Татварын талаархи олон улсын гэрээ

1

Татварын талаархи олон улсын гэрээ

2

Гэрээний тогтсон нэр

• Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулан ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Х улсын Засгийн газар, У улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр.

• Гэрээ, хэлэлцээр, конвенци – гэж нэрлэдэг боловч зарчмын ялгаа байхгүй

3

Нөлөө бүхий байгууллага ба гэрээний загвар

• Нөлөө бүхий байгууллага: ♠ ЭЗХАХБ /OECD/ ♠ НҮБ /UN/• Гэрээний загвар: ♠ ЭЗХАХБ /OECD/ ♠ НҮБ /UN/ ♠ АНУ /USA/

4

Хөгжлийн түүх

• Орлогын татвар 1799• Зах зээлийг өргөжүүлэх 1860• Анхны гэрээ 1899 Прус- Австри Унгар• Дэлхийн 2-р дайны дараа эрчимжсэн• ЭЗХАХБ /OECD/ ♠ 1956 ОУ-ын давхар татварыг судалсан ♠ 1963 Гэрээний загварын төсөл

5

үргэлжлэл

♠ 1977 Гэрээний загвар бий болсон ♠ 1992 Гэрээний шинэчилсэн загвар ♠ 1994, 1995, 1997, 2000, 2003, 2005, 2008 нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан.• НҮБ /UN/ ♠ 1979 зөвлөмж, гарын авлага ♠ 1980 гэрээний загвар ♠ 2001 нэмэлт, өөрчлөлт

6

үргэлжлэл• ЭЗХАХБ /OECD/-ын загвар нь

хөгжингүй орнуудын хооронд• НҮБ /UN/-ын загвар бүх орнуудын

хооронд байгуулах гэрээнд тохиромжтой

• НҮБ-ын загвар нь ЭЗХАХБ-ын гэрээний загварт үндэслэгдсэн ба зарим талаар уян хатан, хөгжиж байгаа орнуудын эрх ашгийг илүү хамгаалсан.

7

Олон улсын гэрээний төрөл

• Хоёр талт• Олон талт• Татварын гэрээ гол төлөв хоёр талт

гэрээ байдаг.• Одоо дэлхийд татварын 2800 орчим

хоёр талт гэрээ байна

8

Татварын олон талт гэрээ

• Африкийн франц хэлээр ярьдаг орнуудын хооронд байгуулсан Санхүүгийн хамтын ажиллагааны ерөнхий хэлэлцээр /1971 он/

• ЭЗХТЗ-ийн орнуудын гэрээ /1977,1978 /• Дани, Финлянд,Швед, Ирланд, Норвег

улсын хооронд байгуулсан гэрээ /1983/• ЭЗХАХБ, Европын холбооны хооронд

байгуулсан гэрээ /1995 он/

9

Гэрээний зорилго

• Татварын давхардлыг арилгах• Татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас

урьдчилан сэргийлэх• Хэлэлцэн тохирогч улсуудын татвар

ногдуулах эрхийг хуваарилах, тодорхой болгох

• Ялгаварлан гадуурхах байдал гаргуулахгүй байх

10

Ялгаварлан гадуурхах байдал гаргуулахгүй байх

• Тухайн улс нь өөрийн харьяат бус татвар төлөгчдөд илүү татвар ногдуулж болохгүй

• Тухайн улс нь гадаадын үйлдвэрийн төлөөлөгчийн газар, салбар, харъяа үйлдвэрийг өөрийн үйлдвэрээс татварын хувьд хүндрэлтэй байдалд оруулж болохгүй

11

үргэлжлэл

• Татвар ногдох орлогыг тодорхойлж, түүнээс зардлыг хасахдаа өөрийн байнга оршин суугч татвар төлөгч болон оршин суугч бус татвар төлөгчийг ялгаварлан гадуурхаж болохгүй

12

Татвараас зайлсхийх, зугтах

• Татвараас зайлсхийх /avoidance/ - Хуулийн хүрээнд /хуулийн цоорхойг

ашиглан/ татвар төлөхгүй байх• Татвараас зугтах /evasion / - Хууль зөрчих замаар татвар төлөхгүй

байх

13

Татварын гэрээний чиг хандлага

• Гол төлөв 2 талын гэрээ• Дотоодын татварын хуультай уялдаатай• Дотоодын татварын хуулиас илүү

хүчинтэй• Ерөнхийдөө ЭЗХАХБ-ын татварын

гэрээний бүтцийг баримталдаг• Үндэсний болон хөгжиж байгаа

орнуудын эрх ашиг, саналыг харгалздаг

14

Олон улсын гэрээ, дотоодын хуулийн статус• Олон улсын гэрээний болон дотоодын

хуулийн заалт эн тэнцүү.• Олон улсын гэрээний заалт илүү

хүчинтэй.• Татварын гэрээ, дотоодын татварын

хуулийн хамгийн сүүлд батлагдсныхны заалт нь илүү хүчинтэй /АНУ/

15

Манай улсад

• ТЕХ-д “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж заасан тул олон улсын гэрээний заалт илүү хүчинтэй

16

Орлогод татвар ногдуулах олон улсын зөвшилцөл

• Эх үүсвэрийн зарчим Орлогын эх үүсвэр улс эхлээд татвар ногдуулах

эрхтэй• Оршин суугчийн зарчим а/ Татвар төлөгчийн оршин суугаа улс түүний

дэлхийг хамарсан орлогод татвар ногдуулах эрхтэй.

