Το νερό στον κόσμο: Κοινωνικό αγαθό ή εμπόρευμα;

Το νερό στον κόσμο:Το νερό στον κόσμο:Κοινωνικό αγαθό ή Κοινωνικό αγαθό ή

εμπόρευμα;εμπόρευμα;

Κώστας ΝικολάουΚώστας ΝικολάουΔρ. Χημικός ΠεριβαλλοντολόγοςΔρ. Χημικός Περιβαλλοντολόγος

Καθηγητής-Σύμβουλος στο Ελληνικό Ανοικτό ΠανεπιστήμιοΚαθηγητής-Σύμβουλος στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Η κατάσταση διεθνώς και το Η κατάσταση διεθνώς και το θεσμικό πλαίσιοθεσμικό πλαίσιο

Ο.Η.Ε.Ο.Η.Ε.

• Το 2010, τα Ηνωμένα Έθνη δηλώνουν ότι η Το 2010, τα Ηνωμένα Έθνη δηλώνουν ότι η πρόσβαση σε καθαρό νερό και υγιεινή είναι πρόσβαση σε καθαρό νερό και υγιεινή είναι ανθρώπινο δικαίωμαανθρώπινο δικαίωμα

33

* UN News Centre, “General Assembly declares access to clean water and sanitation is a human right”, July 28, 2010

Ευρωπαϊκή Οδηγία – ΠλαίσιοΕυρωπαϊκή Οδηγία – Πλαίσιοπερί Υδάτωνπερί Υδάτων

• Καθορίζει ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν Καθορίζει ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά θα πρέπει να όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά θα πρέπει να θεωρείται κληρονομιάθεωρείται κληρονομιά

• Προτρέπει τις χώρες να παρέχουν υπηρεσίες ύδατος Προτρέπει τις χώρες να παρέχουν υπηρεσίες ύδατος σε λογική τιμή γι’ αυτούς που το χρειάζονταισε λογική τιμή γι’ αυτούς που το χρειάζονται

• Ενθαρρύνει όλους τους πολίτες να συμμετέχουν Ενθαρρύνει όλους τους πολίτες να συμμετέχουν στην προστασία και τη διαχείριση των υδάτων. στην προστασία και τη διαχείριση των υδάτων.

44* Ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων 2000/60/ΕΚ

Η Ελληνική νομοθεσίαΗ Ελληνική νομοθεσία

• Ν. 1399/2003: Εναρμόνιση του εθνικού Ν. 1399/2003: Εναρμόνιση του εθνικού δικαίου προς τις διατάξεις της Οδηγίας δικαίου προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

55

Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου2000». (ΦΕΚ Α΄ 280/9.12.2003)

Ευρωπαϊκό ΚοινοβούλιοΕυρωπαϊκό Κοινοβούλιο

• το νερό είναι κοινός πόρος της ανθρωπότητας το νερό είναι κοινός πόρος της ανθρωπότητας και η πρόσβαση στο πόσιμο νερό είναι και η πρόσβαση στο πόσιμο νερό είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.

66

* European Parliament resolution on the 6th World Water Forum in Marseille, 1.2.2012

Ναι, αλλά πώς;Ναι, αλλά πώς;

Σε όλο τον κόσμο:Σε όλο τον κόσμο:• 884 884 εκ. άνθρωποι δεν εκ. άνθρωποι δεν

έχουν πρόσβαση σε έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερόκαθαρό νερό

• 2,6 δισ. άνθρωποι δεν 2,6 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε έχουν πρόσβαση σε υγιεινήυγιεινή

77

* World Health Organization and UNICEF, “Progress on sanitation and drinking water: 2010 update”, 2010

Σπανιότητα του νερούΣπανιότητα του νερού

88* Population Reference Bureau, “World Population Data Sheet”, PRB, 2011

Χρήση πόσιμου νερούΧρήση πόσιμου νερού

99* Population Reference Bureau, “World Population Data Sheet”, PRB, 2011

1010

Χρήση συστημάτων υγιεινήςΧρήση συστημάτων υγιεινής

* Population Reference Bureau, “World Population Data Sheet”, PRB, 2011

Το μοντέλο της σύμπραξης Το μοντέλο της σύμπραξης δημόσιουδημόσιου -- ιδιωτικού (ΣΔΙ)ιδιωτικού (ΣΔΙ)

20 χρόνια υποσχέσεων….20 χρόνια υποσχέσεων….

