ÎÁÅÊÒÈÂ 15

Ìàíóåëà ÌÀÍËÈÕÅÐÎÂÀ

Íîâàòà ó÷åáíà ãîäèíà âúâ Ôðàíöèÿ å ïî-ðàçëè÷íà

çà äåöàòà ñ ôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ. Âñúùíîñò ñòà-

âà äóìà çà ïúðâîòî ïðèëîæåíèå íà çàêîíà, ïðèåò íà 11

ôåâðóàðè 2005 ã. Òåêñòúò ïðåäâèæäà ïî-äîáðà èíòåã-

ðàöèÿ íà òåçè äåöà â îáùåñòâåíèòå ó÷èëèùà.  äåé-

ñòâèòåëíîñò îò çàêîíà äî ðåàëíîñòòà èìà äúëúã ïúò. Òà-

çè êðà÷êà âñå îùå íå å èçâúðâÿíà îò Ìèíèñòåðñòâîòî

íà îáðàçîâàíèåòî. Ñúñ ñèãóðíîñò èçïèòàíèåòî çà äå-

öàòà ñ ôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ, òåõíèòå ðîäèòåëè è ó÷è-

òåëèòå å îãðîìíî. Âñå îùå ëèïñâàò íåîáõîäèìèòå êàä-

ðè, äîñòàòú÷íà èíôîðìèðàíîñò, êàêòî è ïîäãîòîâêà íà

ó÷èòåëèòå. Êðèñòèÿí Êàðàí å îò Àñîöèàöèÿòà íà ïàðà-

ëèçèðàíèòå âúâ Ôðàíöèÿ, òîé îòãîâàðÿ çà ó÷èëèùíèÿ æè-

âîò: “Ó÷èëèùåí æèâîò” å ñúçäàäåí, çà äà ïîäïîìàãà åêè-

ïèòå ïî åäèí èëè äðóã íà÷èí. Äà ïîìàãà íà äåòåòî èëè

íà þíîøàòà â åæåäíåâèåòî - õðàíåíå, òîàëåò, ïðèä-

âèæâàíå, íî íå è â ïåäàãîãè÷åñêè àñïåêò. Íà òîâà íèâî

ëèïñâà èíôîðìèðàíîñò. À íÿêîè äåöà èìàò íóæäà òî÷-

íî îò òàêàâà ïîìîù. Êàäðèòå íå ñà îáó÷åíè ñïåöèàë-

íî çà òîâà. Õîðàòà, êîèòî ðàáîòÿò çà íàøàòà àñîöèà-

öèÿ, ñà îò ìåäèêî-ñîöèàëíàòà ñôåðà - ïñèõîëîçè, ó÷è-

òåëè. Òå ïî ïðèíöèï ñà ìîòèâèðàíè îò ðàáîòàòà ñè.”

Ó÷èòåëèòå íå ñà ïîäãîòâåíè äà ïðèåìàò â êëàñîâåòå

ñè äåöà ñ ôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ è çàòîâà íå ðÿäêî

îòêàçâàò äà ãî íàïðàâÿò. Òàêúâ å îïèòúò íà Îëèâèÿ, êîÿòî

å òðÿáâàëî äà âîäè èñòèíñêà áèòêà, çà äà çàïèøå äú-

ùåðÿ ñè çà ïîñåùåíèå íà åäèí ÷àñ äíåâíî â íàé-áëèç-

êîòî äî äîìà é ó÷èëèùå. Äúùåðÿ é Íàîìè å íà 8 ãîäèíè

è èìà äâèãàòåëíè ïðîáëåìè, íî âúïðåêè òîâà íÿìà íóæ-

äà îò ïîìîù, çà äà ñå ïðèäâèæâà:

Îëèâèÿ ñïîäåëÿ: “Çà äà ñå ïðîìåíÿò íåùàòà, çà

ùàñòèå íàñêîðî áå ñúçäàäåí îðãàí, êîéòî ñå áîðè

ñðåùó äèñêðèìèíàöèÿòà è çà ðàâåíñòâî. À àç ïðîñòî

èñêàõ äà áúäå ïðèëîæåíî ïðàâîòî íà ðàâåí øàíñ çà

ìîÿòà äúùåðÿ. “Îëèâèÿ íå å èñêàëà äúùåðÿ é äà õîäè

ïúëíîöåííî íà ó÷èëèùå, à äà ðàáîòè ñàìî åäèí ÷àñ

íà äåí ñúñ ñâîèòå âðúñòíèöè, êîèòî òÿ òàêà èëè èíà÷å

ïîçíàâà. Ñ äðóãè äóìè ìàéêàòà èñêà äà çàïî÷íå ïðîã-

ðåñèâíîòî èíòåãðèðàíå íà äåòåòî. Ñïîðåä Îëèâèÿ

ðåàêöèÿòà íà ó÷èëèùåòî ñå äúëæè íà ñòðàõ îò íåèç-

âåñòíîòî, íà ñòðàõ îò ïðèëàãàíåòî íà íåùî íåîáè÷àé-

íî, ñòðàõ è îò ðàçëè÷íîòî. Äåöàòà è ïî-ãîëåìèòå ìëà-

äåæè ñ ôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ âîäÿò ñðàâíèòåëíî íîð-

