سیاست و قدرت

تفرشی : حیدری غالمحسین دکتر آقای جناب استاد

زاده : جمالیان اله روح دانشجو

: دانشجوئی 911027412شماره

زمستان – مرکزی تهران واحد آزاد 92دانشگاه

خدا نام به

مقدمه

ظريف ترين چيزي که در باره قدرت ميتوان گفت اين •است که همه ما توان درک آن را داريم.

با مفهوم اين واژه اولين بار در کودکي , زماني که •مادر به ما ميگويد : آن کار را نکن! , آشنا ميشويم.

با مفهوم قدرت در سازمان هنگامي که به مدرسه •ميرويم آشنا ميشويم و به صورت شهودي درک عميقي

از مفاهيم اصلي » قدرت در سازمان « پيدا ميکنيم.بنابراين بر آن نيستيم که به درک اين مطلب بپردازيم •

بلکه برضرورت آن و ارايه دليل براي قدرت سازماني هستيم.

داليلي که کمتر کسي به بحث درباره قدرت سازماني ميپردازد:

براي بسياري از افراد قدرت موضوعي نيست که •هنگام بحث درباره آن بتوان رعايت ادب نمود؛ اغلب ما قدرت را با جبر,زور, بي رحمي, رفتار

غيراخالقي مترادف ميدانيم.

بسياري از نوشته هاي مهم درباره قدرت به •سالهاي اخير تعلق دارند و زمينه نظري)تئوريک( اين مکتب به اندازه ديدگاهاي قديمي و کالسيک

) نگرش سيستمي و ساختارگرايي » نوگرا«( پيشرفت نکرده است.

در تئوري هاي سازمان در هردونگرش •کالسيک ) نگرش سيستمي و ساختارگرايي(

چنين تصور ميشود که سازمان نهادي است که مقصود اصلي يا عمده آن تامين هدفهاي از

پيش تعيين شده ميباشد.وجود سيستم هاي ناشي از مقررات رسمي , •

اختيارات سازماني , هنجارها و يا تکليفهاي عاقالنه مانع از اين ميشود که اعضاي سازمان

سليقه هاي خود را تحميل کنند.

فرضيات مکتب قدرت در سازمان

• , لaوح سaاده موجaودي سaازمان چaون مفروضaاتي ضaعيaف , غaيرواقعي و درa نتيجaه aاز نظaر عملي , دارaاي

کمترين ارزش است, به کلي رد ميشود.سيسaتمي • عنaوان بaه سaازمان , قaدرت مکتب در

پيچيaدaه از افaراد و اaئتالف هaا پنداaشaته aميشaود aکaه هaر , سaليقaه aهaا ,a هاaرزشaا a ,اaهaباور , aعaافaمن دaاراي aکaي

انتظارات و پنداشتهاي خاص خود هستند. کميaاب • منaافع کسaب بaراي دائم صaورت بaه ائتالفهaا

سaازaمانيa بaا يکaديaگر رaقaابت ميaکننaد, بaديaهي اسaت کaه تaضاد,برخaوردa,تعاaرض امرaي اجتنaاب ناپaذير است.

اعمaال نفaوذ نخسaتين اسaلحه اي اسaت کaه از طaرف افaراد و •اaئتالفa هaا در اين رقaاaبت هaا و تعاaرضaات aمaورد اسaتفاده مي

گيرد.هaاي • واقعيت و پارامترهaا نفaوذ اعمaال , سياسaت , قدرت

هميشگي دaر راستاaي حيات ساaزماني aقرار مي گيرند. در مaوارد کميaاب کسaاني هسaتند کaه داراي اختيaارات سaازماني •

هسaتنaد و ميaتواننaد هaدaفهاي سaازماني aرا aتغيaير دهنaد ؛ هaدفها نaتيجaه مaذاکرات aو بaه اaصaطالحa نمaايش قaدaرت aدايمي اسaت کaه

في aما بaين افراaد و اaئتالف ها انجaام aميشود.در • پيوسaته و هسaتند ناپايaدار هaا ائتالف اوقaات اکaثر در

مرزهaاي افقي و aعمودي سازمانa جابجaا مي شوند.

