LOGO

علوم های بندی طبقه نقدنور اسالم معارف و علوم راهبردی مطالعات موسسسه

:خصوصیات یک رده بندی مطلوببه صورت ناخودآگاه نظم منطقی را به ذهن منعکس دارد. 1.نقشه علوم و نظام عالم را به سادگی در ذهن ترسیم نماید.2.ساده و مختصر باشد.3.دسترسی به کتاب ها را تسهیل بخشد. 4.نوشتن و یادسپاری آن آسان باشد. 5.دارای انعطاف باشد یعنی بتوان به آن در صورت نیاز چیزی 6.

افزود)قابلیت ارتقاء تا بی نهایت(..7 

دیویی دهدهی بندی Dewey Decimal Classification رده(DDC)

:( کتابدار امریکائی1876ملویل دیویی )مبدع مدلMelvil Louis Dewey.

.عنوان مدل طبقه بندی: دهدهی دیویی. :منطق مدل :رشته های دانش بشریاولین برش. :موضوعی یا شمارشی از کل به جزءدومین برش..نوع رده بندی: تحلیلی ترکیبی:نقد مدل

ناديده گرفتن اصل سهولت عمل در طرح اين نظام چرا كه در آن جنبه هاي عملي گاه تحت الشعاع 1.علت اين امر در پيروي طرح ديويي از طرح رده بندي مسائل فلسفي و ذهني قرار گرفته است .

. استهريساز أصل تباین اقسام که از جمله شرائط تقسیم بندی در منطق است، بی بهره است. ده رده اصلی 2.

بدون وجه در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.توزيع نامتناسب شماره ها ميان موضوع هاي مختلف، كه سبب شده به بعضي از آنها شماره هاي 3.

طوالني و اعشاری اختصاص يابد.تأكيد رده بندي ديويي بر جنبه هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي غربي، كه به ويژه در تخصيص 4.

شماره هاي متعدد به مباحث غربي و مسيحي تبلور مي يابد، و نيز نگاه گذراي آن به مباحث مربوط به ساير كشورها و فرهنگ ها.

بسياري از موضوعاتي كه در روزگار ديويي داراي اهميت بودند و از بخش هاي اصلي نشانه برخوردار 5.~ بي اهميت شدند، همپاي ساير موضوع ها پيشرفت نكرده اند و موضوع هايي كه در آن زمان نسبتا

.بودند، امروزه به شاخه هاي بسيار تخصصي و فني بدل شده اندعلوم انسانی که از مهم ترین شاخه های دانش است در ده محور اصلی یا محورهای فرعی مشاهده 6.

نمی شود.( نمونه ای از جدا بودن رشته های مرتبط است.800( از ادبیات )400جدائی زبان )7.عدم تناسب بعضی از رده بندی ها؛ مثال روانشناسی جزء تقسیم فرعی فلسفه ذکر شده و ورزش و 8.

(.700تفریحات زیر مجموعه هنر )بی طرفانه طراحی نشده است، دین اسالم و شرقی ها جایگاهی در این رده بندی ندارند.9.

به مراجعه کننده دید شبکه ای یا ارتباطیاب نمی بخشد، یعنی جایگاه و ارتباط علوم با یکدیگر در این 10.نوع رده بندی مشخ�ص نیست، البته این مشکل منحصر به این نظام نیست.

طلعت هم�ام : از مهمترین اشکاالت رده بندی دیوئی این است که در هیچ مرحله ای 11.از تقسیمات فرعی نمی توان چیزی را به آن افزود. این موجب اختالل در امر تنظیم

کتابخانه می شود . چون کتابدار نمی تواند چیزی به موضوعات اضافه کند و مجبور است که کتاب را به هر موضوع که تشخیص می دهد نزدیک نماید. به همین جهت

نظام دیوئی دائما در حال تغییر و تعدیل می باشد)مائة سوال فی المکاتب و التوثیق و االرشیف الصحفی. طلعت همام.(