б/ Татварын давхардлыг арилгах үүрэгтэй

17

Эх үүсвэрийн болон оршин суугчийн зарчмын хоорондын уялдаа

• Эх үүсвэр улс эхлээд татвар ногдуулах эрхтэй.

• Эх үүсвэр улс шууд бус /идэвхигүй/ зарим орлогод тогтоосон хязгаарын хэмжээнд татвар ногдуулах эрхтэй.

• Дараа нь татвар төлөгчийн оршин суугаа улс татвар ногдуулах эрхтэй.

18

үргэлжлэл

• Татвар төлөгчийн оршин суугаа улс татварын давхардлыг арилгах үүрэгтэй.

• Дээрхи үзэл санааг татварын гэрээнд олон улсад тохиролцсон загварыг үндэслэн нарийн тодоруулдаг.

19

Гэрээнд хамрагдах этгээд

• Хэлэлцэн тохирогч улсуудын байнга оршин суугч этгээд хамаарна

• Гуравдагч орны байнга оршин суугч этгээд хамаарахгүй.

20

Гэрээнд хамрагдах татварууд

• Орлогын албан татвар: ♠ Хувь хүний орлогын албан татвар ♠ ААН-ийн орлогын албан татвар ♠ Орон нутгийн орлогын албан татвар• Хөрөнгийн татвар• Шинээр бий болсон болон өөрчлөгдсөн

татварууд дээрхитэй адил буюу төстэй бол гэрээнд хамрагдана

21

үргэлжлэл• Хэлэлцэн тохирогч улсуудын эрх бүхий

байгууллага нь гэрээнд хамрагдах татваруудын хуульд орсон аливаа зарчмын өөрчлөлт болон гэрээнд хамрагдах татвартай адил буюу төстэй шинэ татвар бий болсон бол нөгөө талдаа мэдэгдэнэ.

22

Ерөнхий тодорхойлолт• Хувь хүн, этгээд, харьяа• Компани• Аж ахуйн нэгж• Хэлэлцэн тохирогч улсын аж ахуйн нэгж• Олон улсын тээвэр• Эрх бүхий байгууллага• Аж ахуйн үйл ажиллагааТодорхойлогдоогүй нэр томъёог хэрхэн, яаж

ойлгох

23

Олон улсын тээвэр

• “Олон улсын тээвэр” гэж Хэлэлцэн тохирогч аль нэг улсад удирдах газар нь байрладаг ААН-ээс хөлөг онгоц, нисэх онгоц, хуурай замын тээврийн хэрэгслээр хийх аливаа тээврийн үйл ажиллагааг хэлнэ.

• Харин хэлэлцэн тохирогч нөгөө улс дахь цэгүүдийн хооронд хийх тээврийн үйл ажиллагаа үүнд хамаарахгүй.

24

Эрх бүхий байгууллага

• Сангийн яам, Сангийн сайд буюу тэдгээрийн эрх бүхий төлөөлөгч.

• Татварын алба буюу түүний эрх бүхий төлөөлөгч.

• Өөр байгууллага, албан тушаалтан байж болно.

25

Тодорхойлогдоогүй нэр томъёо

Хэлэлцээрт тодорхойлогдоогүй аливаа нэр томъёог хэлэлцээрт өөрөөр заагаагүй бол хэлэлцэн тохирогч улсын хуульд зааснаар ойлгоно.

26

Байнга оршин суугч• Татварын гэрээг хэрэглэхэд хувь болон хуулийн

этгээдийн байнга оршин суугаа газрыг тодорхойлох явдал чухал ач холбогдолтой.

• Хувь болон хуулийн этгээдийн байнга оршин суугаа газрыг тодорхойлох арга улс бүрт өөр өөр байдаг бөгөөд нэг аргаар тодорхойлох боломжгүй.

• Ерөнхий чиг хандлагаар хувь хүнийг байнга амьдардаг, байрладаг орон байраар нь, ААН /корпораци/-ийг голлох удирдлага нь оршдог байрлалаар нь тодорхойлдог.

27

үргэлжлэл

• Зарим оронд /АНУ, Канад/ корпорацийг бүртгэгдсэн газраар нь тодорхойлдог.

• Байнга оршин суугчийг гол төлөв дотоодын хуулийн заалтыг үндэслэн тодорхойлдог

• Давхардсан /хоёр улсын/ оршин суугч хувь хүн болон хувь бус этгээд /хуулийн этгээд/-ийн хувьд салгах /tie breaker/ журмаар тодорхойлдог.

28

үргэлжлэл• Зарим тохиолдолд Засгийн газар, засаг захиргаа,

нутаг дэвсгэрийн нэгж болон Засгийн газрын өмчийн байгууллагыг байнга оршин суугч гэж үзнэ гэж гэрээнд тодорхойлдог. Эдгээр байгууллага нь татвар төлдөггүй боловч тэдгээрийн авч байгаа хүү, дивиденд, шан хармж, эрхийн шимтгэлийг гэрээний заалтад хамааруулах үүднээс тусгадаг.

• Гэрээнд хамрагдсан тохиолдолд тэд дээрхи орлогоос бууруулсан хувь хэмжээгээр татвар төлөх боломжоор хангагддаг.

29

Байнга оршин суугч хувь хүнийг тодорхойлох зарчим

• Байнга амьдардаг орон гэр байгаагаар нь• Хэрэв хоёр улсын аль алинд нь байнга

амьдардаг орон гэртэй бол түүний хувийн болон эдийн засгийн харилцаа /язгуур эрх ашгийн төв/ нь илүү ойр дөт байгаагаар нь

• Хэрэв түүний язгуур эрх ашгийг тодорхойлох боломжгүй, хоёр улсын аль алинд нь байнга амьдардаг орон гэргүй бол түр орогнох байр байгаагаар нь

30

үргэлжлэл

• Хэрэв хоёр улсын аль алинд нь түр орогнох байртай, эсвэл алинд нь ч байхгүй бол түүнийг аль улсын харъяат байгаагаар нь тэр улсад байнга оршин суугч гэж үзнэ.

