยวของโดยตรงกบการพฒนา

ระบอบประชาธปไตยในประเทศไทย แตกไดใหขอมลและการวเคราะหสภาพ

การพฒนาสงคมวามเรองการเมอง การปกครองเกยวของอยดวยเหมอนกน

ดงเชน ขอความตอไปน “คนทมความรดวยเชาวนปญญามากกวากคอ คนทม

ศลธรรมเหนอกวา ดงนน คนทมความรดวยเชาวนปญญาจงมคาเทากนกบ

ความบรบรณทางศลธรรม......และเพราะเหตทคนธรรมดา (ฆราวาส) ทมความ

รและศลธรรมเหนอกวา โดยปกตแลวจะอยในแวดวงการบรหารการปกครอง

จงทาใหศาสนามความสมพนธกบผนาทางการเมองของสงคมในลกษณะของ

การใหความรบรอง ถาไมถงกบเขาไปชวยเหลอโดยตรงอยางแขงขนในภารกจ

ทจะชวยธารงรกษาศลธรรมจรรยาเอาไวไดอยางแนนอน......ในขณะเดยวกน

กบทผมสทธอานาจทางการเมอง กจะสนบสนนใหองคการทางศาสนาทาหนาท

รกษาประมวลศลธรรมจรรยาของสงคม ดงนน จงจะไมมองคกรทางศาสนาใด

ดาเนนภารกจขดแยงกบผมสทธอานาจ องคกรตางๆ ในพทธศาสนาไมไดใสใจ

ในความแตกตางของไอเดย ดงนน จงไมมคอรทจะตองเอาชนะคะคานกน และ

นกเปนเหตทาใหพทธศาสนามขนตธรรมสง” 68

68 N. Jacobs., Modernization Without Development: Thailand as an Asian Case Study, N.Y.: Praeger Publishers, 1971, p. 20.

เสรน ปณณะหตานนท

53

คานยมทางศาสนามไดตอตานการผกขาดของชนชนนาในเรองการ

บงคบ (sanction) ระเบยบสงคมทเปนอย ตลอดจนการเปลยนแปลงตางๆ

เพราะถอวาเปนสทธเปนความรบผดชอบและความสามารถในการตดสน

วนจฉยของปญญาชนชนนาทมคณธรรม (ไดปกครองประเทศเพราะเปนคนด

มศลธรรม) ปญหาในทางการบรหารการปกครองเกดขน เพราะเปนความลม

เหลวของตวบคคลในดานศลธรรมจรรยา ดงนน ตองแกไขดวยการขบไลคนไม

ดออกไป ยงกวาทจะใหพจารณาวามความบกพรองหรอผดปกตในเนอหา และ/

หรอกระบวนวธดาเนนการหรอไม ดงนน การเสนอมาตรการใหมทไมเคยทามา

กอน ทอาจมผลกระทบตอระเบยบสงคมทเปนอย จงไมแนวาจะเปนทยอมรบ

หรอไม69

พจารณาจากความเชอในทางศาสนา ระเบยบทางการเมองกคอ

ระเบยบในทางศลธรรม สงคมถกครอบงาโดยกฎทางศลธรรม รฐถกสรางขนมา

ดวยวตถประสงคสาคญ คอ การสรางความมนใจไดวาสามารถธารงรกษากฎ

ทางศลธรรมไวได ถาผมสทธอานาจในทางการเมองธารงรกษากฎทางศลธรรม

ไวได ประชาชนกจะชนชมยนด ถาทาไมไดสงคมกจะชะงกงน ถาจะใหสภาวะ

ทางการเมองสงเสรมสนบสนนศลธรรมจรรยา กตองแนใจไดวาผทจะมอานาจ

วนจฉยตดสนเปนคนดมศลธรรม Jacobs70 กลาวยาวา เมอสงคมโทษวาปญหา

ทางการเมองการปกครองเกดขนเพราะนามอของคนไมมศลธรรมจรรยา และ

จะตองแกไขโดยหาคนดมาแทน ไมจาเปนตองพจารณาในเรองอนอยางเชน

โครงสรางทางสงคมทางการเมอง โครงสรางความสมพนธระหวางผปกครอง

กบผใตปกครอง กระบวนการและกรรมวธในการบรหารงาน และเมอเปนเชน

นแลว การพฒนาการเมองกจะไมเกดขน หรอเกดขนไดยาก คงทาไดแคทาให

การเมองมความทนสมย โดยรบเอารปแบบของชาตตะวนตกมาใช แตละเลยใน

เรองเนอหาสาระ เพราะมองไปวาจะขดแยงกบขนบธรรมเนยมประเพณตลอด

จนคานยมแบบไทยๆ

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

69 Ibid., chap. 270 Ibid.

54

ขอมลและการวเคราะหของ Jacobs ฉายภาพใหเหนความสมพนธ

ระหวางพทธศาสนากบชนชนนา และสถาบนทางการเมองของไทยในชวง

ศตวรรษท 19 เรอยมาจนถงกลางทศวรรษท 20 ในลกษณะทฝายศาสนาม

บทบาทจากดวงอยแคในเรองพธกรรมทางศาสนา และการอบรมสงสอนศล

ธรรมจรรยาเปนสาคญ และไมปรากฏวาฝายศาสนจกรแสดงทาทขดแยง หรอ

แมกระทงตอตานฝายราชอาณาจกร มแตความรวมมอสนบสนนซงกนและกน

ทงสองฝาย ตามจารตประเพณทสบทอดตอๆ กนมา ไมวาฝายบานเมองจะ

ถกปกครองโดยกองทพหรอกลมคนทกองทพเลอกมา ฝายศาสนากไมแสดง

ปฏกรยาในทางลบออกไป ทงนเพราะคณะทหารทยดอานาจไดจะอางความ

เปนรฏฐาธปตย และความชอบธรรมตามหลกศาสนาในเรองการแกไขปญหา

ดวยการขบไลคนไมดไมมศลธรรมออกไป แลวสถาปนาคนดเขามาปกครอง

แทนท อกทงยงอางความเชอทางศาสนาทวา พวกเขาเขาสอานาจไดกเพราะ

ผลบญคณงามความดทไดสรางสะสมไวในอดต/หรอแมกระทงในชาตกอน และ

ผลบญนเองทสรางความชอบธรรมใหแกพวกเขาไดมอานาจปกครอง เพอทจะได

ธารงรกษามาตรฐานทางศลธรรมจรรยาเอาไว และดารงอยในฐานะผนาในทาง

ศลธรรมดวย71

การยกเอาเรองคนด (แมจะไมไดระบวามศลธรรมจรรยาดวย) มาสนบ

สนนความเชอทวา บานเมองจะเปนระเบยบเรยบรอย ประชาชนอยเยนเปนสข

กเพราะไดคนดมาปกครองประเทศ ยงปรากฏใหไดเหนและไดยนกนอยตลอด

มาจนตราบเทาทกวนน ถา Jacobs ไดกลบศกษาเพมเตมอก เขากคงดใจทผล

งานของเขาในสวนนยงคงใชไดดในสภาพการณปจจบนของ ประเทศไทย อนง

ผเขยนขอตงขอสงเกตวา หลงจากการเคลอนไหวของคณะสงฆไทยในการตอ

ตานการทาแทงเมอประมาณ 20 ปมาน องคการสงฆและพระภกษสงฆโดย

ทวไปกมไดกาวลวงเขามามบทบาททางการเมอง ยงคงรกษาความสมพนธแบบ

“ถอยทถอยอาศยกน” กบฝายอาณาจกรและยงคงยนยนขออางเดมทวา “......

ไมใชกจของสงฆ” ไวไดอยางมนคง อยางไรกด การเรยกรองใหมประชาธปไตย

71 Jacobs, Ibid, Ch. 10.

เสรน ปณณะหตานนท

55

72 Economist, “Aid for Africa: If you are Good,” May 29, 1993, p. 46.73 S.M. Lipset, “Conditions of the Democratic Order and Social Change,” in Studies in Human Society: Democracy and Modernity, ed. by S.N. Eisen Stadt, N.Y.: E.J. Brill, 1992, pp. 1-14. และ Lipset, “The Centrality of Political Culture,” Journal of Democracy. Vol 1 (4), 1990, pp. 80-83.

ทแทจรง โดยการยบสภาคนอานาจใหแกประชาชน ตลอดจนการบรรจไวใน

รฐธรรมนญใหพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาต มพระสงฆจานวนหนงรวม

เรยกรองรวมอยดวย แลวตามมาดวยกจกรรมการเสวนาตอตานลทธสนตอโศก

การปราศยทางสอมวลชนและบนเวททจดขนโดยกลมชนทชมนมทางการเมอง

อานแถลงการณรวมกบฝายประชาชน รวมทงรวมเดนขบวนดวยในบางโอกาส

อยางไรกตาม การตนตวในทางการเมองทกลายเปนกจของสงฆไปบาง ไมได

รบการตอบสนองจากฝายการเมอง เพราะพระสงฆทมบทบาทดงกลาวเปนพระ

“ลกวด” เสยเปนสวนใหญ และมจานวนไมมากพอทจะสรางความหวนไหวให

แกผมอานาจทางการเมองได ทางฝายองคกรสงสดทางศาสนาและเถระชน

ผใหญกไมเหนดวยกบกจกรรมเหลานน ดงนน จนกระทงทกวนน ยงไมมหลก

ฐานอะไรเพยงพอทจะแสดงวาพทธศาสนาจะมสวนรวมเปนแรงผลกดนอน

สาคญ ใหมการเปลยนแปลงไปสระบอบประชาธปไตยทแทจรง เหมอนกรณ

ขององคสนตะปาปาจอหน ปอลท 2 แหงประเทศโปแลนด ทมบทบาทสาคญ

ในการปลดแอกประเทศออกจากการครอบงาของลทธคอมมวนสตได และได

ชวยพฒนาสถาบนประชาธปไตยทคอนขางมนคงมาไดจนทกวนน

ปจฉมกถา รฐบาลในหลายประเทศทระบอบประชาธปไตยมนคง และ

องคการทไมใชรฐบาลเกอบทงหมด ทอทศตวและสรางผลงานดานมนษยธรรม

และสทธมนษยชน ตางกไดดาเนนการและใหความชวยเหลอในเรองเงนทนไป

ในการสรางและธารงรกษาพลงประชาธปไตย ในประเทศทเพงจะมเสรในการ

เรยกรองประชาธปไตย รวมทงกดดนใหประเทศทปกครองดวยระบบอานาจ

นยมเปลยนแปลงสงคมมาเปนประชาธปไตย72 นอกจากนน องคการระหวาง

ประเทศสานกงานและหนวยงานจานวนมาก อยางเชน NATO EU World Bank

และ IMF ตางกตงเงอนไขสาหรบการจะเปนสมาชก หรอการจะไดรบความชวย

เหลอไววาจะตองมระบอบประชาธปไตยเปนหลกในการปกครองประเทศ ไมม

อานาจนยมมาปะปนอยดวย ยดถอผลประโยชนและคานยมภายในกรอบของ

ประชาธปไตย จะตองมาจากภายในสงคมนนๆ เอง 73

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

56

ถงแมนกวชาการจะเหนพองตองกนวา สงทประเทศประชาธปไตยใหม

ทงหลายตองการเหนอสงอนใด ในอนทจะมความชอบธรรมในการปกครองก

คอ สมรรถภาพ และความสามารถทจะนาโครงการและแผนงานประชาธปไตย

มาปฏบตใหบงเกดผลอยางจรงจง โดยเฉพาะอยางยงในแวดวงทางเศรษฐกจ

และในทางการเมองการปกครองดวย กลาวอกนย หนงกคอ ถาประเทศ

ประชาธปไตยใหมสามารถเคลอนทไปในเสนทางการพฒนาเศรษฐกจได กยอม

มโอกาสทจะทาใหสภาวการณทางการเมองสงบราบรนได ถงกระนนกตามไดม

การชใหเหนวา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางรวดเรว อาจจะสงผลในทาง

ลบจนทาใหสงคมไรเสถยรภาพได หรอแมกระทงอาจบอนทาลายเสถยรภาพ

ทางการเมองไดดวย อยางเชน Diamond ไดใหขอมลเกยวกบแอฟรกาไววา

“การปรบปรงโครงสรางทางเศรษฐกจทยดเยยดความเจบปวดระยะสนไดเปน

อยางมาก จะสามารถสมานกบประชาธปไตยไดหรอ”74

ในกรณของโซเวยตรสเซย ผเขยนยงจาไดวา อดตอาจารยอาวโสของ

คณะรฐศาสตร จฬาฯ ทานหนง (รศ. ปทมพร วชรเสถยร) ไดเคยใหความเหน

ในการสนทนาสวนตวครงหนงวา ความพยายามของผนารสเซยในการปฏรป

เศรษฐกจและสงคมถอวา Perestroika จะตองมากอนเสรภาพในทางการเมอง

(Glasnost) แตในทางความเปนจรงมหลกฐานแสดงใหเหนวา Perestroika ม

ทางเปนไปไดมากกวา โดยไมตองม Glasnost โดยเฉพาะอยางยงในสงคมหรอ

ประเทศทยากจน

ทางดานผลงานวจยทไดตพมพมาแลว ไดศกษาพบวาตวแปรอสระท

อธบายกระบวนการประชาธปไตยมถง 27 ตว จงมการนาไปเทยบเคยงไดอยาง

เหมาะสมกบงานวจยทางดานการแพทยทรายงานวา สถตเรองความนาจะเปน

(probability) ทไดจากจานวนผปวยหลายพนราย ไมสามารถจะบอกแพทยได

วา ควรจะทาอยางไรกบรายทอยในการดแลรกษาในขณะใดขณะหนง75

74 L.D. Diamond, Economic Development and Democracy Reconsidered in Reexamining Democracy ed. by G. Marks and Diamond, 1992, p. 41. และ M. Olson, “Rapid Growth as a Destabilizing Force” Journal of Economic History, Vol. 23, pp. 453-472.75 S. Huntington, Op.cit., 1991, pp. 37-38.

เสรน ปณณะหตานนท

57

76 de Tocqueville, Op. cit., 1856 (1954) Vol. 1, pp. 6-13.

ถงแมนกวชาการจะสามารถลงความเหนเปนหลกทวไปไดจากผลสรป

ในงานวจยคนควาวา ผลในทางเปนคณของการพฒนาเศรษฐกจ ไมจาเปนตอง

บงเกดขนในประเทศนนประเทศนโดยเฉพาะ และความพยายามทจะพฒนา

ประชาธปไตยดวยโครงการ หรอแผนงานทบงเอญไปทาใหเสยระเบยบใน

แบบแผนการดาเนนชวตของประชาชน และทาใหเกดการเปลยนแปลงในความ

สมพนธทางสงคมทไมพงประสงค ตลอดจนเปลยนระดบความคาดหวงของ

พวกเขา ลวนแลวแตจะทาใหประชาชน (ทอาจจะเปนสวนใหญ) ลอแหลมทจะ

ถกชกจงใหเขาไปรวมการเคลอนไหวแบบสดโตง ไมวาจะเปนทางดานศาสนา

หรอในทางโลก สาหรบกรณอยางน นกสงเกตการณทางสงคมอยาง

Tocqueville ผซงไดศกษาวเคราะหการปฏวตใหญในประเทศฝรงเศส (ป ค.ศ.

1789) ไดเขยนรายงานเหมอนกบจะบอกเปนการลวงหนาใหกอรบาซอฟวาจะ

เกดกลยค (ประเทศรสเซยจะแตกเปนเสยงๆ) เมอประชาชนมการคาดหวงเพม

ขนจากการปรบปรงสภาพสงคมทไดผล และการปรบปรงสภาพสงคมนนเอง

ไดบอนทาลายความเชอและความภกดตามจารตประเพณทมมาแตเกากอน

Tocqueville ไดใหขอสรปไววา การตกตาทางเศรษฐกจและสงคมใน

ชวงศตวรรษท 17 แลวตามมาดวยความเจรญกาวหนาในชวงศตวรรษท 18

ทาใหเกดการเคลอนไหวทางสงคม (social movement) ทไมไดเกดขนใน

สภาวการณทยาแยทสด หากแตเกดขนภายหลงจากการปรบปรงแกไขใหดขน

ได หลงจากทประชาชนไดมประสบการณกบความเจรญกาวหนาบางแลว นน

แหละททาใหประชาชนไดตระหนกวา ความหมดหวงในชวตไมใชเปนสงทหลก

เลยงไมได พรอมกบไดตระหนกวาชวตทดกวาเปนสงทเปนไปได จงไดทาให

ความคาดหวงในเรองความกาวหนาพงสงขน (rising expectation) ซงกทาให

ความเดอดรอนยากเขญ ทยงคงเหลออยเปนเรองทไมยตธรรมยงขนกวาเดม

และยอมทนไมไดอกตอไป76 นกสงคมวทยาเรยกชองวางระหวางความคาดหวง

กบสภาพความเปนอยทแทจรงวา “การถกลดรอนเชงสมพทธ” (relative

deprivation) ทาใหความคาดหวงทพงสงขน เปนเงอนไขสาคญอยางหนงท

ผลกดนใหเกดความเคลอนไหวทางสงคม จนนาไปสการปฏวตไดในทสด

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

58

ภายหลงสงครามโลกครงทสอง นกสงคมศาสตรจานวนมากไดผลตผล

งานออกมาในรปแบบตางๆ มากมาย โดยเฉพาะอยางยง ผลงานวจยในชวง

ทศวรรษท 80-90 ไดเพมความเขาใจเกยวกบเงอนไขตางๆ ททาใหประชาธปไตย

พฒนาตอไปได หรอไมกถอยหลงกลบไปสลทธอานาจนยมหรอเผดจการ ผล

งานตางๆ ทสอดรบกนไดชวยทาใหเชอมนไดวาปจจยหรอตวแปรทางดาน

โครงสราง วฒนธรรม และสถาบนทางสงคม ตองมลกษณะอยางไร จงจะทาให

สามารถพฒนาประชาธปไตยไปได แตผลไดอยางนนอยางนขนอยกบบรบท

เฉพาะเรองเฉพาะอยาง เชน (1) ขนอยกบวาสถาบนการเลอกตงแตเรมแรก

และสถาบนการเมอง เหมาะสมสาหรบองคประกอบทางสงคมในดานชาตพนธ

และความบาดหมางของคนในชาตนนๆ หรอไม (2) ขนอยกบวาสภาพทาง

เศรษฐกจของประเทศนนๆ เปนอยางไร และ (3) ขนอยกบระดบความสามารถ

และยทธวธของตวแสดงสาคญระดบชาต อยางเชน วอชงตน ลนคอลน เลนน

คอรบาชอฟ เนหร เดอโกลล และผนาอกหลายคนในเอเชยและแอฟรกา ซง

แตละคนมบทบาทและอทธพลอยางลกซงในสมยและประเทศของพวกทาน

อยางไรกตาม เราคงไมอาจจะวางหลกเกณฑโดยทวไป โดยใชสตร

แบบนนแบบนได ปจจยหลายอยางทไดเสนอมาใหพจารณาแลวนน เพยงแต

บอกใหทราบวา โอกาสทจะเปนประชาธปไตยมมากหรอนอยอยางไร ไมไดเปน

ตวกาหนดวาผลทตามมาจะเปนอยางไร ผลงานของนกวชาการทเรยกตวเอง

วา “นกอนาคตวทยา” (Futurologist) ไมนาเปนทประทบใจเทาไรนก Dahl และ

Huntington ทเปนผนาในการอธบายประชาธปไตยดวยเงอนไขดานโครงสราง

มทาทวาเลงผลรายเปนอยางมาก77 โดยมองไมเหนวาประชาธปไตยจะมโอกาส

เกดขนในรสเซยกอนทกอรบาซอฟจะขนสอานาจ นอกจากนน นกวชาการท

เชยวชาญเรองโซเวยตรสเซย (Sovietologist) สวนใหญกคาดการณผดพลาด

77 R. Dahl, Polyarchy: Participation and Opposition. New Haven, CT: Yale University, 1971, p. 208. และ S, Huntington, “Will More Countries Become Democratic?” Political Science Quarterly, Vol. 99, 1984, pp. 193-218.

เสรน ปณณะหตานนท

59

ในเรองการลมสลายของสหภาพโซเวยตรสเซย (U.S.S.R.) ผเขยนคงจะผด

พลาดไมมากนก ถาจะสรปปดทายบทความชนนวา ประชาธปไตยจะประสบ

ความสาเรจหรอความลมเหลว นาจะตองขนอยกบการเลอก การตดสนวนจฉย

ของผนาและกลมการเมอง ตลอดจนพลงและบทบาทของประชาชนในปลาย

ศตวรรษท 20

วเคราะหสภาพประชาธปไตยในประเทศไทย จากการบรรยายและคา

อธบายขางตนเกยวกบปจจยททาใหประชาธปไตยมโอกาสเกดขนไดยาก เมอ

เกดไดบางแลวกไมมนคง เพราะขาดการพฒนา ตลอดจนปจจยททาใหถงแก

กาลอวสาน ทาใหผเขยนคดวานาจะเปนประโยชนแกทานผอานมากขน ถาจะ

นาเอาเนอหาสาระเหลานนมาทาการวเคราะหสภาพประชาธปไตยในบานเรา

ทงในอดต ปจจบน และอนาคต เรองราวทจะเสนอตอไปนสวนใหญจะอย

ภายในกรอบของวชาสงคมวทยา ทผเขยนถนดกวาสาขาวชาสงคมศาสตรอน

หลกฐานและเหตผลทประเทศไทยยงไมสามารถสถาปนาประชาธปไตยขนมา

อยางเตมรปไดในทกวนนมอยหลายประการดวยกน โดยจะขอเสนอเปนขอๆ

เพอใหเขาใจไดงายดงตอไปนคอ

ประการแรก ประเทศไทยมประวตศาสตรอนยาวนานภายใตระบอบ

การปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย อนเตมไปดวยวฒนธรรมทางการ

ปกครองแบบอตตวสย (Autocracy) หรออานาจนยมแบบเดดขาด ครนเมอได

มการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 และเรมมระบบการเมอง (ม

รฐธรรมนญ การเลอกตง คณะรฐมนตร ฯลฯ) ขนแลว กยงไมหลดพนไปจาก

อานาจนยม เพราะรฐบาลพลเรอนทไดจดตงขนมาเปนครงแรกยงถกแทรกแซง

ในลกษณะครอบงาจากฝายทหารทรวมปฏวตดวยกนอยมใชนอย ทาให

วฒนธรรมการเมองแบบประชาธปไตยไมไดรบการปลกฝงในแวดวงทางการ

เมอง มพกตองพดถงราษฎรธรรมดาสามญทงหลายทงปวงทยงยดมนอยกบ

วฒนธรรมไทยๆ แบบดงเดม พรอมทจะอยภายใตกรอบของจารตประเพณ ใน

ขณะทชนชนปกครองและนกการเมองสวนใหญทเคยชนตอการวางตวเปนเจา

ขนมลนาย กไมเตมใจทจะมอบอานาจอธปไตยใหแกปวงชน การวางตวเปน

อภสทธชนทอยเหนอกฎหมายและระเบยบกฎเกณฑกมใหเหนอยโดยทวไป ไม

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

60

วาจะเปนความสมพนธในระบบราชการ หรอระหวางเอกชนดวยกน กมความ

เหลอมลาตาสงทบอกความแตกตางระหวางคณคาและศกดศรของความเปน

มนษย โดยมการใชสรรพนามตอกนเปนเครองบงชทสาคญอยางหนง ในการ

ตอกยาความแตกตางในสถานภาพหรอชนสงคม นอกจากนนความสมพนธ

ทางสงคมในสถาบนตางๆ เชน ครอบครว โรงเรยน และหนวยราชการ กยงม

ปรากฏการณอานาจนยมใหเหนกนอยไมมากกนอย อยางเชน “ชางเทาหนา

ชางเทาหลง” “เปนผนอยคอยกมประนมกร” “วานอนสอนงาย” ฯลฯ ดงนน เมอ

สรปรวมความแลวระบอบประชาธปไตยเกดขนไดยาก เพราะยงขาดวฒนธรรม

ทเปนของคกนเปนพนฐานรองรบ

ประการทสอง ถงแมประเทศไทยจะมการปฏรปสงคมตงแตยง

ปกครองดวยอานาจนยมอยางเดดขาด แตกเปนการปฏรปจากเบองบนมาส

เบองลาง ผลประโยชนสวนใหญจะตกอยแกชนชนปกครองและชนชนนาอนๆ

จดประสงคหลกอยทการทาใหหลดพนจากเงอมมอของนกลาคณานคม มง

สรางความเจรญทางดานวตถเพอความเปนอยทสะดวกสบายมากขน และ

ปรบปรงแกไขระบบการบรหารการปกครองในขณะทยงไมมระบบการเมอง

ยกเวนการทดลอง ปกครองทองถน (สขาภบาลตาบล ทาฉลอม) ทมระบบ

การเมองอยบาง แมภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จะม

การจดตงเทศบาลขนเกอบทวประเทศ แตกยงอยภายใตการควบคมดแลของ

สวนกลาง อยางไรกตาม การบรหารงานและการเมองทองถนกไมไดเปนบรบท

ทเปดโอกาสใหไดเรยนร และมประสบการณกบวฒนธรรมการเมองทเปน

ประชาธปไตยอยางแทจรงเทาไรนก กลบเปนทเพาะเชอการคอรปชนในรปแบบ

ตางๆ ซงเปนปญหาสาคญททาใหเทศบาลไมมโอกาสทจะพฒนาเปนระบบการ

ปกครองและการเมองทมนคงได

อนง เมอหลายสบปมาน ไดมขอเสนอใหนาเอารปแบบการปกครอง

ทองถนในสหรฐอเมรกา ทรจกกนในนามของ City Manager มาทดลองใชกบ

เมองตากอากาศพทยา จงหวดชลบร แตแลวกตองเลกลมไป เพราะผลการ

ศกษาวจยทเรยกวา feasibility study ชใหเหนถงความขาดแคลนบคลากรทม

คณสมบตพอทจะเปน City Manager แบบเดยวกบของเขา ดานงบประมาณ

เสรน ปณณะหตานนท

61ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

กพงตนเองไมได ประกอบกบกระทรวงมหาดไทยไมเตมใจทจะใหเปนการ

ปกครองโดยอสระ ในทสดโครงการและแผนงานนกตองถกเลกลมไป ครนพอ

มาถงการสถาปนากรงเทพมหานครขนเปนหนวยการปกครองตนเองโดย

สมบรณ และหนวยการปกครองตนเองในตางจงหวดทรจกกนในนามของ อบต.

อบจ. กไมไดทาใหประชาชนมสวนรวมในทางการเมองมากไปกวาการไปใช

สทธเลอกตงเทาใดนก นอกจากการเลอกตงจะดาเนนไปอยางไมคอยจะบรสทธ

ยตธรรมแลว อานาจการบรหารงบประมาณและบคลากรกยงอยในกามอของ

กลมคนบางอาชพทมทงอทธพลและอานาจเงน ซงกมกจะมความเชอมโยงอย

กบนกการเมองระดบชาตอยดวย สรปรวมความแลวการเมองทองถนจงเปนได

แตเพยงรปแบบของประชาธปไตย

ประการทสาม การมสวนรวมทางการเมองของประชาราษฎร เปนองค

ประกอบทสาคญในระบอบประชาธปไตยอยางไมตองสงสย การมสวนรวมใน

ทนไมใชเปนแบบสมยกรก เพราะมผแทนราษฎรทาการแทนใหอยแลว แตยง

มปญหาอยวา ผแทนจะตอบสนองความตองการของผทเลอกเขาเขาสภาได

มากนอยแคไหน และสมหวงหรอไม ประชาธปไตยควรจะไดรบรองเรองคณคา

ของคน ไมใชเปนแตเพยงวธททาใหเกดการตดสนใจหรอวนจฉยทดเทานน แต

จะตองเปนประสบการณทมวลประชาตองการ เพอทจะไดบรรลความเปน

มนษย เปนความสาคญอยางยงทราษฎรจะตองมสวนรวมในกจการสาธารณะ

พรอมกบมการรวมตดสนวนจฉยอยดวย แมกระทงในกรณทผนาทฉลาด หลก

แหลม สามารถตดสนใจในทกเรองไดอยางถกตองเหมาะสมสาหรบผล

ประโยชนของประชาชน แตนนกเป นสงทมคณคาไมพอทจะมาแทน

ประชาธปไตยได สาหรบคนไทยนอกจากชนชนกลางขนไปจนถงชนชนนาชน

ปกครองแลว ราษฎรคนธรรมดาสามญแทบจะไมมประสบการณโดยตรงใน

เรองทวานน ทาใหการตดสนใจระดบสงของผนาฝายรฐบาล มลกษณะทตอบ

สนองผลประโยชนของตนและสมครพรรคพวกเสยมากกวา ชาวบานโดยทวไป

ไดแตหวงวา การตดสนใจของรฐบาลและหนวยงานทรบผดชอบ ทจะชวยแกไข

ความทกขรอนใหแกพวกเขา ควรจะรวดเรวทนเหตการณ ผเขยนไดนาขอเสนอ

การมสวนรวมทางการเมองในระบอบประชาธปไตยทแทจรงไวแลวในสวน

62

กลางของบทความชนน ทานผอานโปรดพลกกลบไปดได

ประการทส ประเทศไทยยงมประชาธปไตยทแทจรงไมได เพราะ

รฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสดของประเทศไมมความมนคง เพราะถกผม

อานาจทางทหาร “ฉกทง” ฉบบแลวฉบบเลา โดยทพวกเขาสามารถตรา

รฐธรรมนญใหมขนมารองรบความชอบธรรมของการรฐประหาร รฐธรรมนญ

ฉบบหลงสด (พ.ศ. 2550) กผานการรบรองประชามตดวยความฉอฉล ผใชสทธ

ลงคะแนนรบรองถกหลอกวาใหรบไปกอนแลวคอยแกขอบกพรองทหลง แถม

ยงมการขมขดวยวา ถาไมรบรองจะไป “ขด” เอารฐธรรมนญฉบบเกาทเคยถก

ฉกไปแลวฉบบไหนกไดกลบมาใชใหม ความไมเปนประชาธปไตยในหลายสวน

ของฉบบป พ.ศ. 2550 ยอมเปนเครองชโดยทางตรงวาการเมองของเราเปนได

แตเพยงรปแบบ

การทจะทาใหรฐธรรมนญมความมนคงไดนน ควรจะตองทาใหความ

สาคญของรฐธรรมนญอยในจตสานกของประชาชนและพดถงอยเสมอๆ เราจะ

ตองเพมคาวา รฐธรรมนญเขาไปในตอนทายของคาขวญเดมทประกอบดวย

“ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” ทาใหรวมเปน 4 อยางดวยกน นอกจากนน ใน

พธกลาวคาสตยปฏญาณ หรอกลาวคาสาบานไมวาในระดบใด กจะตองกลาว

ดงน “จะพทกษรกษารฐธรรมนญและกฎหมายของประเทศไทยอยางสดชวต”

นกวชาการทานหนงไดเขยนเรองเกยวกบการทาใหรฐธรรมนญมความศกดสทธ

และมนคงทสดไวตอนหนงวา การสาบานตนอยางเปนทางการดวยขอความ

ขางตน ไมมขอยกเวนแมกระทงประมขของประเทศ78

ประการสดท าย องคประกอบอนสาคญในอนดบตนๆ ของ

ประชาธปไตยกคอ ประเทศตองเปนนตรฐทใชหลกนตธรรม (rule of law) ซง

สถาปนาวธการหรอแนวทางการดาเนนคดตามกฎหมาย เพอพทกษสทธและ

เสรภาพของประชาชนพลเมอง (due process of law) ทาใหประชาชนและ

78 ปยบตร แสงกนกกล “4 ปรฐประหาร 4 เดอนพฤษภาคมอามหต “อนาคตสงคมไทย” มหาประชาชนสดสปดาห วนท 8-14 ตลาคม 2553 หนา 15-17.

เสรน ปณณะหตานนท

63

สถาบนตางๆ ไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกน โดยสถาบนททาหนาทบรหาร

กฎหมาย (ตารวจ อยการ ศาล และราชการพลเรอน) ซงกจะทาใหประชาชน

และสถาบนสามารถทานายหรอคาดการณดวยเหตผลไดอยางแนนอนวา ผล

แหงการกระทาของพวกตนจะเปนอยางไร อยางนอยทสดในเรองทรฐเขามา

เกยวของดวย เมอสามารถคาดการณไดแลวกยอมจะเกดเสถยรภาพไมวาจะ

เปนในทางการเมอง เศรษฐกจ หรอสงคม

ปจจบนเรามกไดยนไดฟงการทรฐบาลกลาวอางวา ไดยดหลกนตธรรม

ในการบรหารปกครองประเทศ โดยมระบบกฎหมายทกาวหนาทดเทยม

อารยประเทศ และมมาตรฐานการบงคบใชกฎหมายเปนทยอมรบของนานา

ประเทศ แตจากประสบการณของตวผเขยนเอง และของประชาชนจานวนเทาไร

ประมาณไมได มไดเปนเชนนน บอยครงทกระบวนการยตธรรมอนมความหมาย

วายตดวยความเปนธรรม กลบกลายเปนยตความเปนธรรมอยางจงใจ มตงแต

การจบกม คมขงทไมชอบดวยกฎหมาย รบผลประโยชนแลวทาใหผเสยหาย

กลายเปนผตองหา หรอ จาเลยไมรบแจงความ ทาคดใหอยการสงไมฟอง การ

“เปาคด” ดวยกลวธตางๆ ไมใหประกนตวออกไปตอสคดอยางไมมเหตผล ไป

จนถงคดระดบชาตทมการละเมดหลกความยตธรรมเบองตน โดยยอมใหผทไม

เปนกลางทาคดเอาผดคนๆ เดยว ทงๆ ทผทาคดเปนปฏปกษทางการเมอง หรอ

ทางอดมการณกบผทถกกลาวหา ดวยขออางทฟงไมขน79 แลวกยงมคดอาญา

แผนดนทตองยกเลกไป เพราะผตองหาเปน “คนมเสน” การดาเนนคดใน

ลกษณะดงกลาวน ทาใหตองตงขอสงสยอยางมเหตผลวา ระบบตลาการไมม

ความเปนอสระตามหลกนตธรรม ซงตองทาใหม independent judiciary ถา

ไมเชนนนแลวกเปนประชาธปไตยไมได

79 รศ. ดร. วรเจตน ภาครตนและคณะ “ชวยกนคด: บทวเคราะหคาพพากษา” (ฉบบสรปยอ) Thai Red News ประชาธปไตย เปนไท เปนธรรมเทาเทยม ฉบบวนท 19-25 มนาคม 2553 หนา 7-9 ผเสนอบทวเคราะหเปนกลม 5 อาจารยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

64

ภาคผนวก

ขอความตอไปนเปนสวนตอเตมทมลกษณะเปนมมกลบของการ

วเคราะหไปแลววา ประเทศไทยยงเปนประชาธปไตยไมไดเพราะอะไร ดงนน จง

เปนแนวคดทวาถาจะสรางประชาธปไตยใหเกดขนไดจะตองมเงอนไขอยางไร

บาง ศพททางสงคมวทยาใชคาวา Social Requisites แตเนองจากมประเดน

ทางกฎหมายรวมอยดวยคอนขางมาก ผเขยนจงเปลยนเปน Socio-legal Req-

uisites เพอใหสอดคลองกบขอเทจจรงในคาบรรยาย

เงอนไขขอแรก ประเทศไทยตองมวฒนธรรมทางการเมองของคนทก

ชนสงคมทเอออานวยให โดยมองคประกอบทสาคญ คอ การยอมรบหลกการท

เปนพนฐานของเสรภาพในการพด การเขยน การชมนม การประชม การนบถอ

ศาสนา สทธของพรรคการเมองฝายคาน หลกนตธรรม สทธมนษยชน เปนตน

ทงหมดเปนบรรทดฐานทจะขาดเสยมได

ขอทสอง องคการทางศาสนาจะตองไมเชอมโยงอยางใกลชดกบรฐ

(แยกทางโลกออกจากทางธรรม) นอกจากนนโครงสรางของสถาบนศาสนา ไม

ทาใหความสมพนธภายในมลกษณะอานาจนยม (เหมอนศาสนาครสตนกาย

โรมนคาทอลกในสมยกอนทศวรรษท 70 (ศตวรรษท 20))

ขอทสาม ตองทาใหประชาธปไตยทพงเรมตนมลกษณะเปนสถาบน

(institutionalization) โดยทาใหความชอบธรรม (Legitimacy) เขามาแทนท

การใชกาลงอานาจบงคบ ความชอบธรรมในทน คอ การยอมรบ “ตาแหนงใน

ทางปกครองของระบบ (title to rule) รวมทงรกษาความชอบธรรมตามจารต

ประเพณเกยวกบสถาบนกษตรย 80

ขอทส ระบบการเมองจะดาเนนไปไดดทสดเมอทมา (source) ของสทธ

อานาจ แยกออกไดอยางชดเจนจากตวกระทาหรอผใช (agent) สทธอานาจ ถา

ผปกครองและนโยบายของเขาถกมองวา กดขหรอแสวงหาประโยชนโดยมชอบ

หรออยางไมเปนธรรม รฐบาลและอานาจการปกครองกจะถกตอตานไปดวย

80 S.M. Lipset, The First New Nation. N.Y.: Norton, Expanded ed. (1963) 1979, p. 17.

เสรน ปณณะหตานนท

65

ขอทหา ตองทาใหประชาชนพลเมองมองเหนวา องคกรการเมอง (pol-

ity) รวมเอาสวนประกอบทางสงคมทงหลายเขาไวดวย ไมใชมแตพวกทครอง

อานาจอยในขณะนน สทธอานาจอนสงสดเปนของผมสทธออกเสยงเลอกตง

ทงปวง ยงกวาทจะเปนของรฐบาล ประชาชนพลเมองสามารถเปลยนรฐบาล

ไดโดยทยงจงรกภกดตอระบบ

ขอทหก ตองลมเลกธรรมเนยมประเพณตามระบบกฎหมายของไทยใน

เรองการเปนรฏฐาธปตยของคณะผยดอานาจการปกครองไดสาเรจ และองคกร

ทงหลายทบงคบใชกฎหมายควรจะตองกลาปฏเสธการยดอานาจ และผลตผล

ทางกฎหมายของพวกนน โดยไมนามาใชบงคบคด ตลอดจนปฏเสธกระบวนการ

ยตธรรมทคณะผยดอานาจกาหนดใหมขน นอกจากนน จะตองสามารถพสจน

ความเปนกลางขององคกรหรอคณะบคคลทถกกาหนดใหเปนผดาเนนคดใน

กระบวนการยตธรรมขนตนไดอยางไมมขอกงขา ไมใชเพยงแคบอกวาพวกนน

ปฏบตหนาทตามกฎหมาย เปนการใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ เปนการ

ใชสทธตามกฎหมาย เปนการแสดงความเหนตามหลกวชาการ ไมมเหตโกรธ

เคองเปนการสวนตว ไมมสวนรเหนเหตการณโดยตรงและอะไรทานองนน ขอ

อางเหลานไมไดพสจนความเปนกลางใหเปนทยอมรบได

ขอทเจด จะตองหาทางทาใหประชาชนเลกเชอวา การรฐประหารเปน

วธสดทายในการแกปญหาทางการเมอง ทาใหฝายตลาการเลกพพากษารบรอง

การยดอานาจและลมเลกรฐธรรมนญทใชอยในขณะนน ทสาคญไปกวานน

ตองหาทางทาใหสถาบนสงสดของประเทศไดตระหนกวาการรบรองรฐประหาร

ในหลายครงทผานมา มสวนทาใหบานเมองตองชะงกงน พฒนาไปไมไดอยาง

ตอเนองและประชาธปไตยตองมาเรมตนนบหนงกนใหม

ผเขยนคดวา ตราบใดทเรายงหาคาตอบตอคาถามตอไปน อยางนา

พงพอใจไมได ประชาธปไตยและระบบการเมองของเรา กคงจะเปนไปอยางท

เราคาดหวงไมได คาถามนนกคอ Who will guard the guardians? Quis

Custodiet ipsos custodes?

ประชาธปไตย: มมมองของนกสงคมวทยาการเมอง

66

67

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต:

ปจจยสนบสนนและปจจยทเปนอปสรรค*

วเชยร อนทะส**

บทคดยอ

ในชวงรฐบาลอานาจนยมปกครองเกาหลใต ผนาการเมองไดปราบ

ปรามกลมเรยกรองประชาธปไตย และใชวธการฉอฉลในการแกไขรฐธรรมนญ

เพอรกษาอานาจของตนเอง อยางไรกตาม ผนาการเมองกไมอาจตานทานพลง

เรยกรองของประชาชนได จงตองยอมรบขอเสนอในการปฏรปการเมองใหเปน

ประชาธปไตย ในชวงเกดการชมนมใหญในเดอนมถนายน ค.ศ.1987 เมอ

ระบอบการเมองเปลยนผานไปเปนประชาธปไตยแลว การพฒนาประชาธปไตย

ในเกาหลใตไดดาเนนไปอยางมนคง โดยไมหวนกลบไปเปนแบบอานาจนยม

อก จากการวเคราะหปจจยสนบสนนและปจจยทเปนอปสรรคในการพฒนา

ประชาธปไตย พบวาสาเหตททาใหประชาธปไตยในเกาหลใตพฒนาไปอยาง

มนคง เพราะมปจจยเกอหนนคอ บทบาททเขมแขงของกลมเคลอนไหวหรอ

ประชาสงคม ความสาเรจในการพฒนาเศรษฐกจ และการเปลยนแปลงทาง

สงคม สวนปจจยทเปนอปสรรคคอ การขาดความเปนสถาบนของพรรคการเมอง

และปญหาความเปนภมภาคนยม แมคานยมของลทธขงจอบางสวนขดตอหลก

การประชาธปไตย แตกไมไดเปนอปสรรคในการพฒนาประชาธปไตย

คาสาคญ : อานาจนยม การพฒนาประชาธปไตย ปจจยสนบสนน ปจจยท

เปนอปสรรค เกาหลใต

* บทความวจยนสรปมาจากรายงานผลการวจยของผเขยน เรอง พลวตความเปนประชาธปไตยในเกาหลใต: สองทศวรรษภายหลงการชมนมใหญใน ค.ศ.1987 ซงไดรบการสนบสนนจากกองทนวจย มหาวทยาลยธรรมศาสตร ** วเชยร อนทะส อาจารยภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร อดตนกวจยชานาญการพเศษ สถาบนเอเชยตะวนออกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผลงานวจยทสาคญ เชน นโยบายการรวมเกาหล : พฒนาการและแนวโนมในทางปฏบต, นโยบายตางประเทศของญปนตอเกาหล ในชวงทญปนยดครองและชวงหลงการไดรบเอกราช, การดาเนนนโยบายการทตแบบบบบงคบของสหรฐอเมรกา ในกรณความขดแยงกบเกาหลเหนอ ในชวงหลงสงครามเยน, และการตอสกบการคอรปชนทางการเมองในเกาหลใต ในชวงตนของกระบวนการความเปนประชาธปไตย

วารสารสงคมศาสตร ปท 8 ฉบบท 1 (ม.ค.-ม.ย. 2555) หนา 67-108.

ไดรบบทความเมอ 24 มกราคม 2555; ตอบรบเมอ 14 กมภาพนธ 2555

68

Two Decades of Developing Democracy in South Korea:

Facilitating and Obstructing Factors

Wichian Intasi

Abstract

During South Korea under Authoritarian governments,

political leaders suppressed democracy movements and abused

power in order to amend constitution for consolidating their politi-

cal power. However, they were unable to resist popular demand

for democratic rule and eventually agreed to undertake political

reform when the mass demonstration took place in June 1987.

After the transition to democracy, South Korea’s political system

did not reverse into authoritarianism. In examining facilitating and

obstructing factors in South Korea’s democracy development, this

study found that notably and active citizen movements or robust

civil society, successful economic development, and social progress

contributed to the democratic consolidation. But the problem of

institutionalization of political party and regionalism were obstruct-

ing factors. Though some elements of Confucian values may not be

compatible with democratic value, this factor did not significantly

hinder democracy development.

