Αρχιμανδρίτης Εφραίμ Γ Τριανταφυλλόπουλος

Ιεροκήρυξ Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης

Εντεταλμένος επί θεμάτων αιρέσεων

Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

ΒΑΣΗ ΤΟΥ

ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟΥ

ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

Σιάτιστα 2005

Το παρόν πόνημα

αφιερώνεται στη σεβαστή μητέρα μου

Δέσποινα Γ Τριανταφυλλοπούλου

ISBN 960-92464-2-7

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Στην παρούσα μελέτη επικαλούμενοι τις ευλογίες

και τις προσευχές του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου

μας κκ Αντωνίου και παρrsquo όλες τις πνευματικές μας

ελλείψεις θα προσπαθήσουμε νrsquo αποδείξουμε

μελετώντας την αίρεση και τους αιρετικούς από

ψυχοπνευματικής απόψεως ότι απαραίτητο εφόδιο στον

αγώνα μας εναντίον των αιρέσεων ndashμαζί φυσικά με τα

υλικοτεχνικά μέσα που προσφέρει η εποχή μας- είναι η

αδιάλειπτη προσευχή Η Ορθόδοξη εκκλησία μας στη

βάση της είναι ασκητική Πάγιο δε και απλανές

συμπέρασμα της μακραίωνης παραδόσεώς μας είναι ότι

η δουλειά η πνευματική μέσα μας η μυστική εργασία

αποτελεί την καλύτερη εργασία εντός του πλησίον-

εικόνος Θεού άρα και του οποιουδήποτε αιρετικού

αθέου αλλοθρήσκου κλπ

Ο λόγος του Κυρίου διά στόματος του αποστόλου

Παύλου laquoδεῖ γὰρ καὶ αἱρέσεις ἐν ὑμῖν εἶναι ἵνα οἱ δόκιμοι

φανεροὶ γένωνται ἐν ὑμῖνraquo1 μας προτρέπει σε μια

δοκιμασία πίστεως και βιωμάτων στην συνάντησή μας

με την αίρεση αλλά και σε χαρά ανείπωτη πνευματική

και αγαλλίαση κατά την υποδοχή εκείνων που

επιστρέφουν

1 Α΄κορ 1112

Περιεχόμενα

Προλεγόμεναhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3

1 Η Αίρεση ως πνευματική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip5

2 Η Αίρεση ως ψυχική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 12

3 Η νοερά προσευχή ως ψυχοπνευματική ανακαίνισηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22

4 Αίρεση και κοσμικό πνεύμα εναντίον της νοεράς προσευχήςhelliphelliphellip 32

5 Η ιεραποστολική τακτική των Πατέρωνhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40

6 Σύγχρονα αιρετικά βιώματαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45

1 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Ο γέρων Ιωσήφ ο σπηλαιώτης στις περίφημες

επιστολές του με ανάγλυφο τρόπο μας δίνει την

διαδικασία γένεσης των πλανών και των αιρέσεων

Αναφέρει συγκεκριμένα στην ΛΣΤ΄ επιστολή του

laquohellipείναι μία πηγή που αναβλύζει νερό στο

ακροθαλάσσι Εξαίφνης γίνεται τρικυμία και βγαίνει η

θάλασσα και θολούται με θαλάσσιον ύδωρ η μικρά

μας πηγή Έλα τώρα εσύ όσον ευφυής και αν είσαι να

καθαρίσεις το νερό της θαλάσσης από το νερό της

πηγής Το όμοιον γίνεται εις τον νουν

Οι δαίμονες είναι πνεύματα Λοιπόν συγγενεύουν

και αφομοιούνται με το ιδικόν μας πνεύμα τον νουν

Ο δε νους ως τροφοδότης της ψυχής που είναι ndash

καθότι αυτός φέρει πάσαν νοεράς κινήσεως όψιν και

νόησιν εις την καρδίαν το διυλίζει και το δίδει προς

την διάνοιαν- ο νους λοιπόν απατάται κατά το

παράδειγμα της πηγής Ήγουν κλεψιμαίω τω τρόπω

το ακάθαρτον πνεύμα θολώνει τον νουν και αυτός το

δίδει προς την καρδίαν όπως είναι κατά συνήθειαν Αν

η καρδία δεν είναι καθαρά σκοτεινώς το δίδει εις την

διάνοιαν Και σκοτίζεται και τότε αμαυρούται η ψυχή

Και έκτοτε αντί θεωρίας δέχεται διαρκώς φαντασίες

Και με αυτόν τον τρόπον εβγήκαν όλες οι πλάνες και

έγιναν αιρέσειςraquo2

2 Γέροντος Ιωσήφ Έκφρασις μοναχικής εμπειρίας σελ 214-215 εκδ ΙΜ οσ Φιλοθέου Αγ Όρος εκδ

Δ΄ 1992

Άπαξ και πλανηθεί ο νους είναι πολύ δύσκολο να

επιστρέψει Ο διάβολος κραταιώς τον κατέχει Η

πλάνη του νου είναι φοβερή και δυσνόητη Αλλού ο

γέρων Ιωσήφ υπογραμμίζει laquoεκείνος που θα πιασθεί

εις την πλάνην επειδή εάν υπακούσει εις άλλον είναι

κίνδυνος να απαλλαγεί επrsquo αυτήν να τον χάσει ο

πονηρός διrsquo αυτό τον καταπείθει να μη πιστεύει

άλλον κανέναν να μη υπακούει εις άλλον ποτέ αλλά

στο εξής να δέχεται μόνο τους ιδίους λογισμούς να

πιστεύει εις μόνην την ιδικήν του διάκρισιν Εις αυτό

το αταπείνωτον φρόνημα εμφωλεύει ο πολύς εκείνος

εγωισμός η εωσφορική υπερηφάνεια των αιρετικών

όλων των πλανεμένων που δεν θέλουν να

επιστρέψουνraquo3

Ο άθεος ο αιρετικός κάθε πλανημένος είναι πολύ

δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να έρθει σε συναίσθηση

της καταστάσεώς του πράγμα που προϋποθέτει

μετάνοια Δύσκολο να πιστέψει ότι βρίσκεται στην

πλάνη ότι αυτό που πιστεύει δεν αντιπροσωπεύει την

αλήθεια αλλά το ψεύδος Αντιθέτως ο αμαρτωλός

έχει πάντοτε την ευκαιρία να σωθεί

Άποψις σύγχρονου γέροντος laquoΑν έχουμε από τη

μια μεριά χίλιους πλανεμένους κι από την άλλη

χίλιους βαριά αμαρτωλούς οι εννιακόσιοι ενενήντα

εννιά από τους αμαρτωλούς θα σωθούν εκτός από

έναν αμετανόητο ενώ από τους πλανεμένους ζήτημα

είναι ένας νrsquo αλλάξει Κι αυτό γιατί ένας πλανεμένος

3 Οπ επιστ ΛΣΤ΄ σ 216

δεν αλλάζει εύκολα είναι γλυκό χάπι η πλάνη Ο

αμαρτωλός μπορεί με ένα laquoήμαρτονraquo να σωθεί όπως ο

ληστής πάνω στο σταυρό Μrsquo έναν αιρετικό

πλανεμένο όμως τα πράγματα είναι πάρα πολύ

δύσκολα Η ασθένειά του είναι βαριά σαν μία

καλπάζουσα λευχαιμία είναι οίηση δηλαδή αίσθηση

διαφοράς απrsquo τους άλλους

Ακόμη και η φιλομάθεια που τους διακρίνει είναι

νοθευμένη Όλες οι αρετές νοθεύονται η ταπείνωση

με την ταπεινοσχημία η σιωπή με την ασκητοφάνεια

η αγάπη με τη σάρκα η προσευχή με την επίδειξη τα

δάκρυα γίνονται αυτοσκοπός η πίστη με την αίρεση

κλπ

Η φιλομάθεια μεταφράζεται σε ηδονή από το

διάβασμα η οποία είναι δεμένη με το ότι laquoκάτι είμαιraquo

Η ηδονή αυτή περνάει και στο σώμα το οποίο

τραντάζεται ολόκληρο μέσα σε μία δίνη

αυταρέσκειας Μέθη από τη γνώση Η ηδονή αυτή

αποτελεί πάθος ψυχικό το οποίο καταλαμβάνει την

ψυχή μονοειδώς επιδρώντας στο σώμα Έτσι γίνεται η

παρερμηνεία των Ευαγγελικών και Πατερικών

κειμένων εφrsquo όσον τη μέθη της γνώσεως εκλαμβάνω

ως θεολογική αποκάλυψη

Τα όσα ωραία και υψηλά θεολογικά λέγονται στην

Αγ Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων πολλοί

των εντρυφούντων σrsquo αυτά ενώ τα συλλαμβάνουν τα

κατανοούν και τα χορταίνουν τρόπον τινά δυστυχώς

τα οικειοποιούνται κατόπιν ως δικά τους γεννήματα

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Το παρόν πόνημα

αφιερώνεται στη σεβαστή μητέρα μου

Δέσποινα Γ Τριανταφυλλοπούλου

ISBN 960-92464-2-7

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Στην παρούσα μελέτη επικαλούμενοι τις ευλογίες

και τις προσευχές του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου

μας κκ Αντωνίου και παρrsquo όλες τις πνευματικές μας

ελλείψεις θα προσπαθήσουμε νrsquo αποδείξουμε

μελετώντας την αίρεση και τους αιρετικούς από

ψυχοπνευματικής απόψεως ότι απαραίτητο εφόδιο στον

αγώνα μας εναντίον των αιρέσεων ndashμαζί φυσικά με τα

υλικοτεχνικά μέσα που προσφέρει η εποχή μας- είναι η

αδιάλειπτη προσευχή Η Ορθόδοξη εκκλησία μας στη

βάση της είναι ασκητική Πάγιο δε και απλανές

συμπέρασμα της μακραίωνης παραδόσεώς μας είναι ότι

η δουλειά η πνευματική μέσα μας η μυστική εργασία

αποτελεί την καλύτερη εργασία εντός του πλησίον-

εικόνος Θεού άρα και του οποιουδήποτε αιρετικού

αθέου αλλοθρήσκου κλπ

Ο λόγος του Κυρίου διά στόματος του αποστόλου

Παύλου laquoδεῖ γὰρ καὶ αἱρέσεις ἐν ὑμῖν εἶναι ἵνα οἱ δόκιμοι

φανεροὶ γένωνται ἐν ὑμῖνraquo1 μας προτρέπει σε μια

δοκιμασία πίστεως και βιωμάτων στην συνάντησή μας

με την αίρεση αλλά και σε χαρά ανείπωτη πνευματική

και αγαλλίαση κατά την υποδοχή εκείνων που

επιστρέφουν

1 Α΄κορ 1112

Περιεχόμενα

Προλεγόμεναhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3

1 Η Αίρεση ως πνευματική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip5

2 Η Αίρεση ως ψυχική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 12

3 Η νοερά προσευχή ως ψυχοπνευματική ανακαίνισηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22

4 Αίρεση και κοσμικό πνεύμα εναντίον της νοεράς προσευχήςhelliphelliphellip 32

5 Η ιεραποστολική τακτική των Πατέρωνhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40

6 Σύγχρονα αιρετικά βιώματαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45

1 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Ο γέρων Ιωσήφ ο σπηλαιώτης στις περίφημες

επιστολές του με ανάγλυφο τρόπο μας δίνει την

διαδικασία γένεσης των πλανών και των αιρέσεων

Αναφέρει συγκεκριμένα στην ΛΣΤ΄ επιστολή του

laquohellipείναι μία πηγή που αναβλύζει νερό στο

ακροθαλάσσι Εξαίφνης γίνεται τρικυμία και βγαίνει η

θάλασσα και θολούται με θαλάσσιον ύδωρ η μικρά

μας πηγή Έλα τώρα εσύ όσον ευφυής και αν είσαι να

καθαρίσεις το νερό της θαλάσσης από το νερό της

πηγής Το όμοιον γίνεται εις τον νουν

Οι δαίμονες είναι πνεύματα Λοιπόν συγγενεύουν

και αφομοιούνται με το ιδικόν μας πνεύμα τον νουν

Ο δε νους ως τροφοδότης της ψυχής που είναι ndash

καθότι αυτός φέρει πάσαν νοεράς κινήσεως όψιν και

νόησιν εις την καρδίαν το διυλίζει και το δίδει προς

την διάνοιαν- ο νους λοιπόν απατάται κατά το

παράδειγμα της πηγής Ήγουν κλεψιμαίω τω τρόπω

το ακάθαρτον πνεύμα θολώνει τον νουν και αυτός το

δίδει προς την καρδίαν όπως είναι κατά συνήθειαν Αν

η καρδία δεν είναι καθαρά σκοτεινώς το δίδει εις την

διάνοιαν Και σκοτίζεται και τότε αμαυρούται η ψυχή

Και έκτοτε αντί θεωρίας δέχεται διαρκώς φαντασίες

Και με αυτόν τον τρόπον εβγήκαν όλες οι πλάνες και

έγιναν αιρέσειςraquo2

2 Γέροντος Ιωσήφ Έκφρασις μοναχικής εμπειρίας σελ 214-215 εκδ ΙΜ οσ Φιλοθέου Αγ Όρος εκδ

Δ΄ 1992

Άπαξ και πλανηθεί ο νους είναι πολύ δύσκολο να

επιστρέψει Ο διάβολος κραταιώς τον κατέχει Η

πλάνη του νου είναι φοβερή και δυσνόητη Αλλού ο

γέρων Ιωσήφ υπογραμμίζει laquoεκείνος που θα πιασθεί

εις την πλάνην επειδή εάν υπακούσει εις άλλον είναι

κίνδυνος να απαλλαγεί επrsquo αυτήν να τον χάσει ο

πονηρός διrsquo αυτό τον καταπείθει να μη πιστεύει

άλλον κανέναν να μη υπακούει εις άλλον ποτέ αλλά

στο εξής να δέχεται μόνο τους ιδίους λογισμούς να

πιστεύει εις μόνην την ιδικήν του διάκρισιν Εις αυτό

το αταπείνωτον φρόνημα εμφωλεύει ο πολύς εκείνος

εγωισμός η εωσφορική υπερηφάνεια των αιρετικών

όλων των πλανεμένων που δεν θέλουν να

επιστρέψουνraquo3

Ο άθεος ο αιρετικός κάθε πλανημένος είναι πολύ

δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να έρθει σε συναίσθηση

της καταστάσεώς του πράγμα που προϋποθέτει

μετάνοια Δύσκολο να πιστέψει ότι βρίσκεται στην

πλάνη ότι αυτό που πιστεύει δεν αντιπροσωπεύει την

αλήθεια αλλά το ψεύδος Αντιθέτως ο αμαρτωλός

έχει πάντοτε την ευκαιρία να σωθεί

Άποψις σύγχρονου γέροντος laquoΑν έχουμε από τη

μια μεριά χίλιους πλανεμένους κι από την άλλη

χίλιους βαριά αμαρτωλούς οι εννιακόσιοι ενενήντα

εννιά από τους αμαρτωλούς θα σωθούν εκτός από

έναν αμετανόητο ενώ από τους πλανεμένους ζήτημα

είναι ένας νrsquo αλλάξει Κι αυτό γιατί ένας πλανεμένος

3 Οπ επιστ ΛΣΤ΄ σ 216

δεν αλλάζει εύκολα είναι γλυκό χάπι η πλάνη Ο

αμαρτωλός μπορεί με ένα laquoήμαρτονraquo να σωθεί όπως ο

ληστής πάνω στο σταυρό Μrsquo έναν αιρετικό

πλανεμένο όμως τα πράγματα είναι πάρα πολύ

δύσκολα Η ασθένειά του είναι βαριά σαν μία

καλπάζουσα λευχαιμία είναι οίηση δηλαδή αίσθηση

διαφοράς απrsquo τους άλλους

Ακόμη και η φιλομάθεια που τους διακρίνει είναι

νοθευμένη Όλες οι αρετές νοθεύονται η ταπείνωση

με την ταπεινοσχημία η σιωπή με την ασκητοφάνεια

η αγάπη με τη σάρκα η προσευχή με την επίδειξη τα

δάκρυα γίνονται αυτοσκοπός η πίστη με την αίρεση

κλπ

Η φιλομάθεια μεταφράζεται σε ηδονή από το

διάβασμα η οποία είναι δεμένη με το ότι laquoκάτι είμαιraquo

Η ηδονή αυτή περνάει και στο σώμα το οποίο

τραντάζεται ολόκληρο μέσα σε μία δίνη

αυταρέσκειας Μέθη από τη γνώση Η ηδονή αυτή

αποτελεί πάθος ψυχικό το οποίο καταλαμβάνει την

ψυχή μονοειδώς επιδρώντας στο σώμα Έτσι γίνεται η

παρερμηνεία των Ευαγγελικών και Πατερικών

κειμένων εφrsquo όσον τη μέθη της γνώσεως εκλαμβάνω

ως θεολογική αποκάλυψη

Τα όσα ωραία και υψηλά θεολογικά λέγονται στην

Αγ Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων πολλοί

των εντρυφούντων σrsquo αυτά ενώ τα συλλαμβάνουν τα

κατανοούν και τα χορταίνουν τρόπον τινά δυστυχώς

τα οικειοποιούνται κατόπιν ως δικά τους γεννήματα

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Στην παρούσα μελέτη επικαλούμενοι τις ευλογίες