31

Монгол Улсад байнга оршин суугч хувь хүн

• Монгол Улсад оршин суух байртай

• Тухайн татварын жилд 183 ба түүнээс дээш хоног Монгол Улсад амьдарсан

• Гадаад улсад томилогдон ажиллаж буй Монгол Улсын төрийн албан хаагч.

32

Дээд шүүхийн тайлбар

• “Монгол Улсад оршин суух байртай” гэдгийг Монгол Улсад байнга оршин суугч нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байнга амьдрах өөрийн өмчлөлийн болон хууль ёсны эзэмшлийн орон байртай байхыг хэлнэ.

/2007 оны 03-р сарын 12-ны өдрийн 12 тоот тогтоол/

33

Монгол Улсад байнга байрладаг аж ахуйн нэгж

• Монгол Улсын хуулийн дагуу үүсгэн байгуулагдсан аж ахуйн нэгж.

• Удирдах байгууллага нь Монгол Улсад байрладаг гадаадын аж ахуйн нэгж.

34

Төлөөний газар

Ерөнхий зарчим

Хэлэлцэн тохирогч улсын аж ахуйн нэгжийн Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад аж ахуйн үйл ажиллагааг бүхэлд нь буюу хэсэгчлэн явуулдаг байнгын байрлалыг төлөөний газар гэдэг.

35

Төлөөний газарт

• Удирдлага нь байгаа газар• Салбар, албан контор

• Үйлдвэр, завод, цех, тасаг

• Уурхай, газрын тос, байгалийн хий болон бусад ашигт малтмал олборлож байгаа газар

36

үргэлжлэл• 18 сараас /НҮБ- 6 сар/ илүү хугацаагаар

үргэлжлэх барилга угсралт, суурилуулалтын ажил эдгээртэй холбогдсон удирдлага, хяналтын үйл ажиллагаа

• 18 сараас /НҮБ- 6 сар/ илүү хугацаагаар үргэлжлэх барилга угсралт, суурилуулалтын ажил эдгээртэй холбогдсон үйлчилгээ үзүүлэх, зөвлөлгөө өгөх.

37

үргэлжлэл

• Бие даасан эрх бүхий төлөөлөгчдөөс бусад этгээд хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад хэлэлцэн тохирогч улсын ААН-ийн нэрийн өмнөөс үйл ажиллагаа явуулж, гэрээ, контракт байгуулдаг эрх эдэлдэг бол уг ААН-ийг нөгөө улсад төлөөний газартай гэж үзнэ.

38

Төлөөний газарт хамаарахгүй үйл ажиллагаа

• ААН зөвхөн өөрийн бараа, эд зүйлсийг хадгалах, үзэсгэлэнд тавих, нийлүүлэх зорилгоор аливаа байгууламж ашиглах.

• ААН зөвхөн хадгалах, үзэсгэлэнд тавих, нийлүүлэх зорилгоор бараа, эд зүйлсийг нөөцлөх.

• ААН өөр бусад ААН-ээр зөвхөн боловсруулалт хийлгэх зорилгоор бараа, эд зүйлсийг нөөцлөх.

39

үргэлжлэл

• ААН-д зориулан бараа, эд зүйлс зөвхөн худалдан авах, мэдээлэл цуглуулах зориулалттай үйл ажиллагаа явуулдаг байр ашиглах.

• ААН-ийн бэлтгэх, туслах чанарын аливаа үйл ажиллагаа явуулах зорилгоор байр ашиглах.

• Дээрхи үйл ажиллагаануудыг хослуулан эрхлэх байр ашиглах.

40

үргэлжлэл

• ААН нь нөгөө улсад байнга оршдог эсвэл үйл ажиллагаа явуулдаг ААН-ийг хянадаг эсвэл хяналтанд байдаг нь эдгээр ААН-ийг бие биенийх нь төлөөний газар гэж үзэхгүй.

• ААН нь нөгөө улсад брокер, ерөнхий комиссын төлөөлөгч, бие даасан эрх бүхий төлөөлөгчдөөр дамжуулан үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь түүний нөгөө улсад төлөөний газартай гэж үзэх үндэс болохгүй.

41

Анхаарах ХТУ-ын ААН ХТНУ-д төлөөний газартай

боловч үйл ажиллагааныхаа зарим хэсгийг /бараа борлуулах/ түүгээр дамжуулан явуулаагүй тохиолдолд уг үйл ажиллагааны орлогыг төлөөний газарт хамааруулна.

42

ҮХЭХ-өөс орох орлого

• ҮХЭХ-өөс орох орлогод уг эд хөрөнгийг шууд ашиглах, бусдад түрээслүүлэх, эсвэл бусад аль ч хэлбэрээр ашиглах замаар олсон орлого хамаарна.

• ҮХЭХ-өөс олох орлогод тухайн хөрөнгө байрладаг өөрөөр хэлбэл эх үүсвэр улс татвар ногдуулна.

• Татварыг дотоодын хуулиар ногдуулах ба ямар нэгэн хязгаарлалт байхгүй.

43

үргэлжлэл

• “ҮХЭХ” гэдгийг тухайн хөрөнгө байрлаж байгаа улсын хуульд заасны дагуу тодорхойлно.