• Εδώ και 20 χρόνια, οι υποστηρικτές της Εδώ και 20 χρόνια, οι υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών παροχής ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών παροχής νερού, αντιμετωπίζοντας το νερό ως νερού, αντιμετωπίζοντας το νερό ως εμπόρευμα, υποσχέθηκαν παγκόσμια εμπόρευμα, υποσχέθηκαν παγκόσμια αυξημένες επενδύσεις και μεγάλη αυξημένες επενδύσεις και μεγάλη αποτελεσματικότητα. αποτελεσματικότητα.

1212

* Food and Water Europe, “Public-public partnerships. An alternative model to leverage the capacity of municipal water utilities”, 2012

Οι ιδιωτικές εταιρείεςΟι ιδιωτικές εταιρείες

• Το 2010, το 12% του Το 2010, το 12% του παγκόσμιου παγκόσμιου πληθυσμού είχε νερό πληθυσμού είχε νερό από ιδιωτικές από ιδιωτικές εταιρείες. εταιρείες.

1313


Ιδιωτικοποίηση στην Ευρώπη;Ιδιωτικοποίηση στην Ευρώπη;

1414

Η σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού (ΣΔΙ).Η σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού (ΣΔΙ).Το «Γαλλικό μοντέλο»Το «Γαλλικό μοντέλο»

• ΗΠΑ: κυρίαρχη η ιδιωτική ύδρευση μέχρι τα τέλη του 19ΗΠΑ: κυρίαρχη η ιδιωτική ύδρευση μέχρι τα τέλη του 19ουου αιώνα αιώνα• Γαλλία: ύπαρξη ΣΔΙ από τα μέσα του 19Γαλλία: ύπαρξη ΣΔΙ από τα μέσα του 19ουου αιώνα αιώνα

Το «Το «Γαλλικό μοντέλοΓαλλικό μοντέλο» ΣΔΙ:» ΣΔΙ:• Οι επενδύσεις και η ιδιοκτησία των υποδομών στο δημόσιο και η Οι επενδύσεις και η ιδιοκτησία των υποδομών στο δημόσιο και η

διαχείριση – διανομή του νερού στον ιδιωτικό τομέαδιαχείριση – διανομή του νερού στον ιδιωτικό τομέα• Βάση για την ιδιωτικοποίηση διεθνώς της ύδρευσηςΒάση για την ιδιωτικοποίηση διεθνώς της ύδρευσης• Από το 1989 η Παγκόσμια Τράπεζα προωθεί την ιδιωτικοποίηση. Από το 1989 η Παγκόσμια Τράπεζα προωθεί την ιδιωτικοποίηση.

Το 2002, την ενίσχυσε με 21,8 δις Το 2002, την ενίσχυσε με 21,8 δις USDUSD σε 86 συστήματα σε 86 συστήματα ύδρευσης σε υπό ανάπτυξη χώρεςύδρευσης σε υπό ανάπτυξη χώρες

1515

Έρευνα για την ιδιωτικοποίηση στις Έρευνα για την ιδιωτικοποίηση στις ΗΠΑΗΠΑ

Εξετάζοντας τα 10 μεγαλύτερα συστήματα ύδρευσης Εξετάζοντας τα 10 μεγαλύτερα συστήματα ύδρευσης στις ΗΠΑ, προέκυψε ότι:στις ΗΠΑ, προέκυψε ότι:

• έπειτα από 20 χρόνια ιδιωτικοποίησης, οι τιμές έπειτα από 20 χρόνια ιδιωτικοποίησης, οι τιμές αυξήθηκαν 3 φορές πάνω από τον πληθωρισμόαυξήθηκαν 3 φορές πάνω από τον πληθωρισμό

• Οι λογαριασμοί νερού των νοικοκυριών κατά Μ.Ο. Οι λογαριασμοί νερού των νοικοκυριών κατά Μ.Ο. τριπλασιάσθηκαν στα πρώτα 10 χρόνιατριπλασιάσθηκαν στα πρώτα 10 χρόνια