και τις προσευχές του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου

μας κκ Αντωνίου και παρrsquo όλες τις πνευματικές μας

ελλείψεις θα προσπαθήσουμε νrsquo αποδείξουμε

μελετώντας την αίρεση και τους αιρετικούς από

ψυχοπνευματικής απόψεως ότι απαραίτητο εφόδιο στον

αγώνα μας εναντίον των αιρέσεων ndashμαζί φυσικά με τα

υλικοτεχνικά μέσα που προσφέρει η εποχή μας- είναι η

αδιάλειπτη προσευχή Η Ορθόδοξη εκκλησία μας στη

βάση της είναι ασκητική Πάγιο δε και απλανές

συμπέρασμα της μακραίωνης παραδόσεώς μας είναι ότι

η δουλειά η πνευματική μέσα μας η μυστική εργασία

αποτελεί την καλύτερη εργασία εντός του πλησίον-

εικόνος Θεού άρα και του οποιουδήποτε αιρετικού

αθέου αλλοθρήσκου κλπ

Ο λόγος του Κυρίου διά στόματος του αποστόλου

Παύλου laquoδεῖ γὰρ καὶ αἱρέσεις ἐν ὑμῖν εἶναι ἵνα οἱ δόκιμοι

φανεροὶ γένωνται ἐν ὑμῖνraquo1 μας προτρέπει σε μια

δοκιμασία πίστεως και βιωμάτων στην συνάντησή μας

με την αίρεση αλλά και σε χαρά ανείπωτη πνευματική

και αγαλλίαση κατά την υποδοχή εκείνων που

επιστρέφουν

1 Α΄κορ 1112

Περιεχόμενα

Προλεγόμεναhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3

1 Η Αίρεση ως πνευματική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip5

2 Η Αίρεση ως ψυχική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 12

3 Η νοερά προσευχή ως ψυχοπνευματική ανακαίνισηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22

4 Αίρεση και κοσμικό πνεύμα εναντίον της νοεράς προσευχήςhelliphelliphellip 32

5 Η ιεραποστολική τακτική των Πατέρωνhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40

6 Σύγχρονα αιρετικά βιώματαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45

1 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Ο γέρων Ιωσήφ ο σπηλαιώτης στις περίφημες

επιστολές του με ανάγλυφο τρόπο μας δίνει την

διαδικασία γένεσης των πλανών και των αιρέσεων

Αναφέρει συγκεκριμένα στην ΛΣΤ΄ επιστολή του

laquohellipείναι μία πηγή που αναβλύζει νερό στο

ακροθαλάσσι Εξαίφνης γίνεται τρικυμία και βγαίνει η

θάλασσα και θολούται με θαλάσσιον ύδωρ η μικρά

μας πηγή Έλα τώρα εσύ όσον ευφυής και αν είσαι να

καθαρίσεις το νερό της θαλάσσης από το νερό της

πηγής Το όμοιον γίνεται εις τον νουν

Οι δαίμονες είναι πνεύματα Λοιπόν συγγενεύουν

και αφομοιούνται με το ιδικόν μας πνεύμα τον νουν

Ο δε νους ως τροφοδότης της ψυχής που είναι ndash

καθότι αυτός φέρει πάσαν νοεράς κινήσεως όψιν και

νόησιν εις την καρδίαν το διυλίζει και το δίδει προς

την διάνοιαν- ο νους λοιπόν απατάται κατά το

παράδειγμα της πηγής Ήγουν κλεψιμαίω τω τρόπω

το ακάθαρτον πνεύμα θολώνει τον νουν και αυτός το

δίδει προς την καρδίαν όπως είναι κατά συνήθειαν Αν

η καρδία δεν είναι καθαρά σκοτεινώς το δίδει εις την

διάνοιαν Και σκοτίζεται και τότε αμαυρούται η ψυχή

Και έκτοτε αντί θεωρίας δέχεται διαρκώς φαντασίες

Και με αυτόν τον τρόπον εβγήκαν όλες οι πλάνες και

έγιναν αιρέσειςraquo2

2 Γέροντος Ιωσήφ Έκφρασις μοναχικής εμπειρίας σελ 214-215 εκδ ΙΜ οσ Φιλοθέου Αγ Όρος εκδ

Δ΄ 1992

Άπαξ και πλανηθεί ο νους είναι πολύ δύσκολο να

επιστρέψει Ο διάβολος κραταιώς τον κατέχει Η

πλάνη του νου είναι φοβερή και δυσνόητη Αλλού ο

γέρων Ιωσήφ υπογραμμίζει laquoεκείνος που θα πιασθεί

εις την πλάνην επειδή εάν υπακούσει εις άλλον είναι

κίνδυνος να απαλλαγεί επrsquo αυτήν να τον χάσει ο

πονηρός διrsquo αυτό τον καταπείθει να μη πιστεύει

άλλον κανέναν να μη υπακούει εις άλλον ποτέ αλλά

στο εξής να δέχεται μόνο τους ιδίους λογισμούς να

πιστεύει εις μόνην την ιδικήν του διάκρισιν Εις αυτό

το αταπείνωτον φρόνημα εμφωλεύει ο πολύς εκείνος

εγωισμός η εωσφορική υπερηφάνεια των αιρετικών

όλων των πλανεμένων που δεν θέλουν να

επιστρέψουνraquo3

Ο άθεος ο αιρετικός κάθε πλανημένος είναι πολύ

δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να έρθει σε συναίσθηση

της καταστάσεώς του πράγμα που προϋποθέτει

μετάνοια Δύσκολο να πιστέψει ότι βρίσκεται στην

πλάνη ότι αυτό που πιστεύει δεν αντιπροσωπεύει την

αλήθεια αλλά το ψεύδος Αντιθέτως ο αμαρτωλός

έχει πάντοτε την ευκαιρία να σωθεί

Άποψις σύγχρονου γέροντος laquoΑν έχουμε από τη

μια μεριά χίλιους πλανεμένους κι από την άλλη

χίλιους βαριά αμαρτωλούς οι εννιακόσιοι ενενήντα

εννιά από τους αμαρτωλούς θα σωθούν εκτός από

έναν αμετανόητο ενώ από τους πλανεμένους ζήτημα

είναι ένας νrsquo αλλάξει Κι αυτό γιατί ένας πλανεμένος

3 Οπ επιστ ΛΣΤ΄ σ 216

δεν αλλάζει εύκολα είναι γλυκό χάπι η πλάνη Ο

αμαρτωλός μπορεί με ένα laquoήμαρτονraquo να σωθεί όπως ο

ληστής πάνω στο σταυρό Μrsquo έναν αιρετικό

πλανεμένο όμως τα πράγματα είναι πάρα πολύ

δύσκολα Η ασθένειά του είναι βαριά σαν μία

καλπάζουσα λευχαιμία είναι οίηση δηλαδή αίσθηση

διαφοράς απrsquo τους άλλους

Ακόμη και η φιλομάθεια που τους διακρίνει είναι

νοθευμένη Όλες οι αρετές νοθεύονται η ταπείνωση

με την ταπεινοσχημία η σιωπή με την ασκητοφάνεια

η αγάπη με τη σάρκα η προσευχή με την επίδειξη τα

δάκρυα γίνονται αυτοσκοπός η πίστη με την αίρεση

κλπ

Η φιλομάθεια μεταφράζεται σε ηδονή από το

διάβασμα η οποία είναι δεμένη με το ότι laquoκάτι είμαιraquo

Η ηδονή αυτή περνάει και στο σώμα το οποίο

τραντάζεται ολόκληρο μέσα σε μία δίνη

αυταρέσκειας Μέθη από τη γνώση Η ηδονή αυτή

αποτελεί πάθος ψυχικό το οποίο καταλαμβάνει την

ψυχή μονοειδώς επιδρώντας στο σώμα Έτσι γίνεται η

παρερμηνεία των Ευαγγελικών και Πατερικών

κειμένων εφrsquo όσον τη μέθη της γνώσεως εκλαμβάνω

ως θεολογική αποκάλυψη

Τα όσα ωραία και υψηλά θεολογικά λέγονται στην

Αγ Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων πολλοί

των εντρυφούντων σrsquo αυτά ενώ τα συλλαμβάνουν τα

κατανοούν και τα χορταίνουν τρόπον τινά δυστυχώς

τα οικειοποιούνται κατόπιν ως δικά τους γεννήματα

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Περιεχόμενα

Προλεγόμεναhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3

1 Η Αίρεση ως πνευματική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip5

2 Η Αίρεση ως ψυχική διαταραχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 12

3 Η νοερά προσευχή ως ψυχοπνευματική ανακαίνισηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22

4 Αίρεση και κοσμικό πνεύμα εναντίον της νοεράς προσευχήςhelliphelliphellip 32

5 Η ιεραποστολική τακτική των Πατέρωνhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40

6 Σύγχρονα αιρετικά βιώματαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45

1 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Ο γέρων Ιωσήφ ο σπηλαιώτης στις περίφημες

επιστολές του με ανάγλυφο τρόπο μας δίνει την

διαδικασία γένεσης των πλανών και των αιρέσεων

Αναφέρει συγκεκριμένα στην ΛΣΤ΄ επιστολή του

laquohellipείναι μία πηγή που αναβλύζει νερό στο

ακροθαλάσσι Εξαίφνης γίνεται τρικυμία και βγαίνει η

θάλασσα και θολούται με θαλάσσιον ύδωρ η μικρά

μας πηγή Έλα τώρα εσύ όσον ευφυής και αν είσαι να

καθαρίσεις το νερό της θαλάσσης από το νερό της

πηγής Το όμοιον γίνεται εις τον νουν

Οι δαίμονες είναι πνεύματα Λοιπόν συγγενεύουν

και αφομοιούνται με το ιδικόν μας πνεύμα τον νουν

Ο δε νους ως τροφοδότης της ψυχής που είναι ndash

καθότι αυτός φέρει πάσαν νοεράς κινήσεως όψιν και

νόησιν εις την καρδίαν το διυλίζει και το δίδει προς

την διάνοιαν- ο νους λοιπόν απατάται κατά το

παράδειγμα της πηγής Ήγουν κλεψιμαίω τω τρόπω

το ακάθαρτον πνεύμα θολώνει τον νουν και αυτός το

δίδει προς την καρδίαν όπως είναι κατά συνήθειαν Αν

η καρδία δεν είναι καθαρά σκοτεινώς το δίδει εις την

διάνοιαν Και σκοτίζεται και τότε αμαυρούται η ψυχή

Και έκτοτε αντί θεωρίας δέχεται διαρκώς φαντασίες

Και με αυτόν τον τρόπον εβγήκαν όλες οι πλάνες και

έγιναν αιρέσειςraquo2

2 Γέροντος Ιωσήφ Έκφρασις μοναχικής εμπειρίας σελ 214-215 εκδ ΙΜ οσ Φιλοθέου Αγ Όρος εκδ

Δ΄ 1992

Άπαξ και πλανηθεί ο νους είναι πολύ δύσκολο να

επιστρέψει Ο διάβολος κραταιώς τον κατέχει Η

πλάνη του νου είναι φοβερή και δυσνόητη Αλλού ο

γέρων Ιωσήφ υπογραμμίζει laquoεκείνος που θα πιασθεί

εις την πλάνην επειδή εάν υπακούσει εις άλλον είναι

κίνδυνος να απαλλαγεί επrsquo αυτήν να τον χάσει ο

πονηρός διrsquo αυτό τον καταπείθει να μη πιστεύει

άλλον κανέναν να μη υπακούει εις άλλον ποτέ αλλά

στο εξής να δέχεται μόνο τους ιδίους λογισμούς να

πιστεύει εις μόνην την ιδικήν του διάκρισιν Εις αυτό

το αταπείνωτον φρόνημα εμφωλεύει ο πολύς εκείνος

εγωισμός η εωσφορική υπερηφάνεια των αιρετικών

όλων των πλανεμένων που δεν θέλουν να

επιστρέψουνraquo3

Ο άθεος ο αιρετικός κάθε πλανημένος είναι πολύ

δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να έρθει σε συναίσθηση

της καταστάσεώς του πράγμα που προϋποθέτει

μετάνοια Δύσκολο να πιστέψει ότι βρίσκεται στην

πλάνη ότι αυτό που πιστεύει δεν αντιπροσωπεύει την

αλήθεια αλλά το ψεύδος Αντιθέτως ο αμαρτωλός

έχει πάντοτε την ευκαιρία να σωθεί

Άποψις σύγχρονου γέροντος laquoΑν έχουμε από τη

μια μεριά χίλιους πλανεμένους κι από την άλλη

χίλιους βαριά αμαρτωλούς οι εννιακόσιοι ενενήντα

εννιά από τους αμαρτωλούς θα σωθούν εκτός από

έναν αμετανόητο ενώ από τους πλανεμένους ζήτημα

είναι ένας νrsquo αλλάξει Κι αυτό γιατί ένας πλανεμένος

3 Οπ επιστ ΛΣΤ΄ σ 216

δεν αλλάζει εύκολα είναι γλυκό χάπι η πλάνη Ο

αμαρτωλός μπορεί με ένα laquoήμαρτονraquo να σωθεί όπως ο

ληστής πάνω στο σταυρό Μrsquo έναν αιρετικό

πλανεμένο όμως τα πράγματα είναι πάρα πολύ

δύσκολα Η ασθένειά του είναι βαριά σαν μία

καλπάζουσα λευχαιμία είναι οίηση δηλαδή αίσθηση

διαφοράς απrsquo τους άλλους

Ακόμη και η φιλομάθεια που τους διακρίνει είναι

νοθευμένη Όλες οι αρετές νοθεύονται η ταπείνωση

με την ταπεινοσχημία η σιωπή με την ασκητοφάνεια

η αγάπη με τη σάρκα η προσευχή με την επίδειξη τα

δάκρυα γίνονται αυτοσκοπός η πίστη με την αίρεση

κλπ

Η φιλομάθεια μεταφράζεται σε ηδονή από το

διάβασμα η οποία είναι δεμένη με το ότι laquoκάτι είμαιraquo

Η ηδονή αυτή περνάει και στο σώμα το οποίο

τραντάζεται ολόκληρο μέσα σε μία δίνη

αυταρέσκειας Μέθη από τη γνώση Η ηδονή αυτή

αποτελεί πάθος ψυχικό το οποίο καταλαμβάνει την

ψυχή μονοειδώς επιδρώντας στο σώμα Έτσι γίνεται η

παρερμηνεία των Ευαγγελικών και Πατερικών

κειμένων εφrsquo όσον τη μέθη της γνώσεως εκλαμβάνω

ως θεολογική αποκάλυψη

Τα όσα ωραία και υψηλά θεολογικά λέγονται στην

Αγ Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων πολλοί

των εντρυφούντων σrsquo αυτά ενώ τα συλλαμβάνουν τα

κατανοούν και τα χορταίνουν τρόπον τινά δυστυχώς

τα οικειοποιούνται κατόπιν ως δικά τους γεννήματα

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

1 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Ο γέρων Ιωσήφ ο σπηλαιώτης στις περίφημες

επιστολές του με ανάγλυφο τρόπο μας δίνει την

διαδικασία γένεσης των πλανών και των αιρέσεων

Αναφέρει συγκεκριμένα στην ΛΣΤ΄ επιστολή του

laquohellipείναι μία πηγή που αναβλύζει νερό στο

ακροθαλάσσι Εξαίφνης γίνεται τρικυμία και βγαίνει η

θάλασσα και θολούται με θαλάσσιον ύδωρ η μικρά

μας πηγή Έλα τώρα εσύ όσον ευφυής και αν είσαι να

καθαρίσεις το νερό της θαλάσσης από το νερό της

πηγής Το όμοιον γίνεται εις τον νουν

Οι δαίμονες είναι πνεύματα Λοιπόν συγγενεύουν

και αφομοιούνται με το ιδικόν μας πνεύμα τον νουν

Ο δε νους ως τροφοδότης της ψυχής που είναι ndash

καθότι αυτός φέρει πάσαν νοεράς κινήσεως όψιν και

νόησιν εις την καρδίαν το διυλίζει και το δίδει προς

την διάνοιαν- ο νους λοιπόν απατάται κατά το

παράδειγμα της πηγής Ήγουν κλεψιμαίω τω τρόπω

το ακάθαρτον πνεύμα θολώνει τον νουν και αυτός το

δίδει προς την καρδίαν όπως είναι κατά συνήθειαν Αν

η καρδία δεν είναι καθαρά σκοτεινώς το δίδει εις την

διάνοιαν Και σκοτίζεται και τότε αμαυρούται η ψυχή

Και έκτοτε αντί θεωρίας δέχεται διαρκώς φαντασίες

Και με αυτόν τον τρόπον εβγήκαν όλες οι πλάνες και

έγιναν αιρέσειςraquo2

2 Γέροντος Ιωσήφ Έκφρασις μοναχικής εμπειρίας σελ 214-215 εκδ ΙΜ οσ Φιλοθέου Αγ Όρος εκδ

