ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

7212019 ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

httpslidepdfcomreaderfull-563dbabd550346aa9aa7a7f4 113

1

Η κριτική του Άγγελου Σικελιανού στο σύγχρονο

βιοmicroηχανικό και τεχνικό πολιτισmicroό

Φ Κωστάκου Μεταπτυχιακός της Νεοελληνικής

Λογοτεχνίας του Πανεπιστηmicroίου της Γρανάδας

Περίληψη

Στην εργασία αυτή θα microιλήσουmicroε για την κριτική του Άγγελου Σικελιανού στον σύγχρονο

βιοmicroηχανικό και τεχνικό πολιτισmicroό Πρώτα λοιπόν θα παρουσιαστούν οι απόψεις του ποιητή

σχετικά microε το ζήτηmicroα της παρέκκλισης του ανθρώπινου πολιτισmicroού από τον φυσικό του

προορισmicroό που έχουν εκφραστεί microε ιδιαίτερη σαφήνεια στον Πρόλογο του Λυρικού Βίου

του Στην συνέχεια θα επιχειρήσουmicroε νrsquo αναδείξουmicroε microέσα από τους ίδιους τους ποιητικούς

στίχους την ουσιώδη σχέση του ανθρώπου microε την φύση Οι στόχοι του ποιητή είναι

καθολικοί και συνδέονται microε την κοσmicroοθεωρία του που microεταξύ άλλων προϋποθέτει το

σεβασmicroό στην φύση και κηρύσσει την ανάγκη εναρmicroόνισης microε το περιβάλλον

Ο ανθρώπινος παράγοντας σήmicroερα εξακολουθεί να επιτρέπει την microόλυνση της

ατmicroόσφαιρας και των υδάτων την άλογη εκmicroετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών

καθώς και άλλες προς το περιβάλλον βλαβερές ενέργειες microε αποτέλεσmicroα την επιδείνωση των

οικολογικών προβληmicroάτων όπως την τρύπα του όζοντος και την υπερθέρmicroανση του πλανήτη

(φαινόmicroενου του θερmicroοκηπίου) Τα τελευταία χρόνια όλοι αρχίζουmicroε να συνειδητοποιούmicroε

την κρισιmicroότητα των καιρών microέσα από τη γενικότερη δραmicroατική περιβαλλοντική κατάσταση

και να ζούmicroε τις ολέθριες συνέπειες των καταστροφών κυρίως microέσα από τις κλιmicroατικές

αλλαγές Η αρνητική επέmicroβαση λοιπόν του ανθρώπου στην φύση έχει σοβαρές κι άmicroεσες

επιπτώσεις και επηρεάζει αρνητικά την ζωή του

Με βάση όλα αυτά τα περιβαλλοντικά προβλήmicroατα γίνεται σιγά-σιγά φανερό πόσο

εύθραστη αλλά και πόσο σηmicroαντική είναι για τον άνθρωπο η φύση καθώς ήδη από τα αρχαία χρόνια υπάρχει ένα ιδιαίτερο δέσιmicroο microαζί της Στην εποχή microας λοιπόν καταλαβαίνουmicroε πόσο

επίκαιρο είναι το έργο πολλών ποιητών που ανέδειξαν την αλληλεξάρτηση του ανθρώπου microε

το περιβάλλον Ο Άγγελος Σικελιανός είναι ίσως η πρώτη από τις πνευmicroατικές microορφές του

τόπου που συνειδητά προβάλλει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον την εναρmicroόνιση του

πολιτισmicroού προς την φύση και την ισοτιmicroία ηθικών και φυσικών αξιών Μεγάλο microέρος της

ποίησης του συναρτάται microε ζωτικά προβλήmicroατα κι αιτήmicroατα της σηmicroερινής πραγmicroατικότητας

Έτσι η κριτική του Σικελιανού στο κυρίαρχο πολιτισmicroικό microοντέλο βασίζεται σε θέσεις που

απορρέουν από microία συνολική κοσmicroοθεώρηση η οποία διατυπώνεται ποιητικά όσο και

θεωρητικά όπως θα δούmicroε παρακάτω

Το πρώτο microεγάλο συνθετικό ποίηmicroα του Άγγελου Σικελιανού laquoΑλαφροΐσκιωτοςraquo

αφορά αυτήν ακριβώς την άmicroεση επικοινωνία microε την φύση και προσφέρει ένα πρότυπο αρmicroονικής σχέσης του ανθρώπου microε το περιβάλλον του Συγκεκριmicroένα ο ποιητής στον

Πρόλογο του Λυρικού του Βίου ξεκινά να microιλά αναφερόmicroενος στην πρώτη του εmicroπειρία microε

την φύση laquoΑπό την πρώτη λοιπόν ώρα που προχώρησα το βήmicroα microου στην έκταση της γης κι

από την πρώτη microαύρη έναστρη νύχτα όπου αντίκρυσα παιδί (και που έκτοτε η εικόνα της

υπάρχει αναλλοίωτη και ολόκληρη βαθιά microου) η ιδέα της φύσης δεν υπήρξε ποτέ για microε ένα

πλαίσιο ή περίλαmicroπρο ή microοιραίο της ανθρώπινης ζωής αλλά η αιώνια ωδινόmicroενη στο κέντρο

των πλασmicroάτων όλων κοσmicroογονική αισθαντική Ψυχήraquo1 Και συνεχίζει ο Σικελιανός λέγοντας

πως η επαφή microε την φύση τον οδηγεί στην κατάκτηση της αδιαίρετης βιολογικής αλήθειας

και στην εναρmicroόνιση του microε ολόκληρη τη δηmicroιουργία Ο ποιητής συνειδητοποιεί την

1 Ά Σικελιανός laquo Πρόλογος raquo του Λυρικού Βίου τόmicroος Α΄ Φιλολογική επιmicroέλεια ΓΠ Σαββίδης εκδόσεις

Ίκαρος Αθήνα 1965 18



2

διονυσιακή του υπόσταση που βρίσκει το ανάλογο της στον διονυσιακό παλmicroό της φύσης και

καταλήγει έτσι στην ουσιαστική ταύτιση της ψυχής του microε την microεγαλύτερη ψυχή της φύσης

Κι αυτή η ανάγκη του να ενωθεί microε βαθιά βιολογική ευθύτητα microαζί της εκφράζεται ως ένα

απόλυτα ερωτικό βίωmicroα και συνεπάγεται microε το αίσθηmicroα της πληρότητας και ευτυχίας Ακόmicroη

το πρότυπο εναρmicroόνισης του πολιτισmicroού προς την φύση ο Σικελιανός το αναγνωρίζει όπως

παρουσιάζεται στον Αλαφροΐσκιωτο στις αξίες του ντόπιου αγροτικού πολιτισmicroού γεγονός που φαίνεται microέσα από την συmicroβίωση του microε τους απλούς ξωmicroάχους του νησιού του της

Λευκάδας

Στην συνέχεια της λυρικής του πορείας ο Σικελιανός ονοmicroατίζει την φύση θεά-Μάνα

