แผนและการประเมิ�นผลการส่�งเส่ร�มิส่�ขภาพช่�องปากในเด็�ก

ปฐมิวั�ย

ทพญ.จั�นทนา อ!"งช่#ศั�กด็�% กรมิอนามิ�ย

เป&าหมิาย ๓ ข)อ๑.เห�นตั�วัอย�างแผนและการประเมิ�นผล๒.ได็)แบบเก�บข)อมิ#ลส่/าหร�บการประเมิ�นผล๓.เร0ยนร#)วั�ธี0การประเมิ�นผลท02น�าเช่32อถื3อ

แผนการแก)ไขป5ญหาและตั�วัช่0"วั�ด็ส่�ขภาพช่�องปากในเด็�ก

วั�ยก�อนเร0ยน

ตั�วัช่0"วั�ด็ในป6 2557 กล��มิแมิ�และเด็�ก(NPP)

กระทรวัง

บร�การ ANC คุ�ณภาพ WCC คุ�ณภาพ และ ศัพด็.คุ�ณภาพ(≥70%)

รพ.ส่ตั./ศัส่มิ. ท02ให)บร�การส่�ขภาพช่�องปากท02มิ0คุ�ณภาพ (≥45%)

กรมิ เด็�กปฐมิวั�ย(3ป6)มิ0ป5ญหาฟั5นน/"านมิผ� (≤57)

หร3อลด็ลงป6ละ 1%

ส่/าน�กท�นตัฯ

เด็�ก < 3ป6 ได็)ร�บการตัรวัจัช่�องปาก ผ#)ด็#แลได็)ฝึ<กแปรงฟั5น(≥70)

เด็�กเส่02ยงฟั5นผ�ได็)ร�บการทาฟัล#ออไรด็=วัาร=น�ช่

ตั�วัช่0"วั�ด็ service plan

Accessibility

มิ0บร�การคุ�ณภาพใน รพส่ตั.อย�างน)อยส่�ปด็าห=ละ 1 วั�น ไมิ�น)อยกวั�าร)อยละ 45

Faster ผ#)ส่#งอาย�รอคุ�วัฟั5นเท0ยมิไมิ�เก�น 6 ด็.

Safer เด็�ก 3 ป6ฟั5นน/"านมิผ�ไมิ�เก�น 50%

ในป6 2560

คุ�ณภาพอ32นๆ

เข)าถื!งบร�การส่�งเส่ร�มิ ป&องก�น ร�กษา ฟั@" นฟั# ร)อยละ 20

More efficiency

เก�ด็ระบบในเคุร3อข�าย (บร�หารทร�พยากร คุน ของ)

ผส่มิผส่านงานในโคุรงการส่ายใยร�กแห�งคุรอบคุร�วั

• ANC คุ�ณภาพ ตัรวัจัช่�องปากหญ�งตั�"งคุรรภ= แนะน/าแปรงฟั5น และให)บร�การ (scaling) ตัามิคุวัามิจั/าเปBน• WCC คุ�ณภาพ – ตัรวัจั จั�ด็การเด็�กเส่02ยง (มิ0 white lesion ทาฟัล#

ออไรด็=วัาร=น�ช่)– ฝึ<กแปรงฟั5น (แบบ hands on)

• ศั#นย=เด็�กเล�กคุ�ณภาพ– ตัรวัจัป6ละ ๒ คุร�"ง – แปรงฟั5นคุ�ณภาพ (อ�ปกรณ= ส่ถืานท02)– ส่�2งแวัด็ล)อมิใน ศัพด็. (จั�ด็การเร32องอาหาร)– การส่32อส่าร ร�วัมิมิ3อก�บผ#)ปกคุรอง ช่�มิช่น

แผนท02ด็0คุวัรมิ0วั�ตัถื�ประส่งคุ=ท02ช่�ด็เจัน

แก)ป5ญหา ตัรงประเด็�น

8

กระแสส�งคม ชุ�มชุนเข้�ม

แข้�ง

ฟั5น

แผนช่�มิช่

น

รณรงคุ=

ประกวัด็

พ�ฒนา อส่มิ.