Keywords: authoritarianism; democracy development; facilitating

factor; obstructing factor; South Korea

69

บทนา

การเปลยนแปลงระบอบการเมองจากอานาจนยม (authoritarianism)

หรอเผดจการไปเปนประชาธปไตย ซงเกดขนในประเทศตางๆ ไดมลกษณะท

แตกตางกนไป ในบางประเทศเกดขนจากผนาเดมยนยอมมอบอานาจใหแก

ประชาชน บางประเทศเกดจากการชมนมเรยกรองเพอมสวนรวมทางการเมอง

ของประชาชน ซงเมอผปกครองหรอผนาการเมองเหนวาไมอาจตานทานพลง

เรยกรองได ในทสดกตองประนประนอมกบผชมนมเรยกรอง อนนาไปสการ

ปฏรปการเมอง หรอในบางกรณอาจนาไปสความรนแรง ถาผนาการเมองใช

กาลงเขาปราบปราม แตถาผชมนมมพลงมากกวาหรอไดรบการสนบสนนในวง

กวาง กยอมสามารถโคนลมระบอบการเมองเดม และสถาปนาระบอบการเมอง

ใหมขน การเปลยนแปลงดงกลาวน ยอมนาไปสการเปลยนแปลงกตกาการเมอง

เดม โดยผนาไมอาจผกขาดอานาจไดอกตอไป ประชาชนไดรบโอกาสเขารวม

ในการตดสนใจ และตรวจสอบการบรหารงานของรฐบาล ซงยอมเปนผลให

นกการเมองและขาราชการตองรบผดชอบตอประชาชนมากขน

อยางไรกตาม เมอระบอบการเมองเปลยนผานจากอานาจนยมไปเปน

ประชาธปไตยแลว กไมไดหมายความวาระบอบการเมองจะเปนประชาธปไตย

อยางมนคง เพราะในหลายประเทศระบอบประชาธปไตยไดถกโคนลมโดย

การรฐประหาร และกลบไปสระบอบเผดจการอก หรอในบางประเทศ แม

ในรฐธรรมนญระบวาไดยดถอแนวทางประชาธปไตยในการปกครอง แตใน

ขอเทจจรงประชาชนไมมสทธและเสรภาพทางการเมองอยางแทจรง โดย

ขาราชการหรอกลมผนาเดมยงสามารถแทรกแซงการเมองอย จงเปนผลให

ระบอบประชาธปไตยออนแอ และระบอบการเมองไมสามารถจดสรรคณคา

หรอทรพยากรใหแกกลมตางๆ ในสงคมไดอยางเหมาะสม อนเปนมลเหตนา

ไปสความไรเสถยรภาพทางการเมอง และเกดการเปลยนแปลงรฐบาลขนบอย

ครง ซงกอใหเกดผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมตามมา

เกาหลใตถกอางถงบอยครงในฐานะประเทศ ซงระบอบประชาธปไตย

พฒนาอยางมนคง นบตงแตกระบวนการความเปนประชาธปไตย (democra-

tization) เรมตนอยางเปนรปธรรมใน ค.ศ.1987 แมประเทศไดอยภายใตการ

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

70

ปกครองของผนาทหารมากวา 20 ป แตเมอระบอบการเมองเปลยนไปเปน

ประชาธปไตยแลว กไมไดเกดการรฐประหาร เพอเปลยนระบอบการเมองไปเปน

แบบอานาจนยมอก ดงทเกดขนในหลายประเทศของเอเชย ดงนนในบทความ

น ผเขยนจงตองการอธบายวาทาไมการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใตจง

เปนไปอยางมนคง โดยจะชใหเหนถงปจจยสนบสนนและปจจยทเปนอปสรรค

ในการพฒนาดงกลาว โดยการนาเสนอเรมตนทกรอบแนวทางในการวเคราะห

เกาหลใตในยคอานาจนยม การเปลยนผานไปสประชาธปไตย เกาหลใตในยค

การพฒนาประชาธปไตย และปจจยสนบสนนและปจจยทเปนอปสรรค

กรอบแนวทางในการวเคราะห

ในความเหนของโรเบรต ดาหล (Robert Dahl) ระบอบการเมองทจะ

ถอเปนประชาธปไตยนน อยางนอยตองมองคประกอบขนพนฐาน 8 ประการ

คอ เสรภาพในการกอตงและการเขารวมเปนสมาชกกลม (freedom to form

and join organizations) เสรภาพในการแสดงความคดเหน (freedom of

expression) สทธในการลงคะแนนเสยง (right to vote) การไดรบโอกาสเทา

เทยมกนในการดารงตาแหนงสาธารณะ (eligibility for public office) สทธ

ของผนาการเมองในการแขงขนหาความสนบสนนหรอคะแนนเสยง (rights of

political leaders to compete for support/votes) ความสามารถในการไดรบ

ขอมลขาวสารจากหลายแหลง (alternative sources of information) การเลอก

ตงทจดขนอยางเสรและยตธรรม (free and fair elections) และนโยบายของ

รฐบาลตองเปนไปตามคะแนนเสยงสนบสนนและความตองการของประชาชน

(institutions for making government policies depend on votes and other

expressions of preference) (Dahl 1971, 1-3)

สาหรบกระบวนการเปลยนผานจากอานาจนยมไปเปนประชาธปไตย

นน เทอรร ลนน คารล (Terry Lynn Karl) เสนอวาอาจเกดขนในรปแบบของการ

ปฏรป (reform) การปฏวต (revolution) การบงคบ (imposition) และการให

คามนสญญา (pact) ทงนขนอยกบตวแสดงทสาคญ คอ ผนา (elite ascendant)

กบมวลชน (mass ascendant) วาใครมอานาจในเชงเปรยบเทยบมากกวากน

วเชยร อนทะส

71

โดยจะสมพนธกบกลยทธ (strategy) ทใช ระหวางการประนประนอม (compro-

mise) กบการใชกาลงบงคบ (force) กลาวคอถาผนามอานาจมากกวามวลชน

กลยทธการเปลยนผานอาจปรากฏในรปของการใหคามนสญญาซงเปนการ

ประนประนอม หรอการบงคบซงเปนการใชกาลง แตถาเปนกรณทมวลชนม

อานาจมากกวาผนา การเปลยนผานอาจปรากฏในรปการปฏรปซงเปนการ

ประนประนอม หรอการปฏวตซงเปนการใชกาลงบงคบ (Karl 1990, 8-9)

สวนบารบารา เกดเดส (Barbara Geddes) ใหความเหนวาการ

สนสดของระบอบอานาจนยมจะแตกตางกนออกไป เพราะแตละประเภท

มกระบวนการตดสนใจ การสรรหาผนา และการตอบสนองตอสงคมและ

ประชาชนแตกตางกน โดยเกดเดสไดจาแนกระบอบอานาจนยมออกเปน

ระบอบทหาร (military regime) ระบอบพรรคเดยว (single-party regime)

ระบอบองตวบคคล (personalist regime) และระบอบผสม ดงกรณระบอบ

ทหาร การเปลยนผานจากระบอบทหารไปเปนประชาธปไตย มกเกดจากความ

แตกแยกระหวางผนาทหารทเขามายดกมอานาจ การถอนตวของกองทพออก

จากการเมอง จงปรากฏในรปของการเจรจาและการตอรอง สวนระบอบองตว

บคคล ผนาอาจมาจากกองทพและอาจตงพรรคการเมองเพอสนบสนนตนเอง

แตทงกองทพและพรรคการเมองไมมอานาจการตดสนใจอยางอสระ จากความ

ทะเยอทะยานหรอความปรารถนาสวนตนของผนา เมอผนาสามารถยดกม

อานาจได โดยทวไปกจะสรางเครอขาย ซงประกอบดวยเพอนฝง เครอญาตและ

พนธมตร พรอมกบการสรางหลกประกนในดานการสนบสนนและความภกด

โดยการแจกจายผลประโยชนในรปแบบตางๆ ผนามกพยายามอยในอานาจ

ใหยาวนานเทาทจะทาได แตโดยทวไปมกจะสนสดโดยการรฐประหาร การ

กบฏ การลอบสงหาร การลกฮอของประชาชน หรอไมกการรกรานจากภายนอก

(Geddes 1999, 120-25)

ดานแกรเม กล (Graeme Gill) ไดตงขอสงเกตวาการเปลยนผานไป

สประชาธปไตย อาจเกดจากวกฤตเศรษฐกจ (economic crisis) การระดม

พลงทางการเมอง (political mobilization) ซงกอตวขนนอกอาณตของระบอบ

อานาจนยม แรงกดดนจากภายนอก (external pressure) และความแตกแยก

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

72

ภายในระบอบ (regime disunity) ยอมทาใหความเขมแขงของกลมผนาและ

ระบอบลดลง ในการสนสดของระบอบอานาจนยมน อาจเกดขนโดยปจจยใด

ปจจยหนง หรอหลายปจจยประกอบกน (Gill 2000, 9-42)

ดานการพฒนาประชาธปไตยใหมนคง โดยทระบอบการเมองไมหวน

กลบไปเปนแบบอานาจนยมอก ในทรรศนะของดงควอรท รสโทว (Dankwart

Rustow) ความเปนเอกภาพภายในชาต (national unity) ตองถอวาเปน

ปจจยทตองมากอนปจจยอนๆ การแกไขความขดแยง และการรบหลกการ

ประชาธปไตยมาใช นกการเมองและประชาชนตองถอปฏบตตามหลกการ

ดงกลาวดวย (Rustow 1970, 360-62) นอกจากเงอนไขตามทรสโทวเสนอไว

การเรยนรทางการเมองกเปนปจจยสนบสนนอกประการหนง ทจะกอใหเกด

การพฒนาทางการเมอง เนองจากการเรยนรทางการเมองตงอยบนฐานคตท

วา ความคดหรอความเชอไมใชเปนสงตายตว จงสามารถทจะถกแทนทหรอ

เปลยนแปลงได และถงแมการเรยนรทางการเมองเกดขนในทกระดบของสงคม

แตประสบการณดานการเรยนรของผนาการเมอง ถอวาเปนปจจยสาคญใน

การสรางสรรคประชาธปไตย ทผนาในระบอบเผดจการหรออานาจนยมยอม

ประจกษวาการเคลอนไหว การชมนม และการตอสของประชาชน มกจะนาไป

สวกฤตและการสนสดของระบอบ (Bermeo 1992, 274-76)

นอกจากเงอนไขดงกลาวแลว ประชาสงคม (civil society) ถอเปนอก

ตวแปรหนงทชวยใหประชาธปไตยเขมแขง เพราะกลมตางๆ ทเปนประชาสงคม

เกดขนโดยความสมครใจ มความเปนอสระจากรฐ และผกพนกนโดยระเบยบ

และกฎเกณฑทเหนพองรวมกน ประชาสงคมจงเปรยบไดกบองคกรทอยตรง

กลางระหวางเอกชนกบรฐ การทประชาสงคมมบทบาทเขมแขงขน ยอมชวย

จากดขอบเขตอานาจ และตรวจสอบการกระทาทอาจเปนการใชอานาจโดยม

ชอบของรฐบาล (Diamond 1994, 7-11)

นอกจากปจจยดานการเมองดงกลาว ปจจยดานเศรษฐกจกนบวาม

ความสมพนธกบการพฒนาประชาธปไตย ดงเซเมอร มารตน ลปเซท (Sey-

mour Maritn Lipset) ใหขอสงเกตวา ถาประเทศใดมฐานะทางเศรษฐกจมงคง

ประชาธปไตยในประเทศนนกจะยงยน โดยเขาจาแนกตวชวดระดบการพฒนา

วเชยร อนทะส

73

เศรษฐกจออกเปนความมงคง กระบวนการพฒนาอตสาหกรรม ความเปนเมอง

(urbanization) และการศกษา (Lipset 2003, 56) เชนเดยวกบลเซยน พาย

(Lucian W. Pye) ทเหนวาการเกดขนของชนชนกลางและการทประชาชนได

รบการศกษาเพมขน จะนาไปสการกอตวของศนยอานาจใหม อนมผลตอการ

เปลยนแปลงทศนคตเกยวกบอานาจหนาท ซงกหมายถงอานาจในการปกครอง

และอานาจในการบงคบ (coercion) ของฝายอานาจนยม (Pye 1990, 9) ลารร

ไดอมอนด (Larry Diamond) ไดประเมนขอสงเกตทลปเซทใหไวเมอ 30 ปทวา

ประชาธปไตยมความสมพนธกบการพฒนาเศรษฐกจ ผลการศกษาพบวาการ

พฒนาเศรษฐกจและสงคมมสวนเกอหนนตอประชาธปไตยสองนยดวยกน เมอ

มประชาธปไตย การพฒนาทยงยน กจะชวยสรางความชอบธรรมและความ

มนคงใหแกประชาธปไตย แตถายงไมมประชาธปไตย การพฒนานนกจะนา

ไปสการมประชาธปไตยในไมชากเรว (Diamond 1992, 485)

สาหรบปจจยดานสงคมและวฒนธรรม ในทรรศนะของซามเอล

ฮนตงตน (Samuel Huntington) โครงสรางทางสงคมอนเปนเงอนไขให

ประชาธปไตยพฒนา ตองประกอบดวยกลมทมโครงสรางแตกตางและคอน

ขางมความเปนอสระ ซงไดแก ชนชนทางสงคม กลมตางๆ อนเกยวของกบ

ภมภาค กลมอาชพ กลมเชอชาตและศาสนา เปนตน กลมเหลานจะชวย

ทดทานหรอจากดอานาจของรฐ ในขณะเดยวกนกจะทาหนาทในการควบคม

และตรวจสอบการใชอานาจ ถาในสงคมใดขาดกลมทเปนอสระดงกลาว กจะ

ทาใหสงคมนนถกปกครองโดยผนาทใชอานาจอยางไมจากด ดงเชน ระบอบ

สมบรณาญาสทธราชยและระบอบอานาจนยม (Huntington 1984, 202-3)

นอกจากปจจยตางๆ ดงทกลาวมาแลว ยงอาจมปจจยอนทมอทธพล

ทาใหประชาธปไตยกาวหนาหรอถอยหลง ดงนนในการศกษากระบวนการ

ความเปนประชาธปไตยในประเทศใดประเทศหนง ยอมจาเปนตองพจารณา

ปจจยหลายอยาง ดงทซามเอล ฮนตงตนตงขอสงเกตไวดงน ประการแรก

ไมมปจจยหนงปจจยเดยวทสามารถอธบายพฒนาการประชาธปไตยในทก

ประเทศ หรอในประเทศใดประเทศหนง ประการทสอง ไมมปจจยหนงปจจย

เดยวทจาเปนตอการพฒนาประชาธปไตยเหมอนกนในทกประเทศ ประการ

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

74

ทสาม กระบวนการความเปนประชาธปไตยในแตละประเทศ เปนผลมาจาก

หลายปจจยรวมกน ประการทส มลเหตรวมกนทกอใหเกดประชาธปไตยมความ

แตกตางกนไปในแตละประเทศ ประการทหา มลเหตรวมกนทกอใหเกดกระแส

กระบวนการความเปนประชาธปไตย (wave of democratization) ในชวงหนง

ยอมแตกตางไปจากมลเหตรวมกนในชวงอน และประการทหก มลเหตทกอให

เกดการเปลยนแปลงของระบอบในชวงแรก ถอวาแตกตางจากมลเหตทกอให

เกดการเปลยนแปลงของระบอบในชวงปลาย (Huntington 1991, 38)

เกาหลใตในยคอานาจนยม

นบตงแตการสถาปนาสาธารณรฐเกาหล และการประกาศใช

รฐธรรมนญใน ค.ศ.1948 เกาหลใตไดอยภายใตการปกครองของรฐบาลอานาจ

นยม จวบจนถงการชมนมใหญใน ค.ศ.1987 ซงนาไปสการแกไขรฐธรรมนญให

เปนประชาธปไตย โดยในชวงประธานาธบดอซงมน (Syngman Rhee) ดารง

ตาแหนงผนาประเทศคนแรก ถงแมการเขาดารงตาแหนง สมชชาแหงชาตเปน

ผเลอก แตเมอใกลครบวาระเขากลบหวนเกรงวาอาจไมไดรบเลอกจากสมชชา

แหงชาต ใหดารงตาแหนงเปนวาระทสอง ดวยเหตน ประธานาธบดอซงมนจง

ใชวธการขบงคบสมาชกสมชชาแหงชาต ลงมตผานรางแกไขรฐธรรมนญ ซง

กาหนดใหประชาชนเปนผเลอกตงประธานาธบดโดยตรง

เมอประธานาธบดอซงมนสามารถดารงตาแหนงเปนสมยทสอง แต

กตองเผชญกบขอจากดของรฐธรรมนญ ทกาหนดใหประธานาธบดอยใน

ตาแหนงสองวาระ ดงนนรฐบาลของเขาจงยนรางแกไขรฐธรรมนญ เพอยกเลก

การกาหนดวาระ โดยพรรครฐบาลสามารถใชกลวธใหญตตการแกไขผาน

ความเหนชอบ ถงแมในการลงมต คะแนนเสยงของพรรครฐบาลขาดไปหนง

เสยงกตาม ความสาเรจในการแกไขรฐธรรมนญ จงเปนผลใหประธานาธบด

อซงมนดารงตาแหนงผนาตอเปนสมยทสาม ตามผลการเลอกตงในวนท 15

พฤษภาคม ค.ศ.1956

นอกจากการแกไขรฐธรรมนญเพอรกษาอานาจ ประธานาธบดอซง

มนยงใชกฎหมายความมนคงแหงชาต (National Security Law) เพอทาลาย

วเชยร อนทะส

75

นกการเมองฝายคานและผตอตานรฐบาล โดยเจาหนาทของรฐสามารถกลาว

หาบคคลเหลานนวาเปนผสนบสนนคอมมวนสต หรอฝกใฝเกาหลเหนอ อยางไร

กตาม การใชอานาจเผดจการดงกลาว กไมไดเปนหลกประกนในการอยใน

ตาแหนงไดตลอดไป เพราะประชาชนไดตระหนกวาผนารฐบาลใชอานาจโดย

มชอบ เพอประโยชนของตนเองและพวกพอง โดยไมรบฟงขอวพากษวจารณ

จากฝายคานและประชาชน ดงนนการทรฐบาลใชวธโกงการเลอกตง โดยใช

เงนจานวนมหาศาล ทไดจากนกธรกจซงมผลประโยชนองแอบกบพรรครฐบาล

ในการซอคะแนนเสยง อนเปนผลใหประธานาธบดอซงมนไดรบชยชนะ ในการ

เลอกตงประธานาธบดเมอวนท 15 มนาคม ค.ศ.1960 จงเปนเหตนาไปสการ

ชมนมประทวงใหญ และในทสดประธานาธบดอซงมนตองลาออกจากตาแหนง

ในวนท 26 เมษายนถดมา

ภายหลงสนสดยครฐบาลอซงมน เกาหลใตมรฐบาลพลเรอนนาโดย

นายกรฐมนตรชางเมยน (Chang Myun) บรหารประเทศเพยงชวงระยะเวลา

สนๆ เพราะในเดอนพฤษภาคม ค.ศ.1961 คณะทหารทนาโดยนายพลปก

จองฮ (Park Chung-hee) ไดกอรฐประหาร โดยอางเหตผลเพอขจดคอรปชน

เรงรดพฒนาประเทศ และสรางความเขมแขงใหแกกองทพ คณะรฐประหาร

ไดจดตงสภาสงสดเพอการฟนฟบรณชาต (Supreme Council for National

Reconstruction-SCNR) ใหเปนองคกรทมอานาจสงสด โดยมนายพลปกจอง

ฮเปนประธาน (Kim 2004, 73) และจดตงสานกขาวกรองแหงเกาหล (Korean

Central Intelligence Agency-KCIA) ขน หลงจากนน คณะรฐประหารได

ประกาศใชกฎหมายชาระสะสางทางการเมอง (Political Purification Act) ใน

เดอนมนาคม ค.ศ.1962 เพอตดสทธการเมองของนกการเมองทถกกลาวหาวา

ประพฤตมชอบ และเพอปทางสาหรบการกาวดารงตาแหนงผนาการเมองของ

นายพลปกจองฮ (Eckert et al. 1990, 362)

เมอมนใจในเสนทางกาวขนสตาแหนงผนาเกาหลใตไมมอปสรรค

ขดขวางแลว นายพลปกจองฮจงลาออกจากกองทพ เพอลงสมครรบเลอก

ตงในตาแหนงประธานาธบด พรอมกบใหคมจงพล (Kim Jong-pil) ซงเปนผ

อานวยการสานกขาวกรอง อาศยเครอขายและกลไกของสานกขาวกรองและ

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

76

เงนทนทไดจากนกธรกจ กอตงพรรคสาธารณรฐประชาธปไตย (Democratic

Republican Party-DRP) เพอเปนฐานสนบสนนอกทางหนง ผลการเลอกตง

ประธานาธบดในเดอนตลาคม ค.ศ.1963 นายพลปกจองฮไดรบชยชนะ และ

ไดชยชนะเปนครงทสองใน ค.ศ.1967 ตอมาเมอใกลครบวาระทสอง กไดยน

รางแกไขรฐธรรมนญ เพอใหสามารถดารงตาแหนงในวาระทสาม ทามกลาง

การตอตานจากนกศกษาและพรรคฝายคาน และในเดอนกนยายน ค.ศ.1969

รางแกไขไดผานการเหนชอบจากสมชชาแหงชาต โดยไมมสมาชกพรรคฝาย

คานอยในทประชม

แมประธานาธบดปกจองฮประสบความสาเรจในการเลอกตงใน ค.ศ.

1971 แตผลการเลอกตงไดบงบอกวาการอยในอานาจของประธานาธบด

ปกจองฮ ไมใชสงทงายอกตอไป เพราะนอกจากเผชญการตอตานของฝายคาน

นกศกษา และผใชแรงงานแลว ชนชนกลางในเขตเมองกเรมไมพอใจมากขนตอ

ความเปนเผดจการของเขา ดงการทคมแดจง (Kim Dae-jung) ผสมครพรรค

ฝายคาน ไดคะแนนเสยงในกรงโซลเกอบรอยละ 60

เมอเผชญกระแสการตอตานทนบวนจะเพมขน ประธานาธบดปก

จองฮจงตดสนใจประกาศภาวะฉกเฉน ในเดอนธนวาคม ค.ศ.1971 โดยงด

การบงคบใชรฐธรรมนญ ยบสมชชาแหงชาตและพรรคการเมอง หามดาเนน

กจกรรมทางการเมอง และการจากดสทธและเสรภาพในดานตางๆ พรอมกน

นนไดแกไขรฐธรรมนญ และประกาศใชในเดอนธนวาคม ค.ศ.1972 อนเปนท

รจกกนในชอรฐธรรมนญยซน (Yushin Constitution) โดยกาหนดใหสภาแหง

ชาตเพอการรวมประเทศ (National Council for Reunification) ทาหนาทเลอก

ประธานาธบด ใหความเหนชอบการแกไขรฐธรรมนญตามทสมชชาแหงชาต

เสนอ และประธานาธบดดารงตาแหนงโดยไมจากดวาระ มอานาจยบสมชชา

แหงชาต ประกาศมาตรการฉกเฉน และมสทธเสนอชอบคคลจานวนหนงใน

สาม เพอเปนสมาชกสมชชาแหงชาต ในการเลอกตงประธานาธบดใน ค.ศ.

1972 และค.ศ.1978 สภาแหงชาตเพอการรวมประเทศไดออกเสยงอยางเปน

เอกฉนท ในการเลอกประธานาธบดปกจองฮเปนผนาเกาหลใต

วเชยร อนทะส

77

นอกจากใชวธการแกไขรฐธรรมนญแลว รฐบาลปกจองฮยงไดใชสานก

ขาวกรองเปนเครองมอในทางการเมอง เพอขดขวางการเคลอนไหวของฝายตอ

ตานรฐบาล นอกจากนน การทรฐบาลปกจองฮสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจ

โดยเนนอตสาหกรรมและการสงออก ไดกอใหเกดการแสวงหาประโยชนอน

มชอบ โดยนกการเมองและขาราชการไดรบประโยชนในรปทรพยสนเงนทอง

จากการอนมตการลงทนในโครงการตางๆ การจดซอจดจาง การใหสทธพเศษ

ในการนาเขาและสงออก เพอนาไปใชในการรกษาอานาจของผนาการเมอง

ในรปของการซอคะแนนเสยง หรอการแจกจายใหแกผอยภายใตการอปถมภ

ในขณะเดยวกน การเนนการสงออกกเปนเหตใหรฐบาลตองกดคาจางแรงงาน

เพอใหสนคามตนทนตา และสามารถแขงขนไดในตลาดตางประเทศ จงเปนการ

สรางความเดอดรอนใหแกผใชแรงงาน

ผลจากการทประธานาธบดปกจองฮใชอานาจแบบเบดเสรจ และ

แสวงหาประโยชนเพอตนเองและพวกพอง การชมนมตอตานระบอบยซนจง

เกดขนอยางตอเนอง อนเปนผลใหรฐบาลตองประกาศใชมาตรการฉกเฉน

เพอปราบปรามผไมเหนดวย จนถงกลบมการกลาววานบตงแตการประกาศ

ใชมาตรการฉกเฉนฉบบแรกใน ค.ศ.1974 จวบจนถง ค.ศ.1979 อนเปนป

ทประธานาธบดปกจองฮถกสงหาร ถอเปนยคของมาตรการฉกเฉน (Era of

Emergency Decrees) หรอการประกาศสงครามระหวางรฐบาลกบประชาชน

ของตนเอง (Lee 2007, 35) และถงแมรฐบาลไดประกาศใชมาตรการฉกเฉน

ถงเกาฉบบ แตกลมพลงตางๆ อนเปนผลจากการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

ไดเขมแขงขนและยดมนในการตอสเพอการมสวนรวมทางการเมอง และนบ

วนไดบอนเซาะความชอบธรรมของรฐบาลปกจองฮ การสลายการชมนมของ

พนกงานบรษทวายเอช (Y.H. Industrial Company) ซงชมนมอยบรเวณ

ททาการพรรคฝายคาน เมอเดอนสงหาคม ค.ศ.1979 จงกลายเปนชนวน

ความขดแยงอยางรนแรงระหวางพรรคฝายคานกบพรรครฐบาล เมอพรรค

สาธารณรฐประชาธปไตยซงเปนพรรครฐบาล อาศยเสยงขางมากในสมชชา

แหงชาต ลงมตขบคมยองซม (Kim Young-sam) ผนาพรรคประชาธปไตยใหม

(New Democratic Party) ใหพนจากสมาชกภาพ จงนาไปสการชมนมตอตาน

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

78

ของประชาชนในวงกวาง ผลจากเหตการณนไดนาไปสความขดแยงในหมผนา

การเมอง ถงวธการจดการกบผชมนมตอตาน ในทสดเมอวนท 26 ตลาคม ค.ศ.

1979 ประธานาธบดปกจองฮกไดถกสงหารโดยผอานวยการสานกขาวกรอง ซง

เปนบคคลทตนเองใหความไววางใจ

เกาหลใตในชวงการเปลยนผานไปสประชาธปไตย

การสนสดรฐบาลปกจองฮทปกครองมาราว 18 ป ไมไดกลายเปนจด

เรมตนของการมรฐบาลทเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจ

เพราะแมเช-คยฮา (Choi Kyu-ha) นายกรฐมนตรในขณะนน ไดรบเลอกให

เปนประธานาธบด แตนายพลชอนดฮวาน (Chun Doo-hwan) และนายพล

โนแทอ (Roh Tae-woo) ไดยดอานาจในกองทพหรอรฐประหารขนในเดอน

ธนวาคม แลวแตงตงตนเองและพรรคพวกเขาดารงตาแหนงสาคญการยด

อานาจนจงสะทอนใหเหนถงความพยายามของทหาร ในการสบทอดอานาจ

การเมอง เพราะนายพลทงสองตางเปนแกนนาของกลมฮานาเฮว (Hanahoe)

หรอสมาคมหนงเดยว (Society for Oneness)1 และในเดอนเมษายน ค.ศ.

1980 ถดมา นายพลชอนดฮวานเขาดารงตาแหนงผอานวยการสานกขาวกรอง

จงเปนทเขาใจไดวาผนาทหารตองการใชหนวยงานซงมอทธพลทางการเมอง

มากทสด ในยคของประธานาธบดปกจองฮ เปนเครองมอในการปราบปราม

ฝายตรงขาม และระดมพลงสนบสนนพรรครฐบาลในการเลอกตง

เมอเกดกรณเชนนขน นกศกษาและกลมเคลอนไหวเพอประชาธปไตย

จงกาหนดแผนการชมนมประทวง และเรยกรองใหรฐบาลยกเลกรฐธรรมนญ

ยซน แตผนาทหารเหนวาถารฐบาลยนยอมตามขอเรยกรอง ยอมสรางความ

ลาบากแกฝายทหารในการกมอานาจ ดงนนฝายผนาทหารจงตดสนใจสกดกน

1 สมาคมนเกดจากการรวมตวอยางลบๆ ของนายทหาร ซงมมาตงแตสมยนายพลปกจองฮเรองอานาจ สมาชกสวนใหญมพนเพจากเมองแทก (Taegu or Daegu) จงหวดเคยงซงเหนอ (North Kyungsang or Gyeongsang) ซงเปนภมลาเนาเกดของนายพลปกจองฮ ชอนดฮวาน และโนแทอ สมาชกของกลมจะใหความชวยเหลอซงกนและกน ในการเลอนขนและเลอนตาแหนง และยงเขาไปมบทบาทในทางการเมอง

วเชยร อนทะส

79

การเคลอนไหว โดยการประกาศกฎอยการศกในวนท 17 พฤษภาคม ยบสมชชา

แหงชาต สงปดวทยาลยและมหาวทยาลย หามดาเนนกจกรรมทางการเมอง

หามนดหยดงาน และจบกมนกการเมองฝายคาน การกระทาของผนาทหารดง

กลาว เปนเหตใหนกศกษาและประชาชนทเมองควางจ (Gwangju) จงหวดชอล

ลาใต (South Jeolla) รวมตวกนชมนมคดคาน และฝายทหารไดตดสนใจใช

กาลงเขาสลายการชมนม ซงเปนผลใหมผไดรบบาดเจบ เสยชวต และสญหาย

จานวนมาก ซงถอเปนโศกนาฏกรรมทางการเมองครงรายแรงทสดของเกาหลใต

ถานบตงแตรฐบาลปกจองฮเรมตนบรหารประเทศ ตองถอวาขบวนการ

เคลอนไหวเพอประชาธปไตย ซงไดแก นกศกษา ผใชแรงงาน องคกรทาง

ศาสนา และผประกอบวชาชพตางๆ ไดเพมขนในดานจานวน และมความเขม

แขงในดานการจดองคกร เมอเปรยบเทยบกบในสมยรฐบาลอซงมน แตทาไม

ไมสามารถกดดนใหผนาทหารยอมรบขอเรยกรองในการแกไขรฐธรรมนญให

เปนประชาธปไตย เมอเปรยบเทยบกบการชมนมเมอเดอนเมษายน ค.ศ.1960

ทเปนผลใหประธานาธบดอซงมนตองลาออก เหตผลสาคญกคอทหารไดเขาไป

แทรกแซงการเมองเกาหลใตมากวา 20 ป นอกจากเขาดารงตาแหนงและแตง

ตงบคคลทเปนพวกพองใหดารงตาแหนงสาคญแลว ยงมประโยชนเกยวของ

จากนโยบายเรงรดพฒนาเศรษฐกจ ดงนนการทจะใหฝายทหารยอมรบขอเรยก

รองในการปฏรปการเมอง จงมความเปนไปไดนอย ดงการรวมตวเปนกลมฮานา

เฮว กสะทอนใหเหนถงการจดองคกรเพอการตอรองประโยชน และการรกษา

บทบาทในทางการเมอง ในขณะเดยวกน ตองถอวากองทพมความไดเปรยบ

ในการจดองคกร การควบคมกาลงพลและอาวธยทโธปกรณ ซงสามารถทจะ

ใชจดการกบสงทจะมาคกคามสถานภาพของตนได นอกจากน การทเกาหลใต

ยงอยในภาวะความขดแยงกบเกาหลเหนอ จงเปนชองทางใหรฐบาลและผม

อานาจการเมอง ใชเปนขออางเพอสรางความชอบธรรมในการจดการกบฝาย

ตอตาน ดงการกลาวหาผชมนมเรยกรองประชาธปไตยทควางจวาถกยยงปลก

ปนโดยสายลบเกาหลเหนอ ยงไปกวานน สหรฐอเมรกาซงถอเปนประเทศทสง

เสรมประชาธปไตยและหลกสทธมนษยชน แตกลบไมไดทกทวงการกระทาของ

ฝายทหารในการปราบปรามผชมนม ดงนนจงแทบเปนไปไมไดทฝายอานาจ

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

80

นยมจะรบขอเรยกรองเพอการเปลยนแปลง

ความสาเรจในการสลายการชมนมทควางจ ไดทาใหนายพลชอน

ดฮวานมอานาจการเมองเพมขน ดงการทเขาดารงตาแหนงประธานคณะ

กรรมการประจา (Standing Committee) ของคณะกรรมการพเศษ ซงกอตง

ขนภายหลงเหตการณทควางจ โดยคณะกรรมการชดนทาหนาทในการออก

กฎหมาย และตดสนใจในประเดนสาคญของประเทศ จนกวาจะมการเลอก

ตงสมาชกสมชชาแหงชาตชดใหม คณะกรรมการประจานจงมลกษณะคลาย

กบสภาสงสดเพอการฟนฟบรณะชาต (SCNR) ทจดตงโดยนายพลปกจองฮ

ภายหลงการรฐประหารเมอ ค.ศ.1961 (Lee 1981, 133) เมออานาจอยทนาย

พลชอนดฮวาน โดยประธานาธบดเช-คยฮาแทบไมมอานาจ ในทสดเขาจงลา

ออกจากตาแหนงผนาเกาหลใต สภาแหงชาตเพอการรวมประเทศไดเลอกนาย

พลชอนดฮวาน ใหดารงตาแหนงประธานาธบดแทน และในเดอนกมภาพนธ

ค.ศ.1981 คณะผเลอกตงประธานาธบด (Presidential Electoral College)

ไดเลอกประธานาธบดชอนดฮวานใหดารงตาแหนงผนาเกาหลใตตอ ภายหลง

รฐธรรมนญทแกไขผานการลงประชามตในเดอนตลาคม ค.ศ.1980

แมฝายทหารสามารถควบคมการเคลอนไหวของกล มเรยกรอง

ประชาธปไตย แตกเปนเพยงชวงเวลาอนสน เพราะเมอรฐบาลชอนดฮวาน

ผอนคลายมาตรการควบคม ขบวนการนกศกษากเรมกลบมาเคลอนไหว

อก ดงในเดอนพฤศจกายน ค.ศ.1984 นกศกษาวทยาลยและมหาวทยาลย

จานวน 42 แหง ไดรวมตวกนกอตงแนวรวมนกศกษาแหงชาตเพอการตอสเพอ

ประชาธปไตย (National Student Coalition for Democracy Struggle) ซง

ถอเปนการรวมตวของนกศกษาทวประเทศ นบตงแตเหตการณโคนลมรฐบาล

อซงมนใน ค.ศ.1960

ในการเคลอนไหวเพอโคนลมระบอบอานาจนยม นกศกษาไดรวมมอ

กบนกการเมองฝายคาน โดยในเดอนกมภาพนธ ค.ศ.1986 พรรคประชาธปไตย

เกาหลใหม (New Korean Democratic Party) ไดประกาศวามผรวมลงชอแกไข

รฐธรรมนญจานวน 10 ลานคน จงทาใหการรณรงคแกไขรฐธรรมนญกลายเปน

ประเดนทรอนแรงขน ในขณะเดยวกน ไดจดชมนมขนตามเมองสาคญ เพอ

วเชยร อนทะส

81

ประกาศจดยนในการเรยกรองใหแกไขรฐธรรมนญเพอใหประชาชนเปนผเลอก

ตงประธานาธบดโดยตรง แมในการรณรงคดงกลาวรฐบาลพยายามเบยงเบน

ประเดน แตขบวนการเคลอนไหวเพอประชาธปไตยกไมไดละทงความพยายาม

ในทางตรงขามกลบไดรบพลงสนบสนนในวงกวาง จากกลมผใชแรงงาน องคกร

ทางศาสนา ชนชนกลาง และผประกอบวชาชพตางๆ เพราะตางตระหนกวาการ

ผกขาดอานาจของรฐบาลและผนาการเมอง ไมสามารถแกไขปญหาตางๆ ท

ประชาชนเผชญอยได

การชมนมไดขยายวงกวางยงขน เมอบรรดากลมเคลอนไหวไมพอใจ

การกระทาของรฐบาล เมอเกดกรณตารวจทรมานปกจงชอล (Park Jong-chul)

นกศกษามหาวทยาลยโซล (Seoul National University) เสยชวต เมอเดอน

มกราคม ค.ศ.1987 และกรณอฮนยอล (Lee Han-yeol) ซงถกระเบดแกสนาตา

เสยชวต ในเหตการณชมนมเพอเรยกรองประชาธปไตยทมหาวทยาลยยอนเซ

(Yonsei University) เมอเดอนมถนายนถดมา โดยผชมนมไมเพยงแตเรยก

รองใหรฐบาลสอบสวนขอเทจจรงทเกดขนเทานน แตยงเรยกรองใหแกไข

รฐธรรมนญใหเปนประชาธปไตย เพอเพมอานาจใหแกประชาชนในการควบคม

และตรวจสอบรฐบาล (Kim 2000a, 92)

เมอเผชญการชมนมทเกดขนทวประเทศ และมผเขารวมจานวนมาก

รฐบาลชอนดฮวานจงวางแผนใชกาลงทหารเขาควบคมสถานการณ เมอ

มการประกาศภาวะฉกเฉน โดยในวนท 20 มถนายน ทหารจะเขาควบคม

มหาวทยาลย เมองสาคญ และหนงสอพมพ หลงจากนนจะเขาปฏบตการสลาย

การชมนม แตแผนการนไดถกยบยง เนองจากในชวงบายของวนท 19 เจมส

ลลล (James Lilly) ทตสหรฐอเมรกาประจาเกาหลใตไดเขาพบประธานาธบด

ชอนดฮวาน พรอมกบยนจดหมายของประธานาธบดโรนลด เรแกน (Ronald

Regan) ซงมใจความสรปวาการเคลอนยายกาลงทหาร เพอจดการผชมนม

ประทวงถอเปนสงอนตราย เมอเผชญกบขอทกทวงดงกลาว รฐบาลชอนดฮวาน

จาเปนตองปรบเปลยนทาท (ชองอลจนและวเชยร อนทะส อยในกระบวนการ

ตพมพ) จากกรณนเมอยอนไปพจารณาเหตการณทควางจ ถาสหรฐอเมรกาได

เขาแทรกแซง ความรนแรงกคงไมเกดขน

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

82

ภายใตสถานการณชมนมประทวงซงไมมแนวโนมวาจะยตลง โนแท

อในฐานะบคคลทถกวางตวจากประธานาธบดชอนดฮวาน ใหเปนผสมครชง

ตาแหนงประธานาธบด ในนามพรรคยตธรรมประชาธปไตย (Democratic

Justice Party) จงออกแถลงการณพเศษจานวน 8 ขอ ในวนท 29 มถนายน

ซงประกอบดวย ประการแรก การแกไขรฐธรรมนญ เพอใหประชาชนเลอกตง

ประธานาธบดโดยตรง ประการทสอง การแกไขกฎหมายเลอกตงประธานาธบด

เพอใหการเลอกตงเปนไปอยางบรสทธยตธรรม ประการทสาม ยกเลกโทษการ

ประหารชวตคมแดจง ซงถกกลาวหาวาอยเบองหลงการชมนมทควางจ และ

ใหปลอยตวผไดรบโทษอาญาทเกยวของกบการชมนม ประการทส ใหเสรภาพ

แกสอสารมวลชน ประการทหา ใหสทธขนพนฐานในดานตางๆ แกประชาชน

ประการทหก ใหหลกประกนดานความมอสระขององคกรปกครองทองถนและ

สถาบนการศกษา ประการทเจด ใหพรรคการเมองมอสระในการดาเนนกจกรรม

เพอเออตอการสรางบรรยากาศเจรจาและการประนประนอม และประการท

แปด สนบสนนการพฒนาและการสรางความโปรงใสใหเกดขนในสงคม

การออกแถลงการณเมอวนท 29 มถนายน ไดมผลใหการชมนมของ

ประชาชนยตลง ตวแทนของฝายรฐบาลและฝายคานจงตกลงกนตงคณะ

กรรมการจานวน 8 คน เพอทาหนาทรางรฐธรรมนญในสวนทจะแกไข ซง

คณะกรรมการไดดาเนนการเสรจสนในวนท 30 สงหาคม ภายหลงจากนน

สมชชาแหงชาตไดใหความเหนชอบในวนท 12 ตลาคม และประชาชนไดลง

ประชามตรบรองในวนท 27 ตลาคมถดมา สาหรบสาระสาคญของรฐธรรมนญ

ทแกไข กาหนดไวชดเจนวาเกาหลใตปกครองในระบอบประชาธปไตย อานาจ

อธปไตยมาจากประชาชน กองทพซงเคยเขาแทรกแซงการเมอง และถกผนา

การเมองใชเปนเครองมอในการปราบปรามฝายตรงขาม รฐธรรมนญทไดแกไข

กาหนดใหกองทพทาหนาทดานความมนคง ปกปองดนแดน และวางตวเปน

กลางทางการเมอง สวนสาระสาคญเกยวกบประธานาธบด กาหนดใหมาจาก

การเลอกตงโดยตรงของประชาชน ดารงตาแหนงไดวาระเดยว โดยมวาระการ

ดารงตาแหนงหาป ประธานาธบดเปนผมอานาจในการแตงตงนายกรฐมนตร

โดยผานความเหนชอบจากสมชชาแหงชาต ในดานสมชชาแหงชาต นอกจาก

วเชยร อนทะส

83

การออกกฎหมายแลว รฐธรรมนญกาหนดใหทาหนาทตรวจสอบการบรหาร

งานของรฐบาล โดยสมชชาแหงชาตหรอคณะกรรมาธการมอานาจเรยกบคคล

ในฝายบรหาร เจาหนาทของรฐหรอตวแทนมาตอบขอซกถามในทประชมได

เกาหลใตในยคการพฒนาประชาธปไตย

การแกไขรฐธรรมนญเมอ ค.ศ.1987 ถอเปนการสนสดของระบอบ

อานาจนยม เพราะรฐธรรมนญเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมทางการ

เมอง และตรวจสอบการบรหารงานของรฐบาล โดยผนาการเมองไมอาจผกขาด

อานาจการเมองได เนองจากประชาชนเปนผเลอกตงประธานาธบดโดยตรง

โดยมวาระอยในตาแหนงไดสมยเดยว ความชอบธรรมในการอยในตาแหนง

ขนอยกบความยนยอมของประชาชน แทนการใชอานาจในเชงบงคบเหมอน

เชนในอดต แมการตอสเพอประชาธปไตยไดบรรลผล แตผลการเลอกตง

ประธานาธบด เมอเดอนธนวาคม ค.ศ.1987 อาจสรางความผดหวงใหแกผเรยก

รองประชาธปไตย เนองจากคมยองซมและคมแดจงในฐานะผมบทบาทสาคญ

ในการตอตานระบอบเผดจการ ตางลงสมครรบเลอกตงประธานาธบด เพราะไม

สามารถตกลงกนไดวาใครจะเปนตวแทน ทาใหเกดการแยงคะแนนเสยงกนเอง

ในทสดโนแทอจงไดรบชยชนะ ฉะนนความคาดหวงในการปฏรปจงตองเผชญ

อปสรรค เพราะโนแทอเคยเปนนายทหารซงรวมมอกบนายพลชอนดฮวาน ใน

การยดอานาจเมอเดอนธนวาคม ค.ศ.1979 และเกยวของกบเหตการณทควาง

จ ยอมตองหาทางมใหเกดกระบวนการไตสวนเหตการณทควางจ เพราะความ

หวนเกรงถงผลกระทบทมตอสถานภาพเดมของตนและพวกพอง

ตอมาเมอประธานาธบดโนแทอสนสดวาระใน ค.ศ.1993 คมยองซม

ไดรบเลอกตงเปนประธานาธบดสบแทน ในระยะแรกรฐบาลคมยองซมมทาท

สอดคลองกบความเหนของอยการ ทระบวาไมสามารถสอบสวนเหตการณท

ควางจ เนองจากเปนเรองทางการเมอง และไมสามารถฟองอดตประธานาธบด

ชอนดฮวานและโนแทอ เพราะหวนเกรงวาจะกอใหเกดความแตกแยก การ

เผชญหนากนภายในประเทศ และขอโตแยงดานกฎหมาย (Kim 2000a, 114;

Saxer 2004, 396-97) แตเหตผลสาคญนาเปนเพราะการทประธานาธบดคม

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

84

ยองซมไดรบชยชนะ ในการเลอกตงประธานาธบดเมอ ค.ศ.1992 เนองจาก

ความชวยเหลอของอดตประธานาธบดโนแทอ โดยในชวงกอนการเลอกตง

โนแทอ คมยองซมและคมจงพล ไดรวมพรรคการเมองทตางเปนผนาเขาดวย

กน และตกลงใหคมยองซมเปนผสมครชงตาแหนงประธานาธบด

แมเผชญกบอปสรรค แตญาตของผไดรบผลกระทบจากเหตการณ

ทควางจ กลมเคลอนไหวดานสทธมนษยชน และองคกรตางๆ ทตอสเพอ

ประชาธปไตย ไดยนอทธรณการวนจฉยของอยการตอศาลรฐธรรมนญ ซง

ศาลรฐธรรมนญไดมคาพพากษาวาการวนจฉยของอยการไมชอบดวยเหตผล

เพราะการเอาผดผเกยวของกบการปราบปรามผชมนมทควางจ สามารถกระทา

ได โดยการออกกฎหมายพเศษ การใหเหตผลวาการกระทารฐประหารหรอยด

อานาจสาเรจ ไมสามารถดาเนนการฟองรองไดนน ถอวาเปนความผดพลาด

สวนขอยกเวนและขอจากดดานอายความ กไมควรนามาใชในคดทเกยวของ

กบการกบฏ การกระดางกระเดอง และการลมลางระเบยบและกฎเกณฑตาม

รฐธรรมนญ (Oh 1999, 171-72; Kihl 2005, 130-31)

จากคาพพากษาของศาลรฐธรรมนญดงกลาว ในเดอนธนวาคม ค.ศ.