όλων των όντων Η microορφή λοιπόν της microεγάλης θεάς Μάνας (στις ποικίλες ταυτόσηmicroες

εκδοχές της) αποτελεί κατά τον ποιητή το συmicroβολικό αρχέτυπο της αρmicroονικής σχέσης του

Ανθρώπου microε τον Κόσmicroοmiddot πρόκειται για την αρχέγονη παγκόσmicroια θεότητα που σαρκώνει

συmicroβολικά το microυστήριο της ∆ηmicroιουργίας και της αναγέννησης της φύσης Μάλιστα στη

θηλυκή ερωτική της φύση θrsquo αναγνωρίσει ο ποιητής τη microυθικοθρησκευτική έκφραση της

ιδέας σύmicroφωνα microε την οποία ο έρωτας ή το Sexus (κατά την θεωρητική του διατύπωση) είναι

ο κοσmicroογονικός ρυθmicroός που συνέχει κι ενοποιεί το σύmicroπαν

Όπως θα δούmicroε και microέσα από τους ίδιους τους στίχους στην συνέχεια ο ποιητής εναρmicroονίζεται και ταυτίζεται microε τους βαθύτερους ρυθmicroούς της ζωήςmiddot microrsquo αυτή τη στάση

έmicromicroεσα όmicroως όπως αναφέρει στον Πρόλογο του άλλωστε αντιδρά microαχητικά σrsquo ότι η

microοιραία πνευmicroατική και ψυχική αδράνεια των ανθρώπων παρεmicroβάλλει σαν εmicroπόδιο στην

αέναα συνειδητή και συνεργατική ενότητα microαζί της εξαιτίας microιας αυθαίρετης microηχανικής

microνηmicroονικής διαιρετικής και λογοκρατικής ερmicroηνείας και διαρρύθmicroισης της γυραθέ τους

διανόησης και ζωής1 Ο Σικελιανός γράφει ακόmicroα πως laquoοι άνθρωποι ανυψώσανε στην θέση

των οντολογικών κριτηρίων τα αφηρηmicroένα και ανεδαφικά κριτήρια ενός άδειου και

νεόπλουτου ορθολογισmicroού και ιδεαλισmicroού και οι καιροί τους δεν σταmicroατήσανε ποτέ microε όσα

διέθεταν ως microέσα πλέον και ως εξαρτήmicroατα αυτών των κριτηρίων (Τέχνη Εκπαίδευση

Επιστήmicroη) να συντρίβουν σε αναρίθmicroητα κοmicromicroάτια όλα τα σύmicroβολα της αιώνιας συνοχής και

να σκεπάζουν όλα τα ίχνη της υπέρτατης ενότητας του ανθρώπου και του κόσmicroουmiddot

δηmicroιούργησαν έτσι από τον άνθρωπο της εποχής του microε βάση πάντα τα λεγόmicroενα του ποιητή

ένα πλάσmicroα αξιοθρήνητο και ασύmicromicroετρο περιεργότερο κι ολοένα πιο αχόρταγο για τις microικρές

και κατά δύναmicroη τmicroηmicroατικές αβεβαιότητες αντί να θρέφουν microέσα του τη microοναχή

ουσιαστικήν ανθρώπινη ανάγκη την ανάγκη νrsquo αναπτύσσεται ολοένα υπακούοντας στην

απόρρητη ενότητα του νου του του κορmicroιού του της καρδιάς του microε την πνοή και την

έκταση ολόκληρου του κόσmicroου microεταλλάζοντας microrsquo αυτόν τον τρόπο το σηmicroείο όπου τον

microοίρανεν η microοίρα να ζήσει σε παλαίστρα και σε χώρο microιας ζωής αληθινά και ηρωϊκά καθολικής

2 Έτσι σύmicroφωνα microε τις απόψεις του Σικελιανού που συναντούν εκείνες του Νίτσε

καθώς και άλλων φιλοσοφικών κινηmicroάτων3 που επιδίωκαν να ξαναφέρουν τον άνθρωπο στις

κοσmicroικές του διαστάσεις (αντιρασιοναλιστικό κίνηmicroα Lebensphilosophie του LudwigKlages) οι microηχανικές αρχές της εποχής microας προέκταση της φοβερής ασθένειας της

Λογοκρατίας του περασmicroένου αιώνα προχωρούνε σαν ένας τυφλός οδοστρωτήρας microε την

ίδια αναισθησία απάνω από τις πέτρες απrsquo το χώmicroα κι από τα ανθρώπινα κορmicroιά κατάσταση

που οφείλεται για την σηmicroερινή ηθική και ιστορική εξάρθρωση της ∆ύσης4 Κι αυτή η

παρακmicroή του λογοκρατούmicroενου και τεχνοκρατικού πολιτισmicroού οφείλεται στην απώλεια του

οντολογικού και ουσιαστικά θρησκευτικού περιεχόmicroενου του Sexus Η ριζική λοιπόν

ανυπαρξία microιας Κοσmicroικής Σεξουαλικής πυξίδας στον καιρό του είναι απόλυτα ικανή νrsquo

αποκαλύψει κι όλο τον εκτροχιασmicroό κι όλο το βάραθρο όπου φέρνεται εσωτερικά

1 Ά Σικελιανός 1965 142

Ά Σικελιανός 1965 24 73-743 Ά Σικελιανός 1965 644 Ά Σικελιανός 1965 63



3

ακυβέρνητος ακέριος ο σύγχρονος πολιτισmicroός Η ουσία της παρέκκλισης έγκειται στην

προτεραιότητα της νοητικής λειτουργίας εις βάρος όλων των άλλων ψυχικών λειτουργιών του

ανθρώπου στην διάσπαση της αρχικά σφαιρικής ενότητας της ανθρώπινης ύπαρξης σε σώmicroα

και ψυχή στην αποξένωση από την φύση στην αποmicroάκρυνση από τα υπόλοιπα όντα στην

microετάθεση της ολοκλήρωσης του ανθρώπου σε περιοχές microεταφυσικές στην microονοmicroερή

ανάπτυξη των ανθρωπίνων δυνατοτήτων1

Κι ο ποιητής συνεχίζει την κριτική του επισηmicroαίνοντας πως οι συνακόλουθες τροmicroαχτικές ιστορικές κοικωνικοπνευmicroατικές

συνέπειες είναι ο Μηχανικός Πολιτισmicroός ο Καπιταλισmicroός2 που αποσυνθέσανε το Sexus σrsquo

αναρίθmicroητα κοmicromicroάτια όχι microόνο ανίκανα να ανασυγκροτηθούνε σε microία έννοια Κοσmicroική κι

αντίστοιχη ουσιαστικά microε εκείνο αλλά π[ού] αφηmicroένα να σαπίζουνε ή κρυφά ή φανερά στον

κόσmicroο επληmicromicroυρίσανε και πληmicromicroυρίζουνε ολοένα πιο πολύ microε την απόπνοια microύριων άταφων

πτωmicroάτων την ατmicroόσφαιρα όλης της γης Αποτέλεσmicroα λοιπόν των παραπάνω ήταν η

