Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα:

Μια επισκόπηση

Σταύρος ΙωαννίδηςΠάντειο ΠανεπιστήμιοΊδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ)

Περιεχόμενα

Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας (GEM)

Τα ποσοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα

Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα

Τέσσερα μεγάλα και σταθερά προβλήματα Επιχειρηματικότητα νέων Επιχειρηματικότητα γυναικών Ζητήματα πολιτικής για την ενίσχυση της

επιχειρηματικότητας

Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας

Global Entrepreneurship Monitor (GEM)

Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας (GEM)

Ορισμός της επιχειρηματικότητας κατά GEM

Κάθε προσπάθεια για δημιουργία νέας επιχείρησης ή νέας δραστηριότητας, όπως το ελεύθερο επάγγελμα, η δημιουργία ενός νέου επιχειρηματικού οργανισμού ή η επέκταση ήδη υπάρχουσας επιχείρησης, που γίνεται από έναν ιδιώτη, από ομάδες ιδιωτών ή από επιχειρήσεις που ήδη λειτουργούν

Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ GEM

Έρευνα πεδίου (τηλεφωνικές συνεντεύξεις) σε τουλάχιστον 2.000 ενήλικες μεταξύ 18 και 64 ετών, ανά χώρα

36 ωριαίες συνεντεύξεις και συμπλήρωση ερωτηματολογίου από άτομα που ειδικεύονται σε ζητήματα που σχετίζονται με διάφορες πλευρές του προβλήματος της επιχειρηματικότητας

Συγκέντρωση στοιχείων για μια σειρά μακροοικονομικών κυρίως δεικτών για κάθε οικονομία

Τα ερευνητικά ερωτήματα του GEM

Πώς μπορεί να μετρηθεί το επίπεδο επιχειρηματικότητας σε μια χώρα και, κυρίως, πώς μπορούν να εξηγηθούν οι διαφορές ανάμεσα στις χώρες;

Υπάρχει σχέση ανάμεσα στις διαφορές στο επίπεδο της επιχειρηματικότητας κάθε χώρας και στους αντίστοιχους ρυθμούς ανάπτυξης;

Ποια εθνικά χαρακτηριστικά εξηγούν τις διαφορές στην επιχειρηματικότητα;

H επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων

Oι επίδοξοι επιχειρηματίες, (άτομα ηλικίας 18-64 ετών που κατά το τελευταίο 12μηνο είχαν ξεκινήσει κάποιες προκαταρτικές ενέργειες στην κατεύθυνση έναρξης ενός νέου εγχειρήματος)

Οι νέοι επιχειρηματίες (άτομα18-64 ετών που είναι ιδιοκτήτες ή διευθυντές ενός νέους εγχειρήματος για το οποίο έχουν ήδη πληρώσει μισθούς και έχουν καταγράψει ένα κύκλο εργασιών για τουλάχιστον τρεις, αλλά όχι περισσότερους από 42 μήνες)

Τα ποσοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην

Ελλάδα

Ποσοστό ατόμων ηλικίας 18-64 ετών που εμπλέκεται σε επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων (νέοι και επίδοξοι

επιχειρηματίες) ανά χώρα το 2006 (95% διάστημα εμπιστοσύνης)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

Bel

giu

m

Jap

an

Sw

eden

Ital

y

U.