(1971جي.وي.بالدريج )J.V.Baldrige

متضaاد • و متعaدد هaاي هaدف داراي سازمانها هسaتند و چaون تaوازن قaدرت بين ائتالف هaا تغيaير ميکنaد, لaذا هaدف هaاي متفaاوتي اولaويت پيaدا مي

کنند.هنگaامي کaه ائتالف هaاي مختلaف قaدرت و تaوان •

اعمaال نفaوذ و کنaترل کaافي بaه دسaت مي آورنaد, اولويت در اهداف متفاوت پديدار ميشود.

چرا اهداف سازماني از منظر قدرت و سياست داراي اهميت بااليي هستند؟

بدان سaبب کaه بaراي تخصaيص منaابع و تصaميمات •مaي گaرفتaه انaدازهاaي سaازمان aمaچش aارهaدربa هaکشaوند, ميa توaاننaدa بaه رaسaميت شaنaاخته شaوaند وa بaه

تصميمات مذکور مشروعيت ببخشند.

از طaرفي , تخصصaي کaردن کارهaا و تقسaيم کaار •بaاعث ميشaود کaه در سaازمان , واحaدهاي کوچaک و a هaب بaا aاهميت هaايa متفaاوaت , بaه aيکaديaگر aتهaوابسوجaود آينaد. ) جaايي کaه ائتالف هaا متولaد مي شوند(

جيمز دي تامپسون - سازمان در عمل (1967)

و • )منaافع شخصaي( کميaاب منaابع بaر هaا واحaد رقaابت يکaديگر بaا هaا ائتالف جابجaايي همچaنين در تaوازن رفتن بين از بaاعث کaه کننaد, مي بين واحaدهاي سaازماني مaوجب وابسaتگي هaاي از تaوان مي کaه شaود مي شaرايطي پيaدايش

روابط قدرت در سازمان استفاده نمود.

جفري ففر - مقدمه بر قدرت در سازمان (1981)

بر اين نکتaه تاکيaد مي کنaد کaه در سaازمان, آن •دسaته از افaراد و واحaدهايي کaه مسaئوليت انجaام بaه , دارنaد عهaده بaر را مهمaتر کارهaاي دادن قaدرت اعمaال از بaالقوه و طaبيعي صaورت بيشaتري برخوردارنaد....... الزم بaه ذکaر اسaت کaه قaدرت پديaده اي سaاختاري اسaت و بايaد از اين

ديدگاه مورد توجه قرار بگيرد.

(1985جان کاتر )

ساختار گرايان براي اختيارات مشروع ) اختياراتي که در سلسله •مراتب سازماني مسير رو به پايين مي پيمايند( و مقررات رسمي )که بوسيله کساني که داراي اختيارات سازماني هستند و اعمال

مي شود( اهميت زيادي قائل هستند ؛ آنها قدرت را مترادف با دانند.اختيار مي

اما برعکس, جان کاتر در دنياي کنوني سازمان ها بين قدرت •مورد نياز براي انجام کارها کارها و قدرتي که خود به خود در

سايه کار مزبور )اختيارات( به دست مي آيد, تفاوت قائل ميشود.در مکتب قدرت و سياست به اختيارات سازماني از اين زاويه •

نگاه ميشود که تنها يکي از چندين منبع قدرت سازماني موجود است و به قدرت از همه جهات ) نه تنها مسير رو به پايين

اختيارات سازمان( توجه ميشود.

رابرت آلن و اليمن پورتر - فرايندهاي (1983اعمال نفوذ سازماني )

تقسيم بندي اعمال نفوذ:•اعمaال نفaوذ در مسaير رو بaه پaايين ) اختيaارات سازمان(1.اعمال نفوذ در سطح افقي 2.اعمال نفوذ در مسير روبه باال3.

امaا اغلب در سaازمان شaکلهاي ديگaري از قaدرت و اعمaال نفaوaذ وجaوaد دارaد کaه قaدرتa ناaشaي از اaختيaارات سaازماني

رaا تaحت الشaعاع قرارa مي دaهد يaا بر aآن aبرتaري aدارد.

تعريف قدرت از ديدگاه جرالد ساالن (1977سيک و جفري ففر )

توانايي و اعمال نفوذ برای انجام شدن کارها بدان گونه •که صاحب قدرت مي خواهد انجام شود, اين همان قدرت

پنهان براي اعمال نفوذ بر افراد است. قدرت را يک موقعيت يا رابطه خاص ميداند, از ففر,•

بدون يا قدرتديدگاه کلي يا عمومي, يک نفر داراي نيست, بلکه تنها در رابطه با ايفاگران نقشهاي قدرت

اجتماعي يک رابطه خاص اجتماعي داراي چنين وضعي خواهد بود.

