Ρόμπερτ Γιανγκ: Η κληρονομιά της αποικιοκρατίας

Η ιστορία της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού (αν και τα δύο δεν ταυτίζονται)

είναι μια διαδικασία αιώνων επέκτασης και επιβολής της δυτικής κυριαρχίας στον υπόλοιπο πλανήτη.

Ξεκινά με την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου και κορυφώνεται στη διάρκεια του 19ου αιώνα με τον ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό των ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Από το 16ο αιώνα, αποικίες είχαν ιδρύσει:

• η Ισπανία

• η Πορτογαλία

• η Αγγλία

• η Γαλλία

• η Ολλανδία

Ως αποικιοκρατία νοείται η δημιουργία και διατήρηση δικτύου αποικιών σε περιοχές όπου παραδοσιακά δεν κατοικούνται από πληθυσμούς της μητροπολιτικής αρχής που τις δημιουργεί. Η μητρόπολη είναι και αυτή που ασκεί άμεσα κυριαρχικά δικαιώματα στις αποικίες και καθορίζει την κοινωνική δομή, την διακυβέρνηση και τις οικονομικές λειτουργίες.

Οι κύριες αποικιακές δυνάμεις το 1800.

Το 1898, εποχή που οι αποικιακές δυνάμεις

είχαν εξαπλωθεί στην υφήλιο.

Ο όρος αποικιοκρατία ή αποικιοκρατισμός άρχισε να χρησιμοποείται από το 1880,

προκειμένου να καταδείξει το τότε πολιτικό σύστημα

διακυβέρνησης των αποικιακών κτήσεων.

Την ίδια εκείνη εποχή γινόταν και η διάκριση του αποικιοκρατισμού

από τον ιμπεριαλισμό.

Αποικιοκρατία ή

αποικιοκρατισμός

Εμπορικά και οικονομικά οφέλη και εξασφάλιση πρώτων υλών.

Επέκταση του κύρους και της ισχύος της μητροπολιτικής αρχής, ως τοπικής αλλά και παγκόσμιας δύναμης.

Πολιτιστικός ιμπεριαλισμός και κατάληψη εδαφών.

Οι λόγοι του αποικιακού επεκτατισμού

Δευτερεύοντες λόγοι

η ιδεολογία του εθνικισμού,

του μεσσιανισμού (της εθνικής αποστολής)

η … φιλανθρωπία (!)

Πολιτική υποταγή των ιθαγενών κοινωνικών ομάδων των αποικιών.

Οικονομική και πολιτική εξάρτηση της αποικίας.

Πολιτιστική και πληθυσμιακή ανισότητα και αλλοίωση της αποικίας.

Εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων.

βασικά χαρακτηριστικά στη σχέση μητρόπολης-

αποικίας:

«επωμιστείτε το χρέος του λευκού ανθρώπου/δώστε τροφή στα πεινασμένα στόματα/και σταματήστε την επιδημία/Και μόλις πλησιάσετε το σκοπό σας/και κατορθώσετε ό, τι χάριν των άλλων επιδιώκετε/δείτε πως η τεμπελιά και η τρέλα των απίστων καταστρέφουν όλη την ελπίδα σας…»

Ρ. Κίπλινγκ

(Τι θέλει να πει ο ποιητής;)

Ιμπεριαλισμός Ο όρος  ιμπεριαλισμός  προέρχεται απότη 

λατινική λέξη imperium (αυτοκρατορία) αποτέλεσε νεολογισμό στη 

γαλλική γλώσσα (impérialisme) κατά τα τέλη του 1800 για να περιγράψει την πολιτική κάποιων κρατών, όπως οι επεκτάσεις της Βρετανίας και της Γαλλίας στην Αφρική και την Αμερική.

Ο ιμπεριαλισμός αποτελεί πολιτική επέκτασης του ελέγχου ή της εξουσίας

που ασκείται σε ξένες οντότητες ως μέσο απόκτησης

και / ή διατήρησης μιας αυτοκρατορίας.

Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται συχνά για να

περιγράψει την πολιτική επικυριαρχίας ενός έθνους σε άλλες

χώρες, ανεξάρτητα από το αν το έθνος θεωρεί τον εαυτό

του μέρος της αυτοκρατορίας.

