รายงานภาคผนวก

รวมเอกสารขอเสนอและ

เอกสารทางานฉบบราง

ของคณะกรรมการปฏรป

คณะกรรมการปฏรป

๑๔ พฤษภาคม ๒๕๕๔

สารบญภาคผนวก

คานา ๑

สวนท ๑ : ขอเสนอของคณะกรรมการปฏรป

๑. ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป

๑.๑ ยทธศาสตรการปฏรป

๑.๒ กรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป

๒

๒. ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร

๒.๑ แถลงการณคณะกรรมการปฏรปวาดวยแนวทางปฏรปการจดการทดน

เพอการเกษตร

๒.๒ ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร

๑๐

๓. ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ

๓.๑ แถลงการณคณะกรรมการปฏรปวาดวยแนวทางปฏรปโครงสรางอานาจ

๓.๒ ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ

๒๑

๔. ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในการจดการทรพยากรแร ๓๙

๕. ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณ

เพอลดความเหลอมลาในสงคม

๔๒

สวนท ๒ : ขอเสนอของคณะอนกรรมการฯ

๖. (ราง) ขอเสนอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม ๕๓

๗. (ราง) ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา ๖๑

๘. (ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง ๖๘

๙. (ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน ๗๗

๑๐. (ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม ๙๒

๑๑. (ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ ๑๑๐

๑๒. (ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง ๑๑๘

สารบญภาคผนวก

สวนท ๓ : ขอเสนอของกรรมการและอนกรรมการรายบคคล

๑๓. (ราง) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย ๑๒๗

๑๔. (ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม ๑๔๘

๑๕. (ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา ๑๕๔

๑๖. (ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร ๑๖๐

๑๗. (ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนการเกษตร ๑๖๘

๑๘. (ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด ๑๗๖

๑๙. (ราง ) ขอเสนอการปฏรประบบพลงงาน ๑๘๕

คานา

การปฏรปซงมจดมงหมายในการสรางความเปนธรรมเพอลดความเหลอมลาในสงคม จาเปน

จะตองดาเนนการปฏรปเพอสรางความเปนธรรมในหลายมต ตามทรพยากรและกลไกทจาเปนสาหรบ

การปฏรปในภาพรวม ไมวาจะเปนทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรและกลไกทางเศรษฐกจ และทรพยากร

และกลไกทางการเมอง และทรพยากรและกลไกทางสงคม

ตลอดระยะเวลา ๑๐ เดอนในการดาเนนงานของคณะกรรมการปฏรป คณะกรรมการปฏรปและ

คณะอนกรรมการตางๆ ไดมการหารอและจดทาเอกสารขอเสนอตางๆ ขนมาอยางกวางขวาง เอกสาร

หลายชนดไดมการหารอ แกไขปรบปรงหลายครง จนไดขอยตเปนเอกสารขอเสนอทเปนทางการของ

คณะกรรมการปฏรป ในขณะท เอกสารบางชนเปนรางเอกสารทคณะอนกรรมการดานตางๆ ไดจดทาขน

และไดหารอในคณะกรรมการปฏรป รวมถงมการแกไขปรบปรง แตยงมไดมขอยต จงยงมไดถอเปน

เอกสารของคณะกรรมการปฏรป เชนเดยวกบเอกสารบางชนทเปนรางเอกสารซงกรรมการและ

อนกรรมการบางทานเสนอใหคณะกรรมการปฏรปเพอพจารณา แตยงไมไดแกไขปรบปรงจนไดขอยต จง

ยงมไดถอเปนเอกสารของคณะกรรมการปฏรปเชนกน

เนองจากกระบวนการปฏรปจาเปนตองผานการขบคดและการหารอกนอยางกวางขวาง จรงจง

และตอเนองในสงคม แมวาคณะกรรมการปฏรปจะยตการทางานลง แตการแลกเปลยนความคดเพอการ

ปฏรปยงคงจาเปนตองดาเนนตอไป คณะกรรมการปฏรปจงรวบรวมเอกสารตางๆ ทงทเปนเอกสาร

ขอเสนอทเปนทางการ ซงเผยแพรตอสาธารณะไปแลว และเอกสารทางานฉบบรางตางๆ ของ

คณะกรรมการปฏรปทยงมไดเผยแพรตอสาธารณะ ไวในรายงานภาคผนวกฉบบน เพอประโยชนสาหรบ

การถกแถลงและแลกเปลยนแนวคดเพอการปฏรป รวมกนในสงคมไทยสบไป

คณะกรรมการปฏรป

๑๔ พฤษภาคม ๒๕๕๔

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๒

ยทธศาสตรการปฏรป

การปฏรปประเทศทมเปาหมายในการสรางความเปนธรรมเพอลดความเหลอมลาในสงคม เปน

เรองทเกยวพนกบการปรบเปลยนความสมพนธทางอานาจใหม ระหวางรฐ ภาคเอกชน และภาค

ประชาชน ปญหาทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคมสวนหนงเกดจากการเปลยนแปลงทควบคมไดยาก

อกสวนหนงเกดจากการใชอานาจรฐ โดยเฉพาะจากการรวมศนยอานาจของรฐทครอบคลมไปยงทกสวน

ของสงคม มผลใหปจเจกบคคลและชมชนมความออนแอ ไมสามารถมพลงเพยงพอในการจดการชวต

และทรพยากรของตนเองได ความไมเปนธรรมทางเศรษฐกจหลายประการมผลมาจากการจดสรร

ทรพยากรของรฐ ทเนนภารกจของกลไกของรฐแทนทจะกระจายลงไปสพนท ความเหลอมลาทาง

เศรษฐกจจงมาจากการกระทาของรฐโดยตรง สาหรบความเปนธรรมดานโอกาส ดานสทธ และดาน

อานาจการตอรองเชนกน ตราบใดทอานาจในการตดสนใจเกยวกบวถชวตของประชาชนยงเปนของรฐ

และทนอย ปญหาดานตางๆ ของประชาชนจงไมอาจแกไขไดอยางมประสทธภาพ

ดงนน เงอนไขทจะทาใหการปฏรปเปนผลสาเรจได กคอ การนาเอาเรองการกระจายอานาจมา

เปนทงยทธศาสตรและกลยทธของการเปลยนแปลง แตจะตองเปนการกระจายอานาจไปสสงคมอยาง

แทจรง แทนทจะเปนการโอนถายอานาจระหวางองคกรของรฐ หรอองคกรปกครองทองถนทรฐยง

สามารถควบคมได การกระจายอานาจสสงคมรวมถงการเปดโอกาสใหประชาชนสามารถมสวนสาคญใน

การจดการศกษา ทรพยากรของชมชน ตลอดจนการพฒนาองคกรประชาชนใหเปนฐานสาคญของการ

พฒนา การกระจายอานาจในความหมายนจงเปนการเพมอานาจใหแกประชาชน ใหประชาชนมความ

รบผดชอบในการจดการกบชวตของเขาเอง ลดอานาจของรฐลง และปรบเปลยนการจดสรรงบประมาณ

เสยใหมใหลงสพนท เพอใหเกดความสอดคลองกบความตองการของประชาชนอยางแทจรง โดยเฉพาะ

อยางยง การเปดโอกาสใหประชาชนมสวนในการกาหนดเปาหมายดานคณภาพชวต และจดทาแผนการ

พฒนาดวยตนเอง การเสรมอานาจของประชาชนและการกระจายอานาจจงเปนกระบวนการเดยวกน

________________________________

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๓

กรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป

๑. หลกการพนฐานในการทางานของคณะกรรมการปฏรป การปฏรปคอ การเปลยนแปลงเชงโครงสราง โดยมเปาหมายคอ การสรางความเปนธรรมเพอ

ลดความเหลอมลาในสงคม แตความเปนธรรมจะเกดขนไดดวยการเสรมอานาจของประชาชนทยง

ไมไดรบความเปนธรรม ดงนน การปฏรปจะเปนผลไดกดวยพลงหรอแรงขบเคลอนของสงคม มใชจาก

รฐบาลหรอคณะกรรมการชดใดชดหนง

การปฏรปของสงคมจะเกดผลอยางกวางขวางมากขน ตอเมอประชาชนไดรบการเสรมอานาจ

แตในปจจบนประชาชนและชมชนยงออนแอเพราะรฐมการรวมศนยอานาจอยางเขมขน และการกระจาย

อานาจทเปนอยกเปนเพยงการโอนถายอานาจจากรฐสวนกลางไปยงองคกรรฐระดบทองถน ซงมใชการ

กระจายอานาจไปสสงคมทมประชาชนเปนฐานอยางแทจรง การกระจายอานาจจงเปนทงยทธศาสตรและ

กลยทธทสาคญในการปฏรป การเสรมอานาจของประชาชนและการกระจายอานาจจงเปนกระบวนการ

เดยวกน

เปาหมายการทางาน ในระยะเวลา ๓ ป คอ การเกดความเปลยนแปลงทพงปรารถนาอยางเปน

รปธรรม มใชเพยงขอเสนอแนะ โดยการเปลยนแปลงทมงหวงนนจะตองไมมองเฉพาะปญหาทเผชญอย

อยางเดยว แตจะตองคาดการณถงความเปลยนแปลงในอนาคตทจะเกดขน รวมถงการพฒนากลไกเชง

สถาบนทเหมาะสม เพอใหสงคมสามารถปฏรปหรอมกลไกการปรบตวอยางตอเนองในดานตางๆ

ภายหลงจากระยะเวลา 3 ปของกระบวนการปฏรป

๒. ความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมในปจจบน ในความเปนจรง การปฏรปเกดขนควบคกบการเปลยนแปลงตางๆ ในสงคม ทงจากปจจย

ภายในและภายนอก ซงทผานมาสงคมไทยกผานการเปลยนแปลงเหลานมาตอเนอง และยงคงตองเผชญ

กบความเปลยนแปลงตอไปอยางหลกเลยงไมได

การปฏรป หมายรวมถง ความพรอมของสงคมในการรบมอกบความเปลยนแปลง ดงนน

การพจารณาประเดนใดของคณะกรรมการปฏรป จะตองคานงถงความเปลยนแปลงในสงคมควบคไป

ดวยเสมอ ไมวาจะเปน

• ความเปลยนแปลงของโครงสรางประชากร

• ความเปลยนแปลงของโครงสรางทางเศรษฐกจ ทงโครงสรางเศรษฐกจภายในประเทศ

และภายนอกประเทศ

• ความเปลยนแปลงของโครงสรางการทางาน ซงปจจบนการทางานนอกภาคเกษตร

มากกวาภาคเกษตร

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๔

• ความเปลยนแปลงของความสมพนธของผคนในสงคม และความเปนชมชน เนองจาก

สงคมไทยกาลงเปนสงคมเมองมากขน

• ความเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาต สภาพแวดลอม และภมอากาศ

• ความเปลยนแปลงทางวฒนธรรม วธคด และวถชวตของผคน

• ความเปลยนแปลงของเทคโนโลย

• ความเปลยนแปลงทางการเมอง

๓. อดมคตคณภาพชวตของคนไทย ในฐานะทการปฏรปเปนกระบวนการหนงในการจดการกบความเปลยนแปลงทจะเกดขนในสงคม

ไมวาทงททราบและไมทราบลวงหนา จงจาเปนทจะตองกาหนดเปาหมายเชงอดมคตเกยวกบคณภาพ

ชวตของคนไทย เพอใหเปนทศทางหลกในการปฏรป ควบคไปกบการสรางความเปนธรรมและลดความ

เหลอมลา

การกาหนดอดมคตคณภาพชวตของคนไทย เปนกระบวนการทตองรบฟงและกลนกรองจาก

ความเหนของทกๆ สวนของสงคม จนกวาจะตกผลกออกมาเปนอดมคตคณภาพชวตของคนไทย

อยางไรกด ในเบองตน คณะกรรมการปฏรปไดหารอกนวา คณภาพชวตของคนไทยควรมเปาหมายใน

ระดบอดมคต ดงตอไปน

• เปนชวตทมศกดศรและเทาเทยมกนในฐานะความเปนมนษย มสวนรวมทางสงคม ม

สานกตอประโยชนสขของสวนรวม และมโอกาสในการพฒนาศกยภาพของตน ทง

ในทางกาย ใจ ภมปญญา และจตวญญาณ

• เปนชวตทสงบสขตามวถวฒนธรรมแหงสนตภาพ ปราศจากภยคกคามจากผอน หรอ

การคกคามซงกนและกน ตลอดจนอยในสภาพแวดลอมทไมเปนอนตรายตอสขภาวะ

• เปนชวตทมหลกประกนในดานเงอนไขการครองชพ และมกลไกการคมครองทางสงคม

๔. ความเปนธรรมดานเศรษฐกจและสงคม ความเปนธรรมเปนเรองทมความซบซอนและสมพนธกบปจจยตางๆ จานวนมาก และสามารถ

