Παλατινή Ανθολογία

Σελίδα του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας. Πρώ-ιμος 10ος αιώνας. Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Χαϊ-δελβέργης.

Η Παλατινή Ανθολογία (Anthologia Palatina) εί-ναι συλλογή αρχαίων και βυζαντινών[1] ελληνικώνεπιγραμμάτων της περιόδου από τον 7ο αιώνα π.Χ.μέχρι το 600 μ.Χ., που βρέθηκε σε χειρόγραφο το 1606και θεωρείται ότι συντάχθηκε τον 10ο αιώνα με βάσητην Ανθολογία του Κεφαλά. Μαζί με την Ανθολογίατου Πλανούδη απαρτίζει τη συμβατικά ονομαζόμενηΕλληνική Ανθολογία.[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12]

1 Γενικά

Πρόκειται για πλουσιότατη ποιητική ανθολογία από3.700 επιγράμματα 370 και πλέον ποιητών καταχω-ρισμένων σε δεκαπέντε κεφάλαια («βιβλία»). Βα-σίζεται σε συλλογή την οποία συνέταξε στις αρχέςτου δέκατου αιώνα ο Βυζαντινός κληρικός και λό-γιος Κωνσταντίνος Κεφαλάς, βασιζόμενος σε αρ-

χαίες συλλογές. Πήρε το όνομά της από την ΠαλατινήΒιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης στην οποία βρέθηκε τοχειρόγραφο, ο κώδικας Palatinus 23, από τον Γάλλολόγιο Σαλμάσιους (Claude de Saumaise). Σήμερα τομεγαλύτερο κομμάτι της βρίσκεται στη Βιβλιοθήκητης Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. 23) και ένα μικρότεροστο Παρίσι (Par. Suppl. gr. 384).[13]

ΠαλατινήΑνθολογία ή «Παλατινή ήΕλληνικήΑν-θολογία»[14][15] ή «Ελληνική ή Παλατινή Ανθολο-γία»[16][17] αποκαλείται εναλλακτικά και το σύνολοτων ποιημάτων του Παλατινού χειρογράφου (της«Παλατινής Ανθολογίας» σύμφωνα με τον προηγού-μενο ορισμό) με την προσθήκη των 400 περίπου ποιη-μάτων της Ανθολογίας του Πλανούδη ως 16ο βιβλίο,συνολικά περίπου 4100 επιγράμματα/ποιήματα. Ση-μειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση μετον πρώτο ορισμό, κατά τον οποίο με τον όρο Παλα-τινή Ανθολογία αναφέρονται αποκλειστικά τα ποιή-ματα του Παλατινού χειρογράφου (και μάλιστα όχικάποια που είναι γραμμένα εκ των υστέρων πάνωστο χειρόγραφο αυτό, δες παρακάτω για τη ΣυλλογήΣπ, στη σχετική παράγραφο).Τέλος, σε έναν τρίτο ορισμό, από κάποιες πηγές οόρος Παλατινή Ανθολογία είναι λίγο έως πολύ ισο-δύναμος με τον όρο Ελληνική Ανθολογία.[18] Ση-μειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεσημε έναν από τους ορισμούς της Ελληνικής Ανθολο-γίας, σύμφωνα με τον οποίο Ελληνική Ανθολογία εί-ναι το σύνολο των ελληνικών επιγραμμάτων και ποι-ημάτων, όχι μόνο από τις δυο συλλογές (Παλατινή καιτου Πλανούδη), αλλά και από πολλές άλλες πηγές.Σημειώνεται λοιπόν ότι οι πηγές χρησιμοποιούν (είτε-σπανιώτερα- ρητά, είτε -συνηθέστερα- έμμεσα) κά-ποιον από τους παραπάνω τρεις ορισμούς, οι οποίοιέρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Στο παρόν κεί-μενο, περιγράφεται αναλυτικά η Παλατινή Ανθολο-γία κατά κύριο λόγο σύμφωνα με τον πρώτο ορι-σμό, δηλαδή αφορά περισσότερο το Παλατινό χειρό-γραφο. Η Παλατινή Ανθολογία σύμφωνα με το δεύ-τερο και τρίτο ορισμό (είτε επιγράμματα από τηνΠαλατινή και αυτή του Πλανούδη, είτε επιγράμ-ματα από την Παλατινή και του Πλανούδη και απόάλλες πηγές), περιγράφεται αναλυτικά στο άρθροΕλληνική Ανθολογία.Η αξία τηςΑνθολογίας είναι μεγάλη γιατί διέσωσε τοελληνιστικό επίγραμμα, σημαντικό είδος της ελληνι-κής ποίησης από τους Αλεξανδρινούς χρόνους μέχριτην εποχή του Ιουστινιανού. Μεγάλη επίσης είναι και

1

2 3 Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ - ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

η επίδραση που άσκησε στη δυτική φιλολογία.

2 Τα ονόματα της Παλατινής Αν-θολογίας - ορολογία

Στη βιβλιογραφία χρησιμοποιούνται διαφορετικέςονομασίες για την Παλατινή Ανθολογία, άλλες απόαυτές ακόμη και σε σημερινές εκδόσεις και άλλεςχρησιμοποιούνταν στο παρελθόν:

• το παλατινό χειρόγραφο

• ο παλατινός κώδικας (codex Palatinus), αναφε-ρόμενο είτε στο σύνολο της Παλατινής Ανθολο-γίας, είτε στο τμήμα του κώδικα που βρίσκεταιστην Παλατινή Βιβλιοθήκη, το MS Pal. gr. 23

• Ανθολογία του Κεφαλά. Αν και σήμερα είναιγνωστό ότι η Παλατινή Ανθολογία έχει βασιστείστην, αλλά δεν είναι η Ανθολογία του Κεφαλά,και στο παρελθόν αλλά σε μερικές περιπτώσειςκαι σε σύγχρονες δημοσιεύσεις χρησιμοποιείταιο όρος Ανθολογία του Κεφαλά για να περιγρά-ψει την Παλατινή

• ο κώδικας του Βατικανού (codex Vaticanus),όρος που χρησιμοποιούνταν όταν το χειρό-γραφο βρισκόταν στη Ρώμη, στο Βατικανό, πριντη μετακίνησή του στο Παρίσι (μεταξύ 1623-1797)[19][20]

• ο Παρισινός κώδικας (codex Parisinus), αναφε-ρόμενο στο σύνολο της Παλατινής Ανθολογίαςγια όσο καιρό το χειρόγραφο βρισκόταν στο Πα-ρίσι (1797-1815).[19] Όταν γίνεται αναφορά στονΠαρισινό κώδικα σε σύγχρονες πηγές εννοείταιο Par. Suppl. gr. 384, το τμήμα της Παλατινής Αν-θολογίας που βρίσκεται σήμερα στο Παρίσι.

• Ελληνική Ανθολογία: Η Παλατινή Ανθολο-γία βρίσκεται σε πολλές εκδόσεις με τίτλοAnthologia Graeca ή Anthologie Grecque ή GreekAnthology. Επιπλέον σε κάποιες αναφορές ανα-φέρεται ως «Παλατινή ή Ελληνική Ανθολογία»ή και αντίστροφα «Ελληνική ή Παλατινή Αν-θολογία». Σημειώνεται ότι ο όρος Ελληνική Αν-θολογία σήμερα αναφέρεται συνηθέστερα είτεστο σύνολο των ποιημάτων / επιγραμμάτων τηςΠαλατινής και της Ανθολογίας του Πλανούδη,είτε στο ευρύτερο σώμα ελληνικών επιγραμμά-των που έχουν βρεθεί, ενώ στο παρελθόν ήτανσυνώνυμο με το έργο που σήμερα ονομάζουμεΑνθολογία του Πλανούδη. Για λεπτομέρειες καιτεκμηρίωση, δείτε το άρθρο Ελληνική Ανθολο-γία.

Σημειώνεται οι παραπάνω ονομασίες όπως παλατι-νός κώδικας, κώδικας του Βατικανού ή Παρισινός

κώδικας χρησιμοποιούνται μόνο στο πλαίσιο κειμέ-νων που αναφέρονται στην Παλατινή ή την ΕλληνικήΑνθολογία, γιατί με τις ονομασίες αυτές αποκαλού-νται όλοι οι κώδικες που βρίσκονται στις συγκεκρι-μένες βιβλιοθήκες (δηλαδή κάθε κώδικας της Παλα-τινής Βιβλιοθήκης αποκαλείται Παλατινός κώδικας,ο οποιοσδήποτε κώδικας που φυλάσσεται στο Βατι-κανό λέγεται codex Vaticanus κλπ.).

3 Η προϊστορία - Οι πρώτες συλ-λογές επιγραμμάτων

Η Παλατινή Ανθολογία στηρίχτηκε σε προγενέστερεςσυλλογές επιγραμμάτων, της ρωμαϊκής αυτοκρατο-ρικής και ύστερης ρωμαϊκής εποχής:

• Πρώτος ο Μελέαγρος από τα Γάδαρα της Συρίαςσυστηματικά συγκέντρωσε (περί το 70 π.Χ.) επι-γράμματα διαφόρων ποιητών, κατά αλφαβη-τική σειρά, σε μια συλλογή που την ονόμασεΣτέ-φανο, όπου πρόσθεσε και δικά του ποιήματα(ο Στέφανος του Μελεάγρου). Στον πρόλογο τηςσυλλογής του αναφέρει τους ποιητές που ανθο-λόγησε και παρομοιάζει τον καθένα μ’ ένα λου-λούδι. Στο τέλος λέει ότι περιέλαβε ποιήματα καιάλλων ποιητών των οποίων τα ονόματα δεν ανα-φέρει.

• Γύρω στο 40 μ.Χ. ο Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς«αντανέπλεξε Στέφανον» σε αλφαβητική κι αυ-τός σειρά, που περιλάμβανε έργα ποιητών μετάτον Μελέαγρο καθώς και δικά του, τον Στέφανοτου Φιλίππου του Θεσσαλονικέως.