Δ΄ 1992

Άπαξ και πλανηθεί ο νους είναι πολύ δύσκολο να

επιστρέψει Ο διάβολος κραταιώς τον κατέχει Η

πλάνη του νου είναι φοβερή και δυσνόητη Αλλού ο

γέρων Ιωσήφ υπογραμμίζει laquoεκείνος που θα πιασθεί

εις την πλάνην επειδή εάν υπακούσει εις άλλον είναι

κίνδυνος να απαλλαγεί επrsquo αυτήν να τον χάσει ο

πονηρός διrsquo αυτό τον καταπείθει να μη πιστεύει

άλλον κανέναν να μη υπακούει εις άλλον ποτέ αλλά

στο εξής να δέχεται μόνο τους ιδίους λογισμούς να

πιστεύει εις μόνην την ιδικήν του διάκρισιν Εις αυτό

το αταπείνωτον φρόνημα εμφωλεύει ο πολύς εκείνος

εγωισμός η εωσφορική υπερηφάνεια των αιρετικών

όλων των πλανεμένων που δεν θέλουν να

επιστρέψουνraquo3

Ο άθεος ο αιρετικός κάθε πλανημένος είναι πολύ

δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να έρθει σε συναίσθηση

της καταστάσεώς του πράγμα που προϋποθέτει

μετάνοια Δύσκολο να πιστέψει ότι βρίσκεται στην

πλάνη ότι αυτό που πιστεύει δεν αντιπροσωπεύει την

αλήθεια αλλά το ψεύδος Αντιθέτως ο αμαρτωλός

έχει πάντοτε την ευκαιρία να σωθεί

Άποψις σύγχρονου γέροντος laquoΑν έχουμε από τη

μια μεριά χίλιους πλανεμένους κι από την άλλη

χίλιους βαριά αμαρτωλούς οι εννιακόσιοι ενενήντα

εννιά από τους αμαρτωλούς θα σωθούν εκτός από

έναν αμετανόητο ενώ από τους πλανεμένους ζήτημα

είναι ένας νrsquo αλλάξει Κι αυτό γιατί ένας πλανεμένος

3 Οπ επιστ ΛΣΤ΄ σ 216

δεν αλλάζει εύκολα είναι γλυκό χάπι η πλάνη Ο

αμαρτωλός μπορεί με ένα laquoήμαρτονraquo να σωθεί όπως ο

ληστής πάνω στο σταυρό Μrsquo έναν αιρετικό

πλανεμένο όμως τα πράγματα είναι πάρα πολύ

δύσκολα Η ασθένειά του είναι βαριά σαν μία

καλπάζουσα λευχαιμία είναι οίηση δηλαδή αίσθηση

διαφοράς απrsquo τους άλλους

Ακόμη και η φιλομάθεια που τους διακρίνει είναι

νοθευμένη Όλες οι αρετές νοθεύονται η ταπείνωση

με την ταπεινοσχημία η σιωπή με την ασκητοφάνεια

η αγάπη με τη σάρκα η προσευχή με την επίδειξη τα

δάκρυα γίνονται αυτοσκοπός η πίστη με την αίρεση

κλπ

Η φιλομάθεια μεταφράζεται σε ηδονή από το

διάβασμα η οποία είναι δεμένη με το ότι laquoκάτι είμαιraquo

Η ηδονή αυτή περνάει και στο σώμα το οποίο

τραντάζεται ολόκληρο μέσα σε μία δίνη

αυταρέσκειας Μέθη από τη γνώση Η ηδονή αυτή

αποτελεί πάθος ψυχικό το οποίο καταλαμβάνει την

ψυχή μονοειδώς επιδρώντας στο σώμα Έτσι γίνεται η

παρερμηνεία των Ευαγγελικών και Πατερικών

κειμένων εφrsquo όσον τη μέθη της γνώσεως εκλαμβάνω

ως θεολογική αποκάλυψη

Τα όσα ωραία και υψηλά θεολογικά λέγονται στην

Αγ Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων πολλοί

των εντρυφούντων σrsquo αυτά ενώ τα συλλαμβάνουν τα

κατανοούν και τα χορταίνουν τρόπον τινά δυστυχώς

τα οικειοποιούνται κατόπιν ως δικά τους γεννήματα

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Άπαξ και πλανηθεί ο νους είναι πολύ δύσκολο να

επιστρέψει Ο διάβολος κραταιώς τον κατέχει Η

πλάνη του νου είναι φοβερή και δυσνόητη Αλλού ο

γέρων Ιωσήφ υπογραμμίζει laquoεκείνος που θα πιασθεί

εις την πλάνην επειδή εάν υπακούσει εις άλλον είναι

κίνδυνος να απαλλαγεί επrsquo αυτήν να τον χάσει ο

πονηρός διrsquo αυτό τον καταπείθει να μη πιστεύει

άλλον κανέναν να μη υπακούει εις άλλον ποτέ αλλά

στο εξής να δέχεται μόνο τους ιδίους λογισμούς να

πιστεύει εις μόνην την ιδικήν του διάκρισιν Εις αυτό

το αταπείνωτον φρόνημα εμφωλεύει ο πολύς εκείνος

εγωισμός η εωσφορική υπερηφάνεια των αιρετικών

όλων των πλανεμένων που δεν θέλουν να

επιστρέψουνraquo3

Ο άθεος ο αιρετικός κάθε πλανημένος είναι πολύ

δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να έρθει σε συναίσθηση

της καταστάσεώς του πράγμα που προϋποθέτει

μετάνοια Δύσκολο να πιστέψει ότι βρίσκεται στην

πλάνη ότι αυτό που πιστεύει δεν αντιπροσωπεύει την

αλήθεια αλλά το ψεύδος Αντιθέτως ο αμαρτωλός

έχει πάντοτε την ευκαιρία να σωθεί

Άποψις σύγχρονου γέροντος laquoΑν έχουμε από τη

μια μεριά χίλιους πλανεμένους κι από την άλλη

χίλιους βαριά αμαρτωλούς οι εννιακόσιοι ενενήντα

εννιά από τους αμαρτωλούς θα σωθούν εκτός από

έναν αμετανόητο ενώ από τους πλανεμένους ζήτημα

είναι ένας νrsquo αλλάξει Κι αυτό γιατί ένας πλανεμένος

3 Οπ επιστ ΛΣΤ΄ σ 216

δεν αλλάζει εύκολα είναι γλυκό χάπι η πλάνη Ο

αμαρτωλός μπορεί με ένα laquoήμαρτονraquo να σωθεί όπως ο

ληστής πάνω στο σταυρό Μrsquo έναν αιρετικό

πλανεμένο όμως τα πράγματα είναι πάρα πολύ

δύσκολα Η ασθένειά του είναι βαριά σαν μία

καλπάζουσα λευχαιμία είναι οίηση δηλαδή αίσθηση

διαφοράς απrsquo τους άλλους

Ακόμη και η φιλομάθεια που τους διακρίνει είναι

νοθευμένη Όλες οι αρετές νοθεύονται η ταπείνωση

με την ταπεινοσχημία η σιωπή με την ασκητοφάνεια

η αγάπη με τη σάρκα η προσευχή με την επίδειξη τα

δάκρυα γίνονται αυτοσκοπός η πίστη με την αίρεση

κλπ

Η φιλομάθεια μεταφράζεται σε ηδονή από το

διάβασμα η οποία είναι δεμένη με το ότι laquoκάτι είμαιraquo

Η ηδονή αυτή περνάει και στο σώμα το οποίο

τραντάζεται ολόκληρο μέσα σε μία δίνη

αυταρέσκειας Μέθη από τη γνώση Η ηδονή αυτή

αποτελεί πάθος ψυχικό το οποίο καταλαμβάνει την

ψυχή μονοειδώς επιδρώντας στο σώμα Έτσι γίνεται η

παρερμηνεία των Ευαγγελικών και Πατερικών

κειμένων εφrsquo όσον τη μέθη της γνώσεως εκλαμβάνω

ως θεολογική αποκάλυψη

Τα όσα ωραία και υψηλά θεολογικά λέγονται στην

Αγ Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων πολλοί

των εντρυφούντων σrsquo αυτά ενώ τα συλλαμβάνουν τα

κατανοούν και τα χορταίνουν τρόπον τινά δυστυχώς

τα οικειοποιούνται κατόπιν ως δικά τους γεννήματα

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

δεν αλλάζει εύκολα είναι γλυκό χάπι η πλάνη Ο

αμαρτωλός μπορεί με ένα laquoήμαρτονraquo να σωθεί όπως ο

ληστής πάνω στο σταυρό Μrsquo έναν αιρετικό

πλανεμένο όμως τα πράγματα είναι πάρα πολύ

δύσκολα Η ασθένειά του είναι βαριά σαν μία

καλπάζουσα λευχαιμία είναι οίηση δηλαδή αίσθηση

διαφοράς απrsquo τους άλλους

Ακόμη και η φιλομάθεια που τους διακρίνει είναι

νοθευμένη Όλες οι αρετές νοθεύονται η ταπείνωση

με την ταπεινοσχημία η σιωπή με την ασκητοφάνεια

η αγάπη με τη σάρκα η προσευχή με την επίδειξη τα

δάκρυα γίνονται αυτοσκοπός η πίστη με την αίρεση

κλπ

Η φιλομάθεια μεταφράζεται σε ηδονή από το

διάβασμα η οποία είναι δεμένη με το ότι laquoκάτι είμαιraquo

Η ηδονή αυτή περνάει και στο σώμα το οποίο

τραντάζεται ολόκληρο μέσα σε μία δίνη

αυταρέσκειας Μέθη από τη γνώση Η ηδονή αυτή

αποτελεί πάθος ψυχικό το οποίο καταλαμβάνει την

ψυχή μονοειδώς επιδρώντας στο σώμα Έτσι γίνεται η

παρερμηνεία των Ευαγγελικών και Πατερικών

κειμένων εφrsquo όσον τη μέθη της γνώσεως εκλαμβάνω

ως θεολογική αποκάλυψη

Τα όσα ωραία και υψηλά θεολογικά λέγονται στην

Αγ Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων πολλοί

των εντρυφούντων σrsquo αυτά ενώ τα συλλαμβάνουν τα

κατανοούν και τα χορταίνουν τρόπον τινά δυστυχώς

τα οικειοποιούνται κατόπιν ως δικά τους γεννήματα

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Η πνευματική όμως αυτή οικειοποίηση από το νου ο

οποίος είναι ήδη σκοτισμένος από τα πάθη της

κενοδοξίας και της οιήσεως γεννά τους καρπούς της

κακοδοξίας της πλάνης της διαστροφής και της

αίρεσης Κάπως έτσι έπεσαν οι μεγάλοι αιρεσιάρχες

και όλοι οι αιρετικοίraquo4

Σε αίρεση μπορεί να οδηγήσουν και η έλλειψη ή η

υπερβολή σε κάθε μέσον πνευματικού αγώνος

Ελλείψεις και υπερβολές αποτελούν κακίες οι οποίες

δέον να αποφεύγονται Στο κτίσιμο το πνευματικό του

οικοδομήματος της ψυχής το μέτρο σε όλα αποτελεί

την βασιλική οδό Προσοχή επίσης στη φαντασία

Συνήθως διακρίνουμε τέσσερα (4) είδη φαντασίας

α)εκείνη που αναφέρεται στις προβολές των παθών

πάσης φύσεως β) τον ρεμβασμό ή ονειροπόληση γ)

εκείνη των καλλιτεχνών και πολιτισμικών δημιουργών

και δ) την πιο επικίνδυνη την θεολογική ή την της

θεολογικής δημιουργίας Αυτή σπρώχνει τον

προσευχόμενο χριστιανό στον γκρεμό των αιρέσεων

και της πλάνης laquoΟι ξηρές γνώσεις ενώνονται με τη

λογική διά μέσου της φαντασίας και γεννούν

θεολογικά φαντάσματα έκγονα της πλάνης της

θεοσοφίας και παιδιά της υπερηφανείαςraquo5

Συνεχίζουμε

laquoΠρώτα καθαρίζεται η καρδιά και ύστερα γίνεται

κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και μάλιστα όταν

4 Σημειώσεις γέροντος υπό τον τίτλο Νουθεσίαι πνευμ Πατρός ανέκδοτες σ 221

5 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 568 Πειραιάς 1999

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

ξεριζώνονται η υπερηφάνεια και οι πλάνες Πολύ πιο

πριν όμως όταν ο νους είναι τυφλωμένος ακόμη από

τα πάθη και θέλει να προσευχηθεί νοερά τότε αρχίζει

να πιστεύει κάπως ότι αισθάνεται την παρηγοριά του

Θεού Αυτό βέβαια είναι φαντασία όχι αίσθηση Και

η φαντασία εάν βασιστούμε σrsquo αυτήν σχηματίζει

όποιες εικόνες θέλει ακόμη και του Κυρίου της

Θεοτόκου των αγίων του παραδείσου κλπ

Από εδώ αρχίζει ο κατήφορος των λεγομένων

φωτισμένων που είναι όλοι πλανεμένοι γιατί

πιστεύουν και προσκυνούν δήθεν του αγγέλους δήθεν

τον Κύριο την αγία Τριάδα το άγιο Πνεύμα και τόσα

άλλα δήθεν

Κατόπιν προχωρούν δίνοντας δικές τους

αυθαίρετες ερμηνείες και δημιουργούν δυσάρεστες

καταστάσεις στην Εκκλησία

Όταν υπάρχει υπερβολική αγαλλίαση και ησυχία

του νου διά της ταπεινοφροσύνης η έλλειψη

συγκράτησης οδηγεί σε κενοδοξία ανθρωπαρέσκεια

και νοσηρό συναισθηματισμό τους αρχαρίους περί τα

πνευματικά Σrsquo όλα τα πνευματικά πράγματα μας

λέγει η πείρα των νηπτικών Πατέρων ακόμη και σrsquo

αυτές τις θεϊκές ενέργειες του ακτίστου Τριαδικού

Φωτός με τη συστολή της Θείας Χάριτος

παραμονεύει πάντοτε κάποιος κίνδυνος από αδιόρατες

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

δαιμονικές προσβολές κενοδοξίαςraquo6 ὁ δοκῶν ἑστάναι

βλεπέτω μὴ πέσῃraquo7

Οι αιρετικοί λησμονούν αυτό που συνεχώς

θυμούνται οι Πατέρες οι οποίοι θεολογούν επειδή

γινώσκουν τον Θεό να στέκονται ως νήπια συνεχώς

τεταπεινωμένοι ως αρχάριοι και διδασκόμενοι υπό

της Χάριτος διά παντός Κι αυτό τους δίδεται σαν μια

πάγια εδραιωμένη αίσθηση εσωτερική παραδοχή

[laquoΛέγεις λόγου χάριν είμαι αμαρτωλόςraquo λέγει ο

γέρων Ιωσήφ laquoΑλλά έσωθεν λογίζεσαι δίκαιος Δεν

δύνασαι να αποφύγεις την πλάνην Η χάρις ζητεί να

σταθεί αλλά επειδή εμπράκτως δεν έχεις βρει την

αλήθειαν κατrsquo ανάγκην πρέπει να φύγει Διότι

αναμφιβόλως θα πιστεύσης εις τον λογισμόν σου ότι

είσαι αυτό το οποίον δεν είσαι και χωρίς άλλο θα

πλανηθής Ως εκ τούτου δεν παραμένειraquo]8

Η ακόρεστη δίψα επίσης για πνευματική γνώση

και για υψηλές πνευματικές πτήσεις οδηγεί σε

ανεπιθύμητες καταστάσεις Συνεχίζουμε laquoΕάν ζητείς

μεγάλα και πρό καιρού δεν σου τα δίδει ο Κύριος

Διότι ο Θεός τα δίδει με τάξιν Κι αν εσύ τον βαρύνεις

ζητώντας αφήνει το πνεύμα της πλάνης και

προσποιείται την χάριν και σε πλανά δεικνύων σοι

άλλα αντί άλλων Διrsquo αυτό δεν είναι ωφέλιμο να ζητεί

κανείς τα υπέρμετραraquo9

6 Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ανασασμοί σωτηρίας 140

7 Α΄Κορ 1012

8 Έκφρασις Αγ Ιωσήφ Επιστ Θ σελ 77

9 Οπ επιστ Ι΄ σελ 85

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Η μη σωστή εξομολόγηση πάλι και πεπραγμένων