Η «Εποχή του Ιμπεριαλισμού» άρχισε το 1860, όταν κυρίαρχα ευρωπαϊκά κράτη ξεκίνησαν τον 

αποικισμό άλλων ηπείρων.

Ο Εθνικισμός Ο Εθνικισμός (αγγλ. nationalism)

είναι πολιτική ιδεολογία που υποστηρίζει

την ιδέα της εθνικής ταυτότητας για μία συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων,

τη διατήρηση της ταυτότητας αυτής και των ξεχωριστών χαρακτηριστικών ενός

έθνους καθώς επίσης με την πολιτική ανεξαρτησία του έθνους.

Συνέπειες

Ο «δυτικός άνθρωπος» κυριαρχεί στον υπόλοιπο κόσμοΠροσπαθεί να του επιβάλλει το δικό του πολιτισμό και τα δικά του συστήματα διακυβέρνησηςΕξαλείφει θανατηφόρες επιδημίες και τη δουλείαΑλλά διαλύει παραδοσιακές κοινωνικές δομές Και στοχεύει κυρίως στην οικονομική εκμετάλλευση

Ιμπεριαλισμός στην Ασία

Στην Ασία, το Μεγάλο παιχνίδι, που διάρκεσε από 1813 έως το 1907, αντέταξε τη βρετανική αυτοκρατορία ενάντια Αυτοκρατορική Ρωσία για την υπεροχή στη  κεντρική Ασία. Η Βρετανία και η Ρωσική Αυτοκρατορία αγωνίστηκαν για να καλύψουν τα κενά εξουσίας που άφηναν οι παρακμάζουζες Οθωμανική, Περσική και Κινέζικη αυτοκρατορίες.Αυτή η αντιπαλότητα στην Ευρασία έγινε γνωστή ως το Μεγάλο Παιχνίδι

Η Ιαπωνία 

Η Ιαπωνία ανοίχθηκε στο δυτικό κόσμο κατά τη διάρκεια της Εποχής Meiji (1868-1912).

Όπως άλλα ασιατικά έθνη, οι Ιάπωνες αναγκάστηκαν να υπογράψουν εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες με τις δυτικές δυνάμεις που ενδιαφέρονταν για τις γεωπολιτικές εξελίξεις της περιοχής.

Αυτές οι συνθήκες εξασφάλισαν στους δυτικούς μονόπλευρα οικονομικά και νομικά πλεονεκτήματα στην Ιαπωνία.

Προκειμένου να επανακτηθεί η ανεξαρτησία από τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς και να καθιερωθεί ως σεβαστό έθνος στον κόσμο, η Ιαπωνία του Μεϊτζί προσπάθησε να κλείσει το χάσμα με τις δυτικές δυνάμεις οικονομικά και στρατιωτικά και έτσι πραγματοποιήθηκαν δραστικές μεταρρυθμίσεις σε όλους σχεδόν τους τομείς.

Ο Αυτοκράτορας Meiji της Ιαπωνίας(1852-1912)

Η νέα κυβέρνηση στόχευσε στον εκδημοκρατισμό της χώρας με την εφαρμογή της ισότητας μεταξύ όλων των πολιτών της. Άλλωστε οι κάποτε σαφείς διακρίσεις μεταξύ των κοινωνικών τάξεων είχαν ήδη γίνει ασαφείς και συγκεχυμένες.

Οι σαμουράι ήταν οι μεγάλοι ηττημένοι όλων αυτών των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, δεδομένου ότι έχασαν όλα τα προνόμιά τους.

Οι μεταρρυθμίσεις περιέλαβαν επίσης την καθιέρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως η θρησκευτική ελευθερία, το 1873.

σαμουράι 

Αλλες ή οι ίδιες μορφές ιμπεριαλισμού, που δεν πρέπει να αγνοηθούν, ήταν στη δράση στη Βιρμανία, την Ινδονησία (Ινδίες ολλανδικής ανατολής), τη Μαλαισία και τις Φιλιππίνες.

Η Κίνα ανοίχτηκε στη δυτική επιρροή αρχίζοντας

δύο πόλεμους οπίου (1839-1842 1856-1860).