Ara

b E

mir

ates

Ger

man

y

Fra

nce

Slo

ven

ia

Sin

gap

ore

Ru

ssia

Fin

lan

d

Mex

ico

So

uth

Afr

ica

Den

mar

k

Net

her

lan

ds

UK

Hu

ng

ary

Tu

rkey

Lat

via

Can

ada

Sp

ain

Irel

and

Cze

ch R

epu

bli

c

Gre

ece

Cro

atia

No

rway

Ch

ile

US

A

Arg

enti

na

Ind

ia

Mal

aysi

a

Icel

and

Bra

zil

Au

stra

lia

Uru

gu

ay

Th

aila

nd

Ch

ina

Ind

on

esia

Jam

aica

Ph

ilip

pin

es

Co

lom

bia

Per

u

Per

cen

tag

e o

f ad

ult

p p

op

ula

tio

n b

etw

een

18-

64 y

ears

Επιχειρηματικότητα ανάγκηςκαι ευκαιρίας

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Cro

atia

Bra

zil

Ph

ilip

pin

es

Ger

man

y

Ch

ina

Tu

rkey

Co

lom

bia

Fra

nce

Uru

gu

ay

Gre

ece

Jam

aica

Ind

ia

Mex

ico

So

uth

Afr

ica

Th

aila

nd

Cze

ch R

epu

bli

c

Ru

ssia

Ch

ile

Arg

enti

na

Per

u

Fin

lan

d

Ital

y

Hu

ng

ary

Lat

via

Ara

b E

mir

ates U

K

US

A

Sp

ain

Can

ada

Irel

and

Jap

an

Sin

gap

ore

Bel

giu

m

Ind

on

esia

Icel

and

Sw

eden

Slo

ven

ia

Au

stra

lia

Net

her

lan

ds

Mal

aysi

a

No

rway

Den

mar

k

Opportunity motive Necessity motives Both

• O μοναχικός χαρακτήρας της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα (μέσος όρος ιδιοκτητών ενός εγχειρήματος: 1,3 για τους νέους και 1,4 για τους καθιερωμένους)

• Χαμηλή συμμετοχή γυναικών στην επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων (25%) αλλά υψηλή στην καθιερωμένη επιχειρηματικότητα (35%)

• Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα είναι υπόθεση μεγαλύτερων ηλικιών (μέσος όρος: 36,5 έτη στους νέους και τους επίδοξους και 43,5 στους καθιερωμένους)

• Το εκπαιδευτικό επίπεδο δεν είναι προσδιοριστικός παράγοντας στην Ελλάδα σε ότι αφορά την πιθανότητα να ακολουθήσει κάποιος επιχειρηματική δραστηριότητα

Δημογραφικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα

Προσωπικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά

Υψηλή αυτοπεποίθηση σχετικά με επιχειρηματικές γνώσεις και ικανότητες (1η θέση στην Ευρώπη)

Η επιχειρηματικότητα θεωρείται ως επιθυμητή επιλογή σταδιοδρομίας (2η θέση στην Ευρώπη)

Υψηλή αλλά μειούμενη διαχρονικά εκτίμηση ότι οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες τυγχάνουν κοινωνικής αποδοχής και σεβασμού

Υψηλή εκτίμηση ότι η ελληνική κοινωνία απεχθάνεται μεγάλες διαφορές στην διανομή εισοδήματος

Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην

Ελλάδα

Ποσοστιαία διάρθρωση νέων και επίδοξων επιχειρηματικών εγχειρημάτων:

Τι ποσοστό αυτών παρέχει προϊόντα / υπηρεσίες που (θα) θεωρούνται νέα και πρωτοποριακά από όλους, μερικούς ή κανέναν από τους

δυνητικούς πελάτες ( στοιχεία 2006)

0%

20%

40%

60%

80%

100%Δαν

ία

Νορ

βηγί

α

Ολλ

ανδί

α

Ισπα

νία

Σλοβ

ενία

Ελβε

τία

Ιρλα

νδία

Φιν

λανδ

ία

Ισλα

νδία

Ην.

Βασί

λειο

Βέλγ

ιο

Κροα

τία

Γερμ

ανία

Αυσ

τρία

Λετ

ονία

Σουη

δία

Ιταλ

ία

Ουγ

γαρί

α

Ελλά

δα

Γαλλ

ία

Όλοι οι πελάτες Μερικοί μερικούς από τους πελάτες Κανείς από τους πελάτες

Ποσοστιαία διάρθρωση νέων και επίδοξων επιχειρηματικών εγχειρημάτων:

Τι ποσοστό αυτών αντιμετωπίζει ισχυρό, μέτριο ή και καθόλου ανταγωνισμό

( στοιχεία 2006)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Ουγ

γαρί

α

Ελλά

δα

Ιταλ

ία

Ισπα

νία

Βέλγ

ιο

Λετ

ονία

Φιν

λανδ

ία

Αυσ

τρία

Ελβε

τία

Ολλ

ανδί

α

Γερμ

ανία

Σουη

δία

Ισλα

νδία

Γαλλ

ία

Αργ

εντι

νή

Δαν

ία

Κροα

τία

Σλοβ

ενία

Νορ

βηγί

α

Ην.