1995 สมชชาแหงชาตไดออกกฎหมายพเศษเกยวกบขบวนการเคลอนไหวเพอ

ประชาธปไตย 18 พฤษภาคม และกฎหมายพเศษเกยวกบขอจากดดานอาย

ความในความผดตอรฐธรรมนญ ซงกฎหมายฉบบหลงนไดยกเลกขอจากดดาน

อายความในความผดตอรฐธรรมนญ (Han 2005, 1007) ดวยเหตน กฎหมายทง

สองฉบบจงใหอานาจทจะเอาผดยอนหลงบคคลทเกยวของกบการรฐประหาร

เมอเดอนธนวาคม ค.ศ.1979 และการปราบปรามผชมนมเรยกรองประชาธป

ไตยทควางจ เมอเดอนพฤษภาคม ค.ศ.1980 ผลจากกฎหมายทงสอง อยการ

ไดจบกมและสอบสวนผเกยวของในการใชอานาจโดยมชอบ กระทาการลมลาง

ขอบญญตตามรฐธรรมนญ และยดอานาจการเมอง โดยไมรบฟงความคดเหน

และการทวงตงจากประชาชน โดยผทถกจบกมไดแก อดตประธานาธบดชอน

ดฮวานและโนแทอ และนายทหารอก 14 คน

สาหรบขอกลาวหาทอดตผนาเกาหลใตและผรวมกระทาผดไดรบ ไดแก

1) การยดอานาจโดยรฐประหาร เมอวนท 12 ธนวาคม ค.ศ.1979 ซงเตรยมการ

วเชยร อนทะส

85

มาอยางด ถอเปนการกระทาทผดกฎหมาย 2) อดตประธานาธบดชอนดฮวาน

และโนแทอสะสมทรพยสน และความมงคงอยางผดกฎหมาย โดยใชอานาจ

หนาทและตาแหนงในการเรยกรบประโยชน 3) กระทาผดอาญาโดยการฆา

ประชาชนผบรสทธ และยดอานาจอยางผดกฎหมาย โดยใชกองทพเขาปราบ

ปรามผชมนมเรยกรองประชาธปไตย และ 4) อดตผนาทงสองไดนาประเทศไป

สการคอรปชนอยางเปนระบบ โดยการคอรปชนของผนาทงสอง กระตนใหเกด

การคอรปชนของเจาหนาทในระดบลาง อนกอใหเกดความเสยหายและขดขวาง

การพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ทตองตงอยบนพนฐานของการแขงขนอยาง

เปนธรรม (Oh 1999, 175-76)

ตอมาในเดอนสงหาคม ค.ศ.1996 ศาลชนตนไดอานคาพพากษา โดย

อดตประธานาธบดชอนดฮวาน ศาลพพากษาใหประหารชวต ในฐานะทเปน

ตวการ (ringleader) ใหจาคกอดตประธานาธบดโนแทอ 22 ป 6 เดอน สวน

นายทหารอก 14 คน ไดรบโทษหนกเบาตามความผดทไดกระทา โดยมเพยง

1 คนทศาลพบวาไมมหลกฐานเพยงพอ ทจะระบไดวากระทาผด นอกจากนน

ไดมคาพพากษาใหยดทรพยอดตประธานาธบดชอนดฮวานจานวน 283 ลาน

เหรยญสหรฐอเมรกา และอดตประธานาธบดโนแทอจานวน 355 ลานเหรยญ

สหรฐอเมรกา สวนประธานหรอเจาของกลมธรกจขนาดใหญหรอแชบอล (Jae-

bol) ซงถกกลาวหาวาใหสนบนแกอดตประธานาธบดทงสอง ศาลไดพพากษา

ลงโทษ แตใหรอลงอาญา ในเวลาตอมาจาเลยไดอทธรณและฎกาคาพพากษา

ศาลอทธรณไดมคาพพากษาใหจาคกอดตประธานาธบดชอนดฮวานตลอดชวต

จาคกอดตประธานาธบดโนแทอ 17 ป สวนบคคลอนๆ ไดรบการลดโทษลดหลน

กนลงมา และในเดอนเมษายน ค.ศ.1997 ศาลฎกาไดมคาพพากษายนตามคา

พพากษาของศาลอทธรณ (Koh 1997, 5)

แมประธานาธบดคมยองซมไมใชผแสดงบทบาทสาคญ ในการนา

บคคลทกระทาผดในเหตการณทควางจมาลงโทษ แตกถอวาเขาไดดาเนน

มาตรการหลายอยางในการสรางความเขมแขงใหแกการพฒนาประชาธปไตย

ดงการสลายกลมฮานาเฮว ซงเปนกลมทหารทกอตวมาในชวงประธานาธบด

ปกจองฮ และการแตงตงโยกยายนายทหารระดบนายพลกวารอยละ 60 ทอดต

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

86

ประธานาธบดชอนดฮวานและโนแทอแตงตงไว การดาเนนการทางวนยและ

ดาเนนคดกบผทใชอานาจหนาทและตาแหนงโดยมชอบ พรอมกนนน ไดปรบ

โครงสรางและภารกจกองทพ โดยปรบสวนทไมใชดานการทหารออกไป ทงน

เพอไมใหผบงคบบญชาหรอนกการเมอง ใชประโยชนจากบคลากรและเครอง

มอ ในการสรางความไดเปรยบทางการเมอง

ควบคไปกบการแยกบทบาทของทหารออกจากการเมอง ประธานาธบด

คมยองซมไดประกาศใชกฎหมายกาหนดใหขาราชการระดบสงและนกการ

เมอง ตองเปดเผยบญชทรพยสนตอสาธารณะ ใหใชชอจรงในการทาธรกรรม

ทางการเงน เพอปองกนการใชอานาจหนาทและตาแหนงแสวงหาประโยชนอน

มชอบ การปดชองทางในการประกอบธรกจนอกกฎหมาย การเรยกรบสนบน

และการหลกเลยงภาษ ในขณะเดยวกน รฐบาลไดดาเนนคดการคอรปชน

ระหวางนกการเมอง ขาราชการ และนกธรกจ ดงการจบกมอดตประธานาธบด

ชอนดฮวานและโนแทอ แมผเปดโปงประเดนนเปนสมาชกสมชชาแหงชาต

สงกดพรรคฝายคานกตาม อนง อาจกลาวไดวาการแสวงหาประโยชนอนมชอบ

จากนกธรกจ ไดเกดขนแพรหลายในสมยรฐบาลปกจองฮ ทพรรคสาธารณรฐ

ประชาธปไตยซงเปนพรรครฐบาล ไดรบประโยชนจากเงนทนกธรกจและกลม

ธรกจขนาดใหญบรจาค เพอใชเปนทนการเมอง (slush fund) ซงในขอเทจจรง

เงนเหลานกคอสนบนทจายใหแกนกการเมองและผมอานาจในรฐบาล เพอแลก

กบประโยชนทไดรบในรปเงนกยมจากธนาคาร เงนกตางประเทศ ใบอนญาต

การนาเขาและสงออกสนคา และอนๆ จากรฐบาล ตอมาในสมยประธานาธบด

ชอนดฮวาน การเรยกรบเงนบรจาคจากนกธรกจและกลมธรกจขนาดใหญกยง

ปฏบตกนอย ดงกรณมลนธอลแฮ (Ilhae Foundation) ซงเกยวพนโดยตรงกบ

ประธานาธบดชอนดฮวาน ไดเปนแหลงรวบรวมเงนทเรยกรบจากกลมธรกจ

ตางๆ ดงมการเปดเผยวาประธานสหพนธอตสาหกรรมเกาหล (Federation for

Korean Industries) เปนผทาหนาทรวบรวมเงนบรจาค และเงนทมลนธอลแฮ

ไดรบนน มจานวนมากถง 90 ลานเหรยญสหรฐอเมรกา (Kang 2001, 92) และ

เงนเหลาน ไดถกนาไปใชในการรณรงคหาเสยงเลอกตง การจดกจกรรมตางๆ ท

จะสรางฐานคะแนนใหแกพรรครฐบาล และการจายใหสมาชกเพอปองกนการ

วเชยร อนทะส

87

แปรพกตรไปอยพรรคการเมองอน

นอกจากความพยายามแกไขการคอรปชนแลว รฐบาลคมยองซมยงได

ปฏรปการเลอกตง โดยการประกาศใชกฎหมายปองกนการทจรตการเลอกตง

กฎหมายการใหเงนสนบสนนทางการเมอง และกฎหมายการปกครองทองถน

ซงมเปาหมายใหการเลอกตงเปนไปอยางโปรงใส ไมใหเงนเขามามอทธพลใน

การเลอกตง และใหใชครอบคลมการเลอกตงในทกระดบ ทงนไดกาหนดสาระ

สาคญไว คอ ประการแรก กาหนดวนหรอชวงเวลาการเลอกตงไวในกฎหมาย

เพอใหเกดความแนนอนในการจดการเลอกตง ประการทสอง เพมชองทางใน

การหาเสยงเลอกตง โดยผานสอสารมวลชนประเภทตางๆ ประการทสาม ลด

ระยะเวลาการหาเสยง ทาใหการเลอกตงเสยคาใชนอยลง และประการทส

เพมมาตรการและบทลงโทษผฝาฝนกฎหมายการเลอกตง นอกจากน ในสวน

ของการเลอกตงสมาชกสมชชาแหงชาต กไดแกไขกฎหมายการเลอกตงใหเกด

ความเปนธรรมแกทกพรรคการเมอง โดยการจดสรรทนงสมาชกสมชชาแหง

ชาตทถอเปนตวแทนพนททวประเทศใหแกพรรคการเมอง ใหขนอยกบคะแนน

เสยงรวมทงหมดทแตละพรรคการเมองไดรบ แทนจานวนทนงทแตละพรรคได

รบ (Oh 1999, 144-45)

การรอฟนการปกครองทองถน ซงเดมบญญตไวในรฐธรรมนญตงแต

ค.ศ.1948 แตถกยกเลกในสมยประธานาธบดปกจองฮ จงเปนอกชองทาง

สาคญทจะทาใหการพฒนาประชาธปไตยเขมแขง เพราะประชาชนสามารถ

เลอกบคคลเพอทาหนาทฝายบรหาร และฝายนตบญญตขององคกรปกครอง

ทองถน บคคลเหลานยอมทราบความตองการและปญหาของประชาชนในพนท

มากกวารฐบาลในสวนกลาง นอกจากน การเลอกตงในระดบทองถนกสามารถ

ใชเปนตวชวดความพงพอใจของประชาชนทมตอรฐบาลได โดยดจากจานวนผ

สมครของพรรครฐบาลทไดรบเลอกตง

เมอประธานาธบดคมยองซมสนสดวาระ คมแดจงไดรบเลอกและดารง

ตาแหนงสบแทนใน ค.ศ.1998 ซงถอเปนครงแรกในประวตศาสตรการเมอง

เกาหลใต ทการถายโอนอานาจจากพรรครฐบาลไปยงพรรคฝายคาน เกด

ขนอยางสนต สาหรบในชวงประธานาธบดคมแดจง ถอเปนชวงทการพฒนา

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

88

ประชาธปไตยกาวสทศวรรษทสอง โดยไมมสงบงบอกวาระบอบการเมอง

ของเกาหลใตจะหวนกลบไปเปนระบอบอานาจนยมอก เพราะการเลอกตง

ประธานาธบดไดเกดขนทกหาป และการเลอกตงสมาชกสมชชาแหงชาตเกด

ขนทกสป เมอโครงสรางทางการเมองไดสอดคลองกบหลกการประชาธปไตย

แลว สงทประธานาธบดคมแดจงใหความสาคญและดาเนนการตอ จงไดแก

การสรางความเปนธรรม โดยเฉพาะการเยยวยาผไดรบผลกระทบ จากการใช

กาลงสลายการชมนมทควางจ การสอบสวนขอเทจจรงกรณการเสยชวต อน

เนองจากการกระทาของรฐบาลเผดจการในอดต และการสรางความเปนธรรม

ทางเศรษฐกจและสงคม เพอลดชองวางความเลอมลาและขจดการผกขาด โดย

ใหกลมธรกจขนาดใหญหรอแชบอล มความโปรงใสในการบรหาร และประกอบ

ธรกจในสาขาทเชยวชาญ พรอมกนนน ไดตงคณะกรรมการอนประกอบดวย

ตวแทนรฐบาล ผประกอบการ และผใชแรงงาน เพอปรกษาหารอแนวทางใน

การปฏรปเศรษฐกจ ใหฟนตวจากภาวะวกฤตเศรษฐกจทเกดขนใน ค.ศ.1997

ในลกษณะทไมมฝายใดฝายหนงไดรบผลกระทบแตฝายเดยว (Kim 2000b,

193)

ผลจากการทรฐบาลรบฟงความคดเหนและความตองการของ

ประชาชน จงทาใหการเผชญหนาระหวางฝายตางๆ ซงเคยเกดขนในสมย

รฐบาลอานาจนยมลดลง สภาพเชนนจงเปนปจจยหนงททาใหรฐบาลคมแด

จงเนนความสนใจไปทการแกไขความขดแยงกบเกาหลเหนอ ผลดงกลาวไดนา

ไปสการประชมสดยอดระหวางผนาเกาหลทงสองใน ค.ศ.2000 และบรรลขอ

ตกลงถงแนวทางการอยรวมกนอยางสนต การรวมมอดานเศรษฐกจ และการ

แลกเปลยนในดานตางๆ อนถอเปนยคทความตงเครยดระหวางเกาหลเหนอกบ

เกาหลใตไดผอนคลายลงอยางไมเคยปรากฏมากอน

เมอประธานาธบดคมแดจงสนสดวาระใน ค.ศ.2003 โนมเฮยน (Roh

Moo-hyun) ไดดารงตาแหนงสบแทน กลาวไดวาในยคทคมแดจงและโนมเฮยน

ดารงตาแหนงผนา การดาเนนนโยบายของเกาหลใตถอวาเปลยนแปลงไปจาก

เดม เหตทเปนเชนนเนองจากผนาทงสองเปนผมแนวคดกาวหนา เนนการสราง

ความเปนธรรมทางสงคม ตองการดาเนนนโยบายตางประเทศทเปนอสระ เนน

วเชยร อนทะส

89

การเปดเจรจากบเกาหลเหนอ เพราะเชอวาเปนแนวทางทเหมาะสมในการลด

ความขดแยง ดวยเหตน ทาทของเกาหลใตในบางครงจงแตกตางจากทาทของ

สหรฐอเมรกา

สงสาคญประการหนงทประธานาธบดโนมเฮยนพยายามแกไข เพอ

ใหการพฒนาประชาธปไตยเปนไปอยางมนคง กคอการขจดความเปนภมภาค

นยม (regionalism) ระหวางประชาชนทอาศยอยในพนทจงหวดเคยงซงเหนอ

และเคยงซงใต (North and South Gyeongsang Provinces) หรอพนทยอง

นม (Yeongnam) กบประชาชนทอาศยอยในพนทจงหวดชอลลาเหนอและชอล

ลาใต (North and South Jeolla Provinces) หรอพนทโฮนม (Honam) ทงน

เนองจากในสมยรฐบาลอานาจนยม โดยเฉพาะชวงประธานาธบดปกจองฮ

ประชาชนในพนทยองนมเปนฝายไดรบผลของการพฒนามากกวาประชาชน

ในพนทโฮนม เพราะรฐบาลเนนการพฒนาอตสาหกรรม การสรางทาเรอ และ

การสรางทางหลวงเชอมระหวางกรงโซลกบเมองทาพซาน (Busan) ในพนทยอง

นม ในขณะทโฮนมเปนพนทเกษตรกรรม ประชาชนมฐานะความเปนอยไมสด

และยงการเกดเหตการณปราบปรามผชมนมทควางจ ไดทาใหกระแสความเปน

ภมภาคนยมรนแรงมากขน โดยประชาชนในพนทโฮนมเกดความรสกวารฐบาล

ปฏบตตอพวกตนไมเหมาะสม โดยใชกาลงทหารพรอมอาวธสงคราม เขาทาราย

ผเรยกรองประชาธปไตย ดงนนเมอมการเลอกตงในระดบประเทศ ประชาชนใน

ทงสองพนทจงเลอกบคคลทมพนเพหรอภมลาเนาเกดอยในพนทของตน โดย

อาจมไดพจารณาถงนโยบายของผสมครหรอพรรคทสงกด ลกษณะเชนนยอม

ไมกอผลดตอการพฒนาประชาธปไตย

นอกจากนน ประธานาธบดโนมเฮยนยงพยายามไมใหผดารงตาแหนง

ประธานาธบด เขาไปแทรกแซงการปฏบตหนาทของฝายนตบญญต ถงแม

ประธานาธบดในอกฐานะหนงคอผนาพรรครฐบาล ยอมตองดแลการบรหาร

งานของพรรคการเมองทสงกด แตสาหรบตวเขาเองไมไดเขาไปกาวกายการ

กาหนดตวบคคล ในการเปนประธานคณะกรรมาธการในสมชชาแหงชาต

ทงนกเพอใหการตรวจสอบรฐบาลเปนไปอยางมประสทธภาพ พรอมกนนน

ประธานาธบดโนมเฮยนยงใหหนวยงานทเคยถกใชเปนเครองมอทางการเมอง

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

90

ในอดต เชน ตารวจ อยการ สานกขาวกรอง และสานกบรหารการจดเกบภาษ

มความเปนอสระและมความโปรงใสในการบรหารงาน (ชองอลจนและวเชยร

อนทะส อยในกระบวนการตพมพ)

เมอนบตงแตการแกไขรฐธรรมนญใน ค.ศ.1987 จนถงการเลอกตง

ประธานาธบดใน ค.ศ.2007 ซงอเมยงบก (Lee Myung-bak) นกการเมองแนว

อนรกษนยมไดรบชยชนะ อาจกลาวไดวากระบวนการความเปนประชาธปไตย

ในเกาหลใต มพลวตไปอยางมนคง การเลอกตงในระดบประเทศและระดบทอง

ถนเกดขนอยางสมาเสมอ ตามชวงเวลาทผดารงตาแหนงสนสดวาระ ประชาชน

และสอสารมวลชนมสทธและเสรภาพในการแสดงความคดเหน นกการเมอง

และผนาการเมองตองปฏบตตามพนธะสญญาทใหไวแกประชาชน

ปจจยสนบสนนการพฒนาประชาธปไตย

การพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใตในชวงสองทศวรรษทผานมา ซง

ดาเนนไปอยางมนคง เมอเปรยบเทยบกบอกหลายประเทศในเอเชยดวยกน

สามารถพจารณาถงปจจยทเกอหนนไดดงน

ปจจยดานการเมอง

การทผนาการเมองในเกาหลใต ตองยนยอมใหประชาชนเขามามสวน

รวมในการตดสนใจ ภายหลงการผกขาดอานาจดงกลาวมาอยางยาวนาน ถอ

เปนผลมาจากการตอสของกลมพลงตางๆ ทตระหนกวาระบอบเผดจการไม

สามารถตอบสนองความตองการ และไมสามารถแกไขปญหาทประชาชน

เผชญได กลมพลงเหลานเมอพจารณาอกนยหนงกคอประชาสงคม (civil so-

ciety) ซงเกดจากการรวมตวของบคคลโดยสมครใจ โดยตงอยบนพนฐานของ

ความศรทธา ผลประโยชน อดมการณ และการมเครอขายความสมพนธ ดงนน

ประชาสงคมจงไดแก ครอบครว สหภาพแรงงาน มหาวทยาลย สอสารมวลชน

องคกรวชาชพ องคกรทไมใชภาครฐ (NGOs) และขบวนการเคลอนไหวทาง

สงคม (Walzer 2003, 7-8) และถาพจารณาโดยองกบแนวคดเสรนยมดงเดม

(classical liberals) ประชาสงคมกคอชมชนหรอกลมทไมใชรฐบาลเปนผจด

วเชยร อนทะส

91

ตง โดยสมาชกของกลมตางมปฏสมพนธตอกน (Scalet and Schmidtz 2002,

27) สาหรบบทบาทประชาสงคมในเกาหลใต ทมตอการพฒนาประชาธปไตย

นน อาจแบงออกเปนสองชวง คอ

ชวงแรก การเคลอนไหวจนถงการชมนมใหญใน ค.ศ.1987 กลมทม

บทบาทสาคญในชวงน ไดแก กลมนกศกษา กลมองคกรทางศาสนา กลมผใช

แรงงาน และประชาชนทวไป ดงในชวงรฐบาลปกจองฮประกาศใชรฐธรรมนญ

ยซนใน ค.ศ.1972 และสงหามดาเนนกจกรรมทางการเมอง ขบวนการ

เคลอนไหวของนกศกษา นกการเมอง นกเขยน และนกกฎหมาย ไดรวมตว

เปนกลมตอตานรฐบาลหรอแชยา (Jaeya) โดยในเดอนตลาคม ค.ศ.1973 ได

จดการชมนมตอตานรฐบาล และในเวลาตอมากลมเหลานไดรวมตวเปนเครอ

ขายเพอเพมพลงในการกดดน ดงแนวรวมแหงชาตเพอประชาธปไตย (National

Coalition for Democracy) แนวรวมแหงชาตเพอประชาธปไตยและการรวม

ประเทศ (National Coalition for Democracy and Reunification) ซงกอตง

ในชวง ค.ศ.1978-1979 ถดมาในชวงรฐบาลชอนดฮวาน กลมนกศกษา กลม

องคกรทางศาสนา และกลมผใชแรงงาน ไดรวมมอกนอยางเหนยวแนนในการ

เคลอนไหว ถงแมรฐบาลใชกาลงตารวจเขาสลายและขดขวางการชมนม แตก

ไมเปนผล พรอมกนนน ยงไดรวมมอกบพรรคประชาธปไตยใหมกอตงแนวรวม

แหงชาตเพอขบวนการเคลอนไหวเพอประชาธปไตย (National Coalition for

Democracy Movement) สาหรบระดมการชมนมประทวงใหเกดขนในเมอง

ใหญทวเกาหลใต

อยางไรกตาม การเคลอนไหวของประชาสงคมในการตอส เพอ

ประชาธปไตย กไมไดเปนไปอยางราบรน เพราะรฐบาลไดขดขวางในทกรป

แบบ ดงรฐบาลปกจองฮไดจดตงสานกขาวกรอง (KCIA) เพอตดตามความ

เคลอนไหวของบคคลและกลมตางๆ ทตอตานรฐบาล การบงใชกฎหมายการ

ตอตานคอมมวนสต (Anti-Communist Law) และกฎหมายความมนคงแหง

ชาต (National Security Law) อยางเขมงวด นอกจากนน รฐบาลยงจดใหม

กลมจดตง (state-corporatist groups) ขน เชน กลมฝายขวาและกลมตอตาน

คอมมวนสต เพอใหการสนบสนนพรรครฐบาล การจดตงสหพนธอตสาหกรรม

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

92

เกาหล (Federation of Korean Industries-FKI) หอการคาและอตสาหกรรม

เกาหล (Korea Chamber of Commerce and Industry) และสมาคมการคา

ระหวางประเทศแหงเกาหล (Korea International Trade Association) เพอ

ประโยชนในดานการควบคมนายทนและนกธรกจ ใหตอบสนองนโยบายของ

รฐบาล ยงไปกวานน รฐบาลไดฟนฟสหพนธสหภาพแรงงานเกาหล (Federa-

tion of Korean Trade Unions-FKTU) ซงจดตงขนสมยรฐบาลอซงมน เพอ

ใหเปนองคกรของผใชแรงงานทถกตองตามกฎหมายแตเพยงองคกรเดยว และ

ถดมาในสมยประธานาธบดชอนดฮวาน รฐบาลยงคงดาเนนรอยตามรฐบาล

ปกจองฮในการขดขวางการเรยกรองประชาธปไตย แตในทสดกไมอาจทดทาน

การผนกพลงอยางเขมแขงของประชาสงคมและประชาชนได เพราะในเดอน

มถนายน ค.ศ.1987 กลมผนาการเมองในขณะนนจาตองยอมรบขอเรยกรอง

ของกลมเคลอนไหว ในการแกไขกตกาการเมองใหเปนประชาธปไตย โดยเปด

โอกาสใหกลมตางๆ เขามามสวนรวมในการตดสนใจ

ชวงทสอง การเคลอนไหวของประชาสงคม ภายหลงการชมนมใหญ

ในเดอนมถนายน ค.ศ.1987 ถงแมเปาหมายในการตอสเพอประชาธปไตย

ไดบรรลผล แตประชาสงคมกยงคงเคลอนไหว เพอสรางความเปนธรรม โดย

ตองการกาหนดเปนบรรทดฐานวาแมผกระทาผดดารงตาแหนงสาคญ แตหาก

ใชอานาจโดยมชอบแลว กตองรบผดเหมอนกบบคคลทวไป ดงตวอยางการ

แสดงจดยนของสภาอาจารยเพอประชาธปไตยแหงเกาหล (Korea Council

of Professors for Democracy) เมอเดอนกรกฎาคม ค.ศ.1995 ทเรยกรองให

ออกกฎหมายพเศษเพอลงโทษผกอการรฐประหาร และไมใหนากรณการขาด

อายความมาใชกบผทเกยวของในเหตการณทควางจ และในชวงเดอนตลาคม

ถดมา ประชาสงคมราว 297 กลม ไดจดตงคณะกรรมการในภาวะเรงดวนของ

ชาตเพอออกกฎหมายลงโทษผกระทาผด ในเหตการณสงหารหมเมอวนท 18

พฤษภาคม (All-nation Emergency Committee on Enacting a Special Law

for Punishing the Perpetrators of the May 18 Massacre) โดยรณรงคใหผ

ทเหนดวยกบแนวทางดงกลาวลงชอสนบสนน ผลปรากฏวามผลงชอราวหนง

ลานคน (Kim 2007, 60)

วเชยร อนทะส

93

สาหรบการเคลอนไหวของประชาสงคม ในยคการพฒนาประชาธปไตย

สามารถแบงไดเปนสองกลม (Kim 2000c, 600-601) คอ กลมการเคลอนไหว

ของพลเมอง (Citizens’ Movement Groups) หรอซมนอนดงทนเช (Simin

Undong Tanche) ประกอบดวยแนวรวมพลเมองเพอความเปนธรรมทาง

เศรษฐกจ (Citizens’ Coalition for Economic Justice-CCEJ) สหพนธการ

เคลอนไหวดานสงแวดลอมแหงเกาหล (Korea Federation for Environmental

Movement-KFEM) และพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยแบบมสวนรวม

(People’s Solidarity for Participatory Democracy-PSPD) การเคลอนไหว

ของซมนอนดงทนเชน เนนการรวมตวของบคคลทวไป ยดแนวทางสนต แสวงหา

ทางเลอกทเปนไปได และไมตงอยบนพนฐานของการตอสทางชนชน สวนกลม

ทสอง คอ กลมการเคลอนไหวของประชาชน (People’s Movement Groups)

หรอมนจงอนดงทนเช (Minjung Undong Tanche) ถอเปนกลมทมบทบาท

สาคญในการโคนลมระบอบอานาจนยม เมอเกาหลใตเขาสกระบวนการความ

เปนประชาธปไตยแลว บทบาทของกลมจงเนนการสรางความเขมแขงใหแก

ระบอบประชาธปไตย และการลดความเหลอมลาในดานตางๆ สมาชกของ

กลมโดยสวนใหญ ไดแก นกศกษา ผใชแรงงาน คนจน เกษตรกร และคนใน

ทองถน สวนแนวทางการเคลอนไหวมทงการชมนมประทวง การใชความรนแรง

และการเขายดพนทเพอนงประทวง ซงถอวาแตกตางจากกลมพลเมองทมงการ

ปฏรปและใชวธการเจรจา

ปจจยดานเศรษฐกจ

เมอพจารณาภาพรวมการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจของ

เกาหลใต ระหวาง ค.ศ.1953-1994 กพบวาอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ

โดยเฉลยอยในเกณฑสง คอ รอยละ 7.3 โดยภาคการผลตมอตราการขยายตว

มากทสด คอ รอยละ 13.6 สวนภาคการเกษตรมอตราการขยายตวนอยทสด

คอ รอยละ 3.0 ในดานผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ เมอพจารณาเปน

รายภาค กพบวาระหวาง ค.ศ.1953-1998 ภาคบรการมอตราสวนมากทสด คอ

รอยละ 51.8 ภาคอตสาหกรรมรอยละ 24.3 และภาคการเกษตรรอยละ 23.9

(Chung 2007, 22)

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

94

การพฒนาเศรษฐกจของเกาหลใตทมอตราการขยายตวอยในเกณฑ

สงดงกลาว ถอไดวามสวนเกอหนนในกระบวนการความเปนประชาธปไตย

เพราะผลของการพฒนากอใหเกดกลมบคคลในหลากหลายอาชพ และเกด

การรวมตวเปนประชาสงคม เพอเรยกรองการเปลยนแปลงในดานตางๆ ทง

เพอประโยชนตอสมาชกกลมและสวนรวม ซงสอดคลองกบขอสงเกตทวาการ

เตบโตและความเขมแขงของพลงตางๆ ในสงคม นบวามสวนทาใหสมรรถนะ

ของรฐในการแทรกแซงสงคมและการเมองลดลง และรฐเองจาเปนตองปรบ

เปลยนวธการและทาท ในกรณของเกาหลใต ตองถอเปนการยนยนทฤษฎการ

พฒนาเศรษฐกจและกระบวนการเปนอตสาหกรรม ทสภาพเงอนไขดานสงคม

และเศรษฐกจ เกอหนนตอประชาธปไตยทจะววฒนาการและเตบโตอยางมนคง

(Ahn 1997, 242) การกอตวของกลมตางๆ ทรฐไมไดจดตงขน ไดกลายเปนพลง

สาคญททาใหระบอบอานาจนยมตองสนสดลงใน ค.ศ.1987 และยงเปนพลงท

ประคบประคองใหระบอบประชาธปไตยกาวไปขางหนา โดยไมเปดโอกาสให

ระบอบอานาจนยมฟนขนมาอก

ปจจยดานสงคม

เมอพจารณาการเปลยนแปลงดานสงคมของเกาหลใตในชวง ค.ศ.

1965-1995 พบวาจานวนผทางานในภาคการเกษตรและประมงไดลดลงอยาง

ตอเนอง จากรอยละ 50.4 ใน ค.ศ.1970 ซงถอเปนชวงทประชากรประกอบอาชพ

ดานการเกษตรมากทสด แตไดลดลงเหลอรอยละ 12.5 ใน ค.ศ.1995 ในขณะ

ทผทางานในภาคบรการ จากจานวนซงอยทรอยละ 35.2 ใน ค.ศ.1970 ไดเพม

ขนเปนรอยละ 64.0 ใน ค.ศ.1995 ถารวมกบจานวนผทางานในภาคการผลตท

มอยรอยละ 23.4 กจะทาใหจานวนผทางานในภาคบรการและภาคการผลตอย

ทรอยละ 87.4 ในสวนของรายไดตอหวของประชากร ใน ค.ศ.1965 อยท 105

เหรยญสหรฐอเมรกา ตอมาใน ค.ศ.1980 อยท 1,741 และใน ค.ศ.1995 ได

เพมเปน 10,076 เหรยญสหรฐอเมรกา ซงถอเปนตวเลขทสง (Kim 1998, 114)

อยางนอยกยอมชใหเหนวาโดยภาพรวมประชากรเกาหลใต มคณภาพชวต

ความเปนอยทดขน และโดยเฉพาะในชวงหลง ค.ศ.1987 ทบรรยากาศการเมอง

วเชยร อนทะส

95

เปนประชาธปไตย จงเออใหกลมตางๆ เรยกรองความเปนธรรมในดานคาจาง

และสวสดการ

นอกจากนน ใน ค.ศ.1970 ประชากรราวรอยละ 41.1 ของเกาหลใต

ไดอาศยอยในยานโรงงานและพนทเมอง สบเนองจากการอพยพแรงงาน

จากตางจงหวด อนเปนผลจากนโยบายสงเสรมการพฒนาอตสาหกรรมของ

รฐบาลปกจองฮ และจานวนตวเลขไดเพมขนเปนรอยละ 74.4 ใน ค.ศ.1994

จงเปนการแสดงใหเหนถงการขยายตวของความเปนเมองอยางตอเนอง การ

ทประชากรอาศยในพนทเมองยอมมชองทางในการรบขอมลขาวสารเพมขน

ทาใหสามารถเปรยบเทยบความแตกตางระหวางขอมลทตนเองไดรบมาจาก

แหลงอน กบขอมลทรฐบาลตองการใหประชาชนทราบ จงกอใหเกดการเรยน

รทางการเมอง และเกดจตสานกทตองการความเปลยนแปลง เพราะความ

สามารถทจะประเมนไดวาสงทรฐบาลกระทามงประโยชนในการรกษาอานาจ

มากกวาการคานงถงชวตความเปนอยของประชาชน

ในดานการประกอบอาชพหรอการทางาน กพบวาใน ค.ศ.1960

ผใชแรงงานในภาคการเกษตร มจานวนรอยละ 65.2 ของผทางานทงหมด

ผใชแรงงานในภาคอตสาหกรรมรอยละ 7.1 สวนผทางานในสานกงานหรอ

คนงานคอปกเสอสขาว (white-collar workers) รอยละ 5.2 ถดมาใน ค.ศ.

1985 ผใชแรงงานในภาคการเกษตรลดเหลอรอยละ 23.9 ผใชแรงงานใน

ภาคอตสาหกรรมเพมเปนรอยละ 25.7 สวนคนงานคอปกเสอสขาวอยทรอย

ละ 17.1 (Koo 1991, 488) ดงนนจงกลาวไดวาในชวงการเปลยนผานไปเปน

ประชาธปไตย ผใชแรงงานในโรงงานมมากกวาเกษตรกร ดงสถตใน ค.ศ.

1985 เชนเดยวกนกบสถตของชนชนกลางหรอคนงานคอปกเสอสขาวทเพมขน

แนนอนวาการเตบโตของชนชนใดชนชนหนง ยอมมผลตอโครงสรางและอานาจ

ทางการเมอง ดงในสมยรฐบาลอซงมน การชมนมประทวงของนกศกษาในการ

โคนลมรฐบาล กไดรบการสนบสนนจากชนชนกลาง ทงในสวนคนงานคอปก

เสอสขาวและเจาของธรกจขนาดเลก อนเปนผลใหประธานาธบดอซงมนตอง

ลาออก ถดมาในสมยรฐบาลปกจองฮ ชนชนกลางทอยอาศยในเขตเมองกได

เทคะแนนเสยงใหคมแดจง ในการเลอกตงประธานาธบดใน ค.ศ.1971

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

96

นอกจากปจจยหลกดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคม ทสนบสนนการ

พฒนาประชาธปไตยในเกาหลใตแลว กยงมปจจยอนทสนบสนนพฒนาการดง

กลาว ดงกรณทเกาหลใตไดรบคดเลอกใหเปนเจาภาพกฬาโอลมปก (Summer

Olympics) ใน ค.ศ.1988 กเปนปจจยผลกดนใหผนาการเมองตองแกไขความ

ขดแยงภายใน เพราะไมเชนนนสถานทแขงขนอาจถกเปลยนไปจดทประเทศ

อนแทน การทโนแทอไดออกแถลงการณรบขอเรยกรองของผชมนม เมอเดอน

มถนายน ค.ศ.1987 กถอเปนการคานงถงภาพลกษณของประเทศ และเปนอก

ปจจยหนงทชวยแกไขวกฤตทางการเมอง

สาหรบปจจยอนทสามารถถอวามสวนในการพฒนาประชาธปไตย ก

คอกระบวนการโลกไรพรมแดนหรอโลกาภวตน (globalization) ทมอทธพลตอ

การเปลยนแปลงพฤตกรรม ความรสกนกคด และคานยมของมนษย อนเนอง

มาจากการเรยนรสงตางๆ ทมาพรอมกบขอมลขาวสาร สนคา และวฒนธรรม

ในกรณของเกาหลใต สมยประธานาธบดคมยองซม รฐบาลไดกาหนดแผน

ขนมาอยางชดเจน ในการเขาสยคโลกาภวตนหรอเซ-กเยฮวา (Segyehwa)

โดยการปรบระบบการศกษาใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของโลก การ

ปฏรปกฎหมายเพอใหอยในมาตรฐานเดยวกบสากล การดาเนนธรกจตอง

โปรงใส พรรคการเมองตองแขงขนกนในการเสนอทางเลอกเชงนโยบาย

รฐบาลและองคกรปกครองในระดบทองถน ตองปฏรปในดานตางๆ เพอใหเกด

ประสทธภาพและประสทธผลในการใหบรการ (Ha 1999, 168-70)

ปจจยทเปนอปสรรคในการพฒนาประชาธปไตย

การขาดความเปนสถาบนของพรรคการเมอง

พรรคการเมองถอเปนองคประกอบสาคญประการหนงในระบอบ

ประชาธปไตย เนองจากเปนองคกรหรอสถาบนทเกดจากการรวมกลมของ

บคคล ทมอดมการณรวมกน และมการเสนอนโยบายใหประชาชนตดสนใจ

การมพรรคการเมองทเขมแขงและสามารถทาหนาทเปนตวแทนของประชาชน

ได ยอมเปนผลดตอกระบวนการความเปนประชาธปไตย แตในบางกรณ

พรรคการเมองมกออนแอ เนองจากถกครอบงาโดยบคคลทเคยดารงตาแหนง

วเชยร อนทะส

97

สาคญในระบบราชการ หรอผมฐานะมงคงทางเศรษฐกจ ดวยเหตน การดาเนน

นโยบายของพรรค จงมกตอบสนองตอความตองการและประโยชนของบคคล

เหลานนมากกวาของประชาชน

ในกรณของเกาหลใต พรรคการเมองยงถอวามความออนแอในดาน

ของการเปนสถาบน เพราะขาดความมนคงและอายของพรรคสน ดงเชนการ

เปลยนชอพรรค การคดเลอกผสมคร การบรหารการเงน และการกาหนด

กลยทธการหาเสยง มกเปนไปตามความพออกพอใจของผนาพรรค เชนเดยว

กบนโยบายพรรค มกใหความสาคญนอย รวมทงการฝกปรอบคคลทจะเปนผนา

การเมองรนใหม นอกจากน สมาชกสมชชาแหงชาตกมกเปลยนพรรคการเมอง

บอย เหตผลกเพอแสวงหาอานาจทางการเมอง หรอเพอใหไดรบชยชนะในการ

เลอกตง โดยไมคานงถงอดมการณ (Steinberg and Shin 2006, 523) กรณการ

รวมพรรคการเมองสามพรรคเขาดวยกน ระหวางคมยองซม คมจงพล และโนแท

อ เมอชวงกอนการเลอกตงประธานาธบดใน ค.ศ.1992 กสะทอนใหเหนวาผนา

ทงสามกระทาไป กเพอใหคมยองซมไดรบชยชนะในการเลอกตงประธานาธบด

ทงทคมยองซมเปนผมบทบาทสาคญในการตอสกบรฐบาลเผดจการ ในขณะท

คมจงพลและโนแทอตางสนบสนนและมบทบาทในรฐบาลเผดจการมากอน

นอกจากนน การทพรรคการเมององอยกบตวบคคล จงทาใหการสน

สดของพรรคมกขนอยกบวาระ หรอชวงเวลาทผนาพรรคดารงตาแหนงสาคญ

ทางการเมอง กลาวคอเมอผนาพรรคหมดอานาจ พรรคการเมองนนกจะสนสด

ตามไปดวย ดงกรณพรรคเสร (Liberal Party) ของประธานาธบดอซงมน พรรค

สาธารณรฐประชาธปไตย (Democratic Republican Party) ของประธานาธบด

ปกจองฮ และพรรคยตธรรมประชาธปไตย (Democratic Justice Party) ของ

ประธานาธบดชอนดฮวาน สาหรบชวงตงแตเกาหลใตเรมปฏรปการเมองใน

ค.ศ.1987 ความมนคงของพรรคการเมองกยงคงขนอยกบบคคลทมชอเสยง

ดงกรณพรรคประชาธปไตย (Democratic Party) ซงกอตงเมอ ค.ศ.1990

โดยมคมแดจงเปนแกนนาของพรรค ไดทนงในการเลอกตงทวไปเมอ ค.ศ.1993

จานวน 77 ทนง แตในการเลอกตงเมอ ค.ศ.1996 กลบได 15 ทนง เนองจาก

คมแดจงลาออกจากพรรค และไปกอตงพรรคสภาแหงชาตเพอการเมองใหม

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

98

(National Congress for New Politics)

อยางไรกตาม ในชวงระยะเวลาถดมา พรรคการเมองเกาหลใตไดมแนว

โนมเปนระบบสองพรรค โดยมพรรคการเมองใหญสองพรรค ดงกรณทอเมยง

บกแหงพรรคหนงประเทศ (Grand National Party) หรอฮนนาราดง (Hannara

dang) ไดรบชยชนะในการเลอกตงประธานาธบดเมอ ค.ศ.2007 โดยเขาเปน

นกการเมองแนวอนรกษนยม ในขณะทชวงสบปกอนหนานน ผดารงตาแหนง

ประธานาธบดเกาหลใตเปนนกการเมองแนวกาวหนา

ความเปนภมภาคนยม

ในยคเรงรดการพฒนาเศรษฐกจสมยรฐบาลปกจองฮ การพฒนาได

กระจกตวอยเฉพาะในพนทยองนมหรอจงหวดเคยงซง จงกอใหเกดความแตก

ตางดานรายได และคณภาพชวตความเปนอยระหวางประชาชนในพนทยอง

นมหรอจงหวดเคยงซงกบประชาชนในพนทโฮนมหรอจงหวดชอลลา กอปรกบ

เหตการณทางประวตศาสตรและความเชอ ไดมผลใหราชสานกเกาหลในอดตม

ทรรศนะในเชงอคตตอประชาชนในพนทโฮนม การชมนมเรยกรองประชาธปไตย

ทควางจ เมอเดอนพฤษภาคม ค.ศ.1980 กถอเปนเหตการณสาคญทแสดงออก

ถงความไมพอใจของประชาชนในพนททมตอรฐบาล แตการทรฐบาลใชความ

รนแรงในการสลายการชมนม จงยงทาใหความรสกถกเลอกปฏบตเขมขนขนไป

อก

เมอมการเลอกตง สภาพการณดงกลาวจงเปนผลใหประชาชนในสอง

พนท ตองการนกการเมองทจะเปนตวแทนในการรกษาผลประโยชนของตน

ในขณะเดยวกน กตอสเพอความเปนธรรมในกระบวนการทางการเมอง โดย

เฉพาะกรณประชาชนในพนทโฮนม ดวยเหตน การตดสนใจเลอกผสมคร จง

ใหความสาคญกบผทมภมลาเนาหรอมชอเสยงในพนทเปนลาดบแรก ดงนน

ถานกการเมองคนใดไดรบคะแนนเสยงอยางทวมทนในพนทยองนม กมกไดรบ

คะแนนเสยงนอยมากในพนทโฮนม ลกษณะเชนนยอมสรปไดวาการตดสนใจ

ลงคะแนนใหแกผสมคร ไมไดขนอยกบนโยบายเปนหลก หากแตอยทผสมคร

จะเปนตวแทนของคนในพนทไดหรอไม ดงนนการหาเสยงของผสมครจงเนน

วเชยร อนทะส

99

การบอกกลาววาตนเปนลกหลานของคนในพนทมากกวาการใหความสาคญ

ดานนโยบาย

ในการเลอกตงประธานาธบดเมอ ค.ศ.1992 ทคมยองซมไดรบชยชนะ

เขาไดคะแนนในพนทยองนมรอยละ 68.8 แตไดคะแนนในพนทโฮนมเพยงรอย

ละ 4.3 เนองจากเขามภมลาเนาเกดอยในจงหวดเคยงซง ตอมาในการเลอกตง

ประธานาธบดใน ค.ศ.1997 คมแดจงไดรบชยชนะ โดยไดคะแนนในพนทโฮนม

รอยละ 94.4 ซงถอเปนคะแนนเสยงททวมทน เหตผลกคอคมแดจงมภมลาเนา

เกดอยในจงหวดชอลลา และเปนนกการเมองทบทบาทสาคญในการตอตาน

รฐบาลเผดจการ กอปรกบประชาชนในพนทจงหวดชอลลากเคยไดรบบทเรยน

จากเหตการณทควางจ สวนในพนทยองนม คมแดจงไดคะแนนเสยงสนบสนน

เพยงรอยละ 13.5

สาหรบการแกไขปญหาความเปนภมภาคนยม จาเปนทนกการเมอง

ตองละเลยการนาประเดนความเปนภมภาค หรอความเปนกลมมาใชในการ

หาเสยง โดยตองเนนความสาคญดานนโยบายแทน และเนองจากเกาหลใตใน

ชวงทผานมา ผนารฐบาลสวนใหญมาจากจงหวดเคยงซง การพฒนาหรอการ

แตงตงบคคลจงกระจกตวอยเฉพาะผทมพนเพจากพนทดงกลาว แตถาผนา

การเมองใหความสาคญ ในการจดสรรทรพยากรอยางเหมาะสม และการแตง

ตงบคคลยดระบบคณธรรม ความรสกเกยวกบความเหลอมลาและการเลอก

ปฏบต ซงเปนมลเหตของความเปนภมภาคนยมกยอมลดลง

อทธพลของลทธขงจอ

ลทธขงจอไดเขามามอทธพลในดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของ

เกาหลคอนขางมาก โดยในสมยราชวงศโชซอน (Joseon Dynasty) ระหวาง

ค.ศ.1392-1910 ชนชนขนนางหรอยางบาน (Yangban) ซงเปนชนชนผปกครอง

ถอวาไดรบประโยชนจากคาสอนของลทธน เนองจากการเขาสชนชนตองผาน

การศกษาและการสอบแขงขน และผมโอกาสเชนนนไดจากดอยเฉพาะกบ

บตรหลานของชนชนขนนาง ทมฐานะทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม สวน

ชนชนทรองลงมาคอสามญชน และชนชนลางคอทาส ไมไดรบโอกาสดงกลาว

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

100

ดงนนกลมขนนางจงกลายเปนชนชนนา ทตอตานความเทาเทยมกน การท

หลกคาสอนของลทธขงจอใหความสาคญกบหลกศลธรรม ความเปนระเบยบ

เรยบรอยทางการเมอง ความเปนเอกภาพทางสงคม สถานภาพเดม และการ

ยดถอโครงสรางความสมพนธตามลาดบชน มากกวาการเปลยนแปลงและ

การปฏรป ลกษณะเชนนจงขดกบหลกการประชาธปไตย (Deuchler 1992,

302-303; Kihl 1994, 37-53)

ตอมาเมอเกาหลใตประกาศใชรฐธรรมนญใน ค.ศ.1948 อานาจ

การเมองถกกาหนดใหเปนของประชาชน การเปลยนแปลงเชนนจงขดแยง

กบวฒนธรรมทางการเมอง และขอปฏบตของลทธขงจอ ผลกระทบทเกดขน

ตามมากคอ อานาจการเมองไดกลบไปรวมศนยอยทรฐบาลกลาง ดงสมย

ประธานาธบดปกจองฮ ทงทกอนหนานน ไดมการกระจายอานาจสทองถน หรอ

กรณการรวมกลมของผใชแรงงาน เพอเรยกรองคาจาง สวสดการ และสทธใน

ทางการเมอง แตรฐบาลไดใชมาตรการกดกน

นอกจากน การใหความสาคญกบกลมหรอตระกล กกอผลในทางลบ

ตอการพฒนาการเมอง เนองจากคาสอนนเปนผลใหคนเกาหลมแนวโนมทจะ

ไมไววางใจบคคลอน ซงไมไดเปนสมาชกในครอบครวหรอวงศตระกลเดยวกน

เมอสงคมเขาสยคสมยใหม ความผกพนและความไววางใจทมตอบคคลใน

ครอบครวและวงศตระกล กไดขยายมาสกลมตางๆ ทตนเองเปนสมาชก เชน

สมาคมศษยเกา และกลมคนทมาจากภมลาเนาเดยวกน (You 2001, 178-79)

ลกษณะเชนนถอวาเบยงเบนไปจากคานยมประชาธปไตย ทสมาชกตองยดถอ

กตกาในการตดสนใจ โดยไมคานงถงความเปนพวกพองหรอความพออกพอใจ

สวนบคคล

อยางไรกตาม เมอมองประเทศทลทธขงจอยงมอทธพลตอการดาเนน

ชวตของประชาชน ดงกรณไตหวน จากผลการศกษาทไดมผกระทาใน ค.ศ.