• Ο Διογενειανός ο Ηρακλειώτης το 140 μ.Χ. εξέ-δωσε το Επιγραμμάτων ανθολόγιον που περι-λάμβανε επιγράμματα διαφόρων ποιητών• οίδιος δεν ήταν ποιητής.

• Τον 2ο αιώνα ο ποιητής Στράτων εξέδωσε τησυλλογή Μούσα Παιδική που για πολλούς απο-τελούσε το όνειδος της αρχαίας Ελληνικής ποί-ησης. Περιείχε παιδεραστικά επιγράμματα απότους «Στεφάνους» που αναφέρθηκαν παρα-πάνω, αλλά και νεότερα και πολλά δικά του.Η παιδεραστία ήταν μια μορφή έρωτα αρκετάδιαδεδομένη στην αρχαιότητα και μερικά απότα ποιήματα αυτά είναι πλημμυρισμένα απόγνήσιο αίσθημα και συναγωνίζονται σε ομορ-φιά τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα. Πολλάβέβαια είναι στ’ αλήθεια αθυρόστομα μέχριςαισχρότητας.[21]

• Τον 6ο αιώνα συγκροτήθηκε ο Κύκλος των νέωνεπιγραμμάτων από τον Αγαθία, ποιητή και ιστο-ρικό. Περιλάμβανε ποιήματα δικά του και άλ-λων συγχρόνων του καταταγμένα ανάλογα με το

3

περιεχόμενό τους, κατάταξη που μιμήθηκαν οικατοπινοί ανθολόγοι.

Στον «Κύκλο» σταματά η αρχαία επιγραμματική ποί-ηση. Τα λίγα επιγράμματα που προστέθηκαν από‘κεί και πέρα (Σωφρονίου, Λεοντίου, Φωτίου κ.λ.) εί-χαν χριστιανικά θέματα και διαφορετική αισθητικήαξία.[22]

4 Οι βυζαντινές κωδικοποιήσεις

Όμως, το έργο των αρχαίων επιγραμματοποιώνθα μας ήταν ολότελα άγνωστο αν δεν υπήρ-χαν οι κωδικοποιήσεις βυζαντινών φιλολόγων τηςΜακεδονικής Αναγέννησης[23] Στα τέλη του 9ουαι.,[1][24] ο πρωθιερέας (πρωτοπρεσβύτερος) τηςαυτοκρατορικής Αυλής της Κωνσταντινούπολης,Κωνσταντίνος Κεφαλάς, συνέθεσε το κύριο σώματης Ανθολογίας, βασιζόμενος στους στεφάνους τηςαρχαιότητας και στα μετέπειτα επιγράμματα όπωςαυτά του Παύλου Σιλεντιάριου και του Αγαθία. Στοέργο αυτό ο Κεφαλάς βοηθήθηκε από τον μάγιστροΓρηγόριο από την Κάμψα, ο οποίος είχε φέρει πολλάεπιτύμβια επιγράμματα και άλλες έμμετρες επιγρα-φές από την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία (αυτά πέ-ρασαν στη συλλογή του Κεφαλά ως ανώνυμα). Αυτόκαθαυτό το χειρόγραφο του Κεφαλά έχει χαθεί, μπο-ρεί όμως να ανασυντεθεί από την υπάρχουσα μορφήτης Παλατινής Ανθολογίας,[24] επειδή γύρω στα 980,ένας ανώνυμος συντάκτης το αντέγραψε εμπλουτίζο-ντάς το με τα βιβλία που σήμερα αριθμούνται ως Ι, ΙΙ,III, VIII, XIII. Στο ίδιο πρόσωπο αποδίδεται και η θε-ματική κατάταξη των ποιημάτων.[24]

Ο Μάξιμος Πλανούδης, ιερωμένος και αυτός, συνέ-θεσε την Ανθολογία του στα 1299. Περιείχε 2.400επιγράμματα με 15.000 στίχους, στηριζόμενος στηνΑνθολογία του Κεφαλά, από την οποία όμως παρέ-λειψε ή διασκεύασε όσα θεωρούσε άσεμνα. Ωστόσο,ο Πλανούδης πρόσθεσε 388 επιγράμματα που δεν πε-ριλαμβάνονται στη συλλογή του Κεφαλά,[24] αν καιέχει υποστηριχθεί ότι αυτά τα ποιήματα προέρχονταιαπό χαμένα χειρόγραφα του Κεφαλά.[1][25] Και η δικήτου κατάταξη ήταν θεματική, διαφορετική όμως απόαυτή της προηγούμενης ανθολογίας.[26]

5 Το χειρόγραφο και η ιστορίατου

Το χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας αποτελεί-ται από 709 σελίδες. Το τμήμα που βρίσκεται σή-μερα στην Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr.23) αποτελείται από τις σελίδες 1-614 και το άλλοπου βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού

Claudius Salmasius (Claude de Saumaise) 1588-1653

(Par. Suppl. gr. 384) αποτελείται από τις σελίδες 615-709 (94 σελίδες).[27]

Το χειρόγραφο γράφτηκε από τέσσερις γραφείς γύρωστα 980 και ένα μέρος του ελέγχθηκε από διορθωτήκαι σχολιάστηκε από «λημματιστή».Οι γραφείς ήταν οι εξής[28]:

• γραφέας Α: σελίδες 4-9.384.8

• γραφέας J: σελίδες 9.348.9-9.563 (πιθανώς οΚωνσταντίνος ο Ρόδιος)[29]

• γραφέας Β: σελίδες 9.564-11.66.3

• γραφέας Β2: σελίδες 11.66.4-11.118.1

• γραφέας Β: σελίδες 11.118.1-13.31

O γραφέας J έκανε διορθώσεις στο κείμενο του γρα-φέα Α και τέλος ένας διορθωτής C (Corrector) έκανεπολλές διορθώσεις στο κείμενο και του Α και του JΤο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας «ανακα-λύφθηκε» το 1606, αλλά το 1554, ο Ερρίκος Στέφανος(Henri Estienne) (με τη λατινο-ελληνική εκδοχή τουονόματος Enricus Stephanus) προχώρησε στην εκτύ-πωσή του πρώτου του βιβλίου Ανακρεόντια, με μιασειρά ποιημάτων που θεωρούσε ότι ανήκαν στονΑνακρέοντα, από χειρόγραφο που βρήκε λίγα χρό-νια πριν στη Λουβέν (Louvain) του σημερινού Βελ-γίου. Εκ των υστέρων φάνηκε ότι τα ποιήματα αυτάδεν είχαν καμιά διαφορά από εκείνα που βρέθηκαν

4 6 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑΣ - ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΤΟΥΣ

στο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας και θεω-ρείται ότι στη Λουβέν ο Εστιέν είχε βρει το Παλατινόχειρόγραφο,[30] το οποίο, άγνωστο πώς, κατέληξε στησυνέχεια στην Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέρ-γης.Μέχρι το 1606 ήταν γνωστή μόνο η ανθολογία τουΠλανούδη, η οποία είχε γραφεί το 1299 και εκτυ-πωθεί το 1494. Το 1606 ο νέος τότε Γάλλος λό-γιος Σαλμάσιος (Claude de Saumaise) ανακάλυψε τοχειρόγραφο της Ανθολογίας στην Παλατινή Βιβλιο-θήκη της Χαϊδελβέργης (ήταν τότε πρωτεύουσα τηςγερμανικής ηγεμονίας του Κάτω Παλατινάτου· απόεδώ έγινε γνωστή ως Παλατινή Ανθολογία). Στα1623 ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας χάρισε όλο τοχειρόγραφο στον Πάπα Γρηγόριο ΙΕ΄, ενώ το 1797ο Ναπολέων αξίωσε να δοθεί το χειρόγραφο στηνΕθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Μετά την πτώσητου Ναπολέοντα, το 1815, οι Γερμανοί ζήτησαν τοχειρόγραφο αλλά επιστράφηκε μόνο το μεγαλύτερομέρος του, ο Παλατινός Κώδικας 23 (Χαϊδελβέργη,Codex Palatinus 23), που περιλάμβανε τα πρώτα 13 βι-βλία της Ανθολογίας. Ένα τμήμα του (Parisinus Suppl.Gr. 384), με τα δύο τελευταία βιβλία, έμεινε στο Πα-ρίσι.

6 Διάρθρωση της Ανθολογίας -τα επιγράμματα και το μέτροτους

Επιγραφή με επίγραμμα που περιέχεται στην ΠαλατινήΑνθολογία (Βιβλίο Ι,10, 31). Κόγχη από τον ναό τουΑγ. Πολυεύκτου στην Κωνσταντινούπολη, 524-527 μ.Χ.Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης

Το παλατινό χειρόγραφο του 980 (Palatinus 23 καιParisinus Suppl. Gr. 384) χωρίζεται σε δεκαπέντε βι-βλία, για τα οποία έχει καθιερωθεί η λατινική αρίθ-μηση.Πριν από την έναρξη του πρώτου βιβλίου υπάρχουνεπιγράμματα τα οποία έχουν καταγραφεί στις πρώ-

τες σελίδες που ήταν κενές, κάποια άλλα στις τε-λευταίες και κάποια ενδιάμεσα τα οποία δε θεωρού-νται μέρος της Παλατινής Ανθολογίας, αλλά συνή-θως αναφέρονται ως μια από τις Syllogae minores, τιςμικρότερες δηλαδή συλλογές που έχουν διασωθεί, μετο όνομα Sylloge Σπ (Συλλογή Σπ). Τα επιγράμματααυτά είναι 58 σε αριθμό και είναι ίδια με κάποια απόαυτά της Ευφημιανής συλλογής.[31]

• Το βιβλίο Ι περιέχει 123 χριστιανικά επιγράμ-ματα.