พจารณาไดในหลายมต คณะกรรมการปฏรปจงไดจาแนกมตของความเปนธรรมออกเปน ๕ มต ไดแก

๔.๑ ความเปนธรรมดานเศรษฐกจและสงคม

๔.๒ ความเปนธรรมดานทดนและทรพยากร

๔.๓ ความเปนธรรมดานโอกาส

๔.๔ ความเปนธรรมดานสทธ

๔.๕ ความเปนธรรมดานอานาจตอรอง

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๕

๔.๑ ความเปนธรรมดานเศรษฐกจและสงคม

ความเหลอมลาทางเศรษฐกจในประเทศไทยปรากฏชดเจนจากดชนชวดการกระจายรายได และ

การถอครองทรพยสน รวมถงความเหลอมลาในการเปนเจาของปจจยการผลตทมผลตอการสรางรายได

เชน ทดน เงนทน ความรและทกษะของแรงงาน แมวากลไกตลาดภายใตระบบทนนยมจะทาหนาทได

ดในการสรางความเจรญเตบโต และความมงคงโดยรวมใหแกประเทศ แตความเหลอมลาทางเศรษฐกจ

ทเพมมากขน เปนประจกษพยานวา เราไมสามารถอาศยกลไกตลาดในการลดความเหลอมลาทาง

เศรษฐกจได ดงนนรฐจงจาเปนตองมบทบาทในการกระจายรายได เพอมใหเกดความเหลอมลามาก

เกนไปจนมผลบอนทาลายเสถยรภาพของสงคม

การขาดแคลนเงนทนเปนสาเหตหลกททาใหประชาชนจานวนมากมปญหาหนสน ทงในแง

หนสนเกษตรกร หนสนในระบบ และหนสนนอกระบบ ซงปจจบนภาครฐพยายามหามาตรการตางๆ

มาแกไขปญหาน ปญหาการขาดแคลนทดนทากนกทาใหเกดขอพพาทและความขดแยงดงเปนททราบ

กนดอยแลว ในขณะเดยวกนเกษตรกรรายยอยและแรงงานนอกระบบสวนใหญของประเทศกขาดความร

และ/หรอทกษะทจะพฒนาตนเองใหกาวทนการเปลยนแปลงทเกดขนจากการเปดเสรทางการคาและการ

ลงทนระหวางประเทศ รวมทงยงขาดหลกประกนทางสงคมทพงมดงเชนแรงงานในระบบ

นโยบายทมงสรางเสรมการเตบโตในอดตทผานมามกจะเอยงไปทางดานการสงเสรมเจาของทน

มากกวาผใชแรงงาน รฐควรมกฎกตกาทกากบดแลมใหผใชแรงงานและเกษตรกรรายยอยถกเอารดเอา

เปรยบ และปองกนมใหผประกอบการรายใดใชอานาจผกขาดหรออานาจตลาดเหนอผอน ในการเอารด

เอาเปรยบผประกอบการรายยอยหรอผบรโภค

ขอมลจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในป พ.ศ. ๒๕๕๐

พบวา กลมประชากรรอยละ ๒๐ ทมรายไดสงสดมสวนแบงรายไดถงรอยละ ๕๔.๙ ในขณะทกลม

ประชากรรอยละ ๒๐ ทมรายไดตาสดมสวนแบงรายไดเพยงรอยละ ๔.๔ เทานน ความเหลอมลาทาง

เศรษฐกจทรนแรงมากคอ ในกลมทมรายไดตาสดน มคนยากจนทมรายไดไมเพยงพอในการดารงชวต

ดวยสงจาเปนพนฐานถงประมาณ ๕.๔ ลานคน1 ในฐานะทประเทศไทยสามารถผลตและสงออกอาหาร

ไปสตลาดโลกได เราจงไมควรมคนยากจนทตองอดอยาก และควรมมาตรการใหคนยากจนสามารถ

สรางรายได และมโอกาสในดานตางๆเพอพฒนาตนเองและลกหลานใหหลดพนจากความยากจนได และ

เนองจากคนยากจนสวนใหญอาศยอยในชนบท จงจาเปนตองเสรมสรางฐานเศรษฐกจของชมชนใน

ทองถนตางๆใหมความเขมแขง และมความสามารถทจะพงตนเองได

การพฒนาประเทศไมควรหมายถง การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจแตเพยงอยางเดยว แตควรจะ

หมายถง การเจรญเตบโตควบคกบคณภาพชวตทดข น สงแวดลอมดขน และความเหลอมลาในดานตางๆ

ของคนในฐานะทเปนพลเมองของสงคมควรจะนอยลง

1 ในป 2550 มผทมรายไดตากวาเสนความยากจน(poverty line) จานวน 5.4 ลานคน โดยเสนความยากจนคานวณจากตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการ

ไดมาซงอาหารและสนคาบรการทจาเปนพนฐานในการดารงชวต ซงคดรวมทวประเทศเทากบ 1,443.- บาทตอคนตอเดอน หรอ 1,705.- บาทตอคนตอเดอนในเขต

เทศบาล และ 1333 บาทตอคนตอเดอนนอกเขตเทศบาล

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๖

๔.๒ ความเปนธรรมดานทดนและทรพยากร

ทดนและทรพยากรธรรมชาตเปนปจจยการผลตและฐานชวตทสาคญสาหรบคนทกคน แตการ

ครอบครองทดนในประเทศไทยยงมความกระจกตว และทรพยากรถกทาใหเสอมโทรมจากการพฒนา ทง

ยงเชอมโยงกบปญหาหนสน ทอาจทาใหทดนหลดมอจากเกษตรกรมากยงขน ขณะเดยวกน มทดนท

ปลอยใหทงรางวางเปลาจานวนมาก ซงกลายเปนความสญเสยโอกาสทางเศรษฐกจ

ปจจบน จงมขอพพาทหรอความขดแยงในเรองทดนและทรพยากร ทงระหวางรฐกบชมชน

และระหวางเอกชนกบเกษตรกร รฐจงตองใหความสาคญกบ “สทธชมชน” การมสวนรวมของประชาชน

การเขาถง การจดการและการไดรบประโยชนจากทดนและทรพยากรธรรมชาตตามเจตนารมณของ

รฐธรรมนญ

ขณะเดยวกน ภาครฐควรเนนกลไกการบรหารและการใชมาตรการทางภาษ เพอลดการกระจก

ตว การเกงกาไรในทดนและการปลอยทดนทงรางวางเปลา รวมทงมาตรการทจะชวยเหลอเกษตรกรกอน

ทดนจะหลดมอ และชวยใหเกษตรกรสามารถเปนเจาของทดนไดมากขน

สวนกรณความขดแยงจากโครงการของรฐ หนวยงานรฐตองเคารพในสทธของชมชนตาม

รฐธรรมนญโดยการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมและสขภาพอยางรอบดาน ทงในระดบแผนพฒนา

เชงพนทและระดบโครงการ รวมถงการเปดโอกาสใหประชาชนในพนทสามารถกาหนดทางเลอกของการ

พฒนาไดดวยตนเอง

๔.๓ ความเปนธรรมดานโอกาส

โอกาสเปนจดเรมตนของการพฒนาศกยภาพและการใชศกยภาพของตนเอง และเปนเงอนไข

สาคญทจะทาใหผคนสามารถใชสทธของตน และมอานาจตอรองกบผอน

๔.๓.๑ โอกาสดานการศกษา รฐธรรมนญไดประกนสทธใหคนไทยทกคนไดรบการศกษา ๑๒

ปอยางมคณภาพและไมเสยคาใชจาย แตในปจจบน ยงมเดกและเยาวชนในวยเรยนจานวนไมนอยทตก

หลนจากระบบการศกษา ไมไดรบการศกษาขนพนฐาน ดวยเหตแหงความพการ ความยากไร เชอชาต

และปญหาอปสรรคอนๆ อกทงระบบการศกษาในปจจบนยงเนนระบบโรงเรยน ทาใหคนไทยสวนใหญท

อยนอกระบบโรงเรยน ซงไดรบการศกษาโดยเฉลยเพยง ๘.๗ ป ขาดโอกาสทจะพฒนาตนเองอยาง

ตอเนองตลอดชวต

คณภาพของคนไทยโดยรวมและคณภาพของผสาเรจการศกษาแตละระดบจงเปนปญหาเรงดวน

ทตองไดรบการดแลแกไข คนไทยยงขาดวฒนธรรมแหงการเรยนรและคดวเคราะห ออนแอทางคณธรรม

จรยธรรม ไมเหนคณคาของภมปญญาทองถนและรากเหงาทางวฒนธรรม ทงยงขาดภมตานทานและ

ดอยความรความชานาญทจะเผชญความเปลยนแปลงในโลกปจจบนอยางรเทาทน

สภาพทเกดขนเปนผลจากเหตปจจยทเชอมโยงจากปญหาการอบรมเลยงดในครอบครวทไม

เหมาะสมทาใหเดกตงแตปฐมวยมปญหาโภชนาการและพฒนาการทลาชา ชมชนและสงคมไมมบทบาท

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๗

ในการขดเกลาทางสงคมหรอสรางบรรยากาศในการเรยนรเทาทควร บอยครงยงมสวนถายทอด

แบบอยางและคานยมทไมเหมาะสมอกดวย

ทสาคญ ระบบการศกษายงมงตอบสนองความตองการทางเศรษฐกจหรอเปนเครองมอยกฐานะ

ทางสงคม แมจะมการปฏรปตอเนองมากวา ๑๐ ป แตระบบการศกษายงมลกษณะรวมศนย ขาดความ

ยดหยน ไมมทางเลอกทหลากหลาย ไมใหคณคาแกประสบการณจรง ยงมความเหลอมลาในคณภาพของ

สถานศกษา คร และบรการ ทงยงไมสงเสรมความเขมแขงของชมชนในการจดการศกษาภาคประชาชน

และการสรางสงคมแหงการเรยนรอยางจรงจง

๔.๓.๒ โอกาสดานสขภาพ การสรางเสรมและการดแลรกษาสขภาพ ซงปจจบนประเทศม

ระบบหลกประกนสขภาพทคอนขางครอบคลมทวถง แตยงมปญหาความเหลอมลาในดานทรพยากรทาง

การแพทยและการสาธารณสข ทงระหวางกรงเทพมหานครกบตางจงหวด และระหวางเมองกบชนบท

และยงมปญหาความเหลอมลาของชดสทธประโยชนและการเขาถงของระบบหลกประกนสขภาพแตละ

ระบบ ซงความเหลอมลาดงกลาวนอกจากจะเปนปญหาในดานความไมเปนธรรม คณภาพ และ

ประสทธภาพแลว ยงมผลกระทบตอภาระทางการคลงของประเทศ นอกจากน ยงมปญหาชองวาง

ระหวางองคกรวชาชพกบประชาชน และการมงพงพาเทคโนโลยเปนหลกทาใหความสมพนธระหวางผให

และผรบบรการเสอมลง การบรการดวยหวใจของความเปนมนษยลดลง

ประเดนทสาคญอกประการหนงในดานสขภาพ คอ การปองกนและการจดการกบปญหาท

ทาลายสขภาพ เชน สภาพแวดลอมทเปนพษ ถนนหนทางและระบบการจราจรทไมปลอดภย อาหารและ

ยาทไมปลอดภย

ทางดานการสรางเสรมสขภาพ แมจะมการจดตงกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และการ

จดใหมงบประมาณแยกตางหากเพอการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค ในกองทนหลกประกนสขภาพ

แหงชาต แตงานดานนยงทาไดนอย เชน การละเลยในการสงเสรมการออกกาลงกายและการเลนกฬา

ของเดกและเยาวชน การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมทงในโรงงานและในครวเรอน การสงเสรม