1995 และ 2001 กพบวาคานยมตามลทธขงจอ ซงไดแก ความภกดตอ

ครอบครว ลาดบชนทางสงคม และความกลมกลนทางสงคม ไมไดเปนปจจย

ทเปนอปสรรคหรอทาลายคานยมประชาธปไตย (Fetzer and Soper 2007,

153-54) ซงกสอดคลองกบผลการศกษาในเชงประจกษของนกวชาการทพบวา

วเชยร อนทะส

101

คานยมขงจอไมไดเปนอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตยในเอเชยตะวนออก

(Shin and Wells 2005, 100) นอกจากนน กยงมขอสงเกตอกเชนกนวาลทธ

ขงจอคงไมอาจครอบงาสงคมในเอเชยตะวนออกไดตลอดไป เพราะอทธพลจาก

คานยมตะวนตกทาใหคนมความผกพนตอคานยมของลทธขงจอลดลง (Kim

1997, 1131) ดงการใหความสาคญดานปจเจกชน ความเสมอภาค และการ

เปดโอกาสอยางเทาเทยมกนในการแสดงความคดเหน ซงแตกตางไปจากการ

เนนความกลมกลน และการยดหลกอาวโส

บทสรป

กลมเคลอนไหวตางๆ ทงนกศกษา ผใชแรงงาน องคกรทางศาสนา

และประชาชนทวไป ถอเปนประชาสงคมของเกาหลใตทแสดงบทบาทสาคญ

ในการตอสและโคนลมรฐบาลอานาจนยม เรมตงแตการโคนลมรฐบาลอซง

มนใน ค.ศ.1960 การตอสกบรฐบาลปกจองฮและรฐบาลชอนดฮวาน แมได

ถกปราบปรามอยางหนก ในชวงทนายพลชอนดฮวานสบทอดอานาจตอจาก

ประธานาธบดปกจองฮ ดงเหตการณลอมปราบทควางจเมอ ค.ศ.1980 แตกลม

ตางๆ กลบมาเคลอนไหวอยางแขงขน จนในทสดผนาการเมองจาตองยอมรบ

ขอเรยกรองในการปฏรปการเมองใน ค.ศ.1987 โดยเปดโอกาสใหประชาชนม

สวนรวมในการตดสนใจ การตรวจสอบรฐบาล และรฐบาลตองรบผดชอบตอ

ประชาชน

แมเปาหมายในการตอสเพอประชาธปไตยไดบรรลผล แตประชาสงคม

ในเกาหลใตกไมไดยตการเคลอนไหว โดยตางเหนถงความจาเปนในการแสดง

บทบาท เพอสรางความมนคงใหแกระบอบประชาธปไตย เพราะถากลมผม

อานาจเกายงไมไดรบการลงโทษ จากความผดในการใชกาลงปราบปรามผเรยก

รองประชาธปไตย กอาจเปนไปไดทระบอบการเมองอาจหวนกลบไปเปนอานาจ

นยมอก การนาตวอดตประธานาธบดชอนดฮวานและโนแทอ พรอมนายทหาร

อกจานวนหนงมาลงโทษ ดวยขอกลาวหากอรฐประหาร การปราบปรามผเรยก

รองประชาธปไตย และการคอรปชน จงถอเปนผลการเคลอนไหวทสาคญของ

ประชาสงคม แมใชระยะเวลาเคลอนไหวกวา 15 ป จงประสบผลสาเรจ

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

102

การทกลมเคลอนไหวหรอประชาสงคมไดดาเนนกจกรรมอยางตอเนอง

นอกจากเปนผลใหผนาการเมอง ตองรบฟงความคดเหนและดาเนนนโยบาย

ใหสอดคลองกบความตองการแลว ผนาการเมองในเกาหลใตในชวงปฏรป

การเมอง ไมวาคมยองซม คมแดจง หรอแมแตโนมเฮยน เมอดารงตาแหนง

ผนารฐบาล ตางพยายามสรางผลงานใหสอดคลองกบอดมการณของตน เชน

การแยกกองทพออกจากการเมองของคมยองซม การสรางความเปนธรรมทาง

เศรษฐกจและสงคมของคมแดจง และการพยายามขจดปญหาภมภาคนยมของ

โนมเฮยน ซงลกษณะเหลานลวนเกอหนนตอประชาธปไตย ในขณะเดยวกน

ประชาสงคมนบตงแตการปฏรปการเมองเปนตนมา ลกษณะการเคลอนไหว

กไมไดจากดอยเฉพาะเปาหมายดานการเมอง แตยงไดเนนไปทการสรางเปน

ธรรมทางสงคม เศรษฐกจ การแกปญหาคอรปชน การสรางความเทาเทยมกน

ทางเพศ และประเดนสงแวดลอม เปนตน

แมประชาสงคมถอเปนตวแสดงหลกในการตอสเพอใหไดมา และการ

พฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต แตการเตบโตทงในเชงปรมาณและคณภาพ

ของประชาสงคม ตางกลวนเกยวพนกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและ

สงคม ดงผลการพฒนาเศรษฐกจสมยรฐบาลปกจองฮ ทกอใหเกดกลมบคคล

ในหลากหลายสาขาอาชพ บางกลมไดรบโอกาสทางการศกษาและมรายได

กอตวขนเปนชนชนกลาง ในขณะทอกบางกลมอาจขาดโอกาสทางการศกษา

และตองกลายเปนผใชแรงงาน แตทงสองกลมตางไดมจดยนรวมกนคอ ความ

ตองการเหนการเปลยนแปลง เพราะเชอวาระบอบอานาจนยมไมสามารถแกไข

ปญหาได เนองจากผนาการเมองปดกนการมสวนรวมทางการเมอง และไมรบ

ผดชอบตอประชาชน กอปรกบการประสบความสาเรจในการพฒนาเศรษฐกจ

ของเกาหลใต ไดเปนผลใหประชาชนมรายไดและคณภาพชวตความเปนอย

ทด ปจจยเหลานจงเปนปจจยเกอหนนใหประชาสงคมแสดงบทบาทไดอยาง

สรางสรรค

อยางไรกตาม กยงมปจจยทเปนอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตย

ของเกาหลใตอย ซงไดแก การขาดความเปนสถาบนของพรรคการเมอง

เนองจากพรรคการเมองสวนใหญกอตงขนโดยการองตวบคคล เมอบคคลดง

วเชยร อนทะส

103

กลาวหมดอานาจหรอยตบทบาท พรรคนนกจกสลายตวไป ทาใหพรรคการเมอง

ไมไดแสดงบทบาทสาคญในการรเรมนโยบาย แตแนวโนมในอนาคต

พรรคการเมองเกาหลใตไดเรมพฒนาไปสระบบสองพรรค สวนปญหาความ

เปนภมภาคนยม ซงเปนผลกระทบจากการพฒนาในชวงรฐบาลเผดจการ ทการ

พฒนากระจกอยเฉพาะในบางพนท อนเปนเหตใหเกดความเหลอมลา กอปรกบ

เหตการณในประวตศาสตร ไดนาไปสพฤตกรรมการลงคะแนนเสยงเลอกตง ท

ประชาชนลงคะแนนใหแกผสมคร ซงมภมหลงเปนบคคลในพนทหรอผกพนกบ

พนท โดยไมไดใหความสาคญกบนโยบาย สาหรบปญหานผนาการเมองบาง

คน ไดใชความพยายามในการแกไข สวนอทธพลของลทธขงจอ แมสวนหนง

ของคาสอนขดตอหลกการประชาธปไตย แตกไดมผลการศกษาในเชงประจกษ

ระบวา คาสอนของลทธขงจอไมไดเปนอปสรรคในการพฒนาประชาธปไตย

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

104

บรรณานกรม

ชองอลจนและวเชยร อนทะส. ประวตศาสตรการเมองเกาหลสมยใหม. (อยในกระบวนการตพมพ).

Ahn, Chung-Si. 1997. Economic dimension of democratization

in South Korea. In Democratization in Southeast and

East Asia, edited by Anek Laothamatas, 237-58.Singapore:

Institute of Southeast Asian Studies.

Bermeo, Nancy. 1992. Democracy and the lessons of dictator

ship. Comparative Politics 24, no. 3 (April): 273-90.

Chung, Young-lob. 2007. South Korea in the fast lane: Economic

development and capitalism. Oxford: Oxford University

Press.

Dahl, Robert A. 1971. Polyarchy: Participation and opposition.

New Haven: Yale University Press.

Deuchler, Martina. 1992. The Confucian transformation of

Korea: A study of society and ideology. Cambridge:

Harvard University Press.

Diamond, Larry. 1992. Economic development and democracy

reconsidered. American Behavioral Scientist 35, no. 4/5

(March/June): 450-99.

._____. 1994. Rethinking civil society: Toward democratic

consolidation. Journal of Democracy 5, no. 3 (July): 7-11.

Eckert, Carter J., Ki-baik Lee,Young Ick Lew, MichaelRobinson,

and Edward W. Wagner. 1990. Korea old and new a

history. Seoul: Ilchokak.

วเชยร อนทะส

105

Fetzer, Joel S., and J. Christopher Soper. 2007. The effect of

Confucian values on support for democracy and human

rights in Taiwan. Taiwan Journal of Democracy 3, no.1

(July): 143-54.

Geddes, Barbara. 1999. What do we know about democratization

after twenty years? Annual Review of Political Science

No. 2 (June): 115-44.

Gill, Graeme. 2000. The dynamics of democratization: Elites,

civil society and the transition process. New York: St.

Martin’s Press.

Ha, Young-Sun. 1999. The historical development of Korean

globalization: Kuchehwa and Segyehwa. In

Democratization and globalization in Korea: Assessments

and prospects, edited by Chung-in Moon and Jongryn Mo,

159-78. Seoul: Yonsei University Press.

Han, In-sup. 2005. Kwangju and beyond: Coping with past state

atrocities in South Korea. Human Rights Quarterly 27,

no. 3 (August): 998-1045.

Huntington, Samuel P. 1984. Will more countries become

democratic? Political Science Review 99, no. 2 (Summer):

193-218.

_____. 1991. The third wave: Democratization in the late

twentieth century. Norman: University of Oklahoma Press.

Kang, David C. 2001. The institutional foundations of Korean

politics. In Understanding Korean politics, edited by

Soong Hoom Kil and Chung-in Moon, 71-105. Albany:

State University of New York Press.

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

106

Karl, Terry Lynn. 1990. Dilemmas of democratization in Latin

America. Comparative Politics 23, no. 1 (October): 1-21.

Kihl, Young Whan. 1994. The legacy of Confucian culture and

South Korean politics and economics: An interpretation.

Korea Journal 34, no. 3 (Autumn): 37-53.

._____. 2005. Transforming Korean politics: Democracy, reform,

and culture. Armonk: M.E. Sharpe.

Kim, Byung-Kook. 1998. Korea’s crisis of success. In Democracy

in East Asia, edited by Larry Diamond and Marc F.

Plattner, 113-32. Baltimore: Johns Hopkins University Press.

Kim, Eun Mee. 2000b. Reforming the Chaebols. In Institutional

reform and democratic consolidation in Korea, edited by

Larry Diamond and Doh Chull Shin, 171-98. Stanford:

Hoover Institution Press.

Kim, Hyuk-Rae. 2000c. The state and civil society in transition:

The role of non-governmental organizations in South

Korea. Pacific Review 13, no. 4: 55-69.

Kim, Hyung-A. 2004. Korea’s development under Park

Chung-hee: Rapid industrialization, 1961-79. London:

RoutledgeCurzon.

Kim, Sunhyuk. 2000a. The politics of democratization in Korea:

The role of civil society. Pittsburgh: Pittsburgh University Press.

_____. 2007. Civil society and democratization in South Korea.

In Korean society: Civil society, democracy, and the

state, edited by Charles K. Armstrong, 53-71. London:

Routledge.

วเชยร อนทะส

107

Kim, Yung-Myung. 1997. Asian-style democracy: A critique from

East Asia. Asian Survey 37, no. 12 (December): 1119-134.

Koh, B.C. 1997. South Korea in 1996: Internal strains and

external challenges. Asian Survey 37, no. 1 (January): 1-9.

Koo, Hagen. 1991. Middle class, democratization, and class

formation: The case of South Korea. Theory and Society

20, no. 4 (August): 485-509.

Lee, Chong-Sik. 1981. South Korea in 1980: The emergency of

a new authoritarian order. Asian Survey 21, no 1

(January): 125-43.

Lee, Namhee. 2007. The making of Minjung: Democracy and

the politics of representation in South Korea. Ithaca:

Cornell University Press.

Lipset, Seymour Martin. 2003. Political man: The social bases of

politics. In The democracy sourcebook, edited by

Robert Dahl, Ian Shapiro, and Jose Antonio Cheibub,

56-64. Cambridge: The MIT Press.

Oh, John Kie-chang. 1999. Korean politics: The quest for

democratization and economic development. Ithaca:

Cornell University Press.

Pye, Lucian W. 1990. Political science and the crisis of

authoritarianism. American Political Science 84, no.1

(March): 3-19.

Rustow, Dankwart A. 1970. Transitions to democracy: Toward

a dynamic model. Comparative Politics 2, no.3 (April):

337-63.

สองทศวรรษการพฒนาประชาธปไตยในเกาหลใต

108

Saxer, Carl J. 2004. Generals and presidents: Establishing civilian

and democratic control in South Korea. Armed Forces &

Society 30, no. 3 (Spring): 383-408.

Scalet, Steven, and David Schmidtz. 2002. State, civil society, and

classical liberalism. In Civil society and government,

edited by Nancy L. Rosenblum and Robert C. Post, 26-47.

Princeton: Princeton University Press.

Shin, Doh Chull, and Jason Wells. 2005. Challenge and change

in East Asia: Is democracy the only game in town?

Journal of Democracy 16, no. 2 (April): 88-101.

Steinberg, David I., and Myung Shin. 2006. Tensions in South

Korean political parties in transition: From entourage

to ideology? Asian Survey (July-August): 517-37.

Walzer, Michael. 2003. The concept of civil society. In Toward

a global civil society, edited by Michael Walzer, 7-27.

Providence: Berghahn Books.

You, Jong-keun. 2001. Values, culture, and democracy: A

Korean perspective. In Democracy, market economics,

and development: An Asian perspective, edited by

Farrukh Iqbal and Jong-Il You, 169-80. Washington,

D.C.: The World Bank.

วเชยร อนทะส

109

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล*

ปวงชน อนจะนา**

บทคดยอ

บทความชนนม งหวงทจะทาการสารวจแนวคดวาดวยการสะสม

แบบบพกาลของ คารล มารกซ ในหนงสอทชอ “ทน” เลมทหนง นอกจากนน

บทความชนนยงนาเสนอบทวพากษแนวคดดงกลาวของมารกซผานมมมอง

ของนกคดรวมสมยอยาง เดวด ฮารวย และ แนนซ ฮารทซอคก ผพฒนาตอ

ยอดแนวคดของมารกซและนาเสนอแนวคดวาดวย “การสะสมทนแบบยดแยง”

และ “การทาใหการสะสมทนมความเปนผหญงมากขน” ตามลาดบ ในตอนทาย

ของบทความ ผเขยนขอทดลองนาเสนอแนวคด “การสะสมทนโดยการจดหา

สนคาและบรการสาธารณะ” เพอเปนการนาแนวคดการสะสมทนแบบบพกาล

ของของมารกซมาปรบใชกบการวเคราะหบทบาทของรฐสมยใหมภายใตบรบท

ของระบบทนนยมโลกในปจจบน

คาสาคญ: การสะสมทนแบบบพกาล, คารล มารกซ, ทน, ระบบทนนยม,

ความรนแรง

ไดรบบทความเมอ 16 มกราคม 2555; ตอบรบเมอ 20 มนาคม 2555

* บทความชนนแปลและเรยบเรยงโดยผเขยนเอง จากรายงานปลายภาควชา “Reading Marx” ผเขยนขอขอบคณทงอาจารย Nancy Fraser ประจาภาควชารฐศาสตร และอาจารย Cinzia Arruzza ประจาภาควชาปรชญา ท New School University ซงตางกเปนผสอนประจาวชานและเปนผใหคาแนะนาในการจดทารายงานฉบบนตลอดภาคเรยนทหนง ปการศกษา 2554 ผเขยนยงขอขอบคณผทรงคณวฒทไมประสงคออกนามทงสามทาน ทไดใหคาแนะนาทเปนประโยชนเปนอยางยงในการปรบปรงบทความชนน ** อาจารยประจาภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปจจบนกาลงศกษาตอในระดบปรญญาโทดานรฐศาสตรท New School University

วารสารสงคมศาสตร ปท 8 ฉบบท 1 (ม.ค.-ม.ย. 2555) หนา 109-137.

110

The Critiques of Primitive Accumulation

Puangchon Unchanam

Abstract

This essay is aimed to examine Marx’s notion of primi-

tive accumulation in Capital Vol I. Also, this essay is intended to

explore criticism of that notion from contemporary scholars like

David Harvey and Nancy Hartsock who reconstruct Marx’s primi-

tive accumulation and propose the concept of “accumulation by

dispossession” and “the feminization of primitive accumulation”

respectively. In the end of this essay, I would like to propose an

alternative concept, “accumulation by provision of public goods,”

which is aimed to apply Marx’s primitive accumulation to the

analysis of modern states in the contemporary context of global

capitalism.

Keywords: primitive accumulation, Karl Marx, Capital, Capital-

ism, violence

111

บทนา

ในหนงสอทชอ “ทน” เลมทหนง (Capital Vol I) ซงไดชอวาเปนงาน

ชนทสาคญทสดชนหนงของคารล มารกซ (Karl Marx) มารกซไดกลาวถง

เปาประสงคในการเขยนงานชนนไวในสวนของบทนาของหนงสออยางชดเจน

วา “สงทขาพเจาตองการจะศกษาในงานชนนกคอ การผลตในแบบทนนยม

และความสมพนธของการผลต รวมไปถงลกษณะของความเชอมโยงใดๆท

เกยวของกบการผลตดงกลาว”1 จากตอนทหนงจนถงตอนทเจดของหนงสอ

“ทน” ผอานคงจะเหนไดวา มารกซไดทาตามเปาประสงคทเขาวางไวเปนอยาง

ด กลาวคอ มารกซไดชใหเหนวา เงนของนายทนไดกลายมาเปนทน (capi-

tal) ไดอยางไร ทนไดนาไปสการขดรดแรงงานและกอใหเกดมลคาสวนเกน

(surplus-value) ดวยวธไหน และมลคาสวนเกนดงกลาวไดกอใหเกดการผลต

ซาและขยายตวของระบบทนนยมในทสดไดอยางไร กระนนกตาม ตวมารกซ

เองไดเนนยามาโดยตลอดวา คาอธบายเรองการผลตในระบบทนนยมของเขา

จากตอนทหนงถงตอนทเจดของหนงสอเลมน ตงอยบนขอสนนษฐานหลกทวา

พวกนายทนมเงนอยในมอทจะลงทนในภาคอตสาหกรรมอยแลว และในขณะ

เดยวกนกมคนงานเปนจานวนมากในตลาดแรงงานทพรอมจะใหนายทนวาจาง

ในแงน ผอานหนงสอ “ทน” เลมทหนงของมารกซอาจตงขอสงสยไดวา แลวพวก

นายทนมเงนจานวนมากอยในมอไดอยางไรในตอนแรกเรม และอะไรทเปนจด

เรมตนททาใหมคนงานจานวนมากในตลาดแรงงาน

ขอสงสยดงกลาวไดรบการชแจงใหกระจางในทสด ในตอนสดทายของ

หนงสอ“ทน” โดยในตอนทแปดของหนงสอเลมนเองทมารกซไดคอยๆเปดเผย

ใหเหนถง “ความลบของการสะสมทนแบบบพกาล” (the secret of primitive

accumulation) ซงเปนการเปดโปงใหผอานเหนอยางชดแจงวา การผลตใน

ระบบทนนยมนน มเบองลกเบองหลงและพนเพเปนมาอยางไร ตรงกนขามอยาง

สนเชงกบนกเศรษฐศาสตรการเมองอยาง อดม สมธ (Adam Smith) มารกซ

1 ตนฉบบภาษาองกฤษคอ “What I have to examine in this work is the capitalist mode of production and the relation of production and form of intercourse that corresponds to it.” Karl Marx, Capital Volume I (New York: Penguin Groups, 1976), 90.

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

112

เผยวา จดเรมตนของระบบทนนยมไมไดเปนเรองราวทสวยหร หากแตเปนเรอง

ราวของความรนแรงทบนทกในประวตศาสตรของมนษยชาตดวยเลอดและไฟ

แหงการทาลายลาง2 กลาวคอ มารกซมองวา การไดมาซงทรพยสนหรอทนของ

พวกนายทนในยคเรมตนของระบบทนนยมลวนแตเปนเรองของ การยดครอง

การทาใหคนกลายเปนทาส การปลน และการใชกาลงเขาทารายผอนทงสน3

โดยมารกซไดชใหเหนวา พนฐานทสาคญทสดของกระบวนการสะสมทนแบบ

บพกาลกคอ “การยดเอาทดนมาจากพวกชาวนาชาวไร”4 เพราะเมอใดกตามท

พวกชาวนาชาวไรถกยดทดน คนกลมนยอมถกรบชองทางในการทามาหากน

และวถของการผลตไปโดยปรยาย และจากภาวะดงกลาว พวกชาวนาชาวไร

ยอมไมมทางเลอกอนนอกจากเขาสตลาดในฐานะคนงานผซงไรสทธใดๆและ

ปราศจากการคมครองจากภาครฐ ในทางตรงกนขาม มารกซไดเผยใหเหนอก

วา การยดทดนจากชาวนาชาวไรกลบเออประโยชนใหกบพวกนายทนเปนอยาง

มาก เพราะไมเพยงแตนายทนจะสามารถจางคนงานจานวนมากในตลาดแรง

งานใหเขาไปทางานในภาคอตสาหกรรม หากแตนายทนยงสามารถแปลงทดน

ทรฐยดมาจากชาวนาชาวไรใหกลายเปนทนและพฒนาใหเกดการผลตขนาด

ใหญในภาคเกษตรกรรมไดอกดวย5

จากแนวคดของมารกซทกลาวมา ผอานคงจะเหนไดวา แนวคดเรอง

การสะสมทนแบบบพกาลของมารกซเปนแนวคดทสาคญเปนอยางยงสาหรบ

การวเคราะหระบบทนนยมดวยเหตผลหลายประการ ประการทหนง แนวคด

ดงกลาวไดเปดโปงใหเหนถงการแทรกแซงของรฐทมตอตลาด ประชากร และ

ภาคสงคมในยคแรกเรมของการกอตวของระบบทนนยม โดยมารกซไดชให

เหนวา รฐไมเคยเปนตวแสดงทเปนกลาง เนองจากแททจรงแลวรฐไดใชทง

กฎหมายและกาลงอานาจในการเออประโยชนใหกบชนชนหนงยดเอาทดนและ

แรงงานจากอกชนชนหนงอยางโจงแจง ประการทสอง แนวคดเรองการสะสม

2 ตนฉบบภาษาองกฤษคอ “ [Primitive accumulation is] written in the annals of mankind in the letter of blood and fire.” Karl Marx, Capital Volume I, 875.3 Ibid.,, 8744 Ibid., 876.5 Ibid., 885.

ปวงชน อนจะนา

113

6 Karl Marx, Capital Volume I, 931.7 คาถามขอนเองทเปนคาถามสาคญของ เดวด ฮารวยทมตอการสะสมแบบพกาลของมารกซ ด David Harvey, A Companion to Marx’s Capital (New York: Verso, 2010), 292-293.

ทนแบบบพกาลเผยใหเหนวา ความรนแรง คอสงทสาคญทสดในการปทางให

เกดระบบทนนยมขนมา เพราะไมเพยงแตการสะสมทนแบบบพกาลจะเปน

กระบวนการยดทดนและแรงงานจากชาวนาชาวไรมาไวในมอของพวกนายทน

หากแตยงเปนกระบวนการของการกดข การทาใหคนกลายเปนทาส และการ

ลาอาณานคมอกดวย ประการสดทาย แนวคดเรองการสะสมทนแบบบพกาล

แสดงใหเหนวา การกอรางสรางตวของระบบทนนยมในยคแรกๆ ไมไดเปน

เรองของความสมครใจทจะทาการซอขายกนในตลาดระหวางคนสองฝาย หาก

แตเปนการใชกาลงของคนชนชนหนงในการบงคบ ควบคม และกดขตอคนอก

ชนชนหนงอยางโหดรายและทารณ ซงการกดขระหวางชนชนในการสะสมทน

แบบบพกาลนเองทไดเพมระดบความเขมขนและความรนแรงมากขนจนกลาย

เปนปญหาทสาคญทสดเมอระบบทนนยมไดรบการพฒนาอยางเตมทในเวลา

ตอมา

ถงแมวาแนวคดเรองการสะสมทนแบบบพกาลของมารกซจะเปน

ทยอมรบกนอยางกวางขวางวา มความสาคญเปนอยางยงตอการวเคราะห

ระบบทนนยม แนวคดดงกลาวอาจถกตงขอสงสยจากผอานหนงสอ “ทน”

เลมทหนงของมารกซ ดวยเหตผลสองประการสาคญ ประการทหนง เนอง

จากมารกซไดระบไวอยางชดเจนวา การสะสมทนแบบบพกาลเปนกระบวน

การทางประวตศาสตรทเกดขนในยคสมยกอนทระบบทนนยมจะเตบโตเตม

ท และกระบวนการดงกลาวไดสนสดลงไปแลวในหมประเทศยโรปตะวนตก6

ผอานอาจตงขอสงสยได วา ถาการสะสมทนแบบบพกาลเกดขนเฉพาะในยค

สมยเกา และกระบวนการดงกลาวไดสนสดลงเมอระบบทนนยมเตบโตเตมท

อยางทมารกซวาไวจรงๆ นนยอมหมายความวา ความรนแรงทถอเปนหวใจของ

การสะสมทนแบบบพกาลไดหมดความสาคญและไดสญสลายไปจากระบบ

ทนนยมใชหรอไม7 ประการทสอง ดวยเหตทมารกซมองวา ประวตศาสตรของ

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

114

การยดทดนของเกษตรกรในองกฤษยคศตวรรษทสบหกจนถงศตวรรษทสบแปด

เปนกรณศกษาทดทสดของการสะสมทนแบบบพกาล8 คาถามสาคญทอาจเกด

ขนในหมผอานกคอ แนวคดของมารกซทอธบายจดเรมตนของระบบทนนยมท

เกดขนในประเทศตะวนตกอยางองกฤษหลายรอยปกอนจะเกยวของและนามา

ใชวเคราะหวกฤตทนนยมทเกดขนในโลกยคปจจบนไดอยางไร

ในบทความชนน ผเขยนมงหวงจะสารวจขอถกเถยงวาดวยการสะสม

ทนแบบบพกาลในหมนกวชาการรวมสมยบางทานทไดใชขอสงสยทงสองขอ

ทกลาวมาเปนกรอบในการวเคราะหและวพากษแนวความคดของมารกซ ใน

สวนแรกของบทความ ผเขยนจะขอเทาความถงแนวคดเรองการสะสมทน

แบบบพกาลในหนงสอ “ทน”ของมารกซวามเนอหาและใจความทสาคญเปน

อยางไร จากนนในสวนทสองของบทความ ผเขยนมงหวงทจะนาเสนอตวอยาง

บทวพากษแนวคดเรองการสะสมทนแบบบพกาลของมารกซ จากนกคดรวม

สมยบางทาน9 โดยในสวนทสองน ผเขยนขอแนะนาบทวพากษจากมมมองของ

เดวด ฮารวย (David Harvey) นกวชาการสายมารกซสผเปดเผยใหเหนวา การ

สะสมทนแบบบพกาลไมเพยงแตจะยงคงอยในสงคมทนนยมยคปจจบน หาก

แตยงเปนหวใจสาคญในการขบเคลอนระบบทนนยมโลกอยางขาดเสยไมได

อกดวย หลงจากนนในสวนทสามของบทความ ผเขยนขอแนะนาบทวพากษ

จากแนวความคดของแนนซ ฮารทซอคก (Nancy Hartsock) นกสตรนยมผ

วพากษวจารณทงมารกซและฮารวยวา ไดละเลยประเดนเรองของบทบาทของ

สตรไปอยางสนเชงในการวเคราะหการสะสมทนแบบบพกาล โดยฮารทซอคก

8 Karl Marx, Capital Volume I, 876.9 ผเขยนตระหนกดวา แนวความคดเรองการสะสมทนแบบบพกาลของมารกซและบทวพากษทมตอแนวคดดงกลาวของมารกซ เปนหวขอทใหญโต ซบซอน และยงเปนขอถกเถยงทไมรจบในหมนกวชาการสายมารกซส ผเขยนยงตระหนกอกดวยวา การยกตวอยางบทวพากษของนกคดสายมารกซสมาเพยงแคสองชนยอมไมเพยงพอตอการสะทอนใหเหนถงการถกเถยงทเขมขนในประเดนทใหญโตน กระนนกตาม ดวยเปาประสงคของผเขยนเองทอยากใหบทความชนนเปน “บททดลองเสนอเบองตน” ผเขยนจงเลอกทจะเนนศกษาไปทงานของนกเขยนทผเขยนเหนวาโดดเดนเปนอยางยงในการวพากษแนวคดของมารกซเพยงแคสองชน ในอนาคต ผเขยนหวงเปนอยางยงวา แนวความคดเรองการสะสมทนแบบบพกาล ของมารกซ จะไดรบการตอยอดและไดรบการถกเถยงมากขน ทงจากตวผเขยนเองและแวดวงนกวชาการรวมสมย เปนลาดบตอไป

ปวงชน อนจะนา

115

10 ตนฉบบภาษาองกฤษคอ “[while money] comes into the world with a congenital blood-stain on one cheek, capital comes dripping from head to toe, from every pore, with blood and dirt.” Karl Marx, Capital Volume I., 925-926.

ไดอธบายวา แรงงานผหญงคอรากฐานทสาคญทสดของการสะสมทนแบบ

บพกาล และแรงงานผหญงนเองทกลายมาเปนหวใจของระบบทนนยมโลกใน

ยคปจจบนอกดวย

จากนนในสวนทส ผเขยนจะขอทดลองนาเสนอมมมองของผเขยนเอง

ทมตอแนวคดเรองการสะสมทนแบบบพกาล โดยผเขยนมองวา เราไมสามารถ

ปฏเสธไดเลยวาการสะสมทนแบบบพกาลยงคงดารงอยในระบบทนนยมในยค

ปจจบน อยางไรกตาม เราอาจตองทาความเขาใจดวยวา การสะสมทนแบบ

บพกาลในยคของเราไมไดตงอยบนรปแบบของความรนแรง การกดขทาง

กายภาพ การทาใหคนกลายเปนทาส หรอ การลาอาณานคมสมยใหมแตเพยง

อยางเดยว เพราะแททจรงแลว การสะสมทนแบบบพกาลในยคปจจบนไดแฝง

ตวอยภายใตหนากากของความกรณาปราณมากกวาในยคสมยของมารกซ

เปนอยางมาก ผเขยนพยามยามทจะเปดประเดนถกเถยงใหมวา แทนทการ

สะสมทนแบบบพกาลในยคปจจบนจะเปนเรองของการทรฐยดทรพยสนของ

สวนกลางมาใหพวกนายทน เปนไปไดหรอไมวา รฐในปจจบนกลบเปนผมอบ

ทรพยสนและทรพยากรใหกบสวนรวม ซงทรพยากรสวนรวมนเองไดกลายเปน

เครองมอของนายทนในการกดขแรงงานและขดรดทรพยากรของประเทศไปใน

ตอนทายทสด ในสวนทายของบทความ ผเขยนจะการสรปแนวทางการตอสกบ

ระบบทนนยมยคปจจบนทมการสะสมทนแบบบพกาลเปนรากฐานสาคญ ผาน

มมมองของฮารวย ฮารทซอคก และตวผเขยนเองตามลาดบ

1. การสะสมทนแบบบพกาลคออะไร

(What is primitive accumulation?)

มารกซไดเคยกลาวไววา ถาหากเงน “จตขนมาบนโลกใบน โดยม

เลอดตดมากบแกมขางหนงของมน ทนกเกดขนมาพรอมกบเลอดและฝนจาก

หวจรดเทาและในทกรขมขนของมนนนเอง”10 หากมองในแงน จงไมใชเรองท

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

116

นาตกใจแตอยางใดหากเราจะพบวา เมอมารกซอธบายแนวความคดเรองการ

สะสมทนแบบบพกาลซงเปนปฐมบทของการกาเนดของทนและการสะสมทน

มารกซมงหวงทจะเลาประวตศาสตรแหงความรนแรง ความสยองขวญ และ

ความปาเถอนโหดราย11 กอนหนาทระบบการผลตแบบทนนยมเตมตวจะจต

ขนมาบนโลกใบน กอนทผเขยนจะสารวจขอถกเถยงวาดวยการสะสมทนแบบ

บพกาลในหมนกวชาการรวมสมยบางทาน ผเขยนขอใชพนทตรงนกลาวถงใจ

ความสาคญสามประการของแนวความคดเรองการสะสมทนแบบบพกาลใน

หนงสอ “ทน” ของมารกซ ดงตอไปน

ประการทหนง มารกซกลาววา การสะสมทนแบบบพกาล “ไมใชเรอง

อนใดนอกเสยจาก กระบวนการทางประวตศาสตรของการแยกผผลตออกจาก

วถการผลต”12 กลาวคอ พนฐานของกระบวนการการสะสมทนแบบบพกาลก

คอการขบไลชาวนาชาวไรออกจากทดนของพวกเขา โดยมารกซไดชใหเหนวา

การสะสมทนแบบบพกาลเปน “การปลนทดนของเกษตรกรอยางเปนระบบ”

(a systematic thief) ของภาครฐ ซงนาไปสปลดปลอยชาวนาชาวไรจานวน

มหาศาลออกจากทดนของตน และแปรเปลยนคนกลมนใหกลายเปนคนงาน

ผไมมสงใดจะขายในตลาดนอกจากแรงงานของตนเอง นอกจากนน มารกซยง

เผยใหเหนอกดวยวา การสะสมทนแบบบพกาล เปนกระบวนการปลนวตถดบ

ในกระบวนการผลตของชาวนาชาวไรและแปรเปลยนมนใหกลายเปนทน13 ใน

แงน สาหรบมารกซแลว เมอใดกตามทคนงาน ทดน และวตถดบ ถกยดมาจาก

ภาคเกษตรกรรมและผลกดนใหเขาสตลาด เมอนนรากฐานของระบบทนนยม

กไดกอตวขนและนายทนกไดโอกาสทจะสะสมทนของตวเองมากขนนนเอง

11 Karl Marx, Capital Volume I., 875.12 ตนฉบบภาษาองกฤษคอ “[primitive accumulation is] nothing else than the historical process of divorcing the producer from the means of production.” Karl Marx, Capital Volume I., 875.13 Ibid., 910.

ปวงชน อนจะนา

117

ประการทสอง มารกซไดชใหเหนวา กาลงและอานาจ (force and

power) ของรฐ คอสงทจาเปนในการวางรากฐานใหกบการสะสมทนของ

ระบบทนนยม โดยมารกซมองวา การขนมามอานาจของชนชนกระฏมพจะไม

สามารถเกดขนไดเลยหากขาดการสนบสนนจากอานาจรฐ14 ดงนน รฐสาหรบ

มารกซจงไมใชรฐทเปนกลาง หากแตเปนรฐทพรอมจะเขาไปแทรกแซงตลาด

ผานนโยบายทางเศรษฐกจซงมเปาหมายทจะเออประโยชนใหกบการกอตวของ

ชนชนนายทน โดยมารกซมองวา นโยบายทางเศรษฐกจของรฐไมวาจะเปน การ

จดการหนสาธารณะ การจดเกบภาษ การตงกาแพงภาษ หรอ การทาสงคราม

ทางการคาระหวางประเทศ ลวนแตเปนนโยบายทรฐสรางขนมาเพอปกปองภาค

อตสาหกรรมทเพงกอตวไดไมนาน15 นอกจากนน มารกซยงเผยใหเหนอกดวยวา

รฐไดเขาไปแทรกแซงภาคประชาสงคมผานการออกกฎหมายทเออประโยชนให

กบนายทนในการไดมาซงแรงงานในราคาถก กลาวคอ รฐออกกฎหมายควบคม

อตราคาจางแรงงานตามอตราทพวกนายทนคดวาเหมาะสมในการทากาไร

โดยแทนทคนงานจะไดคาแรงตามจรง กลบกลายเปนวา พวกเขาไดคาแรง

เพยงนอยนดและตองทางานนานกวาทควรจะเปนในโรงงาน16 ในขณะเดยวกน

รฐกยงออกกฎหมายทเปนการประกนวา ชาวนาชาวไรทเพงถกยดทนาและวาง

งานจะตองกลายเปนแรงงานใหกบภาคอตสาหกรรมเทานน โดยมารกซเผยวา

กฎหมายฉบบเปอนเลอด (bloody laws) ของรฐกคอกฎหมายทประกาศใหคน

ทไมทางานเปนคนททาผดกฎหมาย สวนพวกทลกเลกขโมยนอย พวกขอทาน

หรอพวกคนจรจด กไดรบการปฏบตจากรฐเยยงอาชญากร คนเหลานมกจะ

ถกทรมานและลงโทษจากเจาหนาทรฐและถกบบบงคบใหกลบไปทางานใน

โรงงานเยยงทาสภายใตการปกครองของขนนางในระบบทนนยมซงกคอพวก

นายทนทงหลายนนเอง17

14 Ibid., 899.15 Karl Marx, Capital Volume I, 922.16 Ibid., 900.17 Ibid., 896, 909.

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

118

ประการสดทาย มารกซอธบายวา การสะสมทนแบบบพกาลใน

ประเทศยอมไมสามารถแยกขาดออกจากการกดขและความรนแรงทเกดขน

ในตางแดน โดยมารกซไดเผยใหเหนวา ชวงเวลาทสาคญทสดของกระบวนการ

สะสมทนแบบบพกาลกคอยคสมยของการลาอาณานคม18 เพราะในชวงเวลา

นเองททรพยสมบตของชาวยโรปทไดมาผานการฆาฟน ปลนสะดม และจบ

คนในอาณานคมมาเปนทาส ไดไหลเวยนกลบไปทแผนดนแมในยโรปและถก

แปรเปลยนใหกลายเปนทนในเวลาตอมา19 นอกจากนนมารกซยงกลาวอกวา

“รงอรณแหงยคของการผลตแบบทนนยม” (the dawn of the era of capitalist

production) ไมใชเรองราวทสวยหร หากแตเปนชวงเวลาของการฆาลางชาว

อเมรกนอนเดยนในทวปอเมรกา การพชตและการปลนสะดมในประเทศอนเดย

การไลลาเอาหนงคนแอฟรกนผวดาในหมเจาอาณานคมชาวยโรป และการใช

กาลงบบบงคบใหคนพนเมองในอาณานคมทางานหามรงหามคาใหกบพวก

นายทน20

2.การสะสมทนโดยการยดแยง

(Accumulation by Dispossession)

แนวคดเรองการสะสมทนแบบบพกาลของมารกซไดนาไปสการถก

เถยงในหมนกวชาการผทาการศกษาพฒนาการของระบบทนนยม โดยหนงใน

นกวชาการทไดทาการวพากษแนวคดของมารกซไดดทสดคงหนไมพน เดวด

ฮารวย นกคดสายมารกซสผซงแมจะยอมรบวา แนวคดเรองการสะสมทนแบบ

บพกาลของมารกซมคณปการอยางใหญหลวงตอการวเคราะหระบบทนนยม

หากแตแนวคดดงกลาวยงมจดออนอยหลายประการดวยกน จดออนประการ

แรกทฮารวยอางถงกคอ การทมารกซละเลยทจะกลาวถงบทบาทของสตรใน

กระบวนการสะสมทนแบบบพกาล เพราะสาหรบฮารวยแลว การสะสมทนแบบ

บพกาลไมสามารถแยกออกไดเลยจากกระบวนการลดอานาจและบทบาทของ

สตร การจากดสถานะสตรในการถอครองทรพยสน และการผลตซาโครงสราง

สงคมแบบชายเปนใหญ 21

18 Ibid., 915.19 Ibid., 918.20 Ibid., 915, 938.21 David Harvey, A Companion to Marx’s Capital, 305.

ปวงชน อนจะนา

119

22 Ibid, 304.23 David Harvey, A Companion to Marx’s Capital, 305.24 David Harvey, The New Imperialism (New York: Oxford University Press, 2003), 144.

จดออนประการทสองทฮารวยเผยใหเหนกคอ คาอธบายของมารกซ

ในเรองของการสะสมทนแบบบพกาลไมไดสอดคลองกบหลกฐานทาง

ประวตศาสตร กลาวคอ ในมมมองของฮารวย แมเราจะปฏเสธไมไดเลยวา

ความรนแรงไดปรากฏขนซาแลวซาเลาในชวงของการเปลยนผานจากระบบ

ศกดนามาเปนระบบทนนยม แตฮารวยมองวา มารกซดจะเลาเรองราวเหลาน

ใหดเกนจรงและละเลยทจะกลาวถงกรณตรงกนขามอยางสนเชง โดยฮารวยได

ยกหลกฐานจากนกประวตศาสตรยคปจจบนทชใหเหนวา คาอธบายของมารกซ

ในเรองของการสะสมทนแบบบพกาลใชไดแคบางกรณในประวตศาสตรเทานน

เนองจากการสะสมทนแบบบพกาลในหลายๆ ประเทศไมไดเปนกระบวนการ

ทเตมไปดวยความรนแรงอยางทมารกซอาง หากแตเปนกระบวนการทเปนไป

อยางสงบเรยบรอย โดยแทนทชาวนาชาวไรจะถกยดทดนและถกบบใหมาเปน

แรงงานในเมองใหญ ในความเปนจรงเกษตรกรในหลายๆประเทศกลบเตมใจ

ทจะทงการทานาทาไรของตนเองและเขามาแสวงหาชวตทดกวาดวยการเขา

มาทางานในโรงงาน22 ในแงนฮารวยคดวา การสะสมทนแบบบพกาลมความ

ซบซอนมากกวาคาอธบายแบบเหมารวมของมารกซมากนก

จดออนประการสดทาย ซงฮารวยคดวาเปนจดออนทสาคญทสด

ของมารกซกคอ การทมารกซมองวาการสะสมทนแบบบพกาลเปนกระบวนการ

ทเกดขนในอดตซงไดสนสดลงไปแลวและไมไดมความสาคญแตอยางใดกบ

การทางานของระบบทนนยมในปจจบน23 ฮารวยวเคราะหวา มารกซมองการ

เปลยนผานจากการสะสมทนแบบบพกาลมาเปนการสะสมทนแบบทนนยม

ในลกษณะเปนขนเปนตอน โดยกระบวนการสะสมทนแบบบพกาลนเองเปน

เสมอนบนไดขนแรกของระบบทนนยมซงหลายๆประเทศทระบบทนนยมได

เตบโตเตมทไดกาวผานบนไดขนนมาแลวทงสน และกระบวนการดงกลาวไม

ไดมความสลกสาคญอะไรอกกบประเทศทนนยมเหลานในปจจบน24 ฮารวย

คดวา มมมองของมารกซในประเดนนผดพลาดเปนอยางมาก เพราะสาหรบ

ฮารวยแลว กระบวนการสะสมทนแบบบพกาลไมเพยงแตยงดารงอยในทงใน

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

120

ประเทศทนนยมเตมตวและประเทศทยงไมเปนทนนยม หากแตยงเปนหวใจ

สาคญของการขบเคลอนระบบทนนยมระดบโลกในยคปจจบนอกดวย25

ดวยเหตผลดงกลาว ฮารวยเสนอวา คาอธบายของมารกซในเรองของ

การสะสมทนแบบบพกาลควรไดรบการปรบปรงเสยใหม แทนทจะใชคาวา บพ

กาล (primitive) หรอเบองตน (original) อยางทมารกซหรอนกเศรษฐศาสตร

การเมองนยมใชกน ฮารวยคดวาเราควรจะหาคาใหมทชใหเหนวากระบวนการ

สะสมทนแบบปาเถอนและรนแรงไมไดยตลงไปแลวในอดต หากแตมความตอ

เนองและยงดารงอยในปจจบน ดวยเหตนฮารวยเสนอใหใชคาวา “การสะสม

ทนแบบยดแยง” (accumulation by dispossession) ในการอธบายลกษณะ

ของการสะสมทนภายใตระบบทนนยมยคในปจจบน26

มาถงตรงจดน ผอานอาจสงสยไดวา แลวการสะสมทนแบบยดแยง

ในมมมองของฮารวยคออะไร และแตกตางไปจากแนวคดการสะสมทนแบบ

บพกาลของมารกซอยางไร ในทนผเขยนขอสรปลกษณะสาคญสามประการ

ของแนวคดดงกลาวของฮารวยดงตอไปน ประการทหนง ในขณะทมารกซมอง

วา การยดทดนจากเกษตรกรคอพนฐานทสาคญทสดของกระบวนการสะสม

ทนแบบบพกาล ฮารวยเผยใหเหนวา “การรบทรพยสวนรวม” (the enclosure

of the commons) เปนพนฐานทสาคญของการสะสมทนแบบยดแยง27 โดย

ฮารวยไดอธบายวา ประชาชนสวนใหญในปจจบนไมเพยงแตถกรฐยดทดน

ทากนไปเหมอนกบแนวคดของมารกซ หากแตพวกเขายงถกรบทรพยสนทควร

จะเปนของใชรวมกนในสวนรวมไปอกดวย โดยฮารวยเผยวา กระบวนการรบ

ทรพยสวนรวมดงกลาวไดแฝงตวเองอยในรปแบบของการแปรรปรฐวสาหกจ

(privatization) กลาวคอ จากทรฐเคยแบกภาระจดหาทพกพงใหกบคนราย

ไดนอย สรางระบบการขนสงและโทรคมนาคม จดหาไฟฟา ประปา และการ

ศกษาขนพนฐานใหประชาชน รฐในปจจบนกลบยกหนาทเหลานนใหกบภาค

25 Ibid., 308.26 Ibid., 144.27 David Harvey, A Companion to Marx’s Capital, 309 and The New Imperialism, 148.

ปวงชน อนจะนา

121

28 David Harvey, The New Imperialism, 158-159.29 Ibid., 146.30 Ibid.31 David Harvey, A Companion to Marx’s Capital, 308.

เอกชน ซงการเขามามบทบาทของภาคเอกชนนเองเปนการทาใหสนคาและ

บรการสาธารณะ (public goods) กลายเปนของซอของขาย (commodity)

กนในตลาด และเออใหเกดการสะสมทนและแสวงหากาไรของเหลานายทน

ในทสด 28

ประการทสอง ในขณะทมารกซ นาเสนอการสะสมทนแบบบพกาล

วาเปนเรองราวของความรนแรงและการใชกาลง ฮารวยอธบายการสะสมทน

แบบยดแยงวาเปนเรองของการใชทงกาลงบงคบและความยนยอมพรอมใจ

ไปพรอมๆกน กลาวคอ ในดานหนงการสะสมทนแบบยดแยงอาศยกาลงและ

ความรนแรงในการขบไลเกษตรกรออกจากทดน ในการกดขวถการผลตและ

การบรโภคของชนพนเมอง และในการทาใหคนงานทางานเยยงทาสในโรงงาน

อตสาหกรรม29 ในอกดานหนงการสะสมทนแบบยดแยงกตองพงกระบวนการ

สรางความยนยอมพรอมใจในหมคนงานไปพรอมๆกนดวย ดงนน แทนท

การสะสมทนแบบยดแยงจะเปนเรองของการทนายทนกดขคนงานอยางโหด

ราย กลบเปนกระบวนการทนายทนอนญาตใหคนงานไดมพนทในการรกษา

วฒนธรรม ความเชอ และคานยมพนเมองของตนเอาไวไดในระดบหนง ตราบ

ใดทไมขดกบการทางานของระบบทนนยมในภาพรวม30

ประการสดทาย ในขณะทมารกซเชอวา กระบวนการสะสมทนแบบ

บพกาลไดเสรจสนและยตไปแลวในประเทศทนนยมยโรปตะวนตก ฮารวยเผย

วาการสะสมทนแบบยดแยงยงคงปรากฏอยทงในประเทศทเปนศนยกลางของ

ระบบทนนยมอยางประเทศตะวนตกและในประเทศชายขอบของระบบทนนยม

อยางประเทศกาลงพฒนาทงหลาย โดยฮารวยไดอธบายเพมเตมวา ในดาน

หนง การใชกาลงความรนแรงในการแยงชงทรพยากรธรรมชาตและการยดทดน

ของชาวนาชาวไรไมไดยตลงแตประการใดในยคสมยของพวกเรา ในทางตรง

กนขาม มนยงดารงอยในประเทศโลกทสามทงในแอฟรกา เอเชย และลาตน

อเมรกา31 ในอกดานหนงการสะสมทนแบบยดแยงกแฝงตวอยในประเทศ

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

122

ทนนยมเตมตวภายใตหนากากของแนวคดการแปรรปรฐวสาหกจและลทธ

เสรนยมใหม (neo-liberalism)32 แมวาแนวคดดงกลาวจะดเหมอนไรพษภย

หรอความรนแรงใดๆในเปลอกนอก แตถาเราไดมองลกลงไป ฮารวยเชอวา เรา

จะเหนถงกระบวนการสะสมทนทยดแยงเอาทรพยสนสวนรวมของทกๆคนเอาไป

ไวในมอของพวกนายทนไมกคนในระบบทนนยมทไมไดแตกตางกนแตอยางใด

3. การทาใหการสะสมทนมความเปนผหญงมากขน

(The Feminization of Primitive Accumulation)

เชนเดยวกนกบฮารวย นกมารกซสสายสตรนยมอยางแนนซ ฮารท

ซอคกไดวพากษแนวคดเรองการสะสมทนแบบบพกาลของมารกซไวอยาง

นาสนใจ ฮารทซอคกยอมรบวาแนวคดของมารกซยงมคณปการอยางใหญ

หลวงตอการวเคราะหระบบทนนยมในศตวรรษทยสบเอด อยางไรกตามฮารท

ซอคกกเนนยาวาแนวคดของมารกซยงตองไดรบการปรบปรงเปนอยางมาก

เนองจากมารกซมกจะละเลยประเดนเรองบทบาทของสตรในระบบทนนยม

โดยฮารทซอคกไดวเคราะหไววา เมอใดกตามทมารกซพดถงเรองความสมพนธ

ระหวางชนชนในระบบทนนยม ความสมพนธทมารกซกลาวถงกคอความ

สมพนธระหวางชนชนนายทนกบชนชนแรงงานทเปนผชายเทานน33 ดวยเหตน

ฮารทซอคกมองวา แนวความคดของมารกซลวนเปนแนวคดทเนนคานยมชาย

เปนใหญโดยไมไดใหความสนใจกบสตรผเปนภรรยาของคนงานทถกใชแรงงาน

และถกกดขอยในบาน สาหรบฮารทซอคกแลว ผหญงในงานเขยนของมารกซ

จงแคผานมาและผานไป ไมไดมความสลกสาคญแตอยางใดในเรองของการ

ขดรดในระบบทนนยมอนเปนหวใจของการวเคราะหของมารกซ ซงตรงจดน

ฮารทซอคกเหนตางไปจากมารกซเปนอยางมาก เนองจากเธอเชอวา การสะสม

ทนแบบบพกาลคอกระบวนการกดขขดรดผหญงอยางรนแรงและการสะสมทน

แบบนดารงอยไดกเพราะอาศยหยาดเหงอและแรงงานผหญงเปนหลก34

32 Ibid., 309-310.33 Nancy Hartsock, “Globalization and Primitive Accumulation: The Contribution of David Harvey’s Dialectical Marxism” in Noel Castree and Derek Gregory, eds, David Harvey: A Critical Reader (Oxford: Blackwell Publishing, 2006), 167.34 Ibid., 170.