محمد ماهر حمادة و علی القاحی در کتاب خود اشکاالت رده بندی را چنین ذکر 12.کرده اند:

رده بندی دیوئی یک نظام کامال محلی و امریکایی است که در آن طرح اهمیت بسیار زیادی به موضوعات امریکایی داده شده است و نسبت به تمدن شرق و علوم شرقیان اهمال و مسامحه گزیده است و راهی به آنان در رده بندی خود جای نداده است ؛ مگر کوره راهی که باید همه چیز خود را از آن عبور داد . اشکال مهم دیگر آن این است که

لغت )زبان( را از ادبیات جدا کرده است.)تنظیم المکتبة المدرسیه، محمد ماهر حمادة و .ق.(1405علی القاحی، چاپ سوم ،

هوشنگ ابرامی نیز بیان می دارد که :13.درهر دو طرح دیوئی و کتابخانه کنگره که موضوعات بر اساس نظام شمارشی مرتب

می شوند سایه هایی از نفوذ فکری طراحان که شاید بتوان نام تعصب داد نمایان ( تحت تاثیر مذهب پروتستان است و 200است . مثال در رده بندی دیوئی مذهب)

( تحت تاثیر گرایش آنگلو امریکن است. یا در رده بندی کنگره بیش از هر 900تاریخ)چیزی نیازهای ایالت متحده امریکا مطرح است.)اصول فهرست نویسی و طبقه بندی.

مارگارت مان، ترجمه هوشنگ ابرامی.(

مرحوم طاهری عراقی در مقدمه گسترشی که به موضوع دین اسالمی 11.در رده بندی دیوئی داده اند می نویسد:

در ایران دیری است که بسیاری از کتابخانه ها بر اساس نظام دیوئی نظم گرفته اند ولی چون این طبقه بندی برای کتابخانه های غرب نوشته شده

است در آن به مباحث خاص فرهنگ ملل دیگر به خصوص شرق چندان توجهی نشده است و از آن هنگام که این رده بندی در کتابخانه های جهان

استفاده شد دیوئی چنین تغییرات را روا دانست. قسمتهای مربوط به ایران و جهان اسالم نیز در طبقه بندی دیوئی به سبب عدم احتیاج کتابخانه های

غرب و یا به علل دیگر تفصیلی ندارد. چندان کوتاه است که کتابخانه های شرقی و ایرانی بکار نمی آید قسمت دین اسالم در طبقه بندی دیوئی

گذشته از خطا و نقصان نیز خالی نیست. ترتیب و توالی موضوعات به سنت علمی اسالمی نیز مغایرت دارد.)رده بندی دهدهی دیوئی اسالم.

احمد طاهری عراقی، ویرایش سوم، کتابخانه ملی جمهوری اسالمی (1372ایران.

جناب آقای هوشنگ اعلم ایشان معقدند که ادامه دادن تقسیمات فرعی اندیسها با مشکالت وابهاماتی همراه می شود . عیب دیگر رده بندی دیوئی شماره گذاری در یک خط و به صورت افقی به

عمل می آید و لذا فقط امکان یک نوع تقسیم فرعی وجود دارد. یعنی تطویل صف ارقام که عقال نهایتی ندارد . این قضیه سبب قرائت سخت می شود . مشکل دیگر اینگه توازی و تقارن موضوعات

مشابه را نمی توان دقیقا رعایت کرد و این اشکال ترتیب و تقارن و نظم سلسله ارقام را بر هم نمیزند)میزند( و گاهی به تنها کمکی به حافظه نمی کند بلکه باعث تشویش حافظه میگردد.