สขภาพของประชาชนทงในสถานประกอบการ สถานศกษา การปองกนภาวะทพโภชนาการ เชน การ

ขาดสารไอโอดน การปองกนภาวะโภชนาการเกน และการละเลยการสรางสงแวดลอมทเปนมตรกบผ

พการ ผยากไร และผดอยโอกาส

๔.๓.๓ โอกาสดานอนๆ นอกเหนอจากการศกษาและสขภาพ ผคนยงตองการโอกาสในการ

พฒนาศกยภาพและการใชศกยภาพของตน เพอใหเกดความมนคงและความกาวหนาในการประกอบ

อาชพและการดาเนนชวต แตโอกาสในการเขาถงแหลงทรพยากร โอกาสในการเขาถงขอมลขาวสาร

โอกาสในการสรางสรรคกจกรรม โอกาสในการเขาถงแหลงเงนทน โอกาสในการเขาถงงบประมาณ

สนบสนนจากภาครฐ และโอกาสในการเขาถงและไดรบความเปนธรรมจากกระบวนการยตธรรม ยงคงม

ความแตกตางกนมาก โดยเฉพาะระหวางผทอยในกรงเทพฯ กบตางจงหวด ระหวางผมฐานะทาง

เศรษฐกจกบผทยากจน และระหวางผทเขาถงอานาจรฐกบประชาชนหรอชมชนทไมสามารถเขาถง

อานาจรฐ

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๘

๔.๔ ความเปนธรรมดานสทธ

ปจจบนรฐธรรมนญไดมการรองรบสทธพนฐานของบคคลและชมชนอยางกวางขวาง อยางไรกด

ในความเปนจรง ประชาชนจานวนมากยงไมสามารถเขาถงหรอใชสทธไดอยางเทาเทยมกน ทงนอาจ

เนองจาก ความไมรเร องสทธของตนเองและการใชอทธพลเถอน การเพกเฉยและการใชอานาจทมชอบ

ของเจาหนาทรฐ ขอจากดทางกฎหมายและระเบยบ รวมถงการตความกฎหมายซงขดกบหลกการแหง

สทธตามเจตนารมณของรฐธรรมนญและกฎหมายอนๆ เชน กฎหมายอทยานแหงชาตทขดกบสทธชมชน

ในการมสวนรวมจดการทรพยากรธรรมชาตตามรฐธรรมนญ คณะกรรมการปฏรปจงมงทจะขจดอปสรรค

ในการใชสทธตางๆ เพอปกปองความเปนธรรมของประชาชนแตละกลม

ขณะเดยวกน สงคมไทยกเผชญปญหาการใชสทธทอาจมกระบวนการทลาชา ยาวนาน และเปน

กระบวนการทกอใหเกดความราวฉานแกทงสองฝาย เชน การฟองรองระหวางผปวยและแพทยอน

เนองจากความผดพลาดในการใหบรการทางการแพทย เพราะฉะนน สงคมไทยจงจาเปนทตองพฒนา

ระบบยตธรรมทางเลอกทจะชวยเหลอ เยยวยา ไกลเกลย และหาขอยต เพอใหเกดความเปนธรรมแกทก

ฝาย และเพอการอยรวมกนดวยดในสงคม

๔.๕ ความเปนธรรมดานอานาจตอรอง

สงคมไทยประกอบดวยกลมชนทมความหลากหลายทางความคด วฒนธรรม และมลกษณะ

ผลประโยชนทแตกตางกน โดยนบวนความแตกตางดงกลาวยงจะกอใหเกดความขดแยงมากขน

ดงนนการสรางกระบวนการเจรจาตอรองและการสรางสมดลในดานอานาจตอรองเพอแกไขความขดแยง

จงเปนสงสาคญสาหรบการอยรวมกนอยางสนต

อยางไรกตาม เนองจากสภาพความเหลอมลาในความสมพนธทางอานาจดงทดารงอย อานาจ

ตอรองทไมเทาเทยมกนจงมกเปนสาเหตหนงททาใหการเจรจาหาขอตกลงระหวางคกรณไมประสบ

ความสาเรจ หรอไมเปนทยอมรบโดยฝายผเดอดรอน

ดวยเหตนการเสรมอานาจตอรองใหกบกลมชนทตกเปนฝายถกกระทา ถกละเมดสทธหรอเปนผ

เสยเปรยบในกรณพพาทจงเปนเรองจาเปน

การเสรมอานาจดงกลาว สามารถทาไดดวยการปรบปรงบทบญญตของกฎหมายเพอเพมฐานะ

ตอรองของกลมผเสยเปรยบ การเขาถงสอสาธารณะ การสนบสนนการจดตงรวมตวของผไมไดรบความ

เปนธรรมดวยมาตรการตางๆ การสนบสนนดานทรพยากร การปกปองคมครองผทออนแอกวามใหถก

อทธพลเถอน หรอถกขาราชการของรฐขมขคกคาม ซงรวมทงการลดหรอขจดทาทปฏปกษจากฝาย

เจาหนาทของรฐดวย เปนตน

โดยสรปแลวการปรบเปลยนดลอานาจใหม จะสงผลใหเกดการถวงดลและตรวจสอบการใช

อานาจรฐอยางทวดาน ซงจะทาใหนกการเมองและขาราชการตองทางานอยางรบผดชอบมากขน กบทง

ลดโอกาสทจะมการฉอราษฎรบงหลวง และการใชอานาจหนาทในการแสวงหาประโยชนสวนตวดวย

ยทธศาสตรการปฏรปและกรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรป_๙

ดงนน การปฏรปจะกอใหเกดระบบการเมองทโปรงใสและรบผดชอบ กอใหเกดสงแวดลอมทเออ

ตอคณภาพชวตทด และโอกาสการพฒนาทกระจายไปยงทวทกสวนของสงคม อนจะนาไปสการเปน

สงคมทมความขดแยงนอยลง อยรวมกนอยางสนตและยงยน

หมายเหต

กรอบการทางานของคณะกรรมการปฏรปเปนเอกสารทจดทาขนเพอประโยชนในการทางานของ

คณะกรรมการฯ เทานน กรอบการทางานตางๆ ของคณะกรรมการสามารถปรบเปลยน เพมเตม หรอ

ลดทอนได ตามความเหนชอบรวมกนของคณะกรรมการฯ ซงอาจเกดขนภายหลงจากการไดรบขอมล

และเหตผลเพมเตมจากการรบฟงและสงเคราะหปญหา จากการรบฟงความเหนของสมชชาปฏรป รวมถง

จากขอเสนอแนะของกรรมการเอง

_______________________________

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๐

แถลงการณคณะกรรมการปฏรป

วาดวยแนวทางปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร

ดวยมตรภาพ

คณะกรรมการปฏรป

๗ กมภาพนธ ๒๕๕๔

เรยนพนองประชาชนไทยทรกทกทาน

ดงททานทงหลายทราบดอยแลว ในระยะ ๒-๓ ปมาน บานเมองของเราตกอยในภาวะ

ระสาระสายไรเสถยรภาพอยางตอเนอง สภาพดงกลาวไดสงผลกระทบตอชาวไทยทกหมเหลา และ

ไมเปนทพงปรารถนาของผใด อกทงยงสนคลอนศกยภาพของประเทศในการสรางสรรคสงคมทสงบ

สขและเจรญรงเรอง

คณะกรรมการปฏรปไดพจารณาแลวเหนวาสาเหตพนฐานททาใหประเทศชาตปราศจากสนต

สข ลวนมาจากโครงสรางสงคมทไมเปนธรรม ซงกอใหเกดความเหลอมลาอยางสดขวทงในทาง

เศรษฐกจ การเมอง และโอกาสทจะเขาถงชวตทดในมตตางๆ

เชนนแลว การปฏรปประเทศไทยอยางรอบดานเพอสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมลา

จงเปนความจาเปนเรงดวนสาหรบบานเมองของเรา และเปนวาระแหงชาตทพ นองประชาชนทกทาน

ควรเขามามสวนรวมในการขบเคลอนผลกดน

ปญหาความไมเปนธรรมในการจดสรรทดนทากนนบเปนปญหาใหญอยางหนง ซงผกโยงกบ

การลมสลายของชมชนทองถนและวถชวตในชนบทอยางแยกไมออก อกทงเปนตนตอบอเกดของ

ปญหาอนๆ อกนานปการ

ในปจจบนมเกษตรกรไทยเรอนลานทไรทดนทากนหรอมทดนไมพอทากน ขณะทกลไกตลาด

ทนนยมและปจจยอนๆ ไดสงผลใหทดนในชนบทปรมาณมหาศาลกระจกตวอยในมอของคนจานวน

นอย ซงในหลายๆ กรณมไดเปนผประกอบอาชพในดานเกษตรกรรมดวยตนเอง สภาพดงกลาวสงผล

ใหทดนหลายแหงถกทงไวรกราง และไมเกดประโยชนตอผใด อยาวาแตไมเกดประโยชนตอการ

พฒนาพลงการผลตของประเทศชาตโดยรวม

ในฐานะททดนเปนทงเครองมอการผลต และเปนฐานชวตของประชาชนจานวนมาก การไมม

ทดนทากนหรอสญเสยทดนทเคยม จงมเพยงกอใหเกดปญหาความอบจนในการประกอบสมมาอาชพ

และกลายเปนทกขโศกของแผนดน หากยงเปนการสญสนวถชวตอนมมาแตเดมของชาวไรชาวนา ซง

เปนฐานวฒนธรรมทสาคญอยางหนงของสงคมไทยดวย

กลาวอกแบบหนงกคอ การขาดแคลนทดนทากนของเกษตรกรมเพยงบนทอนคณคาและ

ศกดศรความเปนมนษยของชาวไทยในชนบทเพยงกลมเดยว หากยงเปนสภาพทกดกรอนถอนราก

การดารงอยของสงคมไทยในสวนทงหมด อนนยอมหมายถงวาประเดนความไมเปนธรรมในการถอ

ครองทดนทากนเปนปญหารวมกนของพวกเราชาวไทยทกคน

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๑

จากแนวคดดงกลาว คณะกรรมการปฏรปจงเหนพองตองกนวาควรจะลดฐานะความเปนสนคา

เสรของทดนเกษตรกรรมลง และหาทางใหเกษตรกรทเดอดรอนไดเขาถงทดนทถกกกตนทงรางไว

โดยเอกชนทไมใชเกษตรกร ตลอดจนเขาถงทดนของรฐทถกกนไวโดยไมเปนธรรมหรอโดยไมเกด

ประโยชน นอกจากนนยงเหนควรใหมการกาหนดเงอนไขโดยกฎหมายเพอปองกนมใหเกษตรกรตอง

สญเสยทดนทากนอกตอไป

ทงนโดยเสนอใหใชมาตรการตางๆ ซงมสาระสาคญดงตอไปน

๑) ใหมการจากดเพดานการถอครองทดนเพอการเกษตรไวไมเกน ๕๐ ไรตอครวเรอนเพอลด

การกระจกตวของการถอครองทดน

๒) ใหมการจดระบบขอมลการถอครองทดนเพอการเกษตรทงประเทศเปนขอมลสาธารณะ

เพอใชในการบรหารจดการทดนใหเกดประโยชนและเกดความเปนธรรม

๓) ใหจดตงกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตรขน เพอทาหนาทจ ดซอทดนทไมไดใช

