استاندارد و سريهاي آن

تاريخچه استاندارداس�تاندارد از دي�ر ب�از در زن�دگي بش�ر وج�ود داش�ته اس�ت .براي مث�ال ت�اريخ پي�دايش سيس�تم ش�مارش دهي ك�ه هم اكن�ون ن�يز م�ورد اس�تفاده ق�رار مي

گيرد به گذشته بسيار دور بر مي گردد .

س�ال روزه�اي تع�داد و تق�ويم ك�ردن اس�تاندارد 46رومي ك�ه توس�ط ”ژولي�وس س�زار“ در س�ال

نمون�ه اس�ت ش�ده انج�ام مس�يح ميالد از قب�ل ديگري از استانداردكردن زمان است.

تح�ول ب�ه توج�ه ب�ا رنس�انس عص�ر از پس ام�ا بني�ادي در ط�رز فك�ر اجتم�اعي و رش�د اختراع�ات و تولي�دات ص�نعتي در دوران پس از انقالب ص�نعتي

استاندارد هاي صنعتي بوجود آمد

تعريف استانداردام�روزه از واژه اس�تاندارد در زمين�ه ه�اي متف�اوتي اس�تفاده مي ش�ود بط�ور مث�ال در مكالم�ات روز م�ره بك�ار ب�ردن عب�اراتي نظ�ير ل�وازم اس�تاندارد ، رفت�ار اس�تاندارد ، مشخص�ات اس�تاندارد و امث�ال

آن بسيار رايج است .

تعريف سازمان بين المللي استاندارد:

مدركي اس�ت در ب�ر گيرن�ده قواع�د ، راهنم�ايي ه�ا ي�ا وي�ژگي ه�ايي ب�راي فع�اليت ه�ا ي�ا نت�ايج آنه�ا ب�ه از طري�ق ك�ه مك�رر و اس�تفاده عم�ومي منظ�ور هم�رايي ف�راهم و بوس�يله س�ازمان ش�ناخته ش�ده اي تص�ويب ش�ده و ه�دف از آن دس�تيابي ب�ه م�يزان

مطلوبي از نظم در يك زمينه خاص است

فوايد استاندارد

- اقتصاد جامع)صرفه جويي در 1 نيروي انساني مواد انرژي(

- حمايت از مصرف كننده2 - ايمني و بهداشت3 - ارتباط بهتر 4

فوايد استاندا

رد

پيشرفت و استاندارد افزون روز گسترش به باتوجهحاصل اخير سالهاي طي زمينه اين در كه عظيميبيشتر بررسي به نياز اهداف برشمردن است شده

دارد.

استاندارد اصول بررسي ثابت كميته خصوص اين در ) المللي) بين سازمان شوراي به وابسته استاكو

: است شده تشريح چنين اهداف استاندارد

اهداف استاندارداز ديدگاه اقتصادي

- ارائه روشهاي صحيح محاسبات فني1 - تعيين قواعد عمومي و مشخصات و 2

ويژگي هاي محصول- يكنواختي و هماهنگ سازي3 - گردش صحيح اطالعات و جلوگيري از 4

اتالف سرمايه و زمان- كاهش قابل توجه هزينه ها از طريق 5

كاهش انواع و توليد انبوه

ديدگاه اقتصادي

اهداف

و بوده مشكالت براي حل راه دهنده ارايه ها استاندارداز كه است وري بهره افزايش كردن استاندارد نتيجه

: است پذير امكان زير طرق

فوايد استاندارداز ديدگاه هاي مختلف

- بكارگيري قواعد اصولي در فرايند 1 ساخت

- كنترل بهتر فرايندها مواد و نيروي 2 كار

- جلوگيري از اتالف منابع و انرژي3 - افزايش سرعت توليد4 - كاهش ذخيره سازي در مواد اوليه و 5

محصوالت- كاهش انواع )صرفه جويي هاي كلي6 - سهولت برقراري ارتباط)عقد 7

قرارداد ، سفارش ، شكايات و تهيه ماخذ

فوايد از نظر توليد كننده

نقطه از را كردن استاندارد فوايد توان مي كلي بطور: كرد بيان زير بصورت مختلف هاي نظر