υποκατάσταση του φυσικού microε το τεχνητό και η καθιέρωση της ριζικής αντίθεσης του

ανθρώπινου πολιτισmicroού microε την φύση και τις ζωικές αξίες που οδηγούν στην ολοκληρωτική

καταστροφή της ζωής

Ο ποιητής υποστηρίζει ότι η microονοmicroέρεια και κανένα γενικά αποmicroονωmicroένο laquoσύστηmicroαraquo ή

σύνθηmicroα ούτε οι υλικοί δογmicroατικοί ιστορισmicroοί microπορούν να λύσουν τα αιώνια ζωτικά προβλήmicroατα του ανθρώπου

3 Αντίθετα πρέπει να γκρεmicroιστούν απrsquo τα θεmicroέλια η Θεολογία

της ∆ύναmicroης η Θεοποίηση της ποσότητας η απολυταρχική αξίωση microές στα πράγmicroατα

του όγκου του Αριθmicroού για να ανακαλυφθούν τα ίδια τα κοσmicroολογικά θεmicroέλια της

ανθρώπινης ελευθερίας4 Ο Άνθρωπος λοιπόν κατά τον Σικελιανό καλείται να

συνειδητοποιήσει την microυστηριακή πρωταρχική καταβολή που είναι το laquoάπειροraquo ο βιολογικός

Θεός βαθιά microας για να αντλήσει όλη τη δύναmicroη που χρειάζεται και να ανυψώσει τα

παγκόσmicroια σύmicroβολα της κοσmicroικής του συνοχής και microε τους όmicroοιους του και microε το Σύmicroπαν

Σύmicroβολα δηλαδή ικανά να σκορπίσουνε τριγύρα από τον άνθρωπο σα νέφη τα πνευmicroατικά

του ηθικά και ιστορικά ψευδοπροβλήmicroατα να τον λυτρώσουν από τους αυθαίρετους

microηχανισmicroούς και τεχνητούς της εποχής microας Μύθους5 Χρειάζεται γι αυτό όλος ο laquoάνθρωποςraquo

όλη σε οmicroόκεντρο εσωτερικό παλmicroόν η Ιστορία η Ψυχή και η Φύση χρειάζεται όλη η microνήmicroη

και όλη ευρύτερη η συνείδηση της ζωής στις κοσmicroικές και αιώνιες της διαστάσεις χρειάζεται

όλο σύγχρονα το πνεύmicroα και το σώmicroα χρειάζετrsquo η ίδια θετική ανάσταση του ζωντανού

εαυτού microας από το βαθύ ιστορικό του τάφο και η ουσιαστική αναγέννηση microας microές στα νέα

ελεύθερα διαστήmicroατα του κόσmicroου6

Το microεγάλο λοιπόν αίτηmicroα του ποιητή είναι η αποκατάσταση της από αιώνες χαmicroένης

ενότητας του ανθρώπου για την αρmicroονική επανασύνδεση του microε τον συνολικό ρυθmicroό της

∆ηmicroιουργίας Για τον Σικελιανό η εξυγίανση του ανθρώπινου πολιτισmicroού θα προκύψει από αυτήν ακριβώς την ουσιώδη σχέση του ανθρώπου microε την φύση που εξασφαλίζει την

ισορροπία microε τα πλάσmicroατα της και αποτρέπει κάθε κίνδυνο φυσικής διαταραχής Πρώτα

λοιπόν θα παρουσιάσουmicroε την οργανική αυτή σχέση καθώς επίσης και το υπαρκτό πρότυπο αρmicroονικής συmicroβίωσης microε την φύση του λαϊκού πολιτισmicroού της υπαίθρου όπως

διαmicroορφώνονται στην ποίηση του laquoΑλαφροΐσκιωτουraquo Στην πορεία θα δούmicroε την

συmicroβολοποίηση της παρακmicroής του ανθρώπινου πολιτισmicroού στην microορφή της Μητέρας Θεάς

της σταυρωmicroένης θηλύτητας Λιλίθ

1 ΕΓ Καψωmicroένος Εισαγωγή στην Κοσmicroολογία του Σικελιανού Κώδικες και σηmicroασίες Άρσενίδης Αθήνα 1990

σ 110-1132 Ά Σικελιανός 1965 473 Ά Σικελιανός 1965 704

Ά Σικελιανός 1965 675 Ά Σικελιανός 1965 806 Ά Σικελιανός 1965 71



4

Η βιωmicroατική σύλληψη του ανθρώπου microε τη φύση στην ποίηση του Αλαφροΐσκιωτου

πραγmicroατώνεται microέσα από την διονυσιακή ταύτιση του εφήβου ποιητή microε τον πάτριο φυσικό

χώρο και τις αξίες του Από την αρχή κιόλας του έργου το ποιητικό υποκείmicroενο βρίσκεται

στην αισθησιακή αγκαλιά της φύσης1 αντικατροπτίζει τη ζωή της φύσης στην ύπαρξή του την

ίδια και γίνεται ένα microε την υπόσταση της (τόmicroος Αprime στίχοι I7-19 ενότητα Γυρισmicroός )1

Βοή του πελάου πληmicromicroυρίζει

τις φλέβες microουmiddot

απάνω microου τρίζει

σαν microυλολίθαρο ο ήλιος middot

γεmicroάτες χτυπάει τις φτερούγες του ο αγέρας middot

αγκοmicroαχάει το άφαντο αξόνι

∆ε microου ακούγεται η τρίσβαθη ανάσα

Γαληνεύει ως στον άmicromicroο βαθιά microου

και απλώνεται η θάλασσα πάσα

Σε ψηλοθόλωτο κύmicroα την υψώνει το απέραντο χάδιmiddot

ποτίζουν τα σπλάχνα

τα ολόδροσα φύκια

[hellip]

Παρακολουθούmicroε λοιπόν κυριολεκτικά τον διάλογο του Αλαφροΐσκιωτου microε τη φύση

γίνεται ολοφάνερη η οικειότητα η επαφή του microαζί της καθώς και η συγκίνηση που προκαλεί

η ένταση αυτού του συναισθήmicroατος Το ποιητικό υποκείmicroενο θαmicroπώνεται από το θαύmicroα και

την microαγεία της φύσης και φτάνει σrsquo ένα εσωτερικό παραλήρηmicroα που αγγίζει ακόmicroα και τα

όρια microίας σιωπηρής έκστασης (I784-789 ενότητα ∆ύναmicroη I884-897 ενότητα Βουνά)2

Πώς έσκιζαν το διάστηmicroα

τα microάτια microου Τριγύρα οι βλεφαρίδες

απ rsquo τα βαριά microατόκλαδα

microου εφέγγανε ως αχτίδες

Κι όλα στην πλάση τ rsquo άκουγα

να microου microιλούνε τρίσβαθα κι αντάmicroα

Βουβό απ rsquo τα στήθη ανέβαινε ώσmicroε τα χείλη ανάτρεmicroε

και στα βαριά εσταmicroάταγε

microατόκλαδα το

κλάmicroα

diams

hellip Ήτανε δροσιά

για microένα ο ήλιος sdot ήτανε

1 Ά Σικελιανός 1965 I212-9 ενότητα Η πείνα

2 Ά Σικελιανός 1965 IIΙ17-24 ενότητα Ξαπλώmicroατα Ι242-247 ενότητα Η πείνα III 451-459 ενότητα Ο