44

Аж ахуйн үйл ажиллагааны ашиг• Хэлэлцэн тохирогч улсын ААН хэлэлцэн

тохирогч нөгөө улсад байрладаг төлөөний газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлээгүй тохиолдолд түүний ашигт зөвхөн хэлэлцэн тохирогч улс татвар ногдуулна.

• Хэрэв ААН хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад байрладаг төлөөний газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхэлбэл уг ААН-ийн ашгийн зөвхөн тухайн төлөөний газарт хамаарах хэсэгт хэлэлцэн тохирогч нөгөө улс татвар ногдуулж болно.

45

үргэлжлэл• Төлөөний газрын ашгийг

тодорхойлохдоо уг төлөөний газрын өөрийн байгаа улс болон бусад улсад зарцуулсан аж ахуйн болон захиргааны зардлыг хасч тооцно.

• ААН нь төлөөний газраар дамжуулан бараа, эд зүйлс зөвхөн худалдан авдаг бол уг төлөөний газрыг ашиг олсонд тооцохгүй.

46

үргэлжлэл• Төлөөний газрын ашигт гэрээний бусад зүйлд

заасан орлого орж тооцогдсон байвал гэрээний эдгээр орлоготой хамааралтай зүйлийн заалтыг хэрэглэнэ

• Төлөөний газрын ашгийг тодорхойлохдоо өөрчлөх бодиттой үндэслэлгүй бол тогтсон нэг аргыг хэрэглэнэ.

• ААН төлөөний газартай боловч түүгээр дамжуулалгүйгээр борлуулт хийсэн бол уг орлогыг төлөөний газрын орлогод оруулж тооцно.

47

Олон улсын тээвэр• Олон улсын тээвэр гэдэг ойлголт

ерөнхийдөө агаарын болон усан замын тээвэртэй холбоотой.

• Хил залгаа оршдог улсууд хуурай болон төмөр замын тээврийг оруулж өгдөг.

• Хил залгаа оршдог улсууд хэрэв гол, мөрнөөр холбогддог бол завийг оруулж өгдөг.

48

үргэлжлэл• Агаарын болон усан замын тээврийн

компанийн орлогод контейнер, нисэх онгоц, хөлөг онгоц түрээслүүлсний орлогыг оруулж тооцдог.

• Мөн пул/ хамсал/, хамтын ажиллагаа, олон улсын тээврийн зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагаанд оролцож олсон орлого хамаарна.

49

үргэлжлэл

• Олон улсын тээврээс олсон орлогод тээврийн /агаар, усан, хуурай замын/ үйлчилгээ эрхэлж буй ААН-ийн голлох удирдах, толгойлох байгууллага нь байрладаг улс татвар ногдуулна.

• Хэрэв усан замын тээврийн байгууллагын удирдах газар нь хөлөг онгоцон дээрээ байрладаг бол энэхүү хөлөг онгоцны харъяалах боомт оршдог хэлэлцэн тохирогч улсад байрладаг гэж үзээд тэр улс татвар ногдуулна.

50

үргэлжлэл

• Хэрэв хөлөг онгоц харъяалах боомтгүй бол уг хөлөг онгоцны эзэмшигч байнга оршин сууж байгаа хэлэлцэн тохирогч улсад байрладаг гэж үзээд тэр улс татвар ногдуулна.

51

Харилцан хамааралтай аж ахуйн нэгжүүд

1. Хэлэлцэн тохирогч улсын ААН хэлэлцэн тохиорогч нөгөө улсын ААН-ийн удирдлага, хяналт болон хөрөнгөд шууд болон шууд бусаар оролцдог бол

2. Аливаа этгээдүүд хэлэлцэн тохирогч 2 улсын ААН-ийн аль алиных нь удирдлага, хяналт болон хөрөнгөд шууд болон шууд бусаар оролцож байгаа аль ч тохиолдолд тэдгээр 2 нэгжийн

52

үргэлжлэл• Хооронд тогтсон худалдаа, санхүүгийн

харилцааны нөхцөл нь бие даасан ААН-ийн хоорондын харилцааны нөхцлөөс ялгаатай байвал тухайн ААН-д ногдох ёстой ашиг дээрхи ялгаатай нөхцлийн улмаас тооцогдоогүй байвал түүнийг уг ААН-ийн ашигт оруулан тооцож татвар ногдуулна. /Transfer pricing/

53

Дивиденд

• “Дивиденд” гэсэн нэр томъёо нь хувьцааны ногдол ашиг түүнтэй адилгах бусад орлого, түүнчлэн ашгийн хуваарилалт хийж байгаа ААН байнга оршдог ХТУ-ын хуулийн дагуу хувьцааны ашигтай адилтган татвар ногдуулах бусад орлогыг илэрхийлнэ. /хувь хүртэгчийн орлого, тогтоосон хязгаараас давсан зээлийн хүү, зээлийн хүү/

54

үргэлжлэл• ХТУ-д байнга оршдог ААН-ээс ХТНУ-д

байнга оршин суугч этгээдэд төлж буй дивидентэд ХТНУ татвар ногдуулж болно.

• Дивидент төлж байгаа ААН байнга оршдог ХТУ уг дивидентэд өөрийн хууль тогтоомжийн дагуу татвар ногдуулж болно гэхдээ дараахь хязгаараас хэтэрч болохгүй:

55

үргэлжлэл1/ Хөрөнгө оруулагч ААН-ийн хувьцааны 25 ба

түүнээс дээш хувийг эзэмшдэг бол - 5 хувиас

2/ Бусад тохиолдолд - 15 хувиас• Хэрэв дивидендийн жинхэнэ эзэмшигч нь

ХТНУ-д төлөөний газраар дамжуулан үйл ажиллагаа явуулдаг ба дивидентийн эрх хэрэг дээрээ энэ төлөөний газарт хамааралтай бол дээрхи заалтыг баримтлахгүй. Харин 7-р зүйлийн заалтыг хэрэглэнэ.