ìàëåí æèâîò. Òå ñå áîðÿò çà òîâà äà æèâåÿò ñ âðúñòíè-

öèòå ñè, äà ñïîäåëÿò îáùèòå ñè òàéíè ïðåç ìåæäó÷à-

ñèÿòà, äà ïðàâÿò ñúùèòå ùóðîòèè êàòî îñòàíàëèòå. È

íàé-âàæíîòî äà ñà ñàìîñòîÿòåëíè, à íå íÿêîé âúçðàñ-

òåí ïîñòîÿííî äà õîäè ñëåä òÿõ.

Ìàñîâîòî ó÷èëèùå

è îáðàçîâàíèåòî íà äåöà

ñ óâðåæäàíèÿ

Ïîëîæåíèåòî íà äåöàòà ñ ôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ

âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ å áëèçêî äî êàòàñòðîôàëíîòî. Ïðà-

âèòåëñòâîòî áå ðåøåíî äà èíòåãðèðà íà âñÿêà öåíà

òåçè äåöà. Êëàñè÷åñêîòî ìàñîâî ó÷èëèùå îáà÷å íå å

ãîòîâî äà ãè ïðèåìå. Äîêëàä, êîéòî ðàçãëåæäà ïðîáëå-

ìà, áå ïóáëèêóâàí ïðåç ëÿòîòî. Îáó÷åíèåòî íà äåöàòà

ñ ôèçè÷åñêè èëè óìñòâåíè óâðåæäàíèÿ íå å àäàïòèðà-

íî. Òîâà å ñòàíîâèùåòî íà ïàðëàìåíòàðíàòà êîìèñèÿ

ïî îáðàçîâàíèåòî. Òåçè äåöà âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ ñà

åäèí ìèëèîí è 500 õèëÿäè. Â ñúùîòî âðåìå áðîÿò íà

ñïåöèàëèçèðàíèòå ó÷èëèùà å íàìàëÿë äðàñòè÷íî - îò

1000 íà 139. Çàòâàðÿíåòî èì ñå äúëæè íà ïîëèòèêàòà íà

ïðàâèòåëñòâîòî - äåöàòà ñúñ ñïåöèàëíè îáðàçîâàòåë-

íè íóæäè, êàêòî ãëàñè îôèöèàëíàòà òåðìèíîëîãèÿ, äà

áúäàò èíòåãðèðàíè â îáùèòå êëàñîâå. Ñïîðåä êàáèíå-

òà òîâà å íàé-äîáðèÿò íà÷èí òåçè äåöà äà çàâúðøàò óñ-

ïåøíî ó÷èëèùå. Ïðîáëåìúò å, ÷å ðåñóðñèòå çà òîçè òèï

îáó÷åíèå ñà òâúðäå îãðàíè÷åíè. Íà îñòðîâà, êàêòî è

âúâ Ôðàíöèÿ, ëèïñâà ïîäãîòîâêà çà ïðåïîäàâàòåëèòå.

Äðóã ïðîáëåì å, ÷å îáùåñòâåíèòå ó÷èëèùà òðÿáâà äà

ðåãèñòðèðàò äîáðè ðåçóëòàòè, çà äà áúäàò äîáðå êëà-

ñèðàíè è ôèíàíñèðàíè. Äîêëàäúò íà ïàðëàìåíòàðíà-

òà êîìèñèÿ ïî îáðàçîâàíèåòî áå ïðèâåòñòâàí îò àñî-

öèàöèèòå íà äåöàòà ñ ôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ, êîèòî

ïîáúðçàõà äà ïðèçîâàò çà ïðåðàçãëåæäàíå íà ïðàâè-

òåëñòâåíàòà ïîëèòèêà.

Ó íàñ çíà÷èòåëåí áðîé äåöà ñ óâðåæäàíèÿ îñòàâàò

â êúùè. Äðóãè ïîñåùàâàò ñïåöèàëèçèðàíèòå ó÷èëèùà.