ท/าคุวัามิเข)าใจัป5ญหา

ท/าไมิตั)องประเมิ�นผล ประเมิ�นผลเพ32อให)ใคุรร#)

??

ใคุร ท/าอะไร ท02ไหน เมิ32อไร ได็)ผลอย�างไร

คุ/าถืามิท02อยากร#)คุ3ออะไร๑. ท/างานแล)วัได็)ผลหร3อเปล�า ???

๒.ให)บร�การได็)ท�2วัถื!งหร3อไมิ� (% coverage ของก�จักรรมิ)

๓. ทร�พยากรมิาจัากไหน ใช่)งบประมิาณป6ละเท�าไร ๔. คุนท02มิาช่�วัยเราท/างาน ร#)ส่!ก happy ไหมิ

มิ0อะไรอ0กไหมิ ????

ท/างานแล)วัได็)ผลหร3อเปล�า

ผ#)ปกคุรองเปล02ยนไปไหมิ : แปรงฟั5นให)เด็�กได็) แปรงท�กวั�นไมิ�ล3มิ จั�ด็ระเบ0ยบการก�นของเด็�กได็) เด็�กส่�ขภาพด็0ข!"นไหมิ ปวัด็ฟั5นน)อยลง ได็)ร�บบร�การมิากข!"น ฟั5นผ�น)อยลง Caries free, dmft

คุนท02มิาช่�วัยเราท/างาน ร#)ส่!ก happy ไหมิ

- มิ0ใคุรช่�วัยงานเราบ)าง (ในหน�วัยงาน, นอกหน�วัยงาน)- ผ#)ร�วัมิงานพอใจัท/างานก�บเราหร3อเปล�า- ข�"นตัอนไหนท/าให)เขาไมิ� happy - อยากให)เราปร�บปร�งอะไร

ส่ร�ป : กรอบการประเมิ�นผลInput ทร�พยากรมิาจัากไหน ใช่)งบประมิาณป6ละเท�าไร

Process, Outputคุรอบคุล�มิประช่ากรเท�าไร ภาคุ0 Happy ไหมิProduct ผลการท/างานTarget เปล02ยนพฤตั�กรรมิ, Caries Free เพ�2มิ dmft ลด็

ก�จักรรมิกล��มิย�อย ๑ศึ�กษาตั�วอย่�างการประเม�นผล

และตัอบค าถามว�า paper ที่#$อ�าน

ตัอบการประเม�นผลในระดั�บใดั

กล��มิเป&าหมิาย เร32องท02ประเมิ�น ระยะเวัลาท02ประเมิ�น ผลล�พธี=

เคุร32องมิ3อท02ใช่)เพ32อการประเมิ�นผล• แบบบ�นท!ก

ก�จักรรมิ• แบบส่�มิภาษณ=

แบบส่อบถืามิ• แบบตัรวัจัส่�ขภาพ

• ประมิวัลผลและเปร0ยบเท0ยบให)เห�นการเปล02ยนแปลง

• เท0ยบก�บตั�วัเอง ก�อน-หล�ง

• เท0ยบก�บกล��มิท02ไมิ�ได็)ร�บบร�การ

• เท0ยบก�บเพ32อนตั�างตั/าบล อ/าเภอ

Oral examination recording form

ข)อมิ#ลส่�วันตั�วั

พฤตั�กรรมิ Oral status Service utilization

ช่32อ อาย�(เด็3อน)

นมิแมิ�

นมิหวัาน

แปรงฟั5นท�ก

วั�น

ยาส่0ฟั5นF

Plaque4 ซี่02หน)า

White

Spot

Caries

ตัรวัจั ฝึ<กแปรงฟั5น

F varnish

ป# 13 N N Y Y Y Y 0 Y Y N

ไข� 9 Y N Y N N N 0 Y Y N

ไกG 22 N Y Y Y Y Y 2 Y Y Y

16

-เปร0ยบเท0ยบคุวัามิคุรอบคุล�มิของก�จักรรมิแตั�ละป6 พ.ศั.-เปร0ยบเท0ยบ status ของอาย�เด็�มิ แตั�ละป6 พ.ศั.-เปร0ยบเท0ยบแนวัโน)มิของ status แตั�ละป6