• Το βιβλίο ΙΙ περιέχει «εκφράσεις» δηλ. περιγρα-φές των αγαλμάτων που βρίσκονταν στο δη-μόσιο γυμναστήριο του Ζευξίππου στην Κων-σταντινούπολη. Η “Έκφρασις” αυτή γράφτηκεαπό τον Χριστόδωρο και έχει 416 δακτυλικούςεξάμετρους στίχους• το γυμναστήριο καταστρά-φηκε από φωτιά λίγον καιρό μετά τη σύνθεσητου ποιήματος.

• Το βιβλίο ΙΙΙ έχει δεκαεννέα επιγράμματα, τα«Κυζικηνά», που ήταν γραμμένα στον ναό τηςΑπολλωνίδας στην Κύζικο.

• Το βιβλίο IV περιέχει τα προοίμια των Στεφά-νων, του Μελέαγρου και του Φιλίππου, και τουΚύκλου του Αγαθία, καθώς και δύο ακόμη ποι-ήματα του τελευταίου.

• Το βιβλίο V περιέχει 310 ερωτικά επιγράμματααπ’ όλες τις συλλογές. Πολλά απ’ αυτά είναι αλη-θινά αριστουργήματα σε αίσθημα και ύφος.

• Το βιβλίο VI περιέχει 358 αναθηματικά επιγράμ-ματα. Είναι αυτά που γράφτηκαν (ή υποτίθεταιότι γράφτηκαν) για να συνοδεύσουν τα αφιερώ-ματα γνωστών ιστορικών προσώπων (Παυσα-νίας, Λαΐς κ.α.) ή απλών ανθρώπων, κυνηγών,ψαράδων, γεωργών κ.α.

• Το βιβλίο VII, από τα καλύτερα της Ανθολογίας,περιέχει 748 επιτύμβια επιγράμματα, πραγμα-τικά ή φανταστικά, σε τάφους γνωστών καιαγνώστων προσώπων.

• Το βιβλίο VIIΙ περιέχει 254 επιγράμματα τουΓρηγορίου του Ναζιανζηνού.

• Το βιβλίο IX έχει 827 επιγράμματα «επιδει-κτικά», με διάφορα θέματα.

• Το βιβλίο X έχει 126 επιγράμματα προτρεπτικά,ηθικού και φιλοσοφικού περιεχομένου.

• Το βιβλίο XI περιέχει 442 επιγράμματα, από ταοποία τα πρώτα 64 είναι συμποτικά[32] και ταυπόλοιπα σκωπτικά.

• Το βιβλίο XII είναι η Μούσα Παιδική τουΣτράτωνα (258 επιγράμματα).

5

• Το βιβλίο XIII περιέχει 31 επιγράμματα όλα μεμέτρο διάφορο από το ελεγειακό δίστιχο.

• Το βιβλίο XIV έχει 150 προβλήματα, αινίγματακαι χρησμούς.

• Το βιβλίο XV περιέχει 51 «σύμμικτα», δηλ. δια-φόρων θεμάτων.

Τα τρία τελευταία βιβλία με τις χριστιανικές παρεμ-βολές, τα «τεχνοπαίγνια» του XV βιβλίου, τα προβλή-ματα, αινίγματα κ.τ.λ. υστερούν κι αυτά σε λογοτε-χνική αξία.Σε εκδόσεις της Ελληνικής Ανθολογίας, μετά τα δε-καπέντε βιβλία της Παλατινής Ανθολογίας, παρου-σιάζεται ως βιβλίο XVI, κεφάλαιο με τα 388 επιγράμ-ματα της Ανθολογίας του Μάξιμου Πλανούδη πουδεν περιλαμβάνονται στο χειρόγραφο της ΠαλατινήςΑνθολογίας[33][34]

Η Παλατινή Ανθολογία αποτελείται από περί-που 3.700 ποιήματα με πάνω από 23.000 στίχουςσυνολικά.[1] Η έκτασή τους ποικίλλει. Το πιο μακρύεπίγραμμα έχει 76 στίχους (Ι 10). Υπάρχουν μερικάπου έχουν πάνω από 20 στίχους και μερικά μονό-στιχα, αλλά τα περισσότερα έχουν 2-12 στίχους. Τομέτρο των ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας εί-ναι το ελεγειακό δίστιχο, δηλ. ο δακτυλικός εξάμε-τρος που απαντάται και στα ομηρικά έπη, συναρ-μοσμένος με τον δακτυλικό πεντάμετρο σε ένα είδοςστροφής. Υπάρχουν βέβαια κάποιες εξαιρέσεις[35]

αλλά το ελεγειακό δίστιχο κυριαρχεί.

7 Σύγκριση με την Ανθολογίατου Πλανούδη

Η Παλατινή αλλά και η Πλανούδειος Ανθολογία γρά-φηκαν με βάση την Ανθολογία του Κεφαλά. Η σύ-γκρισή τους δείχνει ότι η Παλατινή Ανθολογία εί-ναι πολύ πιο ακριβής στην αντιγραφή των κειμένων,ενώ στην Πλανούδειο, ο Πλανούδης εκτός από αρ-κετά λάθη, είχε συμπληρώσει ή μεταβάλλει κάποιαεπιγράμματα. Φαίνεται ότι η Παλατινή Ανθολογίααντέγραψε και τη μορφή της Ανθολογίας του Κε-φαλά, ενώ ο Πλανούδης είχε ταξινομήσει στα επι-γράμματα με πολύ διαφορετικό τρόπο, ανά θέμα.Επιπλέον, δεν είχε αντιγράψει όλη την Ανθολογίααλλά άφησε σημαντικό αριθμό από επιγράμματα: ΗΠλανούδειος έχει 2.400 επιγράμματα ενώ η Παλα-τινή 3.700. Παρόλα αυτά, 388 από τα επιγράμματαπου αναφέρονται στην Πλανούδεια Ανθολογία δενυπάρχουν στην Παλατινή. Τα επιγράμματα αυτά στησυνέχεια καταγράφηκαν ως το 16ο βιβλίο των εκ-δόσεων της Ελληνικής Ανθολογίας, αναφερόμενο ωςAppendix Planudea. Μετά την ανακάλυψη και δημο-σίευση των επιγραμμάτων του Παλατινού χειρογρά-φου, η Ανθολογία του Πλανούδη δεν έχει πια την

αξία που είχε και χρησιμεύει μόνο ως βοήθημα.

8 Οι ποιητές που συμπεριλαμβά-νονται στην Παλατινή Ανθολο-γία

Η Παλατινή Ανθολογία είναι ένας χώρος στονοποίο, όπως έχει λεχθεί, «αριστουργήματα συντρί-βουν αριστουργήματα»[36] και στην οποία πρωτα-γωνιστούν ελάσσονες και άγνωστοι, στους πολλούς,ποιητές της ελληνιστικής και της πρωτοβυζαντι-νής εποχής, όπως οι Καλλίμαχος, Ήριννα, Ανύτη,Ασκληπιάδης, Λεωνίδας ο Ταραντίνος, Διοσκορίδης,Αντίπατρος ο Σιδώνιος, Μελέαγρος, Κριναγόρας,Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς, Μάρκος Αργεντάριος,Παλλαδάς, Ρουφίνος, Φιλόδημος, Αγαθίας, Παύλοςο Σιλεντιάριος.Περιέχει βέβαια και λαμπρά ονόματα, όπως οιΌμηρος, Αίσωπος, Πυθαγόρας, Πιττακός, Αλκαίος,Αρχίλοχος, Μίμνερμος, Σαπφώ, Κλεόβουλος ο Ρό-διος, Ανακρέων αλλά τα επιγράμματά τους και ελά-χιστα είναι και ψευδεπίγραφα τα περισσότερα. Τοίδιο ισχύει και για άλλους σημαντικούς ποιητές καισυγγραφείς όπως οι Σιμωνίδης ο Κείος (αν και είναιο πατέρας του επιτύμβιου επιγράμματος), Αισχύλος,Βακχυλίδης, Εμπεδοκλής, Ευριπίδης, Θουκυδίδης,Πλάτων (που εξόρισε τους ποιητές από την Πολιτείατου), Μένανδρος, Θεόκριτος και Λουκιανός[37] καιπου οπωσδήποτε η παρουσία τους στην Ανθολογίαδεν μπορεί να σταθεί δίπλα στην άλλη τους πνευμα-τική παραγωγή.

9 Κρίσεις

Κατά τον Αριστόξενο Σκιαδά η Ανθολογία «αποτε-λεί θησαυρό ανεκτίμητης αξίας για την κλασική φιλο-λογία».[38] Ο Άρης Δικταίος μιλά για «το εκπληκτικόθαύμα...που φωτίζει την ελληνική μοίρα μας από ταπροομηρικάως τα μέσα βυζαντινά χρόνια».[39] Πολλάαπό τα επιγράμματα είναι μικρά αριστουργήματα,αληθινά έργα τέχνης που συμπυκνώνουν με αξιοθαύ-μαστη βραχύτητα ένα υψηλό νόημα, μιαν ομορφιάσπάνιας ευαισθησίας ή το χαρακτηριστικά αστραπο-βόλο πνεύμα. Ο Βάλτερ Κράντς λέει ότι πολλά απότα επιτάφια επιγράμματα της ελληνιστικής εποχής«έχουν ομορφιά ξεχωριστή».[40] Κι αν υπάρχουν με-ρικοί που θεωρούν ότι η βραχύτητα ενός έργου τέ-χνης αφαιρεί από την αξία του, υπάρχουν άλλοι πουπιστεύουν πως όσο λιτότερα κατορθώσει ο καλλιτέ-χνης να δώσει τελικά την εντύπωση που θέλει, τόσοπιο πετυχημένος είναι. Κατά τον Παλαμά οι ποιητές