 ïîñëåäíèòå íÿêîëêî ãîäèíè ñå ãîâîðè çà èíòåãðèðà-

íî îáó÷åíèå íà äåöàòà ñúñ ñïåöèàëíè îáðàçîâàòåëíè

ïîòðåáíîñòè â ìàñîâèòå ó÷èëèùà. Ñðåä ïúðâèòå ñòúïêè

íà èíòåãðàöèÿ å ïðèåìàíåòî íà öÿë êëàñ íà äåöà ñ

óâðåäåí ñëóõ â ñòîëè÷íîòî ó÷èëèùå “Ñòîþ Øèøêîâ” .

Ïî ìíåíèå íà ðîäèòåëè, êîèòî ñà áëàãîäàðíè íà äè-

ðåêòîðêàòà Áîðÿíà Òîïîëñêà, òîâà å åäèí îò íàé-ñïî-

ëó÷ëèâèòå íà÷èíè çà ïðèåìàíå íà ñëàáî ÷óâàùè èëè

íå÷óâàùè äåöà â ìàñîâî ó÷èëèùå.  ðåçóëòàò íà òîçè

åêñïåðèìåíò ïðåäè íÿêîëêî ãîäèíè, äíåñ â ó÷èëèùåòî

ñå îáó÷àâàò îêîëî 25 äåöà ñ óâðåäåí ñëóõ â äâå ïàðà-

ëåëêè. Èìà è åäèíè÷íî èíòåãðèðàíè äåöà â ðàçëè÷íèòå

êëàñîâå. Îáó÷åíèåòî îò ïúðâè äî ÷åòâúðòè êëàñ ñå âî-

äè îò ó÷èòåë ñóðäîïåäàãîã è ðåñóðñåí ó÷èòåë ñïåöèà-

ëèñò. Àíãëèéñêè, ôèçè÷åñêî, ðèñóâàíå è èíôîðìàöèîí-

íè òåõíîëîãèè ñå ïðåïîäàâàò îò ó÷èòåëèòå íà ìàñîâàòà

ó÷åáíà ïðîãðàìà. Ïðè òàçè ôîðìà íà èíòåãðàöèÿ ó÷å-

íèöèòå ñ óâðåäåí ñëóõ íå ñå îáó÷àâàò ñ äàêòèëíà èëè

ìèìèêî æåñòîâà ðå÷. Äåöàòà ñå íàó÷àâàò äà îò÷èòàò

ïî óñòàòà. Çà äà ãè ïîäïîìîãíàò, ó÷èòåëèòå ñúîáðàç-

ÿâàò ïðåïîäàâàíèÿ ìàòåðèàë ñúñ çðèòåëíèÿ àíàëèçà-

òîð. Ïðîäúëæàâà íà ñòð. 29

ÎÁÅÊÒÈÂ 29ÎÁÅÊÒÈÂ 29

öèçìà. “Ïèøåøå òàêà, ÷å îñòàâÿøå çà íàñ ñàìîâúçâè-

øàâàùà íè èçìàìà”, êàçâà íåìñêèÿò ïèñàòåë, à â ãîð-

÷èâèíàòà ìó ïðîçèðà êîñâåíà èäåíòèôèêàöèÿ ñ íåãî,

Ôèëîñîôà, Ó÷èòåëÿ...