αλλά κυρίως κρυφών λογισμών μπορεί να οδηγήσει

σε πρόβλημα σοβαρό Τα κρυφά και στο βάθος της

καρδίας απωθούμενα νοήματα ισχυροποιούνται

laquoλεληθότως υποστρεφόμενα πλέον αδρύνεταιraquo10

σημειώνει ο όσιος Νείλος Αγκύρας

Τελειώνοντας θίγουμε το δεύτερο μέρος της

παρούσης μελέτης λέγοντας πως ένας σοβαρός και

αδιατάρακτος άνθρωπος φροντίζει να ενημερώνεται

πάνω στις ψυχικές του συγκρούσεις συμφιλιώνεται με

τις άσχημες και δυσάρεστες εμπειρίες της ζωής laquoώστε

να μη συσσωρεύσει στο βάθος της προσωπικότητας

στο ασυνείδητό του απωθήσεις που θα διαταράξουν

την ψυχική του ισορροπίαraquo11

Γράφει ο καθηγητής Κορναράκης laquoδιά της

απωθήσεως το άτομο θα νομίζει ότι δεν έχει καμμία

σχέση με αυτό ενώ το ασυνείδητό του θα

απασχολείται με την αντιμετώπιση του προβλήματος

χωρίς το άτομο να γνωρίζει τον τρόπο ενέργειας του

ασυνειδήτου Άρα η απώθηση δεν μας απαλλάσει από

το (ψυχολογικό) πρόβλημα αλλ΄ αντίθετα μας

εμπλέκει σε μία περιπέτεια που εξελίσσεται όχι κάτω

από το φως της συνειδήσεως αλλά μέσα στο σκότος

του ασυνειδήτουraquo12

10

Λόγος ασκητικός οσίου Νείλου κεφ ΜΗ΄ Αναφ στο Θέματα ποιμ Ψυχολογίας Ιω Κορναράκη σελ 97 εκδ Κυριακίδη Θεσνίκη 1991 11

laquoΨυχολογία και πνευματική ζωήraquo Ιω Κορναράκη σ 29 εκδ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Θεσνίκη 1980 12

Οπ σελ 28-29

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

2 Η ΑΙΡΕΣΗ ΩΣ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Κάθε αίρεση μπορεί να συνιστά υπό πλευράς ψυχικής

διαταραχή για τον πάσχοντα ενώ κάθε ψυχασθένεια

ακόμη κι όταν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο δεν

αποτελεί ούτε οδηγεί υποχρεωτικά σε αίρεση

Αιρετικοί ονομάζονται οι ενσυνειδήτως αποκλίνοντες

από της υγιούς πίστεως και απορρίπτοντες εν η πλείονα

δόγματα της Εκκλησίας εμμένοντες δε εις τας εαυτών

πλάνας και μετά την νουθεσίαν και προτροπήν της

Εκκλησίας προς απόπτυσιν αυτών13

Υπάρχει λοιπόν ενσυνείδητη δημιουργία διδασκαλίας

και εμμονή σrsquo αυτήν

Μελετώντας τον βίο επιφανών αιρετικών όπως του

Μάνητος14 (240 μΧ Βαβυλωνία) του Αρείου15 (230 μΧ

κε Αλεξάνδρεια) του Μακεδονίου16 (4ος αι μΧ) του

Νεστορίου17 (5ος αι μΧ) του Ιουλιανού του Παραβάτη18

(331-363 μΧ) του Ωριγένη19 (2ος-3ος μΧ αι) του

Ευτυχούς20 (5ος αι) της μανιχαίας Ιουλίας21 η οποία

προβλημάτισε τον Άγιο Πορφύριο επίσκοπο Γάζης και

ιεραπόστολο Θεσσαλονικέα (347-420) αλλά και

σημερινές περιπτώσεις καταλήγουμε σε πολλά χρήσιμα

συμπεράσματα

13

ΘΗΕ τομ1 1089 εκδ ΜΑΡΤΙΝΟΣ 14

ΘΗΕ τομ 8 573-77 15

ΘΗΕ τομ 3 92-3-4 16

ΘΗΕ τομ 8 503-4-5 17

ΘΗΕ τομ 9427-8-9-30-1-2-3-4 18

ΘΗΕ τομ 6950 1-2-3-4-5 19

ΘΗΕ τομ 12572-92 20

ΘΗΕ τομ51106-9 21

Μάρκου διακόνου Βίος Πορφυρίου Γάζης (854-613-19)

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Συχνά ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα ψυχικά κενά και

ψυχολογικά τραύματα ακόμη και την ιδιοσυγκρασία του

ανθρώπου για να τον ρίξει στην πλάνη και την αίρεση

μέσα στις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε από

πλευράς ψυχικής στοιχεία υστερικής νευρώσεως

παράνοιας ακόμη και σχιζοφρένειας

Ο αιρεσιάρχης Μάνης για παράδειγμα κληρονόμησε

την λεγόμενη οραματική ιδιοσυγκρασία από τον πατέρα

του Είδε δυο οράσεις μέσω των οποίων ειδοποιήθηκε

ότι ξεχωρίζει από τους άλλους και ήρθε πλέον ο καιρός

νrsquo αρχίσει την αποστολή του Τα ακουσθέντα θεώρησε

προερχόμενα εκ του Παρακλήτου

Η κληρονομικότητα σαν αίτιο παίζει ρόλο στην

εμφάνιση υστερικών συμπτωμάτων Υπάρχει έντονη

σχέση μεταξύ υστερίας και ειδικής δομής της

προσωπικότητας όπως ρόλο παίζουν και οι έντονες

οπτικο-ακουστικές υποβολές Τα άτομα αυτά έχουν την

επιθυμία και την ικανότητα να αυταπατώνται Είναι

ανίκανα προς αυτό-επίγνωση και προς κατανόηση της

πραγματικότητας εν γένει Το επικίνδυνο της όλης

υπόθεσης δε είναι ότι όλα αυτά γίνονται συνειδητά

Χαρακτηριστικό όλων των αποκλινουσών μορφών

συμπεριφοράς ιδιαιτέρως των υστερικών είναι η τάση η

εσωτερική να θέλει να γίνεται το άτομο κέντρο

προσοχής ή η καταφυγή στην υπόκριση προς ίδιον

όφελος

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Ρίζα της υποκρισίας είναι ο εγωισμός Η μη-

πραγματοποίηση του ιδεώδους του χριστιανικού στη ζωή

μας αντί να μας ταπεινώνει οδηγεί την βούληση και την

φαντασία στην κατασκευή ψευδών ιδεωδών σύμφωνα

με τα οποία κατευθύνεται η ζωή μας ενώπιον του Θεού

και του πλησίον Η πραγματικώς ψευδής αυτή ζωή

εκλαμβάνεται από εμάς ως πραγματικότητα καίτοι

φαινομενικώς αληθής

Στη ζωή γνωστών αιρετικών παρατηρούμε πρωτrsquo απrsquo

όλα τάσεις ανταρσίας και σύγκρουση με τοπικούς

επισκόπους Παθολογική εμμονή στην πλάνη

διατρανούμενη και με επιστολές Ασυνήθιστο ζήλο και

πρωτότυπες μεθόδους διαδόσεως της αιρέσεως (βλ

ΑΡΕΙ-ΟΣ) Δημιουργία φατριών Απόκρυψη και

συγκάλυψη των πραγματικών φρονημάτων στα πλαίσια

του υποκριτικού παιχνιδιού Υπόστρωμα ndashμερικές φορές

παθολογικού βαθμού- της εξωτερικής ευσέβειας και του

χρηστού ήθους υπάρχουν η αλαζονεία η εριστικότητα

και ο φανατισμός Η φιλοδοξία συμβαδίζει με τη

συκοφάντηση του επισκόπου ο οποίος πολλές φορές

βιαίως απομακρύνεται Άνοδος στο θρόνο ακόμα και

υπό τις κατάρες του ορθόδοξου λαού (βλ Μακεδόνιος)

Εκζητείται δουλικά η βοήθεια αυλικών παραγόντων

βάσει της αρχής laquoαεί προς τους κρατούντας

αποκλίνεινraquo22 Συχνά οι πιστοί υφίστανται σκληρές

σφαγές γιrsquo αυτό οι αιρετικοί καταδικάζονται ως laquoαίτιοι

πολλών φόνωνraquo23 Άλλοτε εξαιρετικά σωματικά και

22

Σωκρ Εκκλ Ιστ 420 23

Οπ 242

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

πνευματικά προσόντα όπως επιβλητικό παράστημα

βαρύτονη φωνή ευγλωτία κλπ (βλ ΝΕΣΤΟΡΙΟΣ)

δίνουν έναυσμα σε μανιακή συμπεριφορά εναντίον έστω

και αιρετικών Η έχθρα το μίσος και ο φανατισμός

απέναντι και στους αιρετικούς προβληματίζουν ως

laquoκλινική εικόναraquo τους πιστούς οι οποίοι αποκαλώντας

τον Νεστόριο ndashεπί του προκειμένου- laquoεμπρηστήraquo

υποπτεύονται προβληματικό βίωμα Καλούνται προς

απολογία από την Εκκλησία και αρνούνται πολλάκις

Παιδική ηλικία μέσα σε περιβάλλον κατατρεγμού και

διώξεων σωρεύει απωθημένες τάσεις για εκδίκηση

ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σωστή πνευματική

χειραγώγηση (βλ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ)

Αλλού παρατηρούμε έντονη περιέργεια εισδύσεως στα

βαθύτερα νοήματα των κειμένων Ακραίες μορφές

συμπεριφοράς Τεράστια παιδεία ακόρεστη δίψα για

γνώση και συγγραφή και παράξενη ετερόκλητη

διδασκαλία ενδεικτική μεγάλων εσωτερικών

συγκρούσεων (βλ ΩΡΙΓΕΝΗΣ) Ολrsquo αυτά δεν

εμποδίζουν την εμφάνιση εξωτερικά ακεραίου ήθους Η

εμμονή στην κακοδοξία φθάνει μέχρι και στη

συγκρότηση Ληστρικής συνόδου μετά βίας και

τρομοκρατίας (βλ ΕΥΤΥΧΗΣ 449 μΧ)

Τα στοιχεία αυτά και οι συμπεριφορές χαρακτηρίζουν

και τους σημερινούς αιρετικούς Όμως θα σταθούμε σε

μερικά άλλα στοιχεία τα οποία σαφώς αποκλίνουν προς

το παθολογικό παλαιών αλλά και σημερινών αιρετικών

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Γράφει ο καθηγητής Σταυρ Μπαλογιάννης [άτομα

πάσχοντα εξ υστερικής νευρώσεως και διακατέχοντα

υπό παθολογικού θρησκευτικού συναισθήματος

διατείνονται ότι έχουν προφητικές ικανότητες ή ότι

επικοινωνούν μετά των αγίων τους οποίους βλέπουν

καθrsquo ύπνον ή εν εγρηγόρσει και δέχονται υπrsquo αυτών

εντολάςhellip και διά των διισχυρισμών των προσελκύουν

περί αυτά έτερα επιρρεπή άτομα υπό των οποίων

καθίστανται αντικέιμενον σεβασμού και λατρείας

Συνήθως το περιεχόμενο των διδασκαλιών των είναι

επιφανειακόν με εσχατολογικήν τινά χροιάν όταν όμως

άπτονται θεολογικών θεμάτων πολλάκις καθίστανται

πρόξενοι κακοδοξιών και αιρέσεων Ομιλούν γλώσσας

παραδόξους και ακατανοήτους μεταπίπτουν δε εις

εμβροντησιακάς καταστάσεις Γράφουν συμβολικά ή

ζωγραφίζουν ακατανόητα χωρίς να ομιλούν Η αίρεσις

των Γνωστικών κατά τους πρώτους χριστιανικούς

χρόνους αποτελεί σαφές παράδειγμα της δραματικής

τροπής και εκτάσεως την οποίαν δύνανται να έχουν οι

επιπτώσεις των προβαλλομένων παθολογικών ψυχικώς

στοιχείων εις τα πλαίσια του θρησκευτικού

συναισθήματος

Χαρακτηριστική είναι η θέσις του απ Παύλου επί του

ανωτέρω εκφράζουσα απαράμιλλον ικανότητα

διακρίσεως των παθολογικών ψυχιατρικώς στοιχείων

και αναλύσεως αυτών laquoπαρεκάλεσά σεhellip ἵνα

παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν μηδὲ προσέχειν

μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις αἵτινες ζητήσεις

παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει τὸ

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς

καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως

ἀνυποκρίτου ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς

ματαιολογίαν θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι μὴ

νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων

διαβεβαιοῦνταιraquo24]25

Στον βίο του αγίου Πορφυρίου Γάζης (dagger420) στο

περιστατικό με την αντιοχειανή μανιχαία Ιουλία η οποία

laquoυπονομεύοντας την πίστη με την μαγική της

διδασκαλία πολύ δε περισσότερο με τα χρήματα που

τους έδωσε (στους πιστούς)raquo26 θυμίζει την τακτική των

σημερινών ιεχωβιτών γίνεται μνεία στην εξωτερική όψη

και συμπεριφορά αυτής και της συνοδείας της οι οποίες

είναι ενδεικτικές και της ψυχικής τους διαταραχής

α) laquoωχροί δε πάντεςraquo27

β) laquoόλοι δε ώρμουν από της κοσμικής παιδείας πολλώ

δε μάλλον η Ιουλία Το δε πρόσχημα αυτών ην ταπεινόν

και το ήθος ήπιον κατά το δη λεγόμενον έξωθεν

πρόβατα έσωθεν δε λύκοι άρπαγες και θηρία ιοβόλα

πάντα γαρ μεθrsquo υποκρίσεως λαλούσιν τε πράττουσινraquo28

Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις του αγίου Γρηγορίου

του Θεολόγου πάνω στην εξωτερική όψη και

συμπεριφορά του Ιουλιανού του Παραβάτη Στη

συνάντηση που είχε με τον παλιό του συμμαθητή δεν

24

Α΄Τιμ 13-7 25

Σταύροι Μπαλογιάννη laquoΠοιμαντική Ψυχολογίαraquo σελ 246248-49 εκδ ΠΟΥΡΝΑΡΑ Θεσνίκη 1980 26

laquoΒίος Πορφυρίου Γάζηςraquo (854-6) 27

Οπ (883) 28

Οπ (884-8)

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

αργεί να διαπιστώσει την πλάνη εκ του σύνεγγυς

μιλώντας μάλιστα για φρενοβλάβεια29

Ειδικότερα στην περίπτωση του Ιουλιανού θα

αναφέρουμε ότι μυήθηκε στα μυστήρια του βασιλιά

Ήλιου σε σπήλαιο με κεραυνούς φωτοχυσίες

επικλήσεις πνευμάτων και μαγικές πράξεις Επίστεψε ότι

ο βασιλιάς Ήλιος τον διάλεξε να σώσει την

αυτοκρατορία από τους εχθρούς της κυρίως τους

χριστιανούς Ίσως να μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια

Τελούσε οιωνοσκοπίες θεουργίες μαγικές τελετές

θυμίζοντας τους σημερινούς αρχαιόπληκτους Είχε

πιστέψει δε στους λόγους του Μαξίμου του Εφεσίου

νεοπλατωνικού φιλοσόφου και θεουργού ότι είναι η

ενσάρκωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κατά την ώρα

του θανάτου του επέπληξε τους περί αυτόν κλαίοντας

διότι έκλαιγαν έναν αυτοκράτορα ο οποίος ενωνόταν με

τα αστέρια και τον ουρανό30

Τον παθολογικό χαρακτήρα των ανωτέρων

καταστάσεων εύκολα αναγνωρίζει κανείς Το

λογικοφανές και μεγαλοϊδεατικό παραλήρημα του

Ιουλιανού λόγω της ευρείας όσο και ακατάστατης

παιδείας του δύσκολα σrsquo ένα έμπειρο μάτι αποκρύπτει

το παρανοϊκό του υπέδαφος

Γράφει ο καθηγητής Μπαλογιάννης laquoΑσθενής

ονομαζόμενος Ιωάννης ήτο περιεζωσμένος διά σειράς

δερματίνων ζωνών και διετείνετο ότι ήτο ο άγιος

29

laquoΟ πληγωμένος αετόςraquo Γρηγόριος ο Θεολόγος ΑΠΟΣΤ ΔΙΑΚ του Στυλ Παπαδοπούλου 30