ปวงชน อนจะนา

123

นอกจากนน ฮารทซอคกยงเหนดวยกบฮารวยวา การสะสมทนแบบ

บพกาลไมไดเกดขนแคในอดตและยตลงแลวอยางทมารกซวเคราะหไว เพราะ

แททจรงแลวยงคงดารงอยในยคปจจบนและไดกลายเปนหวใจสาคญของการ

ผลตในระบบทนนยมโลก อยางไรกตามฮารทซอคกชใหเหนวา กระทงแนวคด

เรองการสะสมทนแบบยดแยงของฮารวยเองกยงมปญหาและตองไดรบการ

ปรบปรงดวยเหตผลสองประการ ประการทหนง ฮารทซอคกเหนตางไปจาก

ฮารวยในประเดนเรองของการใชคาวา “บพกาล” ในการอธบายการสะสมทน

ในยคปจจบน โดยฮารทซอคกไมไดมองวาคาๆนมปญหาแตประการใด ในทาง

ตรงกนขาม ฮารทซอคกกลบมองวา คาวา “การสะสมทนแบบบพกาล” ดจะสอ

ความหมายออกมาไดตรงตามความเปนจรงมากทสด เนองจากการสะสมทน

ในยคปจจบนกแทบไมแตกตางจากความรนแรงและการกดขในกระบวนการ

สะสมทนในยโรปยคศตวรรษทสบหกจนถงศตวรรษทสบแปดแตอยางใด

เนองจากคนยากคนจนในประเทศกาลงพฒนาทงหลายในปจจบนกยงถกยด

ทดนและวตถดบในการทามาหากน จนตองไปขายแรงงานในเมองใหญอย

เนองๆ35 ดงนนฮารทซอคกจงยนยนวา คาวา “การสะสมทนแบบบพกาล” ยง

คงใชไดอยเพราะมนสะทอนการใชกาลงบงคบและความรนแรงในการสะสม

ทรพยสนและความมงคงของพวกนายทนในตอนเรมแรก นอกจากนน ฮารท

ซอคกยงมองวา “บพกาล” ยงเปนคาทเหมาะกบการเหนบแนมพวกคนตะวน

ตกทเคยใชคานอธบายวฒนธรรมของชนพนเมองทปาเถอนในตางแดน ทงๆท

การสะสมทนของนายทนจากชาตตะวนตกเหลานกไมไดมความเปนอารยะแต

อยางใด36

ประการทสอง แมวาฮารทซอคกจะยอมรบวาฮารวยไดวจารณ

มารกซไปแลวในประเดนเรองของการละเลยบทบาทของสตรในการวเคราะห

การสะสมทนแบบบพกาล ฮารทซอคกมองวาฮารวยไดแตะประเดนนแคผว

เผนเพราะตวเขาเองกไมไดลงลกศกษาบทบาทของสตรแตอยางใดในแนวคด

35 Nancy Hartsock, “Globalization and Primitive Accumulation: The Contribution of David Harvey’s Dialectical Marxism,”178.36 Ibid.

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

124

ของเขาเรองการสะสมทนแบบยดแยง37 โดยฮารทซอคกไดอธบายเพมเตมวา

ฮารวยละเลยทจะศกษาความแตกตางระหวางผหญงกบผชายในกระบวนการ

สะสมทนแบบบพกาล เนองจากฮารวยหลงลมไปวาผหญงนนมพนธะทนอก

เหนอไปจากการใชแรงงานปกตทงในและนอกบาน กลาวคอพวกเธอตองรบ

หนาทผลตแรงงานใหมๆใหกบระบบทนนยมผานการอมทอง คลอดลก และ

เลยงเดกทารกอกดวย ในแงนฮารทซอคกวจารณวา การละเลยบทบาทของ

สตรในงานวเคราะหของฮารวยทาใหเขาไมสามารถเขาถงแกนของกระบวนการ

สะสมทนในระบบทนนยมยคปจจบน38

หลงจากทฮารทซอคกไดวพากษทงแนวคดการสะสมทนแบบบพกาล

ของมารกซและแนวคดการสะสมทนแบบยดแยงของฮารวย เธอไดทาการตอ

ยอดทางความคดจากนกคดทงสองคนดวยการนาเสนอแนวคดของเธอเองท

ชอ “การทาใหการสะสมทนมความเปนผหญงมากขน” (The feminization of

primitive accumulation) โดยฮารทซอคกไดเผยใหเหนวา การสะสมทนแบบ

บพกาลนนไมสามารถแยกออกไดจากระบบทนนยมทมชายเปนใหญซงเปน

ระบบทกดข บงคบ ขดรด ตอทรพยากรธรรมชาต ชาวพนเมองในอาณานคม

และทสาคญทสดคอผหญง อยางไรกตามการกดขผหญงในการสะสมทนแบบ

บพกาลไมไดทากนอยางชดแจงแตอยางใด โดยฮารทซอคกไดอธบายเพม

เตมวา แมวาผหญงจะเปนแรงงานทเปนหวใจสาคญของการขบเคลอนระบบ

ทนนยม พวกเธอกลบไมไดรบการยอมรบในฐานะคนงานเหมอนผชาย หากแต

ไดรบการตตราวาเปนแคแมบาน และแรงงานของพวกเธอกไมไดถกจดใหอย

ในประเภทแรงงานทกอใหเกดรายไดในมมมองของนกเศรษฐศาสตรการเมอง

ทงหลาย ดวยอคตทางเพศทกลาวมานเอง ผหญงจงมกจะไดรบคาแรงทตากวา

ผชายและโดนกดขทงในเชงอดมการณและเชงการเมองในพนทสาธารณะท

ผชายเปนใหญ ในขณะทผชายไดรบการยอมรบในฐานะของแรงงานขบเคลอน

ระบบทนนยม ฮารทซอคกเผยวา ผหญงและหยาดเหงอจากแรงงานของพวก

37 Ibid., 170.38 Ibid.

ปวงชน อนจะนา

125

39 Nancy Hartsock, “Globalization and Primitive Accumulation: The Contribution of David Harvey’s Dialectical Marxism,” 186.40 Ibid., 187.

เธอกลบไมมตวตนและไมไดรบความสนใจแตประการใดในกระบวนการสะสม

ทนแบบบพกาล39

อยางไรกตาม ฮารทซอคกวเคราะหวา ดวยกระแสของการเปลยนแปลง

ในยคโลกาภวตนในปจจบน การสะสมทนแบบบพกาลไดมการเปลยนแปลง

ไปเพราะระบบทนนยมปจจบนไมไดตงอยบนระบบการผลตในโรงงาน

อตสาหกรรมเปนหลกอกตอไป โดยฮารทซอคกเผยวา ระบบทนนยมโลกใน

ศตวรรษทยสบเอดตองการแรงงานแบบใหมทมลกษณะยดหยน แทนทจะ

ทางานในโรงงานตงแตเชาจนถงดก คนงานในยคปจจบนตองสามารถทางาน

แบบไมเตมเวลา (part-time) และสามารถผลตสนคาของตนไดแมกระทงอย

ทบานของตนเอง ดวยลกษณะของแรงงานและการผลตในลกษณะดงกลาว

นเอง ฮารทซอคกมองวา การผลตในแบบทผหญงเคยทาในอดตกาลงเปนตว

แบบทสาคญในระบบทนนยมโลกยคปจจบน กลาวคอ คนงานสมยนไดกาลง

ถกเปลยนใหเปนคนงานทดเหมอนไมใชคนงาน (making the workers into

not real workers) เปนคนงานทมความเปนผหญงมากขน (feminization) และ

เปนคนงานททางานเหมอนแมบานมากขน (housewifization) เพราะแทนทคน

งานเหลานจะถกกดขและขดรดในโรงงานอตสาหกรรมอยางโจงแจง เทคโนโลย

การผลตและการสอสารคมนาคมในยคโลกาภวตนไดทาใหคนงานไมวาผชาย

หรอผหญงกทางานทบานไดแบบทผหญงไดทาเปนประจาในอดต40 อยางไร

กตามฮารทซอคกเนนยาวาระบบการผลตในปจจบนทยดหยนมากขนไมได

หมายความวาการขดรดแรงงานจะหมดไป หากเราตองการทจะทาความเขาใจ

และศกษาการกดขแรงงานในลกษณะนใหมากขน ฮารทซอคกมองวา การ

ทาความเขาใจและใหความสาคญกบแรงงานสตรยอมเปนจดเรมตนทดทสด

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

126

4. การสะสมทนโดยการจดหาสนคาและบรการสาธารณะ

(Accumulation by Provision of Public Goods)

สาหรบตวผเขยนเองแลว คณปการทสาคญทสดของแนวคดการสะสม

ทนแบบบพกาลของมารกซ กคอการเปดโปงใหเหนวา ความไมเทาเทยมทาง

ชนชนทเกดขนระหวางชนชนนายทนและชนชนแรงงาน หรอชนชนลางในภาพ

รวม ไมไดเปนผลมาจากกฎธรรมชาตหรอบญบาปแตชาตปางกอนใดๆทงสน41

หากแตเปนผลลพธของกระบวนการทางประวตศาสตรทมการใชความรนแรง

กาลง และความโหดรายทารณ เขาไปรบทรพยและกดขขดรดผคนจานวน

มหาศาล เพอปทางใหกบนายทนไมกคนไดมสภาวะทเหมาะสมในการสะสม

ทนเบองตน อยางไรกตาม ผเขยนมองวาแนวคดการสะสมทนแบบบพกาล

ของมารกซเองกมประเดนทอาจเปนจดออนอยสองประการดวยกน

ประการทหนง แมวามารกซจะไมไดพดออกมาตรงๆเหมอนกบ

เลนน ผเขยนคดวามารกซเองกมองรฐไมตางจากเลนนในแงทวา รฐกคอเครอง

มอของชนชนนายทนในการกดขชนชนแรงงาน42 ในแงนมารกซจงมองวาการ

แทรกแซงของรฐทมตอตลาด ประชากร และภาคสงคม ในกระบวนการสะสม

ทนแบบบพกาลลวนทาไปเพอเออประโยชนใหกบชนชนนายทนทงสน ดวยเหต

น ผเขยนมองวา มารกซมองขามไปวา รฐเองกมผลประโยชนและมอสระเปน

ของตนเองในระดบหนง ตรงกนขามกบมารกซ ผเขยนเชอในแนวคด “เหตผล

ในการดารงอยของรฐ” (raison d’État) กลาวคอ รฐมการพฒนาโครงสราง

และระบบราชการของตนขนมาเพอประโยชนของตวรฐเองในการรกษาความ

มนคง อานาจ และความมงคงของตวรฐ ซงโครงสรางดงกลาวนเองไมจาเปน

ตองมหนาทรบใชพวกนายทนเสมอไป

41 ดการอธบายของมารกซวาเหตใดความไมเทาเทยมกนระหวางชนชนนายทนกบชนชนแรงงานไมไดเปนผลมาจากบาปกาเนด หรอ “original sin” ใน Karl Marx, Capital Volume I, 873-87442 ดมมมองของเลนนทมตอรฐใน Section 3: the State as an Instrument for the exploitation of the oppressed class, in “The State and Revolution,” Essential Works of Lenin: “What is to be done?”And Other Writings (New York: Dover Publications, 1987), 277-280.

ปวงชน อนจะนา

127

ประการทสอง ผเขยนคดวา มารกซดจะวเคราะหผดพลาดไปอยางมาก

ทมองวา การสะสมทนแบบบพกาลเปนกระบวนการทเกดขนในสมย “กอน”

ททนนยมจะเตบโตเตมทอยางในปจจบนเทานน ดงนนมารกซจงเชออยางสนท

ใจวา เมอสภาวะทเออใหกบนายทนไดสะสมทนเบองตนไดเกดขนมาแลว การ

สะสมทนแบบบพกาลกสนสดลงไปดวย และลกษณะความรนแรงทรฐกบพวก

นายทนใชความรนแรงและกาลงรบเอาทรพยากรและทรพยสนของคนยาก

คนจนกพลอยสนสดลงไปดวย อยางไรกตาม อยางทฮารวยไดวเคราะหไว

ผเขยนเหนดวยเปนอยางยงวา การสะสมทนแบบบพกาลไมไดยตลงในอดต

แตอยางใด หากแตยงดารงอยในยคปจจบนทงในประเทศทนนยมเตมตวและ

ประเทศททนนยมยงไมพฒนาเตมท และทสาคญทสด การสะสมทนแบบบพ

กาลไดกลายมาเปนหวใจของการขบเคลอนระบบทนนยมโลกในปจจบนไป

อกดวย

อยางไรกตาม ผเขยนคดวา กระทงแนวคดของฮารวยเรองการสะสมทน

แบบยดแยงกยงมจดออนทเหนไดชดอยสามประการดวยกน ประการแรก อยาง

ทฮารทซอคกไดวพากษไว ผเขยนมองวาฮารวยเองไมไดตางจากมารกซสกเทา

ไหร ในแงทวา ตวเขาเองกไมไดใหความสาคญของการกดขแรงงานผหญงเทา

ทควรจะเปน ดงนนชองโหวทสาคญทฮารวยไดทงไวกคอ การทเขาละเลยทจะ

ทาการศกษาอยางลกซงวาการเกดขนของระบบทนนยมในตอนแรกเรมไดผลต

ซาหรอสงเสรมใหโครงสรางสงคมทชายเปนใหญดารงอยและนาไปสการกดข

แรงงานผหญงไดอยางไร ประการทสอง ผเขยนมองวาฮารวยดจะเดนตามรอย

เทาของมารกซในการนาเสนอวา รฐเปนแคเครองมอของชนชนนายทนในการ

กดขคนชนชนลาง ดงนน สาหรบตวผเขยนแลว ฮารวยไดมองขามเจตนารมณ

และผลประโยชนของรฐในกระบวนการรบทรพยสวนรวม (the enclosure of the

commons) ไปอยางสนเชง โดยผเขยนกลบมองวา กระบวนการยดทรพยสน

ของสวนรวมทฮารวยไดอธบายไว อาจไมไดนาไปสการเออประโยชนใหกบ

นายทนเสมอไป เพราะแททจรงแลวกระบวนการดงกลาวอาจถกออกแบบมา

เพอทจะเพมอานาจของรฐในการปกครองเปนสาคญ ประการสดทาย เนอง

จากฮารวยมองวากระบวนการสะสมทนแบบบพกาลกคอกระบวนการยดแยง

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

128

ทรพยสนจากสวนรวม ดงนนฮารวยจงมองไมเหนอกดานหนงของการสะสมทน

แบบบพกาลทไมไดตงอยบนกระบวนการของการยดทดน การรบทรพย หรอการ

ปลนจากคนชนชนลาง โดยผเขยนมองวาการสะสมทนแบบบพกาลในปจจบน

อาจแฝงตวอยในรปแบบของกระบวนการของการแจก การให และการจดหา

สนคาและบรการสาธารณะใหกบสวนรวม ในแงนคาถามสาคญทอาจเกดขน

ในหมผอานกคอ การใหสนคาและบรการสาธารณะแกสวนรวมจะเปนรปแบบ

หนงของการสะสมทนแบบบพกาลไปไดอยางไร

ตรงจดน ผเขยนขอทดลองนาเสนอแนวคดของผเขยนเองทชอวา การ

สะสมทนโดยการจดหาสนคาและบรการสาธารณะ (Accumulation by Provi-

sion of Public Goods) โดยผเขยนเองเหนดวยกบฮารวยวา การสะสมทนแบบ

บพกาลในยคปจจบนไมไดปฏบตการผานการใชความรนแรงและการบงคบ

แตเพยงอยางเดยว หากแตยงอาศยการสรางความยนยอมพรอมใจในผคน

จานวนมหาศาลทถกกดขและขดรดอกดวย ผเขยนยงเหนดวยกบฮารทซอคกใน

ประเดนทวา การสะสมทนแบบบพกาลในยคปจจบนไมไดแสดงการกดขและ

ขดรดออกมาอยางโจงครม หากแตปรากฏออกมาในรปแบบทยดหยนและแฝง

ตวอยใตหนากากของความกรณาปราณมากกวาทเคยเปนในอดต ดวยเหตน ผ

เขยนมองวา การสะสมทนแบบบพกาลทกวนนมความแตกตางไปจากยคสมย

ของมารกซเปนอยางมาก กลาวคอ รฐสมยใหมไมจาเปนทจะตองเปนแคเครอง

มอรบใชชนชนนายทนเสมอไป กระนนกตามนโยบายของภาครฐทมงเนนทจะ

สรางความมงคง อานาจและความมงคงของรฐกอาจกลายเปนชองทางในการ

สรางสภาวะทเออใหเกดการสะสมทนของนายทนในตอนสดทายอยางไมได

ตงใจ เพอทผอานจะไดเขาใจแนวคดการสะสมทนโดยการใหสนคาและบรการ

สาธารณะของผเขยนใหมากขน ผเขยนขอสรปใจความสาคญสามประการของ

แนวคดดงกลาวทผเขยนเองไดรบอทธพลมาจากงานของ เจมส สกอตต (James

Scott ) ทชอ “มองใหเหมอนกบรฐ” (Seeing like a State)43 ดงตอไปน

43 James C. Scott, Seeing like a State (New Haven: Yale University Press, 1998)

ปวงชน อนจะนา

129

ประการทหนง ผเขยนมองวา ในการทาความเขาใจกบการสะสมทนใน

ยคปจจบน เราจาตองทาความเขาใจบทบาทของรฐใหชดเจนกอนวา รฐเองกม

ผลประโยชนและอสระของตนทไมจาเปนตองสอดคลองกบชนชนนายทน ในแง

น งานของสกอตตจงเปนตวอยางทดทแสดงใหเหนวาตวรฐเองมเจตนารมณ

และเปาหมายของตนเองทจะสงสมอานาจและความมงคงในอาณาเขตของ

รฐ กลาวคอ สกอตตไดเผยใหเหนในงานของเขาวา นโยบายของรฐสมยใหม

ไดถกออกแบบมาเพอใหรฐสามารถปกครองและควบคมประชากรจานวน

มหาศาลในอาณาเขตของรฐไดอยางมประสทธภาพ รฐสมยใหมในมมมองของ

สกอตตจงมความพยายามเปนอยางมากทจะ “อาน” หรอทาความเขาใจกบ

ความสลบซบซอนของประชากรและภาคประชาสงคมใหจงได44 ดวยเหตน รฐ

จงออกนโยบายการพฒนา (development policy) ตางๆมาเพอทจดระเบยบ

สงคมใหเปนระเบยบเรยบรอย ไมวนวาย และไมยงยากในการทาการปกครอง

เพราะเมอสงคมมความเปนระเบยบเรยบรอย ผปกครองรฐกจะสามารถควบคม

ประชากรไดอยางมประสทธภาพมากขน

ประการทสอง งานของสกอตตยงชใหเหนอกวา นโยบายการพฒนา

ของภาครฐดงกลาว ไมไดนาไปสการยดทดนของชาวนาชาวไรหรอรบรอน

วตถดบในการผลตของพวกเกษตรกรแลวเอามามอบใหพวกนายทนเสมอไป

ในทางตรงกนขาม โครงการพฒนาชนบทของรฐยงคงอนญาตใหชาวนาชาวไร

ทามาหากนอยบนทดนของตนตามเดม หากแตมความพยายามของภาครฐท

จะจดระเบยบวถการผลตและวถการใชชวตของเกษตรกรเหลานนในรปแบบ

วธตางๆกน กลาวคอ รปแบบของทนาทสวนจะตองไดรบการจดระเบยบใหม

หมดเพอใหสอดคลองกบแบบแผนการพฒนาทดนทเจาหนาทรฐสวนกลาง

ออกไดแบบไว เฉกเชนเดยวกบหมบานของชาวนาชาวไรทจะตองมการปรบ

เปลยนใหตรงกบแนวคดการพฒนาใหเปนสมยใหม นอกจากนน ดงทสกอตต

ไดชใหเหน นโยบายการพฒนาของภาครฐยงนาไปสการสรางและจดหาสนคา

และบรการสาธารณะตางๆใหกบสวนรวม ไมวาจะเปน การบรการโทรคมนาคม

และการขนสง โครงการเอออาทรแกผยากไร การบรการทางสาธารณะสข และ

44 Ibid., 2.

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

130

การสรางพนทสาธารณะอยาง สวนสาธารณะและจตรสประจาเมองใหกบ

ประชาชน ทสาคญทสด นโยบายการพฒนาของภาครฐไดนาไปสการทภาครฐ

ไดพยายามทจะสรางภาษา แผนท มาตรการชง ตวง วด และขอมลประชากร

ทเปนทางการขนมาในอาณาเขตของรฐ เพอทประชาชนในรฐจะไดมวถชวตใน

แบบเดยวกนซงเออใหรฐสามารถทาการปกครองพลเมองเหลานไดงายขน45

ประการสดทาย สกอตตมองวา โครงการพฒนาตางๆของภาครฐ

ทจดหาสนคาและบรการสาธารณะใหกบสวนรวม แททจรงแลวไมไดเออ

ประโยชนใหกบสวนรวม หากแตสงเสรมใหรฐมอานาจมากขนในการทาความ

เขาใจ สอดสอง ควบคม และปกครองภาคประชาสงคม อยางไรกตามผเขยน

คดวา สกอตตกไดมองขามไปวา ตวรฐเองไมไดเปนแคตวแสดงเดยวทไดรบ

ประโยชนจากนโยบายการพฒนาและการจดหาสนคาและบรการสาธารณะให

กบสวนรวม46 ตรงกนขามกบสกอตต ผเขยนมองวา โครงการพฒนาทงหลาย

ของภาครฐ แมจะถกออกแบบมาในตอนแรกใหตอบสนองผลประโยชนของรฐ

เปนสาคญ ไดสรางสภาวะพนฐานใหกบการสะสมทนของนายทนไปอยางไม

ไดตงใจ กลาวคอ ในขณะทการจดหาโครงสรางพนฐาน (infrastructure) ของ

ภาครฐ เชน ระบบโทรคมนาคมและขนสง ไดทาใหรฐสามารถเขาถงประชากร

จานวนมหาศาลในบรเวณชายขอบและทาการปกครองพลเมองของตนไดงาย

ขน โครงสรางพนฐานอยางถนนหนทางทรฐสรางขนมานเอง ไดเออใหนายทน

สามารถเขาถงแรงงาน วตถดบและทรพยากรธรรมชาต ในตางจงหวดไดอยาง

งายดายเชนกน นอกจากนน หากการสรางภาษา มาตราชง ตวง วด หรอขอมล

ประชากรทเปนทางการของภาครฐทาใหรฐสามารถปกครองประชากรไดงาย

ขน มาตรฐานทเปนทางการดงกลาวกทาใหนายทนสามารถทามาคาขายได

สะดวกมากขนและสามารถหาแรงงานทเหมาะสมกบการผลตในระบบทนนยม

ไดงายขนเชนกน และถาสวสดการตางๆทรฐจดหาใหกบสวนรวม อยางบรการ

45 James C. Scott, Seeing like a State, 2.46 แมวาสกอตตจะตระหนกดวาเปาหมายของรฐทจะทาความเขาใจความซบซอนของประชากรและสงคมดจะคลายคลงกบเปาประสงคของนายทนในการเขาถงภาคประชาสงคม กระนนกตามสกอตตไมไดพฒนาแนวคดดงกลาวตอไปแตอยางใด ด James C. Scott, Seeing like a State, 7-8.

ปวงชน อนจะนา

131

สาธารณสข และโครงการเอออาทรทงหลาย ไดกอใหเกดพลเมองทแขงแรง

ในการขบเคลอนรฐใหเดนหนาแลว ระบบสวสดการดงกลาวกไดกอใหเกดคน

งานทมสขภาพแขงแรง ซงคนงานประเภทนเองทเปนคนงานในแบบทนายทน

ตองการเพอทจะสามารถขดรดแรงงานไดอยางเตมเมดเตมหนวยภายใตระบบ

การผลตแบบทนนยม

จากทกลาวมา ผอานคงจะเหนไดวาการสะสมทนแบบบพกาลในยค

ปจจบนมความซบซอนมากกวาคาอธบายทมารกซและฮารวยไดอธบายไว

เนองจากความรนแรง ความปาเถอน และความโหดรายทารณไมไดปรากฏออก

มาในกระบวนการดงกลาวอยางโจงแจง ในทางตรงกนขาม การสะสมทนแบบ

บพกาลในยคปจจบนไดแฝงตวอยภายใตแนวคดการพฒนาของภาครฐ กลาว

คอ ประชาชนชนชนลางในสงคมปจจบนไมไดถกยดแยง ขโมย หรอลดรอน

สทธและทรพยสนใดๆอยางโจงครมอกตอไป ในทางตรงกนขาม โครงการ

พฒนาตางๆ ไดแสดงใหเหนบทบาทของภาครฐในการจดหาสนคาและบรการ

สาธารณะตางๆใหกบสวนรวม ซงจากเปลอกนอกดเหมอนจะทาใหคณภาพ

ชวตของประชาชนในรฐดขนในภาพรวม อยางไรกตาม ในทายทสด โครงการ

พฒนาตางๆเหลานไมเพยงแตจะเพมอานาจรฐในการสอดสอง ควบคม และ

ปกครองประชาชน หากแตยงเปดโอกาสใหนายทนไดเขาถงแรงงาน วตถดบ

และทรพยากรธรรมชาต อนเปนปจจยพนฐานทสาคญทสดของการสะสมทน

ขนแรกสดของชนชนนายทน

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

132

บทสงทาย: เราควรจะทาอยางไรกนด

(What has to be done?)

หลงจากทผเขยนไดทาการสารวจแนวคดการสะสมทนแบบบพกาล

จากมมมองของมารกซ ฮารวย และฮารทซอคก ตามลาดบ รวมทงนาเสนอ

แนวคดของผเขยนเองทมตอการสะสมทนแบบบพกาล ในสวนสดทายของ

บทความชนน ผเขยนขอใชพนทตรงนนาเสนอแนวทางการตอสกบระบบ

ทนนยมทมการสะสมทนแบบบพกาลเปนรากฐานทสาคญผานมมมองทแตก

ตางหลากหลาย โดยผเขยนไดชใหเหนไปสวนแรกของบทความชนนแลววา

สาหรบมารกซแลว การสะสมทนแบบบพกาลเปนกระบวนการทเกดขนในอดต

และไดสนสดลงไปแลวเมอระบบทนนยมไดเตบโตเตมท ดงนนจงเปนทเขาใจ

ไดวา มารกซมไดใหความสาคญใดๆกบการหาทางออกใหกบปญหาการสะสม

ทนแบบบพกาลเนองจากเขาเองมองวา หากการสะสมทนแบบดงกลาวจะเปน

ปญหา มนกเปนปญหาทเกดขนในยคกอนหรอยคเรมตนของการกอตวของ

ระบบทนนยมเทานน ในทางตรงกนขาม ปญหาทมารกซสนใจทจะหาทางออก

กลบเปนปญหาของการสะสมทนและการขดรดในระบบทนนยมทโตเตมทแลว

เปนสาคญ อยางไรกตามดงทฮารวย ฮารทซอคก และผเขยนไดวเคราะหไว

การสะสมทนแบบบพกาลยงดารงอยในปจจบน ไมวาจะเปนทศนยกลางของ

ระบบทนนยมเองอยางประเทศโลกทหนง หรอตรงชายขอบของระบบทนนยม

อยางประเทศโลกทสาม ดงนน แทนทเราจะละเลยกระบวนการสะสมทนแบบ

บพกาล เราจาเปนตองใหความสาคญกบกระบวนการดงกลาวในฐานะทเปน

หวใจของการขบเคลอนระบบทนนยมในยคปจจบน และเปนปญหาทถอเปน

วาระสาคญทขบวนการตอตานระบบทนนยม (anti-capitalist movement) รวม

สมยไมควรจะละเลยแตประการใด

สาหรบตวฮารวยเอง เขาไดเสนอแนวทางการตอสกบระบบทนนยมท

มการสะสมทนแบบบพกาลเปนรากฐานทสาคญไวอยางนาสนใจวา เนองจาก

นกมารกซสหลายๆคนในปจจบนดจะเชอในแนวคดของมารกซตามตวอกษร

เปนอยางมาก ดงนนคนกลมนจงมกจะมองวาการสะสมทนแบบบพกาลไมไดม

ความสลกสาคญอะไรกบการวเคราะหระบบทนนยมในปจจบน ฮารวยวจารณ

ปวงชน อนจะนา

133

47 David Harvey, The New Imperialism, 170-171.48 ดมมมองของฮารวยในประเดนเรองของการตอสกบระบบทนนยมไดอยางละเอยดใน David Harvey, The New Imperialism, 178-179.

วา มมมองเชนนถอเปนการมมมองทคบแคบเปนอยางมาก เพราะเปนการ

ใหความสนใจไปแคปญหาของระบบทนนยมทเกดขนในประเทศทระบบการ

ผลตแบบทนนยมไดเตบโตเตมทแลวเทานน นอกจากนน ดวยมมมองเชนน นก

มารกซสพวกนจงมกจะไมสนใจและไมนบเอาการเคลอนไหวของนกสตรนยม

นกอนรกษธรรมชาต และนกตอสในประเทศทเคยเปนอาณานคม เขาไวกบการ

เคลอนไหวของตน47 ดวยเหตนฮารวยจงเสนอวา เราจาตองเปลยนมมมองทม

ตอระบบทนนยมกนใหม หากเราเขาใจเสยใหมวาการสะสมทนแบบบพกาลยง

คงดารงอยทงในประเทศทนนยมและประเทศทระบบทนนยมกาลงพฒนา อก

ทงการสะสมทนแบบบพกาลไดกลายมาเปนพนฐานทสาคญทสดของระบบ

ทนนยมในปจจบน ฮารวยเชอวานกมารกซส และนกเรยกรองสทธเพอชนชาย

ขอบทงหลายกจะสามารถรวมกนเปนหนงเดยวและตอตานระบบทนนยมได

อยางมพลงมากขน48

เฉกเชนเดยวกนกบฮารวย ฮารทซอคกมองวา เราจาตองเปลยนมม

มองทมตอระบบทนนยมกนใหม โดยเราจาเปนตองรวมเอาปญหาของการ

สะสมทนแบบบพกาลเขาไปในการวเคราะหระบบทนนยมยคปจจบน นอกจาก

นนฮารทซอคกยงเนนยาวา บทบาทของสตรในกระบวนการสะสมทนแบบบพ

กาลกเปนเรองทไมควรจะถกละเลยอกตอไปเชนกน หากเปลยนมมมองของ

เราเสยใหมโดยมองวา กระบวนการสะสมทนแบบบพกาลยงดารงอยในยค

ปจจบน โดยกระบวนการดงกลาวอาศยการขดรดจากแรงงานสตรเปนสาคญ

และกระบวนการดงกลาวยงมแนวโนมทจะมความเปนผหญง (feminization)

มากขนเรอยๆ ฮารทซอคกวจารณวา ขบวนการเคลอนไหวเพอตอตานระบบ

ทนนยมในปจจบนควรจะใหความสนใจไมใชเฉพาะการกดขขดรดในโรงงาน

อตสาหกรรมเทานน หากแตตองใหความสาคญกบการกดขขดรดตอคนงาน

นอกโรงงานทถกทาใหมความเปนผหญง (feminized workers) ทงในระดบ

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

134

ประเทศและระดบโลก และเปดรบคนเหลานเขาไปในขบวนการเคลอนไหวของ

ตนใหมากขน49

ตวผเขยนเองเหนดวยกบฮารวยและฮารทซอคกเปนอยางยงในประเดน

ทวา เราจาเปนทจะตองเปลยนแปลงมมมองทมตอการวเคราะหการสะสม

ทนแบบบพกาลเสยใหม ดงทผเขยนไดเนนยามาโดยตลอดในบทความชนน

วา การสะสมทนแบบบพกาลยงคงดารงอยในยคปจจบน หากแตรปแบบของ

การสะสมทนดงกลาวไดมลกษณะทเปลยนไปและแตกตางไปจากคาอธบายท

มารกซไดวาไว กลาวคอ แทนทรฐจะเลนบทตวรายโดยทาการรบทรพย ปลน ยด

แยงวตถดบในการผลตมาจากคนยากคนจนและนาไปแจกจายใหกบนายทน

อยางโจงครม รฐในปจจบนซงมเปาหมายทจะสอดสองและทาการปกครอง

ประชากรเปนหลกไดซอนความรนแรงในลกษณะดงกลาวไวภายใตหนากาก

ของแนวคดการพฒนา ดงนนรฐในปจจบนจงไมไดมงหวงทจะยดแยงทรพยากร

สวนกลาง หากแตพยายามทจะทาการสรรหา แจกจาย และมอบสนคาและ

การบรการสาธารณะใหกบสวนกลาง ซงกระบวนการดงกลาวนเอง ไมเพยง

แตจะทาใหรฐมอานาจในการควบคมประชากรในอาณาเขตของตนมากขน

หากแตมนยงแผอานสงสไปใหกบพวกนายทนในการเขาถงแรงงานจานวน

มหาศาล วตถดบในการผลต และทรพยากรธรรมชาตจากบรเวณชายขอบของ

ระบบทนนยม ซงผเขยนมองวาการทนายทนสามารถเขาถงปจจยของการผลต

ทงสามอยางทกลาวมาผานโครงการพฒนาตางๆของภาครฐ กคอรปแบบของ

การสะสมทนแบบบพกาลในยคปจจบนทนายทนไดสะสมทนเบองตนกอนทจะ

ไปตอยอดโดยการลงทนในการผลตภายใตระบบทนนยมนนเอง

49 Nancy Hartsock, “Globalization and Primitive Accumulation: The Contribution of David Harvey’s Dialectical Marxism,” 187-188.

ปวงชน อนจะนา

135

50 ดการปฏกรยาการเขารวมของมวลชนในประเทศตางๆทวโลกตอขบวนการ “ยดครองวอลลสรตต” ไดใน Joanna Walters, “Occupy America: protests against Wall Street and inequality hit 70 cities,” The Observer, October 11, 2011. http://www.guardian.co.uk/world/2011/oct/08/ occupy-america-protests-financial-crisis (accessed December 20, 2011) and Derek Thompson, “Occupy the World: The ‘99 Percent’ Movement Goes Global,” The Atlantic, October15, 2011. http://www. theatlantic.com/business/archive/2011/10/ occupy-the-world-the-99-percent-movement-goes-global/246757/(accessed December 20, 2011).

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

หากมองในแงน ผเขยนคดวา ขบวนการตอตานระบบทนนยมใน

ปจจบนยงมภารกจทยากลาบากแตแฝงไปดวยความทาทายรออยขางหนา

กลาวคอ นอกจากการเปดโปงใหเหนถงความรนแรงทโจงแจงในกระบวนการ

ยดแยงของสวนกลางไปใหกบพวกนายทน ขบวนการตอตานระบบทนนยมจา

ตองเผยใหเหนดวยวา การจดหาสนคาและบรการสาธารณะใหกบสวนรวมทด

เหมอนจะใหประโยชนกบประชาชนทกคนในระยะสน แททจรงแลวในระยะยาว

ไดกลายเปนอกรปแบบหนงของการกดขขดรดชนชนลางไปไดอยางไร นอกจาก

นน แทนทนกเคลอนไหวในขบวนการตอตานระบบทนนยมจะมงเนนไปทการ

ตอสคดคาน การแปรรปรฐวสาหกจและแนวคดเสรนยมใหมแตเพยงอยางเดยว

พวกเขาควรจะใหความสาคญกบการเปดโปงวา โครงการพฒนาตางๆของภาค

รฐแททจรงแลวไดนาไปสการเออประโยชนใหนายทนเพยงไมกคนไดทาการ

สะสมความมงคงของตนไปไดอยางไร ทายทสด นกเคลอนไหวในขบวนการ

ตอตานระบบทนนยมจาตองทาความเขาใจดวยวา ไมเพยงแตพวกเขากาลง

ตอสอยกบระบบทนนยมทมบรรษทขามชาตขนาดยกษของชนชนนายทนเปน

แกนนา หากแตพวกเขากาลงตอตานอานาจของรฐทมงหมายทจะปกครอง

ประชากรภายในอาณาเขตของตวรฐเองอกดวย

คาถามทอาจเกดขนในหมผอานกคอ มนษยปถชนธรรมดาอยางเราจะร

อาจไปตอตานและเอาชนะทงระบบทนนยมและอานาจรฐไปไดอยางไร ผเขยน

คดวา ปรากฏการณการเคลอนไหวของมวลชนในกวา 600 ชมชนของประเทศ

สหรฐอเมรกา และกวา 95 เมองใน 82 ประเทศภายใตชอ “ยดครองวอลลสรท”

(Occupy Wall Street) ทรเรมในป พ.ศ. 255450 นาจะเปนกรณศกษาทสาคญ

136

ในการสะทอนวา มวลชนในหลายๆประเทศทวโลกไดหมดความอดทนกบความ

ไมเทาเทยมกนระหวางนายทนทเอาแตสะสมความมงคงของตนในขณะทคน

สวนใหญในระบบทนนยมยงถกกดขขดรดและอยกบความยากจน และมวลชน

กลมนเองทไดลกขนมาตงคาถามทเกยวเนองกบการสะสมทนแบบบพกาลเปน

อยางยงวา เหตใดชนชนนายทนถงไดมเงนมากมายกายกองในมอใหลงทนทง

ในประเทศและตางประเทศ และเหตใดถงมคนวางงานเปนลานๆคนรอคอยการ

จางงานดวยคาแรงแสนถกในตลาดแรงงานทวโลก สวนความสาเรจหรอความ

ลมเหลวของขบวนการตอตานระบบทนนยมคลนลาสดนจะเปนอยางไร ผเขยน

คดวาเปนเรองทนาจะไดรบการศกษาเปนอยางยงในโอกาสขางหนา

ปวงชน อนจะนา

137

บรรณานกรม

Hartsock, Nancy. “Globalization and Primitive Accumulation:

The Contribution of David Harvey’s Dialectical

Marxism” in Noel Castree and Derek Gregory, eds,.

David Harvey: A Critical Reader. Oxford: Blackwell

Publishing, 2006.

Harvey, David. The New Imperialism. New York: Oxford Uni

versity Press, 2003.

. A Companion to Marx’s Capital. New York: Verso, 2010.

Lenin, V. I., “The State and Revolution,” Essential Works of

Lenin: “What is to be done?”And Other Writings.

New York: Dover Publications, 1987.

Marx, Karl. Capital Volume I. New York: Penguin Groups, 1976.

Scott, James C. Seeing like a State. New Haven: Yale

University Press, 1998.

Thompson, Derek. “Occupy the World: The ‘99 Percent’

Movement Goes Global,” The Atlantic, October15, 2011.

http://www.theatlantic.com/business/archive/2011/10/

occupy-the-world-the-99-percent-movement-goes-

global/246757/ (accessed December 20, 2011).

Walters, Joanna. “Occupy America: protests against Wall Street

and inequality hit 70 cities,” The Observer, October 11,

2011. http://www.guardian.co.uk/world/

2011/oct/08/ occupy-america-protests-financial-crisis

(accessed December 20, 2011).

บททดลองเสนอเบองตนวาดวยการสะสมทนแบบบพกาล

138 ปวงชน อนจะนา

139

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy: Free Economy and the Strong State*

Werner Bonefeld**

World Stock Markets in Turmoil (Guardian, 5/8/11)

Collapse of Neoliberal Ideology (Harvey and Milburn, in Guardian, 5/8/11)

State of Emergency (Guardian, 5/8/11)

Abstract The German ordoliberal tradition developed in the Germany of the Weimar Republic amidst a server crisis of an entire political economy. It proposed a neoliberalism in which free economy is the practice of the strong state. It rejected laissez-faire liberalism as a deist idea that is unable to defend free economy at a time of need. For them free economy is only possible by means of strong state authority to contain the proletarianisation of workers, and they developed neoliberal social policy proposals to transform workers into citizens of private property. This transformation is a matter of an ever vigilant security state that may resort of dictatorial means of imposing order in case of a liberal emergency. The article presents the main ideas of ordoliberalism and argues that the present crisis has led to the resurgence of the strong as the concentrated force of economy, as ordoliberalism says it must.

Keywords: Neoliberalism and Crisis, Free Market and Strong State, Class, Private Property and Social Order.

Received 8 February 2012; accepted 12 March 2012

* I researched the Ordoliberal tradition with the support of an ESRC grant entitled ‘Ordoliberalism and the Crisis of Neoliberal Political Economy’, RES-000-22-4006. The support of the ESRC is gratefully acknowledged.** Werner Bonefeld is a Professor in Politics at the University of York (UK). Before coming to York, he taught at the Universities of Frankfurt and Edinburgh. Recent publications have included, as co-editor with Michael Heinrich, Kapital & Kritik (VSA, Hamburg, 2011) and, as author, State, Capital, and Class: On Negation and Subversive Reason, which was published in Korean (Gamuri, Seoul, 2011).

วารสารสงคมศาสตร ปท 8 ฉบบท 1 (ม.ค.-ม.ย. 2555) หนา 139-171.

140

Introduction In the late 1920s, in a context of economic crisis and political turmoil, conflicting ideologies and entrenched class relations, ordo-liberal thought emerged as a particular account on how to make capitalism work as a liberal economy, or as Foucault (2008, p. 106) saw it, on how to define or redefine, or rediscover ‘the economic rationality’ of capitalist social relations. They did not identify neoliberalism with a weak state that allowed markets to run riot. They identified it with a strong state that acts as the political form of free markets. Capitalist crisis does not resolve itself, just like that. It requires strong state authority and decisive political action as a means of crisis resolution. When the going gets tough, they argued, a state of emergency is required. In the late 1920 / early 1930s they called for strong state action to settle things down, restore order, and create a free economy. This is what they called neo-liberalism, then. Now, the financial turmoil is said to show the collapse of neoliberal ideology, and a state of emergency is detected, which calls for a decisive response to hold economic meltdown. Who declares the emergency, and what needs to be done? Surely the market does not declare – there is nobody to phone. Emergencies are a matter of state. This idea lies at the heart of the ordo-liberal conception of the free economy as a political practice of the strong state. It dates from the late 1920s.

The German ordoliberals tradition is better known in the Anglo-Saxon world as the theory of the German social market economy as it became known after 1945. Its foundation lies in the works of Walter Eucken, Franz Böhm, Alexander Rüstow, Wilhelm Röpke and Alfred Müller-Armack. In the face of Weimar economic crisis and political turmoil, they advanced a programme of liberal-conservative transformation that focused on the strong state as the locus of social and economic order. The dictum that the free economy depends on the strong state defines their approach as a distinctive contribution to neoliberal thought. They reject the idea of the weak state as tantamount to disaster, and argue that the free economy is fundamentally a practice of government.