ประโยชนหรอทมการถอครองลนเกนมาจดสรรใหเกษตรกรทขาดแคลนทดนทากน

๔) ใหมการจดเกบภาษทดนเกษตรกรรมในอตรากาวหนา เพอลดแรงจงใจในการสะสมทดน

ไวโดยไมทาประโยชน

๕) และใหมการกาหนดเขตการใชทดนเพอการเกษตรขนมาอยางชดเจน โดยกาหนดใหผถอ

ครองทดนดงกลาวจะตองเปนผทาการเกษตรดวยตนเองเทานน

อนง เพอบรรเทาความเดอดรอนเฉพาะหนาของเกษตรกรทมกรณพพาทเรองทดนทงกบ

ภาครฐและภาคเอกชน คณะกรรมการปฏรปขอเสนอใหเจาหนาทผรบผดชอบระงบการจบกมและการ

ดาเนนคดประชาชนไวกอน จนกวาจะมการหาทางออกทไมเพมความคบแคนใหกบผยากไรเหลานน

หรอจนกวาจะมการปรบปรงกระบวนการยตธรรมใหสอดคลองกบทศทางการแกไขปญหาการขาด

แคลนทดนทากน

คณะกรรมการปฏรปขอยนยนดวยวาในกระบวนการปฏรปทดนเพอการเกษตร ภาคประชาชน

ควรเขามามสวนรวมในทกขนตอน

การสรางความเปนธรรมและการลดความเหลอมลานนจะบงเกดขนไดกดวยฉนทานมตของ

ประชาชนสวนใหญ ทมองเหนปญหาในภาพรวมของประเทศ และพรอมทจะลงเรยวลงแรงสราง

สงคมทผาสกไวอยอาศยรวมกน คณะกรรมการปฏรปตระหนกดวาเราเปนเพยงคนกลมเลกๆ กลม

หนงทอาสามาทางานเพอบานเมองโดยไมมอานาจบรหารใดๆ เพราะฉะนนขอเสนอเหลานจงเปนแค

การจดประกายความคด ซงเราหวงเปนอยางยงวาจะนาไปสการขานรบจากทกภาคสวนของสงคม

ทงเกษตรกรทเดอดรอนจากปญหาทดนทากน ผรบผดชอบในการบรหารประเทศ ผถอครองทดน

ขนาดใหญทเหนอกเหนใจคนยากไร และสมาชกประชาสงคมทรกความเปนธรรมทวไป

___________________________

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๒

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร

ฉบบสมบรณ

คณะกรรมการปฏรป

๗ กมภาพนธ พ.ศ. ๑๕๕๔

ทดนและทรพยากรธรรมชาตเปนฐานชวตและปจจยการผลตทสาคญสาหรบคนทกคน

แตโครงสรางการจดการทดนของประเทศไทยโดยปลอยใหรฐและอานาจทางทนเขาถอครองทดน

อยางไมจากดไดสรางความไมเปนธรรมใหแกสงคม กลาวคอ ขณะทประชาชนจานวนมากตอง

สญเสยทดนซงคนเคยถอครองหรอทามาหากนมานมนาน แตกลบมทดนทปลอยใหทงรางวางเปลา

จานวนมหาศาล มการเกงกาไรทดนจนมราคาแพงทาใหประชาชนเขาถงไดยาก ไมคมกบการลงทน

ทาการเกษตร มปญหาการใชทดนทไมเหมาะสมกบระบบนเวศ มการประกาศเขตปาอนรกษและ

พนทสาธารณะโดยไมคานงถงความมอยของชมชนทองถนซงอยในพนทดงกลาว มาเปนเวลาชานาน

สงผลใหเกษตรกรทากนอยในพนทซอนทบอยางผดกฎหมาย ถกเจาหนาทจบกมดาเนนคดทงทาง

แพงและอาญาในขอหาบกรกทดนของรฐและของเอกชน เกษตรกรตองประสบกบความทกขยากทง

ทางเศรษฐกจและสงคมรวมทงถกจากดในเรองการพฒนา ซงสรางความออนแอแกสงคมการเมอง

และเศรษฐกจของประเทศชาตโดยรวม

เมอวเคราะหถงรากฐานความขดแยงเรองทดนพบวามปญหาหลายระดบ ประการแรก

ระดบความคดเกยวกบระบบเศรษฐกจทนนยมเสร ซงไดเปลยนคณคาทดนจากฐานชวตมาเปนสนคา

กาหนดทศทางการพฒนาทใหความสาคญแกการเตบโตทางเศรษฐกจของกลมทนรายใหญมากกวา

ความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกรรายยอยตลอดจนความมนคงทางอาหารและฐาน

ทรพยากร และระดบโครงสรางทใหความสาคญกบระบบกรรมสทธแบบปจเจกทผกตดกบกลไก

ตลาด รวมทงการครอบครองและจดการทดนแบบรวมศนยอานาจของรฐเขามาเบยดขบระบบการ

จดการทดนและทรพยากรรวมกนของชมชนหรอสทธชมชนในทองถนรวมทงการกระจายการถอ

ครองทดนทไดบญญตไวในรฐธรรมนญ

หากสงคมไทยมจนตนาการใหคนไทยทกคน ซงจะมจานวนสงสดราว ๗๐ ลานคน ตามท

คาดไวในอกสบปขางหนา มทอยอาศยและททากนไดอยางทวถงและเพยงพอตอการดารงชวตทด ม

ระบบการศกษาทสอนคนใหเหนประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน มความรกคณคาทาง

วฒนธรรมและทองถน มอาหารบรโภคทมคณภาพและปลอดภย เกษตรกรมทดนทาการเกษตรเปน

ของตนเองเพอเลยงชพและพฒนาคณภาพชวตดวยวถการเกษตรทสมดลยงยน มสภาพแวดลอมทด

มฐานทรพยากรดนนาปาทสมบรณซงชมชนสามารถดแลจดการใชประโยชนรวมกนได เกษตรกรท

ประสงคจะทาการผลตเพอสรางรายไดเพมขนกสามารถเขาถงทดนขนาดทเพยงพอคมกบการลงทน

หรอบรหารจดการรวมกนในรปกลมหรอสหกรณเพอสรางอานาจตอรองทางการตลาดไดดวย เหตน

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๓

จงมความจาเปนตองแกไขปญหาทดนเพอการเกษตรโดยวธการปฏรปโครงสรางอยางเปน

ระบบโดยเรว

กระบวนการปฏรปตองเรมจากปญหาความเดอดรอนทประชาชนประสบอย โดยอาศยความร

และประสบการณของชมชนทองถน รวมทงความเขมแขงมงมนของเครอขายองคกรภาคประชาชน

ควบคไปกบการปรบปรงโครงสรางเชงนโยบายและสถาบน ใหสอดคลองกนไปดวย

คณะกรรมการปฏรป จงมขอเสนอเบองตนเพอปฏรปโครงสรางการจดการทดนเพอ

การเกษตรทงระบบ ดงตอไปน

๑. ใหโอกาสและสทธคนจนตองคดทดนเขาถงกระบวนการยตธรรม

สภาพปญหา

เกษตรกรในชนบทจานวนมากประสพปญหาการอยอาศยและทากนในพนทของรฐโดยไม

ชอบดวยกฎหมายและถกจบกมดาเนนคดในขอหาบกรกทดนของรฐและของเอกชนอยางไมเปนธรรม

เกษตรกรถกดาเนนคดและถกคมขงอยในเรอนจาหรอสภาพทตองขงแลว ๘๓๖ ราย (ขอมลถงเดอน

ธนวาคม ๒๕๕๓) ประชาชนทเกยวของกบคดทดนคนจนทอยในระหวางการพจารณาคดและทยง

ไมไดเขาสกระบวนการยตธรรมมเปนจานวนหลายแสนครอบครว

ขอเสนอ

เพอใหการพจารณาคดทดนทากนของเกษตรกรยากจนทถกจบกมคมขงขณะยงอยระหวาง

การแกปญหาทางนโยบายของรฐ มความเปนธรรม โดยเกษตรกรไดรบโอกาสและสทธในการเขาถง

ความเปนธรรมในกระบวนการยตธรรมทหลากหลายและสอดคลองกบกรณพพาท จงมขอเสนอดงน

๑.๑ คดทดนทศาลพพากษาถงทสดแลว ขอใหมการพกโทษ ลดโทษ และคมประพฤต

โดยใหผตองโทษกลบไปอยดแลครอบครว ทาการเกษตรเลยงครอบครวในทดนเดม และใหทางาน

เปนอาสาสมครดแลรกษาทรพยากรในทองถนแทนการจาคก

๑.๒ คดทดนอยระหวางการพจารณา ขอใหมการจาหนายคดชวคราว อนญาตให

เกษตรกรผตองหาและครอบครวอยอาศยทากนในทดนเดม และใหทางานเปนอาสาสมครดแลรกษา

ทรพยากรในทองถน จนกวาการแกไขปญหาตามนโยบายของรฐบาลจะแลวเสรจ

๑.๓ กรณปญหาทยงไมเขาสกระบวนการยตธรรม เนองจากยงมชมชนทอยในเขต

ปาอยางผดกฎหมายจานวนมากทอยระหวางการดาเนนการไขปญหาตามนโยบายของรฐบาล จง

สมควรระงบการดาเนนการใดๆ ทเปนการเพมความเดอดรอนและความรนแรงกบคนจน โดยขอให

ระงบการขยายเขตพนทอนรกษ ระงบการจบกมประชาชนททากนอยในพนทขดแยงเดมทไมใชการ

ถางปาใหม รวมทงระงบการจากดการพฒนาชมชนขนพนฐานทจาเปน จนกวาการแกไขปญหาขอ

พพาทเรองทดนทากนตามนโยบายของรฐบาลจะแลวเสรจ

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๔

๑.๔ ปฏรปกระบวนการยตธรรมคดทดนทากนทอยระหวางการแกปญหาเชง

นโยบาย เพอลดจานวนคดและความรนแรงของคดลง โดย

๑.๔.๑ ปรบปรงกองทนยตธรรมใหเกษตรกรผตองหาคดทดนทากนสามารถนา

เงนกองทนมาใชจายเปนคาประกนตวผตองหา คาทนายในการตอสคด และเปนคาใชจายเยยวยา

ผตองหาและครอบครวซงเปนคนจนทไมไดรบความเปนธรรมจากคดทดน

๑.๔.๒ แกไขความไมเปนธรรมทตนทาง เสนอใหรฐสนบสนนสถาบนวชาการ

และผทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทกฝายทาการศกษาวเคราะหเพอปรบปรงแกไขระเบยบ