6 10 ΕΚΔΟΣΕΙΣ

της Ανθολογίας κατόρθωσαν να κάνουν «ένα τετρά-στιχο κι’ ένα δίστιχο επίγραμμα… να αξίζη ολόκληροποίημα».[41] Όμοια εγκωμιαστικοί οι λόγιοι Κάρλ Ότ-φριντ Μίλερ (Karl Otfried Muller)[42] και Άλμπιν Λέ-σκι (Albin Lesky)[43]

Οπωσδήποτε η Ανθολογία έχει και τα ελαττώματάτης. Ανάμεσα στα τόσα ποιήματα δεν ήταν δυνατόννα μην να έχουν εισχωρήσει και μερικά που η ποιό-τητά τους υστερεί. Είναι ορισμένα χωρίς αξιόλογο νό-ημα ή ποιητική πνοή, άλλα που είναι απλά στιχουρ-γικά παιχνίδια (τεχνοπαίγνια, ακροστιχίδες, στίχοιμε τα 24 γράμματα της αλφαβήτου κλπ). Υπάρχουντέλος τα πορνικά και αθυρόστομα του ΧΙI βιβλίου, ανκαι δεν λείπει από αυτά το πάθος και το πνεύμα.[44]

Τέλος υπάρχουν αρκετά επιγράμματα λίγο ή πολύόμοια στο περιεχόμενο, ακόμα και στη διατύπωση. Ηομοιότητα αυτή κάνει πολύ προβληματική την αξιο-λόγηση των ποιητών τους. Βέβαια η έμπνευση θαπρέπει να αποδοθεί στον αρχαιότερο ποιητή αλλά,με την αβεβαιότητα που υπάρχει ως προς την πατρό-τητα πολλών ποιημάτων και τα βιογραφικά των ποι-ητών, τα πράγματα περιπλέκονται κάπως.[45] Πολλάεπιγράμματα δεν ανήκουν, αναμφίβολα, στους ποι-ητές στους οποίους αποδίδονται, άλλων αμφισβητεί-ται η πατρότητα ή προτείνονται άλλοι ποιητές απόαυτούς που αναγράφει το κείμενο.

10 Εκδόσεις

Η πρώτη σημαντική έκδοση ποιημάτων της Παλα-τινής Ανθολογίας έγινε από τον Ράισκε (Reiske), οοποίος εξέδωσε σημαντικό μέρος της Ανθολογίαςτο 1754[46] με εξαίρεση ποιήματα που του φάνηκανυπερβολικά τολμηρά[47]:

• Anthologiae Grecae a Constantino Cephalaconditae libri tres, duo nunc primum, tertius postiensium iterum editi, cum Latina InterpretationeCommentariis et Notitia poetarum, cura Io. Iac.Reiske (Johann Jacob Reiske), in bibliopolioGleditschiano ,Lipsiae, 1754 (Εξώφυλλο)

Η πρώτη πλήρης έκδοση των ποιημάτων της Παλατι-νής Ανθολογίας μαζί με ποιήματα από άλλες πηγέςέγινε από τον Ρίτσαρντ Μπρουνκ (Richard Brunck)μεταξύ 1772 και 1776 σε 3 τόμους με τίτλο «Analectaveterum poetarum Graecorum» (Ανάλεκτα αρχαίωνελλήνων ποιητών).[48] Ο Brunck κατέταξε τα ποιή-ματα από το Παλατινό χειρόγραφο και τις άλλες πη-γές ανά ποιητή[49] παρουσιάζοντας για πρώτη φοράμια τόσο πλήρη εικόνα των Ελλήνων ποιητών. Πα-ρακάτω φαίνονται οι τρεις τόμοι (με συνδέσμους σταπρωτότυπα):

• Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. I,ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati,

Typis Ioannis Henrici HEITZ AcademiaeTypographi, 1772[σημ. 1] (506 σελίδες)

• Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. II,ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati,Typis Ioannis Henrici HEITZ AcademiaeTypographi, 1773[σημ. 2] (529 σελίδες)

• Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. III,ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati,Typis Ioannis Henrici HEITZ AcademiaeTypographi, 1776 (319 σελίδες)

Είκοσι περίπου χρόνια αργότερα, μεταξύ των ετών1794-1814, ο Φρίντριχ Γιάκομπς (Friedrich Jacobs)συμπλήρωσε τη δουλειά του Μπρουνκ με ένα έργο13 τόμων.[50] Σε αυτό το έργο, στους πρώτους τέσσε-ρις τόμους, ξανατύπωσε (με επιμέλεια) τα ποιήματατου Analecta veterum poetarum Graecorum ακολουθώ-ντας κατά γράμμα την έκδοση του Μπρουνκ (με ανα-φορά σε κάθε σελίδα των βιβλίων του Μπρουνκ). Οτίτλος των τεσσάρων αυτών πρώτων βιβλίων ήτανAnthologia graeca sive Poetarum graecorum lusus («Ελ-ληνική ανθολογία ή έργα ελλήνων ποιητών»). Ο πέμ-πτος τόμος ήταν τα Ευρετήρια (κάτι που έλειπεαπό τον Μπρουνκ) και από τον 6ο μέχρι τον 13 ταAnimadversiones In Epigrammata Anthologiae GraecaeSecundum Ordinem Analectorum Brunckii («Παρα-τηρήσεις στα Επιγράμματα της Ελληνικής Ανθολο-γίας Σύμφωνα με τη Διάταξη των Αναλέκτων τουΜπρουνκ»), ένα σημαντικότατο έργο στο οποίο ο Γιά-κομπς ανάλυσε κάθε επίγραμμα και σύγκρινε τις διά-φορες εκδόσεις του (από την Παλατινή και την Αν-θολογία του Πλανούδη, ή τις άλλες πηγές). Παρα-κάτω φαίνονται οι δεκατρείς τόμοι (με συνδέσμουςστα πρωτότυπα):

• Anthologia graeca sive Poetarum graecorumlusus ex recensione Brunckii, Tom. I, Indices etCommentarium, Fredericus Iacobs, Lipsiae, inBibliopolio Dyckio, MDCCXCIV (1794) - Τόμος1

• Anthologia graeca, sive poetarum graecorum lususex recensione Brunckii, Tom. IΙ, Indices etCommentarium, Fredericus Iacobs, Lipsiae, inBibliopolio Dyckio, MDCCXCIV (1794) - Τόμος2

• Anthologia graeca, sive poetarum graecorum lususex recensione Brunckii, Tom. III, Indices etCommentarium, Fredericus Iacobs, Lipsiae, inbibliopoleio Dyckio, 1794 - Τόμος 3 και

• Anthologia graeca, sive poetarum graecorum lususex recensione Brunckii, Tom. IV, Indices etCommentarium Fredericus Iacobs, Lipsiae, inbibliopoleio Dyckio, 1794 - Τόμος 4

(οι δυο τελευταίοι τόμοι είναι μαζί στο σύν-δεσμο αυτό)

7

• Anthologia graeca sive Poetarum graecorum lususex recencione Brunckii, Tom. V qui IndicesComplectitur (τόμος 5 που περιλαμβάνει ευρε-τήρια), Fredericus Iacobs, Lipsiae in BilbiopolioDyckio, MDCCXCV 1795 - Τόμος 5

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis Primi,Pars Prior, Lipsiae in Bilbiopolio DyckioMDCCXCVIII, 1798 - Τόμος 6

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis Primi,Pars Posterior, Lipsiae in Bilbiopolio DyckioMDCCXCVIII (1798) - Τόμος 7

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis Secundi ParsPrima, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio MDCCXCΙΧ(1799) - Τόμος 8 και

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis SecundiPars Secunda, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio,MDCCC (1800) - Τόμος 9 και

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis Secundi ParsTertia, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio, MDCCCI(1801) - Τόμος 10 και

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis Tertii, ParsPrima, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio, MDCCCII(1802) - Τόμος 11

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis Tertii,Pars Secunda, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio,MDCCCIII (1803) - Τόμος 12

• Friderici Jacobs Animadversiones In EpigrammataAnthologiae Graecae Secundum OrdinemAnalectorum Brunckii, Voluminis Tertii, ParsTertia, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio, MDCCCXIV(1814) - Τόμος 13

Από το 1813 μέχρι το 1817, ο Γιάκομπς εξέδωσετην Ελληνική Ανθολογία,[51] ακολουθώντας την κα-τάταξη του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολο-γίας με δύο προσθήκες : των 388 επιγραμμάτωντου Πλανούδη που δεν βρίσκονται στην Παλατινή(Anthologiae Planudeae epigrammata quae in CodicePalatino non reperiuntur)[52] και 391 επιγραμμάτων

από άλλες πηγές (Appendix epigrammatum apudscriptores veteres et in marmoribus servatorum).[53] Στιςεκδόσεις αυτές της Παλατινής Ανθολογίας χρησι-μοποίησε το Apographum Gothanum, το απόγραφο(αντίγραφο) της Βιβλιοθήκης του Έρνεστ Β', Δούκατου Gotha, ένα πιστό χειρόγραφο αντίγραφο πουέφτιαξε ο Σπαλέττι (Spaletti) από το πρωτότυπο όταναυτό ήταν στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και πουείχε αγοράσει ο Δούκας του Gotha το 1776.[54][55] Ηέκδοση του Γιάκομπς, που περιέχει όχι μόνο τα επι-γράμματα με τη σειρά του πρωτοτύπου, αλλά και τιςσημειώσεις στα περιθώρια του Παλατινού χειρογρά-φου είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο:

• Anthologia Graeca: ad fidem codicis oliim Palatininunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 1,Friedrich Jacobs, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis, Lipsiae, 1813

• Anthologia graeca ad fidem codicis olim Palantininunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 2,Friedrich Jacobs, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis, Lipsiae, 1814 (αρχίζει στο βιβλίοΙΧ)

• Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatininunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος3, Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen, Lipsiae,Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianisvenditur in Libraria Dyckiana, 1817

Μια απλή έκδοση της Ανθολογίας, ελεύθερα διαθέ-σιμη στο διαδίκτυο, με το κείμενο στα ελληνικά, είναιη Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita σετρεις τόμους του τυπογραφείου του Tauchnitz. Αυτήη έκδοση δεν είχε καθόλου σχολιασμό, ούτε μετά-φραση. Το κείμενό της βασίζεται σε αυτό του Γιάκο-μπς:

• Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita,Editio stereotypa, Tomus I, Lipsiae, 1819, KarlTauchnitz Βιβλίο I-VII (1-7) της Παλατινής Αν-θολογίας

• Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita,Editio stereotypa, Tom. II, Lipsiae, 1829, KarlTauchnitz (Sumtibus et typis Caroli Tauchninitii)(επανέκδοση 10 χρόνια αργότερα) - στο σύνδε-σμο αυτό περιέχεται και το τρίτο βιβλίο. ΒιβλίοVIII-X (8-10) της Παλατινής Ανθολογίας

• Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita,Editio stereotypa, Tomus III, Lipsiae, 1819, KarlTauchnitz Βιβλίο XI-XV (11-15) της Παλατι-νής Ανθολογίας, Επιγράμματα της Πλανούδειαςπου δεν βρίσκονται στην Παλατινή (μετά τη σε-λίδα 231), Παράρτημα με άλλα επιγράμματα(μετά τη σελίδα 321) και στις τελευταίες σελίδεςπίνακα των συγγραφέων.