การออกแบบการประเมิ�นผลEvaluation Design

• เก�บข)อมิ#ลแบบตั�ด็ขวัาง กล��มิเด็0ยวัหร3อมิากกวั�า ๑ กล��มิ (Repeated cross-sectional studies)

• มิ0กล��มิเด็0ยวัหร3อมิ0กล��มิเปร0ยบเท0ยบ ตั�ด็ตัามิไปข)างหน)าช่�วังเวัลาหน!2ง (Non-randomised longitudinal studies)

• มิ0กล��มิเปร0ยบเท0ยบ แตั�ละกล��มิถื#กเล3อกอย�างอ�ส่ระ เปBนกล��มิปHด็ ไมิ�ได็)ร�บป5จัจั�ยอ32นนอกจัากป5จัจั�ยท02ผ#)วั�จั�ยให) (Randomised controlled trial (RCT)

Repeated cross-sectional studies (๑ กล��ม)

–มิ0กล��มิเด็0ยวั –เก�บข)อมิ#ลเด็�กคุนใหมิ�ท�กๆ ป6 –อาจัตัรวัจัท�กคุนในช่�มิช่น หร3ออาย�ใด็

อาย�หน!2ง(index age)–เปร0ยบเท0ยบข)อมิ#ลของแตั�ละป6 เหมิ3อนท02เราก/าล�งท/าขณะน0" (ท 01, 02)

ตั�วัอย�าง : ประเมิ�นบทบาท อส่มิ. ในการป&องก�นฟั5นผ�เด็�กปฐมิวั�ย

ป6 2553-55 ใน 18 หมิ#�บ)าน เด็�ก 340 คุน

ร)อยละของเด็�ก 3 ป6ท02มิ0ฟั5นผ� 19

1989 1994 2000 2007 20120

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

66.561.7

65.761.4

51.7

83 85 8780 79

3 years old

5 years old

ตั�วัอย�าง : แนวัโน)มิโรคุฟั5นผ�ในเด็�กไทยอาย� 3 & 5 ป6

1989-2012

เก�บข)อมิ#ลคุร�"งเด็0ยวั (‘snap-shot’) ในเด็�กท�กคุน (หร3อท�กคุนตัามิอาย�ท02ก/าหนด็) ท02อย#�ในช่�มิช่น ไมิ�วั�าจัะได็)ร�บหร3อไมิ�ได็)ร�บบร�การ

ข)อด็0 : จั�ด็การง�าย เห�นการเปล02ยนแปลง ได็)ข)อมิ#ลตัามิส่ภาพจัร�งท02เปBนอย#�

ข)อจั/าก�ด็ : ไมิ�ส่ามิารถืบอกได็)วั�าก�จักรรมิใด็ ส่�งผลตั�อส่�ขภาพเด็�กมิากกวั�าก�น หร3อไมิ�ส่�งผลเลย การเปล02ยนแปลงอาจัมิาจัากป5จัจั�ยอ32นท02ไมิ�เก02ยวัข)องก�บโคุรงการ

Repeated cross-sectional studies (๑ กล��ม)

Repeated cross-sectional studies(๒ กล��ม)

–มิ0 ๒ กล��มิ (ได็)ร�บ/ไมิ�ได็)ร�บ intervention) –เก�บข)อมิ#ลเด็�กคุนใหมิ�ท�กๆ ป6 –อาจัตัรวัจัท�กคุนหร3ออาย�ใด็อาย�หน!2งเปBน index age–เปร0ยบเท0ยบอ�ตัราเพ�2มิฟั5นผ�ของ ๒ กล��มิ (ร)อยละ dmft/f)

Repeated cross-sectional studies(๒ กล��ม)

ข)อด็0 : จั�ด็การง�าย เห�นการเปล02ยนแปลง ได็)ข)อมิ#ลตัามิส่ภาพจัร�งท02เปBนอย#� บอกผลของ intervention ได็)บ)างตัามิเง32อนไข