Αυτοκράτορας της Κίνας, Xianfeng, το 19ο

αιώνα

Η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών

Η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών ιδρύθηκε το 1602, όταν το κοινοβούλιο των Κάτω Χωρών της παραχώρησε ένα 21ετές μονοπώλιο για να πραγματοποιεί αποικιακές δραστηριότητες στην Ασία και ανταγωνιζόταν την βρετανική ομώνυμη εταιρεία(1600).

Ήταν η πρώτη πολυεθνική εταιρία στον κόσμο και η πρώτη επιχείρηση που εξέδωσε μετοχές.

Επιπλέον, η Εταιρεία είχε σχεδόν-κυβερνητικές εξουσίες, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας διεξαγωγής πόλεμου, να διαπραγματεύεται συνθήκες, να εκδίδει νόμισμα, και να ιδρύει αποικίες.

Παρέμεινε μια σημαντική επιχείρηση εμπορικών συναλλαγών για σχεδόν δύο αιώνες, πληρώνοντας ένα ετήσιο μέρισμα 18% για σχεδόν 200 έτη, έως ότου χρεωκόπησε και διαλύθηκε τυπικά το 1800, και τα υπάρχοντα και τα χρέη της αναλήφθηκαν από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Μπαταβίας.

Τα εδάφη της Εταιρείας έγιναν οι Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες και επεκτάθηκαν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα για να περιλάβουν το σύνολο του ινδονησιακού αρχιπελάγους, και στον εικοστό αιώνα διαμόρφωσαν την Ινδονησία.

Ο πόλεμος του οπίου Την περίοδο 1840-1842 ξεσπά ο πόλεμος του οπίου μεταξύ 

Κίνας και Αγγλίας. Ο Αυτοκράτορας της Κίνας, ανήσυχος από την αυξανόμενη κατανάλωση οπίου, την οποία υποβοηθούσε το προστατευόμενο λαθρεμπόριο των Άγγλων, απαγόρευσε την εισαγωγή οπίου.

Με την απόφαση αυτή 20.000 κιβώτια οπίου ρίχθηκαν στη

θάλασσα, ενώ οι Άγγλοι απάντησαν με κήρυξη πολέμου.

Βρετανικές αποθήκες όπιου

πωλητής όπιου

Μετά την κατάληψη της Σαγκάης οι Άγγλοι πέτυχαν την συνθήκη του Νανκίν σύμφωνα με την οποία άνοιξαν πολλά λιμάνια για το ευρωπαϊκό εμπόριο, κι έτσι άνοιξαν οι πύλες της Κίνας στους δυτικούς.

Εκτός όμως από τον πόλεμο αυτό έγινε και δεύτερος πόλεμος του οπίου στα 1856-1860 μεταξύ Αγγλο-Γάλλων και Κίνας.

Η Βρετανική Αυτοκρατορία το 1897, σηματοδοτημένη με το παραδοσιακό χρώμα για τις βρετανικές αυτοκρατορικές κτήσεις στους χάρτες.

Οι περιοχές του κόσμου που κάποτε ήταν τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Τα τωρινά Βρετανικά υπερπόντια εδάφη υπογραμμίζονται με κόκκινο.

Το οικόσημο της βασίλισσας του Ηνωμένου Βασιλείου Victoria (1837 - 1901) και

αυτοκράτειρας της Ινδίας

Η ΤΥΧΗ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗΣ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑΣ

Κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, ως μέρος της ευρύτερης αποαποικιοποίησης από τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι περισσότερες περιοχές της αυτοκρατορίας απέκτησαν ανεξαρτησία, τελειώνοντας με την επιστροφή του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα το 1997.

Δεκατέσσερα εδάφη παρέμειναν κάτω από βρετανική κυριαρχία, τα Βρετανικά υπερπόντια εδάφη.

Μετά την ανεξαρτησία τους πολλές πρώην αποικίες εντάχθηκαν στην Κοινοπολιτεία των Εθνών, μια ελεύθερη ένωση ανεξάρτητων κρατών.

Δεκαέξι Κοινοπολιτειακά κράτη μοιράζονται ως αρχηγό κράτους τη βασίλισσα Ελισάβετ Β΄.

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ http://www.pi-schools.gr/download/lessons/history/lykeio/history_c_gen/math/sel_5

3_74.pdf

http://el.wikipedia.org