Werner Bonefeld

141

The ordoliberal idea of a social market economy is often seen as a progressive alternative beyond left and right (see for example, Glasman, 1996; Giddens, 1998). Wagenknecht (2012) sees it in fact as left alternative to neoliberalism, urging the German political party, Die Linke, which is the successor of the former ruling party of the GDR, to adopt its programme of a social market economy. In contrast, in the late 1940, Thomas Balogh (1950) who was a Keynesian economist and advisor to the Labour Party, criticised the social market economy as an attempt at planning by the free price mechanism. For the political right, this was precisely what made it so interesting. Terence Hutchinson (1981) agrees with the ordo-liberal critique of laissez faire liberalism, saying that it concedes too much power to economic agents, whose greed, though required to oil the wheels of competition, is all consuming to the extent that it destroys its own foundation, for which the state has assume politi-cal responsibility. As Director of the Centre for Policy Studies, Sir Keith Joseph had shown lively interest in German ordo-liberalism. It provided, he said (1975, p. 3) for ’responsible policies, which work with and through the market to achieve [the] wider social aims’ of generating enterprise on the basis of social cohesion. In the context of the 1970s crisis of social democracy, Andrew Gamble (1979) focused the then ‘revival’ of neoliberalism as a political practice of ‘free economy and strong state’. With this conception Gamble traced the political stance of the incoming Thatcher government back to this defining ordoliberal idea. At the same time, Foucault’s (2008) lectures at the College de France, 1978-1979, discussed the ordoliberal stance as an original contribution to the bio-political practices of liberal governance. In the language of the ordoliberals, bio-politics is called Vitalpolitik – a politics of life. In fact, Foucault argued that the neo-liberalism that is usually associated with the free market deregulation of the Chicago school, derives from the German ordoliberal tradition. Whatever its deviation, the German original provides its foundation, especially I argue at a time of a crisis.

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

142

Given this historical background, it is surprising that with the exception of Friedrich’s (1955) most uncritical endorsement, one is hard pressed to find a critical exposition of ordoliberal thought. The paper gives a systemic introduction into this neglected but fundamental literature of neoliberal reasoning. The next section develops its basic assumptions, followed by two expositions one on the ordoliberal purpose of social policy, creating the social market economy; the other on the ordoliberal demand for a strong state. The conclusion summarises the findings.

Convictions, Assumptions, Positions The fundamental question at the heart of ordo-liberal thought is how to sustain market liberty, and how to promote enterprise, especially in conditions of economic shock, financial crisis, politi-cal conditions of ungovernability. The works of Wilhelm Röpke1

and Alfred Müller-Armack are of particular importance concerning the sociological and ethical formation of free markets. Both were adamant that the preconditions of economic freedom can neither be found nor generated in the economic sphere. A competitive market society is by definition unsocial, and without strong state author-ity, will ‘degenerate into a vulgar brawl’ (Röpke, 1982, p. 188) that threatens to break it up. Müller-Armack focused on myth as the ‘metaphysical glue’ (Fried, 1950, p. 352) to hold it together. In the 1920s he espoused the myth of the nation as the over-arching frame-work of social integration, in the 1930s he addressed the national myth as the unity between movement and leader, and advocated ‘total mobilisation’ (Müller-Armack, 1933, p. 38), in the post-war period he argued initially for the ‘re-christianization of our culture as the only realistic means to prevent its imminent collapse’ (1981c, p. 496). Yet, in the context of the so-called West-German economic miracle, he perceived social cohesion to derive from an economic

1 Alexander Rüstow work also belongs into this category. His work shadows that of Röpke, with one notable exceptions - the enunciation of the strong state in 1932.

Werner Bonefeld

143

development that Erhard (1958) termed ‘prosperity through com-petition’. It offered a new kind of national myth rooted in the idea of an economic miracle as the founding myth of the new Republic.2

In contrast, Röpke who had started out as a rationalist think-er of economic value, bemoaned later in his life the disappearance of traditional peasant life, and the relations of nobility and author-ity, hierarchy, community, and family. He combines conservative ecological ideas of ‘human warmth’ and organic community with demands for market liberty. In his view, the free economy destroys its own social preconditions in what he called ‘human community’. The economic miracle created materialist workers; it did not create vitally satisfied workers with roots in traditional forms of natural community, including rurified forms of self-provisioning to absorb labour market shocks. He perceived the ‘menacing dissatisfaction of the workers’ (Röpke, 1942, p. 3) as the reason behind economic crisis, and defined the proletariat as a welfare dependent class. A true social policy is one, he argued, that empowers people in the use of economic freedom and thus does ‘away with the proletariat itself’ (Röpke, 2009, p. 225).

2 Röpke and Rüstow emigrated to Turkey in 1933. Both worked as Professors at Istanbul University. Röpke later moved on to Switzerland to take a Chair at Geneva University. Unlike Rüstow, he never returned to live in Germany. He did however work as an external advisor to the German economics ministry during the 1950s. His book The Orientation of German Economic Policy (1950) was published with preface by Adenauer, which gave it a quasi-official character. Eucken and Böhm stayed choosing, it is said, ‘internal exile’. Röpke is held as the spiritual founder of the social market economy. Böhm was a Professor of law and economics, and a member of parliament for the CDU from 1953 to 1965. On Adenauer’s recommendation, he led the German committee that negotiated with the state of Israel over reconciliation. Eucken was the ordoliberal economist. He was a Professor at Freiburg. He died in London in 1950 at the age 59. He was visiting the LSE to lecture on the ordo-liberal critique of this ‘unsuccessful age’ – the age Keynesian welfare states. Müller-Armack also stayed in Germany. He had argued all along for the strong man, and saw in Italian Fascism a means of overcoming the crisis of Weimar. He joined the NSDP in 1933. He coined the phrase ‘social market economy’ in 1946. From 1952 he worked in the Economics Ministry under Erhard, and was the main representative of German delegation during the negotiations of the Treaty of Rome. Moss (2000) sees him as the chief architect of ‘neo-liberal’ Europe. On the connection between the CDU and the founding ordoliberal thinkers in immediate post-war period, see Nicholls (1994).

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

144

Eucken argued that economic constitution is a political mat-ter. The free economy does not create order just like that. Its order is a political creation, and the economic is fundamentally a sphere of ordered freedom. Böhm summarises the aims and objectives of ordoliberalism succinctly: Nothing is worse, he writes in 1937 (p. 11), than a condition in which the capacity of the free market to regulate peacefully the coordination of, and adjustment between, millions and millions of individual preferences only for ‘the will of the participants to rebel against that movement’. The will needs to be secured and formed by the strong state.

The German ordoliberals assert that ‘competition is a neces-sity’ of freedom and an expression of what it means to be human. Without it ‘man [is] not a ‘human being’ (Eucken 1948, p. 34). For them, the free economy is the only basis for a rational economy – yet it is very fragile: not only does competition, as Rüstow (1942, p. 272) put it, ‘[appeal] solely to selfishness’, it also ‘[continuously increases] the property-less masses’ (Röpke, 2002, p. 149) who strug-gle to make ends meet, and who therefore demand welfare support to meet subsistence needs. They rebuke laissez-faire liberalism for having committed the fatal error of ‘assuming that the market mechanism supplies morally and socially justifiable solutions if left to its own devices’ (Müller-Armack, 1978, p. 329). It justifies the actions of ‘greedy self-seekers’ (Rüstow, 1932/1963, p. 255), whose enterprise although it oils the machinery of the market, undermines the whole fabric of society to the detriment of the market, if left unrestrained. Competition does therefore ‘neither improve the morals of individuals nor assist social integration’ (Rüstow, 1942, p. 272). Competition needs to be confined to the economic sphere. Most significant is the increase in the property-less masses. For the future of capitalism, liberalism had to find an answer to the workers’ question. Its resolution, they say, lies in determining the true interest of the worker, and they find the true interest of the worker to lie in what Smith (1976) called the liberal reward for labour. That is, sustained economic growth will bring about the (in)famous trickle down effect of social wealth. The idea of a social market economy is based on this conviction.

Werner Bonefeld

145

They perceived proletarianisation as one of the most severe sociological pathologies of capitalism. Rüstow defined the proletarian condition in classical Marxist terms as ‘the transformation of labour power into a commodity, which results from the separation of the worker from the means of production’ (Rüstow, 2005, p. 365). Röpke is equally clear about the workers’ proletarian condition: It ‘means nothing less than that human beings have got into a highly danger-ous sociological and anthropological state which is characterised by lack of property, lack of reserves of every kind….by economic servitude, uprooting, massed living quarters, militarization of work, by estrangement from nature and by the mechanisation of productive activity; in short, by a general devitalisation and loss of personality’ (Röpke, 2002, p. 140). Ordo social policy aims at overcoming this condition. It is to empower workers ‘to live courageously and put up with life’s insecurities’ (Röpke, 2002, p. 198).

The welfare state is the ‘false answer’ to the ‘the workers’ question’ (Röpke 2009, p. 224).3 They argue that capitalist devel-opment has left workers without firm social and ethical roots, and reject the welfare state as an expression of this ‘uprooted, unethical’ proletarian condition. It ‘consolidates proletarisanisation’. They thus denounce the welfare state as a product of unfettered ‘mass opinion, mass claims, mass emotion and mass passion’ (Röpke, 1998, p. 152). It allows ‘”mass-produced” men to shirk their own responsibility’ (Röpke, 1957, p. 24). Naturally, says Röpke, nobody ‘ought to be allowed to starve’ but ‘it does not follow from this, in order that everybody should be satiated, the State must guarantee this’ (2002, p. 245). The welfare state reduces the social individual to ‘an obedient domesticated animal [that is kept] in the state’s giant stables, into which we are being herded and more or less well fed’ (Röpke, 1998, p. 155). Röpke thus saw the Beveridge Report that

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

3 This section references mainly the work of Röpke for two reasons: first, he expresses the ordoliberal critique of the welfare state with great clarity and precision. Second, according to Peck (2010, p. 16) Röpke is the more moderate member of the ordo-school, and his critique seems therefore measured in comparison.

146

heralded the British welfare state to lead to a Soviet style command economy, and argued that it is an expression of the ‘highly patho-logical character of the English social structure’, which he defined as ‘proletarianised’ (2002, p. 147).

In the context of the crisis of the Weimar Republic, they called for a commissarial dictatorship to restore liberty. The ‘“re-volt of the masses” must to be countered by…“the revolt of the elite”’ (Röpke, 1998, p. 130, Böhm etal., 1936). This elite, they say, comprises the ‘aristocrats of public spirit...We need businessmen, farmers, and bankers who view the great questions of economic policy unprejudiced by their own immediate and short-run eco-nomic interests’ (Röpke, 1998, p. 131). These ‘secularised saints…constitute the true “countervailing power”’. They provide ‘leader-ship, responsibility, and offer an ‘exemplary defence of the society’s guiding norms and values.’ He calls these experts of the public spirit ‘a true nobilitas naturalis,…whose authority is…readily accepted by all men, an elite deriving its title solely from supreme performance and peerless moral example’ (ibid.). This elite is to provide leader-ship when things are tough, restore the good society, and tie the democratic state to liberal state purpose. They say that a democratic system tends to be unable to limit itself, rendering every decision a political compromise at the expense of rational decision making. The revolt of the masses is aided by such an unfettered democratic system, which increases the ‘economic consequences of democracy’ to an intolerable level, a phrase that was employed by Sam Brittan (1977) in the 1970s to locate the then crisis in ‘democratic overload’. The ordoliberals thus demanded that, if indeed there has to be de-mocracy, it must be ‘hedged in by such limitations and safeguards as will prevent liberalisms being devoured by democracy’ (Röpke, 1969, p. 97). The ordoliberals conceive of individual freedom as the freedom of the entrepreneur to engage in competition to seek gratification by means of voluntary exchanges on free markets. They perceive of the benefits of the free markets in conventional

Werner Bonefeld

147

market-liberal terms: Free markets are governed by the principles of scarcity, private property, freedom of contract, exchange be-tween equal legal subjects, each pursuing their own self-interested ends. The free market allows social cooperation between millions of individuals by means of the price mechanism, which works like a ‘signalling system’ that informs consumers and producers of the degree of scarcity in the whole economy. As such a ‘scarcity gauge’ Eucken, 1948, p. 29) it sustains ‘automatic’ forms of market adjust-ments. Prices, says Röpke (1987, p. 17) ‘are orders by the market to producers and consumers to expand or to restrict’. This operation requires the participants to accept the fact that wages can go down as well as up, depending on the demand for labour power. To help workers cope with loss of income, they propose that workers should get a part of their sustenance by working for themselves, including vegetable production in ‘allotment gardens’ (Röpke, 2009, p. 224). Such a regime of ‘self-provisionment…will enable it [the nation] to withstand even the severest shocks without panic or distress’ (Röpke, 2002, p. 221). They thus call for a cultural revolution to empower individuals, especially the poor, to take their life into their own hands. Progress, they declare should not be measured by the provision of welfare. Rather, it should be measured by what the masses can do for themselves and others ‘out of their own resources and on their own responsibility’ (Röpke, 1957, p. 22).

Laissez-faire belongs to the economic sphere. A social market economy as a whole cannot be based on it. In fact, says Hayek, it is ‘a highly ambiguous and misleading description of the principles on which a liberal policy is based’ (Hayek, 1944, p. 84). Eucken (2004) defines this innate connection between the free economy and the strong state, as an interdependence between different social spheres. That is, the political, the economic, the social, and the ethi-cal spheres are interdependent with each other, so that dysfunction in one disrupts all other spheres - all spheres need to be treated together interdependently to achieve and maintain the cohesion of ‘the liberal system’. Economists fail their profession if they concern themselves with only economic matters. To use a phrase of David

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

148

Cameron’s, there are things more important than GDP. Economic competition and social enterprise depend on issues ‘beyond demand and supply’ (Röpke, 1998); and the free economy needs to be in-tegrated into a coherent whole to secure its effective and efficient operation. That is, ordo-liberalism does not say that markets self-regulate. It argues instead that liberalism has to ‘look outside the market for that integration which is lacking within in’ (Rüstow, 1942, p. 272). The state is the organisational centre of this effort of integration. It ‘intervenes’ into the ‘economic sphere’ and the ‘non-economic spheres’ to secure the social and ethical conditions upon which ‘efficiency competition’ rests (Müller-Armack, 1979, p. 147). The ordo-liberals thus dismiss the association of liberalism with the weak state as a hostage to fortune – social order they say, is the precondition of free markets; and social order derives from political authority. That is, the ‘authoritarian direction of the state is the necessary condition of economic freedom’ (Böhm, 1937, p. 161, also p. 56) and the strong state is the presupposition and ‘guardian of enterprise’ (Vanberg, 2001. p. 50).

They reject laissez-faire liberalism for being unable to posit either political aims or definite social values. The strongest critique of laissez-faire liberalism can be found in the works of Wilhelm Röpke and Alexander Rüstow. For Röpke laissez-faire liberalism turns a blind eye to the proletarianising effect of market competition and can therefore not defend what it cherished the most – liberty (Röpke, 2009, pp. 52, 57). Rüstow (1942) argued similarly. In his view ‘traditional liberalism’ was ‘blind to the problems lying in the obscurity of sociology’ (p. 270), that is, laissez faire conceptions of the invisible hand amount to ‘deist providentialism’ (p. 271) that in his view defines the ‘theological-metaphysical character of liberal economics’ (ibid.). It does not know what it is taking about, and is clueless about the realities of capitalism. It asserted the ‘uncondi-tional validity of economic laws’ (pp. 272-3) without enquiry into their social, ethical, and political preconditions. He thus dismisses laissez-faire liberalism as a ‘superstitious belief’ in the capacity of market self-regulation. Competition, he says, ‘appeals…solely to

Werner Bonefeld

149

selfishness’ and is therefore ‘dependent on ethical and social forces of coherence’ (Rüstow, 1942, p. 272), a fact he says, that laissez-faire liberalism is unable to recognise, let alone organise. In a word, laissez faire liberalism is totally blind to the problem of social integration. That is, the free economy is entirely dependent upon the market embedding capacity of the state. It is the political form of market freedom. For the ordoliberals, therefore, an economic crisis is the false name for what is in fact a crisis of interventionism. As a prac-tice of government, the market needs to be harnessed, competition restrained, and need to be workers encouraged to make responsible use of economic freedom, enterprise needs to be embedded into society, and if the economy slows down, then this reflect a failure on the part of the state to sustain the perfect liberty of the market.

This section has argued that ordo-liberalism sees the free economy as a practice of government. It asserts the authority of the state as the political master of the free economy. Freedom is freedom within the framework of order, and order is a matter of political authority. Only on the basis of order can freedom flourish, and can a free people be trusted to adjust to the price mechanism self-responsibly. They reject laissez faire liberalism as a doctrine of faith that, when the going gets tough, is incapable of defending lib-erty. The next section introduces ordo social policy, which aims at achieving a society of vitalised and self-responsible individuals who react to the demands of competition with enterprise and courage.

Social Policy: Freedom and Enterprise Social policy is about the provision of a ‘stable framework of political, moral and legal standards’ to secure market liberty (Röpke, 1959, p. 255). Social policy is not about the achievement of ‘social’ justice. A social policy that yields to demands for ‘social’ justice ‘by wage fixing, shortening of the working day, social insurance and protection of labour…offers only palliatives, instead of a solution to the challenging problem of the proletariat’ (Röpke, 1942, p. 3). It leads to the ‘rotten fruit’ of the welfare state, which amount to

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

150

a ‘revolt against civilisation’ and is ‘the “woddenleg” of a society crippled by its proletariat’ (Röpke, 1969, p. 96; 2009, pp. 14, 36). Instead, ordo social policy aims at transforming the proletarian into a citizen ‘in the truest and noblest sense’ (Röpke, 2009, p. 95).

Schumpeter’s identification of capitalism with entrepre-neurial freedom is key to the ordo-liberal conception of the free economy. For Eucken (1932, p. 297) the well-being of capitalism is synonymous with the well-being of the entrepreneurial spirit – innovative, energetic, enterprising, competitive, risk-taking, self-reliant, self-responsible, eternally mobile, always ready to adjust to price signals, etc. Müller-Armack (1932) speaks of the ‘doing’ of the entrepreneur, whom he likens to civilisation’s most advanced form of human existence. Ordo-liberalism identifies capitalism with the figure of the entrepreneur, a figure of enduring vitality, innovative energy, and industrious leadership qualities. This then also means that they conceive of capitalist crisis as a crisis of the entrepreneur. Things are at a standstill because the entrepreneur is denied - not just by ‘mass man’ who ‘shirk their own responsibility’ but by a state that yields to ‘mass man’.

Institutionally the crisis of the entrepreneur is expressed in the emergence of a weak state – a state that is unable to govern. The weak state fails to resist social pressures and class specific demands for intervention. The weak state is the institutional expression of proletarianised social structures. Finally, it is a state of unlimited democracy, and thus of political comprmise, and government by social-democratic majorities. This is a state, they say, that cannot decide what the rule of law ought to be. The social forces decide that. Instead of governing over society, society governs through the state, suppressing human economy and liberty in the name of social justice. Crisis resolution focuses therefore on two things: on the one hand the state has to be ‘rolled back’ to re-establish its independence and restore its capacity to govern on behalf of economic freedom, which the topic of the next section; and on the other hand, there is need for a social policy that facilitates free markets and vitalised workers.

Werner Bonefeld

151

The ordoliberal social policy objective is perhaps best sum-marized by Röpke (1950a, p. 182): ‘We need to eliminate the pro-letariat as a class defined by short-term wage-income. In its stead we have to create a new class of workers who are endowed with property and assets, and who are rooted in nature and community, self-responsible and able to sustain themselves by their own labour, and who thus become mature citizens of a society of free humanity’. The following three subsections examine these points in reversed order. The fourth and final subsection summarises the argument fo-cusing on the state as the political form of a social market economy.

Citizens of Free Humanity They declare that material security is a most elementary human desire. However, the very attempt at trying to organize it is the ‘surest way…of coming to grief’ (Röpke, 2002, p. 198). Thus, the social dimension of the social market economy lies precisely in the political decision for the free market. This decision is in itself ‘social’ – it ‘stimulates production and increases output, leading to greater demand for labour’, which tilts the labour market in favour of workers, thus triggering the (in)famous trickle-down effect that spreads wealth to workers (Müller-Armack, 1976, pp. 253, 179). In his lectures to the LSE in 1950, Eucken (1951, p. 67) therefore con-cluded that such a social policy would make a Keynesian ‘policy of full-employment’ unnecessary. The market would solve the social question: it gives ‘workers a far greater choice of jobs and therefore greater freedom’ (Nicholls, 1994, p. 324), makes the poor wealthier in the long run, and therefore renders ‘other forms of social welfare superfluous’ (ibid., p. 325). The most important objective, then, of ordo social policy is to unfetter the ‘productive forces of soci-ety’ (Böhm, 1937, p. 11). Social policies that ‘encourage economic growth’ (Müller-Armack, 1989, p. 85) are of the essence, and the state therefore needs to support ‘the initiatives of employers’ to ‘increase the productivity of their employees who have to regain interest in their work’ (Müller-Armack 1981b, p. 72). How to do this?

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

152

Ordo-social policy is conceived as a Vitalpolitik, a politics of life, as Rüstow (2005; 2009) called it. It is to empower workers to accept the freedoms of the labour market with enterprising resolve and responsibility. Vitalpolitik is to overcome the devitalized status of workers, which is they see as an effect of ‘urbanisation and mas-sification’ and of the barrack’s discipline of industrial work. The proletarian condition is fundamentally a problem of personality. ‘Devitalisation’ can not be overcome by ‘higher wages nor better cinemas’, as Röpke and Rüstow saw it (1942, p. 3; 2009, p. 2009, p. 71). Vitally satisfied workers, they argue, can cope with loss of income and can adjust to market and working conditions in a robust and entirely responsible manner. The decisive social policy issue, then, is not the material welfare of the workers, but their vitality, that is, their capacity to face adverse conditions with courage, de-termination and self-responsibility (see Rüstow, 2005, p. 365). In this context, Müller-Armack looked at myth as a vitalising means, from the mobilisation of the national myth at the time of Weimar, via the national socialist myth of the unity between movement and leader during Nazism, to the post-war demand of the ‘re-christiani-sation’ of society, arguing that a ‘deeply felt religious believe is the only means of overcoming mass society and proletarianization’ (Müller-Armack, 1981a, p. 262). Röpke and Rüstow had little time for religion, and abhorred Müller-Amarck’s (1933) elucidation of the leadership principle (Röpke, 1959, p. 41). They favoured the ‘re-rooting’ of the proletariat in de-congested settlements and de-centralised workplaces, peasant farming, organic community, family and above all, proposed the spread of capitalised property as means of entrenching the law of private property. Whatever the proposed means, each in their own way sought ways to sustain that moral stamina upon which the free economy depends. Vitalpolitik has thus to penetrate the mental make-up of workers (Müller-Armack, 1976, p. 198) to undercut a proletarian consciousness in favour of an entrepreneurial outlook that perceives of economic crisis as an opportunity to buy cheap. He therefore argued for the ‘incorpora-tion’ of competition and enterprise ‘into a total life style’ (Müller-Armack, 1978, p. 238). That is, only proletarians have a problem

Werner Bonefeld

153

with unemployment. Vitally satisfied workers see unemployment as an opportunity for employment. For the ordoliberals, unemployed workers are fundamentally workers in transit, from one form of employment to another. Vitalpolitik is about the creation of a soci-ety that embodies the ‘caritas of responsible brotherhood’ (Röpke, 1964, p. 87). David Cameron’s idea of the Big Society expresses this same idea in gender neutral terms: ‘You can call it liberalism. You can call it empowerment, You can call it freedom. You can call it responsibility. I call it The Big Society’ (Daily Telegraph, 21st July, 2011).

Community and Nature Vitalpolitik, this politics not for life but of life, is based on the recognition that the ‘misery of “capitalism” is not that some have capital but that others have not, and for that reason are pro-letarianised’ (Röpke, 1942, p. 263). Ordo social policy aims thus at overcoming the dependency of workers on solely wage income. They talk about restoring small property ownership to the worker, who ‘must in all circumstances be divested of his chief material characteristic, viz., his unpropertied state’ (Röpke, 2009, p. 221). Workers they say, need to develop a ‘closer relation to the soil’ and ‘rent garden plots’, or better still, own ‘a house and arable ground’. Workers are to work for an employer during the waged part of the working day, and for themselves during the remainder of the day, once they are back home. Vitally satisfied workers are those who obtain a part of their sustenance from their own non-commodified labour. This is to make at least a part of their subsistence needs independent from the vagaries of the labour market. They thus propose the ‘resurrection of 18C values, which combine with the virtues of individualism with those norms which are essential for an harmonious social order – reactionary views of peasant community’ (Barry, 1989, pp. 119-120). This ‘combination’ is to instil and har-ness those ethical values upon with the sociability of competitive social relations and enterprise rests: That is to say, ‘self-discipline, a sense of justice, honesty, fairness, chivalry, moderation, public spirit, respect for human dignity, firm ethical norms – all of these

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

154

are things which people must possess before they go to market and compete with each other’ (Röpke, 1998, p. 125). Rüstow’s notion of vitality and Röpke’s idea of true community do not hook up with the Catholic doctrine of the Principle of Subsidiarity. Whatever its perversions and inversions, this principle contains notions of human solidarity and purpose, which are absent from the ordo liberal idea of the good society. For the ordo-liberals, empowering the vitality of the worker is a means towards the end of a human economy, that is, the transformation and multification of the social fabric into competitive enterprises (see Müller-Armack, 1976, p. 235).

Private Property and the New Worker Let us, says Röpke (1950b, p. 153), ‘put economic freedom on the firm foundation of mass property ownership, of one’s house, and one’s workshop and garden’. Rooting workers in ruri-fied subsistence work is a protective measure against labour market shocks. It does not enable the worker as a full stakeholder of the free economy. For this to happen, the worker must ‘be able to acquire freely disposable funds and become a “small capitalist”, possibly by being given the opportunity of acquiring stocks’ or have a ‘share in the profits’ (ibid.) Sam Brittan (1984) argued similarly in praise of the Thatcher governments’ privatisation programme of the early 1980s, which he saw as a means of creating a popular capitalism. Giddens (1998) political philosophy of the Third Way recast these ideas for New Labour. In either case, the stakeholder society was to be based on flexible and deregulated labour markets, abandoning the link between wage increases and rising productivity. The idea of the worker as a small capitalist, or the stakeholder society, was not to enrich the worker. In fact, it was to allow ‘wage elasticity’ (Röpke, 2009, p. 33), encourage greater enterprising effort, bestow upon workers the values of ‘self-reliance, independence, and re-sponsibility’ (Müller-Armack, 1976, p. 279). With the ownership of private property comes responsibility, and with responsibility comes freedom. Money, says Röpke (1950b, p. 252), ‘is coined freedom’. Indeed, trade union demands for linking rising wages to rising productivity and full employment policies are ‘repugnant

Werner Bonefeld

155

to the workers’ own sense of freedom’ (Müller-Armack, 1976, p. 182). They say, let them invest in the stock market, let them be responsible for their investments, and let them become employers of their own labour power.

However, the enterprise society of vitally satisfied workers is confronted by the paradox that the law of coined freedom depends on competitive income generation. The spread of wealth presup-poses the production of wealth. The bottom line of the ordo liberal social policy is price competitiveness based on increased labour productivity. Foucault’s comment on ordo social policy is succinct: there ‘can only be only one true and fundamental social policy: economic growth’ (2008, p. 144). Indeed, it is its ‘social content’ (Müller-Armack, 1976, p. 253). Only the ‘total mobilisation of the economic forces allows us to hope for social improvements, which achieves real social contents by means of increased productivity’ (Müller-Armack, 1981b, p. 79). That is, if things are at a stand then enterprise is lacking and greater productive effort is required to redeem the promissory note of an affluent future. Ordo-liberalism is about this future for which it strives in the present. This is what Müller-Armack (1946, in Müller-Armack, 1976) called a ‘social market economy’, an enterprise economy that is willed by the participants (Müller-Armack, 1976, p. 132). For what, as Foucault (2008, p. 148) put it succinctly, is ‘private property if not an en-terprise’. What, he asks, is home ownership ‘if not an enterprise’, an investment, a commodity, something for exchange, or profit? Enterprise is the formative idea of Vitalpolitik, of a politics of life.

The attribute ‘social’ was not met with unanimous approval. Hayek was the most vocal. His critique of the word ‘social’ in the ‘social market economy’ warned about the kind of misperception that sees ordoliberalism to advocate a political alternative to market neo-liberalism. It is, he says, a ‘weasel word’ (Hayek, 1979, p. 16) that allows the idea of ‘social justice’ to take hold, as indeed it did. The demand for ‘social justice’ is, he says, a ‘dishonest insinuation’ (Hayek, 1960, p. 97). It contradicts the very essence of a ‘market’

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

156

economy. Social justice declares for a ‘freedom’ that Röpke and his colleagues despised. Not only is ‘government-organized mass relief […] the crutch of a society crippled by proletarianism and enmass-ment’ (1998, p. 155). It also declares for the most ‘dangerous and seductive’ idea of a ‘freedom from want’ (ibid., p. 172). As he puts it, this expression amounts to a ‘demagogic misuse of the word “freedom”. Freedom from want means no more than absence of something disagreeable, rather like freedom from pain…How can this be put on par with genuine “freedom” as one of the supreme moral concepts, the opposite of compulsion by others, as it is meant in the phrases freedom of person, freedom of opinion, and other rights of liberty without which we cannot conceive of truly ethical behaviour. A prisoner enjoys complete ‘freedom from want’ but he would rightly feel taunted if we were to hold this up to him as rue and enviable freedom’ (ibid.). That is to say, ‘”freedom from want”’ entails a ‘state which robs us of true freedom’ (ibid., p. 173). There can be no liberty without freely cooperating and vitally satisfied individuals, who have the will of enterprise. Ordo-social policy is about the formation of this enterprise. The idea that ‘poverty is not unfreedom’ (Joseph and Sumption, 1979) does not mean that any-body should be allowed to starve. It means that everybody should be readied and ready for enterprise.

In sum, a proper ‘social policy’ does not redistribute wealth to aid the poor, it aims instead at establishing a connection between the ‘human beings and private property’, and in order to make ‘competitive socially effective’ (Müller-Armack, 1976, pp. 133, 239). For the ordo-liberals, a social market economy ceases ‘to flourish if the spiritual attitude on which it is based – that is the readiness to assume the responsibility for one’s fate and to participate in honest and free competition - is undermined by seemingly social measures in neighbouring fields’, that is, those employment and welfare policies that constitute the welfare state (Erhard 1958, p. 184). The social element of the market economy has therefore a distinct meaning: it connects market freedom with individual responsibility, seeks to reconcile workers with the law of private property, promote

Werner Bonefeld

157

enterprise, and deliver society from proletarianised social structures. Social policy is meant to ‘enable’ individuals as self-responsible entrepreneurs. In sum, the ‘players in the game’ need to accept it, especially those who ‘might systematically do poorly’ (Vanberg, 1988, p. 26), and who, one might add, therefore demand welfare support to make ends meet.

Vitality and Authority The free market presupposes vitally satisfied individuals, who perceive poverty as an incentive to do better, see unemployment as an opportunity for employment, price themselves into jobs willingly and on their own initiative, meet a part of their subsistence needs by working for themselves, and who save and speculate in stock markets to secure independent means of income. Its social policy is to ‘enable individuals to achieve a level of income that will al-low them the individual insurance, access to private property, and individual or familial capitalisation with which to absorb risks’ of labour market adjustments (Foucault, 2008, p. 144). Vitally satisfied workers are those who take their life into their own hands, who get on with things, live courageously and put up with life’s insecuri-ties and risks, and fit in extra hours of independent work to meet subsistence needs and help others.

The purpose of ordo social policy, says Müller-Armack (1981b, p. 92), is to relief individuals from the fear of freedom. For the ordoliberals there is as much economic freedom as there are individuals willing to be free. The formation of society as an enterprise that combines freedom with individual responsibility is fundamentally a political task. Economic freedom is not an economic product. They understand that the natural tendency of the economy is destructive. It uses its human participants up as an economic resource, leading to proletarianisation. Freedom is thus a constantly empowered freedom. It is a political practice of a Vitalpolitik - a politics of life that empowers society in the respon-sible use of freedom, and ingrains enterprise as a life-style. Social policy is thus a policy towards society. It aims at making society to

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

158

‘approximate as closely as possible to the ideal of perfect competi-tion’ (Rath, 1998, p. 68). This task is never completed. The free economy ‘must be conquered anew each day’ (Röpke, 1998, p. 27) to counteract its ‘natural tendency towards proletarianization’ (Röpke, 2009, p. 218). Laissez faire does therefore not extend to social policy. Instead, it is a practice of government, which provides for the requisite ‘psycho-moral forces’ (Röpke, 1942, p. 68) at the disposal of a competitive society.

Given that the free economy has a natural tendency towards proletarianization, the neoliberal ‘trust in economic freedom’, is es-sentially based on distrust. There is no freedom without surveillance to make sure that freedom is properly used – for freedom. There can thus be no economic freedom without strong state authority to enforce the laws of private property, as prices can be fixed, mar-kets carved up, and competitive adjustment avoided by means of protectionism and manipulation of monetary policy; and workers can strike, the masses can revolt, forcing a weak state to concede welfare and employment guarantees. Just as the Hobbsian man requires the Leviathan to sustain her fundamental sociability, the free economy requires strong state authority to assure the orderly conduct of self-interested entrepreneurs (Röpke, 1998, p. 225). The free economy, ‘must be supported, managed, and “ordered” by a vigilant internal policy of social interventionism’ (Foucault 1997, p. 97) to sustain and facilitate that freedom of spontaneous action without which, they say, Man is not a human being. Social policy is thus an effort in embedding the rationality of enterprise by means of a perpetually vigilant security state (see Röpke, 1963; Eucken, 2004). This pursuit of economic freedom requires ‘active leadership’ (Müller-Armack, 1976, p. 239) and ‘authoritarian steering’ (Böhm, 1937, p. 161) by an ‘enlightened state’ (Nicolls, 1984, p. 169) that acts as ‘market police’ (Rüstow, 1942, p. 289). That is, the ‘economic system requires a market police with strong state authority for its protection and maintenance’ (ibid.). Social Market economy presup-poses the ‘strong state’ (Rüstow, 1932/1963, p. 258) to secure the vitality of its participants as willing, responsible, and entirely reli-

Werner Bonefeld

159

able and dependable individuals of enterprise. Fundamentally, then, the free economy is a sphere that is defined both by the absence of the state, as a state-less sphere of individual freedom, and by state control, as a practice of liberal government.

Freedom and Authority: On the Strong State Anthony Nicolls (1994, p. 48) and Sibylle Toennis (2001, p. 169) see Rüstow’s (1932/1963, pp. 255-58) declaration for the strong state as a landmark in the theory of the social market economy. He defines this state as one that resists the pull of the powerful special social interests, which see the state as a means of advancing their own private interests as a matter of public policy. The weak state caves in to a plurality of social interests, and is caught by them. Rüstow calls this ‘pluralism of the worst kind’. In his view, the weak state is founded on politicised social interests that assert themselves in the form of either pluralist interest groups or unfet-tered mass democratic ‘emotions’. In either case the state looses its capacity to govern. Instead, the unrestrained social-democratic forces pull the state apart. It is devoured by ‘greedy self-seekers’ – self-seeking pluralist interest groups or self-seeking class interests, be it in the form of the denounced trade union movement or by means of party competition for the popular vote in an open and unfettered democratic system that has no defence against proletarian demands for welfare support. He argues that each of these forces ‘takes out a piece of the state’s power’ and exploits for their own specific interests; and the state thus becomes a ‘prey’ of the mob and greedy-self-seekers. Instead of government, there is a profound crisis of ungovernability. In the 1970s, this same argument was made with respect to the crisis of the Keynesian welfare state, which was to be resolved by ‘rolling back’ the state. This roll-back was seen to transform the state into a neoliberal state, and this neo-liberal state was perceived in the popular academic literature as a state in retreat, that is, as a weak state.4 However, the neo-liberals conceived

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

4 The 1970s debate on ungovernability and/or democratic overload, see Brittan (1976), King (1976) and the contributions to Crozier (1975). The idea that the neo-liberal state lacks the power to govern, see in particular the work of David Held.

160

of this ‘roll back’ as the condition for establishing the strong state. It was to transform ‘ungovernability’ into ‘governability’. The state has to govern, they say. It governs when it is no longer the ‘prey’ of the social-democratic forces, and has thus re-established itself as the political form of market liberty. As such it decides on the rules of the economic game, and governs accordingly. That is, the neo-liberal state is a state that governs over society. Only the strong can govern; and the strong state is one that does not allow itself to become the prey of the social forces. A strong state, says Rüstow (1932/1963, p. 255-58) is independent from the social forces. Rolling back the state is thus a means of putting it back ‘where it belonged, above the economy and above the interest groups’. It depoliticises the social relations as apolitical exchange relations, as relations of enterprise and competition; and it guarantees this depoliticised status society by politicising the state as the enforcer of the rules of market freedom. The economy and state are thus interdependent forms of social organisation: the state is the political guarantee of an apolitical exchange society, of enterprise and competition (Eucken, 2004).

Röpke had already demanded the strong state in 1923, long before the onset of economic crisis. Liberalism, he argued, has to put itself at the ‘forefront of the fight for the state’ so that it may succeed in determining the liberal purpose of the state (1923/1959, p. 44). Only the state, he says, can guarantee the ‘common wealth’, and liberalism should not involve itself with defending particular class interests. It should ‘always focus on the ‘whole’, and this ‘whole’ is the state (ibid., p. 45). Eucken, too, demanded the strong state over and above the social interests. In his view, the economic state of total weakness was a concession to vested interests. ‘If the state…recognises what great dangers have arisen for it as the result of its involvement in the economy and if it can find the strength to free itself from the influence of the masses and once again to distance itself in one way or another from the economic process….then the way will have been cleared…for a further powerful development of capitalism in a new form’ (1932, p. 318). That is, the economic

Werner Bonefeld

161

sphere and the political sphere are not really interdependent. Eco-nomic freedom exists through and on the basis of order – it is an ‘ordered freedom’, and thus takes place within the framework of state authority. The state-less sphere of economic conduct rests on the ‘complete eradication of all orderlinessess from markets and the elimination of private power from the economy’ (Böhm, 1937, p. 150). Martin Wolf’s point that the liberalising success of globalisation can not be built on ‘pious aspirations but [on] honest and organized coercive force’ (Wolf, 2001) expresses this same idea with great clarity. He does not call for ‘more government and less liberty’. He calls for more liberty by means of strong government. Thus, liberalism does not demand ‘weakness from the state, but only freedom for economic development under state protection’ (Hayek, 1972, p. 66). It is its independence from society that allows that state to govern, asserting ‘its authority vis-à-vis the interest groups that press upon the government and clamor for recognition of their particular needs and wants’ (Friedrich, 1955, p. 512). The free market is thus a state-less sphere under state protection, that is, the ‘freedom…of economic life from political infection’ presup-poses the strong state as the means of that freedom (Röpke, 2009, p. 108). Its task is to depoliticise socio-economic relations, prevent the political assertion of private power, and to maintain regulation of social enterprise and market competition by means of the free price mechanism.5

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

5 In distinction to the above conception of the strong state, Müller-Armack argued for a different form of restraining society in the early 1930s. He argued for the total politicisa-tion of economic relations as a means of crisis-resolution. In his view (1932, p. 110), the ‘statification of economic processes’ was ‘irreversible’, and the demand for overcoming the economic state was therefore not realistic. Instead, he demanded the ‘complete sovereignty of the state vis-à-vis the individual interests’ by means of a ‘complete integration of society into the state in order to change the development of the interventionist state’ (p. 126). He demanded the total state as the basis for the ‘national formation’ of all economic and political interests. Its purpose was the freedom of the ‘entrepreneur’, that is, ‘by means of the complete integration of the economic into the state, the state attains room for ma-noeuvre for the sphere of private initiative which, no longer limiting the political sphere, coincides with the political’ (p. 127). He thus defined the Nazi regime as a ‘accentuated democracy (1933, p. 34), declared ‘Mein Kampf’ to be ‘fine book’ (p. 37), and argued that socio-economic difficulties can only be ‘resolved by a strong state’ that ‘suppresses the class struggle’ and that thereby renders effective the free initiative of individuals within the framework of ‘decisive rules’ (p. 41). Still, the purpose that Müller-Armack ascribes to the total state – the political formation of economic freedom and suppression of class struggle - does not differ in substance from the purpose of strong state ascribed to it by Eucken, Rüstow, and Röpke. The distinction is one of the techniques of power – the one demands the total politicisation of an economic order to provide for individual initiative on the basis of suppressed class struggle, the others declare for the forceful depoliticisation of society as means of suppressing the class struggle in favour of enterprise and individual initiative.

162

What sort of ‘coup de force’ (Toennis, 2001, p. 194) is however needed if the going gets tough? According to Toennis, Rüstow’s declaration for the strong state took its vocabulary from the legal philosopher of German Nazism, Carl Schmitt, but noth-ing more. Rüstow, she says, did not support Schmitt’s politics of dictatorship. In her view, Ordoliberalism is a doctrine of freedom and thus also a doctrine against the abuse of freedom by what she calls the social forces. Thus, for Schmitt, she says, dictatorship was a means of preserving the state, which had become the prey of the private interests. For Rüstow, she says, the purpose of the strong state is to maintain market liberty. The one sought to preserve the state, and the other the free economy (p. 167). In her view, ‘Ordo-liberalism in the spirit of Rüstow is about “free economy and the strong state”’ (p. 168), which is in fact similar in tone and concep-tion to Carl Schmitt’s similarly named lecture ‘sound economy and strong state’ (Schmitt, 1998), which he gave at meeting of Ger-man businessmen in 1932.6 Nicholls (1994), too, praises Rüstow’s declaration for strong state in 1932 as heralding ‘the concept of the “Third Way”’ (p. 48). He recognises, however, that ‘Rüstow’s call for a strong state …could have been seen as an appeal for authori-tarian rule’ (p. 68). Indeed, Rüstow had already done so in 1929, when he called for a dictatorship ‘within the bounds of democracy’. This state was to be ‘forceful’ and ‘independent’ governing not only be means of ‘violence’ but also by means of ‘authority and leadership’ (1929/1959, p. 100ff). Röpke (1942, pp. 246, 247) defines this ‘dictatorship within the bounds of democracy’ correctly as a commissarial dictatorship, which he says temporarily suspends the rule of law to restore legitimate authority in the face of an ‘extreme emergency’, for which he holds responsible the mass of society that lacks the ‘moral stamina’ (Röpke, 2009, p 52) to absorb economic

6 On the connection between Hayek and Schmitt see Cristi (1998), on the connection between ordoliberalism and Schmitt, see Bonefeld (2006) and Haselbach (1991). Peck (2010, p. 59) says that Rüstow’s ‘authoritarian strand of liberalism would later find a place within the National Socialist project’. In his defence, Rüstow left Germany for Turkey upon Hitler’s ascendancy to power. In 1932 he favoured a coup d’etat and commissarial dictatorship under, the conservative politician van Papen (Haselbach, 1991).

Werner Bonefeld

163

shocks with dignity, and that instead demands short terms policy responses to sustain employment and social welfare.

However, the defence of liberal principles in the hour of need is not enough. The defence of liberal principles has to be pre-emptive – the strong state is an ever-vigilant security state to ensure that freedom is used for appropriate ends, and that keeps the social interests at bay to maintain the state strong as an effective institution of market police. The strong state is a means of hem-ming in political democracy, tying it to liberal state purpose, that is, embedding enterprise and competition into the social body. ‘If we free [democracy] from all the verbiage entangling it and from all historical weeds, there remains as the core the autonomy of the nation’ (Röpke, 2009, p. 101). Then there is ‘competition, and only competition, which furnishes the totality of the consumers’ and in which ‘every monetary unit spent by the consumer represents a ballot, and where the producers are endeavoring by their advertis-ing to give ‘election publicity’ to an infinite number of parties (i.e. goods). This democracy of consumers…has the great advantage of a perfect proportional system’ (ibid. p. 103). The free economy is thus a system of perfect democratic liberty, if government has what it takes to steer it that way.

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

In sum, for the ordo-liberals the strong state is the condition of the free economy. A state that does not defend its independence from society will lose its authority to govern and instead, will have become the prey of the social-democratic forces. They thus argue that the weak state succumbs to social pressures for, say, welfare support. It is weak because it has lost the capacity to contain these pressures on the basis of market liberty. For the ordoliberals, the tendency of what they call proletarianization is inherent in capitalist social relations, and if unchecked, is the cause of social crisis, turmoil, and disorder. Its containment belongs to the state; it is a political responsibility, and the proposed means of containment include the internalisation of competitiveness as a personality trait (Müller-Amarck, 1978), creation of a stake-holder society (Röpke, 2002), transformation of mass society into a property owning democracy (Röpke, 2009, Brittan, 1984), and if needed, political action against

164

collective organisation: ‘if liberty is to have a chance of survival and if rules are to be maintained which secure free individual decisions’ the state has to act (Willgerodt and Peacock, 1989, p. 6), and when it has to act ‘the most fundamental principles of a free society…may have to be temporarily sacrificed…[to preserve] liberty in the long run’ (Hayek 1960, p. 217). The prize ‘is freedom’ (Friedrich, 1968, p. 581).

Conclusion Ordo-liberalism conceives of the state as the political mas-ter of the free market: the free economy is a public duty (Müller-Armack, 1976). The very existence of a state as an institution distinct from the economic entails state intervention. At issue is not whether the state should or should not intervene. Rather, at issue is the purpose and method, the objective and aim of state in-tervention. Liberal interventionism plans for competition, and at the most elementary, it is about the spiritual formation of the ‘will of the participants’ (Böhm, 1937, p. 52) to follow the movement of the price mechanism – better: to live, as Röpke (2002, p. 198) it, ‘courageously and put up with life’s insecurities’. Government is not to yield to demands that seek ‘freedom from want’. It is meant to facilitate the sort of enterprise that Lord Tebbit had in mind when he advised the unemployed to get on their bike, to help themselves and others. Freedom comes with responsibility: both, as individual responsibility, and as the political responsibility of the state to pro-vide for the requisite ‘psycho-moral forces’ upon which the social market economy feeds. Freedom and responsibility are thus a mat-ter of Vitalpolitik - a politics of life that is about empowering the social individuals in the responsible use of freedom. They therefore argue that the free economy cannot be left to its own devises but that it requires political organisation and strong state authority for its protection. There can be no freedom without social order and social order is a matter of ordering. Böhm sums this point up neatly: for the sake of market liberty we reject the socialisation of the state (that is, the Keynesian welfare state that yields to social demands), and demand the ‘etatisation of society’ (Böhm, 1969, p.