56

Хүү• “Хүү” гэсэн нэр томъёонд барьцаагаар

баталгаажуулсан эсэх, зээлдэгчийн хөрөнгөд оролцох эсэхийг үл харгалзан бүх төрлийн өрийн нэхэмжлэлээс үүссэн орлого, улсын зээллэг, бусад үнэт цааснаас орох орлого, мөн тэдгээрийн урамшууллын орлого хамаарна.

• Харин төлбөр хожимдуулсны торгуулийг хүү гэж тооцохгүй.

57


байнга оршин суугч этгээдэд төлж буй хүүд ХТНУ татвар ногдуулж болно.

• Дивидент төлж байгаа ААН байнга оршдог ХТУ уг хүүд өөрийн хууль тогтоомжийн дагуу татвар ногдуулж болно гэхдээ 10 хувиас хэтэрч болохгүй.

58

үргэлжлэл• Хэрэв хүү авах эрхийг жинхэнэ

эзэмшигч нь ХТНУ-д төлөөний газраар дамжуулан үйл ажиллагаа явуулдаг ба хүү авах эрх нь энэ төлөөний газарт шууд хамааралтай бол дээрхи заалтыг баримтлахгүй. Харин 7-р зүйлийн заалтыг хэрэглэнэ.

59

үргэлжлэл• Хэрэв хүү төлөгч болон хүү авах эрхийг

жинхэнэ эзэмшигчийн хоорондын онцлог харилцаанаас шалтгаалан төлж байгаа хүүгийн хэмжээ нь ийм харилцаа байхгүй байсан үед тохиролцож болох байсан хэмжээнээс хэтэрч байвал дээрхи заалтууд зөвхөн тохиролцож болох байсан хэмжээнд хамаарна. Энэ тохиолдолд хүүгийн төлбөрийн илүү гарсан зөрүүд ХТУ бүр өөрийн хуулийн дагуу гэрээний бусад заалтыг харгалзан татвар ногдуулж болно.

60

үргэлжлэл• Татварын гэрээнд Засгийн газрын үнэт

цаасны хүү, банкны зээлийн хүү зэрэг зарим тодорхой төрлийн хүүг татвараас чөлөөлдөг. Энэ нь банкны зардалтай холбоотой.

61

Шан харамж, эрхийн шимтгэл• “Шан харамж, эрхийн шимтгэл” гэдэг

ойлголтод оюуны өмчийг ашигласан буюу ашиглах эрх эдэлсний төлөө төлж буй бүх төрлийн төлбөрийг хамааруулна.

62


байнга оршин суугч этгээдэд төлж буй шан харамж, эрхийн шимтгэлд ХТНУ татвар ногдуулж болно.

• Шан харамж, эрхийн шимтгэл төлж байгаа ААН байнга оршдог ХТУ уг шан харамж, эрхийн шимтгэлд өөрийн хууль тогтоомжийн дагуу татвар ногдуулж болно.

63

үргэлжлэл

• Хэрэв шан харамж, эрхийн шимтгэл авах эрхийг жинхэнэ эзэмшигч нь ХТНУ-д төлөөний газраар дамжуулан үйл ажиллагаа явуулдаг ба шан харамж, эрхийн шимтгэл авах эрх нь энэ төлөөний газарт шууд хамааралтай бол дээрхи заалтыг баримтлахгүй. Харин 7-р зүйлийн заалтыг хэрэглэнэ.

64

үргэлжлэл• Хэрэв шан харамж, эрхийн шимтгэл төлөх болон

авах эрхийн жинхэнэ эзэмшигчийн хоорондын онцлог харилцаанаас шалтгаалан төлж байгаа шан харамж, эрхийн шимтгэлийн хэмжээ нь ийм харилцаа байхгүй байсан үед тохиролцож болох байсан хэмжээнээс хэтэрч байвал дээрхи заалтууд зөвхөн тохиролцож болох байсан хэмжээнд хамаарна. Энэ тохиолдолд шан харамж, эрхийн шимтгэлийн төлбөрийн илүү гарсан зөрүүд ХТУ бүр өөрийн хуулийн дагуу гэрээний бусад заалтыг харгалзан татвар ногдуулж болно.

65

Дивиденд, хүү, эрхийн шимтгэлд татвар ногдуулах /гэрээний загвар бүрээр/

ЭЗХАХБ НҮБ АНУ

Дивиденд R + S R + S R + S

Хүү R + S R + S R

Шан харамж, эрхийн шимтгэл

R R + S R

66

“ Tax shopping“, “ Treaty shopping“ нэр томъёо, ойлголт

• Орлогын жинхэнэ эзэмшигч• Цаасан компани• Байнга оршин суугчийг тодорхойлоход 1/ Удирдлага, хяналтыг хэрэгжүүлдэг

хэсэг 2/ Эдийн засгийн хэсгийг нарийн

тодорхой болгож өгөх хэрэгтэй.

67

Хөрөнгө борлуулсны орлого• ХТУ-ын байнга оршин суугчийн ХТНУ-д байгаа

ҮХХ болон төлөөний газарт ашиглагдаж байсан хөдлөх хөрөнгө, мөн төлөөний газраа худалдаж борлуулснаас олсон орлогод Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улс татвар ногдуулна.