ข)อจั/าก�ด็ : บอกผลของ intervention ได็)อย�างจั/าก�ด็ การเปล02ยนแปลงอาจัมิาจัากป5จัจั�ยอ32นท02ไมิ�เก02ยวัข)องก�บโคุรงการ

ตั�วัอย�าง • ในบ�ลกาเร0ย Pakhomov GN et al. J Publ

Health Dent 1995;55:234-7.• เด็�กอาย� 3½ ป6 จัาก ๒ ช่�มิช่น คุ3อช่�มิช่นท02ได็)ด็32มิ

นมิฟัล#ออไรด็= ‘intervention’ และช่�มิช่นท02ไมิ�ได็)ด็32มิ “control”

• ตัรวัจัเด็�กอาย� 6½ ป6 เปBน Baseline (ก�อนเร�2มิ intervention) ด็32มินมิฟัล#ออไรด็=ไป ๓ ป6 ตัรวัจัเด็�กอาย� 6½ ป6ของช่�มิช่นเด็�มิ

• Results: Intervention group Control group

Baseline dmft 5.3 5.6

After 3 years 3.2 5.2

Cohort studiesเก�บข)อมิ#ลไปข)างหน)า (๒ กล��มิ)

–เด็�ก ๒ กล��มิ กล��มิศั!กษาและกล��มิคุวับคุ�มิ–เก�บข)อมิ#ลเด็�กคุนเด็�มิของแตั�ละกล��มิ ตั�อ

เน32องไปเปBนระยะเวัลา ๑,๒,๓... ป6–เปร0ยบเท0ยบอ�ตัราเพ�2มิของฟั5นผ�ของ ๒

กล��มิ–อาจัได็)ข)อมิ#ลอ32นๆด็)วัย เช่�นการมิาร�บ

บร�การตั�อเน32อง พฤตั�กรรมิการแปรงฟั5นและการก�น

ตั�วัอย�าง• การศั!กษาในป5กก�2ง Bian JY et al.

Community Dent Oral Epidemio 2003;31:241-5.

• Baseline: เด็�กอาย� ๔ ป6 จัากศั#นย=ท02ได็)ก�นนมิฟัล#ออไรด็= ‘intervention’ ก�บศั#นย=ท02ก�นนมิธีรรมิด็า ‘control’ เด็�กคุนเด็�มิจัะถื#กตัรวัจัซี่/"าหล�งด็32มินมิได็) ๒๑ เด็3อน พบวั�า

• Results: Intervention Gr Control Gr

Baseline dmft 3.2 3.5

อ�ตัราเพ�2มิ (B-A) dmft 0.4 1.3

Randomised controlled trial (RCT)

• ข)อด็0– ไมิ�มิ0อคุตั� เพราะเล3อกคุนหร3อกล��มิศั!กษาอย�าง

อ�ส่ระ เปBนกล��มิปHด็ ไมิ�ได็)ร�บป5จัจั�ยอ32นนอกจัากป5จัจั�ยท02ผ#)วั�จั�ยให)– เพราะไมิ�มิ0อคุตั� ผลล�พธี=จั!งเช่32อได็)วั�าเก�ด็จัาก

ก�จักรรมิท02เราให)จัร�งๆ• ข)อเส่0ย–ท/ายาก –การคุวับคุ�มิไมิ�ให)กล��มิวั�จั�ยได็)ร�บป5จัจั�ยอ32นเลย

เปBนไปได็)ยาก–ป5ญหาด็)านจัร�ยธีรรมิ

ตั�วัอย�าง RCTศั!กษาประส่�ทธี�ผลของการฝึ<กผ#)ปกคุรองแปรงฟั5นตั�อการลด็โรคุ

ฟั5นผ�ในเด็�ก ๐-๓ ป6

• แบ�งเด็�กเปBน ๓ กล��มิ แตั�ละกล��มิส่��มิ(จั�บฉลาก)คุ�ด็เล3อกมิาอย�างอ�ส่ระ

• กล��มิท02 ๑ ฝึ<กผ#)ปกคุรองแปรงฟั5น+อส่มิ.ตั�ด็ตัามิท�ก ๓ เด็3อน

• กล��มิท02 ๒ ฝึ<กแปรงฟั5นด็)วัยโมิเด็ล + ทา Fluoride varnish

• กล��มิท02 ๓ ให)บร�การตัามิปกตั� (ส่อนปากเปล�า)