Βασί

λειο

Ιρλα

νδία

Κανένας ανταγωνιστής Λίγοι ανταγωνιστές Πολλοί ανταγωνιστές

Ποσοστιαία διάρθρωση νέων και επίδοξων επιχειρηματικών εγχειρημάτων:

Τι ποσοστό αυτών χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες / διαδικασίες; ( στοιχεία 2006)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Βέλγ

ιο

Ελλά

δα

Ουγ

γαρί

α

Κροα

τία

Νορ

βηγί

α

Γαλλ

ία

Ην.

Βασί

λειο

Λετο

νία

Ελβε

τία

Φιν

λανδ

ία

Ισλα

νδία

Ιρλα

νδία

Σλοβ

ενία

Ολλ

ανδί

α

Γερμ

ανία

Σουη

δία

Ιταλ

ία

Δανί

α

Αυστ

ρία

Ισπα

νία

Eντελώς νέες τεχνολογίες Kαινούριες τεχνολογίες (1-5 έτη) Παλαιότερες τεχνολογίες (πάνω από 5 χρόνια)

Τέσσερα μεγάλα και σταθερά προβλήματα

1ο Πρόβλημα: Οι Έλληνες θεωρούν ότι δεν υπάρχουν καλές επιχειρηματικές ευκαιρίες

15,4 16,1

20,0 20,822,2 23,2

26,7

32,7 33,936,8

38,841,2

44,045,7 46,0

49,8 51,0

60,4

64,6

0

10

20

30

40

50

60

70B

elgi

um

Hun

gary

Ger

man

y

Fra

nce

Gre

ece

Italy

Cze

ch R

epub

lic

Spa

in

Tur

key

UK

Slo

veni

a

Latv

ia

Irel

and

Net

herla

nds

Sw

eden

Fin

land

Nor

way

Icel

and

Den

mar

k

Εξάντληση της ώθησης που έδινε η μακροοικονομική σταθεροποίηση και η ραγδαία πτώση των επιτοκίων

Ανάγκη μείωσης των εμποδίων που αντιμετωπίζει η έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας και απλούστευσης των σχετικών διαδικασιών

ΑΛΛΑ ανάγκη εξέτασης και του γενικότερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα και αναζήτηση τρόπων απλούστευσης των σχέσεων των επιχειρήσεων με τη δημόσια διοίκηση

Πρωτογενής δραστηριότητα

Βιομηχανική δραστηριότητα

Υπηρεσίες προς επιχειρήσεις

Προϊόντα / υπηρεσίες προς καταναλωτές

Χώρες

2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006

Ελλάδα 0,6 0,81 21,72 22,96 8,3 12,69 69,37 63,54 Ολλανδία 5,19 3,83 24,41 12,28 28,27 31,91 42,13 51,98 Τουρκία - 8,02 - 34,4 - 11,96 - 45,62 Γερμανία 3,59 6,93 20,44 23,55 31,23 25,52 44,74 43,99 Ην. Βασίλειο 3,08 0,93 26,89 17,94 31,05 41,4 38,97 39,74 Γαλλία 13,39 15,95 22,1 23,83 21,3 20,74 43,21 39,49 Κροατία 15,26 9,81 46,6 34,26 13,95 16,58 24,19 39,35 Ισλανδία 10,7 8,26 43,21 34,57 18,2 17,91 27,89 39,26 Ισπανία 0 6,4 23,92 29,86 25,6 24,75 50,48 38,98 Ρωσία - 4,78 - 42,27 - 14,18 - 38,77 Σουηδία 7,71 4,65 18,51 35,12 32,17 22,22 41,6 38,01 Λετονία 9,69 9,38 25,03 34,32 22,46 18,84 42,82 37,46 Νορβηγία 5,52 6,9 27,21 28,23 34,84 29,27 32,43 35,6 Ιταλία 0,95 4,49 23,69 37,52 22,05 22,45 53,31 35,54 Φινλανδια 10 6,33 27,91 35,86 34,89 22,44 27,21 35,38 Δανία 5,93 7,15 23,86 28,23 40,33 30,4 29,87 34,22 Σλοβενία 1,47 1,37 32,21 33,34 36 31,33 30,32 33,95 Ουγγαρία 6 4,13 15,99 37,75 22,56 26,08 55,45 32,03 Ιρλανδία 5,08 5,69 36,41 30,34 27,83 32,08 30,67 31,89 Βέλγιο 7,05 5,26 16,81 39,69 32,16 28,12 43,98 26,93 Τσεχία - 3,23 - 46,27 - 23,88 - 26,62