กฎหมายเกยวของกบทดนการเกษตรทกฉบบทไมเปนธรรมและขดรฐธรรมนญ และการบงคบใช

กฎหมายอยางเทาเทยมกนโดยไมเลอกปฏบต

๑.๔.๓ การแกไขความไมเปนธรรมทปลายทาง โดยนากระบวนการวธพจารณา

คดทหลากหลายทไมใชการกลาวหามาใชใหสอดคลองกบลกษณะของขอพพาท ไดแก การเดนเผชญ

สบของผพพากษา การพจารณาจากหลกฐานบคคลหรอหลกฐานทางประวตศาสตรทองถน การ

เจรจาไกลเกลยโดยคนกลาง กระบวนการยตธรรมชมชน หรอการจดตงศาลเฉพาะทมความ

เชยวชาญในปญหาขอพพาทเกยวกบทดนทากน ตลอดจนใหมการกลนกรองคดในระดบชมชนกอน

การเขาสกระบวนการยตธรรมทางศาลเพอลดจานวนคดทมจานวนมากใหนอยลง

อนง กลยทธในการขบเคลอนการปฏรปกระบวนการยตธรรมคดทดนทากนของเกษตรกร

เสนอใหรฐจดเวทสานเสวนาอยางตอเนองของบคลากรในกระบวนการยตธรรม 1อนไ 1ดแกนกการเมอง

ผพพากษา อยการ เจาหนาทตารวจ ทนายความ นกวชาการดานกฎหมาย บคลากรกระทรวง

ยตธรรม และเครอขายภาคประชาชน เพอนาไปสการศกษาทาความเขาใจกบปญหาทดนทากนและ

การพจารณาปรบปรงกฎหมายและกระบวนการยตธรรมใหมความเปนธรรมรวมกน

๒) การแกปญหาเกษตรกรไรททากนหรอมทดนไมพอทากน

สภาพปญหา

ทดนในชนบทมปญหาเกษตรกรสญเสยทดนจนไรททากนหรอมทดนไมพอทากน ขอมลของ

ศนยอานวยการตอสเอาชนะความยากจนแหงชาต (ศตจ.) ในป ๒๕๔๗ รายงานวามผไมมทดนทากน

จานวน ๘๘๙,๐๒๒ ราย มทดนทากนแตไมเพยงพอ จานวน ๕๑๗,๒๖๓ ราย มทดนแตไมมเอกสาร

สทธ ๘๑๑,๒๗๙ ราย ทดนจานวนมากกระจกตวอยในคนกลมนอย ทดนจานวนมากถกปลอยทงรางไม

ใชประโยชน จงกระทบตอเศรษฐกจฐานราก เกดปญหาสงคมทงในชนบทและในเมอง รวมทงสงผลให

เกดความเสอมโทรมของระบบนเวศและสงแวดลอมของประเทศ

ขอเสนอ

การปฏรปแนวความคดและวธการแกไขปญหาอยางเปนระบบ เพอแกไขปญหาความไมเปน

ธรรมในการถอครองและใชประโยชนทดนเพอการเกษตร มขอเสนอดงน

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๕

๒.๑ จดระบบขอมลทดนเพอการเกษตรทงประเทศใหเปนขอมลสาธารณะ โดย

บรณาการขอมลการถอครองทดนการเกษตร ทงขอมลการถอครองทดนและขอมลแผนทท วประเทศให

ทนสมยตรงกบขอเทจจรงในปจจบน และเขาถงไดงาย เพอใชในการวางแผนกระจายการถอครองทดน

การตรวจสอบการถอครองและใชทดนเพอการเกษตรใหเหมาะสมและเปนไปตามกฎหมายอยาง

เครงครด

๒.๒ การกาหนดเขตการใชทดนและแผนการใชทดนเพอการเกษตรขนใหม ใช

ฐานขอมลทดนและการมสวนรวมของชมชนกาหนดเขตและการทาแผนทการใชทดนขนใหม เรมจาก

แผนทดนเพอการเกษตรระดบชมชน โดยแบงพนทหลกออกเปนพนทเพอการเกษตร พนทเมอง พนท

อตสาหกรรม พนทเพอคมครองรกษาระบบนเวศและสงแวดลอม และทสาธารณะประโยชนทประชาชน

ใชรวมกนใหชดเจน ซงรวมทงเขตทดนของชมชนดงเดมทกอตงมาแตบรรพบรษเพอรกษาวถชวตและ

วฒนธรรมอนดงามในการดแลรกษาและใชประโยชนทดนและทรพยากรอยางยงยนไวดวย แลวจง

บรณาการแผนระดบชมชนเปนแผนระดบจงหวดและแผนระดบชาตใหแลวเสรจภายใน ๑ ป แลวออก

กฎหมายวาดวยแผนการใชทดนหลกของประเทศและแผนการใชทดนระดบชมชนใหมผลบงคบใชทนท

สาหรบทดนของสวนราชการตางๆ ทขอกนไวเปนจานวนมากแลวไมไดใชประโยชนตาม

ภารกจหลกของหนวยงาน ขอใหรฐนาทดนเหลานนกลบคนมาวางแผนใชประโยชนในการพฒนาดาน

อนๆ ทจาเปน สวนทดนทเหมาะสมกบการเกษตรขอใหมอบใหกองทนธนาคารทดนนาไปบรหาร

จดการตอไป

๒.๓ คมครองทดนเพอเกษตรกรรม ออกกฎหมายคมครองทดนเพอเกษตรกรรมเพอ

ชวยหยดยงการกวานซอทดนเพอซอขายเกงกาไรรายใหมๆ ซงจะทาใหราคาทดนลดลง ลดคาใชจาย

ในการซอทดนคน และเปนการคมครองทดนเพอการเกษตรไมใหนาไปใชผดประเภท

๒.๔ กาหนดเพดานการถอครองทดนทเหมาะสม เพอใหทดนเพอการเกษตรทจาแนก

ไวแลวไดกระจายไปยงเกษตรกรรายยอยผทาการเกษตรดวยตนเองไดอยางทวถง เกษตรกรสามารถใช

ทดนเพอการเกษตรไดอยางมประสทธภาพ จงจาเปนตองกาหนดเพดานการถอครองทดนไวให

เหมาะสมสอดคลองกบจานวนพนทการเกษตรทมอยอยางจากด ตลอดจนใหเหมาะกบศกยภาพและ

ความสามารถของครวเรอนเกษตรกรรายยอยในการใชทดนสรางเศรษฐกจในครอบครวและชนบทให

เขมแขง รวมทงการสรางความมนคงดานอาหารใหกบประเทศ และการดแลรกษาระบบนเวศและ

สงแวดลอมอยางสมดลยงยน

ควรจากดเพดานการถอครองทดนทเหมาะสมไมใหเกนครวเรอนละ ๕๐ ไร กรณกลมองคกร

เกษตรกรหรอสหกรณการเกษตร ใหมการถอครองทดนตามสดสวนของจานวนสมาชกองคกร โดย

เฉลยไดไมเกนรายละ ๕๐ ไร โดยใชอตราภาษเปนกลไกควบคม

๒.๕ ใหกรรมสทธในทดนเพอการเกษตรกบเกษตรกรททาเกษตรดวยตนเอง ผทม

สทธถอครองกรรมสทธทดนเพอการเกษตรจะตองเปนผทครอบครองและทาการเกษตรดวยตนเอง

เทานน หามไมใหผอนเชา หรอปลอยทงราง หรอกระทาการเปนการอาพรางโดยไมมเจตนาทา

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๖

การเกษตรจรง และควรใชมาตรการทางภาษอตรากาวหนาสงเปนกลไกควบคมการใชทดนเพอ

การเกษตรดงกลาว

กรณทดนของรฐตามโครงการจดสรรทดนในรปแบบตางๆ ทจดใหเกษตรกรไรททากนแลวถก

เปลยนมอไปยงผอนโดยไมชอบดวยกฎหมาย ใหรฐนากลบคนมาเปนทดนสวนกลางเพอใหกองทน

ธนาคารทดนฯ ไดนาไปจดสรรอยางเปนธรรมใหเกษตรกรผไรททากนหรอผมทดนไมพอทากนตอไป

๒.๖ กาหนดมาตรการทางภาษเพอจดเกบภาษทดนทถอครองเกนขนาดจากดใน

อตรากาวหนา ทดนขนาดตากวา ๑๐ ไรซงเปนขนาดทจาเปนตอการทากนยงชพ ใหเสยภาษในอตรา

ตารอยละ ๐.๐๓ ทดน ๑๐-๕๐ ไร เสยภาษอตราปานกลาง รอยละ ๐.๑ สาหรบทดนปลอยทงรางหรอ

สวนทเกนจาก ๕๐ ไร ใหเสยภาษอตรากาวหนาสงรอยละ ๕

๒.๗ จดตงกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตร เสนอใหรฐจดตงกองทนธนาคารทดน

เพอการเกษตรเพอนาเงนทนไปซอทดนทถอครองเกนขนาดจากด รวมทงจดซอทดนทเปนทรพย

ประกนหนเสยของธนาคารและสถาบนการเงนมาบรหารใหกระจายไปยงเกษตรกรทไรทดนและทม

ทดนไมพอทากน

กองทนธนาคารทดนควรมโครงสรางการบรหารแบบกระจายอานาจ ในระดบตาบล ระดบ

จงหวด และระดบชาต เพอกระจายภารกจความรบผดชอบและการมสวนรวมไปยงชมชนและทองถน

ทกระดบ

เพอใหการบรหารกองทนธนาคารทดนฯ เปนไปอยางมประสทธภาพ จงเสนอใหรฐ

๒.๗.๑ จดตงสถาบนบรหารจดการทดนและกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตร

เพอมารบผดชอบบรหารกองทนฯ และการจดการทดนเพอการเกษตร

๒.๗.๒ จดตงคณะกรรมการนโยบายทดนเพอการเกษตรแหงชาตมากากบดแล

ทศทางและยทธศาสตรของกองทนฯ และสถาบนบรหารจดการทดนและกองทนฯ โดยมนายกรฐมนตร

เปนประธาน มผแทนจากหนวยงานของรฐจาก กระทรวงเกษตร กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงการคลง

ตวแทนเครอขายเกษตรกรทมประสบการณดานการปฏรปการจดการทดน และ ผทรงคณวฒดานการ

จดการทดนเพอการเกษตร เปนคณะกรรมการ

๒.๗.๓ จดหาเงนทน ปละ ๑ แสนลานบาท ระยะเวลา ๕ ป รวมเปนเงน ๕ แสนลาน

บาท มาใหกองทนฯ จดซอทดนเพอกระจายไปใหเกษตรกรผไรทดนหรอมทดนไมพอทากนจานวน

ประมาณ ๑ ลานครวเรอน

๒.๘ การจดตงหนวยงานบรหารจดการทดนและกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตร

เสนอใหรฐ

๒.๘.๑ มอบหมายใหสานกงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เปนเจาภาพรบผดชอบ

จดตงและบรหารสถาบนบรหารจดการทดนและกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตรทจะจดตงขนใหม

โดยใหบรณาการหนวยงานยอยของรฐภายใตกระทรวงและกรมตางๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการ

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๗

ทดนเพอการเกษตร ในสงกดกระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตร และกระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม เขาดวยกน

๒.๘.๒ ใหสถาบนบรหารจดการทดนและกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตรสงกด

สานกนายกรฐมนตร และออกระเบยบสานกนายกรฐมนตรรองรบอานาจการบรหาร โดยมอบหมายให

รองนายกรฐมนตร ๑ ทานเปนผกากบดแล

๒.๘.๓ ใหสถาบนบรหารจดการทดนและกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตรทา

หนาทอานวยการ กากบดแล และประสานความรวมมอ (facilitation & coordination) ในระดบนโยบาย

๒.๘.๔ จดตงกองทนธนาคารทดนฯ ในระดบภมภาคและระดบทองถน เพอ

สนบสนนการกระจายอานาจและการมสวนรวมของประชาชนในการปฏรปการจดการทดนเพอ

การเกษตรในแตละทองถน โดยประชาชนและองคกรทองถนรวมกนคด วางแผน ตดสนใจ และ

ดาเนนการไปอยางสอดคลองกบระบบนเวศและวฒนธรรมของแตละทองถนใหมากทสด

๒.๘.๕ ใชเงนกองทนธนาคารทดนฯ จดซอทดนจากผประสงคตองการขายใหรฐใน

ราคาไมสงกวาราคาประเมน แลวนาทดนทซอมาจดสรรใหกบเกษตรกรทไรททากนและเกษตรกรทม

ทดนไมพอทากนโดยวธการผอนสงระยะยาว ๒๐ ป คดดอกเบยอตราตารอยละ ๑

๒.๘.๖ เมอสถาบนบรหารจดการทดนเพอการเกษตรและกองทนธนาคารทดนเพอ

การเกษตรดาเนนการไปไดครบ ๕ ป ใหสถาบนฯ จดทาขอเสนอการปรบปรงกองทนธนาคารทดนเพอ

การเกษตร และสถาบนบรหารจดการทดนและกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตร พรอมทงจดทาราง

พระราชบญญตการบรหารจดการทดนเพอการเกษตร เสนอตอรฐบาลเพอมารองรบการบรหารจดการ

ทดนเพอการเกษตรอยางมนคงในระยะยาวตอไป

๒.๙ ปรบปรงแกไขประมวลกฎหมายทดน พ .ศ .๒๔๙๗ และกฎหมายอนๆ ท

เกยวของเพอใหการจากดการถอครองทดนเพอการเกษตรและมาตรการอนๆ ทเกยวของกบการปฏรป

การจดการทดนเพอการเกษตรมผลบงคบใชตามขอเสนอดงกลาวน

๒.๑๐ สรางกลไกประกนการสญเสยทดน เพอไมใหทดนเปลยนมอไปอยกบนายทนอก

โดยเสนอให

๒.๑๐.๑ ยกเลกการขายฝากทดนเพอการเกษตรซงไมเปนธรรมกบเกษตรกร

๒.๑๐.๒ สนบสนนเกษตรกรทไดรบการจดทดนใหรวมตวกนเปนกลมเปนองคกร

เครอขายทเขมแขง มความชวยเหลอเกอกลกน และมอานาจตอรองในการประกอบอาชพการเกษตรได

อยางมพลง

กลาวโดยสรป ไดเสนอใหรฐดาเนนการปฏรปใน ๕ ประเดนหลก ไดแก ปฏรประบบขอมล

ทดนเพอการเกษตร ใหมความทนสมยเปนเอกภาพ และเปนขอมลสาธารณะทโปรงใสประชาชน

เขาถงและตรวจสอบได ปฏรปการถอครองทดนเพอการเกษตรใหมงกระจายการถอครองทดนส

ประชาชนระดบลาง และมมาตรการจากดการถอครอง มาตรการการแทรกแซงกลไกตลาด และ

มาตรการทางภาษ เพอปองกนการผกขาดทดนและสรางความเปนธรรมในการถอครองทดน ปฏรป

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๘

ระบบกรรมสทธทดนเพอการเกษตร โดยกาหนดมาตรการทางกฎหมายรองรบระบบการจดการทดน

และทรพยากรโดยชมชนควบคไปกบระบบกรรมสทธทถอครองโดยปจเจกและโดยรฐ เพอความสมดล

เชงอานาจระหวางรฐ เอกชน และชมชน และปฏรปการใชทดนเพอการเกษตร โดยกาหนดเขตพนท

การใชทดนและทรพยากรอยางเหมาะสมและไดดลภาพทงทางเศรษฐกจ สงคม และระบบนเวศ และให

การคมครองพนทเกษตรและเกษตรกรรายยอยใหมความมนคง และปฏรประบบการบรหารจดการ

ทดนเพอการเกษตร ใหเปนเอกภาพและมประสทธภาพ

กลยทธการขบเคลอนขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร ควรเรมตนดวยการจดตง