1616

* Food and Water Watch, “Selling out consumers: How water prices increased after 10 of the largest water system sales”, June 2011

Έρευνα της Παγκόσμιας ΤράπεζαςΈρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας

Οι ΣΔΙ απέτυχαν:Οι ΣΔΙ απέτυχαν:• να μειώσουν τα τιμολόγια νερούνα μειώσουν τα τιμολόγια νερού• να αυξήσουν τις επενδύσεις σε υποδομές να αυξήσουν τις επενδύσεις σε υποδομές

νερούνερού

1717

* The World Bank, “Does private sector participation improve performance in electricity and water distribution?”, 2009

Οι επιτυχίες της ιδιωτικοποίησηςΟι επιτυχίες της ιδιωτικοποίησης

ΠαντούΠαντού, όπου υπήρξε ιδιωτικοποίηση, αυτή , όπου υπήρξε ιδιωτικοποίηση, αυτή συνοδεύθηκε από:συνοδεύθηκε από:

• υποβάθμιση της ποιότητας του νερούυποβάθμιση της ποιότητας του νερού• αύξηση της απώλειας νερούαύξηση της απώλειας νερού• υποβάθμιση των υποδομώνυποβάθμιση των υποδομών• αύξηση των τιμώναύξηση των τιμών

1818


Παρίσι: Το σύμβολο της ΣΔΙΠαρίσι: Το σύμβολο της ΣΔΙ

• Το 2010, επιστρέφει σε δημόσια διαχείρισηΤο 2010, επιστρέφει σε δημόσια διαχείριση• Σε ένα χρόνο εξοικονόμησε 35 εκ. Ευρώ και Σε ένα χρόνο εξοικονόμησε 35 εκ. Ευρώ και

μείωσε 8% τις τιμέςμείωσε 8% τις τιμές

1919

Ύστερα από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης της Ύστερα από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης της ύδρευσης, οι πόλεις στην Ευρώπη και σ’ όλο τον ύδρευσης, οι πόλεις στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο εγκαταλείπουν την ιδιωτική διαχείρισηκόσμο εγκαταλείπουν την ιδιωτική διαχείριση

2020

• ΒρυξέλλεςΒρυξέλλες• ΒερολίνοΒερολίνο• ΜόναχοΜόναχο• ΣτουτγάρδηΣτουτγάρδη• ΠαρίσιΠαρίσι• ΓκρενόμπλΓκρενόμπλ• ΜπορντώΜπορντώ• ΤουλούζΤουλούζ• ΜονπελιέΜονπελιέ• ΜασσαλίαΜασσαλία• ΛιλΛιλ• ΒρέστηΒρέστη• Μπουένος ΆιρεςΜπουένος Άιρες• ΑτλάνταΑτλάντα• ΓιοχάνεσμπουργκΓιοχάνεσμπουργκ• ΚοτσαμπάμπαΚοτσαμπάμπα

Το μοντέλο της σύμπραξης Το μοντέλο της σύμπραξης δημόσιου – κοινοτικού (ΣΔΚ)δημόσιου – κοινοτικού (ΣΔΚ)

Η σύμπραξη δημόσιου – κοινοτικού Η σύμπραξη δημόσιου – κοινοτικού (ΣΔΚ)(ΣΔΚ)

• Έμφαση στη εμπλοκή της κοινότητας (των πολιτών)Έμφαση στη εμπλοκή της κοινότητας (των πολιτών)ΣτόχοςΣτόχος: η ενδυνάμωση των δημόσιων υπηρεσιών : η ενδυνάμωση των δημόσιων υπηρεσιών

ύδρευσης διαμέσου της ύδρευσης διαμέσου της συνεργασίαςσυνεργασίας μεταξύ: μεταξύ:• δημόσιων φορέωνδημόσιων φορέων• συνεταιρισμώνσυνεταιρισμών• εργατικών σωματείωνεργατικών σωματείων• ΜΚΟΜΚΟ• άλλων συλλογικοτήτων μιας κοινότηταςάλλων συλλογικοτήτων μιας κοινότητας