Χώρες GEM (μ.ο) 5,31 5,28 24,54 31,63 22,58 18,22 47,56 44,87

Ευρωπαϊκές χώρες (μ.ο)

6,16 5,98 25,80 31,02 27,28 24,53 40,76 38,48

Μη Ευρωπαϊκές χώρες (μ.ο)

3,58 4,66 22,47 32,18 15,87 12,48 58,08 50,69

2ο Πρόβλημα: Η νέα επιχειρηματικότητα εκδηλώνεται κυρίως σε δραστηριότητες που απευθύνονται στον τελικό καταναλωτή

Ο επιχειρηματίας ανακαλύπτει ευκαιρίες σκεπτόμενος ο ίδιος ως καταναλωτής

Μικρή επίπτωση στην αναπτυξιακή διαδικασία

Ο πιθανός ρόλος της αβεβαιότητας (έμφαση στη βραχυχρόνια οπτική)

Το ζήτημα της δικτύωσης Η Πράσινη Βίβλος για την Επιχειρηματικότητα στην

Ευρώπη Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων Σχέδιο ΕΠΑΝ ΙΙ (Υπουργείο Ανάπτυξης)

Ανάγκη πολιτικών που θα ενθαρρύνουν μικρές επιχειρήσεις να γίνουν προμηθευτές των μεγαλύτερων

Δύο προβλήματα:

Σχέση του επιχειρηματία με τον

άτυπο επενδυτή

Ποσοστό στην

Ελλάδα

Ποσοστό σε όλες

τις χώρες

του GEM

Μέση επένδυση

στην ΕλλάδαΣε Ευρώ

Μέση επένδυση σε

όλες τις χώρες του

GEMΣε Ευρώ

Μέλος της στενής οικογένειας 58,1% 49,4 29175 18550

Άλλος συγγενής 14,9% 9,4 18000 9880

Συνάδελφος 6,8% 7,9 32600 31230

Φίλος ή γείτονας 18,9% 26,4 9000 12440

Ξένος 1,4% 6,9 6000 54140

Σύνολο 100,0% 100,0% 19000 19360

3ο Πρόβλημα: Οι «άτυπες» επενδύσεις είναι μια αυστηρά οικογενειακή υπόθεση

Περιορισμένες δυνατότητες χρηματοδότησης στα αρχικά στάδια ενός νέου εγχειρήματος

Η χρηματοδότηση συγγενών σε μεγάλο βαθμό δεν υπόκειται στις αρχές του οικονομικού ορθολογισμού

Η Ευρωπαϊκή διάσταση Η Πράσινη Βίβλος Ο ρόλος της οικογένειας ισχυρός ιδιαίτερα στη Νότια

Ευρώπη Η καχεξία του θεσμού των Κεφαλαίων Επιχειρηματικών

Συμμετοχών

Ανάγκη δημιουργίας θεσμών μικρο-χρηματοδότησης Διερεύνηση δυνατότητας συνεργιών με οικογενειακούς χρηματοδότες

Δύο προβλήματα:

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Ελλά

δα

Ταϊλ

άνδη

Ρωσί

α

Γαλλ

ία

Μαλ

αισί

α

Γερμ

ανία

Ισπ

ανία

Λετο

νία

Φιν

λανδ

ία

Δανί

α

Ιταλί

α

Ισλα

νδία

Κροα

τία

Φιλ

ιππ

ίνες

Ουρ

ουγο

υάη

Βραζ

ιλία

Ινδο

νησί

α

Χιλή

Ινδί

α

Ην.

Βασ

ίλειο

Τσεχ

ία

Ιρλα

νδία

Αυστ

ραλί

α

Σιγκ

απού

ρη

Αργε

ντιν

ή

Τουρ

κία

Σλοβ

ενία

Τζαμ

άικα

Σουη

δία

Ολλ

ανδί

α

Περ

ού

Ουγ

γαρί

α

Βέλγ

ιο

Ν. Α

φρικ

ή

Αραβ

ικά

Εμιρ

άτα

Νορ

βηγί

α

Κολο

μβία

Ιαπ

ωνί

α

Μεξ

ικό

Κανα

δάς

Κίνα

ΗΠ

Α

4ο Πρόβλημα: οι Έλληνες είναι παγκόσμιοι πρωταθλητές στον φόβο της αποτυχίας

Μείωση διάθεσης πειραματισμού και ανάληψης κινδύνωνΑδυναμία ανανέωσης του παραγωγικού δυναμικού