คณะกรรมการนโยบายทดนเพอการเกษตรแหงชาต และกองทนธนาคารทดนเพอการเกษตรขนมากอน

เพอชวยกาหนดกรอบ ทศทาง และยทธศาสตรการทางาน พรอมกนนนควรมอบหมายใหสานกงาน

ปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมเปนเจาภาพจดตงสถาบนบรหารจดการทดนเพอการเกษตรขนมาโดยเรว

ภายใน ๓ เดอน และขอใหรฐบาลจดงบประมาณเรมแรกในปแรกจานวน ๑ แสนลานบาท และงบ

บรหารจดการอกจานวนหนงใหเพยงพอ ประเดมใหกบสถาบนฯ มาขบเคลอนกองทนฯ บรหารจดการ

ทดนเพอการเกษตรใหสาเรจลลวงตอไป

การปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตรใหมความเปนธรรมในสงคมทมการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว นอกจากขอเสนอเบองตนดงกลาวนแลว ยงจะมขอเสนออนๆตามมาในชวงเวลาท

เหมาะสม รวมทงยงตองมการดาเนนการในดานอนๆ ควบคกนไปดวย เชนการกระจายอานาจ

ตดสนใจไปสประชาชนและทองถน การเสรมความเขมแขงของพลงประชาชน การเปดโอกาสให

ประชาชนและชมชนสามารถมสวนสาคญในการรวมกนบรหารจดการทดนและทรพยากร ตลอดจนการ

พฒนาองคกรประชาชนใหเปนกลไกสาคญของปฏรปทดนและจดการทดนอนเปนฐานชวตของตนเอง

การปฏรปแกปญหาความไมเปนธรรมและความเหลอมลาในการจดการทดนเพอ

การเกษตรของชาตจะสาเรจลงได ตองอาศยพลงการขบเคลอนของภาคสงคมเปนสาคญ

คณะกรรมการปฏรปเปนเพยงกลไกชวคราวของสงคมทอาสาเขามาชวยเชอมโยงภาค

ประชาชนใหรวมกนคดและสรางโอกาสใหขบเคลอนการเปลยนแปลงทางสงคมไปในทศทางท

เหมาะสมไดเทานน องคกรภาคประชาชนดวยตวเองจงตองชวยกนสรางพนทปฏบตการใหม

รปธรรมของความสาเรจเปนทยอมรบ สรางสมชชาประชาชนเพอสอสารกบสงคมทงในทองถน

และในระดบชาต และสรางการมสวนรวมของประชาชนใหกวางขวางและใหเขมแขงยงๆ ขน

ไป ภาคประชาชนจงจะมอานาจตอรองและมพลงขบเคลอนขอเสนอการปฏรปการจดการทดน

เพอการเกษตรใหไปสปฏบตการแกปญหาความไมเปนธรรมและความเหลอมลาของสงคมได

จรง

----------------------------------------------------------------

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๑๙

คาชแจงเพมเตมเรอง

การจากดเพดานถอครองทดนสาหรบนตบคคล

คณะกรรมการปฏรป

๗ มนาคม ๒๕๕๔

สบเนองจากทนายกรฐมนตรไดมขอซกถามถงการนามาตรการการจากดการถอครองทดนไม

เกน ๕๐ ไร ทคณะกรรมการปฏรปเสนอจะมผลบงคบใชสาหรบนตบคคลหรอองคกร รวมถงมหลาย

ฝายในสงคมกไดแสดงความเปนหวงเกยวกบการถอครองทดนสาหรบการเกษตรขนาดใหญ

คณะกรรมการปฏรป จงขอนาเสนอคาตอบขอซกถามของนายกรฐมนตรวาดวยการจากดเพดานถอ

ครองทดนกบนตบคคล เพอใหสาธารณชนไดรบทราบและพจารณาไปพรอมกนดวย โดยคาตอบขอ

ซกถามดงกลาวมเนอหาขอความดงตอไปน

๑) รปแบบการถอครองทดนเพอการเกษตรในปจจบนมหลายรปแบบ ทงสวนบคคล สหกรณ

บคคลททาพนธะสญญากบบรษท และบรษทขนาดใหญ รวมทงหนวยงานของรฐดวย ซงทกลาวมา

ทงหมดนนมทงเปนนตบคคลและไมเปนนตบคคล

๒) ขอเสนอจากดการถอครองทดนเพอการเกษตรครวเรอนละไมเกน ๕๐ ไร มจดมงหมายทจะ

สงเสรมสนบสนนใหผทถอครองทดนทกกลมดงกลาวขางตน ไดทาการถอครองและใชประโยชนทดน

เพอการเกษตรอยางแทจรง อนจะสงผลใหเกดแรงจงใจในการผลต การเพมผลผลต การบรหารจดการ

ในระบบการผลตและการตลาดทด มความกาวหนา มความเปนธรรม ลดความเหลอมลาระหวาง

เกษตรกรรายยอย เกษตรกรรายใหญและกลมธรกจการเกษตรใหเหลอนอยลง และมความสามารถใน

การแขงขน โดยมประสงคทจะไปทาใหบคคลหรอองคกรกลมใดตองเสยหาย โดยเฉพาะนตบคคลใน

รปบรษท สหกรณ หรอรปแบบอนๆ ทเขาทาดอยแลว

๓) คณะกรรมการปฏรปเหนวาขนาดการถอครองทดนขนาดเลกหรอใหญ มไดบงชถงผลตภาพ

การเกษตร และไมไดบงชวาประเทศจะขาดแคลนผลตผลการเกษตรเพอสงออกสรางรายได แตความ

เขมแขงและความสามารถของเกษตรกรและภาคธรกจตางหากทจะนาไปสการเพมผลผลตทงในเชง

ปรมาณและคณภาพ ซงจะนาไปสความมนคงทางอาหารและความมงคงของประเทศชาตในอนาคตอน

ใกล

๔) การปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตรจงมงเนนกระจายการถอครองทดนเพอการเกษตร

ใหกบผททาการเกษตรดวยตนเองอยางเปนธรรมและทวถง ควบคไปกบการสงเสรมสนบสนน

การเกษตรทงระบบอยางครบวงจรใหประสบความสาเรจ ดวยการจากดเพดานการถอครองทดนให

ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร_๒๐

เปนมาตรฐานเดยว และทาใหจรงจงไมเลอกปฏบต ไมมขอยกเวน ดงนนจงจาเปนตองครอบคลม

นตบคคล องคกร บรษทขนาดเลกขนาดใหญตางๆ ตลอดจนหนวยงานของรฐดวยอยางหลกเลยงไมได

มฉะนนจะเปนชองวางใหมการหลบเลยงได และการปฏรปทดนเพอการเกษตรโดยรวมประเทศกจะไม

ไดผล

๕) การทาการเกษตรขนาดใหญในรปสหกรณหรอบรษท ซงมอยจานวนหนงนน กสามารถ

กระทาไดและพฒนาได เพยงแตจะตองเสยภาษในอตรากาวหนา ตามทคณะกรรมการปฏรปเสนอ*

หรอสามารถปรบปรงวธการจดการเสยใหม โดยแทนทจะถอครองทดนจานวนมากแลวใชวธจาง

เกษตรกรเปนลกจางทาแทนโดยจายคาแรงราคาถก กสามารถปรบเปลยนมาเปนวธกระจายทดน

ออกไปใหเกษตรกรรายยอยในทองถนเปนผถอครองทดน แลวบรษทใชหลกธรกจในการบรหารจดการ

ใหเกษตรกรรวมกลมกน เสนอแผนการผลตการตลาดทจงใจเกษตรกรทาการผลต ทาสญญาวาจางท

เปนธรรมและไมเอารดเอาเปรยบ และไดผลตอบแทนจากการผลตและการตลาดทเปนธรรมดวย

วธการใหมนจะชวยใหทงบรษทและเกษตรกรรายยอยเปนเจาของกจการดวยกน ทากจการรวมกน

รบภาระความเสยงททดเทยมกน และชวยกนแกไขปญหาอปสรรค จะไดเตบโตกาวหนาไปพรอมๆกน

ถงจะเรวบางชาบางกเปนไปตามความรความสามารถของตนแตไมใชรารวยเพราะมอานาจเหนอผอน

และใชอานาจนนอยางไมเปนธรรม ในกรณสหกรณซงใชหลกการบรหารจดการรวมกนอยแลว ก

สามารถใชเพดานการถอครองทดนเปนหลกในการจดสรรทดนใหสมาชกทากนได ตวอยางเชน หาก

สหกรณมสมาชกเกษตรกรทงหมด ๒,๐๐๐ คน แตมสมาชกททากนในทดนดวยตนเองจานวน ๑๐๐

คน ตองการถอครองทดนเพอทาการเกษตรในนามสหกรณ สหกรณกจะถอครองทดนในนามสมาชก

๑๐๐ คนๆละ ๕๐ ไร รวมกนไดไมเกน ๕,๐๐๐ ไร เปนตน

เกณฑทเปนมาตรฐานเดยวโดยไมเลอกปฏบตลกษณะนเชอวาจะทาใหการเกษตรทกกลม ทง

รายยอยและรายใหญ เตบโตได โดยไมเอารดเอาเปรยบกน เกษตรกรรายใหญหรอบรษทขนาดใหญไม

สามารถใชอานาจทนและอานาจรฐเหนอในการจดสรรทรพยากรและอยเหนออานาจตลาด เกษตรกร

รายยอยมอานาจตอรอง เพราะมการกระจายทดนใหเกษตรกรผผลตเปนเจาของทดน กลมธรกจ

การเกษตรหรอบรษทการเกษตรขนาดใหญและเกษตรกรรายยอยจะมฐานะเปนหนสวนเพอนรวมงาน

ซงตางจากสภาพนายจางลกจางในไรนาดงทเคยเปน จงเปนการสงเสรมรปแบบสหกรณหรอความ

รวมมอกนเพอสรางผลผลตสรางรายไดและกระจายรายไดใหทวถงและเปนธรรมทวหนากน

__________________________________

* ขอเสนอคณะกรรมการปฏรป ดงปรากฏในเอกสาร “ขอเสนอปฏรปการจดการทดนเพอการเกษตร” ลงวนท 7 กมภาพนธ พ.ศ.2554

๒.๖ กาหนดมาตรการทางภาษเพอจดเกบภาษทดนทถอครองเกนขนาดจากดในอตรากาวหนา ทดนขนาดตากวา ๑๐ ไร ซงเปนขนาดทจาเปนตอ

การทากนยงชพใหเสยภาษในอตราตา รอยละ ๐.๐๓ ทดน ๑๐ – ๕๐ ไร เสยภาษอตราปานกลางรอยละ ๐.๑ สาหรบทดนปลอยทงรางหรอสวนทเกนจาก

๕๐ ไร ใหเสยภาษอตรากาวหนาสงรอยละ ๕

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๑

แถลงการณคณะกรรมการปฏรป

วาดวยแนวทางปฏรปโครงสรางอานาจ

เรยนพนองประชาชนไทยทรกทกทาน

ทามกลางความวปรตแปรปรวนของดนฟาอากาศ ภยพบตทางธรรมชาต ภาวะขาวของแพง และ

ความไมแนนอนของบรรยากาศทางการเมอง พวกเราทกคนคงรสกคลายกนคอ ชวตในประเทศไทยเวลา

นหาความเปนปกตสขมได

อนทจรงการเผชญกบความยากลาบากของชวตนน นบเปนเรองธรรมดาของมนษย แตสงหนงท

ทาใหคนเราตางกนมากในโอกาสเอาชนะอปสรรค คอการมอานาจจดการตวเองไมเทากน

ในสภาพท เ ปนอย คนไทยจานวนมากลวนตองขนตออานาจของผอน ขณะทคนหยบ

มอเดยวไมเพยงกาหนดตวเองได หากยงมฐานะครอบงาคนทเหลอ ความเหลอมลาในความสมพนธทาง

อานาจเชนน ไมเพยงเปนปญหาใหญทสดอยางหนง หากยงเปนตนตอบอเกดของปญหาสาคญอกหลาย

เรอง โดยเฉพาะอยางยงคอปญหาความไมเปนธรรมในสงคม

ความสมพนธทางอานาจนนมหลายแบบ และถกคาจนไวดวยโครงสรางทงทเปนทางการและไม

เปนทางการ แตเมอกลาวอยางถงทสดแลว โครงสรางอานาจทมพลงสงสดและสงผลกาหนดตอโครงสราง

อานาจอนทงปวงคอโครงสรางอานาจรฐ ซงรวมศนยอยทสวนกลาง

แนละ เราคงปฏเสธไมไดวาระบอบการปกครองแบบรวมศนยดงกลาวเคยมคณปการใหญหลวง

ในการปกปองแผนดนไทยใหรอดพนจากลทธลาอาณานคม อกทงมบทบาทสาคญในการสรางความเปน

ปกแผนของประเทศชาตชวงระยะผานจากสงคมจารตสสมยใหม

อยางไรกด เราคงตองยอมรบดวยเชนกนวาเมอเวลาผานไปนานนบศตวรรษ การเปลยนแปลง

ทางเศรษฐกจ การเมองและสงคมไดทาใหการบรหารจดการประเทศแบบรวมศนยกลบกลายเปนเรองไร

ประสทธภาพ ในบางกรณกนาไปสการฉอฉล อกทงไมสอดคลองกบความเปนจรงทสลบซบซอนขน

ทสาคญคอการกระจกตวของอานาจรฐไดทาใหเกดความเหลอมลาทางเศรษฐกจอยางสดขว

ระหวางเมองหลวงกบเมองอนๆ ขณะเดยวกนกทาใหไมสามารถเปดพนททางการเมองไดเพยงพอ

สาหรบประชาชนทนบวนยงมความหลากหลายกระจายกลม

การควบคมบานเมองโดยศนยอานาจทเมองหลวงทาใหทองถนออนแอ ประชาชนออนแอ กระทง

ดแลตวเองไมไดในบางดาน อานาจรฐทรวมศนยมสวนทาลายอตลกษณของทองถนในหลายทหลายแหง

ยงไมตองเอยถงวาการดาเนนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมดวยวธกาหนดนโยบายจากสวนกลางนน