2222

Επιτεύγματα της ΣΔΚΕπιτεύγματα της ΣΔΚ

Σύμφωνα με τα Σύμφωνα με τα Public Services International Public Services International καικαι Transnational Transnational InstituteInstitute::

• Εκπαίδευση και ανάπτυξη ανθρώπινων πόρωνΕκπαίδευση και ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων• Τεχνική υποστήριξη σε μεγάλο εύρος θεμάτωνΤεχνική υποστήριξη σε μεγάλο εύρος θεμάτων• Βελτίωση αποτελεσματικότητας και οικοδόμηση θεσμικής Βελτίωση αποτελεσματικότητας και οικοδόμηση θεσμικής

αποτελεσματικότηταςαποτελεσματικότητας• Χρηματοδότηση υπηρεσιών ύδρευσηςΧρηματοδότηση υπηρεσιών ύδρευσης• Βελτίωση της συμμετοχήςΒελτίωση της συμμετοχής

2323

* Public Services International and Transnational Institute, “Public-public partnerships (PUPs) in water”, March 2009

Έρευνα του Ευρωπαϊκού Έρευνα του Ευρωπαϊκού ΚοινοβουλίουΚοινοβουλίου

Σύγκριση ΣΔΙ και ΣΔΚ:Σύγκριση ΣΔΙ και ΣΔΚ:• Οι ΣΔΙ αυξάνουν τις τιμές νερού, κοστίζουν στους δήμους και δεν διευκολύνουν Οι ΣΔΙ αυξάνουν τις τιμές νερού, κοστίζουν στους δήμους και δεν διευκολύνουν

την παροχή νερού σε χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριάτην παροχή νερού σε χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριά• Τα πλεονάσματα από τις ΣΔΚ επενδύονται στα συστήματα ύδρευσης αντί να Τα πλεονάσματα από τις ΣΔΚ επενδύονται στα συστήματα ύδρευσης αντί να

διανεμηθούν κέρδη στους συμμετέχοντες φορείςδιανεμηθούν κέρδη στους συμμετέχοντες φορείς• Οι ΣΔΙ επικεντρώνονται σε βραχυπρόθεσμη εξοικονόμηση, ενώ οι ΣΔΚ Οι ΣΔΙ επικεντρώνονται σε βραχυπρόθεσμη εξοικονόμηση, ενώ οι ΣΔΚ

κεφαλαιοποιούν έχοντας μεγαλύτερης διάρκειας αποτελέσματα στη κεφαλαιοποιούν έχοντας μεγαλύτερης διάρκειας αποτελέσματα στη λειτουργία της ύδρευσηςλειτουργία της ύδρευσης

• Οι ΣΔΚ επιτυγχάνουν την εμπλοκή του συνόλου της κοινότητας – δήμοΟι ΣΔΚ επιτυγχάνουν την εμπλοκή του συνόλου της κοινότητας – δήμοςς, , καταναλωτές, συλλογικότητες της κοινότητας κλπ – γεγονός που μεγιστοποιεί καταναλωτές, συλλογικότητες της κοινότητας κλπ – γεγονός που μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα και ισότητα των υπηρεσιών ύδρευσηςτην αποτελεσματικότητα και ισότητα των υπηρεσιών ύδρευσης

2424

* European Parliament, Directorate-General for External Policies of the Union, “A comparative evaluation of public-private and public-public partnerships for urban water services in ACP countries”, May 2010

Το εμφιαλωμένο νερό….Το εμφιαλωμένο νερό….

Το εμφιαλωμένο νερόΤο εμφιαλωμένο νερό

• 200 δισ. μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού το 200 δισ. μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού το χρόνο πωλούνται παγκοσμίως με κέρδη 60 χρόνο πωλούνται παγκοσμίως με κέρδη 60 δισ. € δισ. €

• Στην ΕΕ η μέση κατανάλωση εμφιαλωμένου Στην ΕΕ η μέση κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού είναι 109 λίτρα/άτομονερού είναι 109 λίτρα/άτομο