Η Ευρωπαϊκή διάσταση (Πράσινη Βίβλος)Το στίγμα της επιχειρηματικής αποτυχίαςΗ διαφορά από τις ΗΠΑ

Η Ελληνική διάστασηΑνάγκη αναμόρφωσης του πτωχευτικού δικαίου

Τρεις προτάσεις πολιτικήςΔημιουργία μηχανισμών βοήθειας μετά την έναρξηΔιευκόλυνση μετάβασης από και προς επιχειρηματική δραστηριότητα (ασφαλιστικό σύστημα)Μηχανισμοί μεταβίβασης ιδιοκτησίας επιχειρήσεων

Δύο προβλήματα:

Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας των νέων

στην Ελλάδα

Προϊόντα / υπηρεσίες που θεωρούνται νέα και πρωτοποριακά από όλους, μερικούς ή κανέναν από τους δυνητικούς πελάτες (2003-2005)

Όλοι οι πελάτες Μερικοί από τους πελάτες

Κανείς από τους πελάτες

< 24 ετών 27% 9% 64%

25-34 ετών 12% 16% 72%

35-44 ετών 13% 28% 59%

45-54 ετών 17% 42% 42%

55-64 ετών 12% 12% 77%

Απόφοιτοι Λυκείου (ή χαμηλότερα)

15% 7% 78%

Ανώτερη / Ανώτατη εκπαίδευση

15% 35% 51%

Τι ποσοστό αυτών αντιμετωπίζει ισχυρό, μέτριο ή και καθόλου ανταγωνισμό (2003-2005)

Πολλοί ανταγωνιστές

Λίγοι ανταγωνιστές

Κανένας ανταγωνιστής

< 24 ετών 68% 23% 9%

25-34 ετών 61% 29% 9%

35-44 ετών 49% 36% 15%

45-54 ετών 46% 38% 17%

55-64 ετών 19% 73% 8%

Απόφοιτοι Λυκείου (ή χαμηλότερα)

76% 17% 7%

Ανώτερη / Ανώτατη εκπαίδευση

24% 53% 12%

Ποσοστό που χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες / διαδικασίες (2003-2005)

Οι τεχνολογίες / διαδικασίες που χρησιμοποιούνται δεν ήταν

διαθέσιμες πριν από έναν χρόνο

< 24 ετών 0%

25-34 ετών 19%

35-44 ετών 36%

45-54 ετών 54%

55-64 ετών 0%

Απόφοιτοι Λυκείου (ή χαμηλότερα)

17%

Ανώτερη / Ανώτατη εκπαίδευση

33%

Συμπέρασμα

o Η ηλικιακή ομάδα που ξεχωρίζει και στα 3 κριτήρια είναι εκείνη των 45-54

o Και στα 3 κριτήρια ξεχωρίζει το μορφωτικό επίπεδο της ανώτερης/ ανώτατης εκπαίδευσης

o Η επαγγελματική εμπειρία φαίνεται ότι θεωρείται βασική προϋπόθεση της επιχειρηματικής δραστηριοποίησης

o Η πρόκληση: Μπορεί η εκπαίδευση γύρω από ζητήματα σχετικά με την επιχειρηματικότητα να χαμηλώσει την ηλικία επιχειρηματικής δραστηριοποίησης;

Η Επιχειρηματικότητα των γυναικών στην Ελλάδα

Διάρθρωση επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων ανά φύλο

Το 30% είναι γυναίκες (25% τα προηγούμενα χρόνια) Χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα σε παγκόσμιο επίπεδο

19,2 2

4,8

25,6

26,0

28,3

28,6

28,8

29,3

29,4

29,7

30,8

31,1

31,4

31,4

32,0

32,3

33,3

33,4

34,1

35,4

36,6

38,2

38,2

38,5

39,2

40,6

41,2

41,3

42,1

42,3

42,8

44,1

44,2

44,5

44,8

45,5

46,6

48,6

48,9

50,2 5

5,0

4,7

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Αρα

βικά

Εμι

ράτα

Βέλγ

ιοΣλ

οβεν

ίαΙσ

λανδ

ίαΡω

σία

Κροα

τία

Ιρλα

νδία

Γαλλ

ίαΤο

υρκί

αΛετ

ονία

Ελλά

δαΓε

ρμαν

ίαΔαν

ίαΗ

ν.Βα

σίλε

ιοΤσ

εχία

Αργ

εντι

νήΝ

ορβη

γία

Ολλ

ανδί

αΟ

υγγα

ρία

Ουρ

ουγο

υάη

Σουη

δία

Ην.