فوايد استاندارداز ديدگاه هاي مختلف

- اطمينان ازكيفيت محصول )عدم 1اتالف سرمايه وزمان(

- قابليت تعويض پذيري2 - سهولت برقراري ارتباط3

از نظر مصرف كننده

از نظر تجارت

- بXه حXداقل رسXاندن تXاخير ، مكاتبXات 1و مXذاكرات ناشXي از تعXيين مشخصXات

سفارشات ناقص و غير دقيق- وجXود اصXول عملي وكXاربردي جهت 2

كXXاالو نمXXودن مرجXXوع يXXا پXXذيرش اعتراضXXات و وشXXكايت ارزيXXابي

قراردادها

فوايد استاندارداز ديدگاه هاي مختلف

پذيرفتXه 1 مXواد و روشXها بكXارگيري -وتسXXXريع سXXXهولت جهت شXXXده

طراحي ، انتخاب و ...- سXهولت بهبXود و توسXعه محصXوالت 2

و فرآيندها- افXزايش اطالعXات و دانش فXني در 3

رابطXه بXا خXواص ، امكانXات و كXاربرد مواد

- راهنمXايي بمنظXور تنظيم تحقيقXات 4 و برنامه هاي توسعه

از نظر متخصصين

سطوح استاندارد- استاندارد كارخانه اي:1

اينگونXه اسXتاندارد هXا توسXط كارخانجXات و بمنظXور مثXل شXود مي تXدوين واحXد همXان در اسXتفاده

استاندارد قطعات كارخانه اي

- استاندارد ملي:2 اين اسXتاندارد هXا بوسXيله موسسXه اسXتاندارد در يXك شXناخته كXار اين بXراي ذيصXالح مقXام كXه كشXور

شده تهيه مي شود. مثل زبان و لهجه

- استاندارد منطقه اي:3 عواملي ماننXد مXوقعيت جغرافيXايي فرهنXگ سياسXت شXكل توليXد و مصXرف و انXواع بXرخي ازكشXورها را تXدوين بXه مبXادرت مشXتركا تXا داشXته آن بXر

استاندارد بپردازند

- استاندارد بين المللي:4 تXXدوين وظيفXXه كXXه سXXازماني مهمXXترين

دارد بعهXده را المللي بين ISOاسXتاندارد است .

سطوح استاندا

رد

ISOسازمان بين المللي استاندارد در خص�وص اس�تاندارد ه�اي ص�نعتي ق�ديمي ت�رين گردي�د تش�كيل جه�اني س�طح در ك�ه س�ازماني

مي باش�د IECكميس�يون بين المللي الكتروتكني�ك تاسيس شد1906كه در سال

از 1946در س�ال لن�دن متش�كل در كنفرانس�ي مل�ل ه�اي اس�تاندارد هم�اهنگي كميت�ه نماين�دگان كميت�ه اين در عض�و غ�ير ه�اي كش�ور و متح�د تش�كيل گردي�د ك�ه نتيج�ه م�ذاكرات منج�ر ب�ه تش�كيل درح�ال اس�تانداردگرديدكه المللي بين س�ازمان

كشور درآن عضوند.135بيش از

ه�اي ،كميت�ه عم�ومي ش�ورا ازمجم�ع آن ساختار اص�لي ف�ني و ف�رعي ودب�ير خان�ه مي باش�د و زب�ان رس�مي انگليس�ي و فرانس�ه و روس�ي مي باش�د.

انواع سريهاي استاندارد

9000- استاندارد سري 1

10000- استاندارد سري 2

14000- استاندارد سري 3

18000- استاندارد سري 4

سريهاي

استاندارد

زيست مديريت سيستممحيطي

ISO 14000

( آب زيست محيط به ( توجه , از, خاك هوانظر مد جدي صورت به قبل دهه چهار يا سهاز تعدادي زمان همان از و گرفت قرار , صنايع كارشناسان و متخصصان مديرانو ها فرايند تاثيرات كنترل به داوطلبانهزيست محيط بر خود توليدي محصوالتهاي سازمان نيز تدريج به و گماردند همتمقررات , ضوابط تعيين با المللي وبين مليبشر زيستگاه از حفاظت قوانينبراي و

يافت اي ويژه اهميت

سال دوژانيرو 1992در ريو كنفرانس در , وكه BCSDشوراي كرد تاكيد نكته براين

فعاليت بايد خدماتي و توليدي هاي سازمانبرمحيط را آنها تاثير و خود عملكرد و هاكنترل تحت و داده قرار توجه مورد زيستالمللي بين سازمان از سال همين در بگيرند