نقاط قوت تعريف ففر : تاکيد بر نسبي بودن قدرت , •شيوه اي که صاحب قدرت ميخواهد انجام شود. استفاده از قدرت جهت تعيين روش,وسيله,رويکرد و حوزه اقتدار.

قدرت را پديده اي ساختاري که نتيجه تقسيم ففر , کار و تخصصي کردن کارها مي داند.

اغلب ائتالف ها حول محور تخصص ها تشکيل ميشوند و به رقابت سازماني مي پردازند.

, براي مثال : پرستاران بيمارستان با پيراپزشکانمددکاران اجتماعی با مربيان و آموزشياران در يک

مرکز بازآموزي جوانان, جامعه شناسان با رياضي دانان

ديويد مکانيک – قدرت اعضاي رده پايين (1962سازمان هاي پيچيده )

در اين مقالaه بaه بحث دربaاره منaابع قaدرت و اعمaال نفaوذي •پرaدaاختaه aمي شaود کaه aقaدرتa آaنaهaا aاز aقaدرت مقaامaات رسaمي

که بaايد بaه صaوaرت بaاaلقوaه اaعمaال aنفوaذ کنندa , بيaشتر است., قaدرت بaا مaيزان وابسaتگي رابطaه دارد ( 1977جان کaاتر)•

و اعaضaاي سaاaزمانa کaه درa aرده هaاaي پaاaيين aفعaاليت aمي کننaد aودaه خaب اaفaراaد رaا باaشaند و aسaايaر aن ميaيaتشaآ ح aالaسa ايaارaد

a.کنند aسته ميaواب• , عالقaه و تالش مaيزان , تخصaص : آتشaين هaاي سالح

مقaررات و , aائتالف سaازماaن جايگaاه و , aمحaل جaذابaيت هستند.

عواملي که بر قدرت اثر مي گذارند

اگر يک مقام رده پايين سازمان به دانش , تخصص•مهم و تخصصي که در دسترس مقامات رده باال دست يابد, مي تواند بر آنان اعمال قدرت نمايد.

عالق\ه• م\يزان و رده , تالش مقامaات قaدر هaر بaه کارهaاي تخصصaي بaاالي سaازمان عالقaه کمaتري تخصaيaص کارهaا aهaب کمaتري اaنaرژي و باشaند داشaتaه پaايين aرده کاaرکنaان aدرتaق aبaکس احتaمaال دهنaد,

بيشتر است.

عواملي که بر قدرت اثر مي گذارند

هر قدر شخص جذاب تر باشد, احتمال , جذابيت•آن بيشتر است که به اشخاص رده باالي سازمان

دسترسي پيدا کند و کنترل هايي بر آنها اعمال نمايد.

هر قدر شخص , محل کار و پست سازماني•بيشتر در کانون توجه يا محور سازمان قرار گيرد, امکان دسترسي وي به افراد رده باالي سازمان,

اطالعات و واسطه ها بيشتر خواهد بود.

عواملي که بر قدرت اثر مي گذارند

در سازمان هاي بزرگ و پيچيده , گروه هاي متخصص , ائتالف•در واحد هاي متفاوت مشغول به کار هستند, هر گروه داراي

ساختار قدرت خاص خود هستند, در بيمارستان , کارکنان اداري, پزشکان, پرستاران, مسئوالن نگهباني, کارکنان

آزمايشگاه, تشکيل ائتالف مي دهند.

مقررات مي توانند به شيوه اي عالي , گلدنر , مقررات•جايگزين مراقبت و نظارت شوند زيرا مراقبت نياز به صرف

وقت و انرژي زيادي دارد و باعث بروز دشمني و کينه مي شود. مقررات نقشي برابر با دستورات مستقيم و شخصي ايفا

ميکنند, در نتيجه ميتوانند کارکنان و شيوه انجام کارهاي خاص را تعيين کنندو افراد را از راه دور کنترل نمود.