Πολ

ιτεί

εςΧι

λήΚο

λομβ

ίαΣι

γκαπ

ούρη

Ισπα

νία

Φιν

λανδ

ίαΒρ

αζιλ

ίαΑυσ

τραλ

ίαΚα

ναδά

ςΜ

εξικ

όΚί

ναΙν

δία

Ιταλ

ίαΤζ

αμάι

καΙα

πωνί

αΝ

. Αφ

ρική

Ταιλ

άνδη

Ινδο

νησί

αΠ

ερού

Μαλ

αισί

αΦ

ιλιπ

πίνε

ς

Γυναίκες 'Ανδρες

Γυναικεία επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων (2006): % πληθυσμού 18-64 ετών

Η υψηλότερη επίδοση της πενταετίας

0,3

1,0 2,3

2,4

2,5

2,6

2,6

2,6

3,1

3,3

3,5

3,6

3,6

3,8

3,9

4,0

4,1

4,2

4,5

4,7

4,8

4,9

4,9 5,7

5,7

5,9

6,0

6,6

7,0

7,4 8,6

9,2

9,6

9,9 11,1 13

,814

,2 17,3

18,1

18,7 22

,539

,3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Αραβ

ικά

Εμιρ

άτα

Βέλγ

ιοΣλ

οβεν

ίαΣο

υηδί

αΓα

λλία

Ρωσί

αΓε

ρμαν

ίαΙα

πωνί

αΙτ

αλία

Δανί

αΤο

υρκί

αΟ

λλαν

δία

Ην.

Βασί

λειο

Σιγκ

απού

ρηΛε

τονί

αΦ

ινλα

νδία

Ουγ

γαρί

αΙρ

λανδ

ίαΜ

εξικ

όΕλ

λάδα

Ν. Α

φρι

κήΚρ

οατί

αΤσ

εχία

Ισπα

νία

Ισλα

νδία

Νορ

βηγί

αΚα

ναδά

ςΑρ

γεντ

ινή

Χιλή

Ην.

Πολ

ιτεί

εςΟ

υρου

γουά

ηΙν

δία

Βραζ

ιλία

Αυστ

ραλί

αΜ

αλαι

σία

Κίνα

Ταιλ

άνδη

Κολο

μβία

Τζαμ

άικα

Ινδο

νησί

αΦ

ιλιπ

πίνε

ςΠ

ερού

6η θέση στην Ευρώπη

Η γυναικεία επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων

Ισχυρότερο κίνητρο η ανάγκη Δύο στις πέντε γυναίκες δηλώνουν κίνητρο την ανάγκη (ένας

στους πέντε άνδρες)

Μεγαλύτερη συμμετοχή τους σε προϊόντα / υπηρεσίες προς καταναλωτές

67% των γυναικείων εγχειρημάτων στο έσχατο κρίκο παραγωγικής αλυσίδας (59% στους άνδρες)

Διάρθρωση που μοιάζει με αναπτυσσόμενες χώρες και όχι αναπτυγμένες

Αλλά...καλύτερες επιδόσεις στα ποιοτικά χαρακτηριστικά Το 37% πουλά προϊόντα / παρέχει υπηρεσίες που φαίνονται νέα και

πρωτοποριακά σε όλους ή μερικούς πελάτες (32% στους άνδρες) Το 41% υιοθετεί νέες τεχνολογίες / διεργασίες (30,4% στους

άνδρες) Το 45% δραστηριοποιείται σε αγορά με λίγους ανταγωνιστές

(20,7% στους άνδρες)

Προσωπικά χαρακτηριστικά ελληνίδων νέων / επίδοξων επιχειρηματιών

Επιχειρηματίες σε μεγαλύτερη ηλικία Το 36% των νέων / επίδοξων επιχειρηματιών είναι πάνω από 45

ετών (23% στους άνδρες) Παρόμοιο εκπαιδευτικό προφίλ

Μικρή υπεροχή σε απόφοιτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και άνω