• Олон улсын шугамд ашиглагдаж буй хөлөг онгоц, нийсэх онгоц болон хуурай замын тээврийн хэрэгсэл болон эдгээр үйл ажиллагаанд хамрагдах хөдлөх эд хөрөнгийг худалдаж борлуулснаас олсон орлогод уг хөрөнгийг ашигладаг ААН-ийн удирдах газар нь байрладаг ХТУ-д татвар ногдуулна.

68

Бие даасан хувийн үйлчилгээ

• 2000 онд хүчингүй болсон. Одоо “Аж ахуйн үйл ажиллагааны ашиг” гэсэн 7-р зүйлийн заалтаар зохицуулагдаж байна.

• “Мэргэжлийн үйлчилгээ” гэдэгт шинжлэх ухаан, уран зохиол, соёл урлаг, боловсрол болон багшлах, эмч, өмгөөлөгч, инженер, архитекторч, шүдний эмч, нягтлан бодогч нарын бие даасан үйл ажиллагааг хамааруулна.

69

Бие даасан бус хувийн үйлчилгээ

• Энэхүү зүйл нь ХТУ-ын байнга оршин суугчийн ХТНУ-д хөдөлмөр эрхлэлттэй холбоотой орлого, цалин хөлс, бусад шагнал урамшууллыг хамаарна.

• Хөдөлмөр эрхлэлтийн энэхүү орлогод хэлэлцэн тохиролцогч хоёр улс хоёулаа татвар ногдуулж болно.

70

үргэлжлэл• Гэхдээ дараахь нөхцлийг хангасан

тохиолдолд байнга оршин суугчийн байрладаг улс татвар ногдуулна:

1/ Хөдөлмөр эрхлэгч нь нөгөө улсад тухайн санхүүгийн жилд эхэлсэн буюу дууссан аливаа 12 сарын 183 хоногоос илүүгүй хугацаагаар байсан

2/ Нөгөө улсын байнга оршин суугч бус ажил олгогчийн нэрийн өмнөөс төлбөр хийгдсэн

3/ Ажил олгогчийн нөгөө улсад байрладаг төлөөний газар уг төлбөрийг хийгээгүй бол

71

үргэлжлэл

• Дээрхи нөхцлүүд хангагдаагүй тохиолдолд эх үүвэр улс татвар ногдуулна.

• Олон улсын тээвэрт ашиглагдаж байгаа хөлөг онгоц, нисэх онгоц, хуурай замын тээврийн хэрэгсэл дотор хөдөлмөр эрхэлснээс олсон орлогод ажил олгогчийн голлох удирдлага байрладаг улсад татвар ногдуулна.

72

Захирлуудын цалин хөлс, шагнал, урамшуулал

• ХТУ-ын оршин буугч ХТНУ-д байрладаг компанийн захирлуудын зөвлөл, ТУЗ, хяналтын зөвлөлийн гишүүний хувьд авсан цалин болон түүнтэй адилтгах шагнал урамшуулалд ХТНУ татвар ногдуулна өөрөөр хэлбэл уг компанийн байнга байрладаг улсад татвар ногдуулна.

73

Урлагийн ажилтнууд ба тамирчид• ХТУ-ын урлагийн ажилтнууд, тамирчид

ХТНУ-д хувийн тоглолт хийж олсон орлогод ХТНУ татвар ногдуулж болно.

• Хэрэв урлагийн ажилтнууд, тамирчдын олсон орлого өөрт нь биш өөр этгээдэд оногдож байгаа тохиолдолд уг орлогод тоглолт болсон тухайн ХТУ татвар ногдуулж болно.

• ХТУ-дын ЗГ-ын хооронд байгуулсан соёлын төлөвлөгөөний дагууүйл ажиллагаа явуулж олсон орлогод ХТНУ татвар ногдуулахгүй.

74

Тэтгэвэр

• Хэлэлцэн тохирогч улсад оршин суугч этгээдийн авч буй тэтгэвэр болон түүнтэй адилтгах бусад төлбөрт зөвхөн Хэлэлцэн тохирогч улсад татвар ногдуулна.

• Дээрхи заалтыг үл харгалзан ХТУ-ын ЗГ буюу ОН-ийн эрх бүхий байгууллагын НДС-аас олгож буй тэтгэвэр,түүнтэй адилтгах бусад төлбөрт ХТУ татвар ногдуулна.

75

Засгийн газрын алба• ХТУ-ын ЗГ, ОН-ийн эрх бүхий

байгууллагаас тухайн байгууллагад алба хашиж байсны болон үүргээс нь чөлөөлөгдсний хувьд олгох төлбөрт/тэтгэврээс бусад/ тухайн ХТУ татвар ногдуулна.

• Гэхдээ уг хувь этгээдХТНУ-д алба хашиж байгаа ба тэнд байнга оршин суугч бол түүнд олгох төлбөрт дараахь тохиолдолд ХТНУ татвар ногдуулна:

76

үргэлжлэл

1/ Тэр улсын харьяат 2/ Гагцхүү алба хаших зорилгоор тэр

улсын байнга оршин суугч болоогүй.• ХТУ-ын ЗГ, ОН-ийн эрх бүхий

байгууллагад алба хашиж байсны хувьд тэр улсын ЗГ, ОН-ийн эрх бүхий байгууллагын хандив буюу тэтгэврийн сангаас олгосон аливаа төлбөрт зөвхөн ХТУ татвар ногдуулна.

