آنغوزه – صنعتی دارويی گياهآنغوزه : • فارسی نامعلمی : • Ferula assa-foetidaناميا: • چتريان umbelliferaeتيرهانگليسی : • Stinking assaنام• : ، هراتی آنغوزه فارسی ديگر نامهای

،حلتیت کما کورن ، خوراکما

آنغوزه – صنعتی دارويی گياه• . ، است ومنوکارپيک ، ای درختچه يا ای پايا،علفی،بوته گياهيست

ارتفاعی كه دارد وگوشتدار ای استوانه ً تقریبا ، راست ای ساقهاز گوشتدار . 2تا 1متجاوز و ضخيم ای ريشه کند می پيدا متر

قطر به شکل تا 10تا 7مخروطی ً معموال که دارد متر سانتیصورت . 40تا 30عمق به برگها رود می فرو خاک در متر سانتی

های بریدگی داراي و باشند می گسترده زمیـن روی روزتوضعيت . به توجه با آنغوزه باشند می فرعی تقسیمات و عمیقدر ، محيطی عوامل ساير و آن پراکنش و بارندگی ميزان ، خاک

در بذر تشکيل از پس چون و رود می گل به يکبار زندگی طولمی مصرف به بذر ساختن برای آن پروردة شيرة تمامی گياه،

شد خواهد خشک هميشه برای گياه ، رسد

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهمرزی • های کوه از وسيعی منطقة در آنغوزه

تا ) ( فارس خلیج سواحل هرمزگان استان . گياه اين گيرد می بر در را البرز جنوبی دامنة

افغانستان غرب و ايران شرق های استپ بومیشود . می یافت ايران اکثرنقاط در و باشد می

شاهرود، : سبزوار، ، طبس خراسان مناطق در ، نيشابور،مشهد سبزوار، و دامغان بين بسطام،

، نائين ، اردستان ، اصفهان مرغاب ، کرماناستان ، اشترانکوه ، بلوچستان ، بيابانک خورو

ارتفاعات در مناطق وسایر فارس و بوشهر1800. شود می مشاهده متری

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهاز • آنغوزه گیاه طبیعی حیات تجدید راه تنها

گل . ساقه هر است بذر پراکنش و تولید طریقدر را بــــذر از انبوهی آنغوزه گیاه دهنده

. بذر نماید می تولیــــد مانندی چتر دستجاتسطح در ، باد وزش طریق از آنغوزه سبک های

سپس و گردند می پراکنـــده رویشگاهگردد می سبــــــز

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهبهره- 1 • جهت شده بسته های کوله و ها ـچاله در بذر مستقیم کاشت

شود داده ها چاله محل در ـخراشی داس وسیله به که آنغوزه برداریخاک وسیله به آن روی و شده کشت آن در بذر دانه ـچهار تا سه و

حدود . روش این در نیاز مورد بذر شود می در 1پوشانده گرم کیلومحّل ها چاله که باشد می این روش این حسن باشد هکتارمی هر

. گیرد قرارمی گیاه و بذر اـختیار در بیشتری رطوبت و بوده آب ذخیرةپاشی- 2 • بذر

به باید بذر و نباشد سفت زیاد که شود می انجام زمینی در روش اینبوته تراکم از هم طوریکه به شود پخش زمین سطح در یکنواخت طور

کشت تنک ـخیلی اینکه هم و ، شود جلوگیری شدن سبز از پس هارطوبت . دمای % 60-70نشود زنی 12- 15و جوانه برای درجه

باشد . . بارندگی فصل از قبل است بهتر کاشت زمان است مناسب

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهداراي • آنغوزه مرـغوب ، 62نوع رزين 25درصد

صمغ، ، 7تا 3درصد اسانس درصد 28/1درصدوانيلين از جزئي بسيار مقدار وبه فروليك اسيد

آنغوزه . صمغ تمام ً تقریبا است شده تشكيلسولفید تترا ، تری ، دی کیبات تر دارای

کامولونفرول، و فئوتیدین ، کومارین مشتقاتمی کانفرول و پرنین آمبلی سامارکاندین، اپی

شیرابة . از حاصل اسانس در محققان باشدکردند شناسایی مختلف ترکیب چندین آنغوزه

را آن دهندة تشکیل اجزای مهمترین کهدهد . می تشکیل پینن بتا و آلفا ، میرسن

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهریشه • زدن تیغ از که است گیاهی شیرة آنغوزه

از مولد گیاهان ساقة قطع یا و ساقه پایین یا . یکبار روز سه هر شود می خارج گیاه یقه ناحیة

در که شود می جمع سفید نرم ترشحاتشود می ترد و سخت ، ای قهوه ، هوا مجاورتاز را خود حیاتی قدرت ریزوم ماه سه از پس و

حدود پایه هر از ً تقریبا دهد می گرم 50-30دستدر و گس آنغوزه طعم کنند می برداشت صمغ

و سیر بوی شبیه بویی و تلخ ها گونه بعضیدارد . تند خیلی

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهای :• دانه یا اشکی نوع• . این که است اشکی نوع ـباشد گیاهی مقطع بدون که شیرابه برداشت اوّلین