(42,2% έναντι 38,4%) Από το μεσαίο και όχι το ανώτερο εισοδηματικό κλιμάκιο

Το 64,2% στο χαμηλό και μεσαίο 1/3 της εισοδηματικής κατανομής (45% στους άνδρες)

Μικρότερη επαφή με νέους / επίδοξους επιχειρηματίες (27,3% έναντι 37% στους άνδρες)

Μικρότερο ποσοστό «βλέπει» επιχειρηματικές ευκαιρίες (18% έναντι 25%)

Χαμηλότερο επίπεδο αυτοπεποίθησης (35% έναντι 55%)

Υψηλότερος φόβος αποτυχίας (60% έναντι 55%)

Συμπέρασμα: Μια αντιφατική εικόνα

Η υπόθεση για την ύπαρξη ενός ενδο-οικογενειακού καταμερισμού ρόλων: ο άνδρας της οικογένειας αναλαμβάνει την ίδρυση ενός εγχειρήματος, αλλά η διαχείρισή του στη συνέχεια ανατίθεται σε γυναίκα

Υπεροχή, ή τουλάχιστον μη υστέρηση των γυναικών σε μια σειρά ποιοτικών δεικτών της επιχειρηματικότητας

Κατευθύνσεις πολιτικής για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας

Η σημασία της διάκρισης ανάμεσα στον στόχο της ενίσχυσης της ποσοτικής ή της ποιοτικής διάστασης της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα

Η σημασία της διάκρισης ανάμεσα σε άμεσες και έμμεσες πολιτικές για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας

Άμεσες πολιτικές για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας: το ΕΠΑΕ 2007-2013

Άξονας Προτεραιότητας 1: Δημιουργία και αξιοποίηση της καινοτομίας υποστηριζόμενης από έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη

ΙΟΒΕ: Έμφαση στη δικτύωση Σύνδεση με τριτοβάθμια εκπαίδευση Θεσμοί ενίσχυσης καινοτομίας ανεξάρτητα από

τεχνολογία

Ενίσχυση γυναικείας επιχειρηματικότητας Ενίσχυση της συμμετοχής γυναικών στην ΕΤΑ Ενθάρρυνση της επιχειρηματικής προοπτικής των

φοιτητριών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

ΕΠΑΕ 2007-13

Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της εξωστρέφειας

ΙΟΒΕ: Ανάγκη στοχευμένων δράσεων σε άτομα που

εγκαταλείπουν τον αγροτικό τομέα Συστηματική προσπάθεια αναβάθμισης επιχειρηματικών

ικανοτήτων ομάδων που σήμερα υστερούν Ανάγκη ενθάρρυνσης δικτύωσης μικρών επιχειρήσεων

με μεγαλύτερες

Ενίσχυση γυναικείας επιχειρηματικότητας Έμφαση στην επιχειρηματική εκπαίδευση Συμβουλευτικές υπηρεσίες και μετά την έναρξη

επιχειρηματικής δραστηριότητας

ΕΠΑΕ 2007-13 Άξονας Προτεραιότητας 3: Βελτίωση του επιχειρηματικού

περιβάλλοντος

ΙΟΒΕ : Ανάγκη απλούστευσης και μείωσης κόστους

διαδικασιών έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας Ενθάρρυνση χρηματοδοτικών εργαλείων που προωθούν

συνέργιες ανάμεσα στην οικογενειακή χρηματοδότηση και θεσμούς μικροχρηματοδότησης

Ενθάρρυνση έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας και μέσω εξαγορών μικρών επιχειρήσεων που ήδη λειτουργούν

Ενίσχυση γυναικείας επιχειρηματικότητας Δημιουργία θεσμών υποστήριξης γυναικείας

επιχειρηματικότητας Δημιουργία δικτύου συμβουλευτικών υπηρεσιών προς

γυναίκες επιχειρηματίες

Έμμεσες πολιτικές για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας

Η σημασία της σταθερότητας του φορολογικού πλαισίου

Το πρόβλημα της γραφειοκρατίας

Η ποιότητα της Δημόσιας Διοίκησης

Ανάγκη γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα στην επιχειρηματική και την ερευνητική κοινότητα στην Ελλάδα

Το πρόβλημα της εκπαίδευσης

Περισσότερες πληροφορίες για την έρευνα του ΙΟΒΕ για την επιχειρηματικότητα: www.iobe.grΠληροφορίες για το GEM:www.gemconsortium.org

Ευχαριστώ για την προσοχή σας