8 14 ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Η πρώτη έκδοση στην οποία συνδυάστηκαν τα χειρό-γραφα της Παλατινής βιβλιοθήκης και αυτό του Πα-ρισιού έγινε το 1911 από τον C. Preisedanz:

• C. Preisedanz, Anthologia Palatina, CodexPalatinus et codex Parisinus phototypice editi, 2vols., Leiden, 1911

Προσιτές σήμερα εκδόσεις είναι, μεταξύ άλλων, αυτήτης Loeb Classical Library με πεζή αγγλική μετά-φραση του Πάτον,[56] του Μπέκμπι (Beckby) με γερ-μανική μετάφραση, κριτικό σημείωμα και σχόλια[57]

και των εκδόσεων Les Belles Lettres με πεζή γαλ-λική μετάφραση, εκτενή εισαγωγή, άφθονα σχόλιακαι κριτικό υπόμνημα.[58]

11 Κριτικές εργασίες

Πολλοί ασχολήθηκαν με κριτικές εργασίες για τηνΠαλατινή Ανθολογία. Πλήρης βιβλιογραφία υπάρ-χει στις εκδόσεις του Μπέκμπι και της Les BellesLettres (Εισαγωγή, σελ. LXX κ.ε.). Εδώ αναφέρο-νται οι μεταφρασμένες στα ελληνικά γενικές περίαρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας μελέτες των ΚαρλΌτφριντ Μίλερ,[59] Βίλχελμ Φον Κριστ (Wilhelm vonChrist),[60] Βάλτερ Κραντς (Walther Kranz),[61] ΆλμπινΛέσκι[62] καθώς και οι ελληνικές του ΚωνσταντίνουΤρυπάνη[63] και όσες προλόγισαν τις μεταφράσειςπου ακολούθησαν.

12 Μεταφράσεις και επιδράσεις

Ήδη οι Λατίνοι ποιητές Αυσόνιος και Μαρτιάλης εί-χαν μεταφράσει έμμετρα μερικά επιγράμματα τηςΠαλατινής Ανθολογίας. Ο Ούγκο Γκρότιους μετέ-φρασε όπως είδαμε την Ανθολογία του Πλανούδη(1630-31). Προηγουμένως λατινικές μεταφράσεις τηςΑνθολογίας του Πλανούδη έκαναν ο Παύλος Μανού-τιος, ο Eilhard Lubin (Χαϊδελβέργη 1604) κ.ά. Λα-τινική μετάφραση εκπόνησαν επίσης οι Boissonade,Bothe, και J. Lapaume στην έκδοση Dubner-Gougny.Παραπάνω αναφέρθηκε η γερμανική μετάφραση τουΜπέκμπι.Μερικές από τις νεότερες γαλλικές μεταφράσεις εί-ναι οι πεζές των Εκδόσεων Les Belles Lettres (βλ.και στην περί εκδόσεων παράγραφο) από τους Waltz,Desrousseaux, Surry κ.ά. καθώς και η έμμετρη των βι-βλίων XIII-XV, στην ίδια έκδοση, του F. Buffiere.Ιταλικές μεταφράσεις υπάρχουν αυτές του ΜπρούνοΛαβανίνι (Bruno Lavagnini),[64] του Μπινιόνε(Bignone)[65] και του Σαλβατόρε Κουασιμόντο(Salvatore Quasimodo)[66]

Στα Αγγλικά μετέφρασε όλη την Ανθολογία ο Πά-τον (πεζή μετάφραση), στην προαναφερθείσα έκ-

δοση της Loeb. Από τις νεότερες έμμετρες αγγλικέςμεταφράσεις, μπορούν να μνημονευτούν αυτές των Ρ.Σκέλτον (R. Skelton)[67] και η συλλογική παρουσίασητου 1973 με πρωτεργάτη τον Πίτερ Τζέι (Peter Jay).[68]

Από τις ελληνικές μεταφράσεις, αυτοτελείς ερ-γασίες ή καταλαμβάνουσες αξιόλογη έκτασηανάμεσα σε γενικότερη μεταφραστική προσπά-θεια, είναι του Σίμου Μενάρδου,[69] ΓιώργουΘέμελη,[70] Ηλία Κυζηράκου,[71] Γιάννη Δάλλα,[72]

Άρη Δικταίου, 33 επιγράμματα του Καλλίμαχου[73]

Λευτέρη Νεγρεπόντη,[74] Κούλη Αλέπη,[75] ΝίκουΣφυρόερα,[76] Νίκου Παναγιώτου,[77] Επίσης στοπεριοδικό Πνευματική Κύπρος 1965-66, 1968-69,1969-70. Βασίλη Λαζανά,[78] Γιώργου Ιωάννου.[79]

Δημοσιευμένες σε περιοδικά ή περιλαμβανόμενεςσε γενικότερο έργο τους, μικρής όμως έκτασης,είναι οι μεταφράσεις που εξεπόνησαν ο ΙωάννηςΠολέμης,[80] Κωνσταντίνος Σκόκκος,[81] Ηλίας Βου-τιερίδης,[82] Ε.Π. Φωτιάδης,[83] Θεόδωρος Ξύδης,[84]

Παναγής Λεκατσάς[85] Τάκης Μπαρλάς,[86] ΤέλλοςΆγρας,[87] Κώστας Καιροφύλλας,[88] Θρασύβου-λος Σταύρου,[89] Εύδοξος Τσολάκης,[90] ΑλέκοςΚωστάκης,[91] Λέων Κουκούλας,[92] ΣυμεώνΚουρήτης,[93] Γ.Γ.Παπαγεωργίου,[94] ΣπύροςΠαναγιωτόπουλος,[95] Λεωνίδας Πολυδεύκης,[96]

Θανάσης Παπαθανασόπουλος,[97] Ντίνος Χριστια-νόπουλος.[98] Αναφέρεται επίσης η πεζή μετάφρασητου Αντρέα Λεντάκη [99] και αυτή του ΟδυσσέαΕλύτη των επιγραμμάτων του Κριναγόρα.[100]

Η Παλατινή Ανθολογία άσκησε μεγάλη επίδραση στηΔύση, αρχίζοντας από τον Προπέρτιο και φτάνονταςστον Έζρα Πάουντ. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι ηπερίπτωση του Αμερικανού ποιητή Έντγκαρ Λι Μά-στερς (Edgar Lee Masters), ο οποίος το 1915 εξέδωσετην περίφημη Spoon River Anthology που περιλαμβά-νει 244 επιτάφια ποιήματα, καταφανώς εμπνευσμένααπό την Παλατινή Ανθολογία.

13 Σημειώσεις

[1] Ο τόμος Ι στο σύνδεσμο αυτό έχει αποθηκευτεί ανά-ποδα, οι πρώτες σελίδες είναι στο τέλος

[2] Ο τόμος Ι στο σύνδεσμο αυτό έχει αποθηκευτεί ανά-ποδα, οι πρώτες σελίδες είναι στο τέλος

14 Δείτε επίσης

• Κατάλογος ανθολογιών επιγραμμάτων ελληνι-κής γραμματείας

9

15 Παραπομπές[1] Μπάνεβ Γκέντσο, Παλατινή Ανθολογία, 2003, στην

Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού.