Êúì “ñëó÷àÿ Õàéäåãåð” Ãþíòåð Ãðàñ ñå âðúùà-îòè-

âà è â êíèãàòà “Ìîåòî ñòîëåòèå”(1999). Â òðè ïîñëåäî-

âàòåëíè ðàçêàçà (äåéñòâèåòî ñå ðàçâèâà ïî âðåìå íà

ïðîòåñòèòå â Áåðëèí ñðåùó âîéíàòà âúâ Âèåòíàì ïðåç

1966 ã.), ëè÷íîñòòà íà Ìàðòèí Õàéäåãåð âëèçà ìîùíî,

ìíîãîïëàíîâî, ðàçãëåæäàíà â êëþ÷à “êîé êîå å!”. Â

òåçè ðàçêàçè Ãþíòåð Ãðàñ íàðè÷à áåëåæèòèÿ ôèëî-

ñîô “øàìàí”. Çà íåãîâîòî îãðîìíî âëèÿíèå âúðõó

ñåáå ñè ãåðîÿò ìó ïðèçíàâà: “Âäèøâàõ Õàéäåãåð è

ïðîñâåòëåí êðà÷åõ ïî íåãîâèÿ ïúò ïðåç ïîëåòî “îòõâúðë-

ÿéêè êàòî “çàáðàâåíîñò íà áèòèåòî” âñè÷êî áëèçêî è

äåëíè÷íî, îñîáåíî ïîëèòèêàòà”12.  òàçè ëèòåðàòóðíî

áëåñòÿùà õðîíèêà èìà òàêúâ åïèçîä. Åâðåéñêèÿò ïîåò

Ïàóë Öåëàí ñëåä ïðîäúëæèòåëíà áîëåñò ïðèñòèãà âúâ

Ôðàéáóðã. Ïðåîäîëÿâàéêè ïúðâîíà÷àëíàòà ñè íåðå-

øèòåëíîñò, âñå ïàê ñå ñðåùà ñ Ôèëîñîôà, ÷èåòî ïðîá-

ëåìàòè÷íî ìèíàëî äîòîãàâà ãî âúçïèðàëî. Ïðî÷èòà

íÿêîëêî ñâîè ñòèõîòâîðåíèÿ, “àëà äà ñå ôîòîãðàôèðà

çàåäíî ñ Õàéäåãåð - òîâà Ïàóë Öåëàí íå ïîæåëà”. ßñ-

íî å çàùî. Â ñúùàòà êíèãà Ãþíòåð Ãðàñ îáîáùàâà

èçâåñòíàòà áëèçîñò íà ôèëîñîôà äî ðåæèìà íà ôþ-

ðåðà, ñúñ äóìèòå: “Íåãîâîòî “ìúë÷àíèå çàñòëà âñè÷êè

çëîäåÿíèÿ...” (ñòð.173)

Î÷åâèäåí çà ÷èòàòåëÿ å ôàêòúò, ÷å Ïðîôåñîðúò å

àëòåð-åãî íà Ãþíòåð Ãðàñ. Ñúâúðøåíî íå ñëó÷àéíè ñà

äóìèòå íà ãåðîÿ ìó çà îáðàòèòå íà íåãîâèòå èçáîðè è

çà òîâà êîëêî ãîð÷èâà å öåíàòà èì. Èíà÷å êàçàíî,

Ïðîôåñîðúò å õóäîæåñòâåíà âåðñèÿ íà èçâèíåíèåòî

íà ïèñàòåëÿ ïðåä ñâåòà. Êàêòî êàçàõ â íà÷àëîòî, “Ìîå-

òî ñòîëåòèå” è ïî-ñåòíåøíàòà ìó íîâåëà “Ðà÷åøêàòà”

ñà ïðîíèçàíè îò ãúð÷îâåòå íà ñúâåñòòà ìó. Îáðàçèòå

íà Ó÷èòåëÿ, Çúáîëåêàðÿ, Ïðîôåñîðà, Æóðíàëèñòà îò

“Òàãåñöàéòóíã” ïî÷òè êàòî â ïñèõèàòðè÷åí ñåàíñ èçâàæ-

12 “Ìîåòî ñòîëåòèå“(1999), ñòð. 9813 Ibid., ñòð.271

Ïðîäúëæàâà îò ñòð. 15

Ó÷åíèöèòå èìàò âúçìîæíîñò çà äîïúëíèòåëíè çàíè-

ìàíèÿ, â êîèòî ñå èçÿñíÿâàò ïîíÿòèÿ, ïèøàò ñå ñú÷èíå-

íèÿ.

Êàòî öÿëî îáà÷å ìàñîâîòî ó÷èëèùå îñòàâà íåäîñ-

òúïíî íàé-âå÷å çà äåöà ñ ôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ, çà-

ùîòî ó÷èëèùíèòå ñãðàäè ñà áåç àñàíñüîð. Ñòúëáèùà-

òà è ñåðâèçíèòå ïîìåùåíèÿ íå ñà ïðèãîäåíè çà òÿõ, à

ëèïñâà è ñïåöèàëèçèðàí òðàíñïîðò äî ó÷èëèùå. Òåçè

äàò âåäíúæ è îùå è ïàê îñòðèòå òðúíè íà ïðåìúë÷àíàòà

îò ïèñàòåëÿ â ãîäèíèòå âèíà.

È âñå ïàê, èìà ëè âèíà Ãþíòåð Ãðàñ?