(شروع می شود کار آسان و ساده ای 0مشکل دیگر این است که تقسیم بندی های فرعی که با صفر )نیست و گاهی متاسفانه باعث خلط مفاهیم می گردد.)نشریه کتابداری. دفتر دوم ، ترجمه متن

، هوشنگ اعلم.(1960گزارش مجمع پاریس درباره طبقه بندی دهگانه

منظور نظمی است که »چرا« در مقابل جایگاه نقص در نظم جامع منطقی(هر علم پاسخ منطقی داشته باشد.(

یکی از ایرادات وارد بر نظامهای رده بندی موجود، نداشتن نظم منطقی میان علومو روشن نبودن چرایی قرار گرفتن هر علم در جایگاهی خاص است. به عنوان مثال

علم اخالق که مربوط به رفتار صحیح انسان است زیر مجموعه فلسفه که موضوعش شناخت احکام وجود و شکل هستی است، رده بندی شده است. یا

ادبیات و زبان که در یک فضا بوده و اشتراکات زیادی دارند در رده بندی دیویی در دو دسته کل�ی متفاوت و آنهم با فاصله قرار گرفته اند.

آنچه ساختار کلی رده بندی های حاضر را شکل داده است، وضعیت علوم و به تعبیربهتر وضعیت نشر کتب مربوط به علوم در زمان تهیه آنها بوده است. بر این اساس یکی از ایرادهایی که به رده بندی مانند دیویی گرفته شده است، مربوط به این تأثیر

آن: کی.کاشیک، »ساختار قرن نوزدهمی آن« 22و به تعبیر سرپرست ویرایش ~ است. به طوری که اگر امروز قرار بود این رده بندی از ابتدا تنظیم شود، شکل کامال

(3 رده بندی دهدهی دیویی ص 22متفاوتی پیدا می کرد.)راهنمای عملی ویرایش

ضعف هویت تحقیقی و آموزشی آیا نظام رده بندی تنها برای رساندن کتاب مورد نظر مراجعه کننده به

دست اوست؟ کتابخانه محل� باالبردن معرفت و دانش است. علم تنها مجموعه ای از اطالعات نیست؛ هویت علم و ارزش آن در گرو کشف

حقائق هستی است. در قسمت ضرورت طبقه بندی گذشت که کشف حقیقت متوق�ف بر شناخت »شبکه هستی« و جایگاه هر موضوع در کل�

هستی و مجموعه ارتباطات آن است. مجموعه علوم در طرحهای رده بندی موجود، گرچه ارتباطاتی فی الجمله

با هم دارند، ولی مروری کل�ی بر آنها دیدی جامع از عالم وجود به دست نمی دهد.

کتابخانه مطلوب )و همینطور هر بانک اطالعاتی( مجموعه ای است کههر کس در آن وارد می شود، با بررسی آن ارتقاء دید نسبت به موضوع

~ به اطالعات او اضافه پیدا کند و افق فکری او گسترش یابد نه صرفاشود.

داشتن جهت گیری از مهمترین اشکاالت نظامهای طبقه بندی موجود، مبانی نظری و فکری

پیشینی حاکم بر آنهاست. به عنوان مثال در این طرحها علوم انسانی، نسبت به علوم طبیعی که نام علوم پایه را به خود گرفته اند، فرعیت

دارند. این مبنا با توج�ه به نظام فکری غالب غرب که اولویت را به نیازهای جسمی انسان می دهد، توجیه دارد، ولی بر اساس نگرش

توحیدی اسالم که نیازهای معنوی را دارای اولویت می داند، مسأله باید به عکس بوده و در نتیجه علوم انسانی محور قرار بگیرند.

یکی از نمونه های بی طرف نبودن، با مقایسه رده مسیحیت با سائر ادیاندر رده بندی دیویی روشن می شود. میزان رده اختصاص یافته به

مسیحیت با اسالم در یکی از منابع به این شکل تصویر شده است)سفارش نامه طرح نهاد کتابخانه های عمومی کشور برای طراحی

(http://iranpl.ir/Portal/Home/Default.aspxرده بندی

کنگره بندی Library of Congress Classification ))رده

:گروهی از متخصصین تحت نظارت جیمز هنسون و چارلز مارتل در سال مبدع مدل1902

.عنوان مدل طبقه بندی: کنگره.منطق مدل: مبنای منطقی و فلسفی ندارد(کتاب های موجود در کتابخانه کنگره بر اساساولین برش: موضوعی.)آمریکا :موضوعی یا شمارشی از کل به جزءدومین برش..نوع رده بندی: شمارشی:نقد مدلاين رده بندي به منظور تنظيم و رده بندي کتابهاي موجود در کتابخانه کنگره آمريکا 1.