[2] Anthony Grafton, Glenn W. Most, Salvatore Settis(2010). «The Classical Tradition». Harvard UniversityPress, σσ. 410. http://books.google.com/books?id=LbqF8z2bq3sC&lpg=PA410&pg=PA410#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις September 02, 2011. «thename Greek Anthology is a term coined by modernscholars for the surviving corpus of several thousandof short poems or epigrams, by classical and ByzantineGreek poets found in two manuscript collections(Anthologia Palatina and Anthologia Planudea) ofpartially overlapping content. »

[3] «The Greek Anthology with an English Translation».ΕΤΑΝΑ (Electronic Tools and Ancient Near EastArchives. http://www.etana.org/node/8606. Ανακτή-θηκε στις September 02, 2011.: Επεξηγηματικόκείμενο για το βιβλίο του W. R. Patton με τίτλο TheGreek Anthology with an English Translation (1916), τοίδιο κείμενο βρίσκεται και στην εισαγωγή στην ιστο-σελίδα http://www.ancientlibrary.com/greek-anthology/πριν τα αντίγραφα των σελίδων του ίδιου τουβιβλίου]: «The Greek Anthology is a collection ofover 6,000 short Greek poems... The majority of thepoems come from a single manuscript, the so-called“Palatine Anthology,” and were assembled in the 10thcentury. Others were collected by late 13th centurymonk Planudes»

[4] Μπάνεβ Γκέντσο, «Παλατινή Ανθολογία», 2003,Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor URL:http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5683 , Κεφάλαιο 5, Η Ελ-ληνική Ανθολογία «Η συμβατικά ονομαζόμενη Ελλη-νική Ανθολογία απαρτίζεται από την Παλατινή Αν-θολογία και την Πλανούδεια...» (ανακτήθηκε στις 3Σεπτ. 2011)

[5] «Επιγράμματα, Ελληνικά: Τίτλος: Ανθολογία Ελ-ληνική 12, Υπότιτλος: Ανθολογία Παλατινή, Βι-βλίον ΙΕ΄: Σύμμικτα, Βιβλίον ΙΣΤ΄: Ανθολογία Μα-ξίμου του Πλανούδη». Εκδόσεις Γκοβοστή. http://www.govostis.gr/app.asp?section=9&id=b96498. Ανα-κτήθηκε στις September 02, 2011. «H ανθολογία αυτήτου παλατινού χειρογράφου μαζί με την ανθολογίατου Μάξιμου Πλανούδη ως το τελευταίο 16ο βιβλίοτης, αποτελούν το σύνολο της συλλογής που στις μέ-ρες μας ονομάζεται συνήθως "Ελληνική ανθολογία"»

[6] «Παλατινή Ανθολογία». Περιοδικό Άρδην, τεύχος60. Εναλλακτικές Εκδόσεις. 2006. http://www.ardin.gr/node/1893. Ανακτήθηκε στις September 03, 2011. «ΗΠαλατινὴ Ἀνθολογία αποτελείται από 15 βιβλία. Έναεπιπλέον βιβλίο, το 16ο, περιλαμβάνει τα 390 επι-γράμματα που προσέθεσε ο λόγιος μοναχός ΜάξιμοςΠλανούδης το 1299. Οι δύο ανθολογίες συναποτελούντην Ἀνθολογία ἑλληνικὴ.»

[7] Asclepiades of Samos: epigrams and fragments,Alexander Sens, Oxford University Press, 2010,Introduction, σελίδα C, «All complete epigrams ofAsclepiades appear in one or both of the two principal

Byzantine epigram collections that constitute the GreekAnthology: The Palatine Anthology and the PlanudeanAnthology.»

[8] Ανθολογία επιγραμμάτων από το Μάξιμο Πλανούδη,Κατσιαμπούρα Γιάννα, «Μανουήλ / Μάξιμος Πλα-νούδης, "Ανθολογία"», 2003, Εγκυκλοπαίδεια Μείζο-νος Ελληνισμού, Μ. Ασία, (Με την «Παλατινή Ανθο-λογία» συναποτελούν την «Ελληνική Ανθολογία»)

[9] Sapho de Lesbos dans l'Anthologie Grecque ou dusapphisme dans l'Anthologie Palatine et l'Anthologie dePlanude (έκδοση 28/06/2003, ενημέρωση 10/03/2010),www.saphisme.com «Ainsi l’Anthologie Palatine suiviede l’Anthologie de Planude constitue l’AnthologieGrecque publiée en 13 tomes aux éditions des BellesLettres.»

[10] Anthologia Graeca / Griechische Anthologie. AuswahlGr./Dt. Übers.: Holzberg, Niklas ISBN 978-3-15-018779-1 “Die »Anthologia Graeca« (eine Kompilationder »Anthologia Palatina« aus dem 10. Jh. und der um1300 veranstalteten Sammlung des Mönchs MaximosPlanudes) enthält über 4000 griechische Epigramme...”

[11] Epigram, Niall Livingstone, Gideon Nisbet, ClassicalAssociation (Great Britain), Cambridge University Press,2010 The Greek Anthology as we have it today consistsof the fifteen books of the Palatine Anthology, followedby a “Planudean Appendix” of 388 poems occuringin Planudes but not in the Palatine manuscript. TheAppendix is also known as book sixteen.

[12] «Περί Γνωμικών». Γνωμολογικόν. http://www.gnomikologikon.gr/gnomika.html. Ανακτή-θηκε στις October 29, 2011. «H Ανθολογία τουΠλανούδη και η Παλατιανή συναποτελούν το corpusπου συμβατικά ονομάζεται Ελληνική Ανθολογία»

[13] Lauxtermann, Marc D. (2003). «Byzantine Poetry fromPisides to Geometres». Chapter Three: Anthologiesanf Anthologists. VÖAW, σσ. 83. http://hw.oeaw.ac.at/buecher/files/Wiener_Byzantinistische_Studien/Byzantine_Poetry_from_Pisides_to_Geometres._Texts_and_Contexts._Volume_One/s083-128.pdf. Ανακτή-θηκε στις September 10, 2011.

[14] «Έρωτας και Αιγαίο: Παλατινή ανθολογία, μετά-φραση Ανδρέα Λεντάκη». 20ο Τεύχος. ΕΥΠΛΟΙΑΤΟ e-ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ.http://old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=2003. Ανακτήθηκε στις December 25,2011.

[15] Μαρία Καμπούρη-Βαμβούκου. «Ερωτισμός και Βυ-ζάντιο». τεύχος 110. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ,σσ. σελ. 35. http://www.arxaiologia.gr/assets/media/PDFofIssues/7752.pdf. Ανακτήθηκε στις December 25,2011.

[16] επιμέλεια: Γιάννης Τζανής (1997). «Αρχαία καιβυζαντινά επιγράμματα Θεσσαλονικέων και άλ-λων Μακεδόνων ποιητών». Μπίμπης Στερέωμα.http://www.biblionet.gr/main.asp?page=showbook&bookid=136834. Ανακτήθηκε στις December 25, 2011.(περιγραφή του βιβλίου στη βάση BiblioNet)

10 15 ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[17] «Τα αρχαία ελληνικά ερωτικά επιγράμματα,Ολόκληρο το πέμπτο (V) βιβλίο της Ελληνικής ήΠαλατινής Ανθολογίας». Εκδόσεις Παπαδήμα.2η έκδοση, 1990. http://www.biblionet.gr/main.asp?page=showbook&bookid=54516. Ανακτήθηκε στιςDecember 25, 2011.

[18] The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome,Τόμος 1 Regina Höschele, σελ. 362

[19] A new classical dictionary of Greek and Romanbiography, mythology and geography, Sir William Smith,Harper & Bros., 1850, σελ. 676

[20] J. W. Mackail (1890). «Select Epigrams from theGreek Anthology». Longmans, Green, and Co, σσ.Introduction, 23. http://www.archive.org/stream/selectepigramsfr00mackuoft#page/22/mode/2up. Ανα-κτήθηκε στις September 03, 2011. «in addition toabout four hundred Christian epigrams of the Byzantineperiod, it contains some three thousand seven hundredepigrams of all dates from 700 B.C. to 1000 or even1200 A.D., preserved in two Byzantine collections, theone probably of the tenth, the other of the fourteenthcentury, named respectively the Palatine and PlanudeanAnthologies»

[21] Σίμου Μενάρδου, Στέφανος, σ. 143, για τον Στρά-τωνα : «Είναι ο συλλέκτης της ειδικής Ανθολογίας,που ονομάζεται "Παιδική Μούσα" -αλλά δεν είναι κα-θόλου παιδικόν ανάγνωσμα». Ορισμένα από τα επι-γράμματα αυτά ο Πάτον δεν τολμά να τα μεταφράσειστα Αγγλικά και παραθέτει λατινική μετάφραση. Βλ.π.χ. ΧΙΙ 3, 7, 22, 210, 216, 225, 232, 238, 240 στην πα-ρακάτω αναφερόμενη μετάφραση του Γιώργου Ιωάν-νου.

[22] Κατά τον Άρη Δικταίο (Anthologia Graeca η λεγομένηΠαλατίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 109) το Πρω-τοχριστιανικό Επίγραμμα, όπως μας παρουσιάζεταιαπό τον Γρηγόριο (τον Ναζιανζηνό)...είναι, αναμφι-σβήτητα, πολύ κατώτερο, αισθητικά, από τα καθαρό-αιμα «ελληνικά» επιγράμματα...του λείπει η πνοή, τουλείπει η στίλβουσα λάμψη. Και στη σελ. 129 αναφέ-ρει ότι οι καλοί επιγραμματοποιοί της μεσοβυζαντινήςπεριόδου απουσιάζουν από την Ανθολογία.

[23] Μακεδονική Αναγέννηση και Παλατινή Ανθολογία

[24] Herbert Hunger, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - Η λόγιακοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τ. Β', Μορφω-τικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1992, ISBN 9-602-50022-0, σ.439.

[25] Paton, The Greek Anthology, Loeb Classical Library, τ.V, σ. 157.

[26] Άρης Δικταίος Anthologia Graeca η λεγομένη Παλα-τίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 132 & 135).

[27] Anacreon:With Thomas Stanley’s translation. Edited byA.H. Bullen, Illustrated by J.R. Weguelin Introduction,σελ. xvii-xviii, London, Lawrence and Bullen, 1893

[28] The Garland of Philip, A.S.F. Gow and D.L. Page, σελ.1, Cambridge University Press, 1968

[29] The Poetics of Imitation: Anacreon and the AnacreonticTradition, Patricia A. Rosenmeyer, Cambridge Univ.Press, 1992, σελ. 116, ISBN 978-0-521-41044-1

[30] Gerald N. Sandy (2002). «The classical heritagein France». BRILL, σσ. 396. http://books.google.com/books?id=os7H19Xx6gQC&lpg=PA396&ots=-XXKEEjb80&dq=Henri%20Estienne%20anacreontea%20editio%20princeps&hl=el&pg=PA396#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στιςSeptember 25, 2011.

