ΟρισμόςΟρισμός--ΑιτιολογίαΑιτιολογία υποκαλιαιμίαςυποκαλιαιμίας

Στρατής ΚασιμάτηςΝεφρολόγος, «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο

Θεσσαλονίκης

Μαρώνεια, Σεπτέμβριος 2010

ΟΡΙΣΜΟΙΟΡΙΣΜΟΙ

Ως υποκαλιαιμία ορίζεται κάθε τιμή καλίου ορού < 3,5 mmol/l

Ήπια χαρακτηρίζεται η υποκαλιαιμία όταν 3< κάλιο ορού<3,5 mmol/l

Η υποκαλιαιμία μπορεί να αναπτυχθεί οξέως ή να έχει χαρακτήρα χρονιότητας

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Επειδή το κάλιο βρίσκεται κυρίως ενδοκυττάρια, υποκαλιαιμία μπορεί να συμβεί με χαμηλό, φυσιολογικό ή ακόμη και υψηλό συνολικό κάλιο σώματος

Στη χρόνια υποκαλιαιμία υπάρχει έλλειμμα καλίου

Η υποκαλιαιμία είναι συμπτωματική συνήθως όταν είναι οξεία και σοβαρού βαθμού

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Σε νοσηλευόμενους ασθενείς υποκαλιαιμία απαντάται σε ποσοστό ως και 20%

Μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνες για τη ζωή επιπλοκέςΚαρδιακές αρρυθμίεςΑδυναμία αναπνευστικών μυών

Έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΚΑΛΙΟΥ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΚΑΛΙΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣΣΩΜΑΤΟΣ

ΜΥΕΣ 2650 mmolECF 4 mmol/l

ΗΠΑΡ 250 mmol

ΕΡΥΘΡΑ 150 mmol

ICF 150 mmol/lΔΙΑΜΕΣΟ

ΥΓΡΟ45 mmol

ΠΛΑΣΜΑ 15 mmol

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΚΑΛΙΟΥΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΚΑΛΙΟΥ

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΛΙΟΥ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΛΙΟΥ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ

Seldin and Giebisch`s,The Kidney, Physiology & Pathophysiology, 4th Ed. Elsevier Inc/Academic Press, 2008

Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ NaNa++-K-K++-ATPase -ATPase ΚΑΙ Η ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ

Halperin ML. The ACID Truth and BASIC Facts-With a Sweet Touch, an enLYTEment, 5th Ed. Toronto, RossMark, 2004

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΚΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ Κ++

Κ+

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΟΥ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΟΥ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ

ΦΟΡΤΙΟΥΦΟΡΤΙΟΥ

β2-αδρενεργική δράση

Κ+

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΑΜΕΣΗ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΑΜΕΣΗ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ NaNa++-K-K++--

ATPATPάσηςάσης ↑Αριθμού αντλιών Na+-K+-ATPάσης:

ΥπερθυρεοειδισμόςΕνεργοποίηση της Na+-K+-ATPάσης -

↑β2-αδρενεργική δράση:β2-διεγέρτες (θεραπεία άσθματος)Οξύ stress σε σοβαρά συμβάματα

Οξύ έμφραγμα μυοκαρδίουΥπαραχνοειδής αιμορραγίαΤραύμα κεφαλής

Υποκαλιαιμική περιοδική παράλυσηΕξωγενής πρόσληψη

ΑμφεταμίνεςΚαφεΐνη (μεγάλη ποσότητα)

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΟΥ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΟΥ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ

ΦΟΡΤΙΟΥ (2)ΦΟΡΤΙΟΥ (2)

Κ+

Ινσουλίνη

Η+

Υποκαλιαιμία από δράση ινσουλίνης:

Θεραπεία διαβητικής κετοξέωσης Ινσουλίνωμα

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΑ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΛΙΟΥ – ΑΛΛΑ ΑΙΤΙΑΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΛΙΟΥ – ΑΛΛΑ ΑΙΤΙΑ