ΘΗΕ τομ 6950 κε

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Ιωάννης ο Πρόδρομοςraquo31 και αλλού laquoΆλλος ασθενής

επιστήμων με πολλή προσοχή και εν μέσω παραβολών

ομολογούσε τηλεφωνικώς σε συγγενείς και φίλους ότι

ήτο ο Υιός του Θεού ο οποίος ήλθεν εις τον κόσμον διά

την σωτηρίαν της χώρας του Μετά μίαν εβδομάδα

προέβη εις δημόσια ομολογία των ανωτέρω απόψεων

από αμφιθεάτρου καλών άπαντας όπως τον

ακολουθήσουν εις το σωτήριον έργον τουraquo32 Τα

αποσπάσματα αυτά βρίσκονται στο κεφάλαιο μελέτης

της σχιζοφρένειας

Όχι λιγότερο σοβαρά παρουσιάζονται τα πράγματα

και σε σημερινούς πιστούς θύματα της οιήσεως κυρίως

λανθασμένης πνευματικής καθοδήγησης και λόγω ndash

ίσως- (και) ιδιοσυγκρασίας Λέγει κάποιος γέροντας

laquoΉρθε κάποιος να εξομολογηθεί και λέγει -Εγώ δεν

έχω ανάγκη από εξομολόγηση εσύ παπά πρέπει να

εξομολογηθείς σrsquo εμένα ndashΓιατί -Γιατί εγώ είμαι

ανώτερος ιερεύς από σένα Και πως είσαι ανώτερος -

Εγώ χειροτονήθηκα απευθείας από τον Μέγα Βασίλειο

εσύ από κάποιον μητροπολίτη Και κατέβηκε ο Μέγας

Βασίλειος και σε χειροτόνησε από τον ουρανό Ε

λοιπόν σε χειροτόνησε ο διάβολος Διότι κανέναν δεν

χειροτονούν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άγιοι εκ του

ουρανού παρά μόνο τα χέρια του επισκόπου Οι

επίσκοποι θέτουν τα χείρας στους επισκόπους στους

πρεσβυτέρους στους διακόνους Προήρχετο από του

31

Οπ σελ 111 32

Οπ σελ 112

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

laquoφωτισμένουςraquo Λίγο αργότερα εισήχθη στο

ψυχιατρείο33

Εδώ το παραλήρημα που οδήγησε στον ψυχιατρικό

εγκλεισμό είχε μαζί με τον μεγαλοϊδεατικό του

χαρακτήρα και αιρετικό περιεχόμενο

Άλλοτε πιστοί πέφτουν θύματα πλανεμένων

laquoΠρο τριμήνου μερικά παιδάκια οχτώ τον αριθμό

μεταξύ 13 και 14 ετών μαζεύτηκαν σrsquo ένα σπίτι δήθεν

για να παίξουν να δουν τηλεόραση με την προτροπή και

πίεση ενός εξrsquo αυτών Στο σπίτι επιχείρησαν

πνευματιστικό πείραμα τελετή πνευματισμούhellip Το ένα

λοιπόν απrsquo αυτά τα παιδιά βάζει τα υπόλοιπα γύρω-

γύρω πιάνουν τα χέρια ανάβουν κεριά σφαλίζουν τα

παράθυρα ξάπλωσαν κι ένα αγοράκι στη μέση κι αυτό

που τα κάλεσε έκανε το μέντιουμ ndashτο ενδιάμεσο

Κάλεσε το laquoπνεύμαraquo του νεκρού παππού του εν ονόματι

του διαβόλου Σφίξαν τα χέρια και το παιδί στο κέντρο

σηκώθηκε στον αέρα Ένα εξrsquo αυτών άνοιξε τα μάτια

του γιατί ένοιωσε ένα ψυχρό ρεύμα επάνω του και

ύστερα απrsquo αυτό που είδε φώναξε laquoΧριστούλη μουraquo

laquoΠαναγία μουraquo laquoΒοήθειαraquo Είχε χριστιανούς γονείς

πιστά μέλη της Εκκλησίας Οι γονείς όμως του πρώτου

παιδιού συχνά έκαναν τελετές πνευματισμού στο σπίτι

Ακούγεται λοιπόν ξαφνικός θόρυβος σπάζουν τα

πάντα στο δωμάτιο καπνός και βρώμα και ο σηκωμένος

στον αέρα από το πονηρό πνεύμα πέφτει με πάταγο

33

Π Στεφ Αναγνωστοπούλου Ηπροσευχή του Ιησού (το κατά δύναμιν) σ 14

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

κάτω Από τον τρόμο του το παιδί βουβάθηκε Προ

τριημέρου βρέθηκε το παιδί αυτό στο πετραχήλι του

πνευματικού βουβό δεν μπορούσε να μιλήσει Και μια

αλήθεια όλα τα συμμετέχοντα παιδιά υπέστησαν

νευρικό κλονισμό εκτός απrsquo αυτό που κάλεσε σε

βοήθεια τον Χριστό και την Παναγίαraquo34

Δικό μας σχόλιο αυτό που έχει μέσα του ο

πλανημένος ή αιρετικός αυτό και μεταδίδει όταν βρει

πρόσφορο έδαφος

Αναφορικά δε με την laquoηρεμίαraquo που παρατηρούμε στη

συμπεριφορά των αιρετικών και στην οποία θα

επανέλθουμε παρακάτω τα όσα μας λέει ο μακαριστός

π Επιφάνειος Θεοδωρόπουλος είναι λίαν κατατοπιστικά

και γλαφυρά συνάμα laquo-Στα χωριά παιδί μου όταν

θέλουν οι χωρικοί να δέσουν το γαϊδούρι τους για βοσκή

δε χρειάζεται να το δέσουν κι από τα τέσσερα πόδια

Αρκεί να το δέσουν απrsquo το ένα Το ίδιο κάνει κι ο

διάβολος με τους Ευαγγελικούς Αφού τους έχει δέσει

από το πόδι της αίρεσης δεν τους προσβάλλει με άλλους

πειρασμούς Έτσι εξηγείται γιατί νιώθουν laquoειρήνηraquo όπως

ισχυρίζονται Η ειρήνη αυτή είναι επίπλαστος και

πρόσκαιροςraquo35

34

Οπ σελίδες 52-53 35

π Επιφανίου Θεοδωρόπουλου laquoΥποθήκες ζωήςraquo σελ 98 εκδ ησυχ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗΣ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 1992

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

3 Η ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΩΣ

ΨΥΧΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ο κόσμος που ζούμε δίνει μία ψευδαίσθηση

χορτασμού γιrsquo αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν τον Θεό

προς τα είδωλα τις νέες υλιστικές θεωρίες τις

ανατολικές θρησκείες την πλάνη την αίρεση κλπ

Νους καρδιά και προσοχή οφείλουν διά της

προσευχής να ενωθούν εις εν κατά το laquoδύο ἢ τρεῖς

συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομαraquo36

Οι πατέρες μας ενθαρρύνουν να προσευχόμαστε

αδιαλείπτως ndashέστω και προφορικώς- στο Όνομα του

Ιησού Μας συμβουλεύουν να μην λυπούμαστε που ο

νους διασπάται να μην απελπιζόμαστε αλλrsquo αντιθέτως

να χαιρόμαστε που τον επαναφέρουμε στα λόγια της

προσευχής (Ιω Σιναΐτης)

Η διά στόματος λαλουμένη ευχή θα ελκύσει σε

προσοχή τον νου και προϊόντος του χρόνου

συνεχιζομένης της προσπάθειας θα παύσει ο

μετεωρισμός του νου

Εννοείται ότι η προσπάθεια συντελείται σε συνδυασμό

με καθαρή ndashόσο είναι δυνατόν για τον κόσμο εντός του

οποίου ζούμε- εξαγόρευση λογισμών και πεπραγμένων

σε πνευματικό πατέρα με εφαρμογή των εντολών του

Θεού και εξάσκηση των αρετών η συμμετοχή επίσης

στα μυστήρια της Εκκλησίας μας κρίνεται άκρως

απαραίτητη

36

Ματθ 1820

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Η έλλειψη προσοχής συν τω χρόνω θα μας δείξει ότι

ματαιοπονούμε στο χώρο της ευχής Παράλληλα θα

ιδούμε διά της πείρας ότι προσευχή και προσοχή

ενώνονται laquoσαν δίδυμα αδέλφιαraquo όπως λένε

χαρακτηριστικά οι Πατέρες

Η προσευχή στο όνομα του Κυρίου ndashυπrsquo αυτές τις

προϋποθέσεις- είναι παντοδύναμος και παντενεργός

αποτεφρώνει και καθαρίζει κάθε ακαθαρσία Όποιος έχει

την προσοχή στην καρδιά του δεν διατρέχει κίνδυνο

διαβολικής πλάνης Το Όνομα κατερχόμενο στα βάθη

της καρδιάς ταπεινώνει laquoτον όφιν τον αιχμαλωτίσαντα

τας δυνάμεις της ψυχής μας σώζει και μας ζωοποιείraquo37

Η ίδια αυτή προσευχή συντρίβει την υπερηφάνεια

υπογράφει την πνευματική μας χρεωκοπία ndashδείχνοντάς

μας τον εμφωλεύοντα δράκοντα- και η ίδια αυτή

προσευχή τον κατακαίει σε επόμενο στάδιο

θεραπεύοντας τις πληγές που αυτός άνοιξε

Με την εσωτερική αυτή μελέτη αποξηραίνονται οι

ακάθαρτοι λογισμοί εκλεπτύνεται η σκέψη εκχέεται η

χαρά στην καρδία αποξηραίνεται η πορνεία

αποδιώκεται η οργή αφαιρείται η λύπη απομακρύνεται

η αυθάδεια εξαφανίζεται η κατάθλιψη

laquoΌτι πρέπει να αναμένομεν από την προχευχή είναι η

εγκατάστασις εν τη καρδία ενός ηρέμου και θερμού

αισθήματος προς τον Θεόν Ενθουσιασμοί κι επιδιώξεις

υψηλών νοημάτων και θεωρημάτων νrsquo

37

laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 71 εκδ συνοδείας ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ αγ Όρος 1980

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

αποφεύγονται38hellipπροσοχή στην αυταρέσκεια

αυτοεκτίμηση αυτουπόληψη υπερήφανον ιδέα περί του

εαυτού την δήθεν υπεροψίαν προς τους άλλους και κάθε

τοιούτον φρόνημαraquo39

Το απόσπασμα αυτό θίγει δυο σημεία ndash όψεις του

εγωισμού- στα οποία δεν πρόσεξαν οι αιρετικοί την

θεολογική φαντασία με τις ndash τάχατες- ψηλές συλλήψεις

της και την υψηλή ιδέα περί εαυτών Εμπιστοσύνη στα

όποια φαντάσματα άκρατος εγωισμός και άσκηση

ταυτόχρονα στην νοερά προσευχή εγκυμονούν

φρενοβλάβεια ή αίρεση Αντίθετα η ταπείνωση έλκει

την πνευματική δρόσο

Οι πνευματικοί πατέρες και συγγραφείς

συμβουλεύουν laquoΕάν έχεις αισθανθεί ότι ο νούς σου

ηνώθει μετα της καρδίας σου και δεν είσαι πλέον

διχασμένος υπό της αμαρτίας hellipαποτελείς ενιαιόν τι και

αμέριστονhellip φύλαξε το δώρο του Θεούraquo40

Εδώ υπονοείται ότι η θεία ενέργεια άπτεται αγγίζει

τα συντετριμμένα μέρη της ψυχής και τα θεραπεύει τα

ενώνει εις εν Η προσευχή με αυτό τον τρόπο αποδιώκει

τη θλίψη και τη στενοχώρια διότι από αυτήν πηγάζει

τέτοια παρηγοριά την οποία δεν προσφέρει κανένα άλλο

πράγμα στον κόσμο αυτό

Όμως χρειάζεται η επαγρύπνηση γιατί και τώρα

πλησιάζουν την καρδιά ματαιότητες και οι διάφορες

38

Οπ σ 102 39

Οπ σ 142 40

Επίσκοπος Ιγνάτιος laquoΣυγγράμματαraquo τ Β΄σ 231 στο laquoΝοερά άθλησιςraquo σ 343

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

προσβολές των παθών ασχέτως αν αποκρούονται εφrsquo

όσον στην είσοδο της καρδιάς laquoίσταται ως φύλαξ

ακοίμητος η προσοχή η οποία εν ονόματι του Ιησού

αποκρούει τους εχθρούςraquo41

Πιο συγκεκριμένα γράφει ο όσιος Θεοφάνης ο

Έγκλειστος laquoκαι πάλιν ο εχθρός κατορθώνει κάποτε ως

κλέπτης να ενσταλάξει την ως άνω αμαρτωλή

γλυκύτητα η οποία αμέσως γίνεται αντιληπτή από της

προσοχής αποβάλλεται και διά της μετανοίας

καθαρίζεται η καρδία εκ της τυχούσης υποβαλλομένης

ιχνώδους ρυπαρότηταςraquo42

Η πρόοδος στην πνευματική ζωή είναι αντιστρόφως

ανάλογη της υπερηφάνειας Συνεχώς πρέπει να

αυξάνεται εντός μας η επίγνωση της laquoπροσωπικής μας

ακαταλληλότητας με όλη τη σημασία της λέξηςraquo43

Όχι μόνο στην έρημο υπάρχουν αθλητές αυτής της

ιεροτελεστίας αλλά και στις πόλεις Ο Παναγιώτατος

πατριάρχης Φώτιος χωρίς να είναι μοναχός έχοντας

επιφορτιστεί με τη διοίκηση της τεράστιας επισκοπής

Κωνσταντινούπολης διδάχτηκε την νοερά προσευχή και

είχε προκόψει σε αυτήν σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τον

Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης η μορφή του έλαμπε από

τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος laquoως δευτέρου

Μωυσέωςraquo

41

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αληλογραφίαςraquo τΔ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 342 42

Οπ σελίδες 25-104 στο ίδιο σ 147 43

Επισκόπου Θεοφάνους laquoΆπαντα αλληλογραφίαςraquo τ Δ΄ Νο 705 στο ίδιο σελ 351

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Και αυτό γιατί η χάρις παρακολουθεί όχι τις

εξωτερικές συνθήκες και το μέγεθος των παθών μας όσο

την δική μας βία εναντίον τους και βάσει αυτής ποιεί την

έκβαση των πειρασμών και της πνευματικής μας

πορείας

Το όνομα του Ιησού δρα σαν φάρμακο που ο τρόπος

δράσης του μένει σε μας άγνωστος αλλά που φαίνεται

από τα αποτελέσματα που φέρνει

Βέβαια ο αγώνας κατά των παθών φραστικά

ακούγεται εύκολος όμως η τροπή που παίρνει πολλές

φορές στους αθλουμένους είναι δραματική Φοβερή laquoη

αντίδραση του φλεγομένου νοητού δράκοντος από την

κραυγαζόμενη νοερώς ευχήraquo σημειώνει ο λόγιος

μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης44

Η αλλού laquoχρειάζεται δακρύων οχετοί πόνος ψυχής

έως θανάτου άκρα ταπείνωσις μεγίστη υπομονή Να

τρέχει αίμα από την υπερκόπωση της ευχής Να πίπτης

εξαντλημένος ως βαριά ασθενής και να μην παραιτείσαι

της μάχης έως να νικηθούν και να υποχωρήσουν οι

δαίμονεςraquo45

Αλλά και laquoόταν ξεκοπούν τα πάθη από την καρδίαν με

την υπέρ φύσιν βία της καρδιακής ευχής τότε σώζεται εις

την διάνοιαν μόνον η ενθύμισις αυτών και αν ίσως λείψει

44

laquoΔιάλογοι στον Άθωraquo σελ 71 εκδ ΑΣΤΗΡ β΄εκδ 1983 45

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασις μοναχικής εμπειρίαςraquo σελ 48-49