بر اساس یک نقشه اولیه ت و بوجود آمد. بنابراين اين رده بندي نظام فلسفي نداش صورت نگرفت.از دانش

قسمت پشتوانه علمی و منطقی ندارد.21تقسیم محورهای اصلی به 2.

به نظام فکری – فرهنگی مراجعه کننده، ارتقائی نمی بخشد.3.

اين نظام براي مجموعه كتابخانه هاي جوامع خاصي تدوين شده و عدم آشنايي 4. در حوزه سبب شدهكتابداران آنها با فرهنگ وآداب ورسوم واعتقادات ساير جوامع

نگرفته صورتهايي مانند علوم اجتماعي وعلوم انساني و دين گسترش هاي الزم .باشد

بی طرفانه طراحی نشده است و جهانی نیست لذا تاریخ عمومی آمریکا و تاریخ 5.محلی جزو محورهای اصلی شمرده شده است.

:ادامه نقد کنگرهو اسالم  متناسب كردن رده هاي كنگره با مباحث مربوط به ايران و

مركز خدمات كتابداري همزمان با تاسيس1347 ازسال گسترش آنهاواولويت هاي آن به ترتيب درايران مطرح گرديد

( فلسفه 4(تاريخ وجغرافياي ايران3(زبان وادبيات ايراني2(دين اسالم 1.(هنرها وصنايع ظريف ايران تعيين شد5اسالمي

.گسترش هاي تهيه شده در ايران را مي توان به چهار انواع گسترش هاگروه زير تقسيم كرد:

گسترش هاي فرا ملي، مانند دين اسالم، فلسفه شرق، و فلسفه 1.اسالمي؛

گسترش هاي مربوط به ايران، از قبيل زبان ها و ادبيات ايران، 2.سازمان هاي اداري ايران، موسيقي ايران، هنرها و صنايع دستي ايران،

و تاريخ و جغرافياي ايران؛ گسترش هايي كه جنبه ملي ندارند اما در بخش هايي با ايران مربوط 3.

هستند، مانند ادبيات ارمني و ادبيات عربي؛ موضوع هاي تخصصي، مانند نفت.4.

کول>ن ) بندی cc ) Colonرده Classification

:رانگاناتانمبدع مدل S. R. Ranganathan.ن§ عنوان مدل: کول منطق مدل: تحلیل موضوع به عناصر تشکیل دهنده آن با الهام از فلسفه

ارسطو :رشته های دانش بشریاولین برش. :موضوعی یا شمارشی از کل به جزءدومین برش. نوع رده بندی: چهریزه ایFacets.یا ترکیبی :نقد مدل

:( 1943-1854( و هنری الفونته )1944-1869 پل اتله )مبدع مدل عنوان مدل: دهدهی جهانیUDC. :منطق مدل :رشته های دانش بشریاولین برش. :موضوعی یا شمارشی از کل به جزءدومین برش..نوع رده بندی: تحلیلی ترکیبی:نقد مدلروند آرام روزآمد کردن آن1.چون این رده بر اساس رده دیویی طراحی شده؛ ضعفهای آن را نیز به 2.

ارث برده است. )البته در طی سالها تالش شده است یا ضعفها از بین رفته یا کاهش یابد. از جمله جابجایی رده زبان به رده ادبیات و خالی

است.(۴شدن رده

دودویی بندی رده

مبدع مدل: غالمرضا فدائیعنوان مدل: دودوئی جهانی.منطق مدل: ترکیبی.اولین برش: انسان و طبیعت.برش های بعدی: به صورت دوگانه تا پایان طبقه بندی:نوع رده بندی:نقد مدلمتعلق علم یا به تعبیر ایشان تجل�ی حقیقت، انسان و طبیعت قرارداده 1.