Werner Bonefeld

165German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

171) to make sure that individuals react to economic shocks in a spirited manner.

They conceive of the strong state as the precondition of the free economy. In this sense, the market can do no wrong. After all, market liberty is a form of political governance, and economic downturns are therefore an expression not of economic failure, but rather of political failings. The ordoliberals expand on Smith’s notion that, when ‘things are at a stand’ (Smith, 1976, p. 91) state action is required to facilitate ‘the cheapness of goods of all sorts’ (ibid., p. 333). For the ordoliberals, things are at a standstill because the state did not discharge its responsibility for maintaining the free economy with requisite authority. When things are at a stand, this manifests a failure on the part of the state to act as an effective ‘market police’. ‘We should’, says Röpke (1936, p. 160) ‘not speak of a “crisis of capitalism” but of a “crisis of interventionism”’. They criticised laissez faire liberalism because of its perceived inability to facilitate and sustain a free market economy in the face of ‘greedy self-seekers’, class conflict, and demands for employment and welfare provision.

Paraphrasing Simon Clarke (2005, p. 52), the point for ordo-liberalism is not to develop an analytical model for the analyses of developments in the real world. The point of ordo-liberalism is rather to make the real world more adequate to its model. It does not provide a social theory of capitalism. It asks what needs to done to secure economic liberty in the face of economic shocks, political strife, and entrenched systems of social security, and it develops the technique of liberal governance (Foucault, 2008) as a means of ‘market police’. It thus manifests the ‘theology’ of capitalism (Clarke, 2005, p. 58). In this context, it does not matter whether it really succeed in making its model of a social market economy a reality. What matters is the practical intend and the chosen methods of formatting society as an embodiment of enterprise.

166

The crisis of neoliberal political economy does therefore not entail the death of neoliberal governance. Rather, it entails its reassertion by means of the state as the political form of market liberty, of competition, of entrepreneurialism, and of individual self-responsibility. Ordoliberalism, says Peck, ‘became part of neo-liberalism’s lost history’ and I already quoted him to say that it might now be ‘back in favour’ (2010, pp. 19, 275). I doubt though that this will only entail what he sees as ‘a more orderly, restrained form of market rule’. For ordoliberalism freedom and order are connected. Freedom is ordered freedom. It forces a people to be free. The popular notion that neoliberal ideology has now collapsed makes sense only if it is seen as a doctrine of the weak state and the strong economy. This really is a gross misconception. The neolib-erals never argued that the economy is strong if left to roam. They do however say that the neoliberal state is a state of emergency.

Werner Bonefeld

167

Bibliography

Balogh, T. (1950), An Experiment in ‘Planning’ by the ‘Free’ Price Mechanism, Basil Blackwell, Oxford.Barry, N. (1989), ‘Political and Economic Thought of German Neoliberalism’, in Peacock and Willgerod (eds.), Germany’s Social Market Economy, Palgrave, London.Böhm, F. etal. (1936), ‘The Ordo Manifesto of 1936’ in Peacock, A. and H. Willgerod (1989) Germany’s Social Market Economy, Palgrave, London.Böhm, F. (1937), Ordnung der Wirtschaft, Kohlhammer, Berlin.Böhm, F. (1969) Reden and Schriften, C.F. Müller, Karlsruhe.Bonefeld, W. (2006), ‘Democracy and Dictatorship’, Critique, vol. 34, no. 3, pp. 237-252.Brittan, S. (1977), Economic Consequences of Democracy, Temple Smith, London.Brittan, S. (1984), ‘The Politics and Economics of Privatisation’, in Political Quarterly, 55/2.Clarke, S (2005),’The Neoliberal Theory of the State’, in Saad- Filho, A. and Johnston, D. (eds.) Neoliberalism – A Critical Reader, Pluto, London.Crozier, M., etal. (1975), The Crisis of Democracy, New York University Press, New York.Cristi, R. (1998), Carl Schmitt and Authoritarian Liberalism, University of Wales Press, Cardiff.Erhard. L. (1958), Prosperity through Competition, Thames & Hudson, London.Eucken, W. (1932), ‘Staatliche Strukturwandlungen und die Krise des Kapitalismus’, in Weltwirtschaftliches Archiv 36, pp. 521-524.Eucken, W. (1948) ‘What kind of Economic and Social System?’ in Peacock, A. and H. Willgerod (ed.) (1989), Germany’s Social Market Economy, Palgrave, London.Eucken, W. (1951), This Unsuccessful Age, W. Hodge, London. Eucken, W. (2004) Grundsätze der Wirtschaftspolitik, 7th edition, Mohr Siebert, Tübingen.

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

168

Foucault, M. (1997), Ethics: Subjectivity and Truth, Penguin, London.Foucault, M. (2008), The Birth of Biopolitics, Palgrave, London. Fried, F. (1950), Der Umsturz der Gesellschaft, Union Deutsche Verlagsgesellschaft, Stuttgart. Friedrich, C. (1955), ‘The Political Thought of Neo-Liberalism’, The American Political Science Review, vol. 49, no. 2, pp. 509-525.Friedrich, C. (1968), Constitutional Government and Democracy; Theory and Practice in Europe and America, 4th ed., Blaisdell Publishing, London.Gamble, A. (1979), ‘The Free Economy and the Strong State’ Socialist Register 1979, Merlin Press, London.Giddens, A. (1998), The Third Way, Polity, Cambridge. Glasman, M. (1996), Unnecessary Suffering, Verso, London. Haselbach, D. (1991), Autoritärer Liberalismus und Soziale Marktwirtschaft, Nomos, Baden-Baden. Hutchingson, T. W. (1981), The Politics and Philosophy of Economics, Basil Blackwell, Oxford. Hayek, F. (1944), The Road to Serfdom, Routledge, London.Hayek, F. (1960), The Constitution of Liberty vol. III, Routledge, London.Hayek, F. (1979), Wissenschaft und Sozialismus, Mohr, Tübingen.Joseph, K. (1975), Freedom and Order, Centre for Policy Studies, London.Joseph, K. and J. Sumption (1979), Equality, John Murray, London.King, A. (1976), Why is Britain Harder to Govern, BBC Books, London.Moss, B. (2000), ‘The European Community as Monetarist Construction’, Journal of European Area Studies, vol. 8, no. 2.Müller-Armack, A. (1932), Entwicklungsgesetze des Kapitalismus, Junker & Dünnhaupt, Berlin.Müller-Armack, A. (1933), Staatsidea und Wirtschaftsordnung im neuen Reich, Junker & Dünnhaupt, Berlin.

Werner Bonefeld

169

Müller-Armack (1976), Wirtschaftsordnung und Wirtschaftspolitik, Paul Haupt, Stuttgart.Müller-Armack, A. (1978), ‘The Social Market Economy as an Economic and Social Order’, Review of Social Economy, vol. 36, no. 3, pp. 325-331.Müller-Armack, A. (1979), Thirty Years of Social Market Economy, in Thesing, J. (ed). Economy and Development, English Series-Institut für Internationale Solidarität Der Konrad Adenauer Stiftung; No. 6, Hase und Köhler, Mainz. Müller-Armack, A. (1981a), Diagnose unserer Gegenwart, Paul Haupt, Stuttgart. Müller Armack, A. (1981b), Genealogie der Sozialen Marktwirt- schaft, Paul Haupt, Stuttgart.Müller-Armack, A. (1981c), Religion und Marktwirtschaft, Paul Haupt, Stuttgart.Müller-Armack, A. (1989), ‘The Meaning of the Social Market Economy’, in , in Peacock and Willgerod (eds.), Germany’s Social Market Economy, Palgrave, London.Nicholls, A. (1984), ‘The Other Germans – The Neo-Liberals’, in Bullen, R.J., H. Pogge von Strandmann, and A.B. Polonsky (eds.) Ideas into Politics: Aspects of European Politics, 1880-1950, Croom Helm, London.Nicholls, A. (1994), Freedom with Responsibility, OUP, Oxford.Peackock, A. andWillgerodt H. (1989), German Neo-Liberals and the Social Market Economy, Macmillan, London. Peck, J. (2010), Constructions of Neoliberal Reason, Oxford University Press, Oxford.Rath, C. (1998), Staat, Gesellschaft und Wirtschaft bei Max Weber und Walter Eucken, Hönzel, Hohenhausen.Röpke, W. (1936), Crisis and Cycles, W. Hodge, London. Röpke, W. (1942), International Economic Disintegration, W. Hodge, London.Röpke, W. (1950a), Ist die Deutsche Wirtschaftspolitik richtig?, Stuttgart.Röpke, W. (1950b), Maß und Mitte, E. Rentsch, Erlenbach Zuerich.

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

170

Röpke, W. (1963), Economics of the Free Society, Chicago, Henry Renery.Röpke, W. (1957), Welfare, Freedom and Inflation, Pall Mall Press, London.Röpke, W. (1959), International Order and Economic Integration, Reidel, DodrechtRöpke, W. (1964), Wort und Wirkung, M. Hoch, Ludwigsburg. Röpke, W. (1969), Against the Tide, Ludwig von Mises Institut, Vienna.Röpke, W. (1982), ‘The Guiding Principles of the Liberal Programme’, in Wünsche, H.F. (ed.), Standard Texts on the Social Market Economy, Fischer, Stuttgart.Röpke, W. (1987), 2 Essays by Wilhelm Roepke, ed. by J. Over beek, Lanham, London.Röpke, W. (1998), A Human Economy, 3rd ed., ISI Books, Wilmington Delaware.Röpke, W. (2002), The Moral Foundation of Civil Society, Transaction Publishers, New Brunswick. Röpke, W. (2009), The Social Crisis of Our Time, Transaction Publishers, New Brunswick.Rüstow, A. (1932/1963), ‘Die staatspolitischenVorraussetzngen des wirtschaftspolitischen Liberalismus’, in ibid., Rede und Antwort, Hoch, Ludwigsburg.Rüstow, A. (1942), ‘General Social Laws of the Economic Disintegration and Possibilities of Reconstruction’, Afterword to Röpke, W. International Economic Disintegration, W. Hodge, London.Rüstow, A. (1929/1959), ‘Diktatur innerhalb der Grenzen der Demokratie’, in Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte, vol. 7. Rüstow. A. (2005), Freiheit und Herrschaft, Lit, Münster.Rüstow, A. (2009), ‘Der Dritte Weg’, in ibid., Die Religion der Marktwirtschaft, Walter Eucken Archiv LIT Verlag, Berlin. Schmitt, C. (1932), ‘Sound Economy – Strong State‘, in Cristi,R. (1998).Smith, A. (1976), The Wealth of Nations, Oxford University Press, Oxford.

Werner Bonefeld

171

Toennis, W. (2009), ‘Nachwort: Die liberale Kritik des Liberalis- mus’, in Rüstow, A. Die Religion der Marktwirtschaft, LIT, Berlin.Vanberg, V. (1988), ‘”Ordnungstheorie” as Constitutional Eco nomics. The German Conception of a ‘Social Market Economy’, Ordo, Vol. 39, pp. 17-31.Vanberg, V. (2001), The Constitution of Markets, Routledge, London.Wagenknecht, S. (2012), Freiheit statt Kapitalismus, 4th ed., Eichhorn, Frankfurt.Willgerod, W. and A. Peacock (1989), ‘German Liberalism and Economic Revival’, in Peacock, A. and W. Willgerod (eds.) (1989). Wolf, M. (2001), ‘The need for a new imperialism’, Financial Times, October 10. 2001.

German Neoliberalism and the Idea of a Social Market Economy

172

173

Thailand’s Private Health Care before the 2000s: Is it the

Impact of Neo-Liberalism on Health Disparities?

Thammarat Marohabutr*

Abstract This paper discusses private health care in Thailand before the 2000s whether it is a fruit of neo-liberalism impacting on the issue of health disparities. Promoted by advanced industrialised countries during the 1980s, it is believed that neo-liberalism could generate economic efficiencies provided that the statist role in so-cial services is minimised. This would eventually create economic growth and well-being of people with the role of private sector. While the introduction of neo-liberalism to the Latin American health care sector created adverse effects, the increasing role of pri-vate health care in Thailand offered greater choices for the better-off. In regard of greater role of private health care, concerns about the hindrance of health disparities should be taken into account. Based on historical investigation, it is suggested that careful management of private health care in order to mitigate the clue of growth in health disparities having been accentuated.

Keywords: neo-liberalism, private health care, health disparities, Thailand

Received 10 May 2012; accepted 26 June 2012

* Thammarat Marohabutr is a lecturer at the Department of Society and Health, Faculty of Social Sciences and Humanities, Mahidol University. He completed his PhD in Public and Social Administration at the City University of Hong Kong. He received his MPA and his BA in Political Science, majoring in International Relations, at Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand.

วารสารสงคมศาสตร ปท 8 ฉบบท 1 (ม.ค.-ม.ย. 2555) หนา 173-190.

174

Introduction

This paper discusses Thailand’s private health care whether it is a fruit of neo-liberalism impacting on health disparities. It focuses only on the provision side of private health care before the 2000s. The rationale behind this focus is the fact that there was a noticeably increasing role of private health care in Thailand during the period. In theoretical part, the paper is inspired by an introduction of neo-liberalism advocated by advanced industrialised countries during the 1980s as the means to create economic efficiencies by reducing government tasks in social services. This concept is based on the concept that the private sector should take an increasing role in social services. This would eventually lead to economic prosperity and people’s well-being as inefficiencies incurred by government management have been eradicated. To achieve this, an increasing role of the private sector in social services is needed. Thereafter, the concept has been adopted by developing countries such as in Latin America and extended to health care. In Thailand, private health care began to bolster in the mid-1980s when the country achieved the highest economic growth rate in the world influenced by large-scale private capital. There have been many private hospitals established in response to a growing demand of health care from the better-off. However, it is doubted whether the growth of private health care in Thailand has created any impact on health disparities. Discussions and conclusions on Thailand’s private health care with regard to health disparities are also provided.

Concept of Neo-Liberalism: Political Economic Perspective

The concept of neo-liberalism can be bluntly suggested by its own definition. That is, neo-liberalism is a resurgence of liberalism. As a political ideology, it is suggested that this definition explains the absence of liberalism from political debates and policy-making processes for a period of time, and it has recently emerged in a revived form. In terms of politics, neo-liberalism is categorised equally as American neo-conservatism which has revived from a

Thammarat Marohabutr

175

conventional conservative ideology. However, pragmatically, people writing about neo-liberalism tend to customarily offer it in a view of economic liberalism which is basically a conviction that the state should refrain from intervening in the economy leaving individuals’ role in free markets as much as possible (Thorsen & Lie, 2010).

To elaborate, in political economic perspective, neo-liber-alism belongs to one of the political economic concepts proposing that people’s well-being can be best progressed by extricating oneself from individual entrepreneurial bondage and incapability within an institutional framework determined by strong private rights, free trade, and free markets. To originate and preserve such institutional framework, the statist role is indispensable. For instance, the state has to guarantee the monetary integrity and quality. In addition, regulative and legal structures and functions must be created to secure private rights and appropriate functioning of the markets. If markets of social services do not exist, it is the task for the state to generate them. But the state should not venture in markets, and state interventions in markets should be kept at minimum level (Harvey, 2005). More concretely, the key concept of neo-liberalism is the belief that markets are liberated from government interventions. Markets are believed to be the most efficient and the best resource allocators in production and distribution. Markets are also believed to be the most effective mechanism for promoting public goods, including health care. To achieve this, government interventions should be kept minimal as it is believed that outputs and outcomes generated from the state are burdensome, wasteful, and contradic-tory to innovation. Therefore, the ultimate goal of policy is the reduction of the statist role in social services as the presence of the state would eventually bring about inefficiencies. However, freedom must be granted to markets whose search for their interests would create economic growth and generate wealth the most rapidly. This is the key for improving well-being for all people. Thus market processes can be counted on as they can distribute the benefits of economic prosperity through all levels of society (WHO, 2005).

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

176

Principles of Neo-Liberalism and Increasing Role of Private Sector

Essence of the neo-liberal concept may involve individualism and free markets. Individualism is a basic assumption that people will always attempt to favour themselves. From neo-liberalists’ view, the government has no need to intervene in social services to redistribute wealth and narrow the gap between the rich and the poor. Public expenditures for welfare are judged harmful to the rules of free markets. There should not be any group given prefer-ences from the government receiving welfare benefits. This leads to the second principle of free markets in order to sustain economic growth, competition, innovation, and free trade. Therefore, the neo-liberalists aim at increasing the role of private sector in social services such as schools, universities, hospitals, and infrastructures etc. Any services run by the government are blamed for causing economic inefficiencies because of heavy spending on social services (McGregor, 2001).

In short, neo-liberalism from the political economic perspec-tive involves the minimisation of the statist role in welfare. The role of private sector must be promoted in order to substitute for the restrained role of government. This is based on the conviction that the dependency on public expenditures will cause economic inefficiencies because of the lack of competitiveness from the public sector. Increasing the role of private sector must be implemented under market liberalisation based on individualism and free markets.

The Rise of Neo-Liberalism and Globalisation

The term ‘neo-liberalism’ can be referred to a determination by American dominance in international organisations’ practices during the 1980s known as ‘Washington consensus’ involved by the US government, the International Monetary Fund (IMF), and the World Bank (WB) trying to promote the concept of market liberalisation worldwide. Initially, neo-liberalism was promoted successfully in wealthy industrialised economies by their leaders

Thammarat Marohabutr

177

such as the US’s Ronald Reagan, the UK’s Margaret Thatcher and Germany’s Helmut Kohl (WHO, 2005). In the USA, Paul Volcker as the Chairman of the Federal Reserve strikingly changed the US monetary policy, preparing the US for fighting against inflation and unemployment. In 1980, President Reagan pledged himself to revitalising the US economy by supporting Volcker’s role at the Fed and introduced his own initiatives such as the curb on power of labour, the deregulation of industry and agriculture, and the liberation of financial powers domestically and internationally. Across the ocean, Thatcher also curbed the power of trade union and solved the inflation problem and economic stagnation (Harvey, 2005). Although Kohl did not introduce any meaningful neo-liberal policies in Germany, he participated with the two leaders in the dissemination of neo-liberalism (Overbeek, 1993). Withdrawal of the statist role in social services has also been adopted in other in-dustrialised countries including the former Soviet Union and the social democratic states such as Sweden (Harvey, 2005).

Effects on Developing Countries

Adoption of neo-liberalism did not only take place in the advanced developed but also in the developing countries such as China. By the end of the 1970s, Deng Xiaoping began to reform a communist-ruled economy by liberating China’s economic struc-ture. He was inspired by the rising wealth in Japan, Hong Kong, Singapore, South Korea, and Taiwan thus seeking market social-ism in place of central planning to advance China’s interests. This path led China to the transformation of its economy from a closed system to an open and dynamic growth centre within two decades. Post-apartheid South Africa also embraced neo-liberalism as the means for economic reform (Harvey, 2005). Neo-liberalism has been inceasingly introduced in the developing third world. In relation to international development, there was an attempt to promote neo-liberalism by advanced industrialised donor governments though bilateral development programmes led by the IMF and the WB. The success of neo-liberal promotion to the developing world was because of the prolonged economic recession associated with debt

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

178

crisis during the 1980s pushing many developing countries to the brink of economic collapse. This provided a circumstance in which powerful industrialised governments and international financial institutions could directly intervene in the economies of several low- and middle-income developing countries. These countries were required by the advanced industrialised donor governments that they restructure their economies according to neo-liberal practices if they wished to qualify for continued aid and debt restructuring (WHO, 2005). In Africa, new development programmes in cooperation with local developmental projects are normally funded and administered externally by international financial organisations and large NGOs from the West. The efforts to promote well-being notwithstand-ing, African countries have to depend on the international financial organisations to solve their painful debt crisis. The donors have therefore created conditions that debt-ridden countries have to heavily rely on external markets. This has fulfilled the goal of capi-talist expansion for the West (Kihika, 2009). To qualify for aid and lending, African governments have been coerced by global external pressures to embrace neo-liberal economic policies by restructur-ing their markets and welcoming private investments and external interventions (Harrison, 2005). Before the 1997 financial crisis, East Asian economic development was praised by gurus for ‘miraculous achievements’. However, they later condemned East Asian econo-mies causing the crisis as ‘failed’ cases of ‘crony capitalism’ after the crisis. To qualify for financial aid in order to rescue the economic collapse, the IMF issued the so-called ‘Letters of Intent’ (LoI) pos-ing for crisis-ridden countries including Indonesia, Thailand, and South Korea. The key proposal of the LoI was the liberalisation of their economies (Beeson & Islam, 2005, p.186). More recently in Latin America, the IMF offered a $6.6 billion debt restructuring programme with a view to ending the financial crisis in Argentina in exchange for greater market liberalisation (Munck, 2003, p.509).

With a view to increasing economic efficiencies and solving problems of the government incapacity, market liberalisation aims

Thammarat Marohabutr

179

at wide range of socio-economic programmes, including social ser-vices formerly administrated under public framework. Health care is also one of the important areas that have been liberated from the statist administration. The role of private sector in health care has increased. Affected by globalisation and international mandate, national health care policy in many countries has been reshaped by neo-liberalism.

Neo-Liberalism, Health Care, and Health Disparities: A Case of Latin America

Neo-liberal mandate has affected health care through two major mechanisms: 1) the reforms of health care sector implemented by many developing countries at the beginning in the 1980s; and 2) the broader programmes on adjustment of economic structure of many countries in exchange of debt restructuring, development loans and other forms of international aid. International trade agree-ments established by international financial organisations such as the World Trade Organisation (WTO) were also added as the third component in the mid-1990s. The neo-liberal reforms of health care between the 1980s and the 1990s targeted structural problems in health care systems, especially the need to limit on health care expenditures, to utilise resources more efficiently, to improve poor management, and to improve access to health care. Policy recom-mendations include increasing private participation, separation of service provision functions such as financing and purchasing, decentralisation, and emphasis on efficiencies (WHO, 2005).

A presupposition of neo-liberalism since the 1980s was that countries should aim at rigorously implementing policies toward economic stimulation and development as it was postulated that an economic growth was the solution of rapid development bringing about a better life for all (WHO, 2005). An underlying case of the neo-liberal health care reforms is the case of Latin America. For many decades, Latin America’s health care systems had been noto-rious for inefficiencies. However, by the late 1970s and the early 1980s, Latin American political leaders, health care users, providers,

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

180

and researchers became aware that their health care systems needed some changes because of the increase of dissatisfaction from users, decrease of service equalities and system efficiencies. The economic crisis during the 1980s worsened the problems and the health status of the Latin American did not cope with the amount of resources spent on health care and the level of development. The IMF and the WB therefore took advantage of the economic crisis and raised the issue of health care reforms as condition for loans. To decrease the large-scale amount of public debts, the IMF and the WB required the Latin American countries to adjust their economic structures and reduced public expenditures on health care.

By the end of the 1980s, the WB had become the major lender for health care restructuring to Brazil, Chile, Colombia, Costa Rica, and Mexico. The WB, together with the Inter-American Development Bank (IDB), and the US Agency for International Development (USAID), also provided technical and financial assis-tance to implement the health care reforms. The WB suggested the central governments to only regulate health care policies whereas the private sector provided health care. However, because of the lack of institutions to regulate private health providers includ-ing pharmaceutical companies, the restructuring failed to create efficiencies and quality services to protect consumers. However, while the government could alleviate the burden on health care by attracting private investments (Homedes & Ugalde, 2005), the beneficiaries were the international health companies that became partners with local health care businesses and elites. There were still unequal distributions of health status and access to health care among different socio-economic groups, especially the poor. It is claimed that the failure was because of the unpreparedness of the Latin American structures having adopted the neo-liberal policies (Armada, Muntaner, & Navarro, 2001; Casas, Dachs, & Bambas, 2001).

While the question of economic efficiencies is emphasised, there is a little concern for social consequences. For some policy-makers, whereas growth-oriented policies such as government

Thammarat Marohabutr

181

cutbacks on health spending and emphasis on private health care might generate ‘short-term pain’ for disadvantaged communities (WHO, 2005, p.18), health care problems might not be totally eradicated. Although such policies would generate favourable investment climate accelerating economic development creating ‘creative destruction’ to public institutional framework (Harvey, 2005, p.3), people could still suffer from existing or even worsened problems. However, such generalisation is not fully applied to the case of Thailand.

Private Health Care in Thailand until the Beginning of 2000s

Since the beginning of modern health care in Thailand, health care was dominantly served by the public sector. However, the Thai government has advocated the role of private sector in health care. It is governed and regulated by the Medical Registration Division under the Department of Health Service Support of the Ministry of Public Health (MoPH) following the 1998 Sanatorium Act (http://www.mrd.go.th/mrd/#). In the mid-1960s, about 98 per cent of hospital beds belonged to the public providers. With gradual growth of private hospitals at an estimated rate of about 12-15 per cent each year, the total number of beds in public hospi-tals decreased to almost 75 per cent in the 1990s (Bangkok Post, 19 October 1994, as cited in Ramesh, & Asher, 2000, p.101).

The boom in private health care began after the second half of the 1980s because of high economic growth. Between 1991 and 1995, the average annual growth rate of gross domestic product (GDP) recorded over 8 per cent (World Bank Atlas, 1996). During the period of economic boom, the investment in private hospitals expanded rapidly. From 1993 to 1997, there were 86 new private hospitals established, including an expansion of the existing 85 fa-cilities (Wibulpolprasert, et al., 1998, as cited in Australian Govern-ment Overseas Aid Program, n.d., p.19). The number of beds also increased more than double, from 14,927 in 1991 to 38,275 in 1997 (Harryono, et al., 2006, p.14). The increase was in part because of

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

182

the government policy enhancing the role of private investment in health care. The Health Minister Arthit Uorairat announced that it was the government policy to reduce the role of public sector in health care. He proposed that “Rather than relying on governments to act as fathers who know the best, people should look for opportu-nities where the private sector could be brought in as an alternative or complement to the public dominated schemes” (Bangkok Post, 19 October 1994, as cited in Ramesh, & Asher, 2000, p.102). Until 1997, there were 491 private hospitals in Thailand, 143 of which were situated in Bangkok. However, there was an oversupply of about 300 per cent. This was explained by a 42 to 60 per cent of bed occupancy (Wibulpolprasert, et al., 1998, as cited in Australian Government Overseas Aid Program, n.d., p.19). The oversupply in hospital beds alongside other sectors such as real estate during this period hinted at triggering the financial crisis in 1997. Prob-ably, the point that Arthit ignored was that the sick did not know better than the government what was best for them. This was the ignorance about the profit-maximising behaviours of the private providers (Ramesh, & Asher, 2000).

An interesting phenomenon was the allowance and promo-tion of foreign participation in private health care. Despite the fact that Thailand has not committed to open and fully marketise the health care sector under the General Agreement on Trade in Services (GATS) directed by the WTO, Thailand has promoted the role of private sector in health care through tax incentives advocated by the Board of Investment (BOI) (Blouin, Drager, & Smith, 2006). When the country was severely hit by the 1997 financial crisis, health care businesses by the private sector were also affected because of a decrease in demand. Patients of high- and middle-income group shifted to lower-cost public health care as their purchasing power declined. As a quest for survival, this coerced many stand-alone private hospitals to join bigger private hospital conglomerates to form groups of private hospital network (Yap, et al., 2011). To rescue the private health care businesses, the government therefore enhanced private investments in health care through greater foreign participation.

Thammarat Marohabutr

183

Although there had been 199 private hospitals benefiting from the BOI investment and tax incentive policy until 2002, there were few of these hospitals belonging to foreign ownership. On the supply side, the government had facilitated foreign investors to invest in health care by directly requesting to the Ministry of Com-merce to become the major share holder of health care facilities. In 2001, there were 24 hospitals in Thailand, principally located in Bangkok, having foreign shares. The foreign funds in these hospitals mainly belonged to the Japanese, Singaporean, Mainland Chinese, European, and American. In addition, there were 13 private hospi-tals registered in the Stock Exchange of Thailand (SET) similar to other private businesses (Blouin, Drager, & Smith, 2006, p.177).

Situations on Health Care Services until the Beginning of 2000s

The period when neo-liberalism burgeoned was concurrent to the period when Thailand was enjoying high economic growth. The economic boom between the mid-1980s and the mid-1990s brought about improvement of economic standards of Thai peo-ple. Important evidence is shown from the reduction of poverty. Thailand has been successful in reducing poverty especially since the economic boom after the mid-1980s. Significant reductions in poverty were obvious across poverty measures. The poverty rate had reduced continuously from 32.6 per cent of the population in 1988 to 11.4 per cent in 1996. The number of poor people also declined from 17.9 million to 6.8 million, meaning that there were 11 per cent of the poor lifted out from poverty every year (Krongkaew, Chamnivickorn, & Nitithanprapas, 2006, p.6). As the economy grew, the poverty rate declined, and the personal income increased, the demands for health care also increased consequently. Therefore, more private hospitals were established responsively.

Health expenditures increased more than the economic growth rate of about 8 per cent during the economic boom (Nit-tayaramphong, & Pannarunothai, 1997, p.153). Of the total health

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

184

care expenditures, the share in the public sector decreased from one-third in 1978 to a quarter in 1994. In private hospitals, the increase in the share of health care expenditures was the result of out-of-pocket payment and payment by third parties such as private insurance (Pannarunothai, 1996). With 15 per cent of total population using private health care in 1991, the richer groups tended to use private health care services more. The share of the wealthiest quintile us-ing private health care increased from 20.3 per cent in 1986 to 27 per cent in 1991. This outnumbered the poorest quintile of 3.3 per cent in 1986 and 8.2 per cent in 1991 (Makinen, et al., 2000, p.55). The increase attested to growing demands and purchasing power of people, especially from the wealthy groups using more costly private health care. As Pannarunothai and Mills (1997) put it, the less wealthy used public hospitals more than the average whereas the rich also used private hospitals more than the average. In addi-tion, the poor were less likely to be admitted, especially to private hospitals.

However, when the financial crisis hit Thailand in 1997, the use of expensive private health care decreased because of the decrease in household income and expenditure capacity of people. In mid-1997, the health care expenditures decreased by 41 per cent compared with the 1996 level. Most of the decrease was from institutional and medical care. The total decrease in health care expenditures was greater among the non-poor group by minus 29 per cent (Australian Government Overseas Aid Program, n.d., p.6). In fact, this group had mainly used private health care prior to the crisis, and there was a shift from using the costly private to cheaper public health care. However, when the economic situation improved at the beginning of the 2000s, the use of private health care increased again. However, pondering over the figures of users and expenditures, the private sector has shared only one-fifth to a quarter of national health care (cf. WHO, 2010, as cited in Yap, et al., 2011, p.5).

Nonetheless, worrisome situation has occurred among the group of medical personnel. Since the burgeoning period of private

Thammarat Marohabutr

185

health care, the brain drain of medical personnel from the public to the private sector became obvious. The share of doctors working in the public sector decreased from 93 per cent in 1970 to 72 per cent in 1989. The area where the phenomenon could clearly be seen was Bangkok where there was 37 per cent of all private hospitals and over 50 per cent of all beds. However, most of these doctors in the public sector earned extra income by working part-time at private hospitals and clinics (Nittayaramphong, & Tangcharoensathien, 1994, p. 35). It is concluded that the main reason of a 132 per cent increase of doctors employed in the private sector comparing to only a 27 per cent increase in the public sector since 1987 was that the average pay in the private sector is 4 to 9 times higher than the public sector (COMLINE Daily News, 21 May 1997, as cited in Ramesh, & Asher, 2000, p.101). The proportion of medical person-nel including nurses working in the private sector continued rising especially after the economy had recovered from the 1997 financial crisis (Pagaiya, & Noree, 2009). This implies an influx of doctors formerly catering for the rural poor to the urban private sector (Blouin, Drager, & Smith, 2006).

Discussions and Conclusions

During the 1980s, based on individualism and free markets, neo-liberalism was promoted by advanced industrialised economies with a view to creating well-being of people. The regime is based on the conviction that social services should be liberated from strong state interventions. The state should refrain from directly involving in market system. The advanced industrialised countries and international organisations have attempted to promote neo-liberalism concept by taking advantage of the economic recession in developing countries, requiring them to restructure their econo-mies based on neo-liberalism in exchange of financial aid for debt restructuring. Neo-liberal practices were extended to health care in the third world such as Latin American nations. Consequently, the statist role in health care was minimised and replaced by the role of private sector. However, as the Latin American governments were not well-prepared for the change, the result of health care reforms

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

186

did not generate efficiencies as claimed. Instead, the neo-liberal health care reforms created disparities in the health care systems as true beneficiaries were international health care companies, not the locals

However, neo-liberalism cannot be used to fully explain the Thai case. Situations of health care services by the private sector in Thailand before the 2000s were dissimilar to what happened in Latin America. Unlike Latin America, the wave of neo-liberalism spread to Thailand during the period of economic boom in the mid-1980s. As a consequence, Thai people became wealthier because of income increase. With government investment promotions such as tax incentives through the BOI, there were more private hospitals established in response to the increasing demands of the better-off in search of health care despite expensive costs. Therefore, health care has been extended to broader income groups depending on their financial capacities. The increasing role of private health care has therefore contributed to the role of public sector in filling the gaps in health care delivery beyond the capacity of public providers in response to individual needs. This clearly attests to individual-ism as a concept of neo-liberalism. As Yap et al. (2011, p.3) put it, “With investment in healthcare…, both public and private sectors must consider the best methods of delivery if the demands of (the) population(s) are to be met.” The public and private sector can act as co-providers in order to provide health care to specific target groups. Health care provisions formerly dominated by the public sector have been more participated by the private sector in response to the dynamic of ‘consumer choice’ (Blomqvist, 2004, p.139).

Nonetheless, the increasing role of private health care in Thailand before the 2000s did not represent free markets as the role of public sector in health care has not totally been dismantled and replaced by the private sector. In fact, the share of private health care is only about one fifth to a quarter of the national health sec-tor. In addition, private health care was not fully liberated as it was operated under the control of the government through the MoPH. As already mentioned, the government wished to promote private

Thammarat Marohabutr

187

health care investments just to fill the health care gaps beyond public capacities. Therefore, the regulative role of government to steer and manage Thailand’s private health care was evident. As the state has still continued to provide health care for the middle- to low-income groups with greater proportion, the picture of co-providers between public and private health care was revealed.

Although any evaluation of economic efficiencies between the public and private sector is not included in this paper, at least, it is known that the collaboration between the public and the private sector in health care has provided a greater availability to broader social groups. However, with the greater role of private health care, the question of disparities needs to be oncerned. With regard to profit-seeking nature of the private sector, private hospitals and clinics usually charge more in exchange of better services. The situ-ations of the Thai private health care before the 2000s shows that the poor were likely to be marginalised from health provisions by the private sector. Based on historical investigation, the situations before the 2000s suggests that, in order to avoid accentuated situ-ations of health disparities, the polarisation in health care should therefore be aware of in contemporary period. It must be the role of the state to regulate viable solutions to assist the poor preventing a clear-cut dual health care system. It must be the task of the state to regulate appropriate policies to balance between public and private health care. Moreover, because of higher pay in the private sector, the brain drain of medical personnel from the public sector became obvious since the period before the 2000s. This may soon affect the whole health care system because of inadequacy of medical person-nel in the public sector. It is also the task for the government to regulate suitable policies to control the brain drain. The requirement to the government of today is based the conviction that it should not let private health care fully be operated under the concept of free markets of neo-liberalism. Its management under the regulative role of the state should be continued in order to prevent greater disparities.

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

188

Acknowledgements

This paper is a revised version of a paper entitled Marketi-sation of Thailand’s Health Care: Impact of Neo-Liberalism on Health Disparities presented at the 1st Conference on Health Social Sciences, Royal River Hotel, Bangkok, Thailand on 1 May 2012.

References

Armada, F., Muntaner, C, & Navarro, V. (2001). Health and social security reforms in Latin America: The convergence of the World Health Organization, the World Bank, and transnational corporations. International Journal of Health Services, 31 (4), 729–768. Australian Government Overseas Aid Program. (n.d.). The impact of Asian financial crisis on the health sector in Thailand. Retrieved from http://www.ausaid.gov.au/ publications/ pdf/health_thailand.pdf/Beeson, M.K., & Islam, I. (2005). Neo-liberalism and East Asia: Resisting the Washington Consensus. The Journal of Development Studies, 41 (2), 183-196.Blomqvist, P. (2004). The choice revolution: Privatization of Swedish welfare services in the 1990s. Social Policy & Administration, 38 (2), 139-155. Blouin, C., Drager, N., & Smith, R.(Ed.). (2006). International trade in health services and the GATS: current issues and debates. Washington, DC: The World Bank.Casas J.A., Dachs, J.N.W., & Bambas A. (2001). Health disparities in Latin America and the Caribbean: The role of social and economic determinants. In Pan American Health Organization, Equity and health: Views from the Pan American Sanitary Bureau (pp.22-49). Washington D.C.: Pan American Health Organization. Harrison, G. (2005). Economic faith, social project and a misreading of African society: The travails of neoliberalism in Africa. Third World Quarterly, 26 (8), 1303-1320.

Thammarat Marohabutr

189

Harryono, M., et al. (2006). Thailand medical tourism cluster. (Macroeconomic of Competitiveness). Harvard Business School. May, 6. Harvey, D. (2005). A brief history of neoliberalism. Oxford: Oxford University Press.Hormedes, N., & Ugalde, A. (2005). Why neoliberal health reforms have failed in Latin America. Health Policy, 71, 83-96.Kihika, M. (2009). Development or underdevelopment: The case of non-governmental organizations in neoliberal sub-Saharan Africa. Journal of Alternative Perspectives in the Social Sciences, 1 (3), 783-795.Krongkaew, M., Chamnivickorn, S., & Nitithanprapas, I. (2006). Economic growth, employment, and poverty reduction linkages: The case of Thailand (Issues in Employment and Poverty Discussion Paper 20). January.Makinen, M., et al. (2000). Inequalities in health care use and expenditures: Empirical data from eight developing countries and countries in transition. Bulletin of the World Health Organization, 78 (1), 55-65. McGregor, Sue L.T. (2001). Neoliberalism and health care. International Journal ofConsumer, 25 (2), 82-89.Medical Registration Division, Department of Health Service Support. http://www.mrd.go.th/mrd#/ Munck, R. (2003). Neoliberalism, necessitarianism and alternatives in Latin America: There is no alternative (TINA)?. Third World Quarterly, 24 (3), 495-511. Nittayaramphong, S. & Pannarunothai, S. (1997). Thailand at the crossroad: Challenges for health care reform. Bangkok: Ministry of Public Health.Nittayaramphong, S. & Tangcharoensathien, V. (1994). Thailand – private health care out of control. Health Policy and Planning, 9, 31-40.Overbeek, H. (Ed.). (1993). Restructuring hegemony in the global political economy: The rise of transnational neo-liberalism in the 1980s. London: Routledge.

Thailand’s Private Health Care before the 2000s

190

Pagaiya, N., & Noree, T. (2009). Thailand’s health workforce: A review of challenges and experiences. Health, Nutrition and Population Discussion Paper. November. Washington, DC: The World Bank.Pannarunothai, S. (1996). Public and private mix in health care: Case of Thailand. Proceeding from Health Care Planning and Development Conference. Kuala Lumpur: Friedrich Naumann and Malaysia Institute of Economic Research. Pannarunothai, S. & Mills, A. (1997). The poor pay more: Health-related inequity in Thailand. Social Science and Medicine, 44, 1781-1790.Ramesh, M., & Asher, M.G. (2000). Welfare capitalism in Southeast Asia: Social security, health and education policies. London: Palgrave Macmillan. Thorsen, D.E., & Lie, A. (2010). The neoliberal challenge: What is neoliberalism?. Contemporary Readings in Law and Social Justice, 2 (2), 188-214.WHO. (2005). Action on the social determinants of health: Learning from previous experiences. A background paper prepared for the Commission on Social Determinants of Health, March 2005.World Bank Atlas, 1996. Washington, DC.Yap, J., et al. (2011). Private healthcare providers: The prognosis for growth. Singapore: Deloitte Southeast Asia.

Thammarat Marohabutr

191

Book review: Public Administration: 25 years of Analysis and Debate Edited by R.A.W RHODESPrinted Blackwell Publishing .2011ISBN: 978-1-4443-3216-2

วชรพล ศภจกรวฒนา*

ไดรบบทความเมอ 12 มนาคม 2555; ตอบรบเมอ 26 เมษายน 2555

หากกลาวถงวารสารทางวชาการดานรฐประศาสนศาสตร และการ

บรหารรฐกจ ทเปนทรจกและมชอเสยงอยางยาวนาน นกรฐประศาสนศาสตร

หลายๆทานคงนกถงวารสาร Public Administration Review หรอ (PAR)

ของประเทศสหรฐอเมรกา ทมการตพมพตอเนองควบคกบพฒนาการทาง

รฐประศาสนศาสตรกระแสหลกของโลกเสมอมา แตในความเปนจรงแลว จะ

พบวาไมไดมเพยงแตวารสาร PAR เทานนทเปนวารสารทไดสรางองคความร

และชวยแสวงหาทศทางใหม ทางดานการบรหารรฐกจและรฐประศาสนศาสตร

ของโลก1 วารสาร Public Administration on International Quarterly

ของประเทศองกฤษ เปนหนงในวารสารทมความสาคญในการตพมพงาน

เขยนทสรางพฒนาองคความร การวพากษองคความรกระแสหลกทางดาน

รฐประศาสนศาสตร ตงแตปค.ศ. 1923 หลายบทความทไดรบการตพมพใน

วารสารดงกลาว กลายเปนแนวคดแนวปฏบตทนกรฐประศาสนศาสตรทงโลก

รจก ในปจจบน เชน แนวคดเรอง Public Management, Network Govern-

ance, Policy Network รวมไปถงเรอง Multi-Organization เพอเปนการทบทวน

ตอยอดในการมองภาพรฐประศาสนศาสตรของยโรปตอไปในอนาคต R.A.W.

* อาจารยประจาภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 1 Bowornwathana, Bidhya, “Minnowbrook IV in 2028: From American Minnowbrook to Global Minnowbrook,” Public Administration Review, 70 (December 2010), pp .65.

วารสารสงคมศาสตร ปท 8 ฉบบท 1 (ม.ค.-ม.ย. 2555) หนา 191-209.