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

ο φόβος του Θεού και η ευχή από τον άνθρωπο

ζωντανεύουν και ανανεώνονταιraquo46

Υπογραμμίζεται εδώ και πάλι ότι η έλλειψη προσοχής

υπονομεύει τον πνευματικό αγώνα

Τα πάθη και οι δαίμονες δρουν στα κράσπεδα στα

πέριξ της καρδίας Η χάρις του Αγίου Πνεύματος στο

βάθος Όσο μία ψυχή πιέζει τον εαυτό της σε προσευχή

τόσο περισσότερο αντιδρά το πονηρό πνεύμα

ταυτόχρονα όμως αυξάνει η ικανότητα αντικρούσεως

Συνεχίζουμε laquoαφού φθάσει η ευχή του Ιησού εις την

κατοικία του Σατανά εις την καρδίαν και την σπαράξη

και την ταράξη δυνατά ταράττεται ευθύς και συγχύζεται

αυτόςhellip ωσάν ταράζονται οι σφήκες όταν χτυπήσεις την

φωλιά τους Βάλε όλην σου την δύναμιν εις την βιαίαν

ευχήν της καρδίας σου διά να ξεσχίσης εκείνον τον

μπερτέν του Σατανάraquo47

Το λεξιλόγιο μας προξενεί έκπληξη Η δαιμονική

πάλη το κονταροχτύπημα με τον πονηρό δίνεται

ανάγλυφα Η προτροπή είναι laquoαντίσταση μέχρι

θανάτουraquo Διαβάζουμε

laquohellipή εγώ να αποθάνω ταύτην την στιγμήν της ώρας

από την υπερβολικήν βίαν της ευχής ή ο διάβολος να

εξορισθή και να φυγαδευθή από την καρδίαν μου μαζί με

τας πονηρίας τουraquo48

46

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 28 εκδ ΙΜ οσ Ξενοφώντος αγ Όρος εκδ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ Θεσ νίκη 1991 47

laquoΝηπτική θεωρίαraquo σελ 75 48

Οπ σελ 75

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Η συγκεκριμένη προσευχή ονομάζεται laquoνοητή

ρομφαίαraquo49 την οποία laquoεφοβήθη ο δείλαιος και δειλόςraquo50

Η ορολογία που ακολουθεί θυμίζει αφαίμαξη ή

διάνοιξη αποστήματος από γιατρό laquohellipκράζεις και

προσκαλείς τον καλότατον ιατρόν διά να έλθει εις του

λόγου σου να θεραπεύσει τα ανίατα πάθη σουhellip ανίατα

διότι άλλος δεν δύναται να τα θεραπεύσει παρά μόνον ο

Χριστόςhellip να ζυμωθεί η καρδία με το αναπαυτικόνhellip

Όνομαhellipχρεία να μεταχειρισθείς εις αυτήν την καρδίαν

την βεντούζαν η οποία θέλει εβγάλει και θέλει

παστρέψει το πύον και τα βλαβερά αίματα από την

καρδία σου όπου εκαταπληγώθη νοητώς και

εκατασκοτώθη από τους ασπλάγχνους και νοητούς

ληστάςhellip τοιουτοτρόπως και η καρδιακή ευχή ανίσως

πιάσει σφικτά έσωθεν εις το στήθος σου εβγάζει από

αυτό όλα τα πορνικά και πονηρά διανοήματα και το

καθαρίζειraquo51

Αισθανόμαστε να βρισκόμαστε μέσα σε χειρουργείο

Πρώτα η επέμβαση και έπειτα ο καθαρισμός

Στο αρχικό στάδιο της ευχής υπάρχει κάποιος

κίνδυνος η σχετική ηρεμία του νου η οποία ακολουθεί

την άσκηση στην εν λόγω προσευχή να εκληφθεί από

τον πιστό σαν καθαρότητα καρδίας Αυτό αποτελεί

πλάνη Η ενέργεια του νου είναι στον εγκέφαλο η ουσία

του στην καρδιά Η διάνοια εύκολα καθαρίζεται κι

49

Οπ σελ 78 50

Οπ σελ 78 51

Οπ σελίδες 128129132

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

εύκολα μολύνεται ενώ η καρδιά δύσκολα μολύνεται και

πολύ δύσκολα καθαρίζεται

Γράφει συγκεκριμένα ο όσιος Ιγνάτιος

Μπριατσιανίνωφ αναφορικά με το βάθος δράσης της

νοεράς προσευχής

[Στην αρχή η προσευχή οδηγεί τον νου σε μία

κατάσταση γαλήνης και προσοχής Αργότερα διεισδύει

στην καρδιά και την αναζωογονεί γεννώντας αισθήματα

μετάνοιας και λύπησης μέσα της Βαθύτερα αρχίζει να

ενεργεί σrsquo όλα τα μέρη της ψυχής και του σώματος και

νrsquo αποδιώχνει την αμαρτία από παντού καταστρέφοντας

την κυριαρχία την επιρροή και το φαρμάκι των

δαιμόνων

Έρχεται ανείπωτη συντριβή και ανέκφραστος πόνος

ψυχής Η ψυχή υποφέρει σαν ένας άνθρωπος άρρωστος

ή σαν μία γυναίκα που κοιλοπονάει Ζων γαρ ο λόγος

του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν

μάχαιραν δίστομον52]53

Αλγεινή οδός άγουσα όμως προς τα βασιλικά δώματα

του Δεσπότου Ιησού Διαβάζουμε laquoΌταν η νοερά

προσευχή ενεργοποιηθεί διά της Θ Χάριτος εντός της

καρδίας ύστερα από μόχθο κόπο και πόνο πολύ ο νους

γίνεται τόσο καθαρός τόσο φωτεινός και τόσο ανοικτός

ώστε νrsquo ανέρχεται στα δυσθεώρητα ύψη της θεωρίας του

Θεού αλλά πάντοτε εν Αγίω Πνεύματι Ωστόσο

52

Εβρ 412 53

Ιγν Μπριαντσιανίνωφ laquoΥιέ μου δος μοιraquo σελ 108 εκδ ΟΡΘΠΝΕΥΜΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ β΄εκδ Αθήνα 1989

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις πλάνες τις

διαστροφές κι από όλες εκείνες τις ψευδοκαταστάσεις

και τα ψευδοοράματα των λεγομένων φωτισμένων Έτσι

πληρούται ο άνθρωπος διrsquo απείρων χαρισμάτων

λούζεται μέσα στις χάριτες και ο νους καθίσταται πλέον

δεκτικός των πνευματικών θεωριών ώστε νrsquo

αναρωτιέται εκστατικός ποίαν εκ των θεωριών να

διαλέξειraquo54

Αφού λοιπόν καθυποτάξει και διασκορπίσει τους

εχθρούς με το όνομα του Ιησού ο νους εισέρχεται έπειτα

από οδυνηρή πορεία καθάρσεως στη χορεία των

μακαρίων πνευμάτων και μπαίνει για να προσφέρει

λατρεία αληθινή στο ναό της καρδιάς που πριν του ήταν

κλειστός

Το πνεύμα το Άγιο που ως εκείνη την ώρα τον

καλούσε και τον προέτρεπε μονάχα στο θρήνο και τη

μετάνοια τώρα τον καλεί στην αγαλλίαση

Υπομένοντας τον πυρετό των παθών ο άνθρωπος

προχωρά από την κάθαρση στον φωτισμό και τέλος στη

θέωση Αντιστοίχως προς τα τρία αυτά στάδια δέχεται

την ανάλογη χάρη καθαρτική φωτιστική και

τελειωτική

Γλαφυρότατα ο γέρων Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης

περιγράφει τα τρία αυτά στάδια

laquoΤης μεν πράξεως η χάρις (καθαρτική) απεικάζεται ως

αστέρων διαύγεια του δε φωτισμού ως πανσέληνος της

54

Π Στέφ Αναγνωστοπούλου laquoΠνευματικοί ανασασμοίraquo Ѯ 198

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

δε θεωρίας (τελειωτική) ως ηλίου μεσημβρινού

διαβαίνοντος τον ορίζονταraquo55

Κάθαρση σημαίνει παλεύουμε προς τα πάθη

φωτισμός σημαίνει διαύγεια νοός καθαρότητα και βάθος

εννοιών Τα πράγματα στέκουν στην φύση τους

φυσικώς στην πραγματική τους αλήθεια Υπάρχει ειρήνη

λογισμών και ανάπαυλα από τους πειρασμούς Τέλος

τον φωτισμό διαδέχεται το τρίτο στάδιο διακοπή της

προσευχής συχνές θεωρίες αρπαγή νοός κατάπαυση

των αισθήσεων ακινησία και άκρα σιγή των μελών

ένωσις Θεού και ανθρώπου μέσα σε άπλετο φως

55

Γέροντος Ιωσήφ laquoΈκφρασιςhellipraquo επιστ λε΄ σελ 208

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

4ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ

ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

Συχνά εκτός από αιρετικούς και πλανεμένους

ακόμα και μορφωμένοι λαϊκοί και κληρικοί τίθενται

εναντίον της προσευχής αυτής Μοναχοί με καλές

προθέσεις που ζουν όμως μίαν εξωτερική ζωή και δεν

συλλαμβάνουν το νόημα της εσωτερικής ζωής

προσβάλλονται από τους πνευματικούς εργάτες

θεωρούν παράξενη την συμπεριφορά τους τους

καταφρονούν τους συκοφαντούν τους υβρίζουν και

τους διώκουν με διάφορους τρόπους

Λέει ο όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ laquoοι άνθρωποι

που είναι προσκολλημένοι σrsquo ότι είναι εξωτερικό και

αισθητό εναντιώνονται τις πιο προσφιλείς μας

πεποιθήσεις και κάνουν ότι μπορούν για να μας

εκτρέψουν από τη βίωση της εσωτερικής ζωήςraquo56

Όταν ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης τον ΙΔ΄αι

έφτασε στον Άθω και άρχισε να μοιράζεται την

θεόσδοτη γνώση του με ευσεβείς ασκητές που ήταν

θερμοί και ευφυείς μεν αλλά αντιλαμβάνονταν την

υπηρεσία στο Θεό μrsquo έναν σωματικό μονάχα τρόπο του

εναντιώθηκαν στην αρχή

laquoΑκόμη παραδοξότερη φαίνεται η πνευματική

εργασία στο σαρκικό και φυσικό νου ιδιαίτερα όταν

είναι λερωμένος με την καπνιά της έπαρσης και

δηλητηριασμένος με το φαρμάκι της αίρεσης Τότε το

56

Ιγν Μπριαντιαν laquoΥιέ μους δοςhellipraquo σελ 200

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

μίσος του ανθρωπίνου πνεύματος που συμμάχησε με το

Σατανά ενάντια στο πνεύμα του Θεού εκδηλώνεται με

αφύσικη μανία Ο σαρκικός και φυσικός νους

αντιλαμβάνεται κάθε τι το πνευματικό και το διαστρέφει

για να ταιριάζει με το σκοτάδι της πτώσης μέσα στο

οποίο κινείται ψηλαφώντας παρrsquo όλη τη γήινη μάθησή

τουraquo57 αναφέρει ο επίσκοπος Ιγνάτιος

(Μπριαντσιανίνωφ)

Τον ΙΔ΄αι ο από Καλαβρίας Βαρλαάμ έφτασε στη

Θεσνίκη Εκεί με σκοπό να δράσει εκ μέρους των

Λατίνων κάτω από Ορθόδοξο μανδύα (βλ σήμερα τους

Ουνίτες) αποκήρυξε τον Καθολικισμό Αφού έγραψε

διάφορα συγγράμματα για νrsquo αποδείξει δήθεν την

ορθότητα των Ανατολικών κέρδισε την εμπιστοσύνη

του αυτοκράτορα Καντακουζηνού Καταλαβαίνοντας

πως ο μοναχισμός ήταν το στήριγμα της Εκκλησίας

θέλησε να τον εξασθενήσει και ακόμα να τον συντρίψει

έτσι που να κλονίσει ολόκληρη την Εκκλησία Εξέφρασε

λοιπόν την επιθυμία να ζήσει την πιο αυστηρή μοναχική

ζωή και με δόλο έπεισε κάποιον αθωνίτη μοναχό να του

αποκαλύψει την έντεχνη άσκηση της προσευχής του

Ιησού

Αφού πήρε ότι ήθελε αλλά έχοντας καταλάβει ότι

του είχε αποκαλύψει ο μοναχός μrsquo έναν τρόπο παράλογο

και επιπόλαιο εξέλαβε ως ουσία του πράγματος τα υλικά

βοηθήματα (κράτημα της αναπνοής στάση του σώματος

κλπ)

57

Οπ σ 201

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Συγκλήθηκε συμβούλιο στην Κωσπολη

(Συνοδικοί τόμοι 134113471351) Ο άγιος Γρηγόριος

ο Παλαμάς αθωνίτης μοναχός και μεγάλος ασκητής στη

νοερά προσευχή (ο οποίος προτείνει νrsquo αρχίζει η

προφορική της άσκηση από τα σχολεία) μπήκε σε

συζήτηση με τον Βαρλαάμ και οι βλασφημίες του

αναθεματίστηκαν Επέστρεψε στην Καλαβρία και τον

Ρωμαιοκαθολικισμό Πολλοί όμως Έλληνες επιπόλαιοι

Χριστιανοί πίστεψαν στη διδασκαλία του και την

έφεραν στη δύση όπου οι βλασφημίες του και οι άτοπες

συκοφαντίες του έγιναν δεκτές σαν ομολογία αλήθειας

laquoΟ Bergier συγγραφέας του Dictionnaire

Theacuteologique στο λήμμα ησυχασμός-ησυχαστές λέει πως

οι Έλληνες μοναχοί προσπαθώντας να φτάσουν στη

θεωρία τρελλαίνονταν προσήλωναν τα μάτια στον

ομφαλό τους και κρατούσαν την αναπνοή τους

φαντάζονταν ότι έβλεπαν λαμπερό φωςraquo58 κλπ

Το φως για το οποίο μιλούν οι Πατέρες μας δεν

είναι υλικό αλλά πνευματικό ζωοπάροχο χαροπάροχο

άκτιστο φαιδρύνον τον νουν λευκολαμπές θεϊκό

ανοίγει τα μάτια της ψυχής και καθοράται από αυτά

παρrsquo όλο που ενεργεί επίσης και πάνω στα υλικά μάτια

όπως έγινε στην περίπτωση του αγίου αποστόλου

Παύλου59

laquoΕίναι μία πραγματική λάμψη της δύναμης του

Αγίου Πνεύματος μέσα στην ψυχή Μέσω αυτού του

58

Οπ σελ 209 59

Πραξ 9

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

φωτός φανερώνεται όλη η αλήθεια και ο Θεός

γνωρίζεται αληθινά από την αξία και αγαπημένη

ψυχήraquo60 εξηγεί με σαφήνεια ο άγιος Μακάριος ο μέγας

laquoΟι λογισμοί καίγονται από το εκτυφλωτικό

υποστατικό φως του εν Τριάδι Αγίου Θεού Είναι τόσο

πολύ το φως που εξαφανίζει κάθε τι που υψώνεται

μπροστά του και το διαλύει Υπάρχει μόνο φως Το

βουνό μέσα στο φως σβήνει και η σκιά μπροστά σrsquo αυτό

το φως χάνεται Βέβαια κάνοντας κάποιος άγιος

προσευχή το πρώτο πράγμα που αισθάνεται καθαρά

μέσα στο νου είναι φυσικό (κτιστό) φως του νοός του κι

ύστερα αν θέλει ο Θεός έρχεται εις θεωρίαν του Φωτός

του Κυρίου Πως αναγνωρίζεται το κτιστό φως από το

άκτιστο Δίνει ο Θεός βοήθεια και ειδική πνευματική

θεωρία μετά διακρίσεωςraquo61 αναφέρει σύγχρονος

γέροντας

Βέβαια οι Λατίνοι με τη γνωστή θεολογία της

κτιστής χάριτος έχουν χάσει το κλειδί προσπέλασης σrsquo

αυτούς τους πνευματικούς θησαυρούς την ουσία της

πίστης μας που συνοψίζεται στο ότι laquoπιστεύω στον κύριο

γιατί Τον βλέπωraquo laquoκαθώς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς

αὐτόπται καί ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγουraquo62

laquoΟ Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ που έζησε προς τα τέλη

του ΙΗ΄αι με μία του πραγματεία ανασκεύασε τις

βλασφημίες κάποιου φιλοσόφου μοναχού με γεώδες

φρόνημα που έζησε στα όρη Μοσιένσκυ και ήταν 60

Μακάριος ο μέγας ομ 723 στο laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 205 61