الگوهاي اصلي و عمده در مورد تصميم گيري هاي سازماني

آن • مهم مسaاله سaازمان تحليaل و تجزيaه براي اaسaت کaه بتaوانaيم نaوaع چهaارچوب تحليلي aرا aکaه بaراي

سaازمانa مورد نaظر مفيaد استa, تشaخيص دaهيم.( در راسaتاي تجزيaه 1964تمثيaل چکش از کaاپلن )•

غaير aايaه aاز روشa ادهaتفaاسa اaبa aانaازمaس aلaليaتح و محتمل.

تشaخيص و شناسaايي يaک سaازمان و اداره مaوفقيت •آaمaيز در گaروي درکa الگaوي عمليaاتي يaا aالگaويa حaاکم

آن سازمان است.

انواع الگوها براي تصميم گيري هاي سازماني

الگوي بخردانه براي تصميم گيري1.

الگوي ديوان ساالري براي تصميم گيري2.

الگوي تصميم گيري مبتني بر فرايندها3.

الگوي سياسي سازمان4.

الگوي بخردانه براي تصميم گيري

در ادبيات مربوط به تصميم گيري هاي اجتماعي در همه جا الگوي •بخردانه مشاهده ميشود.

بهترين راه براي اتخاذ تصميم در سازمان توصيه مي گردد.•در اين الگو اساس فرض بر اين است که رويدادهاي مورد نظر با هم •

سازگار, هم نوا هستند. : رفتaار يaک رويaداد تصaادفي, اتفaاقي يaا واقعيaتي نيسaت کaه پس آليس\ان•

ل شaود؛a بلکaه چaنيaنa فaرض aمي شaود aکaه قaصaد يaا نaيت aدالaتaاسa دادن aاز رخاaز پيشa وaجaودa aدaاشaتaهa اaسaت وa aاينa قصaدa يaاa نيaتa مسaير aرaفتaار رaاa تعaيين مي

کند.اساس فرض الگو: هدفها و خواست هاي عيني وجود دارند که معرف •

سازمان مي باشند.بدون وجود مجموعه اي از هدفها نميتوان عقالنيت يا : فريدلند•

بخردانه بودن را تعريف نمود.

دو رکن اصلي تئوري هاي بخردانه

هدف يaا مجموعaه اي از هaدف هaاي سaازگار و همنaوا 1.a و اقتaصaادي علaوaم aاصaخ زبaان در دارaد. وجaوaد

)aدتaمa aدaبلن aهايaفaدaه( aنيaعيa تaسaخوا مaديaرaيت, نامaيدهa مي شوندa که بايaد به aحداکثaر بaرسنaد.

از 2. مشaخص اي مجموعaه گيرنaدگان تصaميم براي a aو يaا aگaزيaنaه هaا وaجaودa aداشaتهa aباشaد. aرaاه هaا رaاه aهaا

aد و ميaنaتaهس aردaفa هaبa رaنحصaو مa تaوaاaمتفa اaهa هaنaگزيفaراينaد يaک و دaاد aخيصaتشa هم از رaا آنهaا aوانaتمي مشaخص aرا هaا گزيaنaه و هaا رaاه اين aقaتحقي

نمايد.

الگوي ديوان ساالري براي تصميم گيري

بخردانaه • روش سaازمان در سaاالري ديaوان الگaوي در مaبتaني aبaر aروaيaه هaا جaايaگزيaن رaوش aبخرداaنaه مaبتaني aبaر محتaوا

مي شود. پيش • از هaاي رويaه مبنaاي بaر رفتارهaا بيشaتر , آليسaان

تعيين شده, تعيين مي شوند.سازمان هaاي ديaوان سaاالر, مبaتي بaر مقaررات,اولaويت هaا •

و aرويه هايa عمليaاتي استaاندaارد حرکaت مي کنند.تصميمات بر مبناي برنامه هاي روزمره گرفته مي شود.•قدرت و کنترل , تمرکز اندک است و تاکيد بر مقررات •

دارد.

الگوي تصميم گيري مبتني بر فرايندها

همانند الگوي ديوان ساالري ريشه در سنت و عرف دارد, •ولي تفاوت اين است که عمليات سازمان را بيشتر جنبه

تصادفي و کمتر جنبه بخردانه فرض مي کند.