[31] eds. A.S.F. Gow and D.L. Page (1968). «The GreekAnthology». Cambridge Univ. Press, σσ. σελ. LIVΚεφ.: introduction, book 1. ISBN 521058759.http://books.google.com/books?id=-E88AAAAIAAJ&lpg=PR54&ots=pDrWpF5lEU&dq=Euphemiana%201773&pg=PR54#v=onepage&q&f=false. Ανακτή-θηκε στις September 24, 2011.

[32] Συμποτικά επιγράμματα, Εκδόσεις Άγρα (1987) ISBN978-960-325-823-0

[33] Les epigrammes dont nous donnons l’ edition ont etepubliees, depuis Dubner, sous le nom de “livre XVI”(Editions Les Belles Lettres, Anthologie de Planude, p. I,Notice).

[34] Άρης Δικταίος : Anthologia Graeca η λεγομένη Παλα-τίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 144 : προσθέτοντας,στα 15 βιβλία της «Ελληνικής Ανθολογίας» κ' ένα 16ο,με τα 388 επιγράμματα, που δεν υπήρχαν σ' αυτήν,της Πλανούδειας.

[35] Τρία επιγράμματα είναι γραμμένα σε πεζό λόγο, ορι-σμένα είναι γραμμένα μόνο σε δακτυλικό εξάμετρο,άλλα σε τρίμετρους ιαμβικούς, άλλα σε διάφορουςσυνδυασμούς στίχων και τέλος το βιβλίο ΧΙΙΙ επιγρά-φεται "Επιγράμματα διαφόρων μέτρων".

[36] Edmonto de Amicis.

[37] "από τα μάλλον αμφισβητούμενα", "περισσότερο κιαπό αμφίβολα". Δικταίος ο.π. σ. 47 και 52.

[38] λήμμα Ανθολογία Παλατινή στην ΕγκυκλοπαίδειαΠάπυρος, Λαρούς, Μπριτάννικα.

[39] Άρης Δικταίος, ο.π., σ. 150.

[40] Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μετά-φραση Θρασύβουλου Σταύρου, εκδοτικός οίκος Πα-παδημητρίου, 1953, τ. Β΄ σ. 45.

[41] Κωστής Παλαμάς Άπαντα, εκδ. Μπίρη, τ. ΣΤ΄σ.215.

[42] Karl Otfried Muller, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνι-κής Λογοτεχνίας, μετάφραση Λ.Γ.Χ. Κώνστα καιΝ.Γ.Πολίτη, Αθήναι 1905, σ.217.

[43] Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτε-χνίας, μετάφραση Αγαπητού Τσοπανάκη, Θεσσαλο-νίκη 1964, σ.1005-1007.

[44] Reiske: "Ύφος κομψό, περίτεχνο, εξαίσιο" (εις Βασ.ΛαζανάΑρχαία Ελληνικά Επιγράμματα εμπνευσμένααπό την Κόρινθο και την περιοχή της,Αθήνα 1971, σ.161. Και συμπληρώνει ο Λαζανάς : "Πρέπει πάντως

11

μαζί με τον Fr. Jacobs να συμφωνήσουμε. Ο Στρά-των ανήκει στους πνευματωδέστερους επιγραμματο-ποιούς").

[45] Όπως έξι επιγράμματα με θέμα τον Δημήτριο τον Λα-κεδαιμόνιο που δείλιασε στη μάχη και τον σκότωσε ημητέρα του (VII 230, 433, 531, IX 61, 397, 447), έξι επί-σης αναθηματικά επιγράμματα τριών συγκεκριμένωνκυνηγών (VI 11-16) κ.ά.

[46] Reiske, Anthologiae Graecae a Constantino Cefalaconditae libri tres (Λειψία, 1754)

[47] Greek and Latin Classics II, Blackwell Rare Books, σελ.23 (ανακτήθηκε στις 22 Ιαν. 2012) «the first substantialprinting was this one, edited by J.J. Reiske. Reiske stillomits the more salacious poems and epigrams, and it wasstill some years more before the entire Cephalian versionwas printed in full»

[48] Brunck, Analecta veterum poetarum Graecorum (Στρα-σβούργο 1772-1776, τόμοι 3)

[49] Charles Anthon (1853). «A Manual of Greek Literaturefrom the Earliest Authentic Periods to the Close ofByzantine Era». Harper and Brothers, Publishers, NewYork, σσ. 84. http://www.ancientlibrary.com/greek-lit/0098.html. Ανακτήθηκε στις November 12, 2011.«...theAnalecta Veterum Poetarum Graecorum of Brunck,Argentorati, 3 vols. 8vo, which contains the whole ofthe Greek Anthology, besides some poems which are notproperly in cluded under that title...»

[50] Jacobs, Anthologia Graeca sive poetarum Graecorumlusus ex recensione Brunckii (Λειψία 1794-1814)

[51] Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini, nuncParisini, ex apographo Gothano edita (Λειψία 1813-1817, τ. 3)

[52] Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen (1817).«Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatininunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 3,»].Lipsiae, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianisvenditur in Libraria Dyckiana, σσ. 837. http://books.google.com/books?id=Y2AGAAAAQAAJ&hl=el&pg=PA837#v=onepage&q&f=false. Ανακτή-θηκε στις November 18, 2011.

[53] Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen (1817).«Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatininunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 3,»].Lipsiae, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianisvenditur in Libraria Dyckiana, σσ. 885. http://books.google.com/books?id=Y2AGAAAAQAAJ&hl=el&pg=PA885#v=onepage&q&f=false. Ανακτή-θηκε στις November 18, 2011.

[54] Charles Anthon (1853). «A manual of Greekliterature: from the earliest authentic periods to theclose of the Byzantine era». Harper & BrothersPublishers, New York, σσ. 84. http://books.google.com/books?id=N7pEAAAAIAAJ&dq=%22Planudean%20Anthology%22&pg=PA84#v=onepage&q&f=false.Ανακτήθηκε στις October 14, 2011.

[55] (Auctore Friderico Iacobs, δηλαδή Συγγραφέας)Friedrich Jacobs (MDCCXCV (1795)). «Indicesin epigrammata quae in Analectis VeterumPoetarum A Brunckio editis reperiuntur». Lipsiae,Bilbiopolio Dyckio, σσ. CLI στα Prolegomena. http://books.google.com/books?id=Ys0PAAAAQAAJ&pg=PR151#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στιςNovember 18, 2011. όπως αναφέρει ο Γιάκομπς πουχρησιμοποίησε το απόγραφο αυτό ο Spalleti έγραψεστο τέλος: «Ετελεώθη εν τη ημέρα λ του Μαρτίουπαρά Ιωσήφ Σπαλλεταίου εν τω έτει αψος (1776)»

[56] The Greek Anthology, Heinemman 1917, Λονδίνο, (5 τό-μοι), στη σειρά της Loeb Classical Library σε πολλέςεπανεκδόσεις, με λίγα όμως σχόλια.

[57] Μόναχο 1957-58, Tusculum Bucherei.

[58] Anthologie Grecque, premiere partie : Anthologie Palatine.Αποκατάσταση κειμένου από τον Pierre Waltz, Παρίσι1928. Δεύτερη έκδοση 1960. Παρίσι, Societe d’ edition«Les Belles Lettres».

[59] Karl Otfried Muller, Ιστορία της Αρχαίας ΕλληνικήςΦιλολογίας, μετάφρ. Α. Κυπριανού, 1885.

[60] Wilhelm von Christ, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνι-κής Λογοτεχνίας μετάφραση Λ.Γ.Χ. Κώνστα καιΝ.Γ.Πολίτη (Αθήναι 1905).

[61] Walther Kranz, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογο-τεχνίας, μετάφραση Θρασύβουλου Σταύρου, εκδοτι-κός οίκος Παπαδημητρίου, 1953, τόμοι 2.

[62] Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτε-χνίας, μετάφραση Αγαπητού Τσοπανάκη, Θεσσαλο-νίκη 1964.

[63] Κωνσταντίνου Τρυπάνη, Η Αλεξανδρινή ποίηση,Αθήνα 1943, Callimachus (1956) Univ. Oxford Press

[64] Bruno Lavagnini, Epigrammi di Meleagro (Pisa, 1924).

[65] Bignone, L’ epigramma greco, studio critico e traduzionipoetiche (Bologna 1921).

[66] Salvatore Quasimodo, Dall’ Antologia Palatina, 1968.

[67] R. Skelton, Two hundred poems from the GreekAnthology, Methuen 1971 & 1973

[68] Peter Jay, The Greek Anthology and other ancient Greekepigrams, Allen Lane 1973. Μεταξύ των μεταφραστώνήταν και ο ποιητής Έζρα Πάουντ.

[69] Στέφανος, εκλογαί αρχαίων ποιημάτων, Αθήναι 1924(121 επιγράμματα και άλλα ποιήματα με πρόλογογια τη μεταφραστική και βιογραφικά σημειώματα γιατους ποιητές).

[70] Γιώργος Θέμελης,Το επίγραμμα και οι Μακεδόνεςεπιγραμματοποιοί, Μακεδονική Εκπαιδευτική Εται-ρία, Θεσσαλονίκη, 1938. Με εισαγωγή για το επί-γραμμα, μετάφραση 62 επιγραμμάτων και σημειώ-σεις για τους ποιητές από τη Μακεδονία

[71] Ηλίας Κυζηράκος, Ποιήματα από την Παλατινή Αν-θολογία, Αθήνα 1962 (135 επιγράμματα )

12 16 ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

[72] Γιάννης ΔάλλαςΚαλλίμαχος, ο ξύλινος νους, Ενδο-χώρα, Γιάννινα 1960. (33 επιγράμματα του Καλλίμα-χου)

[73] Σ’ αναζήτηση του Απόλυτου (Ιστορική Ανθολογίατης Παγκοσμίου Ποιήσεως), Φέξης, Αθήνα 1964• 54επιγράμματα μεταξύ άλλων ποιημάτων . —Μάνα•παγκόσμιος Ανθολογία Βασιλόπουλος 1968• 22 επι-γράμματα μεταξύ άλλων ποιημάτων, με σημειώματαγια τους ποιητές. —Anthologia Graeca, η επιλεγομένηΠαλατίνη τόμος Α΄, Γκοβόστης, 1980 (εισαγωγή, κρι-τικά σχόλια, σημειώματα για τους ποιητές και μετα-φράσεις επιγραμμάτων)

[74] Αρχαίων Ελλήνων Ποιητών Επιγράμματα, Το Ελλη-νικό Βιβλίο, 1971

[75] Αρχαία Ελληνικά Επιγράμματα, Μαυρίδης, Αθήνα1977. Επίσης 114 επιγράμματα στο περιοδικό Φιλο-λογική Πρωτοχρονιά 1965

[76] Θεοκρίτου Ειδύλλια 25 επιγράμματα, Ανακρέων καιΑνακρεόντεια, 19 επιγράμματα , Λουκιανού άπαντα(τόμος ΙΓ΄), 52 επιγράμματα, όλα στη σειρά Βιβλιο-θήκη των Ελλήνων υπ’ αριθμ. 160, 78 και 55.