77

үргэлжлэл

• Гэхдээ уг хувь этгээд нь ХТНУ-д байнга оршин суугч бөгөөд тэр улсын харьяат нь бол дээр дурдсан тэтгэвэрт зөвхөн ХТНУ татвар ногдуулна.

78

Багш, эрдэм шинжилгээний ажилтан нар

• ХТУ-ын ЗГ-ын зөвшөөрснөөр их, дээд, дунд сургуульд эсвэл боловсролын байгууллага, ЭШХ-д зөвхөн хичээл заах, лекц унших буюу шинжилгээ судалгааны ажил хийхээр ирсэн хувь этгээдийн ХТУ-д анх ирсэн өдрөөс эхлэн тодорхой хугацаанд хичээл заах, лекц унших, судалгаа шинжилгээний ажил хийсний хөлсөнд авсан шагнал урамшуулалд ХТУ татвар ногдуулахгүй.

79

Оюутан, сурагч, дадлага хийгчид

• ХТУ-д гагцхүү суралцах, дадлага хийх зорилгоор ирсэн оюутан, сурагч, дадлага хийгчийн өөрийн хангамж болон сурлага, дадлагадаа зориулан авсан болон олсон дараахь орлогод ХТУ татвар ногдуулахгүй:

1/ Өөрийгөө тэжээх, суралцах, судалгаа дадлага, ЭШ ажил хийхэд зориулан ХТУ-ын гадна эх үүсвэрээс авч байгаа тэтгэлэг

80

үргэлжлэл

2/ ЗГ, шинжлэх ухаан, соёл, боловсрол болон татвараас чөлөөлөгдөх бусад байгууллагаас олгох тэтгэлэг, шагнал, урамшуулал

3/ ХТУ-д гүйцэтгэсэн хувийн үйлчилгээний орлого

81

Бусад орлого

• ХТУ-ын байнга оршин суугчийн олж байгаа гэрээний өмнөх зүйлүүдэд хөндөгдөөгүй аливаа орлогод зөвхөн ХТУ-д татвар ногдуулна.

82

Хөрөнгийн татвар• ХТУ-д байрлаж байгаа дараахь хөрөнгөд

ХТУ татвар ногдуулна:• Үл хөдлөх хөрөнгө• Төлөөний газрын хөрөнгийн хэсэг болох

хөдлөх хөрөнгө• Олон улсын тээвэрт ашиглагдаж буй

тээврийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжид тэдгээрийг эзэмшигч компанийн голлох удирдлага нь байрладаг улсад хөрөнгийн татвар ногдуулна.

83

Давхар татвараас чөлөөлөх

• Давхар татвараас чөлөөлөх 3 арга байдаг: 1. Хасалт /Deduction/-ын арга 2. Чөлөөлөлт /Exemption/-ийн арга 3. Хөнгөлөлт /Credit/-ийн арга• Хасалтын аргыг практикт хэрэглэдэггүй• Хөнгөлөлтийн арга нь “чөлөөлөлтийг

давхар хөнгөлөх” /Tax sparing credit/ гэсэн хувилбартай.

84

Татварын давхардлыг арилгах жишээ• “А” орны “D” компани өөрийн оронд Х

орлого, “В” оронд У орлого олсон бол түүний татварын давхардлыг дараахь байдлаар арилгана:

• Орон А В• Орлого Х У• ТНО нь Х+У У• Төлбөл зохих татвар F/Х+У/ f /У/• Төлөх татвар F/Х+У/- f /У/ f /У/

85

Татварын давхардлыг арилгах Үзүүлэлтүүд Гэр

ээгүй

Хасалтын арга

Чөлөө-лөлтийн арга

Хөнгөлөлтийн аргаTSC-тэй

TSC-гүй

Гадаад эх үүсвэрийн орлого 100 100 100 100 100

ГУ-д төлсөн татвар /10%/ 10 10 10 - 10

ГУ-д төлсөн татварын хасалт - 90 - - -Дотоод эх үүсвэрийн орлого 100 100 100 100 100

Татвар ногдуулах нийт орлого 200 190 100 200 200

Хөнгөлөлтийн өмнөх дотоодын татвар /20%/

40 38 20 40 40

ГУ-д төлсөн татварын хөнгөлөлт

- - - 10 10

Дотоодод төлөх татвар 40 38 20 30 30

Гадаад, дотоодод төлсөн татвар бүгд

50 48 30 30 40

86

Дипломат ба консулын газрын ажилтнууд

Гэрээ нь олон улсын эрх зүйн ерөнхий хэм хэмжээ болон тусгай хэлэлцээрийн заалтуудын дагуу дипломат болон консулын төлөөлөгчдийн эдлэх санхүүгийн эрх дархыг үл хөндөнө.

87

Харилцан мэдээлэл солилцох• Хэлэлцэн тохирогч хоёр улсын эрх бүхий

байгууллага гэрээнд хамрагдах татварын талаар татварын хууль тогтоомж, гэрээний заалтыг биелүүлэхэд шаардагдах мэдээллийг харилцан солилцож болно.

• Мэдээлэл харилцан солилцох үндсэн 2 арга байдаг

1/ Нэг улсын татварын алба өөрийн санаачлагаар нөгөө улсын татварын албанд шаардлагатай байх гэж үзсэн мэдээллийг өгөх.

88

үргэлжлэл 2/ Нэг улсын татварын алба нөгөө улсын

татварын албанаас нэг буюу хэсэг татвар төлөгчийн талаархи мэдээллийг тусгайлан албан ёсоор хүсч мэдээлэл солилцож болно.