ΚΑΛΙΟ ΣΩΜΑΤΟΣ (mmol)

ΜΥΕΣ 2650 mmol

ΗΠΑΡ 250 mmol

ΕΡΥΘΡΑ 150 mmol

ΔΙΑΜΕΣΟ ΥΓΡΟ

45 mmol

ΠΛΑΣΜΑ 15 mmol

Δημιουργία νέων κυττάρων Θεραπεία κακοήθους

αναιμίας

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΑΛΙΟΥΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΑΛΙΟΥ

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΛΟΓΩ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΛΟΓΩ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ

Ο νεφρός μπορεί να περιορίσει τις απώλειες καλίου στα 10-15 mmol ημερησίως

Οι φυσιολογικές απώλειες με τις κενώσεις δεν ξεπερνούν τα 10 mmol ημερησίως

Η συνήθης πρόσληψη καλίου είναι πολλαπλάσια των αναγκαστικών απωλειών

Ένα αρνητικό ισοζύγιο καλίου προέρχεται σχεδόν πάντα από αυξημένες απώλειες καλίου και όχι από ανεπαρκή πρόσληψη του

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΑΠΟ ΑΥΞΗΜΕΝΕΣ ΑΥΞΗΜΕΝΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΤΑΣΤΑ ΚΟΠΡΑΝΑ ΚΟΠΡΑΝΑ

Εκκριτικές διάρροιες Χολέρα

[Κ+] ως και 15 mmol/l X πολλά λίτρα → Μεγάλες απώλειες καλίου

Έντονη υπογκαιμία → α-αδρενεργική δράση → μετακίνηση Κ+ έξω από τα κύτταρα → μετριασμός υποκαλιαιμίας

Επίταση υποκαλιαιμίας σε αποκατάσταση του όγκου

Αδυναμία εντερικής επαναρρόφησης Na+

Κατάχρηση καθαρτικών

Ηπιότερη υπογκαιμία → β2-αδρενεργική δράση → μετακίνηση Κ+

μέσα στα κύτταρα → επίταση υποκαλιαιμίας

Σημαντική υποκαλιαιμία ακόμα και αν οι απώλειες δεν είναι μεγάλες

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΚΑΛΙΟΥ ΣΤΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΚΑΛΙΟΥ ΣΤΟ ΝΕΦΡΙΚΟ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟΝΕΦΡΙΚΟ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟ

Giebisch G. A trail of research on potassium, Kidney Int 2002;62:1498-1512

ΑΠΕΚΚΡΙΣΗ ΚΑΛΙΟΥ ΣΤΑ ΟΥΡΑΑΠΕΚΚΡΙΣΗ ΚΑΛΙΟΥ ΣΤΑ ΟΥΡΑ

Το ποσό του καλίου που απεκκρίνεται στα ούρα εξαρτάται από: Τη ροή των ούρων στο φλοιικό άπω

σωληνάριοΤη δυνατότητα των θεμέλιων κυττάρων να

εκκρίνουν Κ+ ώστε να αυξηθεί η [Κ+] πριν τη μυελώδη μοίρα

Για να απεκκριθεί κάλιο στο φλοιικό άπω σωληνάριο θα πρέπει να συνυπάρχουν:Μία ελάχιστη σωληναριακή ροήΑρνητικό ηλεκτρικό φορτίο ενδοαυλικάΑνοιχτοί δίαυλοι Κ+ (ROMK)

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΡΝΗΤΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΣΤΟ ΦΛΟΙΙΚΟ ΑΠΩ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟΦΛΟΙΙΚΟ ΑΠΩ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟ

Na+

Αλδοστερόνη

(-) Φορτίο

Cl-K+

Το αρνητικό φορτίο δημιουργείται καθώς η επαναρρόφηση του Na+ με τους ENaC ρυθμίζεται, μέσω της αλδοστερόνης, ανεξάρτητα από αυτήν του Cl- που γίνεται παρακυτταρικά