[77] Νίκος Παναγιώτου,Εκατόν ερωτικά επιγράμματααπό την Παλατίνη Ανθολογία, Λευκωσία 1970.

[78] Βασίλης ΛαζανάςΑρχαία Ελληνικά Επιγράμματαεμπνευσμένα από την Κόρινθο και την περιοχή της,Αθήνα 1971. Με εισαγωγή, σχόλια και βιογραφικάσημειώματα (116 επιγράμματα της Παλατινής Ανθο-λογίας). —βλ. επίσης μεταφράσεις επιγραμμάτων στημετάφρασή του των Ρωμαϊκών Ελεγείων του Γκαίτε ,Αθήνα 1972. — Πολλά επιγράμματα στα περιοδικάΝέα Εστία από τον τόμο 87 κ.ε., Ηπειρωτική Εστία1970,1971,1972, Αιολικά Γράμματα 1972, 1973, Κρι-τικά Φύλλα 1975, Παρνασσός 1972 (ο Πρόλογος τουΜελέαγρου) και αλλού.

[79] Γιώργος Ιωάννου,Στράτωνος Μούσα Παιδική. Όλατα επιγράμματα του ΧΙΙ βιββλίου της Ανθολογίας. Κέ-δρος, Αθήνα 1979. Πολλά απ’ αυτά είχαν ήδη δημο-σιευθεί στο περιοδικό του Φυλλάδιο (τεύχη 3-6)

[80] Ιωάννης Πολέμης,Θεοκρίτου Ειδύλλια, Φέξης 1911

[81] Κωνσταντίνος Σκόκκος,Επιγράμματα, 1921 και 1927

[82] Ηλίας ΒουτιερίδηςΑρχαίοι Έλληνες Λυρικοί, Β΄ έκ-δοση

[83] Ε.Π. Φωτιάδης, Νέα Εστία, 1931, τόμος 9

[84] Θεόδωρος Ξύδης, περιοδικό Νέα Γράμματα, 1935

[85] Παναγής Λεκατσάς, Εβδομήντα πέντε επιγράμματαμε εισαγωγή στο περιοδικό Νέα Εστία των ετών 1940,1942, 1943.

[86] Νέα Εστία 1941

[87] Τέλλος ΆγραςΒουκολικά και Εγκώμια

[88] Κώστας Καιροφύλλας, Φιλολογική Πρωτοχρονιά1952, 1966, 1969.

[89] Θρασύβουλος Σταύρου, στη μετάφραση τού έργου τουΒάλτερ Κραντς «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λο-γοτεχνίας» και στο βιβλίο του Στο ζυγό του στίχουμου.

[90] Ηπειρωτική Εστία 1954.

[91] Αλέκος Κωστάκης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1956,1965, 1973, 1974.

[92] Λέων Κουκούλας,Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960

[93] Συμεών Κουρήτης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960

[94] Γ.Γ.Παπαγεωργίου, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960

[95] Σπύρος Παναγιωτόπουλος, Φιλολογική Πρωτοχρονιά1965

[96] Λεωνίδας Πολυδεύκης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά1965

[97] Θανάσης Παπαθανασόπουλος,Νέα Εστία τόμοι89,93, 95

[98] Ντίνος Χριστιανόπουλος, περιοδικό Διαγώνιος 1966.

[99] Ανδρέας Λεντάκης, Παλατινή Ανθολογία, Κέδρος1972.

[100] Οδυσσέας Ελύτης, Κριναγόρας , Εκδ. Ύψιλον 2009

16 Νεότερες μεταφράσεις

1. ΡΟΥΦΙΝΟΣ, Τα επιγράμματα , (εκλογή), μτφρ.Τάσου Ρούσσου Νέα Εστία τ. 1725 (Ιούλιος-Αύγουστος 2000)

2. Παλατινή ανθολογία, ερωτικά επιγράμματα,επιλογή-εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Νίκος Χ.Χουρμουζιάδης, "στιγμή" 1999

3. Ρουφίνου, Επιγράμματα Ερωτικά, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Κώστας Χωρεάνθης, εκδό-σεις Πατάκη 2000

4. Τα επιγράμματα του Ρουφίνου, έκδ. ΕΣΤΙΑ(2003) ISBN 960-05-1059-8)

5. ΠΙΕ ΚΑΙ ΕΡΑ & ΣΥΝΙΣΤΩΡ ΑΛΑΛΗΤΩΝ, ΆρηΜπιτσώρη

6. ΣΥΜΠΟΤΙΚΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΕΝ-ΔΕΚΑΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΑΛΑΤΙΝΗΣ ΑΝΘΟΛΟ-ΓΙΑΣ εκδόσεις Άγρα, μετάφραση: ΠαντελήςΜπουκάλας

7. "ΠΑΛΑΤΙΝΗΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΒΑΣ. ΛΑΖΑΝΑ, ΕΚ-ΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΗΜΑ 1992

8. ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ - ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ, μετά-φραση : ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΩΛΗΣ, ΕΚΔΟ-ΣΕΙΣ : ΘΥΡΑΘΕΝ

13

9. Αρχαία ελληνικά ερωτικά επιγράμματα, Εκδοτι-κός Οίκος Λιβάνη, 2003, μετάφραση : Μουλακά-κης, Νίκος Μ.

10. Ερωτικά Επιγράμματα, Εκδ, ΣΤΙΓΜΗ

11. Δώδεκα Τραγουδάκια από την ΠαλατινήΑνθολογία,του Ηλία Πετρόπουλου (εκδ.Νεφέλη−1980)

12. Αδιον ουδέν έρωτος της Νίκης Φιλιππουπολίτη,από τις εκδόσεις Κατάρτι, 2003

13. Ανθολογία Ελληνική Παλατινή. Ολόκληρη ηΠαλατινή από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, μετά-φραση: φιλολογική ομάδα Κάκτου

14. Τα αρχαία ερωτικά επιγράμματα, Βασίλειος Λα-ζάνης, εκδ. Παπαζήση

15. ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ «σαν ρόδο υποπόρ-φυρο», Ι.Ν.ΚΥΡΙΑΖΗΣ εκδ. Ενδυμίων

16. ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ« Αρχαία Ελληνικά Επι-τύμβια Επιγράμματα», ΡΟΚ ΝΤΕΝΙ σε μετάφρ.Παντελή Μπουκάλα, Εκδ. ΑΓΡΑ ISBN 960-325-287-8

17 Εξωτερικοί σύνδεσμοι• Το χειρόγραφο Cod. Pal. graec. 23, Anthologia

Palatina της Παλατινής Ανθολογίας, από τη Βι-βλιοθήκη της Χαϊδελβέργης

• Πρώτη σελίδα του χειρογράφου της ΠαλατινήςΑνθολογίας, από τη Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέρ-γης

• Επιλογή επιγραμμάτων της Παλατινής Ανθολο-γίας με έμμετρη - ομοιοκατάληκτη απόδοσή τους

14 18 TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTORS, AND LICENSES

18 Text and image sources, contributors, and licenses

18.1 Text• Παλατινή Ανθολογία Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BD%

CE%AE_%CE%91%CE%BD%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1?oldid=5450235 Συνεισφέρο-ντες: Geraki, Kalogeropoulos, FocalPoint, Tony Esopi, Egmontaz, Philologus, Magioladitis, Fanos, SieBot, Sotkil, Ttzavaras, Dipa1965,Nikosguard, Luckas-bot, Sp!ros, Egmontbot, C messier, Dinamik-bot, Dgolitsis, ChuispastonBot, Wehnekoeh, Dionysus, Φώτης 54,Chrysalifourfour, Κύκνος, Pagaeos, Kyriaz, Aqnwoenrytmyouuiso, Spiros790, Αλεχάντρο Υγριέκα, Gts-tg, Christos Belopoulos καιΑνώνυμες συνεισφορές: 16

18.2 Images• Αρχείο:Anthologia_Palatina_p101.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Anthologia_Palatina_p101.jpgΆδεια χρήσης: Public domain Συνεισφέροντες: http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/cpgraec23/0132 Αρχικός δημιουργός: άγνωστος

• Αρχείο:ClaudiusSalmasius.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/ClaudiusSalmasius.jpg Άδεια χρήσης:Public domain Συνεισφέροντες: http://www.uni-mannheim.de/mateo/desbillons/aport/seite463.html Αρχικός δημιουργός: ?

• Αρχείο:St._Polyeuktos_niche_with_epigram_1.JPG Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/St._Polyeuktos_niche_with_epigram_1.JPG Άδεια χρήσης: CC BY 3.0 Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει Αρχικός δημιουργός:Anthémios de Tralles

• Αρχείο:Wikisource-logo.svg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg Άδεια χρήσης: CCBY-SA 3.0 Συνεισφέροντες: Rei-artur Αρχικός δημιουργός: Nicholas Moreau

18.3 Content license• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0