• ХТУ ХТНУ-аас хүлээн авсан мэдээллийг нууцалж, уг мэдээлэлтэй холбоотой этгээд болон эрх бүхий байгууллагад /шүүх, захиргааны байгууллагыг оролцуулан/ мэдэгдэж болно.

89

Харилцан тохиролцох журам

• ХТУ-дын эрх бүхий байгууллагууд нь гэрээг хэрэглэх болон тайлбарлахад үүсэх аливаа хүндрэлтэй болон эргэлзээтэй асуудлуудыг харилцан тохирох журмаар шийдвэрлэнэ.

• Тэд албан бичгээр шууд харилцаж болон эсвэл биечлэн уулзаж болно.

90

үргэлжлэл• Татвар төлөгч гэрээний заалт зөрчигдөж

байна гэж үзэж байгаа бол гомдлоо 3 жилийн дотор өөрийн оршин суугаа орны татварын албанд гаргаж болно.

• Гомдлыг хүлээн авсан татварын алба татвар төлөгчийн гомдол нь үндэслэлтэй гэж үзээд шийдэж чадахгүй тохиолдолд нөгөө улсын татварын албатай харилцан зөвлөлдөж болно.

• Хоёр улсын татварын алба тохиролцоонд хүрч чадахгүй бол асуудлыг арбитраар шийдвэрлүүлэхээр гэрээнд тусгадаг.

91

Гэрээ хүчин төгөлдөр болох

• Гэрээ нь хэлэлцэн тохирогч хоёр улсын дотооддоо мөрдөж буй хууль тогтоомж, журмын дагуу хүчин төгөлдөр болно.

• Ихэнхи улсад гэрээг гол төлөв Парламентаар батламжлах ба зарим оронд Парламентийн байнгын хороо юм уу Засгийн газар баталдаг тал бий.

• Гэрээг уг гэрээ хүчин төгөлдөр болсон татварын жил болон дараа жилийн 1-р сарын 01-ний өдрөөс эхлэн мөрдөнө.

92

Монгол Улсын хууль тогтоомж• “Олон улсын гэрээний тухай” Монгол

Улсын хууль /1993/-д “Монгол Улсын хууль тогтоомжид зааснаас өөр журам тогтоож байгаа олон улсын гэрээг заавал соёрхон батлана” гэж заасан.

• Олон улсын гэрээг УИХ соёрхон батлана.

93

Дуусгавар болох хугацаа

• Гэрээний хугацаа гол төлөв 5 жил байдаг• Гэрээг цуцлах явдал ховор ба харин

зарим зүйл, заатад нь нэмэлт, өөрчлөлт оруулдаг тал бий.

• Хэрэв гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаардлага гарвал аль нэг тал бичгээр санал гаргаж, тэр саналыг үндэслэн хэлэлцээ хийж нэмэлт протокол үйлдэж шийдвэрлэнэ.

94

Давхар татварын гэрээнүүд

№ Улсын нэр

Үйл-чилж эхэл-сэн он

Диви-дент/%/

Хүү/%/

Эрх-ийн шимт-гэл/%/

Техни-кийн үйл-чилгээ/%/

Барилгынхуга-цаа/сар/

Үйл-чилгээ, зөвлө-хийн хугацаа/сар/

Багшнар-ыг чө-лөөлөх /жил/

1 БНХАУ 1993 5 10 10 - 18 - 3

2 БНСУ 1993 5 5 10 - 12 - 2

3 ХБНГУ 1997 5:10 10 10 - 6 - 2

4 БНЭУ 1997 15 15 15 15 9 - 2

5 БНСВУ 1997 10 10 10 10 6 3 2

6 БНТУ 1997 10 10 10 - 24 - 2

7 Унгар 1997 5:15 10 5 - 12 - -

8 ОХУ 1998 10 10 ДХ - 24 - 3

95

үргэлжлэл




Хүү/%/






9 Кувейт 1998 5 5 10 - 3 3 2

10 Индонез 1998 10 10 10 - 6 3 2

11 Франц 1999 5:15 10 5 - 12 - -

12 Англи 1999 5:15 10 5 - 12 - 2

13 Бельги 1999 5:15 10 5 - 6 - 2

14 Чех 1999 10 10 10 - 12 6 2

15 Малайз 1999 10 10 10 - 6 - 2

16 Казахстан 2000 10 10 10 - 12 6 3

96

үргэлжлэл




Хүү/%/






17 Киргиз 2000 10 10 10 - 12 12 2

18 Польш 2002 10 10 5 - 12 - 2

19 Болгар 2002 10 10 10 - 12 - 2

20 Швейцар 2002 5:15 10 5 - 6 - -

21 Белорусь 2002 10 10 10 - 12 6 2

22 Люксем-бург

2002 5:15 15 5 - 6 - 2

23 Арабын Эмират

2003 ДХ ДХ ДХ - 18 -

97

үргэлжлэл




Хүү/%/






24 Канад 2003 5:15 10 5:15 5 6 6 -

25 Украйн 2003 10 10 10 - 12 - 2

26 Итали 2004 5:15 10 5 - 6 - -

27 Сингапур 2005 5:10 5:10 5 - 6 - -

28 Нидерлан 2005 15 10 5 - 12 - 2

29 БНАСУ 2005 10 10 10 -

30 Австри 2005 5:10 10 5:10

31 Узбек 10 10 10 - 12 6 -

98

үргэлжлэл




Хүү/%/






32 Тайланд

33 Латви

34 Египет 15 15 15 6

35 Румын

99

• Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

• Ажлын амжилт хүсье.

Documents

Татварын талаархи олон улсын гэрээ