Π Στεφάνου Αναγνωστοπούλου laquoΑνασασμοίhellipraquo 562 62

Λουκ 12

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

σύγχρονός του Επειδή μερικοί μοναχοίraquo σημειώνει ο

όσιος Ιγνάτιος laquoπου είχαν ζήλο γιrsquo αυτήν την προσευχή

έπεσαν στην πλάνη λόγω του εγωισμού τους ή λόγω των

άπειρων πνευματικών τους οδηγών την μέμφθηκαν και

την βλασφήμησαν Με παρότρυνση του διαβόλου ο

μοναχός αυτός επιτέθηκε ενάντια σrsquo αυτή σε τέτοιο

βαθμό που ξεπέρασε κατά πολύ τους αιρετικούς

Βαρλαάμ και Ακίνδυνο Κάποιοι χριστιανοί ασθενούς

θέλησης οδηγήθηκαν σε τέτοια τρέλα από τα χρεία λόγια

του φιλοσόφου ώστε να πνίξουν σε ποτάμι-δένοντάς

τους από ένα μεγάλο τούβλο- τους θιασώτες της

Ανικανοποίητος από τις προφορικές του βλασφημίες ο

μοναχός σκέφτηκε να τις εκδώσει Χτυπήθηκε όμως

από τη ράβδο του Θεού και τυφλώθηκε Έτσι τελείωσαν

οι αντίθετες εκστρατείες τουraquo63

Ο πλούσιος σε γήινη σοφία ο σαρκικός και φυσικός

νους πάντα βλέπει τη νοερά προσευχή με πολλή

καχυποψία και δίχως συμπάθεια Είναι ιδιαίτερα απεχθής

και παράδοξη η προσευχή αυτή ως μέσο ένωσης με το

Θεό σrsquo εκείνους που αρέσκονται στη συντροφιά

πεπτωκότων και απορριμένων πνευμάτων τα οποία τους

μεταγγίζουν την δική τους σοφία σαν κάτι το πολύ

μεγάλο Ένας τέτοιος νους μια τέτοια ψυχή και καρδιά

στη νοερά προσευχή θα βρει μωρία γιατί αναζητεί

εμπαθώς σοφία laquoὉ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μέν

ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δέ σωζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ

ἐστιraquo64

63

Ιγν Μπριαντσιαν laquoΥιέ μου δοςhellipraquo σελ 206 207 64

Α΄Κορ 118

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Οι αληθινοί όμως χριστιανοί με τη φαινομενικά

αδύνατη και ασήμαντη εργασία της νοεράς προσευχής

βρίσκουν laquoτοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί τοῖς δὲ

σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστιraquo65

Οι σύγχρονοι πεπαιδευμένοι κατά κόσμον που δεν

έχουν ιδέα για την νοερά προσευχή στην Ορθόδοξη

παράδοση δεν είναι εκπληκτικό που επαναλαμβάνουν

τις βλασφημίες των δυτικών

Νεοέλληνες αρχαιόπληκτοι δηλώνουν πως laquoδεν

είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο του

χριστιανισμού στη γέννησηhellip και άλλων ψυχικών

διαταραχώνhellip ο χριστιανισμός διδάσκει τους νέουςhellip

ότι η σεξουαλικότητα είναι αμαρτία ή ας είμαστε

ακριβείς ότι η καθαυτό αμαρτία είναι το δικαιολογημένο

κατά την περίοδο αυτή αυξημένο ενδιαφέρον ως προς

την γεννητική λειτουργία και ακόμη ότι το ανθρώπινο

σώμα και οι λειτουργίες του αποτελούν ασχημοσύνηhellip

οι ζώντες χριστιανική ζωή κινητοποιούν επίσημες και

πλήρεις μορφές υστερίαςraquo66

Αλλού πάλι η εγκράτεια και ο παρθενικός βίος

αποκαλούνται laquoυστερική αναφροδισίαraquo67 Ας

φανταστούμε λοιπόν πώς θrsquo αντιδρούσαν εκείνοι αν

διάβαζαν τους laquoΎμνους των Θείων ερώτωνraquo του οσίου

Συμεών του Νέου Θεολόγου Είναι σίγουρο πως η

υστερία στην οποία θα ξεσπούσαν θα μας έδειχνε πάνω

τους και μέσα τους όλrsquo αυτά για τα οποία μας 65

Α΄Κορ 122-25 66

66-67 περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 67

Οπ

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

κατηγορούν Κι επειδή ασπάζονται την άποψη του Freud

ότι κάθε μονοθεϊστική θρησκεία συνιστά μία καθολική

ψυχαναγκαστική νεύρωση βρίσκουν διέξοδο για τη

νομιμοποίηση της πολλαπλότητας των παθών τους

(laquoλεγεώνraquo) στην αρχαία πολυθεΐα Θεοί κατrsquo εικόνα και

καθrsquo ομοίωσίν τους Την νοερά προσευχή δε αποκαλούν

laquoαδιάλειπτη ψυχαναγκαστική επανάληψηraquo68

Όλοι αυτοί λοιπόν οι laquoδιαφωτισμένοιraquo θεωρούν τη

συχνή προφορά της ιδίας προσευχής σαν κάτι ανώφελο

και μηδαμινό την ονομάζουν μηχανική και χωρίς

κατανάλωση σκέψης ενέργειας κατάλληλη ίσως για

απλούς ανθρώπους Αλλά δυστυχώς laquoδεν γνωρίζουν το

μυστικό το οποίο αποκαλύπτεται σαν αποτέλεσμα της

μηχανικής εξασκήσεως Η συχνή αυτή εργασία των

χειλέων γίνεται μία γνήσια έκκληση της καρδίας

βυθίζεται ο άνθρωπος μέσα στην εσωτερική ζωή γίνεται

μία απόλαυση και καθίσταται ότι θα ήταν φυσικό για

την ψυχή δίνοντάς της φως και τροφή και οδηγώντας την

σε ένωση με το Θεό69 Λησμονούν οι δυστυχείς ότι laquoἐὰν

μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν

βασιλείαν και δε γίνετε σαν τα παιδιά δεν θα εισέλθετε στη

βασιλεία των ουρανώνraquo70

Η laquoμηχανική και χωρίς κατανάλωση σκέψης

ενέργειαraquo που μας αποδίδουν δε σημαίνει αφασία του

νου όπως συμβαίνει στους γιόγκι και τους βουδιστές Ο

νους τίθεται σε αδιάλειπτη επίκληση του θείου ελέους

68

Περιοδικό ΠΑΝΘΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ τευχ 11 χειμερινή τροπή 2000 σελ 89-91 69

laquoΟι περιπέτειες ενός προσκυνητούraquo σ 235 εκδ ΑΣΤΗΡ εκδ η΄ 1986 70

Ματθ 183

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

στο βάθος της καρδιάς Απλότης ακακία καρδίας και

λεπτότητα νου δηλ εξυπνάδα συμπορεύονται προς

δόξαν Θεού και αγάπηση του πλησίον Η ζωή επίσης με

τα βάσανά της τις αντιξοότητες και τις θλίψεις

συνεχίζεται Παράλληλα μrsquo αυτά και η αδιάλειπτη

προσευχή μακριά από την ευθυνοφοβία που

χαρακτηρίζει την εξωτικότητα των θιασωτών των

ανατολικών θρησκειών Το πυρ της προσευχής διαπερνά

τα πάντα Έτσι ο πνευματικός είναι μέσα σε όλα τα του

κόσμου αλλrsquo laquoουκ εκ του κόσμουraquo ενώ τους πάντας

ανακρίνει χωρίς να ανακρίνεται από κανέναν κατά το

Γραφικό

Η απλότης καρδίας μας θυμίζει το laquoἀκέραιοι ὡς αἱ

περιστεραίraquo71 ενώ η λεπτότης και η οξύτης του νου μας

παραπέμπουν στο laquoφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφειςraquo72 Αυτός είναι ο

χρυσός συνδυασμός των μεγάλων πνευματικών

αναστημάτων στην Ορθοδοξία

71

Ματθ 1016 72

Ματθ 1016

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

5 ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΠΑΤΕΡΩΝ

laquo αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν

νουθεσίαν παραιτοῦ εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος

καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτοraquo73 Από την προς

Τίτον επιστολή του απ Παύλου παίρνουμε πρότυπο

αντιμετωπίσεως των αιρετικών Χρειάζεται όμως

προσοχή γιατί αν δεν συμβαδίζει η ιεραποστολή μας με

την μυστική εργασία τότε είναι σίγουρο πως αντί για

μίσος προς την αίρεση επιδεικνύουμε μίσος προς τους

αιρετικούς και την κατάσταση αυτή του μένους

βαπτίζουμε ιεραποστολικό οίστρο Είναι μία πλάνη

αυτή

Αξίζει να προσέξουμε στο βίο του αγίου Πορφυρίου

Γάζης συγγραφέα υπό Μάρκου διακόνου την εξής

φράση (αναφέρεται στον άγιο) laquoπάντα τα πάθη έχων

νεκρά πλην του θυμού ον εκίνει κατά των εχθρών της

πίστεωςraquo74 Εννοεί την χρήση του θυμού ως φυσικού

νεύρου της ψυχής εφrsquo όσον έχει προηγηθεί νέκρωση των

παθών

Εκείνο που πρέπει να διακρίνει τον ποιμένα απέναντι

στους αιρετικούς είναι η αρετή της υπομονής Απέναντι

στους εχθρούς της πίστεως ο άγιος δεν ήταν σκληρός και

ανένδοτος παρά μόνο όταν χρησιμοποίησε με υπομονή

όλα τα άλλα μέσα Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό της

μανιχαίας Ιουλίας και ότι παρέσυρε μερικούς

73

Τιτ 319 74

Βίος Πορφυρίου Γάζης σελ 28

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

νεοφώτιστους την κάλεσε να μάθει από πού ήρθε και τι

πίστευε Δεν θύμωσε όταν έμαθε αν και το περιβάλλον

του ερεθίστηκε (Εμείς ερεθίζουμε και φανατίζουμε το

περιβάλλον μας) Αντιθέτως με πολλήν υπομονή τη

συμβούλευε laquoκαι άπαξ και δις φυλλάτων το ρήμα του

αποστόλουraquo75 το προαναφερθέν Την προσφώνησε

laquoαδελφήraquo κι όταν αυτή τον προκάλεσε δημόσια σε

συζήτηση λέγοντάς του μάλιστα laquoή με πείθεις ή σε

πείθωraquo76 εκείνος δέχτηκε σοβαρά Προσέχουμε

νήστεψε και προσευχήθηκε πολύ να καταισχυνθεί ο

διάβολος77 Την επομένη όταν έφτασε η Ιουλία με τη

συνοδεία της πήρε το Ιερό Ευαγγέλιο και εσταύρωσε με

αυτό το στόμα του μόνο όταν η συζήτηση τράβηξε ώρες

πολλές και ακούστηκαν οι βλασφημίες του μανιχαϊσμού

ενάντια στον Θεό και πληροφορήθηκε ο άγιος laquoάνωθενraquo

ότι η Ιουλία ήταν κυριευμένη από τον διάβολο της είπε

laquoΟ Θεός ος ο τα πάντα ποιήσαςhellip ο εν Τριάδι

δοξαζόμενος πατάξει σου την γλώσσαν και φιμώσει σου

το στόμα ίνα μη λαλεί δύσφημαraquo (897)78 Και τότε

laquoήρξατο γαρ τρέμειν η Ιουλία και αλλοιούσθαι το

πρόσωπον και μείνασα εν εκστάσειhellip ην άφωνος και

ακίνητοςhellipποιήσασα σε ώραν ικανήνhellipπαρέδωκε ψυχήν

απελθούσα εις όπερ ετίμησε σκότος φως αυτό

ηγησαμένηraquo79

Ο θυμός του λοιπόν ήταν απαθής και ο ζήλος του

λελογισμένος και κατrsquo επίγνωσιν Ας μη μας διακρίνει

75

Οπ σελ 120 76

Οπ σελ 120 77

Οπ 8713 78

Οπ σελ 124 79

Οπ 90 2-11

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

επομένως αλόγιστο μένος εναντίον αιρετικών και

αλλοθρήσκων δείχνοντας έτσι ανεπάρκεια βιωμάτων και

ακαθαρσία καρδίας Με αυτό τον τρόπο όσο κι αν μας

λύνει τα χέρια η σημερινή υλικοτεχνική υποδομή και

ενημέρωση βοηθάμε στην εδραίωση ndashμάλλον- των

αιρετικών παραφυάδων παρά αντιαιρετικό έργο

κάνουμε

Ας δούμε τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης laquoσυνήθως

ρωτούσε τους αλλοθρήσκους για τις ανάγκες και τις

δυσκολίες τους χωρίς να θίγει θέματα θρησκείαςhellip

δέχτηκε αντιπροσωπεία εβραίων που τον ευχαριστούσαν

για μια δωρεά του σε ιουδαϊκή κοινότηταhellip θεράπευσε

με την προσευχή του έναν άρρωστο τάταρο ρωτώντας

την σύζυγό του -πιστεύεις στον Θεό Αφού έλαβε

καταφατική απάντηση είπε θα προσευχηθούμε και οι

δύο εσύ με τον δικό σου τρόπο και εγώ με τον δικό μουraquo

()80 Κινδύνεψε μήπως η Ορθοδοξία του πολύ πιθανό

άλλωστε η θεραπεία του τατάρου να οδήγησε κι εκείνον

στην Ορθοδοξία Βλέπουμε επίσης τον ίδιο να δέχεται

αίτηση για επιταγή 20000 φράγκων από γάλλο

επίσκοπο προς εξαγορά ενός ορφανοτροφείου από χέρια

αθέων και τον γάλλο ναύαρχο Ζερβέ να τον ευχαριστεί

για κάποιο πολύτιμο δώρο και να του ζητάει να

προσεύχεται για τη Γαλλίαraquo81

Με όμοιο τρόπο η αγία Φιλοθέη και ο όσιος

Αρσένιος ο Καππαδόκης βοηθούσαν αδιακρίτως όσους

είχαν ανάγκη κι έτρεχαν κοντά τους έστω κι

80

Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης σελ 297 εκδ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ Ωρωπός 1994 81

Οπ σελ 298

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

αλλοθρήσκους Ποιος μπορεί να τους μεμφθεί για το

ακραιφνές ορθόδοξό τους φρόνημα Ο φανατισμός είναι

ξένος στα παιδιά του Θεού ενώ δείχνει εύγλωττα τη δική

μας αρρώστια

Στην περίπτωση όμως του οσίου Αρσενίου του

Καππαδόκη και όταν η ποιμαντική του μάνδρα

κινδύνευσε από αιρετικούς προτεστάντες μάλιστα

δασκάλους (δάσκαλος κι ο ίδιος) η αντίδραση υπήρξε

ταχύτατη και άμεση laquoΓρήγορα να φύγεις όπως έχεις τα

πράγματά σου πριν τα ξεφορτώσεις γιατί στα Φάρασα

άλλον προτεστάντη δεν θέλουμε μας φθάνει ο ένας που

έχουμεraquo82 Και στην εκκλησία laquoόποιος θα πει καλημέρα

του Κουψή να το ξέρει θα βγει άλιωτοςraquo83 Και συνεχίζει

σχολιάζοντας ο π Παΐσιος laquoήταν η μόνη λύση αυτή για

να απομονώσει την σφήκα τον Κουψήhellip έτσι χάλασε

πια η σφηκοφωλιά των προτεσταντώνraquo84

Ο διδάσκαλος και ποιμένας οφείλει να είναι

ποικίλος Συνεχώς προσευχόμενος πλήρης βιωμάτων

Πέρα από τις όποιες γνώσεις την ενημέρωση που πρέπει

να έχει και την εξοικείωση με τις δυνατότητες της

σύγχρονης τεχνικής το βίωμα θα τον κατευθύνει στην

σωστή αντιμετώπιση των αιρέσεων

Αναφέρεται στο βίο του Αγίου Νικολάου του εν

Μύροις ότι laquoείχε τόση χάρη επάνω του τόση

λαμπρότητα και ακτινοβολία αγάπης ειρήνης και χαράς

82

laquoΌσιος Αρσένιος ο Καππαδόκηςraquo γέροντος Παϊσίου σελ 39 εκδ Ησυχ Αγ Ιω Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ 1991 83