• คุวับคุ�มิ intervention ห)ามิให)บร�การข)ามิกล��มิ• คุวับคุ�มิป5จัจั�ยแวัด็ล)อมิท02อาจัส่�งผลตั�อการเปล02ยนแปลง• ท�"ง ๓ กล��มิ วั�ด็ dmfs ก�อน-ระหวั�าง-หล�ง โคุรงการ

เปร0ยบเท0ยบก�น

ประช่�มิกล��มิย�อยเพ32อส่ร)างแบบเก�บข)อมิ#ลประเมิ�นผลศึ�กษาเคร)$องม)อว�ดัผลจาก Paper ที่#$

อ�าน

แลกเปล02ยนประส่บการณ=ท02เราเคุยประเมิ�นผล

วั�าเก�บข)อมิ#ลอะไรบ)าง ถื)าให)ท/าใหมิ�อยากเก�บข)อมิ#ลอะไร

บทส่�งท)าย• การประเมิ�นผลไมิ�ใช่�เร32องง�าย • แตั�เปBนเร32องด็0 ท/างานส่น�กเมิ32อร#)วั�าท/าแล)วัเก�ด็ผล

อะไร• เปBนข)อมิ#ลท02คุวัรบอก คุนให)ท�น ห�วัหน)าเรา ช่�มิช่น

ผ#)ปกคุรองเด็�ก เพ32อให)ส่น�บส่น�นตั�อ หร3อเข)ามิาช่�วัยเหล3อมิากข!"น

• เพราะเรามิ0ข)อมิ#ลเช่�งประจั�กษ=ท02จัะมิอบให)• เปBนการ empower ท�"งตั�วัคุนท/างาน ระบบงาน

และช่�มิช่น

ตัรวัจั ๑ อบรมิ ฝึ<กแปรงฟั5น อส่มิ.ตั�ด็ตั

ามิแปรงฟั5น

ตัรวัจั ๒ ตั�ด็ตัามิ

แปรงฟั5นตัรวัจั ๓

ตัรวัจั ๑ ส่อนแปรง

ฟั5น model

กล��มิ ๒

ตัรวัจั ๒ พบ white

spot ทา FV

ตัรวัจั ๓

ตัรวัจั ๑ ส่อนแปรง

ฟั5น model

กล��มิ ๓

ตัรวัจั ๒ ตัรวัจั ๓

เด็3อนท02 ๑ เด็3อนท02 ๖ เด็3อนท02 ๑๒ เด็3อนท02 ๒๔

๑

๒

๓

ตั�วัอย�าง ๑ RCT

คุวัามิแตักตั�างของกล��มิ 1 VS กล��มิ 2

คุวัามิแตักตั�างของกล��มิ 1,2 VS กล��มิ 3

ตั�วัอย�าง : การประเมิ�นผลโด็ยใช่)แบบส่อบถืามิ Rugg-Gunn et al. 1977

o อาจัท/าแบบส่อบถืามิเด็02ยวัๆ หร3อ + การเก�บข)อมิ#ล dental status

o คุ/าถืามิ อาจัเปBนเร32องเด็�กปวัด็ฟั5น ได็)ร�บบร�การ การจั�ด็การของผ#)ปกคุรอง (แปรงฟั5น นมิ ขนมิ) รวัมิท�"งผลกระทบตั�อช่0วั�ตัประจั/าวั�นหากเด็�กปวัด็ฟั5น

ได็)ร�บฟัล#อไรด็=ในน/"า ไมิ�ได็)ร�บ

% เด็�กมิ0ถื�งหนอง 0 5

% เด็�กปวัด็ฟั5น 17 38

% เด็�กได็)ร�บการถือนฟั5น 7 22