ασφοδελώνας



5

σαν παγωmicroένη κρουστάλλη κερήθραsdot

και διάφανα είδα τα αmicroπελόφυλλα

τη ρώγα την κρουστή και microrsquo έσεισαν

τα ρίγη ως ποταmicroίσια ρείθρα

Πώς ήταν ένα ανάνιωσα και αρίθmicroητο

στην τόση ανατριχίλα το κορmicroί microουΤα φύλλα τ rsquo αστερόφυλλα

στον ουρανόν εχύθηκαν απάνου

και σείστη κι αναγάλλιασε

το παγερό στερέωmicroα του πλατάνου

Ο ποιητής-αφηγητής που ο λόγος του microοιάζει microε ξέσπασmicroα της ίδιας της φύσης1

αφοmicroοιώνει κάθε πτυχή της φυσικής ζωής και βρίσκεται σε microια συνεχή βαθιά ανταπόκριση

και συmicroβίωση microε το παν (906-918 ενότητα Βουνά και I656-66 ενότητα Ψηλότερα)

Και microέσα στα λούσmicroατα

στα κρύα βουνίσια ρείθρα σα microες στο πέλαο των σταχυών

που λούζεται η σταρήθρα

κυmicroατιστά διαβαίνοντας

και της φωνής της ρίχνοντας τη στάλα

ωσά να κατεβαίνει την ανάλαφρη

και αραχνούφαντη του ανέmicroου σκάλα

- στα στήθια microου εγλιστρούσανε

τα σύγνεφα - εροβόλησα

microrsquo όλα microαζί τα ρίγη ως καταρράκτης

όπου να ζήσεις ήτανε

κορmicroί microου κι όπου ετάχτης

diams

Όπως στην αλλαξοκαιριάν

a λλάζει τρίσβαθα ο αγέρας χρώmicroα

ξεσπάει ο ήλιος στα νερά

στα πέλαγα στα σύγνεφα στο χώmicroα

τη χλόη γοργά θερίζουνε

microε το φτερό τα χελιδόνια ndash

όλα η ορmicroή microου τ rsquo άγγιξε έψαξε όλο ως αστραψιά

το διάστηmicroα το αγκάλιασε

σε άκρες σιωπές ασυχνογύρισεν

ωσά γεράκι οmicroπρός στα χιόνια

Ο Σικελιανός στον Πρόλογο του Λυρικού Βίου του λέει πως microέσα από την εφηβική

βίωση του microες στη Φύση κέρδιζε την δύναmicroη microιας άmicroεσης συmicroβολοποίησης των πιο αγνών

ζωικών κινήτρων που ανάτελλαν microε πηγαία επιβολή βαθιά του2 Ο ποιητής αναζητά αυτά τα

1

Ά Σικελιανός 1965 I275-288 ενότητα Τα γύρα microου και I587-596 ενότητα Ανατολή2 ΕΓ Καψωmicroένος Ο έρωτας στην νεοελληνική λογοτεχνία Από τον Σικελιανό στον Ελύτη Επιστηmicroονικό

συmicroπόσιο περί έρωτος Καπέσοβο 1999 112



6

πρωτογενή κίνητρα που αποτελούν την καθαρή βιολογική αλήθεια microε σκοπό την κατάκτηση

microιας ενιαίας και microείζονος συνείδησης της ζωής

Στον Αλαφροΐσκιωτο λοιπόν εντοπίζουmicroε αυτήν την συmicroβολοποίηση των ζωικών

αιτηmicroάτων στους στίχους I383-491 ενότητα Πρώτη νίκη Η σκηνή της microυστηριακής

εmicroφάνισης του κοπαδιού των γιδοπροβάτων και τράγων που συmicroβολοποιούν το πρωτογενές

ερωτικό ένστικτο αποτελεί microία βιωmicroατική διείσδυση στο πνεύmicroα της φύσης1

Χαρακτηριστική εδώ είναι η επικοινωνία και η άmicroεση επαφή του ποιητικού υποκειmicroένου microε

τα laquoζωντανάraquo τα ζώα2 που συλλαmicroβάνει έτσι τον διάχυτο ερωτικό παλmicroό της φύσης

και να ολοένα εκύκλωνε

τριγύρα ως microισοφέγγαρο

ένα κοπάδι αmicroέτρητο

γίδια και αρνιά και τράγοιhellip

Και στάθηmiddot κι ας εκράταγα

την κρύα πνοή στα στήθη

τον άνθρωπο ανάνιωσαν που πάρωρα εκοιmicroήθη

Εβόγκααν τα κουδούνια τους

κάποτεmiddot ανάρια γύρου

βραχνό ακούγονταν βέλασmicroα

τρεmicroουλιαστό σατύρου

Και δεν εφάνη πιστικός

Από ποια τάχα βύθια

ήρταν microε microάγιο αmicroέτρητα

τριγύρα microου και πλήθια

σταλmicroένο βιός δαιmicroονικό

παντού microπροστά από πίσω

για να τους γένω βασιλιάς

και ναν τα κυβερνήσω

Ο Αλαφροΐσκιωτος επικοινωνεί και microε τον γύρα ελληνικό λαό που συγκεντρώνει όλα

εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία φανερώνουν την ιδιαίτερη και αρmicroονική σχέση του

ανθρώπου microε την φύση (ΙΙΙ 39-54 ενότητα Ο γελαδάρης)3

Μα απ rsquo όλους πιο στοχαστικά

ακούαmicroε το

microεσόκοπον

αντρίτη γελαδάρη

Το microέτωπο είχε πιο ψηλό

από τα γελάδια κ rsquo ήξερε

την καθεmicroιά αλλαξοκαιριά

το δρόmicroο από τ rsquo αστέρια

στη φλούδα σα να διάβαζε

1 ΕΓ Καψωmicroένος 1999 113

2 Ά Σικελιανός 1965 I 934-946 ενότητα Βουνά III8-14 ενότητα Το κριάρι και 719-727 ενότητα

Κεραmicroεικός3

Ά Σικελιανός 1965 Ι 485-526 ενότητα Ανάmicroεσα στο λαό Ι 1007-81 ενότητα Η ανυφάντρα



7

του πεύκου και στο σύγνεφο

και στης βραδιάς τ rsquo αγέρια

και στις διαβατικές σιωπές

του ανέmicroου και στο microούδιασmicroα

του γρύλου που αριοδόνητος

εσίγαε στ rsquo ακρογιάλια που έσκουζαν φεύγοντας microακριά

microια microπόρα τα τσακάλια

Όλα λοιπόν συντελούνται σrsquo ένα κλίmicroα συνεργασίας και οmicroόνοιας Ο Αλαφροΐσκιωτος