( ( ISOاستاندارد در تا شد درخواستمديريت هاي استاندارد تدوين راستايرا تري گسترده فعاليت محيطي زيست

دهد انجام

درخواست اين المللي, برپايه بين سازمانعنوان با مشورتي گروه يك استاندارد

SAGE كشور بيست نمايندگان از متشكلاز 11جهان , بيش و المللي بين سازمان

زيست 100 محيط و مديريت متخصص : پرداخت زير موارد بررسي به و داد تشكيل

يك- ايجاد جهت در ها سازمان تشويقزيست مديريت زمينه در عمومي روكرد

محيطيبهبود- جهت ها سازمان قابليت تقويت

محيطي زيست عملكرد گيري اندازه طرقآلودگي از پيشگيري

سطح- در تجاري مبادالت به بخشيدن بهبودطريق از تجاري موانع حذف و المللي بينعملكرد ارزيابي جهت هاي استاندارد ايجاد

ها سازمان محيطي زيستاستاندارد- تدوين كه مشكالتي بيني پيشمحيطي زيست مديريت المللي بين هاي

. نمايد ايجاد ميتوانداستاندارد تدوين ضرورت بررسي اين نتايج . سازمان ساخت نمايان را المللي بين هاي

سال در استاندارد المللي يك, 1993بينزيست مديريت عنوان تحت فني كميته

تدوين (( ISO/TC 207محيطي تا داد تشكيلرا محيطي زيست مديريت هاي استاندارد

كند آغاز

سال آگوست در پايه اين بر 1996واستاندارداز شش بر مشتمل اي مجموعه

بررسي, , ISO 14000سري و بحث از پس. يافت انتشار گسترده علمي هاي

سيستم ISO 14001استاندارد يك ي ها نيازتا ميكند بيان را محيطي زيست مديريت

ي ها استاندارد ساير با هماهنگ ISOبتواندهاي 9000 استاندارد و كيفيت مديريت براي

. شود گرفته كار به شركت در غيره و ايمنيعنوان به هايي چارچوب استاندارد اين در

است شده تعيين شركت حركت مبناي

هاي سازمان و ها شركت مسئوليت اين وو نوع به توجه با كه است گيرنده كار به

را ها چوب چار اين خود هاي فعاليت شكلزمينه و كرده بررسي فعاليتشان مورد درمديريت سيستم برپايي در را الزم هاي

گيرند . كار به خود محيطي زيست

هاي طريقي ISO14401استاندارد بهسازمانهاي كليه مورد در تا يافته نگارش

جغرافيايي شرايط نظر از كه كوچك و بزرگهم, نميباشند همسان اجتمايي و فرهنگي

. باشد داشته كاربردزيست مديريت نظام اجراي موفقيت

به بستگي استاندارد اين مبناي بر محيطيمديريت خصوص به سازمان افراد كليه تعهد

دارد شركت ارشد

نظام سيستم ازبرپايي هدف كلي طور بهاستاندارد مبناي بر محيطي زيست مديريت

المللي از ISO14001 بين حفاظت تحكيمدر آلودگي از جلوگيري و زيست محيطاقتصادي و اجتماعي هاي نياز با توازن

باشد . مي جامعهموارد ISO 14001:1996استاندارد به تنها

پردازند مي گواهينامه صدور براي نياز موردهاي سيستم مورد بيشتردر راهنمايي براي و

به ميتوان محيطي زيست ISOمديريتجامع 14001:1996 موارد كه كرد مراجعه

ميدهد پوشش رابطه اين در را تري

هاي چارچوب و نيازها كه داشت توجه بايداستاندارد در شده كليه 14001:1996مطرح

. دهد نمي پوشش را محيطي زيست مواردبا سازمان دو كه است معني بدان ايناجزاي داراي توانند مي مشابه هاي فعاليتعين در ولي باشند متفاوتي محيطي زيستاستاندارد هاي نياز با سازمان دو هر حال. كنند دريافت گواهينامه و داشته مطابقت