Ùå ïîâòîðÿ ÷àñò îò âå÷å êàçàíîòî. Íà ïåòíàéñåò ãî-

äèíè êàòî ÷ëåí íà “Õèòëåðþãåíä” áúäåùèÿò ïèñàòåë

ïîæåëàâà äîáðîâîëíî äà ñëóæè íà ïîäâîäíèöà. Äâå

ãîäèíè ïî-êúñíî áèâà ïîâèêàí íà òðóäîâà ïîâèííîñò â

äèâèçèÿòà “Ôðèäñáåðã” êðàé Äðåçäåí. Òàì ìëàäèÿò

Ãðàñ ñëóæèë äî ïðîëåòòà íà 1945 ã., êîãàòî åëèòíàòà

÷àñò ñå ïðåäàëà íà íàñòúïâàùàòà ñúâåòñêà àðìèÿ. Äî-

êàòî åäèí õëàïàê, âëÿçúë âúâ Âàôåí ÑÑ, íå å óáèë íèêî-

ãî, òî äóõîâíèòå ëèäåðè íà íåãîâîòî ñòîëåòèå, êàêòî è

íà ïðåäõîäíîòî, ñà èçâúðøâàëè äðóãè, äóõîâíè, íðàâñ-

òâåíè, õóìàíèòàðíè “óáèéñòâà”. Äèñêâàëèôèöèðàëè ñà

êëàñè÷åñêèòå ïîíÿòèÿ çà åâðîïåéñêèÿ ÷îâåê; ñàìîî-

ïèÿíÿâàëè ñå îò çà÷åíàòà îò òÿõ ñàìèòå òåðìèíîëîãèÿ

íà ìîäåðíîñòòà, ïðèäàâàëè ñà ïîðÿäú÷íîñò è ïðèëè-

÷èå íà îòâðàòèòåëíè ÿâëåíèÿ è ôàêòè.

“Îò äâåòå ñòðàíè íà Àòëàíòèêà ñå íàòúêâàìå íà

åäíè è ñúùè òåìè íà àíòè-Ïðîñâåùåíèåòî, íà êðèòè-

êàòà êúì ðîëÿòà íà îáîáùàâàùèÿ èíòåëåêòóàëåö”, êàç-

âà Þðãåí Õàáåðìàñ.13 Ïðåòåíöèèòå íà õóìàíèòàðíè-

òå íàóêè ñå ñïóêâàò êàòî ïðàçíè áàëîíè. Ïîïóëÿðíà

ñòàâà âñå ïîâå÷å âèçèÿòà çà òåõíè÷åñêàòà, ÷îâåêîíå-

íàâèñòíà ïðàêòèêà. Óòâúðæäàâà ñå òåñíîãðúäàòà âîëÿ

çà âëàñò. Ôèëîñîôñêèòå ìàéñòîðè íà ìèñúëòà, èíòå-

ëåêòóàëöèòå, ïîñðåäíèöèòå íà ñìèñúëà ïðîèçâåæäàò

ñàìîçàëúãâàùè ñå äèñêóðñè, äîâåëè íà ïðàêòèêà äî

ëèöåìåðíàòà ðåòîðèêà, çàä êîÿòî ìîæå äà ñå ñêðèÿò

êàêòî Àóøâèö, òàêà è Ãóëàã. À Ãþíòåð Ãðàñ â ñâîèòå

ðîìàíè, íîâåëè è õðîíèêè ðàçêàçâà çà òîâà êàê õëà-

ïàöè êàòî íåãî ñå âäèøâàëè âúçäóõà íà ïîåòè è ôèëî-

ñîôè è ñå îìàãüîñâàëè îò Ñèëàòà, Íàñèëèåòî, Òåõíè-

êàòà. Ìå÷òàåëè ñà äà ïðî÷èñòÿò ñâåòà îò áþðãåðñêà-

òà ïëåñåí, îò ãíèëèÿ èìïåðèàëèçúì , áåçðîäíèòå áàí-

êåðè, çà äà äàäàò øàíñ íà áåäíèòå, óíèçåíèòå è îñ-

êúðáåíèòå.�

äåöà ïîëó÷àâàò îáðàçîâàíèåòî ñè â êúùè è ïî òîçè íà-

÷èí îñòàâàò èçîëèðàíè ñîöèàëíî. Ïîñëåäèöà îò òîâà å

òÿõíàòà íåêîíêóðåíòíîñïîñîáíîñò è íåóìåíèå äà ñå

ñïðàâÿò ñ åëåìåíòàðíè íåùà â æèâîòà. Ñúùîòî ñå îò-

íàñÿ è çà äåöàòà ñ ëåêè óìñòâåíè óâðåæäàíèÿ, êîèòî

ó÷àò â ïîìîùíè ó÷èëèùà ïî ñïåöèàëíè ïðîãðàìè. Ñïå-

öèàëèçèðàíîòî îáó÷åíèå ïî-êúñíî èì ïðåäëàãà ìíîãî

îãðàíè÷åí ïðîôåñèîíàëåí èçáîð.�

Ìàñîâîòî ó÷èëèùå è îáðàçîâàíèåòîíà äåöà ñ óâðåæäàíèÿ