A-

ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΦΥΓΗ ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΦΥΓΗ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗΣ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗΣ ΣΕ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗΣ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗΣ ΣΕ

ΥΠΟΓΚΑΙΜΙΑΥΠΟΓΚΑΙΜΙΑΑπουσία υπερκαλιαιμίας, η αλδοστερόνη

επάγεται από την υπογκαιμία, μέσω ↑AG-II

Στις περιπτώσεις υπογκαιμίας:↑σωληναριακή επαναρρόφηση Na+ και Cl-

κεντρικότερα →↓σωληναριακή ροή στο άπω σωληνάριο → Αποφυγή απρόσφορης καλιούρησης

Τα παραπάνω δεν συμβαίνουν και έχουμε απρόσφορη καλιούρηση σε: Λήψη διουρητικών Συγγενείς ή επίκτητες νόσους που

προσομοιάζουν στη λήψη διουρητικών

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΜΕ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΜΕ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗ ΣΕ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗ ΣΕ ↑↑ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΗ ΛΟΓΩ ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΗ ΛΟΓΩ

ΥΠΟΓΚΑΙΜΙΑΣΥΠΟΓΚΑΙΜΙΑΣ

ΓλυκόζηΚετόνες

CaSR

Ακεταζολαμίδη σ. Fanconi

Lasixσ.BartterΕν.CaSR

Θειαζίδεςσ.Gitelman

Υπογκαιμία

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΜΕ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΜΕ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗ ΣΕ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗ ΣΕ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ

ENaC ENaC ΧΩΡΙΣ ΥΠΟΓΚΑΙΜΙΑ ΧΩΡΙΣ ΥΠΟΓΚΑΙΜΙΑΕνεργοποίηση των ENaC λόγω

ΥπεραλδοστερονισμούΠρωτοπαθήςΣτένωση νεφρικής αρτηρίαςΚακοήθης υπέρταση

Ψευδοϋπεραλδοστερονισμού (↓Αλδοστερόνη) σ. Liddle Αμφοτερικίνη-Β↓11β-HSHD (δράση κορτιζόλης)• Συγγενής• Λήψη γλυκόριζας• ↑Χολικά άλατα

ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΜΕ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΜΕ ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗ ΣΕ ΚΑΛΙΟΥΡΗΣΗ ΣΕ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ HCOHCO33

-- ΣΤΟ ΣΤΟ ΦΛΟΙΙΚΟ ΑΠΩ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟΦΛΟΙΙΚΟ ΑΠΩ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟ

↑ HCO3- στο φλοιικό άπω σωληνάριο →

αλκαλοποίηση ούρων→ ↑ανοιχτών ROMK→

↑ έκκριση Κ+

Εγκατάσταση υποκαλιαιμίας σε εμέτους

Σοβαρή υποκαλιαιμία στην άπω νεφροσωληναριακή οξέωση

ΣΥΝΟΨΗΣΥΝΟΨΗ

Η υποκαλιαιμία είναι συχνή στην κλινική πράξη και δυνητικά επικίνδυνη

Η μετακίνηση μικρής ποσότητας καλίου μέσα στα κύτταρα μπορεί να προκαλέσει αξιόλογη υποκαλιαιμία, χωρίς μεταβολή του συνολικού καλίου σώματος. Οι σημαντικότερες σχετικές αιτίες είναι η ινσουλίνη και η ενεργοποίηση των β2-αδρενεργικών υποδοχέων

Υποκαλιαιμία μπορεί να προκληθεί όταν το συνολικό ισοζύγιο του καλίου είναι αρνητικό, όπως σε αυξημένες απώλειες λόγω διαρροιών ή καλιούρησης

Οι νεφρικές απώλειες υποδηλώνουν έκκριση του καλίου στο φλοιικό άπω σωληνάριο και αυτό συμβαίνει όταν δρα η αλδοστερόνη ή σε άλλες καταστάσεις που προσομοιάζουν με υπεραλδοστερονισμό. Επίσης, η καλιούρηση επάγεται όταν τα ούρα είναι αλκαλικά