192

Rhodes ในฐานะบรรณาธการ และผเตบโตมาพรอมกบวารสาร Rhodes ได

เกดแนวคดรเรมในการรวบรวมบทความทมความสาคญในการศกษาทางดาน

รฐประศาสนศาสตรในรอบ 25 ป ขนมาเปนหนงสอชอ Public Administration:

25 years of Analysis and Debate

หนงสอเลมนเปนหนงสอททาการรวบรวมบทความทเคยไดรบการต

พมพในวารสาร Public Administration on International Quarterly ในรอบ

25 ป เพอใหไดบทความทปราศจากอคตของบรรณาธการ และเปนบทความท

สาคญและมอทธพลตอวงการรฐประศาสนศาสตรอยางแทจรง และครบทกมต

ในการศกษา R.A.W Rhodes ไดกาหนดกฎเกณฑในการเลอกบทความจาก

2 เกณฑ ดงนคอ หนง บทความทงหมดตองเปนบทความทผใชอางองในทาง

วชาการเปน จานวนมาก ในรอบ 25 ป โดยใชดชนการอางองป ค.ศ. 2000 เปน

เกณฑ สอง ใชการวเคราะหเชงเนอหาจากบทความในวารสาร จากการวเคราะห

พบวาเนอหาในวารสารแบงเปน สามสวน คอ สวนทวาดวยทฤษฎ สวนทเปน

กรณศกษาเปรยบเทยบในประเทศตางๆ (European Forum) และสวนทเปน

องคความรเกยวกบการจดการภาครฐและแนวทางการปฏบตในเชงทฤษฎ เพอ

ใหไดมมมองทครบถวนไมเอนเอยงไปทางใดทางหนง Rhodes จงแบงหนงสอ

เปนสามสวนตามแนวทางของวารสารดวย คอ สวนทวาดวยการศกษาทฤษฎ

สวนทวาดวยการศกษาเปรยบเทยบ และสวนทวาดวยการจดการภาครฐ ทงน

บทความทไดรบการตพมพในแตละสวน กใชเกณฑจากจานวนดชนในการ

อางองสงสด เชนกน จงไดมาซงบทความสาคญดงกลาว ภายในหนงสอเลมน

ประกอบไปดวยบทความ 13 บท โดยไดมการนาเสนอแบงเปน 4 สวน คอ

สวนทหนง บทนา ประกอบดวยบทความแรกของ Rhodes เรอง

“Yesterday When I Was Young” ในฐานะบรรณาธการ ในบทนเขาได ฉาย

ภาพรวมของหนงสอ โดยเรมตงแตการอธบายทมาของการพฒนาการของ

วารสาร Public Administration on International Quarterly จากจดเรมตน

จนถงปจจบน โดยแสดงการเปลยนแปลงทสาคญ ภาพสะทอนของบทความ

ทตพมพในวารสารตอองคความรทางดานรฐประศาสนศาสตรขององกฤษและ

ยโรป เกณฑของการคดเลอกบทความซงเปนทมาของหนงสอรวมบทความ

วชรพล ศภจกรวฒนา

193

และมมมองเชงวพากษทสาคญดานรฐประศาสนศาสตรของยโรปทมตอ

รฐประศาสนศาสตรกระแสหลก

สาระสาคญของบทความ เรอง “Yesterday When I Was Young” ของ

Rhodes เรมตนดวยการชใหเหนพฒนาการของวารสาร Public Administra-

tion on International Quarterly จากเรมตนทเปนเพยงวารสารของสถาบน

รฐประศาสนศาสตร (Royal Institute of Public Administration) ชอวา The

Journal of Public Administration ทตพมพเฉพาะผลวจยโครงการพฒนา

ระบบราชการขององกฤษ (The New Whitehall Series) และกรณศกษาเฉพาะ

พนท สการเปลยนแปลง เปนวารสารระดบนานาชาตภายใตการผลกดนของนก

วชาการอยาง Christopher Polite และคณะ ทรวมกนสรางและวางมาตรฐาน

ทางวชาการใหกบวารสารเชน ระบบ “double blind refereeing” “theme

issues” ประกอบกบการแพรกระจายของกระแสในการประยกตใชการจดการ

ภาครฐขององกฤษในประเทศเครอสหราชอาณาจกรและยโรปจงสงผลให

วารสารเตบโตอยางรวดเรว กาวสการเปนวารสารทางวชาการทสมบรณ

ปจจยสาคญทสงผลตอการเปลยนแปลงจากวารสารของนกปฏบต

สการเปนวารสารทางวชาการทเนนทฤษฎอยางจรงจงในระดบนานาชาตนน

Rhodes อธบายวา เปนผลมาจาก หนง ความเปนมออาชพทมากขนของนก

ปฎบตทมองวาความสาเรจในการทางานอยบนพนฐานทางทฤษฎ สอง การ

ทาใหเปนระบบบรษทของหนวยงานภาครฐ มหาวทยาลยในองกฤษ ทพนกงาน

ททางานอยหนวยงานตองวดผลดวยตวชวดตางๆ ทาใหบคลากรทงหนวยงาน

ของรฐและนกวชาการในมหาวทยาลยตองถกบงคบใหตพมพงานวชาการทาง

รฐประศาสนศาสตรเพอใหผานตวชวด สาม การทาใหเปนระบบตลาด วารสาร

สวนใหญนาระบบวดผลวารสารผานคา impact factor มาใช สงผลใหทก

วารสารพยายามทาใหวารสารของตวเองมคา impact factor มากทสด เพราะ

คาดงกลาวชใหเหนความนาเชอถอและลาดบของวารสารในทางวชาการ (วด

จากการอางองงานวชาการทตพมพวารสารนน ฯลฯ) ทกวารสารจงมกลยทธ

การพยายามทาใหบทความทางวชาการในวารสารของตนเองมผอางองมาก

ทสด โดยการพยายามสรางและผลตงานในเชงทฤษฎใหมาก รวมไปถงการ

บทปรทศนหนงสอ

194

สรางเครอขายทางวชาการใหมากทสดดวย ฯลฯ ส ความเปนนานาชาตมาก

ขน ตงแต คศ. 1986 วารสารเรมรบบทความตพมพจากประเทศตางๆ ในยโรป

มากขน เพราะผลพวงดานกระจายความรดานการจดการภาครฐ และการ

จดการภาครฐแนวใหมขององกฤษสประเทศตางๆ ทาใหนกวชาการทางดาน

รฐประศาสนศาสตรในยโรป ไดนาแนวทางการใชทฤษฎทางการบรหารภาครฐ

แนวใหมไปตอยอด กอใหเกดทฤษฎ ทสามารถประยกตใชในประเทศของตนเอง

และสรางทฤษฎใหมๆได หา การกาวสระบบดจตอล ทาใหกระบวนการจดทา

วารสารสามารถทาไดรวดเรวขน ทงกระบวนการเผยแพร การสรางมาตรฐาน

ในการตรวจสอบ และตอบรบบทความของกองบรรณาธการ เปนตน

เนอหาในสวนทสองของหนงสอ เปนสวนทจะนาใหเขาไปทราบถง

แนวคด ทฤษฎทางรฐประศาสนศาสตรสาคญทเกดขนจากการพฒนา และตอ

ยอดองคความรการบรหารรฐกจในภาคพนยโรปและองกฤษ ดงนนเนอหาของ

บทความทงหมดทอยในสวนนเกยวของกบการทบทวนทฤษฎ รวมไปถงการ

วพากษองคความรพนฐานทสาคญทางดานรฐประศาสนศาสตร ทงกระแสหลก

และกระแสรองไปดวยกนเรมจากเชน (บทท 2) บทความของ Colin Hay ในเรอง

“Theory, Stylize Heuristic or Self –Fulfilling Prophecy? The Status of Ra-

tional Choice Theory in Public Administration” ทกลาวถงสถานะของทฤษฎ

ทางเลอกแบบมเหตผล ทไดความนยมเปนอยางมากในสหรฐอเมรกา ทฤษฎน

ถกนามาใชในทางรฐประศาสนศาสตร รฐศาสตร และการศกษาทางการเมอง2

ในทางกลบกน ทฤษฎดงกลาวกลบไมไดรบความนยมในองกฤษกบประเทศใน

กลมยโรป ดวยเหตน Hay จงไดพยายามชใหเหนความหมาย และขอบกพรอง

ของทฤษฎทางเลอกแบบมเหตผล รวมไปถงฐานคตสาคญททาใหทฤษฎนไมได

รบความนยมและไมคอยไดรบการตอยอด Hay เหนวาทฤษฎทางเลอกแบบม

เหตผล มจดบกพรองสาคญคอมองวาการแสดงออกพฤตกรรมของนกการเมอง

2 มสาระสาคญ คอพยายามอธบายพฤตกรรมการแสดงออกของตวแสดงทางการเมอง และการเลอกของนกการเมองและขาราชการ วาเลอกบนพนฐานของอรรถประโยชนสงสดเสมอ

วชรพล ศภจกรวฒนา

195

ขาราชการ ฯลฯ มแรงจงใจคอแคอรรถประโยชน และประโยชนสงสด เทานน

งานวจยรวมไปถง การศกษาสวนใหญจงออกมาในแงของการบรรยายความ

เทานน แนนอนวาการศกษาในลกษณะดงกลาว ทาใหสามารถเกดความเขาใจ

ในพฤตกรรมในสถานการณไดเปนอยางด แตในทางกลบกนจะพบวาแนวคด

ทฤษฎนน (ทฤษฎทางเลอกแบบมเหตผล) ไมไดพยายามสรางแนวทางในการ

เปลยนแปลงหรอการปฏบต ทเปนผลจากพฤตกรรมดงกลาวเลย เพอใหเกดการ

พฒนา ทฤษฎทางเลอกแบบมเหตผล ทฤษฎนควรทาหนาทสาคญอกประการ

หนงคอการกระตนใหเกดกลยทธในการปรบปรงแกไขในผลทจะเกดขนดวย

ในบทตอมาเปนบทความเรอง “The Governance Narrative : Key

Finding and Lessons From The ESRC’ s Whitehall Program” ทเขยนโดย

R.A.W Rhodes บทความนเปนความทไดมาจากการสงเคราะหผลการวจย โดย

ไดทาการรวบรวมผลจากการวจยเรองการบรหาร การจดการภาครฐในประเทศ

องกฤษ (ESRC’ s Whitehall programs) ถง 23 โครงการยอย Rhodes พยายาม

ชลกษณะทเปลยนแปลงไปของการบรหารจดการภาครฐ อนเปนผลมาจากผล

กระทบของสภาพแวดลอมใหม ทาใหรฐตองเปลยนบทบาทของจากการ

เปนรฐทเนนการปกครองสการเปนรฐทมงเนนการบรหารจดการ ไมเนนเรอง

การควบคม การใชอานาจทนอยลงของนกบรหารภาครฐ การเปลยนแปลง

กฎหมาย การเปลยนแปลงบทบาทของรฐจากการเปนผจดหา กระจายการ

ใหบรการทงหมด มาเปนการทใหการตลาดเปนตวนา ความไมไววางใจของ

การใหบรการของรฐตอประชาชนผรบบรการ ฯลฯ ผลจากการเปลยนแปลง

สงผลกระทบใหรฐจาตองมการปรบตวทกดานทงกระบวนการทางานและ

การใหบรการ เหนไดจากการทรฐเรมใหสมปทานและมอบหมายงานใหกบ

หนวยงานอนๆ ทสามารถบรหารจดการไดดกวารฐ รฐเรมดาเนนการแสวงหา

พนธมตรเพอแสวงหาทนและทรพยากรในการดาเนนงานภาครฐ ฯลฯ ผลจาก

การเปลยนแปลงดงกลาว Rhodes มองวาเปนหนงในปรากฏการณของภาค

ราชการทตองปรบบทบาทการทางาน การบรหารงานใหเปนแบบ “network

governance” คอ การบรหารการจดการแบบเครอขายเนนในเรองการกระจาย

อานาจในการบรหารจดการใหตลาดเปนกลไกสาคญในการขบเคลอนการให

บทปรทศนหนงสอ

196

บรการภาครฐ ภาครฐมหนาทในการบรหารควบคมเครอขาย และการมอบ

หมายการดาเนนการทงหมดผานตวแทน เปนตน ซง Rhodes มองวา ลกษณะ

ดงกลาว ถอเปน “คลนลกทหนง” หรอยคแรกทางการบรหารจดการภาครฐทเนน

เรองของเครอขายการดาเนนงาน พนธมตร การควบคมการกระจายอานาจ ผาน

องคการทไมใชรฐ3 ฯลฯ บทความนยงถอเปนจดเรมตนของการพฒนาทฤษฎ

Wave of Governance4 ของ R.A.W Rhodesดวย

องคความรเรอง Multi-Organizational Partnership ในภาครฐนนเกด

ขนมาภายหลงองคความรเรอง Network Governance ไมนานนก คาสองคา

น สรางความสบสนใหกบนกวชาการทางรฐประศาสนศาสตรในยคนนเสมอ

คาถามทตามมาคอ ทงสองคามความสมพนธกนอยางไร และเชอมโยงกบ

การบรหารจดการภาครฐในมตใดบาง เพอใหเหนความแตกตางทชดเจนขน

บทความเรอง “The Dynamics of Multi-Organizational Partnerships: An

Analysis of Changing Modes of Governance” ของ Vivien Lowndes และ

Chris Skelcher ไดทาการทบทวนและสารวจองคความรเรอง Multi-Organi-

zational Partnership (ประกอบกบกรณศกษาจรง) ตงแตสงททาใหเกดขนของ

แนวคด Multi-Organizational Partnerships ไดทาเปรยบเทยบความเชอมโยง

แนวคดทสาคญในการเปลยนแปลงของการบรหารจดการภาครฐ จนสามารถ

ระบลกษณะขนตอน วธการสราง และพฒนาองคการ Multi-Organizational

Partnership ได ซงเปนไปตามลาดบดงน คอ หนง กระบวนการกอนการสราง

partnership สอง กระบวนการสราง partnership และการสรางความแขงแกรง

สาม กระบวนการสงมอบบรการของ partnership และสดทายคอกระบวนการ

สนสดของ partnership ในสวนทายของบทความ Vivien Lowndes และ Chris

Skelcher กลาววา Multi-Organizational Partnerships เปนหนงในแนวคดท

พยายามระบถงโครงสรางองคการอยางเปนรปธรรม ในยค network govern-

3 Rhodes แบงยคการศกษาเรองการบรหารจดการภาครฐเปน 3 ยค คอ Network Governance, Meta- Governance และ Decentred Governance4 อานเพมเตมไดท R.A.W. Rhodes, “Understanding Governance: Ten Year On,”Organization Studies, 28 (August 2007), pp. 1243 -1264.

วชรพล ศภจกรวฒนา

197

ance เทานน นกวชาการสวนใหญมกจะสบสนและมองวาเปนเรองเดยวกน

แททจรงทงสองแนวคดมจดเนนการศกษาทแตกตางกนอยางชดเจน แนวคด

เรอง Multi-Organizational Partnerships เปนการศกษาในระดบองคการ สวน

แนวคดเรอง network governance เปนการศกษาการเปลยนแปลงภาพรวม

ของการบรหารจดการทเนนศกษาบรบทสงแวดลอมทางการบรหารดวย องค

ความรเรองทงสองเปรยบเสมอนเหรยญทมสองหนาทขาดอนใดอนหนงไมได

การศกษาของ Vivien Lowndes และ Chris Skelcher ยงใหขอเสนอตอไปวา

องคการแบบ partnership จะกลายเปนหนงในสถาบนสาคญในการจดการ

ภาครฐในอนาคต เพราะองคการแบบ partnership ใชกลไกตลาดในการขบ

เคลอน ไมมสายการบงคบบญชา เนนความเชยวชาญ เนนการระดมทรพยากร

จงสามารถแกปญหาไดดกวาองคการในอดต

บทความเรอง “Accountability: An Ever-Expanding Concept? โดย

Richard Mulgan หากจดกลมอาจจะจดอยในกลมองคความร ระดบดงเดม

(classic) ทนกรฐประศาสนศาสตรตองทราบ ผเขยนไดทบทวนองคความร

เกยวกบ accountability หรอ “ความรบผดชอบ” ทมการหยบยกมาใชทงดาน

รฐศาสตรและการบรหารจดการภาครฐเปนอยางมาก แตขาดความเขาใจอยาง

ลกซง ในบทความไดนาเสนอความหมายของความรบผดชอบอยางเปนระบบ

โดยไดแสดงใหเหนความแตกตางระหวางทคาทมกจะใชควบคกบ ความรบผด

ชอบ และคาทมความสมพนธกบความรบผดชอบในแงมมตาง เชน หนาทความ

รบผดชอบ (responsibility) ความรบผดภายใน (internality accountability)

ความสมพนธระหวางความรบผดชอบและการควบคม (control) ความรบผด

ชอบและการตอบสนอง (responsiveness) ทายสดคอคาวาความรบผดชอบ

กบคาวาการสานเสวนา (dialogue) บทความนไดใหความเขาใจอยางลกซง

กบคาวาความรบผดชอบหลายประการ เชน ความแตกตางระหวางความรบ

ผดชอบกบหนาทรบผดชอบ โดยหนาทรบผดชอบเปนเรองภายนอก ควบคม

จากสถาบนและวธปฏบต สวนความรบผดชอบเปนเรองภายในควบคมจาก

บรรทดฐาน คานยมขององคการ เปนตน ความรบผดชอบยงสามารถแบง

เปนความรบผดชอบทางวชาชพ (professional accountability) และความรบ

บทปรทศนหนงสอ

198

ผดชอบตอบคคล (personal accountability) แมทงสองคาจะมความหมาย

แคความรบผดทมขอบเขตตอการรบผดทางการกระทาเพยงอยางเดยว แต

ในฐานะผปฏบตงานภาครฐ จาตองยดถอเปนแกนสาคญในการปฏบตงาน

สาธารณะ เพราะความรบผดชอบขางตนถอเปนรากฐานตอการสรางความ

รบผดชอบในระดบสถาบน ในสวนของความรบผดชอบกบการสานเสวนา

นน มความสมพนธในมตตางๆดงนคอ ภาครฐหรอหนวยงานรฐ ในระบบ

ประชาธปไตย ตองมหนาทสาคญในการกระตนใหเกดการสานเสวนาอยาง

กวางขวางจากทกภาคสวน เพราะถอวา การสานเสวนานนถอเปนจดเรมตน

สาคญในการกอใหเกดความรบผดชอบ ทงความรบผดภายนอก และความ

รบผดชอบภายใน รวมไปถงการชวยตรวจสอบความรบผดชอบตอสถาบนตอ

ตางๆ ในระบบประชาธปไตย บทความนจงถอเปนบทความพนฐานสาคญชวย

สรางความรพนฐาน ตอเรองความรบผดชอบแกนกรฐประศาสนศาสตรทจะใช

ในการอางองในงานวชาการไดเปนอยางด

สวนทสามของหนงสอเปนสวนทสาคญตอการสรางพนฐานใหเกด

ความเขาใจในระบบการบรหารรฐกจของประเทศองกฤษและยโรป รวมไปถง

เพอจะไดทราบถงปญหาตอการนาแนวคดรฐประศาสนศาสตร ไปใชจรงใน

การบรหาร Rhodes ในฐานะบรรณาธการ จงเลอกบทความทเปนการศกษา

ในเชงเปรยบเทยบ หรอรฐประศาสนศาสตรเปรยบเทยบ5 มานาเสนอทงหมด

ซงประกอบดวยบทความสาคญ 4 เรอง ไดแก

บทความแรกของ Patrick Weller เรอง “Cabinet Government: An

Elusive Ideal ?” บทความน เรมจากขอสงสยของ Weller วา ลกษณะการ

ตดสนใจแบบคณะรฐมนตรดงเดมขององกฤษ ทคณะรฐมนตรมสวนชวยตดสน

นโยบายทสาคญ ของนายกรฐมนตร ยงดารงอยหรอไม ? หรอหายไปพรอมกบ

ระบบรฐสภาทมนายกรฐมนตรทเขมแขง ในการศกษา Weller ไดเลอกประเทศ

ทมระบบปกครองเหมอนกนคอ กลมประเทศเวสมนสเตอร (Westminster

5 เปนการศกษาเกยวกบการนาแนวคดทางรฐประศาสนศาสตร ทนาไปใชปฏบตจรงในประเทศตางๆ ทมบรบท สงแวดลอม ระบบราชการ การเมอง และสงคม แตกตางกน มาเปรยบเทยบกน เพอระบถง ตวแปรและปจจยความแตกตาง เพอนาไปสการพฒนารปแบบทเหมาะสม

วชรพล ศภจกรวฒนา

199

System) เชน องกฤษ แคนาดา ออสเตรเลย ฯลฯ เขาไดศกษาทบทวนบทบาท

หนาทของคณะรฐมนตรประเทศตางๆ ในสประเดน (ผานทางขอบญญตและ

กฎหมายตางๆ) คอ หนง บทบาทคณะรฐมนตรในฐานะทมหนาท ผรบผดชอบ

ตามทฤษฎประชาธปไตย ยงปรากฏหรอไม? (แนวทางกฎหมาย) สอง บทบาท

ของคณะรฐมนตรในฐานะทเปนผปฏบตงานในสถาบน ตามกฎระเบยบ ยง

มหนาทสาคญในกระบวนการตางๆ หรอไม? (แนวทางการบรหารงานรฐกจ)

สาม บทบาทของคณะรฐมนตรในฐานะของการเปนผตดสนใจนโยบายและ

ใหคาปรกษาใหขอมลทสาคญ แกนายกฯ ยงมอยหรอไม? (แนวทางนโยบาย

สาธารณะ) ส บทบาทคณะรฐมนตรในฐานะทเปนฐานทางการเมอง การ

ประสานผลประโยชนทางการเมอง นายกฯหรอพรรคการเมองยงตองพงพง

ฐานคณะรฐมนตรหรอไม อยางไร? (แนวทางรฐศาสตร) จากการศกษา พบวา

บทบาทของการตดสนใจแบบคณะรฐมนตรยงดารงอยในทกบทบาท และในทก

กระบวนการ ทงในการชวยสนบสนนทงในฐานะฐานคะแนนเสยงทสาคญ และ

การแกไขความขดแยงรฐสภา (เพยงแคลดบทบาทความเปนทางการลง และไป

อยเบองหลงในการใหปรกษาเทานน) การทคณะรฐมนตรดเหมอนวามการลด

บทบาทในฐานะทปรกษาไปอาจเปน เพราะเหตผลขอจากดทางกฎหมาย และ

บคลกภาพความเขมแขงของผนาทางการเมองในยคนนๆ เทานน

บทความตอมาของ Fritz Scharf ไดสะทอนภาพของหลมพรางของ

การตดสนใจรวมกนของสหภาพยโรปในการกาหนดนโยบายผานบทความเรอง

“The Joint-decision Trap: Lesson from German Federalism and Euro-

pean Integration” โดยในบทความไดนาเสนอแนวคด Politikverflechtung (ท

เขาสงเคราะหมาจากการศกษาเปรยบเทยบ จากแนวคดเรองสาธารณรฐ และ

การศกษารปแบบตดสนใจของรฐบาลในประเทศเยอรมนตะวนตก) ทมอทธพล

ในการใชมาเปนแนวทางการกาหนดนโยบายของสหภาพยโรป Fritz Scharf

ชใหเหนวา ในการตดสนใจนโยบายของทงสหพนธรฐเยอรมนและ สหภาพ

ยโรป จะพบวารฐบาลกลาง (รวมไปถงองคการระหวางรฐ) นนจะมสวนสาคญ

ในการเขาไปมอทธพลในการตดสนใจนโยบาย ผานรปแบบตางๆ เชนการ

กาหนดเงอนไข อางผลประโยชนของนานาชาต การลงมตแยง ฯลฯ จนกอให

บทปรทศนหนงสอ

200

6 Fritz Scharf เรยกลกษณะดงกลาววาเปน “The Joint-decision Trap”

วชรพล ศภจกรวฒนา

เกดนโยบายอกหนงชดทเปน “suboptimal policy” นโยบายยอยทเหมาะสม

เสมอ ลกษณะนทาใหเกดภาวะบดเบยวในกระบวนการตดสนใจนโยบาย และ

การพฒนาทลาชาของสหภาพยโรป (ในขณะนน) ดงนนหากจะใหสหภาพยโรป

สามารถทางานไดอยางเตมศกยภาพตองหลกพนจากภาวการณขางตน6 โดย

ตองวางโครงสรางทเปนระบอบประชาธปไตยทเกดขนจากตนเองอยางแทจรง

บทความเรอง “Managing Networks in The Public Sector: A

Theoretical Study of Management Strategies in Policy Network” โดย

Erik-Hans Klijn, Joop Koppenjan and Katrien Termeer เปนหนงในจดเรม

ตนสาคญในการสรางองคความรเรอง “Network Policy” (เครอขายนโยบาย)

แนวคดและทฤษฎดงกลาว ไดคนพบผานการศกษา จากนโยบายการพนฟทพก

อาศยในเมอง Groningen ประเทศเนเธอรแลนด (ภายหลงสงครามโลกครงท

สอง) เรมตนบทความ Erik-Hans Klijn และคณะ พยายามอธบายถงความ

หมายของเครอขายนโยบายวาเปนวธการแกไขปญหาสาธารณะโดยใชเครอ

ขายการทางาน โดยภาครฐมหนาทในการขบเคลอนกลไกภาคสวนตางๆ เปนวธ

สาคญทจะชวยเพมขดความสามารถของภาครฐในการจดการปญหา และเขา

ถงปญหาสาคญ ดงนน จงหลกเลยงไมไดทจะมทกภาคสวนทมาเกยวของ โดย

เฉพาะผกาหนดนโยบายจาตองใหทกฝายเหนประโยชนการรวมมอในเครอขาย

นโยบายดวย การเขาใจและรจกใชกลยทธจากกระบวนการแบบ policy games

จะทาใหทกฝายเหนความสาคญ (ประโยชนรวมกน) และเตมใจเขารวมในเครอ

ขายนโยบาย ในสวนทายของบทความเพอเปนขอแนะนาตอการการจดการ

เครอขายทด รวมไปถงเพอเปนประโยชนในการประเมนระบบการจดการแบบ

เครอขายวาด และเหมาะสมหรอไม หรอมโอกาสลมเหลวอยางไร Erik-Hans

Klijn และคณะ ไดนาบทเรยนจากนโยบายพนฟทพกอาศยมา สรางตวชวด และ

ไดกาหนดลกษณะการจดการเครอขายทดและประสบความสาเรจ 6 ประการ

ไดแก หนงเครอขายนนตองสามารถบรหารนโยบายโดยตองประนประนอม

ผลประโยชนไดเปนอยางดทกฝายตองไดผลประโยชน สอง เครอขาย

201

ตองรจกการกระตนตวแสดงและทรพยากร ดงดดและสรางแรงจงในการลงทน

สาม เครอขายนนตองลดตนทนในการทางานรวมกน ไมพยายามใหเกดความ

ขดแยง สรางความโปรงใสใหเกดขน ส เครอขายนนตองสามารถเชอมโยงตว

แสดงในเครอขายไดดวยความผกพนทางใจ หา เครอขายนนตองมระบบการ

จดการและบรหารการเมองและผมอานาจอยางเหมาะสม หก เครอขายตอง

มชองทางในการแสดงออกใหกบทกฝายและมชองทางในการตอบสนองท

เพยงพอ เปนตน

บทความนเปนบทสดทายของการศกษารฐประศาสนศาสตรในเชง

เปรยบเทยบทชดเจนอกหนงบท (บทท 9) เรอง“Territorial Administration

and Political Control Decentralization in France” Jean-Claude Thoenig

ผเขยนไดนาประสบการณจากการปฎรประบบการกระจายอานาจ และบทเรยน

ของการบรหารทองถนของกระทรวงการบรหารทองท ชวงป คศ.1990-2000

ในฝรงเศสมาเปนตวแบบสาคญในการกระจายอานาจใหกบประเทศอนๆ

บทความไดนาเสนอลกษณะเดนของการกระจายอานาจในฝรงเศส ทมกจะ

มจดเนนในการทาใหองคการในระดบทองถนตองพงพงกบองคการสวนกลาง

โดยผานเครองมอทสาคญ เชน การกาหนดมาตรฐานการทางานจากสวนกลาง

การสรางรปแบบความไดเปรยบของแตละทองถนใหมความแตกตางกนทงใน

เชงงบประมาณ และการเขาครอบงาจากนกการเมองทองถน รวมไปถงการ

พยายามเขาควบคมทองถนผานกลไกแฝงในรปแบบองคการอสระประเภท

ตางๆ และการสรางใหการเมองระดบกลางมความเขมแขงกวาการเมองระดบ

ทองถน ลกษณะดงกลาวสงผลใหประเทศฝรงเศสยงมลกษณะทเปนรฐทม

การรวมศนยสวนกลางคอนขางมาก (ลกษณะคลายรงผง มการรวมอานาจทง

ทางการเมองและทางกฎหมาย) กอใหเกดการทางานทขามสายงานในทกระดบ

ขององคการปกครองสวนทองถน แมจะมการปฏรป และประกาศเปนนโยบาย

หาเสยงอยางจรงจงมาตลอด 20 ป Jean-Claude Thoenig มองวาสาเหต

สาคญ ททาใหประเทศฝรงเศส การกระจายอานาจลาชาเปนเพราะนกการเมอง

รวมไปถงประธานาธบด7 ตองการรกษาฐานคะแนนเสยงหรอควบคมอานาจ

7 ในประเทศฝรงเศส ประธานาธบดนายกรฐมนตร จะมฐานทางการเมองเดยวกบนายกเทศมนตร ผวาราชการจงหวด ฯลฯ ดงนนจะเหนวาตาแหนงเหลานจะเชอมโยงกบตาแหนงระดบชาตดวย

บทปรทศนหนงสอ

202

ทางการเมองผานกลไกการกระจายอานาจแฝงตางๆ ใหไดนนเอง

สวนทส เปนสวนสดทายของหนงสอเลมน Rhodes ไดออกแบบใหสวน

นเปนสวนทรวบรวมบทความทเปนองคความรทเกยวของกบการจดการภาครฐ

ซงมจดกาเนดในประเทศองกฤษ และขยายไปยงประเทศในกลมเวสมนสเตอร

จนปจจบนกระทบตอแนวคดและแนวทางการปฏรประบบราชการเกอบทก

สวนของโลก บทความแรกท Rhodes เลอกนาเสนอในสวนนคอบทความเรอง

“Public Management For All Season” ของ Christopher Hood เปนบทความ

สาคญทไดฉายภาพใหโลกนรจกคาวาการจดการภาครฐแนวใหม “New Public

Management” Hood ไดอธบายถงจดเรมตนทสาคญของการเกดขนของการ

จดการภาครฐแนวใหม8 ทเปนผลพวงมาจากการทรฐตองการลดขนาดของ

ตนเองลง การเขาสระบบตลาด การนา เทคโนโลยใหมๆ มาใชในภาครฐ จน

กอใหเกดแนวคดการจดการภาครฐแนวใหม ทมหลกการสาหรบการจดการ

ภาครฐแนวใหมทสาคญรวมกน 7 ประการ คอ หนง รฐตองมเนนความเปนมอ

อาชพในการบรหารราชการ สอง การทางานทกอยางของราชการตองมตวชวด

ความสาเรจทชดเจน สาม รฐตองใหความสาคญกบผลผลตทจะไดรบ ส รฐตอง

กระจายงานบางอยางใหเอกชนทา หา รฐตองสงเสรมใหมการแขงขนกนในภาค

รฐ หก รฐตองนาหลกการของการจดการภาคธรกจเขามาประยกต สดทายคอ

รฐตองใชทรพยากรอยางรคณคาและประหยด ซงแนวคดเหลานไดรบอทธพล

สาคญจากการรวมตวของเศรษฐศาสตรเชงสถาบนใหม ทเนนในเรองการสราง

ทางเลอกใหกบผรบบรการ กบแนวคดเรองของการจดการนยม แนวคดเรอง

ของการจดการภาครฐแนวใหมหาใชแนวคดทปราศจากขอบกพรอง แนวคด

นไดรบการวพากษและตงคาถาม ในหลายเรอง เชน การจดการภาครฐแนว

ใหมเปนเพยงการเลอกใชคาใหมหรอไม (สาระยงเหมอนเดม) หรอการนา

แนวคดจดการภาคแนวใหมมาใชเปนขออางในการลดคณภาพการบรการภาค

รฐหรอไม (เพราะเนนเรองการประหยด ดงนนจะทาอยางไรใหมทงคณภาพ

8 Christopher Hood ไดประมวลจากผลของโครงการวจยในประเทศกลม OECD เกยวกบการปรบปรงระบบราชการ

วชรพล ศภจกรวฒนา

203

9 อานเพมเตมไดจาก Agranoff and Macguire Agranoff, R. and M.McGuire, Collaborative Public Management: New Strategies for Local Government (Washington, D.C.: Georgetown University Press, 2003). และงานเขยนของ O’ Leary, R. and L.Bingham, The Collaborative Public Manager (Washington, D.C.: Georgetown University Press, 2009).

ในการใหบรการและประหยดไปดวย) หรอคาถามทวาการจดการภาครฐแนว

ใหมมความเปนสากลหรอไม มปจจยใดเปนตวกาหนด เปนตน สวนทายของ

บทความ Hood นาเสนอคานยมทสาคญในการบรหาร 3 แบบ (ทตองคานง

ถงหากนาแนวคดเรองการจดการภาครฐแนวใหมไปใช) คอ คานยมแบบ

ซกมา (Sigma-Type Values) ทเนนความประหยดและตรงตามวตถประสงค

(Lean & Purposeful Values) คานยมแบบเทตา (Theta-Type Values) ทเนน

ความซอสตยและความยตธรรม (Honest & Fair) และคานยมแบบแลมดา

(Lambda-Type Values) ทเนนคงทนและการฟนตวเรว (Robust & Resilient

Values) ในแตละรฐจะมหรอยดถอคานยมทแตกตางกนตามสดสวน จงจาเปน

อยางยงทนกรฐประศาสนศาสตรตองทราบกอนนาหลกการขางตนนาไปใช

เสมอ

หากกลาวถงความรเรอง Network Governance และเรองของ Col-

laborative Governance ในยคแรกๆ การศกษาสวนมากมกจะจากดอยในเรอง

การศกษาภาพกวาง การศกษาโครงสราง การศกษาในระดบบคคลในองคการ

(แบบเครอขาย) แทบจะไมมนกวชาการเขามาศกษา บทความเรอง “The

Competent Boundary Spanner” ของ Paul Williams เปนบทความแรกๆท

ศกษา และจดประกายใหมนกวชาการทางรฐประศาสนศาสตรในฝงอเมรกา

เชน Agranoff and Macguire, O’Leary and L.B.Bingham9 มาสนใจศกษา

เรองของรปแบบ และสมรรถนะของผบรหาร ผจดการเครอขายมากขน สาระ

สาคญของบทความ เรมตนดวยคาถามทวาภายใตการเปลยนแปลงของหนวย

งานภาครฐทมลกษณะองคการทเปลยนแปลงไป (เปนองคการแบบหลงสมย

ใหม) การครอบงาของระบบการบรหารจดการแบบเครอขาย ความสมพนธของ

องคการทเปลยนแปลงไป กลายเปนองคการททางานแบบยดหยน มปฏสมพนธ

การตดตอสอสารกบองคการในรปแบบอนมากขน (Inter-Organization) จาก

บทปรทศนหนงสอ

204

ปรากฏการณดงกลาว ผจดการเครอขาย (Boundary spanner) จาเปนตองม

คณลกษณะและทกษะหนาทอยางไรทจะทาใหการบรหารงานนนประสบความ

สาเรจ Williams ไดทาการวจยเชงสารวจและสมภาษณเจาะลกในประเทศ

องกฤษ และเวลส พบวา ลกษณะสาคญทผจดการเครอขายตองมคอ หนง

ศกยภาพในการรกษาความสมพนธเครอขายใหยงยน รจกสรางความสมพนธ

ทดกบตวแสดงในเครอขายและนอกเครอขาย สอง ศกยภาพในการทางานกบ

องคการทไมมโครงสรางไมมสายการบงคบบญชา สามารถตดสนใจภายใต

ภาวะสงแวดลอมทมการเปลยนแปลงไปในเครอขายทหลากหลาย ตลอดจน

ตองสามารถเปนผเจรจาหรอตอรองผลประโยชนในเครอขายได สาม ศกยภาพ

ทสามารถแสดงบทบาท “policy entrepreneur” ผประกอบการนโยบาย ท

สามารถเชอมโยงปญหาไปสผลลพธทตองการ โดยความสามารถในการระดม

ทรพยากร และคนหาวธการไปสเปาประสงคทตองการขององคการได สดทาย

ทจะตองมคอ ตองมความเขาใจในกระบวนการบรหารในทกกระบวนการ

รจกรบผดชอบในการตดสนใจ รบผดชอบตอการทางานตวแสดงในเครอขาย

ตางๆ พรอมทงตองยดถอจรยธรรมในการใหบรการประชาชน (public service

ethos) เปนสาคญ ผลจากการศกษาดงกลาวไดสงผลกระทบตอการศกษา

รฐประศาสนศาสตร ในองกฤษ และประเทศในเครอสหราชอาณาจกรเปนอยาง

มาก จนภาคราชการ และภาคเอกชน หลายสวน ไดนาผลการศกษาดงกลาว

มาประยกตใชเปนแนวทางการคดเลอกบคลากร การพฒนาบคคล ในชวงการ

เจรญเตบโตของแนวคดเรอง network governance

นบเปนเวลาถงสองทศวรรษแลวทเราคนชนกบคาวา “การเนนการให

บรการประชาชน” ประชาชนเปน “ลกคา” ของภาครฐ จนคาดงกลาว กลายเปน

หนงในจดเนนสาคญในการปฏบตงานของระบบราชการ หรอการจดการภาค

รฐ เสมอมา John Stewart and Michael Clarke ทงสองเปนหนงในผบกเบก

เรองการใชแนวคด “การมงเนนในการใหบรการประชาชน” (Public-Service

Orientation) ในยคแรกๆ บทความเรอง “Public-Service Orientation: Issue

and Dilemmas” (บทท 12) เปนเสมอนคมอสาคญททาใหหนวยงานภาครฐใน

ประเทศองกฤษขณะนน หนกลบมามองวธการบรหารจดการ และการบรการ

วชรพล ศภจกรวฒนา

205

ภาครฐในมมมองใหม (บทความดงนปนหนงในเอกสารฝกอบรมของหนวย

งานสวนทองถนขององกฤษ ชวงปค.ศ. 1990) John Stewart and Michael

Clarke พยายามนาเสนอ ปรชญา และวธการของระบบราชการ หรอหนวย

งานภาครฐ ทจะกาวสการเปนหนวยงานทมงเนนการบรการสาธารณะ รวมไป

ถงขอวตกกงวลจากการเปนหนวยงานทเนนการบรการสาธารณะ โดยมสาระ

สาคญลาดบแรกคอ หนวยงานภาครฐและผมบทบาทหนาทตองเขาใจปรชญา

ของการบรการทมงเนนสาธารณะกอนวาหมายถง ใหบรการกบประชาชนทม

คณภาพ ทวถงใกลชด ไมเลอกปฏบต โดยการบรการดงกลาวตองตรงกบความ

ตองการของประชาชนมากทสด ลาดบตอมาเพอใหเกดผลของการบรการ ตอง

ปรบปรงระบบคดและวธการทางานตองเขาใจความตองการของสาธารณะหรอ

ประชาชน โดยสรางกลวธเขาใจประชาชนโดยวธการตางๆ เชน การฝกอบรม

บคลากรใหมแนวคดเชงบวกตอการบรการสาธารณะ (และตองใหความรแก

บคลากรในเรองทสาคญตอการวเคราะหตองการของประชาชน) การเปดโอกาส

ใหประชาชนมารวมออกแบบกระบวนการทางานการบรการสาธารณะ (ตงแต

การวางแผนจนถงขนตอนการประเมน) การสรางชองทางใหประชาชนสามารถ

แสดงออกซงขอรองเรยนทมตอการใหบรการของรฐ (ออกแบบใหมชองทางมาก

ขน และเขาถงงาย) รวมไปถงการใหโอกาสกบประชาชนในการเขารวมกาหนด

นโยบายของหนวยงานราชการ ในการบรการสาธารณะ เปนตน ลาดบสดทาย

เพอใหการบรการทมงเนนสาธารณะเกดสมฤทธผล หนวยงานภาครฐและผ

บรหารหนวยงายจาเปนตองขามผานภาวะทางสองแพรงการบรการสาธารณะ

ไปใหได เพราะการปรบเปลยนบทบาทวธคดของระบบราชการและผบรหาร

ตอ การเปนหนวยงานทมงเนนการบรการสาธารณะและประชาชน หนวยงาน

และบคคลในองคการเหลานตองทมเท และสญเสยผลประโยชนสวนตวและ

องคการไป เพอแลกกบการใหบรการประชาชนและสาธารณะนนเอง

ปดทายดวยบทความเรอง “Portrait of a Profession Revisited”

ของ Baron Wilson of Dinton ทผเขยนมประสบการณตรงตอการบรหาร

ราชการองกฤษอยางยาวนานในฐานะขาราชการตงแตระดบลางจนมตาแหนง

เลขาธการสานกงานขาราชการพลเรอนขององกฤษ ในบทความ ผเขยนไดนา

บทปรทศนหนงสอ

206

เสนอถงบทบาทของขาราชการในฐานะ “ผรองรบการเปลยนแปลง” (a shock

absorber) ทางการเมอง ทมหนาทในการตอบสนองตอการเปลยนแปลงไปของ

ระบบการเมอง สภาพแวดลอมทางการเมอง รวมไปถงนกการเมอง (ในประเทศ

องกฤษ) ในฐานะทขาราชการ สามารถเปนทงปรกษาทางวชาการ ผใหขอมล

ทสาคญ นกปฎบตทเชยวชาญได บทบาทเหลานถอเปนปจจยสาคญทชวยสง

เสรมทาใหความสาเรจของนกการเมองในฐานะผควบคมการบรหารราชการ

ไดมาทกยคทกสมย ภาวะทตองทางานรวมกนอยางใกลชดระหวางนกการ

เมองกบขาราชการประจา เปนทงปจจยทางบวกและลบตอตวขาราชการและ

ระบบราชการ เชน อาจทาใหขาราชการสบสนกบการทาหนาขาราชการ กบ

หนาทนกการเมองได ขาราชการหลายคนตกสวงวนทางการเมอง เขาสงกด

พรรคแบบนามธรรม (เลอกขางเลอกสชดเจน) โดยมไดนกถงวานกการเมอง

หรอ พรรคการเมองนนตองมการหมนเวยนจากการเลอกตง ผลกคอ ทาให

ระบบราชการตองมเปลยนแปลงตาแหนงตางๆ ของขาราชการอยเสมอ ขาด

ความตอเนองในการทางาน Baron Wilson of Dinton เสนอวา เพอรกษา

สถานะของขาราชการ จาเปนอยางยงทขาราชการตองรจกรกษาความเปน

กลางทางการเมอง รกษากฎหมายขอบงคบของหนวยงานอยางเครงครด ยดกฎ

ในการปฏบตงานของขาราชการ (Civil Service Code) ในทกกระบวนการ รวม

ไปถงตองมกลไกสาคญทางกฎหมายในการปกปองการทางานของขาราชการ

อนจะเปนการสงเสรมความเปนมออาชพในการทางาน และพรอมรบกบการ

เปลยนแปลงทงระบบการเมอง และการปฏรปภาครฐทจะเกดขนอนาคต

ความสงทาย กลาวโดยสรป แมวาหนงสอเลมนเปนหนงสอทม

ขนาดไมใหญนก แตเนอหาบทความในหนงสอเตมไปดวยองคความรทเปน

รากฐานสาคญในสรางความเขาใจ และเปดโลกทศนเกยวกบองคความร

รฐประศาสนศาสตรในประเทศองกฤษและยโรปแทบจะครบถวนในทกมตทง

ทางดานทฤษฎ ททาใหเหนจดเรมตนและพนฐานการพฒนาทฤษฎทสาคญ

เชน บทความของ Rhodes ทนาไปสการสรางทฤษฎ Wave of Governance

ทางดานการศกษาเปรยบเทยบ (รฐประศาสนศาสตรเปรยบเทยบ) ททาให

เหนการประยกตใชแนวคดทางรฐประศาสนศาสตรของประเทศตางๆ เพอนา

วชรพล ศภจกรวฒนา

207

ไปสการแกปญหาทแทจรง เชน บทความของ Jean-Claude Thoenig ททาการ

ศกษาการกระจายอานาจในฝรงเศส และพบวาการกระจายอานาจของฝรงเศส

นน แฝงดวยการควบคมอานาจทางการเมอง ขอคนพบนสามารถเปนบทเรยน

ในการกระจายอานาจใหกบประเทศอน ทางดานการจดการภาครฐ ททาให

เหนถงรากฐานทางทฤษฎ และองคความรทางการจดการภาครฐทเกดขนใน

ประเทศองกฤษ และสงผลกระทบตอการระบบการบรหารราชการไปทวโลก

ดงเชน บทความของ Christopher Hood ททาใหเขาใจถงทมาและแนวคด

องคประกอบของการจดการภาครฐแนวใหมอยางชดเจนขน นนคอประโยชน

ทางตรงทไดจากการอานหนงสอเลมน

สาหรบผลทางออมทชดเจนอกประการหนงทไดคอ หนงสอเลม

นช วยเปนการกระตนใหเรามองรฐประศาสนศาสตรในภมภาคอนนอก

เหนอจากอเมรกา จากบทความในหนงสอทาใหเราตองยอมรบวาปจจบน

องคความรทางดานรฐประศาสนศาสตรขององกฤษและยโรปกาวไปอยาง

รวดเรวและมการสะสมองคความรอยางเปนระบบมากขนในชวง 10-15 ป

ทผานมา ทฤษฎรฐประศาสนศาสตรแบบอเมรกานนไมไดเปนเพยงกระแส

เดยวในการศกษาแลว ในประเทศองกฤษ ประเทศกลมยโรป แนวทางการ

ศกษารฐประศาสนศาสตรของอเมรกาถกวพากษวจารณวามขอบกพรอง

มากมาย เปนตนวา ทฤษฎนนคดคนในบรบทสงคมอเมรกากเหมาะทจะใช

ในอเมรกา ทฤษฎรฐประศาสนศาสตรสวนใหญคดเงอนไขพฤตกรรมทางการ

เมองภายใตรฐธรรมนญของอเมรกาฯลฯ ผลจากขอบกพรองดงกลาวเปน

เสมอนตวเรงใหประเทศองกฤษ และประเทศในกลมยโรปยงตองพฒนาองค

ความรรฐประศาสนศาสตรทเฉพาะเจาะจงสามารถอธบาย และประยกต

ใชไดกบบรบทของประเทศของตวเองใหมากขน10 ดวยพนฐานทางระบบ

การศกษา คณภาพของนกวชาการ แรงกดดนทางการเมอง และความมงมน

ของประชาชนในการเปลยนแปลงระบบราชการ ทาใหองคความรทางดาน

10 Sharman, J.C. and P.Weller, “Where is The Quality? Political Science Scholarship in Australia,” Australian Political Science, 88 (April 2009), pp. 597.

บทปรทศนหนงสอ

208

รฐประศาสนศาสตรของประเทศองกฤษ และประเทศในกลมยโรป นนสามารถ

เจรญเตบโต และผลดอกออกผลอยางรวดเรว จนกลายเปนแนวคดหลกในการ

ปฏรประบบราชการเกอบทกประเทศทวโลก แนวคดการจดการภาครฐแนวใหม

(New Public Management) ทเกดขนในองกฤษถอเปนหนงแนวคดทเปนผล

สาเรจของการพฒนาองคความรทเกดจากประเทศหรอบรบทของตวเอง รวม

ไปถงแนวคดเรองการบรหารจดการแบบเครอขาย (network governance) ท

เกดขนในประเทศเนเธอรแลนดทปจจบนนกวชาการรฐประศาสนศาสตรแบบ

อเมรกนไดนาไปตอยอดทางความคดคนทฤษฎใหมเพมเตม หรอจะเปนแนวคด

ทกาลงพฒนาและกอรปเปนสานก เชน แนวคดทางรฐประศาสนศาสตรของ

สานก droit adminstratif ประเทศฝรงเศส และแนวคดทางรฐประศาสนศาสตร

สานก rechtsstaat ของประเทศเยอรมน11 สงเหลานลวนแลวแตเปนผลพวง

ของการเปลยนแปลงองคความรทางรฐประศาสนศาสตรทปจจบนยงกาวไป

อยางตอเนอง ไมไดจากดอยในเฉพาะองกฤษ หรอยโรป หากแตพฒนาการ

ดงกลาวยงกาวเขาไปเอเชย และทวปออสเตรเลย ฯลฯ อกดวย12 การผลบาน

ขององคความรทางรฐประศาสนศาสตรทกาลงเกดขนทวทกมมโลก ในฐานะ

นกรฐประศาสนศาสตรหรอแมแตผทสนใจการเปลยนแปลงนจะมองวาเปน

โอกาสสาคญทจะทาใหทานรจกรฐประศาสนศาสตรในประเทศอนๆ มาก

ขนหรอไมอยางไร คงขนอยกบทานแลววาจะเลอกอยกบแนวคดหลกแบบ

เดม หรอตองการเปดโลกทศนสการศกษารฐประศาสนศาสตรทมองคความร

แบบนานาชาตและหลากหลายขน หนงสอเลมนคงเปนแคสวนหนงในการจด

ประกายในการทเปดประตสการศกษาองคความรรฐประศาสนศาสตรทกาลง

เพมขนอยางมากมายมหาศาลตอไป

11 Rhodes, R.A.W., “Yesterday When I was young,” in Rhodes, R.A.W., ed., Public Administration 25 years of Analysis and Debate (MA, USA: Blackwell, 2011), pp.11-12.12 อางแลว., Bowornwathana.2010, pp. 65

วชรพล ศภจกรวฒนา

209

บรรณานกรม

Agranoff and Macguire Agranoff, R. and M.McGuire, Collaborative

Public Management: New Strategies for Local Government

(Washington, D.C.:Georgetown University Press, 2003).

Bowornwathana, Bidhya., “Minnowbrook IV in 2028: From

American Minnowbrook to Global Minnowbrook,”

Public Administration Review, 70 (December 2010),

pp. 64-68.

O’ Leary, R. and L.Bingham, The Collaborative Public Manager

(Washington, D.C.: Georgetown University Press, 2009).

Rhodes, R.A.W. “Understanding Governance: Ten Year On,”

Organization Studies, 28 (August 2007), pp. 1243 -1264.

Rhodes, R.A.W., “Yesterday When I was young,” in Rhodes,

R.A.W., ed., Public Administration 25 years of Analysis

and Debate (MA, USA: Blackwell, 2011), pp. 11-14.

Sharman, J.C. and P.Weller, “Where is The Quality? Political

Science Scholarship in Australia,” Australian Political

Science, 88(April 2009), pp. 597.

บทปรทศนหนงสอ

210

พมพท: ดาวเงนการพมพ 225/16 ถนนบรมไตรโลกนารถ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 โทรศพท. 055-219786 โทรสาร. 055-219646