شده و از ماوراء طبیعت که خود متجل�ی است سخنی نیست.حیث و برش تقسیم، نظام منطقی ثابتی ندارد. مثال2.

.مبدع مدل: سید محمد مهدی میر باقری.عنوان مدل: ندارد.منطق مدل: حاکمیت ارزش بر بینش و بینش بر دانش.اولین برش: ندارد.دومین برش: ندارد.نوع رده بندی: ندارد

ایشان کلیاتی را بیان کرده اند که عبارت است از::نقد مدل

مبنای و مالک دکتر میرباقری در هماهنگ سازی حوزه های اندیشهارائه مبناي جديد در معرفت شناسي:)كيفيت اراده انسان در كيفيت فهم دخالت مي كند.(1.حاكميت اراده بر شكل گيري معرفت)عملیات تفکر يك تعامل ارادي بين انسان و دو دستگاه در 2.

عالم: دستگاه نبی اکرم صلی الله علیه و آله وسلم، دستگاه ابلیس لعین(محور قرار گرفتن منطق حجيت به جاي منطق مطابقت)منطقي كه بايد بر فهم ما حاكم شود منطق 3.

حقانيت و منطق عبادت است و منطق اكتشاف، منطق تبعي مي شود.(قرار گرفتن وحي به عنوان محور هماهنگي همه اطالعات)عمل فهم در حوزه های مختلف بر محور 4.

وحی = هماهنگی همه ادراکات(حاكميت منطق حجيت بر منطق كشف در اين ديدگاه بر خالف ديدگاه حاكم در علم 5.

اصول)برگرداندن پايگاه حجيت در علم اصول به تسليم بودن به واليت خداي متعال و به تقواي فرهنگي. نتيجه تقواي فرهنگي، نظام يقين  مي شود.(

تعبد و تقواي فرهنگي مبناي منطق حجيت در اين نگاه)پايگاه اصلي حجيت، تعبد در عمل و تقوا در 6. را از واليت »خود عمل فهم«عمل فرهنگي و فكري است. تقواي  فرهنگي؛ يعني منطقي كه تبعيت

الهي تضمين مي كند. (عدم تعريف عقالنيت ديني به كشف، در مبناي جديد معرفت شناسي)عقالنیت دینی یعنی: عقالنيتي 7.

كه به حجيت برسد. معيار حجيت هم تبعيت از وحي مي شود. اين عقالنيت اگر در دانش تجربي و ~ حجت است.( دانش نظري جاري شد حتما

 شاید نظام یقین به بیان ایشان اینگونه باشد:8.

تعبد و تقوای فرهنگی ------ تفکر و فعالیت علمی ------- یقینی که حجیت دارد9..10 

توضیح مراد از »تقوی فرهنگی« توسط مؤلف  1. سؤاالت متوجه این مدعای استاد میرباقری:2.این منطق و مالک چیست؟3.اثبات نیاز به »تبعیت از والیت الهی« برای رسیدن به حق؟4.اصل والیت الهی از چه طریقی، حجیتش اثبات میشود؟5.آنچه از والیت الهی به ما رسیده )والیت منقول(، حجیتش از چه راهی 6.

اثبات میشود؟.7 

.مبدع مدل: علی اکبر رشاد.عنوان مدل: طبقه بندی علوم انسانی(مبانی و عوامل ده گانه : منطق مدل: جامعیت و مانعیت، جهت مندی

مصادر، منطق تكو�ن و تطو�ر، روش حل مسئله، موضوع و مسائل، قلمرو، كاربرد، كاركردها، غایت، هندسه معرفتی و ساختار اصولی آن

علم(..اولین برش: انسان و طبیعت.برش های بعدی: به صورت دوگانه تا پایان طبقه بندی.نوع رده بندی: ندارد:نقد مدل طبقه بندی اختصاص به علوم انسانی دارد.1.در منطق یکی از شرائط روش تقسیم، وحدت مالک و وجه جامع 2.

مقسم است که دراین تقسیم بندی لحاظ نگردیده است.