και οι άνθρωποι της υπαίθρου σε microία έντονη ψυχική ευφορία πνιγmicroένη από το χαρούmicroενο και

microεθυστικό φως της φυσικής ζωής1 υmicroνούν την γύρα τους ζωή και την χαρmicroόσυνη κίνηση της

(I554-571 ενότητα Η ορmicroή microου I703-711 ενότητα Άνοιξη)

Την αστραψιάν αντάmicroωσα

πριν βγει απ rsquo το σύγνεφο Στον κρότο

του κεραυνού αντιχτύπησε το χτυποκάρδι της χαράς microου πρώτοmiddot

στ rsquo ανάλαφρα ξυπνήmicroατα

σε ξαφνικό ένα θρο των φύλλων

στο ξέχειλο κουδούνισmicroα

στην απονύχτερη ησυχία των γρύλων

στις πρώτες τις microιλιές το θαmicroποχάραmicroα

στο δρόmicroο και στα πρώτα παραθύρια

που ανοίγουν του ψαρά και στ rsquo αναβρύσmicroατα

βαθιά στα δέντρα των πουλιών τα microύριαmiddot

στης χαραυγής την ευωδιά

και στο άξαφνο

της αύρας όπου χτύπαε σηmicroαντήρι

στο Απέραντο στ rsquo ανάβρυσmicroα

γεmicroίζοντας

τ rsquo ολόχρυσο του πόθου microου κροντήρι

diams

Και να φουντώνει η άνοιξη

Παντού ο λαός να δράξει την microανία

την ιερή

που

ανάτροmicroη

σκορπάει στα τετραπέρατα αρmicroονία

κι από τον αγώνα του κορmicroιού

του νου του δέντρου

υψώνει αντάmicroα

σε βύθη αιτίσια αθώρητα

το microέγα της χαράς το θάmicroα

1

Ά Σικελιανός 1965 Ι 824-834 Ανέβασmicroα και πόθος



8

Το ποιητικό υποκείmicroενο τελικά αρχίζει να διαπλάσσεται από τα στοιχεία που το

περιβάλλουν το φως τον αποπνευmicroατώνει και αλαφρώνει τη σάρκα του Έτσι αισθάνεται να

ανεβαίνει ανάλαφρος στον αιθέρα (III 431-435 ενότητα Μπαίνω στον ασφοδελώνα)

Κι απλώθηκα στα χώmicroατα

Και φάνη microου πως λάmicroπωhellip Μες στο άσπρο φως απλώθηκα

στο ανάλαφρο κυmicroάτισmicroα

που ανάερα δεν ηχούσε

Αυτή η σχέση οmicroολογίας microε τα φυσικά στοιχεία εκφράζεται σαν microία ροπή βαθιάς

ερωτικής επικοινωνίας που φτάνει ως την πλήρη ταύτιση του ποιητή-αφηγητή microε τον

περιβάλλοντα χώρο1 Η φύση λοιπόν εισχωρεί ελεύθερα και αβίαστα microέσα στην ύπαρξη του

(III443-450 Ο ασφοδελώνας)

Βουνά και δέντρα αστράφτανε

νέα ιερά βαθιά microου Η πλάση όλους ανάδινε

τους ίσκιους Ώ το βύθισmicroα

στου αιθέρα τα τετράπλατα

του ίσκιου microου ξάπλωmicroα αλαφρό

σα δέντρινο microπροστά microου

Ο Αλαφροΐσκιωτος λοιπόν δέχεται τη φύση αρχέγονα και συmicroβιώνει microαζί της

οργανικά γεγονός που δηλώνει το οmicroοούσιο ανθρώπου ndash φύσης (III 343-348 Μοιρολόι)

Κι είχα το microέγα πέλαγο

που ανάστραφτεν αγνάντια

Μάτια microου πρώτα αστράψατε

σα δυο κοφτά διαmicroάντια

κι απάνω στην ολόφωτη σας γύmicroνια

όλο το πέλαγο microατιά

κι ο ήλιος πλέει συντρίmicromicroιαhellip

Έτσι καταλήγουmicroε στην ουσιαστική ταύτιση του ποιητή microε την φύση σrsquo ένα βίωmicroα δηλαδή απόλυτης ενότητας που έχει προmicroηνυθεί ήδη από την αρχή του ποιήmicroατος κι από

την οποία απορρέει η ιδέα της αντιστοιχίας ανάmicroεσα στις φυσικές και τις ανθρώπινες αξίες Ο

άνθρωπος λοιπόν αντλεί τις αξίες του από την φύση

2

(Ι 132-136 Ο βαθύς λόγος ΙΙΙ 1001-1007 Η χρυσόφρυδη)

γαληνή άγγιξε όλα η ορmicroή microου

το γεράκι που περνά

το σύννεφο στον αγέρα

το διάστηmicroα

που είχε ζώσει βαθιά το κορmicroί microου

diams

1 ΕΓ Καψωmicroένος Οι κοσmicroολογικές διαστάσεις της ποιητικής microυθολογίας του Νικηφόρου Βρεττάκου Η συλλογή

Ο διακεκριmicroένος πλανήτης Πρακτικά ∆ιεθνούς Συmicroποσίου Σπάρτη 1991 Αθήνα Εταιρεία των Φίλων του Μυστρά - ∆ηmicroόσια Βιβλιοθήκη Σπάρτης-Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου 2004 σ 29-412 Ά Σικελιανός 1965 III 146-153 Όmicroηρος ΙΙΙ 957-965 Η χρυσόφρυδη



9

raquo Εmicroέ αγριοπερίστερον

είνrsquo η αθωότη microουmiddot κι ο αϊτός

την ξέρει και την χαίρεται

Κ rsquo έχω αγναντέψει πάλι

νrsquo αράξω τις φτερούγες microου να γαληνέψω microια βαθιάν

ολόφωτη αβάλη

Σύmicroφωνα microε τον ποιητή ότι ισχύει στην φύση επηρεάζει και το ανθρώπινο πνεύmicroαmiddot οι

αξίες του ανθρώπου έτσι διαmicroορφώνονται microε βάση τις φυσικές Πρόκειται εδώ για ένα τυπικό

γνώρισmicroα της νεοελληνικής κουλτούρας που προσδιορίζεται από τη σχέση ισοδυναmicroίας

αναλογίας ή ταυτότητας της φύσης microε τον πολιτισmicroό1 Έχουmicroε λοιπόν την πνευmicroατική

υπόσταση του υλικού κόσmicroου που αποκαθιστά την ψυχοσωmicroατική ενότητα του ανθρώπου

Μrsquo αυτές τις συνθήκες η φύση προσφέρει χαρά εξασφαλίζει σε όλα τα όντα την

ολοκλήρωση της ύπαρξης τους και προβάλλει την αξία της ζωής

Μέσα από αυτήν την διαδροmicroή στους στίχους του ποιήmicroατος συνειδητοποιούmicroε την αξεδιάλυτη ενότητα ανθρώπου-φύσης Η ψυχή του Αλαφροΐσκιωτου γίνεται η προέκταση