زيست مديريت سيستم يك چرا? آوريم مي در اجرا به را محيطي

زير : داليل به شايدشركت- داخلي نياز

تامين- عنوانيك به خريدار با خوب روابطخدمات يا محصوالت كننده

قوانين- با سازمان بهتر عملكرد و انطباقمحيطي زيست

شركت- در ها فعاليت ريسك كاهشسازمان- داخلي مديريت بهبود

داخلي- عوامل طرف از فشاربودن- خوبي همسايه

دولت- با رابطه بهبودكاري- بهتر هاي روش

محيطي- زيست اقدامات اجراي بهبودبازاريابي-

عمومي- روابطمحيطي زيست مديريت سيستم يك گاه هيچ

هستيد مجبور اينكه خاطر به تنها و, را پا بر “ اين , بخواهيد واقعا اينكه مگر نكنيد اجرا

بكنيد . را كار

زيست مديريت هاي سيستممحيطي محيطي زيست مشي خط

مقام ترين باال توسط بايد مشي خط ايندربر و شود مشخص سازمان ويا شركت

باشد : زير موارد تمام گيرندهزيست- تاثيرات و ها فعاليت نوع با مرتبط

باشد . شركت فعاليت محيطيمستمر- . پيشرفت به شركت تعهد

زيست- قوانين با مطابقت به شركت تعهدشركت كه ديگري قانون هر ويا محيطي

ميباشد آن رعايت به ملزم

زيست - كالن و خرد هاي هدف با رابطه درباشد شركت محيطي

اطالع- , به و آمده در اجرا به بوده مكتوببرسد پرسنل كليه

باشد- عموم دسترس در

ريزي برنامههاي فعاليت محيطي زيست هاي جنبه تعيين

شناسايي : به نسبت بايد شركت شركتهاي فعاليت كليه محيطي زيست تاثيرات

هستند بارز و مهم راكه مواردي و اقدام خودمشخص دارند سوء تاثير زيست محيط بر و

كنند ) بايد ) مهم بارز محيطي زيست هاي جنبه

باشد . عموم اختيار در و مكتوباز : عبارتند ها جنبه اين

محيطي- زيست قوانينزيست- قوانين با مطابقت و شناسايي

محيطيزيست- كالن و خرد هاي هدف تعيين

محيطي

با شركت يك محيطي زيست هاي هدفبارز محيطي زيست هاي جنبه به توجه

, شركت موجود, تكنولوژي نوع حاكم قوانيندر, , كه شركت اجرايي و مالي وضعيت

به وتعهد محيطي زيست مشي خط راستايباشد . الودگي از جلوگيري

براي : شركت محيطي زيست برنامهالزم محيطي زيست هاي هدف به رسيدن

اين در را هايي برنامه شركت كه استكه آورد در اجرا به و گرفته نظر در رابطه

هر در اجرا ي ها مسئوليت تعيين شاملآنها انجام دوره و زمان و سازمان از بخش

باشد مي

زيستي محيط سيستم اجرايها : مسئوليت و شركت ساختار مديريت

از اعم الزم امكانات و شرايط بايدمالي منابع اختيارات و ها و, مسئوليت فني

را سيستم اجراي جهت الزم هاي مهارتنمايد . فراهم

ارشد مديريت سيستم اجراي راستاي درزمينه اين در را خود نماينده بايد شركت

و اجرا و پيگيري جهت تا كند معرفيكار به شركت مديريت به دهي گزارش

شود . گمارده

:آموزش وشايستگي, آگاهيهاي فعاليت كه پرسنلي آموزشي هاي نياز

بايد گذارد مي تاثير زيست محيط بر آنهاآموزشي هاي دوره انجام جهت شناسايي

. آورد عمل به اقدام نياز موردباشد : زير موارد شامل بايد ها آموزش اين

زيست- مشي خط با مطابقت اهميتهاي ونياز ها العمل دستور به محيطي

شركت محيطي زيست مديريت سيستممحيط- بر مربوط مختلف هاي فعاليت تاثير

در ها مسئوليت بهتر انجام مزيت و زيستفعاليت اجراي بهبود جهت

رسيدن- در پرسنل هاي مسئوليت و نقششركت محيطي زيست هاي هدف بهزيست مديريت هاي نياز با ومطابقت

محيطي بر- منفي تاثير از آگاهي جهت در آموزش

وظايف انجام عدم صورت در سيستممحوله

ارتباطاتمحيطي زيست هاي جنبه با رابطه در

به مربوط مسائل و شركت هاي فعاليتنحوه بايد محيطي زيست مديريت سيستم

شركت هاي سازمان وبرون درون ارتباطاتباشد . مشخص

مديريت سيستم مديريت مستنداتمحيطي : به زيست مربوط اطالعات

زيست مديريت سيستم اصلي اجرايبه يا و كاغذ روي بر بايد شركت محيطي

كه شود نگهداري و تهيه الكترونيكي صورتو باشد مختلف هاي قسمت ارتباطات شاملهم مدارك به دسترسي نحوه نياز صورت در

