Ο πληθυσμός ως παράγοντας ισχύος ενός κράτους

1

• Δεν υπάρχει κράτος χωρίς πληθυσμό– Η Ανταρκτική δεν αποτελεί κράτος

2

Οι θεωρίες για τη σύνθεση του πληθυσμού

• Πληθυσμός μιας χώρας• Τρεις κατηγορίες κατοίκων:

– Υπήκοοι– Αλλοδαποί– Απάτριδες

3

4

• Αλλοδαποί και απάτριδες– Αλλοδαποί• Νόμιμα εγκατεστημένοι / μετανάστες

– Μόνιμα– Προσωρινά

• Πρόσφυγες– Πολιτικοί, οικονομικοί– Δικαίωμα ασύλου

– Απάτριδες

5

Η παρουσία αλλοδαπών σε μια κοινωνία

• Δύο τάσεις:– Η παρουσία αλλοδαπών ευεργετική για την τοπική κοινωνία

• Τόνωση της τοπικής οικονομίας– Εργατικό δυναμικό– Επιχειρηματικές δραστηριότητες (στελέχη, τεχνογνωσία)

• Πολυπολιτισμικότητα– Άνοιγμα της κοινωνίας σε άλλα ήθη, σε άλλους τρόπους προσέγγισης

διαφόρων ζητημάτων, κ.ά.

– Η παρουσία αλλοδαπών, αιτία τριβών και συγκρούσεων• Ανταγωνισμός στον τομέα της απασχόλησης• Προβλήματα στην κοινωνική ένταξη (π.χ. επικοινωνία, εκπαίδευση,

μεταφορά κοινωνικών πρακτικών αντίθετες προς τα ήθη και τους νόμους της χώρας υποδοχής)

• Προβλήματα βίας, εγκληματικότητας και ρατσισμού

6

Πληθυσμός, λαός, φυλή, έθνος, εθνότητα, μειονότητα

• Πληθυσμός: – το σύνολο των κατοίκων μιας χώρας

• Λαός– πολύσημος όρος:• όσοι έχουν δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι• συνώνυμος του πληθυσμού μιας χώρας• Διεθνές Δίκαιο: οντότητα στην οποία αναγνωρίζονται

δικαιώματα και υποχρεώσεις (προέκυψε από την αποαποικοιοποίηση)

7

• Φυλή– σύνολο ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους με

κοινή καταγωγή– ανθρώπινη κοινωνική οργάνωση που βασίζεται σε

μικρές ομάδες, οι οποίες ορίζονται από• παραδόσεις κοινής καταγωγής• πρόσκαιρη ή μόνιμη πολιτική ενοποίηση ανώτερη του

επιπέδου της οικογένειας, • κοινή γλώσσα, • κοινό πολιτισμό, • ενιαία ονομασία, • συνεχόμενη εδαφική περιοχή

8

• Έθνος– Απότοκος του Διαφωτισμού και των αρχών της Γαλλικής

Επανάστασης– Δεν υπάρχει συμφωνία ως προς την έννοια του έθνους

• γερμανική σχολή: φυλή & γλώσσα– καθαρότητα της φυλής– ρατσισμός– γλώσσα, διάλεκτοι, ιδιώματα

• γαλλική σχολή: κοινό παρελθόν, κοινό παρόν και βούληση για κοινό μέλλον– κίνδυνος ευκαιριακών μεταβολών, οφειλόμενες σε ευκαιριακές ή

συγκυριακές μεταβολές (πχ προπαγάνδα)

– Σχέση έθνους και κράτους:• ένα έθνος, πολλά κράτη• πολλά έθνη, ένα κράτος

9

– Αρχή των εθνοτήτων• Κάθε έθνος έχει το δικαίωμα να σχηματίσει ένα κράτος & κάθε

κράτος πρέπει να περιλαμβάνει ένα έθνος– αιτία πολλών πολέμων

– Μειονότητες: εθνική και θρησκευτική• εθνική: τμήμα πληθυσμού μιας χώρας που δεν ανήκει στην κυρίαρχη

εθνική ομάδα• θρησκευτική: ανήκουν στο ίδιο έθνος, αλλά ακολουθούν άλλη

θρησκεία• αναγνωρισμένες: συνταγματικό ή/και διεθνές δίκαιο

– Το ζήτημα της προστασία τους– Στη Δυτική Θράκη: θρησκευτική μειονότητα (μουσουλμανική) με βάση τη

Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 (οριοθέτηση συνόρων, ανταλλαγή πληθυσμών – εξαίρεση: Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης), της Ίμβρου και της Τενέδου, ενώ στην Ελλάδα παρέμειναν 110.000 Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.

– Η έννοια της κοινότητας

10

Η σημασία της εθνικής και θρησκευτικής σύνθεσης του

πληθυσμού• Ενίοτε επηρεάζουν καθοριστικά την ψυχική

συνοχή, της ισχύος, μιας χώρας• Τόνωση αξιών που ενισχύουν την εθνική συνοχή– συμβολή πολιτικών κοινωνικοποίησης των παιδιών– Περίπτωση πολυεθνοτικών κρατών:

• λύση: ομοσπονδία• σεβασμός των επί μέρους οντοτήτων

– Ελβετία– προβλήματα λόγω μη σεβασμού

11

Η σημασία των γεω-δημογραφικών χαρακτηριστικών

• Η ισχύς ενός κράτους δεν εξαρτάται από το πλήθος, από άλλα χαρακτηριστικά του

• Πληθυσμιακή πυκνότητα– το έδαφος επαρκεί για την άνετη διαβίωση του πληθυσμού;– υπερπληθυσμός:

• μετανάστευση ή τάση για εδαφική επέκταση– εσωτερική μετακίνηση, εισερχόμενη μετανάστευση, εξερχόμενη μετανάστευση– προβλήματα από την κινητικότητα των ανθρώπων

• Λοιπά δημογραφικά χαρακτηριστικά– σχέση γεννητικότητας/θνησιμότητας

• φυσική αύξηση / μείωση του πληθυσμού– γήρανση πληθυσμού Γ < Θ

• πυραμίδα ηλικιών• οικογενειακός προγραμματισμός

12

13