نوع . این شود مي خارج طبیعی حالت در کم مقدار به و گیاه ساقه از صمغظاهری و خاشاک و خاک بدون ، است آنغوزه نوع نادرترین و مرغوبترین شیره . مجاورت در کند می حفظ مدّتی نیز را خود نرمی و دارد بیضوی و مسطح ً غالبا

سفید . رـنگ به آن مقطع شود شکسته اگر شود می تیره و اکسیده ً سریعا هواتا آنغوزه این در شود می زرد به دارد . 15مایل وجود اسانس درصد

•2: ای- توده نوعسازی ) • آماده مراحل از بعد گیاه غده محل زدن تیغ اثر در شیره نوع این

به( و شده آوری جمع مخصوص های کاردک وبا شود می خارج زخم محل از گیاهآن . سفتی است ای قهوه خاکستری و ای قهوه قرمز، زرد متفاوت رنگهای

و . ریشه قطعات آن در طوریکه به است آن از ـتر ناخالص و اشکی نوع از زیادتر. ـباشد می کمتر اشکی نوع از آن ارزش و شود می یافت برگ های خرده

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهشیرین • نوع آنغوزة

وخراـسان یزد و کرمان اطراف درتفت حومة و آباده ، ،بیابانک جنوبی ،خراسان رضوی

... دارد وجود و ،طبس سمیرم ،

تلخ • آنغوزةفارس،کهگیلویه و بلوچستان،لرستان در گیاه این

... شود می یافت بیشتر و احمد وبویر

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهخوار • ریشه کرم بردن بین از جهت کشاورزی در

شود . می استفاده آنغوزه از زمین ضدعفونی ودام گیاه خشک علوفة از توان می زمستان در

زمان در دام توسط آن مصرف نمود تغذیه را هاشود می هم شیر نامطبوع مزه باعث دهی شیر

دام گوارش دستگاه عفونی ضد جهت در ولیگذارد . می بجا مطلوب اثر

روده • های انگل کننده برطرف سنتی طب درافراد در یبوست ورفع آور ،خلط ای،بادشکن

. دارد کاربرد مسن

برداری بهره مراحلزير • مرحله چهار شامل آنغوزه از برداري بهره

باشد مي• – پيچاندن مرحلة الفكُشتن – • مرحلة بزدن - • تيغ مرحلة ج• - آوری جمع د

پيچاندن مرحلةكه • وقتـي ماه ارديبهشت اواخر تا اوايل از مرحله اين

کنند می شدن زرد به شروع آنغوزه هاي بوته برگهاي . گاهـي و بوته تمام مرحله اين انجام براي گيرد مي انجام

پيچانده را باشد مـي بزرگتر بقيه از كه بوته برگهاي از يكـيخشك صورت هميـن به تا گزارند مي آن روی بر سنگـي وبوته . جاي نشدن گم مرحله ايـن انجاـم اصلـي دليل گردد . اردیبهشـت پایاـن در زیرا ميباشد مواد ذخیره در وتسریـعو شود مـی پراکنده باد توسط و خشک گیاه های برگمـی مـمکن غیر را برداری بهره قابل های بوته تشخیص

پيچاند . مـي را بوته هزار ً تقريبا روزانه بردار بهره هر سازدمرحله اين کشد .4-5و می طول روز

كُشتن مرحلةحدود • عمق به اي چاله مخصوصي تيشة بوسيلة مرحله اين در

طوریکه 15 به گردد می حفر ه گيا ريشة اطراف در سانتيمتراقل . 10تا 7حد سپس و شود نمایان اصلی ریشة از متر سانتی

      سال برگهاي غالف بقاياي كه طوقه اطراف الياف ، دست با   محل از را گیاه و اندازند مي دور و كرده جدا را باشند مي قبل . ) نرم ) خاك بعد کنند می قطع روزت های برگ رویش محل یقه

با مجاورت از ریشه تا ریزند می پشته دور را گودال اطرافگردد . متوقف نباتی شیرة وجریان باشد امان در خشک هوای

، گذاشته شده داده خاک ریشة روی بر دوباره را سایبان سپسباشد . می بستن کول عمل این نام ، گذارند می آن روی سنگی

حدود روزانه بردار مرحله . 200هربهره اين كُشد مي را بوتهانجامد .20حدودا می طول به روز

زدن تيغ مرحلة

نرمی • خاک بیلچه با انجامد می طول به ماه دو که مرحله این دررا شده ریخته ریشه یقة منطقة در کشتن مرحلة در که را

. تیغ وسیلة به سپس سازند نمایان را یقه منطقة تا زنند کنارمی ) طول ) به که کاردک مخصوص شکل ای دایره عرض 20نیم و

ضخامت 15 به عرضی برشی ، است متر سانتی 1.5تا 1سانتیبه که شود می زده ریشه رأس در مقطعی صورت به متر