( , قaدرت بaا مaيزان وابسaتگي رابطaه دارد و 1977جان کaاتر)•a دaکنن aيت ميaالaفع هaايa aپaايaيaن رaدaه کaه aدر اعضaاaيa سaازaمaان خaوaد بaه رaا افaراaد و aسaايaر باaشaند aميa نaيaآتش ح aالaسa ارايaد

a.کنند aسته ميaوابسالح هاي آتشين : تخصص , ميزان تالش و عالقه , •

جذابيت , محل و جايگاه سازمان , ائتالف و مقررات هستند.

سياسي سازمانالگوي

, سازمانهاي تجاري را به عنوان ائتالف هاي سياسي توصيف مي 1962مارچ •کند.

در سaازمان هaاي سياسaي تعaارض امaري عaادي محسaوب مي شaود و عمليaات و •فعaاaلaيت هaا aبaر aاسaاسa يaک aقصaد aوa نيت عaمaدهa )مaورaد قبaولa همگaانa( انجaامa نمي

شود.

فراينaد تصaميم گaيري در اين الگaو, بaدون نظم و تaابع قaدرت سياسaي گaروه هaاي ذي •نaفع ميa باشد جهaت تaامين aمنابع ايaشان انجام مي شود.

از نظaر ايaدئولوژي, در اين سaازمان هaا کaه شaرايط رقaابتي دارد, تعaدادي برنaده و •تaعدادي بaازنده

در الگaوي سياسaي از سaازمان فaرض بaر اين اسaت کaه بaا بaه کaارگيري ابزارهaايي •چaوaن پaرaداaخت aپaادaاaش بaر اسaاس ارaشaديت,a سaابقهa خaدمت aو توجيaه کaردن افaرaاد آنهaا aنaمي aتaوانa aبaه شaيوهa اي aهaب آمaوaزaش هaايa تخaصaصaي داaدن يaا aدامaخaتaزه اسaاaتمaوaفقaيت آمaيaزa aمجaموعaه aاaي از aهaدفaهايa منسaجمa aو aمتحدaالaشaکaل بaه وجaود aآaوردa و نaيaز

نمaي تواaن فن aآaوري ساaزمaاaن را aتعيين نaمود. )عدم تaوافق نaظر(

اولويت و نحوه انتخاب الگو

, در مaورد تجزيaه و تحليaل و انتخaاب الگaوي 1971آليسaان •در الگaوهaا از هaريaک دارد aکaه اشaاره aهaنکت ايaن بaه aرaبرتشaراaيط خaاص تaا aانaدازهa اي منaاسaب aو درaسaت هسaتند؛ امaا اگaر aتحليگaر aبکوشaد تaا بaهa جaايa انتخaابa يکي از آنهaا از همaه الگوaهaا aاسaتaفادaه کنaد, aدرک ژرف تaر و aبينش عمaيaق تaر از

سازماaن بدaست مي آوaرد.روش • از سaازمان گaيري تصaميم در بتaوانيم انکaه براي

محاسaباتيa اسaتفادaه کaنيم,a الزم اسaت اعaضaاء و ائتالف هaاي سaازaمان در مaورد هaدف هaا و فن آورaي هaا aو راaبطaه بين صaورaت باشaند؛ aدر aتهaداش نaظaر توافaق aهaنتيج و عمaل

a.گيردaمصالحه صورت بa يد نوعيaنظر باa تالفaاخ

قانون آنتروپي سياسي

پيaدا کنaد, تمايaل سياسaي شaدن را • اگaر فرصaت سازمان دارد و اين ويژگي را حفظ مي نمايد.

اسaتدالل: اگaر موقعيaتي آلaوده بaه سياسaت شaود نمي تaوان •بaه راaحaتي بaهa خردaگرايaي aتمسکa جستa ) پaناه دوaباره(

ضرورت هaا و پارامترهaاي الگaوي بخردانaه: وجaود توافaق •نظaر aدر مaورد اوaلaويت هaاa و فنa آوري و فلسaفه مaديaريت کaه aعaدم aآaنهaاa بaاaعث aشaکنaندگaي aاaلگaوي aخردگaرايي مي شaود.

ضعف مaوارد مaذکور و صaحت قaانون آنaتروپي : بaه وجaود •آمدن سازمانهاي سياسي

منابع

تئوري سازمان ها: اسطوره ها •) شفريتز, جي(

•Classic of organization Theory - Shafritz

با تشکر از صبر و مالحظه شما