باشد مشخص

مدارك كنترلباشد مشخص بايد مدارك كنترل نحوه

: كه شود حاصل اطمينان اين كه بهطوريباشد- .1 مشخص مدارك محل

وبررسي- 2 بازبيني مورد متناوب طور بهافراد توسط لزوم صورت در و گرفته قرار

يابد . تغيير ذيصالحكنندگان- 3 استفاده اختيار در روز به مدارك

باشد . داشته قرارمورد- 4 نقاط از شده خارج رده از مدارك

حاصل اطمينان ويا گردند خارج استفادهبود نخواهند استفاده مورد كه شود

نگهداري- 5 سوابق براي كه مداركيطور به اند شده خارج رده از و ميشوند

باشند . تشخيص قابل مناسبسرعت به و خوانا بايد كلي طور به مدارك

زمان مدت و باشند دسترسي قابلشود . تعيين هم نگهداري

عملياتي كنترلو مشي خط با رابطه در كه هايي فعاليت

) شركت ) محيطي زيست مهم بارز هاي جنبهانجام مشخص شرايط تحت بايد باشند مي

شوند .منجربه مكتوب العملهاي دستور اگرفقدان

زيست مشي خط به رسيدن از عدولگردد رويه, محيطي ويا العمل دستور بايد

و شوند گرفته كار به و تهيه مكتوب هايكنندگان تهيه و پيمانكاران با الزم ارتباطات

اين نيازهاي با رابطه در غيره و خدمات . آيد عمل به ها دستورالعمل

اضطراري شرايط در آمادگيباشد هايي العمل دستور داراي بايد شركتغير شرايط و حوادث با مقابله در بتواند تا

از گيري جلو براي را الزم اقدامات مترقبهآورد عمل به زيست محيط بر منفي تاثيرات

.صورت به كه است الزم رابطه اين در

عمل, ادواري و اجرا قابل كه را موارديدهند . قرار آزمايش مورد ميباشند

اصالحي اقدامات و بازرسيگيري : اندازه و هاي كنترل مشخصه

بر مهم تاثيري ميتوانند كه عملياتي كليديدستور طبق باشند داشته زيست محيط

تحت و شده گيري اندازه مكتوب هاي العملباشند . كنترل

و بوده كاليبره بايد گيري اندازه هاي دستگاهمكتوب هاي العمل دستور با به, مطابق

زيست , قوانين با مطابق ادواري صورتگيرد قرار ارزيابي مورد محيطي

و اصالحي اقدامات و مغايرتپيشگيرانه :

نحوه با رابطه در اختيارات و مسئوليتمغايرت به مربوط تحقيقات انجام و برخورد

بايد پيشگيرانه و اصالحي هاي اقدام و هاباشد . العمل دستور اساس بر و مشخص

شناسايي سوابق: رده, نحوه از و نگهداريبايد محيطي زيست سوابق كردن خارج

آموزشي , سوابق شامل كه باشد مشخصسوابق . اين ميشود نگري باز و ها مميزيبا , ارطبات در و شناسايي قابل خوانا بايد

باشند . مربوط هاي فعاليت

محيطي زيست مديريت سيستم مميزي :

طبق بر محيطيبايد زيست هاي مميزياين . گيرد انجام العمل دستور و برنامه

ميزان نمودن مشخص منظور به ها مميزيبا محيطي زيست مديريت سيستم مطابقت

كه اين و شده تعين پيش از هاي برنامهو اجرا مورد مناسب طور به سيستم

ميباشد ميگيرد, .نگهداري انجامشركت مديريت به ها مميزي اين نتيجه

اساس . بر مميزي برنامه ميشود داده اطالعميشود . تدوين و تهيه ها فعاليت اهميت

مديريت نگري بازهاي زمان در بايد شركت ارشد مديريت

محيطي زيست مديريت سيستم مشخصدهد قرار نگرش و بازبيني مورد را , شركت

اين بودن مناسب با موثر رابطه در تاگردد . حاصل اطمينان سيستم

آن سوابق و مكتوب بايد بازنگري اين . شود نگهداري

مديريت : كنفرانس كتاب منبعكيفيت

اينترنت و