2626

Μια διπλή επιτυχίαΜια διπλή επιτυχία

• Τα τελευταία 20 χρόνια οικοδομήθηκε μια αγορά Τα τελευταία 20 χρόνια οικοδομήθηκε μια αγορά εμφιαλωμένου νερού μέσω μια μεθοδικής και πολύ εμφιαλωμένου νερού μέσω μια μεθοδικής και πολύ αποτελεσματικής δυσφήμησης του δημοσίου αποτελεσματικής δυσφήμησης του δημοσίου συστήματος ύδρευσηςσυστήματος ύδρευσης

• Η δυσφήμιση του δημοσίου συστήματος ύδρευσης Η δυσφήμιση του δημοσίου συστήματος ύδρευσης συμβάλλει ταυτόχρονα:συμβάλλει ταυτόχρονα:

α)α) στην ιδιωτικοποίηση του συστήματος ύδρευσης στην ιδιωτικοποίηση του συστήματος ύδρευσης β)β) στην άνοδο της αγοράς του εμφιαλωμένου νερού στην άνοδο της αγοράς του εμφιαλωμένου νερού

2727

Μεγάλοι Μεγάλοι εξαγωγείς και εξαγωγείς και εισαγωγείς εισαγωγείς εμφιαλωμένου εμφιαλωμένου νερούνερού

2828

Διαπιστώνοντας και Διαπιστώνοντας και καταλήγοντας….καταλήγοντας….

Ανεπιβεβαίωτες υποθέσειςΑνεπιβεβαίωτες υποθέσεις

• Όλες οι παγκόσμιες έρευνες για το νερό, ακόμα και Όλες οι παγκόσμιες έρευνες για το νερό, ακόμα και στις αναπτυγμένες χώρες, δείχνουν ότι η υπόθεση στις αναπτυγμένες χώρες, δείχνουν ότι η υπόθεση της μείωσης κόστους με την ιδιωτικοποίηση δεν της μείωσης κόστους με την ιδιωτικοποίηση δεν επιβεβαιώνεταιεπιβεβαιώνεται

• Η υπόθεση της χρηματοδότησης, της μεταφοράς Η υπόθεση της χρηματοδότησης, της μεταφοράς τεχνογνωσίας και νέων τεχνολογιών με την τεχνογνωσίας και νέων τεχνολογιών με την ιδιωτικοποίηση επίσης δεν επιβεβαιώνεται. Οι τιμές ιδιωτικοποίηση επίσης δεν επιβεβαιώνεται. Οι τιμές που ζητούν οι εταιρείες για να κάνουν κάτι τέτοιο που ζητούν οι εταιρείες για να κάνουν κάτι τέτοιο είναι μη-βιώσιμεςείναι μη-βιώσιμες

3030* Mildred E. Warner, Professor, Cornell University, USA, “Interview to Euractiv”, 2012

Η κοινοτική προσέγγισηΗ κοινοτική προσέγγιση

• Στην πραγματικότητα, το θέμα δεν είναι: Στην πραγματικότητα, το θέμα δεν είναι: δημόσιο ή ιδιωτικόδημόσιο ή ιδιωτικό

• Το θέμα είναι η κοινοτική ιδιοκτησία, έλεγχος Το θέμα είναι η κοινοτική ιδιοκτησία, έλεγχος και διαχείρισηκαι διαχείριση

• Η καλή λειτουργία της ύδρευσης απαιτεί Η καλή λειτουργία της ύδρευσης απαιτεί τοπικό δημοκρατικό έλεγχο και διαχείρισητοπικό δημοκρατικό έλεγχο και διαχείριση

3131* Mildred E. Warner, Professor, Cornell University, USA, “Interview to Euractiv”, 2012

Συμπερασματικά…Συμπερασματικά…

• Το νερό είναι κοινωνικό αγαθόΤο νερό είναι κοινωνικό αγαθό• Ο ίδιος ο χαρακτήρας των υπηρεσιών νερού Ο ίδιος ο χαρακτήρας των υπηρεσιών νερού

ευνοεί τη δημόσια-κοινωνική διαχείριση των ευνοεί τη δημόσια-κοινωνική διαχείριση των συστημάτων νερού. συστημάτων νερού.

3232

Documents

Το νερό στον κόσμο: Κοινωνικό αγαθό ή εμπόρευμα;