از . مقداری سپس شود می گفته کُنده دهنة شدن باز اصطالحزخم محل در مجاور های بوته سایر از استفاده با را برگها همانچند . نگیرد قرار خورشید نور معرض در ریشه تا دهند می قرار

( 5تا3روز) و زده کنار را خاشاک و برگها زدن تیغ از پس روزجمع را کرده تراوش شیرابه کلنت بنام مخصوصی ابزار با سپس

نموده . آوری

برداشت میزانبارندگی • بامیزان یزد کوه شیر منطقه 110در

متر میلیبرداری بهره طول در تیغ تعداد متوسط طور به

بوته 10 هر از برداری بهره دوره هر و مرتبه.20متوسط شود می برداشت محصول گرم

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهدر • خمروت بنام اي منطقه در 35تحقيق

و شهرزرند شرق شمال 100كيلومتريشد . انجام كرمان شهر غرب شمال كيلومتري

و است كوهستاني هواي و آب داراي منطقه ايندريا سطح از آن . 2100ارتفاع باشد مي متر

آن مطلق حرارت درجه درجه 38.5حداكثرآن مطلق حداقل و تيرماه در - 12.5سانتيگراد

. متوسط باشد مي ديماه در سانتيگراد درجهحدود بارندگي باشد .130ساليانة مي ميليمتر

آنغوزه – صنعتی دارويی گياه• ) طرفه ) يك عرـضي، برش شامل تيمار زنـي تيـغ روش پنج

طرح  قالب در و تكرار پنج در تلفيقي و طولي طرفه، دو ،كه . ترتيب بدين گرفتند قرار بررسـي مورد تصادفي ً كامال

تـمام دريا سطح از ارتفاـع لحاـظ از كه مرتع از قسمتيشرايط ساير نظر از و داشتند يكسانـي وـضعيت آن نقاط ... يكنواختـي شرايط و بوته تراكم ، خاك قبيل از محيطي

اين . گرديد انتخاب بود، حكـمفرما آـن مختلـف قسـمتهاي درـقسـمت هر در و شد تقسيم قسمت پنج به گياه 10قطعه

ايـن شيرة و شد زدـه تيغ تصادفـي بصورت روش هر 10باطول در نيز جداگانه 15گياه ظرف يك در زني تيغ مرتبهگرديد آوري جمع

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهعـملكرد • ميزاـن نظر از طرفه دو زني تيـغ روش كه آنجا از

( دهـي عرضـي ( 59.64شيره روش با بوته هر در گرـمو ( 62.94) نداد نشان داري معني تفاوت بوته هر در گرم

طرفه ) دو روش در گياهان بقاي ديگر طرف درصد ( 86ازاحتـمال سطح در داري معنـي روش 1/0تفاوت با درصد

. ) ( 12عرضـي ) طرفه ( دو روش اين لذا داد نشاـن درصدضـمن . چوـن گردد مـي توـصيه آنغوزه گياـه زنـي تيغ جهت

  مساوي دهـي شيره عملكرد آماري نظر از روش اين اينكهازگياهاـن بيشتري درصد حيات ادامة دارد، عرضـي روش با

. سازد مـي پذير امكاـن مرتـع نيزدر را شده برداري بهره

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهو- 1• بلوغ سن در آنغوزه گیاه زیاد دهی بذر به توجه با

از پـس ـسال هر ، بذر طریق از آـن تکثیر بودـن آسانجهـت که را ـسطـحی ، رویشگاه هـماـن از بذر آوری جمع

در نمایند می واگذار برـداراـن بهره به برداری بهرهاین تکثیر و کشت به آـن از برابر ـسه یا ـسطـح هماـن

. نمایند اقدام گیاهبهـره- 2• طرحهای اجرای در ناظر حضورکارشناس

از برداران بهره ً حتما اینکه و های% 20برداری بوتهجهت را آنها و نـموده پوشی چشم برداری بهره قابل

. بگذارند باقـی عرصه در حیات تجدید

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهزیر- 3• های بوته برداشت سال3عدممی- 4• طی را خود عمر آخر سال که هایی گونه

. نگیرند قرار برداری بهره مورد وجه هیچ به کنندکه- 5• گیرد صورت زمانی بایستی برداری بهره

غده در را خود صمغ و پرورده شیرۀ� تمامی گیاهاست . نموده ذخیره

جهت- 6• به ً حتما محصول کیفیت بردن باال جهتخالف بر برداری بهره و شود توّجه باد وزش

گیرد . انجام باد وزش

آنغوزه – صنعتی دارويی گياهصورت- 7 • برداری بهره آن در که مرتع از ای عرصه

مدّت به شود سعی ، قرق 3گرفته حالت به سال. آید عمل به ممانعت آن به دام ورود از و بماند

به- 8• اقدام از قبل برداری بهره کارگران آموزشبهره ً خصوصـا است ضروریّات از برداری بهره

. جدید روش به برداریرا- 9• گیاه یقة اطراف ً مجددا برداشت آخرین از بعد

. شود برگردانده اوّل حاـلت به و پوشانده خاک با