Οπ σελ40 84

Οπ σελ40

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

που όποιος τον κοίταζε στο πρόσωπο γινότανε καλά Κι

αν ήταν αιρετικός ξαναγύριζε στην Ορθοδοξίαraquo85

Χωρίς βίωμα δεν μπορούμε να κατευθύνουμε

σωστά ανθρώπους ούτε να τους πείσουμε Οι

καλοπροαίρετοι ελκύονται παντού όπου υπάρχουν ως

και από την ειδωλολατρία Αναφέρεται επίσης από τον π

Ανανία Κουστένη το εξής laquoΜέχρι να φέρει τον Τίμιο

Σταυρό ο Ηράκλειος από την Περσία ο Τίμιος Σταυρός

εκεί έκαμε ιεραποστολή Ο άγιος Αναστάσιος ο Πέρσης

(221) είναι παιδί του Τίμιου Σταυρού Πήγαιναν οι

Πέρσες και έβλεπαν τον Σταυρό και οι καλοπροαίρετοι

γύριζαν Τους είλκυσε ο Τίμιος Σταυρός και χωρίς να το

καταλαβαίνουν του παραδόθηκανraquo86 Ελλείψει

ιεραποστόλων δηλαδή κάμει ο Θεός ιεραποστολή σαν

να μην είμαστε οι άνθρωποι ndashπαντού- άκρως

απαραίτητοι Είναι δυνατόν δε κάποιες φορές

απρόσεκτα να εμποδίζουμε το έργο Του Εφrsquo όσον όμως

ζούμε και καλούμεθα ας σταθούμε ταπεινοί και αληθείς

Ζηλωτισμός και οικουμενισμός είναι τα δύο άκρα

που πρέπει να αποφεύγονται Ο δεύτερος από τους δύο

είναι πιο επικίνδυνος Ο πρώτος φαίνεται Ο δεύτερος

μπορεί να συμβιώνει με ένα πνεύμα laquoαγάπηςraquo στο

όνομα της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας κλπ

Άμετρη χρήση ορθολογισμού επίσης αλλοιώνει το

γνήσιο ορθόδοξο πνεύμα Ας αφήσουμε το γέροντα

Παΐσιο ολοζώντανο να μας διδάξει

85

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 λόγοι α΄εκδ ΑΡΜΟΣ 1999 86

Αρχιμ Ανανία Κουστένη σελ 18-19 Λόγοι α΄ εκδ ΑΡΜΟΣ1999

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

laquoΆλλοι από καλοσύνη λένε -Στους αιρετικούς μην

λέτε ότι είναι στην πλάνη για να δείξουμε αγάπη Κι έτσι

τα ισοπεδώνουν όλα Αν ζούσαν αυτοί τα πρώτα

χριστιανικά χρόνια δεν θα είχαμε ούτε έναν άγιο Έλεγαν

τότε στους χριστιανούς ndashΡίξε μόνο λιβάνι στη φωτιά και

μην αρνείσαι τον Χριστό Δεν το δέχονταν ndashΚάνε μόνο

πως ρίχνεις Δεν το δέχονταν Μη μιλάς για το Χριστό

και πήγαινε ελεύθερος σrsquo άλλο μέρος Δεν το δέχονταν

Σήμερα βλέπεις ένα νερόβραστο κόσμοraquo87

Και περί ορθολογισμού laquoδυστυχώς ο δυτικός

ορθολογισμός έχει επιδράσειhellip βρισκόμαστε σωματικά

μόνο στην Ορθόδοξη εκκλησίαhellip βλέπουν την Δύση να

βασιλεύει κοσμικάhellip εάν την έβλεπαν πνευματικά θα

έβλεπανhellip ότι προχωράει σιγά-σιγά στο σκοτάδιhellip

συνεδριάζουν πάνω σε θέματαhellip που δεν συζητούνταιhellip

δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική έχει το λογισμό ότι

είναι πνευματικός άνθρωπος και μετά λέει ανοησίεςhellip

τροχάει συνέχεια το μυαλό του μακριά από το Θεό το

κάνει δίκοπο μαχαίρι σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και

κόβει και ανθρώπουςhellip το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι

σιδερένιο δίχως μαγνήτη που χτυπάει τα μέταλλα για να

κολλήσουν και αυτά τσαλακώνουν και δεν κολλούνhellip οι

άγιοι Πατέρες κάτι ήξεραν και απαγόρευαν τις σχέσεις

με αιρετικό88 Σήμερα λένε -Με όλους όχι μόνο με τους

αιρετικούς να συμπροσευχηθούμε Το ευρωπαϊκό

πνεύμα νομίζει ότι και τα πνευματικά θέματα μπορούν

να μπουν στην Κοινή Αγοράraquo89

87

Γερ Π Πνευματική Αφύπνιση τ Β΄ σελ 46 εκδ Ησυχ Αγ Θεολόγου ΣΟΥΡΩΤΗΣ1999 88

Του ιδίου Με πόνο και αγάπη τ Β΄ σελ 210-211 στις ίδιες εκδόσεις 89

89-90 οπ σελ 347-348

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Κι αλλού laquoκάνει να ανακατέψουμε χρυσό και

μπακίρι Έγινε τόσος αγώνας για να λαμπικάρει το

δόγμαraquo90

6 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΒΙΩΜΑΤΑ

Μια περισσότερο προσεκτική ματιά μέσα μας θα

έδειχνε ότι κι εμείς ως ποιμένες δε ζούμε τη θεολογία

μας που δεν μπορεί να είναι (αλλότρια) απrsquo ότι οι

Πατέρες μας είπαν δίδαξαν έγραψαν βίωσαν Αν είναι

άλλο ο εαυτός μου και άλλο η θεολογία μου ζω τον

νεστοριανισμό μια κατάσταση που καταταλαιπωρεί και

βασανίζει την Εκκλησία σήμερα τόσο σε επίπεδο

κληρικών όσο και σε λαϊκών Το γνωστό θέμα της

διαστάσεως δόγματος-ήθους δηλαδή Σαν να ζούμε την

ουδέτερη διrsquo απλής επαφής ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού Καίτοι η Εκκλησία μας ομολογεί και

διακηρύσσει την υποστατική ένωση των δύο φύσεων του

Χριστού ασυγχύτως ατρέπτως αδιαιρέτως και

αχωρίστως στις Γ΄(431) και Δ΄(451) Οικουμενικές

συνόδους στην Έφεσο και Χαλκηδόνα αντίστοιχα η ζωή

μας σαν να μη ζυμώνεται ολάκερη από τη χάρη του

Χριστού η ομολογία μας έχει κάτι το εξωτερικό το

επιδερμικό Μεταλαμβάνουμε του Σώματος και του

Αίματος του Χριστού κι εξακολουθούμε να βόσκουμε

τους χοίρους των παθών Ο κύριος όμως πρέπει να

αγκαλιάσει κάθε πτυχή του βίου μας γιατί laquoτο γαρ

απρόσληπτον και αθεράπευτονraquo κατά τον άγιο Γρηγόριο

90

Οπ

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

το Θεολόγο91 Αν αθεράπευτοι κηρύττουμε κι

επιδιδόμεθα σε αντιαιρετικό αγώνα εν προκειμένω δεν

πείθουμε τους αιρετικούς αδελφούς δι ους Χριστός

απέθανεν92 Δεν βλέπουν επάνω μας την διαφορά του

καινού Και καλώς παραμένουν εκεί που είναι Όσο για

μας δεν αποφεύγουμε τον κίνδυνο του να μετατιθέμεθα

σε laquoέτερον ευαγγέλιονraquo93 διαφορετικό από εκείνο που

παραλάβαμε αλλοιωμένο ξένο Άλλα λόγια άλλη η ζωή

μας Ενσάρκωση του νεστοριανισμού

Η τάση για παράδειγμα την οποία έχουμε κληρικοί

και λαϊκοί να χωρίζουμε του χώρους σε βέβηλους και

ιερούς εγγενώς μάλιστα σαν νrsquo αποκλείουμε την

ύπαρξη του Θεού από έναν βέβηλο χώρο ή την

διάπραξη ασχημοσυνών σε ιερό χώρο είναι νοσηρή

πνευματικώς Ο κύριος ο οποίος ως πανταχού παρών

είναι και στην κόλαση παρών δίνει σημασία όχι τόσο

στο χώρο όσο στον τρόπο μας μέσα σε οποιοδήποτε

χώρο Και αυτός ο τρόπος ή θα είναι άγιος η δαιμονικός

Περιστατικά από συναξάρια και γεροντικά

καταδεικνύουν του λόγου το αληθές

Η τάση αυτή λοιπόν έχει μια νεστοριανίζουσα

απόχρωση η οποία συμβαδίζει και με το δυαλισμό των

μανιχαίων και των γνωστικών Συνακόλουθα

διακρίνονται οι συζητήσει σε πνευματικές και μη

πνευματικές ακόμη και τα μέλη του σώματος σε τίμια

και άτιμα ωσάν η Θεία Χάρις κατά το βάπτισμα να μην

91

PG 37181 C 92

Α΄Κορ 811 93

Γαλ 16

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

αγγίζει ολόκληρο το σώμα ή όταν θεούται ο όλος

άνθρωπος και η άκτιστη Τριαδική Θεία Χάρις άπτεται

του όλου ανθρώπου κάποια σωματικά μέλη μένουν απrsquo

έξω Τίμιος η άτιμος είναι ο λογισμός μας όχι τα μέλη

του σώματός μας τα οποία συχνά ndashπυκνά ενούνται μετά

του Θείου Σώματος και Αίματος Μια προσεκτική

ανάγνωση στους Ύμνους των θείων ερώτων94 του

μεγαλύτερου ίσως μυστικού Θεολόγου στην Ορθοδοξία

του οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου θα μας

προσγείωνε καταλλήλως Ο άνθρωπος που είναι

ζυμωμένος ψυχή τε και σώματι με τη Χάρη του Θεού

βρίσκεται ενώπιόν Του εν παντί και δε φοβάται άτιμα

μέλη ή βέβηλους χώρους Οι εμμονές αυτές δείχνουν τη

δική μας ελλιπή κάθαρση και το δικό μας ανεπαρκές

ορθόδοξο βίωμα Και βέβαια αποτελούν μία ήπια

νευρωτική πραγματικότητα με σκοπό να αγωνιστούμε

εντονότερα

Αυτή η διάκριση τιμίων-ατίμων μελών τόσο σε

ορθοδόξως θρησκεύοντες και πολύ laquoπερί τα πνευματικά

τυρβάζονταςraquo θυμίζει και λίγο για να μην πούμε

αποτελεί μονοφυσίτουζα διαστροφή Αν κάποια μέρη

του σώματος είναι άτιμα ο Κύριος γιατί προσέλαβε

σώμα ολόκληρο και ήλθε σωματικά να μας

συναναστραφεί Τι έχει να πει σε μας το συμπέρασμα

της γνωστικής επιστήμης (cognitive science) ότι δεν

υπάρχει τίποτε πνευματικό που να μην είναι ταυτόχρονα

ενσώματο95 Ο σωματικός δοξασμός είναι βιουμένη

94

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ τομ 19 Ε 19ΣΤ 1990 1989 αντιστοίχως

95 Π Νικολ Λουδοβίκου Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία εκδ ΑΡΜΟΣ σελ 502003

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

πραγματικότης Μακριά από εμάς η πλατωνική

υποτίμηση του σώματος την οποία κληρονόμησαν και οι

Λατίνοι με αποτέλεσμα ο χριστιανισμός τους να

καταντήσει μία άσαρκη χριστιανική ιδεολογία Οι

ιδεολογίες δεν αποτελούν παρά φάσματα αληθείας με

αξίωση να επιβληθούν σαν πραγματικές αλήθειες Η

μοναδική και πραγματική αλήθεια όμως είναι μόνο ο

Χριστός κατά το ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή 96

Οι όποιες ndashθρησκευτικές έστω- αλήθειες εκτός Χρίστου

αποτελούν θεολογικά φαντάσματα Οι όποιες δε ανά τον

κόσμο θρησκείες συνιστούν νευρώσεις (ή ακόμη και

ψυχώσεις) από τις οποίες μας απαλλάσσει μόνον η

(σωστά βιουμένη) Ορθοδοξία όπως προσφυώς θα έλεγε

ο μακαριστός και πολύς π Ιωάννης Ρωμανίδης

Προαναφέραμε ότι και η διάκριση σε πνευματικές

και κοσμικές συζητήσεις δε στέκει από πλευράς

πνευματικής Σημασία έχει το βίωμα του προσώπου που

ομιλεί Είναι γνωστό ότι πολλές φορές άψογα

δογματικώς κηρύγματα μας φαίνονται ανούσια ανιαρά

Είναι γιατί δεν βιώνονται Άλλοτε πάλι μια απλή

περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ζει ένας

βιοπαλαιστής εξοικονομώντας τα προς το ζην μας

γεμίζει ουράνια παρηγοριά Ζει ο άνθρωπος του Θεού

τον Χριστόν γιrsquo αυτό ότι και να κάνει ότι και να πει

είναι χαριτωμένο και σωστά πνευματικό

Ο χωρισμός πάλι σε εντός και εκτός Εκκλησίας

ανθρώπους όταν επιμένουμε σε υπερβολικό βαθμό

96

Ιω 146

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

(εμείς-εσείς κλπ) μπορεί ναοδηγήσει στην αντίληψη ότι

ανήκουμε σε ένα είδος club laquoσεσωσμένωνraquo laquoικανώνraquo ή

και laquoεπιλεγμένωνraquo να σώσουν τους άλλους Κι αυτό

αποτελεί μία νευρωτικού τύπου εμμονή με

μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο ενδεικτική άλυτων

προσωπικών συγκρούσεων τις οποίες δεν μπορούν να

κρύψουν τα βεβιασμένα χαμόγελα που μας παραπέμπουν

στο ψευδές laquoόλα πάνε καλά ελάτε μαζί μαςraquo Ας

αφήσουμε δε τα σενάρια περί του laquoπεριούσιου

ελληνικού λαούraquohellip κλπ Και μόνο ο αριθμός των

εκτρώσεων ετησίως δείχνει έναν λαό αυτοκτονούντα

επομένως κάθε άλλο παρά laquoπεριούσιοraquo Όσο για την

γνώση των πατερικών μας κειμένων της γλώσσας μας ή

της Ορθοδόξου παραδόσεως ας μην τις σχολιάσουμεhellip

ακόμη και οι laquoεντόςraquo της Εκκλησίας

Προβληματική πολλές φορές επίσης εμφανίζεται η

σχέση με τον πνευματικό πατέρα Κοντά σrsquo έναν άγιο

πατέρα τα τέκνα αισθάνονται εντελώς ελεύθερα

προάγονται πνευματικά η σχέση λειτουργεί ευρύχωρα

όχι στενόχωρα Και η αίσθηση αυτή υπάρχει ανεξάρτητα

από τη σωματική ή όχι παρουσία του πατρός Δυστυχώς

κι εδώ τόσο από πλευράς πνευματικών πατέρων όσο και

από πλευράς πνευματικών τέκνων συμβαίνουν

ακρότητες Ιδιαιτέρως πρέπει να προσεχθεί η στενή

προσκόλληση στο πρόσωπο του πνευματικού η οποία

τον μετατρέπει σε είδος γκουρού και για την οποία

ευθύνεται και ο ίδιος Πως μετά να μιλήσουμε για την

πλάνη του γκουρουισμού

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

Στα κηρύγματά μας τα οποία πολλές φορές είναι

αδόκιμα κάνουμε το λάθος να ξεχωρίζουμε τον κακό

Θεό της Παλαιάς από τον καλό της Καινής Διαθήκης

Απότοκο κι αυτό του δυαλισμού τον οποίο ζούμε Η

τάση αυτή θυμίζει τον μαρκιωνιτισμό των πρώτων

χριστιανικών αιώνων

Άλλοτε απειλούμε με την κόλαση που τους

περιμένει ένδειξη της πνευματικής μας ανεπάρκειας Ο

άγιος ζει μάλλον θέτει τον εαυτό του υποκάτω πάσης

οικουμένης θεωρώντας τον χειρότερον απrsquo όλους

Ο Μέγας Αντώνιος έλεγε η κόλαση είναι laquoμόνο για

μένα μόνο για μένα)97 Αν η κόλαση είναι μόνο για

μένα όχι για τους άλλους (αφού είναι οι πάντες

καλύτεροί μου) πώς να γίνει θέμα ομιλίας και

κηρύγματος Ακόμη όμως κι όταν οι πατέρες θίγουν το

θέμα του ενδεχομένου αιωνίου κολασμού μας το κάνουν

με ευγένεια με αρχοντιά και μας θεραπεύουν

Όλες αυτές οι προβληματικές καταστάσεις που

χαρακτηρίζουν το βίωμά μας εξομαλύνονται μέσω της

νοεράς προσευχής στο Όνομα του Χριστού

συνδυασμένης βεβαίως με σωστή εξομολόγηση απλανή

πνευματικό πατέρα υπακοή στη διδασκαλία του

Χριστού και της Εκκλησίας μας και συχνή συμμετοχή

στη Θεία Ευχαριστία

Πρώτα δηλαδή θα χρειαστεί να ρυθμίσουμε τα του

οίκου μας και κατόπιν θrsquo αναπαυθούν κοντά μας χωρίς

97

Paul Evdokimov Lrsquo amour fou de Dieu ed Du Seuil p 34 1973

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν

να καταβάλουμε ιδιαίτερο κόπο οι αιρετικοί αδελφοί

μας κατά το γνωστό laquoκαθαρθήναι δει είτα καθάραι

σοφισθήναι είτα σοφίσαιraquo Αμήν