εκείνης της φύσης η φωνή και η συνείδηση της Ένας οικουmicroενικός διάλογος διαπερνά τα

όντα και τα ενώνει ο ίδιος λυρικός ίmicroερος η ίδια microέθη της ζωής Εντυπωσιακές και

πληθωρικές εικόνες παρουσιάζονται σε microία ευτυχισmicroένη αέναη κατάσταση Η χαρά της ζωής

συνεπαίρνει το άτοmicroο που αποδεσmicroεύεται από τον εαυτό του και συmicromicroετέχει στην

πανηγυρική παράσταση του κόσmicroου βρίσκοντας έτσι την ολοκλήρωσή του

Ο Σικελιανός λοιπόν προβάλλοντας -σχεδόν microε όλη την ποίηση του2- αυτή την

ιδιαίτερη σχέση microε τη φύση και γενικότερα microε το σύmicroπαν εντοπίζει το πρόβληmicroα στη ριζική

αντίθεση του πολιτισmicroού προς την φύση Μεταγράφει έτσι την αποτίmicroηση του στη laquomicroυστική

Πρωτοεικόναraquo της σταυρωmicroένης θηλύτητας τη ldquonatura naturans perpetuam divinitatemrdquo που

ακόmicroα η ∆ηmicroιουργία δεν κατάφερε να την laquoπροβάλλει ολόκληρη στο φως της ζωήςraquo και που

laquoκαρφωmicroένη στον προαιώνιο σταυρό της προσmicroένει πάντα τον άξιο Λυτρωτήraquo (50-59 και

102-111 Λιλίθ3)

Αστέρια νέα

στο πλάϊ microου να rsquo χω φλογερά λουλούδια

κελαηδισmicroούς βαθιούς σαν τους microεγάλους

του πόθου ανασασmicroούς κι ανάmicroεσο τους κορφή ιλίγγου ακοίmicroητη λαχτάρα

δηmicroιουργίας σκληρής να microου γεmicroίζει

ψυχή καρδιά

ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου

Ώ microυστική microεγάλη πρωτοεικόνα

εδώ που πλέον ακοίmicroητο το πνέmicroα

το βαθύ του ανδρισmicroού microου τραβηγmicroένο

σάmicroπως λιοντάρι λαβωmicroένο πάσκει

παλεύοντας το Θεό να σmicroίξει πάλι

την πρώτη ακατάστροφη πατρίδα

πιο πάνω από τα σύνορα του Μύθου

1 ΕΓ Καψωmicroένος 2004 5-6 92

Ανάλογα βλέπουmicroε και στα άλλα ποιήmicroατα του (Λυρικά Α΄ Μήτηρ Θεού)3 Ά Σικελιανός ΛυρικόςΒίος τόmicroος Ε΄ Φιλολογική επιmicroέλεια ΓΠ Σαββίδης εκδόσεις Ίκαρος Αθήνα 1965



10

microακρύτερα απ rsquo τον κύκλο το γραmicromicroένο

της Ιστορίας πιο πέρα από το Λόγο

ως πότε θα Σε βλέπω σταυρωmicroένη

στο σταυρό της ιερής θηλύτητας Σου

στο microεγάλο σταυρό της οmicroορφιάς Σου [hellip]

Τι νέφος

νέφος αχνό είνrsquo ο θάνατος microπροστά σου

απ rsquo τη στιγmicroή που γέmicroοντας τη σφαίρα

της νοσταλγίας ολόκληρη για microένα

ω αρχέτυπο του πάθους microου microεγάλο

microε κράζεις πέρα απ rsquo το γραmicromicroένο κύκλο

της Ιστορίας microακρύτερα από το Λόγο

για να λυτρώσω απάνω απ rsquo Σταυρού Σου

τη microυστική σιωπή κι από τα σκότη των αιώνων microοναχός την οmicroορφιά Σου

Πρωταρχικό λοιπόν αίτηmicroα κατά τον ποιητή είναι το ξεπέρασmicroα της διάσπασης της

αρχικής ενότητας της ανθρώπινης ύπαρξης για να ξαναβρεθεί η microυστική και οντολογική

πραγmicroατικότητα του Sexus (που είναι η ίδια ζωντανή υπόσταση στα βάθη microας του

δηmicroιουργού Θεού) και να αποκατασταθεί η ενότητα microε τη Μητέρα-Φύση Ο άνθρωπος λοιπόν

επανακτά την οργανική θέση του microέσα στον κόσmicroο ξαναβρίσκει το νόηmicroα της ύπαρξης του

και ακολουθεί microία στάση ζωής σύmicromicroετρη προς τα πρωτογενή αιτήmicroατα της φύσης Ως

υπεύθυνος πολίτης προστατεύει το περιβάλλον αποκλείοντας έτσι κάθε κατακτητική και

εκmicroεταλλευτική σχέση microε την φύση

Ο Άγγελος Σικελιανός microε τον Αλαφροΐσκιωτο την Λιλίθ αλλά και microε όλο το έργο του

διακηρύσσει την αναγκαιότητα ενός πολιτισmicroού εναρmicroονισmicroένου microε την φύση που

προϋποθέτει την συνεργασία του ανθρώπου microε όλα τα πλάσmicroατα της γης Επισηmicroαίνει ακόmicroη

φιλοσοφικά όπως αναφέραmicroε παραπάνω τις καταστροφικές συνέπειες από αυτήν την

microονοmicroερή ανάπτυξη του βιοmicroηχανικού και τεχνικού πολιτισmicroού

Ο ποιητής ανήκει γενικότερα σε microία εποχή (1910) που άρχισε νrsquo αναδεικνύει την

αρχετυπική σχέση του ανθρώπου microε το φυσικό περιβάλλον πριν ακόmicroα υπάρξει κάποια

υποψία οικολογικής διαταραχής Η σχέση του ανθρώπου microε την φύση που κινδύνεψε πολλές φορές στην ιστορία τραυmicroατίστηκε βαρύτατα από τις κοινωνίες της εκβιοmicroηχάνισης και

υmicroνήθηκε από την λογοτεχνία και την φιλοσοφία το 19ο αιώνα Η επιστροφή στην φύση από

τότε κι ύστερα παρουσιάζεται σαν microία ανάγκη από τους διανοούmicroενους που την επικαλούνται και καταλήγει να γίνει γενικότερη microία τάση

Πολλοί άλλοι καλλιτέχνες όπως οι ζωγράφοι Παρθένης Μαλέας Γουναρόπουλος

ανέδειξαν microε τα έργα τους αυτήν την microυστική σχέση του υποκειmicroένου microε την φύση1

Ανάmicroεσα στο 1915-1920 είναι ζωγραφισmicroένα πολλά τοπία microε λόφους και παραλίες που

αποτελούν microαρτυρία του ανθρώπινου συνδέσmicroου microε το φυσικό περιβάλλον Στην εικόνα 1

στο έργο laquoΚέρκυραraquo του Παρθένη διακρίνεται microία microορφή που βρίσκεται σε απόλυτη επαφή

microε τη φύση καθώς φαίνεται να χάνεται microέσα στους χρωmicroατικούς τόνους του πίνακα Στο έργο

laquoΜέσα στην φύσηraquo εικόνα 2 του Μαλέα βλέπουmicroε την ιδιαίτερη στιγmicroή ενός

ζευγαριού που λαmicroβάνει χώρα σrsquo ένα δάσος κυριολεκτικά microέσα στην καρδιά της φύσης

1

Α Κώστιος Νεοελληνική Προσωπογραφία ∆ηmicroήτρης Μητρόπουλος Μορφωτικό ίδρυmicroα Εθνικής ΤραπέζηςΑθήνα 1985



11

γεγονός που αναδείχνει το ιδιαίτερο δέσιmicroο του ανθρώπου microαζί της Τέλος έχουmicroε τους

laquoΨαράδεςraquo του Γουναρόπουλου στην εικόνα 3 οι microορφές των οποίων τείνουν σε microια

οργανική ενοποίηση microε τον φυσικό χώρο Αντιλαmicroβανόmicroαστε λοιπόν και στον χώρο των

εικαστικών τεχνών την επίκληση ενός ιδανικού κόσmicroου στον οποίο ο άνθρωπος laquoζειraquo κι

laquoερωτεύεταιraquo microέσα στη φύση

Χαρακτηριστική ως προς το θέmicroα της φύσης υπήρξε επίσης η microορφή του συνθέτη και microαέστρου ∆ηmicroήτρη Μητρόπουλου προσωπικού φίλου του Άγγελου Σικελιανού που υπήρξε

microέλος του φυσιολατρικού συλλόγου laquoΥπαίθριος ζωήraquo Αυτή η συντροφιά που αποτελούνταν

από νέους ανθρώπους είχε κοινό ιδανικό την αγάπη για τη φύση Σιγά-σιγά ο σύλλογος

ξεκινώντας από microία καθαρά πνευmicroατική στάση microεταβλήθηκε σε πολιτιστικό φορέα καθώς

άρχισαν να διοργανώνονται συναυλίες σε αρχαία θέατρα Παραθέτουmicroε εδώ microια δήλωση του

microεγάλου microουσικού Μητρόπουλου laquoΟ αληθινός ο τίmicroιος ο εmicroπνευσmicroένος φυσιολάτρης δεν

είναι microόνο ο τρυγητής του ωραίου ο παθητικός εστέτ ο ακυβέρνητος ωραιοπαθής Είναι ο

ευγενικός απόστολος του καινούργιου ανθρωπισmicroού ο κοινωνικός σύνδεσmicroος της πόλης microε

τον αγρόraquo1

Ο Άγγελος Σικελιανός λοιπόν όντας στην εποχή του επιδιώκει microε τον δικό του τρόπο

να microας παρουσιάσει την αξία της σχέσης του ανθρώπου microε τη φύση Σύmicroφωνα microε την άποψη microας ο ποιητής microε το laquoέργοraquo του φιλοσοφικό και ποιητικό περνάει πολλά και ουσιώδη

microηνύmicroατα για το θεmicroελιώδες κι επιτακτικό αίτηmicroα της οργανικής επανένωσης microε την

∆ηmicroιουργία που αυτό το γεγονός από microόνο του επιτρέπει την προστασία και την

συνακόλουθη σωτηρία του περιβάλλοντος

Εικόνα 1 Έργο laquoΚέρκυραraquo του Παρθένη

1 ΑΚωτίδης ldquo Μοντερνισmicroός και Παράδοσηrdquo στην ελληνική τέχνη του Μεσοπολέmicroου University studio press

Θεσσαλονίκη 1993 216-118



12

Εικόνα 2 Έργο laquoΜέσα στην φύσηraquo του Μαλέα

Εικόνα 3 Έργο laquoΨαράδεςraquo του Γουναρόπουλου



13

Βιβλιογραφία Αυγέρης Μ Άγγελος Σικελιανός Κριτική microελέτη Θεmicroέλιο Αθήνα 1966

Καραντώνης Α Λογοτεχνικά microελετήmicroατα Από τον Σολωmicroό στον Μυριβήλη Βιβλιοπωλείο της

Εστίας

Καψωmicroένος ΕΓ Ο έρωτας στην Νεοελληνική Λογοτεχνία Από τον Σικελιανό στον Ελύτη

επιστηmicroονικό συmicroπόσιο ldquoπερί έρωτοςrdquo Καπέσοβο 1999Καψωmicroένος ΕΓ Οι κοσmicroολογικές διαστάσεις της ποιητικής microυθολογίας του Νικηφόρου

Βρεττάκου Η συλλογή Ο διακεκριmicroένος πλανήτης Πρακτικά ∆ιεθνούς Συmicroποσίου

Σπάρτη 1991 Αθήνα Εταιρεία των Φίλων του Μυστρά-∆ηmicroόσια Βιβλιοθήκη Σπάρτης-

Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου 2004

Καψωmicroένος ΕΓ Εισαγωγή στην κοσmicroολογία του Σικελιανού Κώδικες και σηmicroασίες Αθήνα

Αρσενίδης 1990

Κώστιος Α Νεοελληνική Προσωπογραφία ∆ηmicroήτρης Μητρόπουλος Μορφωτικό ίδρυmicroα

Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1985

Κωτίδης Α Μοντερνισmicroός και ldquo Παράδοσηrdquo στην ελληνική τέχνη του Μεσοπολέmicroου

University studio press Θεσσαλονίκη 1993

Σικελιανός Α Λυρικός βίος τόmicroος Αprime φιλολογική Επιmicroέλεια ΓΠ Σαββίδης εκδόσεις Ίκαρος Αθήνα 1965

Σικελιανός Α Λυρικός βίος τόmicroος E΄ φιλολογική Επιmicroέλεια ΓΠ Σαββίδης εκδόσεις

Ίκαρος Αθήνα 1965

Aggelos Sikelianos Critic on the Contemporary

industrial and Technical Civilisation

F Kostakou Master of Art in Greek Contemporary

Literature University of Granada

Abstract This essay deals with the criticism of Aggelos Sikelianos towards the modern industrialized

and technical civilization Initially we will present the poetrsquos thoughts on the diversion of

human civilization from its original destination as it is clearly analyzed in the introduction of

Lirikos Bios Furthermore we will try to reveal the essential relationship of man with Nature

through the lyrics of Sikelianosrsquo poems The poetrsquos aims are universal and closely related to

his attitude towards the world which is based on human respect to nature while he urges theharmonization to the environment



2

διονυσιακή του υπόσταση που βρίσκει το ανάλογο της στον διονυσιακό παλmicroό της φύσης και

καταλήγει έτσι στην ουσιαστική ταύτιση της ψυχής του microε την microεγαλύτερη ψυχή της φύσης

Κι αυτή η ανάγκη του να ενωθεί microε βαθιά βιολογική ευθύτητα microαζί της εκφράζεται ως ένα

απόλυτα ερωτικό βίωmicroα και συνεπάγεται microε το αίσθηmicroα της πληρότητας και ευτυχίας Ακόmicroη

το πρότυπο εναρmicroόνισης του πολιτισmicroού προς την φύση ο Σικελιανός το αναγνωρίζει όπως

παρουσιάζεται στον Αλαφροΐσκιωτο στις αξίες του ντόπιου αγροτικού πολιτισmicroού γεγονός που φαίνεται microέσα από την συmicroβίωση του microε τους απλούς ξωmicroάχους του νησιού του της

Λευκάδας

Στην συνέχεια της λυρικής του πορείας ο Σικελιανός ονοmicroατίζει την φύση θεά-Μάνα

όλων των όντων Η microορφή λοιπόν της microεγάλης θεάς Μάνας (στις ποικίλες ταυτόσηmicroες

εκδοχές της) αποτελεί κατά τον ποιητή το συmicroβολικό αρχέτυπο της αρmicroονικής σχέσης του

Ανθρώπου microε τον Κόσmicroοmiddot πρόκειται για την αρχέγονη παγκόσmicroια θεότητα που σαρκώνει

συmicroβολικά το microυστήριο της ∆ηmicroιουργίας και της αναγέννησης της φύσης Μάλιστα στη

θηλυκή ερωτική της φύση θrsquo αναγνωρίσει ο ποιητής τη microυθικοθρησκευτική έκφραση της

ιδέας σύmicroφωνα microε την οποία ο έρωτας ή το Sexus (κατά την θεωρητική του διατύπωση) είναι

ο κοσmicroογονικός ρυθmicroός που συνέχει κι ενοποιεί το σύmicroπαν

Όπως θα δούmicroε και microέσα από τους ίδιους τους στίχους στην συνέχεια ο ποιητής εναρmicroονίζεται και ταυτίζεται microε τους βαθύτερους ρυθmicroούς της ζωήςmiddot microrsquo αυτή τη στάση

έmicromicroεσα όmicroως όπως αναφέρει στον Πρόλογο του άλλωστε αντιδρά microαχητικά σrsquo ότι η

microοιραία πνευmicroατική και ψυχική αδράνεια των ανθρώπων παρεmicroβάλλει σαν εmicroπόδιο στην

αέναα συνειδητή και συνεργατική ενότητα microαζί της εξαιτίας microιας αυθαίρετης microηχανικής

microνηmicroονικής διαιρετικής και λογοκρατικής ερmicroηνείας και διαρρύθmicroισης της γυραθέ τους

διανόησης και ζωής1 Ο Σικελιανός γράφει ακόmicroα πως laquoοι άνθρωποι ανυψώσανε στην θέση

των οντολογικών κριτηρίων τα αφηρηmicroένα και ανεδαφικά κριτήρια ενός άδειου και

νεόπλουτου ορθολογισmicroού και ιδεαλισmicroού και οι καιροί τους δεν σταmicroατήσανε ποτέ microε όσα

διέθεταν ως microέσα πλέον και ως εξαρτήmicroατα αυτών των κριτηρίων (Τέχνη Εκπαίδευση

Επιστήmicroη) να συντρίβουν σε αναρίθmicroητα κοmicromicroάτια όλα τα σύmicroβολα της αιώνιας συνοχής και

να σκεπάζουν όλα τα ίχνη της υπέρτατης ενότητας του ανθρώπου και του κόσmicroουmiddot

δηmicroιούργησαν έτσι από τον άνθρωπο της εποχής του microε βάση πάντα τα λεγόmicroενα του ποιητή

ένα πλάσmicroα αξιοθρήνητο και ασύmicromicroετρο περιεργότερο κι ολοένα πιο αχόρταγο για τις microικρές

και κατά δύναmicroη τmicroηmicroατικές αβεβαιότητες αντί να θρέφουν microέσα του τη microοναχή

ουσιαστικήν ανθρώπινη ανάγκη την ανάγκη νrsquo αναπτύσσεται ολοένα υπακούοντας στην

απόρρητη ενότητα του νου του του κορmicroιού του της καρδιάς του microε την πνοή και την

έκταση ολόκληρου του κόσmicroου microεταλλάζοντας microrsquo αυτόν τον τρόπο το σηmicroείο όπου τον

microοίρανεν η microοίρα να ζήσει σε παλαίστρα και σε χώρο microιας ζωής αληθινά και ηρωϊκά καθολικής

2 Έτσι σύmicroφωνα microε τις απόψεις του Σικελιανού που συναντούν εκείνες του Νίτσε

καθώς και άλλων φιλοσοφικών κινηmicroάτων3 που επιδίωκαν να ξαναφέρουν τον άνθρωπο στις

κοσmicroικές του διαστάσεις (αντιρασιοναλιστικό κίνηmicroα Lebensphilosophie του LudwigKlages) οι microηχανικές αρχές της εποχής microας προέκταση της φοβερής ασθένειας της

Λογοκρατίας του περασmicroένου αιώνα προχωρούνε σαν ένας τυφλός οδοστρωτήρας microε την

ίδια αναισθησία απάνω από τις πέτρες απrsquo το χώmicroα κι από τα ανθρώπινα κορmicroιά κατάσταση

που οφείλεται για την σηmicroερινή ηθική και ιστορική εξάρθρωση της ∆ύσης4 Κι αυτή η

παρακmicroή του λογοκρατούmicroενου και τεχνοκρατικού πολιτισmicroού οφείλεται στην απώλεια του

οντολογικού και ουσιαστικά θρησκευτικού περιεχόmicroενου του Sexus Η ριζική λοιπόν

ανυπαρξία microιας Κοσmicroικής Σεξουαλικής πυξίδας στον καιρό του είναι απόλυτα ικανή νrsquo

αποκαλύψει κι όλο τον εκτροχιασmicroό κι όλο το βάραθρο όπου φέρνεται εσωτερικά

1 Ά Σικελιανός 1965 142

Ά Σικελιανός 1965 24 73-743 Ά Σικελιανός 1965 644 Ά Σικελιανός 1965 63



3














































4


















[hellip]















κλάmicroα

diams








5

























diams














1





6














































7





























diams



την ιερή

που

ανάτροmicroη







1




8






























2







diams





9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























3














































4


















[hellip]















κλάmicroα

diams








5

























diams














1





6














































7





























diams



την ιερή

που

ανάτροmicroη







1




8






























2







diams





9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























4


















[hellip]















κλάmicroα

diams








5

























diams














1





6














































7





























diams



την ιερή

που

ανάτροmicroη







1




8






























2







diams





9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























5

























diams














1





6














































7





























diams



την ιερή

που

ανάτροmicroη







1




8






























2







diams





9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























6














































7





























diams



την ιερή

που

ανάτροmicroη







1




8






























2







diams





9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























7





























diams



την ιερή

που

ανάτροmicroη







1




8






























2







diams





9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























8






























2







diams





9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























9


























102-111 Λιλίθ3)







ρουθούνια

το

άρωmicroα

σου












10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























10






Τι νέφος



































1




11

























12





13



Εστίας



























11

























12





13



Εστίας



























12





13



Εστίας



























13



Εστίας

























Documents

ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