ยงสงผลใหทองถนไรอานาจในการจดการเรองปากทองของตน

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๒

ยงไปกวานน สถานการณดงกลาวยงถกซาเตมใหเลวลงดวยเงอนไขของยคโลกาภวตน ซงม

ระบบเศรษฐกจแบบไรพรมแดนเปนพลงขบเคลอนสาคญ

การทรฐไทยยงคงรวมศนยอานาจบงคบบญชาสงคมไวอยางเตมเปยม แตกลบมอานาจนอยลง

ในการปกปองสงคมไทยจากอทธพลขามชาตนน นบเปนภาวะวกฤตทคกคามชมชนทองถนตางๆเปน

อยางยง เพราะทาใหประชาชนในทองถนแทบจะปองกนตนเองไมไดเลย เมอตองเผชญกบผประกอบการ

รายใหญทมทนมากกวา

เมอสงคมถกทาใหออนแอ ทองถนถกทาใหออนแอ และประชาชนจานวนมากถกทาใหออนแอ

ปญหาทปอนกลบมายงศนยอานาจจงมปรมาณทวมทน ทาใหรฐบาลทกรฐบาล ลวนตองเผชญกบสภาวะ

ขอเรยกรองทลนเกน ครนแกไขไมสาเรจทกปญหากกลายเปนประเดนการเมอง

ดวยเหตผลทงหลายทงปวงน คณะกรรมการปฏรปจงขอเสนอใหมการปฏรปโครงสรางอานาจ

ของประเทศ ซงจาเปนตองดาเนนการถงระดบถอดสายบญชาการของสวนกลางทมตอทองถนออกใน

หลายๆดาน และเพมอานาจบรหารจดการตนเองใหทองถนในทกมตทสาคญ

อยางไรกตาม การกระจายอานาจจากสวนกลางสทองถนจะตองไมใชการสรางระบบรวมศนย

อานาจขนมาในทองถนตางๆ แทนการรวมศนยอานาจไวทศนยกลาง หากจะตองเปนเนอเดยวกบการลด

อานาจรฐ และเพมอานาจประชาชนโดยรวม

กลาวอกแบบหนงกคอ การปฏรปโครงสรางอานาจมเจตจานงอยทการปลดปลอยพลงสรางสรรค

ของประชาชนในทองถนตางๆ ซงประกอบสวนขนเปนองครวมของประชาชนทงประเทศ และดวยเหตน

เราจงจาเปนตองประสานประชาธปไตยทางตรงเขากบประชาธปไตยแบบตวแทน มากขน การเพม

อานาจใหชมชนเพอบรหารจดการตนเองตองเปนสวนสาคญของการปฏรปโครงสรางอานาจตงแตตน

และอานาจขององคกรปกครองทองถนทเพมขนกจะตองถกกากบและตรวจสอบโดยประชาชนในชมชน

หรอภาคประชาสงคมในทองถนไดในทกขนตอน

สวนอานาจหนาทของรฐบาลนน แมจะลดนอยลงในดานการบรหารจดการสงคม แตกยงคงมอย

อยางครบถวนในเรองการปองกนประเทศและการตางประเทศ นอกจากนรฐบาลยงคงมบทบาทสาคญใน

การประสานงานและอานวยการเรองอนๆในระดบชาต ดงทช แจงไวในขอเสนอฉบบสมบรณ

คณะกรรมการปฏรปขอยนยนวาการปฏรปโครงสรางอานาจในทศทางดงกลาวมใชการ รอถอน

อานาจรฐ และการเปลยนแปลงทเกดขนกจะไมมผลตอฐานะความเปนรฐเดยวของประเทศไทย หากยง

จะเสรมความเขมแขงใหกบรฐไทย และชวยลดแรงกดดนทมตอรฐไปดวยพรอมๆกน

นอกจากน เรายงเชอวาการกระจายอานาจลงสชมชนทองถนกด และการกระจายอานาจจากรฐส

ภาคประชาสงคมโดยรวมกด ไมเพยงจะชวยลดความเหลอมลาในสงคม แตยงจะสงผลอยางสงตอความ

เปลยนแปลงทางการเมองในระดบชาต ทงนเพราะมนจะทาใหอานาจสงการและผลประโยชนทไดจาก

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๓

การกมอานาจในสวนกลางมปรมาณลดลง ผชนะบนเวทแขงขนชงอานาจไมจาเปนตองไดทกอยางไป

หมด และความขดแยงกไมจาเปนตองมลกษณะเอาเปนเอาตาย กระทงอาจกลาวไดวาการปฏรป

โครงสรางอานาจ แทจรงแลวคอการปฏรปการเมองอกวธหนง

ในดานความอยรอดมนคงของสงคม การปฏรปโครงสรางอานาจยงนบเปนยทธศาสตรสาคญทจะ

ทาใหประเทศไทยมความพรอมมากขนในการอยรวมกบกระแสโลกาภวตน ทงนเนองเพราะการปลอยให

ประชาชนในทองถนทออนแอตกอยภายใตอานาจของตลาดเสร โดยไมมกลไกปองกนตวใดๆ ยอม

นาไปสหายนะของคนสวนใหญอยางเลยงไมพน

คณะกรรมการปฏรปตระหนกดวาการปฏรปโครงสรางอานาจในระดบลกซงถงรากไมใชเรองงาย

และอาจจะสงผลกระทบตอหลายฝายทเกยวของ แตเรากเชอวาการปรบปรงประเทศชาตในทศทาง

ขางตนมความเปนไปได ถาหากประชาชนสวนใหญมฉนทานมตวาสงนคอกญแจดอกใหญทจะนาไปส

ความเจรญรงโรจนของบานเมอง

ดงนน เราจงใครขอเรยนเชญประชาชนคนไทยทกหมเหลา สอมวลชนทกแขนง ตลอดจนพรรค

การเมองทกพรรคและกลมการเมองทกกลมมาชวยกนพจารณาขอเสนอชดนอยางจรงจงตงใจ เพอจะได

นาบรรยากาศสงคมไปสการวางจงหวะกาวขบเคลอนผลกดนใหการปฏรปโครงสรางอานาจปรากฏ

เปนจรง

ดวยมตรภาพ

คณะกรรมการปฏรป

๑๘ เมษายน ๒๕๕๔

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๔

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ

ฉบบสมบรณ

โดย คณะกรรมการปฏรป

วนท ๑๘ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔

ความเหลอมลาในความสมพนธทางอานาจนบเปนปญหาใหญทสดอยางหนงของประเทศไทย

และเปนตนตอบอเกดของปญหาสาคญอนๆอกหลายเรอง โดยเฉพาะอยางยงคอปญหาความไมเปนธรรม

ในสงคม

ความสมพนธทางอานาจมหลายแบบ และถกคาจนไวดวยโครงสรางทงทเปนทางการและไมเปน

ทางการ แตเมอกลาวอยางถงทสดแลว โครงสรางอานาจทมพลงสงสดและสงผลกาหนดตอโครงสราง

อานาจอนทงปวงคอโครงสรางอานาจรฐ

ดวยเหตดงน การปรบสมดลหรอการลดความเหลอมลาในความสมพนธทางอานาจ จง

จาเปนตองอาศยการปฏรปโครงสรางอานาจของรฐ ซงประกอบดวยกลไกการปกครองตางๆ เรา

จาเปนตองจดระเบยบกลไกเหลานเสยใหม เพอใหประชาชนทกหมเหลาสามารถเขาถงอานาจไดอยาง

เทาเทยมกน

ตลอดระยะเวลาประมาณ ๑๒๐ ปทผานมา ระเบยบอานาจของรฐไทยถกจดโครงสรางไวใน

ลกษณะ รวมศนยทสวนกลาง ทงน โดยมรฐบาลเปนผบงคบบญชาสงสดของระบบบรหารราชการ

แผนดนอนประกอบ ดวยกระทรวงทบวงกรมซงมกงกานสาขาครอบคลมพนทท วประเทศ และมอานาจ

บรหารจดการสงคมในทกขอบเขตทกปรมณฑล

แนละ เราคงปฏเสธไมไดวาระบอบการปกครองแบบรวมศนยดงกลาวเคยมคณปการใหญหลวง

ในการปกปองแผนดนไทยใหรอดพนจากลทธลาอาณานคม อกทงมบทบาทสาคญในการสรางความเปน

ปกแผนของประเทศชาตชวงระยะผานจากสงคมจารตสสมยใหม

อยางไรกด เราคงตองยอมรบดวยเชนกนวาเมอเวลาผานไปนานนบศตวรรษ การเปลยนแปลง

ทางเศรษฐกจ การเมองและสงคมไดทาใหการบรหารจดการประเทศแบบสงการจากขางบนลงมา

กลายเปนเรองไรประสทธภาพ ไมสอดคลองกบความเปนจรงทสลบซบซอนขน กระทงในหลายๆ กรณ

ไดกลายเปนเหตแหงปญหาเสยเอง

ทสาคญคอการทอานาจรฐกระจกตวอยตรงศนยกลาง ยอมทาใหเกดความเหลอมลาทาง

เศรษฐกจระหวางเมองหลวงกบเมองอนอยางมากมาย ขณะเดยวกนกทาใหไมสามารถเปดพนททางการ

เมองไดเพยงพอสาหรบประชาชนทนบวนยงมความหลากหลายกระจายเหลา สภาพเชนนสงผลใหเกด

ความไมเปนธรรมในหลายๆดาน ซงมกนาไปสความไมพอใจทางการเมอง

นอกจากน โครงสรางอานาจทถอเอารฐเปนตวตงและสงคมเปนตวตาม ยงเปนอปสรรคสาคญ

ของการพฒนาประชาธปไตย เพราะมนทาใหการเตบโตของประชาสงคมทจะทาหนาทควบคมกากบรฐ

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๕

เปนไปไดยาก ประชาชนพลเมองจานวนมากถกทาใหเคยชนกบความเฉอยเนอยเรองสวนรวม บมเพาะ

ความคดหวงพง และขยาดขลาดกลวทจะแสดงพลงของตน

ในอกดานหนง การควบคมบานเมองโดยศนยอานาจทเมองหลวงไดทาใหทองถนออนแอ

ประชาชนออนแอ กระทงดแลตวเองไมไดในหลายๆกรณ โครงสรางการปกครองแบบสงการจากเบองบน

ไดมสวนทาลายอตลกษณของทองถนในหลายทหลายแหง ผคนในทองถนตองสญเสยทงอานาจในการ

จดการชวตตวเอง สญเสยทงศกดศร และความภาคภมใจในวถวฒนธรรมของตน

ยงไมตองเอยถงวาการดาเนนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมดวยวธกาหนดนโยบายจาก

สวนกลาง โดยเพกเฉยตอความเรยกรองตองการของประชาชนในชมชนทองถน กยงสงผลใหทองถนไร

อานาจในการจดการเรองปากทองของตน กระทงเขาไมถงทรพยากรทจาเปนตอการดารงชพ

เมอสงคมถกทาใหออนแอ ทองถนถกทาใหออนแอ และประชาชนจานวนมากถกทาใหออนแอ

ปญหาทปอนกลบมายงศนยอานาจจงมปรมาณทวมทน การทกลไกแกปญหาในระดบลางมไมพอ ทาให

รฐบาลทกรฐบาล ลวนตองเผชญกบสภาวะขอเรยกรองทลนเกนจากทกภาคสวนของสงคม ซงยงทาให

ขาดทงประสทธภาพและเสถยรภาพในการทางาน

สถานการณดงกลาวไดถกซาเตมใหเลวลงดวยเงอนไขของยคโลกาภวตน ซงมระบบเศรษฐกจ

แบบไรพรมแดนเปนพลงขบเคลอนสาคญ ระบบการคาเสรและการลงทนเสรทาใหรฐไทยมอานาจลดลง

ในการบรหารจดการเศรษฐกจ ขณะทกลไกตลาดกลบมอานาจมากขนในการกาหนดชะตากรรมของ

ประชาชน

การทรฐไทยยงคงรวมศนยอานาจบงคบบญชาสงคมไวอยางเตมเปยม แตกลบมอานาจนอยลง

ในการปกปองสงคมไทยจากอทธพลขามชาต และมอานาจนอยลงในการดแลทกขสขของประชาชนนน

นบเปนภาวะวกฤตทคกคามชมชนทองถนตางๆเปนอยางยง เพราะทาใหประชาชนในทองถนแทบจะ

ปองกนตนเองไมไดเลย เมอตองเผชญกบผประกอบการรายใหญทมทนมากกวา มเทคโนโลยสงกวาหรอ

มระบบบรหารจดการทเหนอกวาอยางสนเชง

ดวยเหตผลทงหลายทงปวงน การปฏรปโครงสรางอานาจ ดวยการโอนอานาจการบรหารจดการ

ตนเองไปใหทองถนจงกลายเปนความจาเปนเรงดวน และนบเปนการปรบสมดลของประเทศครงสาคญ

เพอใหสอดคลองกบเงอนไขและสภาวการณของยคสมยทแปรเปลยนไป

อยางไรกตาม การกระจายอานาจจากสวนกลางสทองถนจะตองไมใชเปนแคการถายโอนอานาจ

จากองคกรปกครองใหญสองคกรปกครองเลก หรอเปนเพยงการสรางระบบรวมศนยอานาจขนมาใน

ทองถนตางๆ แทนการรวมศนยอานาจไวทศนยกลาง หากจะตองดาเนนการควบคไปกบการลดอานาจรฐ

และเพมอานาจประชาชนโดยรวมดวย

เชนนแลว หลกการเบองตนของการกระจายอานาจคอการเปดโอกาสใหประชาชนในทองถน

สามารถจดการชวตและชมชนของตนเองไดมากขน โดยเฉพาะสวนทเกยวของกบการวางแผนและการ

พฒนาคณภาพชวต การตดสนใจ และการอนมต/อนญาตใหมการดาเนนการใดๆในทองถนทอาจสงผล

กระทบตอคณภาพชวตของประชาชน

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๖

ขณะเดยวกน การกระจายอานาจสทองถนจะตองสอดประสานไปกบการสงเสรมใหใช

ประชาธปไตยทางตรงในการตดสนใจ และการบรหารจดการดานตางๆในสงคม นอกเหนอจากการอาศย

ระบอบประชาธปไตยแบบตวแทน อนเปนรปแบบหลกอยในปจจบน

แนนอน การปฏรปโครงสรางอานาจในทศทางน ยอมนาไปสการเปลยนแปลงบทบาทและอานาจ

หนาทของทกฝายทเกยวของ ไมวาจะเปนรฐบาล องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ชมชนทองถน

ภาคเอกชน ภาคประชาชนหรอภาคประชาสงคม หากเราตองการลดความเหลอมลาในสงคมไทย กยอม

เลยงไมพนทจะตองจดความสมพนธทางอานาจระหวางภาคสวนตางๆของสงคมไทยอยางลกซงถงราก

อกทงจาเปนตองมการปรบฐานความคดเรองอานาจจากความสมพนธแนวดงเปนแนวราบมากขน

ดงนน ทองถนตามแนวทางปฏรปโครงสรางอานาจดงกลาว จงไมไดหมายถง อปท.เพยงอยาง

เดยว หากยงรวมถงชมชน ประชาชนและภาคประชาสงคมของแตละพนทไวอยางแยกไมออก การเพม

อานาจใหชมชนเพอบรหารจดการตนเองจะตองเปนสวนสาคญของการปฏรปโครงสรางอานาจตงแตตน

และอานาจของ อปท.ทจะไดรบการถายโอนเพมขนจากรฐบาล จะตองถกกากบและตรวจสอบโดย

ประชาชนในชมชนหรอภาค ประชาสงคมในทองถนไดในทกขนตอน โดยมทงโครงสรางและกระบวนการ

รองรบอยางชดเจน

กลาวอกแบบหนงกคอ การปฏรปโครงสรางอานาจควรตองเปนกระบวนการเดยวกนกบการ

ขยายและพฒนาระบอบประชาธปไตย โดยมเจตจานงอยทการปลดปลอยพลงสรางสรรคของประชาชน

ในทองถนตางๆ ซงประกอบสวนขนเปนองครวมของประชาชนทงประเทศ

จากแนวคดทกลาวมาขางตน คณะกรรมการปฏรปจงมขอเสนอ ดงตอไปน

๑. การกระจายอานาจจากสวนกลางไปสทองถน

๑.๑ บทบาทของรฐบาลและทองถน

เพอความสงบเรยบรอยและเพอประโยชนสวนรวมของประเทศชาต รฐบาลยงคงมอานาจหนาท

และความรบผดชอบในการตางประเทศ การปองกนประเทศ การดแลความสงบเรยบรอยของสงคม

ภาพรวม การจดการสาธารณภยขนาดใหญ การบรหารเศรษฐกจมหภาค การดาเนนกระบวนการใน

ระบบยตธรรม และการจดใหมระบบสวสดการพนฐานสาหรบประชาชนในประเทศ เปนตน

ขณะททองถน ซงประกอบดวยประชาชน องคกรชมชน องคกรประชาสงคม คณะกรรมการ

ประชาสงคมประจาทองถน และองคกรปกครองสวนทองถน ทงในระดบจงหวดและระดบตากวาจงหวด

ควรมอานาจหนาทและความรบผดชอบอยางเตมทในการพฒนาทองถน การรกษาความสงบ การ

คมครองชวตและทรพยสนในทองถน และการใหบรการพนฐานแกประชาชน ไมวาจะเปน การศกษา

การแพทยและสาธารณสข ศาสนธรรม ศลปวฒนธรรม การพฒนาทางหลวงชนบท การดแลรกษาและ

ใชประโยชนทรพยากร การสงเสรมการเกษตรและสหกรณ การพฒนาแหลงนาชลประทาน การพฒนา

ฝมอแรงงาน หรอบรการอนๆ ในจงหวดและในทองถน

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๗

บทบาทของรฐบาลในการกากบดแลการบรหารจดการทองถนควรมเทาทจาเปน เพอคมครอง

ประโยชนของประชาชนในทองถนและประโยชนของประเทศชาตเทานน และรฐบาลตองไมใชอานาจเขา

ไปแทรกแซงหรอยบยงการบรหารจดการทองถน หรอถอดถอนผบรหารทองถน

ดงนน การปฏรปโครงสรางอานาจจงจาเปนตองถอดสายอานาจบญชาการของรฐบาล ทเขาไป

แทรกแซงการบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถน ไมวาจะเปนอานาจในการพจารณาอนมต/

อนญาต อานาจในการตดสนใจทเกยวของกบคณภาพชวตของประชาชนในทองถน อานาจในการยบยง

ขอบญญตของทองถน หรออานาจในการถอนถอนผบรหารและสภาทองถน

เนองจากราชการสวนภมภาคเปนสายอานาจบญชาการทสาคญของรฐบาล ซงสามารถเขาไป

แทรกแซงหรอทบซอนกบอานาจในการจดการตนเองของทองถน ดงนน จงเสนอใหยบเลกราชการสวน

ภมภาค โดยปรบบทบาทของหนวยราชการในระดบจงหวดใหเหลอเพยง ๓ รปแบบคอ

๑) สานกงานประสานนโยบาย หรอ สานกงานบรการทางวชาการ เชน ศนยวจยขาว สถาน

ประมง ศนยวจยมลพษสงแวดลอม เปนตน เพอสนบสนนการทางานของสวนกลางหรอ

ทองถน

๒) สานกงานสาขาของราชการสวนกลาง เฉพาะในภารกจทรฐบาลเปนผดาเนนการเอง เชน

การจดเกบภาษรายไดและภาษมลคาเพม การจดทาหนงสอเดนทาง เปนตน และ

๓) สานกงานตรวจสอบและเสนอแนะการบรหารจดการทองถน

สวนภารกจอนๆ ในการใหบรการของหนวยงานราชการสวนภมภาคในระดบจงหวด ใหยกเปน

อานาจในการบรหารจดการขององคกรปกครองทองถนในระดบจงหวดและระดบตากวาจงหวด

๑.๒ รปแบบของการบรหารจดการและการปกครองสวนทองถน

การบรหารจดการตนเองของทองถนประกอบดวย ๒ กลไกหลก กลไกแรกเปนการบรหารจดการ

ตนเองของชมชน และประชาชนในทองถน ดวยรปแบบและกลไกแบบประชาสงคม ซงมอยแตดงเดมและ

หลากหลายในแตละพนท สอดประสานกบกลไกทสองคอ การบรหารราชการหรอการปกครองทองถน ซง

ไดรบการถายโอนอานาจหนาทจากรฐบาล

ผบรหารและสภาทองถน ซงมาจากการเลอกตงของประชาชน เปนผปฏบตหนาทบรหารราชการ

ในฐานะขององคกรปกครองสวนทองถนเชนเดม แตองคกรปกครองทองถนจะตองรบรองและสนบสนน

บทบาทของชมชนและภาคประชาสงคมในการมสวนรวมในการบรหารราชการ และการจดบรการตางๆ

ภายในทองถน

ยงไปกวานน ในการตดสนใจทมผลสาคญตอการวางแผนพฒนาทองถน และตอคณภาพชวต

ของประชาชน ยงจาเปนตองสรางความสมพนธแบบใหมระหวางองคกรปกครองทองถนและชมชน ผาน

ทางคณะกรรมการประชาสงคม ซงประกอบดวย ผแทนจากองคกรชมชน องคกรอาชพ องคกรศาสนา

หรอองคกรประชาสงคมอนๆ เพอชวยใหเกดการปรกษาหารอและตอรองรวมกน รวมถงเชอมโยงการ

บรหารราชการทผานตวแทนในระบบประชาธปไตย กบการใชอานาจการตดสนใจโดยตรงของประชาชน

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๘

อนเปนประชาธปไตยโดยตรงเชน การลงประชามต หรอการลงลายมอชอเพอยบยงการตดสนใจของ

องคกรปกครองทองถน

การปกครองทองถนจะแบงเปน ๒ ระดบ โดยใหองคการบรหารสวนจงหวดเปนผบรหารทองถน

ในระดบจงหวด และใหเทศบาลและองคการบรหารสวนตาบล เปนผบรหารทองถนในระดบตากวา

จงหวด

ในอนาคต ควรยกระดบองคการบรหารสวนตาบลทมอยใหเปนเทศบาล ทงน ในการยกระดบ

ดงกลาวควรคานงถงขนาดหรอจานวนประชากรทเหมาะสมตอการใหบรการทดและมประสทธภาพ และ

คานงถงรปแบบการเลอกตงผบรหารและสภาทองถน ทจะไมใหเกดความไดเปรยบหรอเสยเปรยบ

ระหวางชมชนทอยในเขตเมอง และชมชนในเขตชนบท (ซงอาจมจานวนประชากรนอยกวาในเขตเมอง)

๑.๓ ขอบเขตอานาจของการปกครองสวนทองถน

การกาหนดขอบเขตอานาจทเหมาะสมของทองถน จะพจารณาจากอานาจในการจดการ

ทรพยากรและกลไกทจาเปนในการสรางความเปนธรรมในสงคมใน ๔ มต คอ

มตการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทองถนตองมอานาจในการ

บรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอประโยชนของคนในทองถน รวมถงการจดการภย

พบตทางธรรมชาต และการจดหาและการจดสรรทดนเพอการทากน เพอทอยอาศย และเพอคณภาพ

ชวตของประชาชนในทองถน ขณะเดยวกน กตองรบรองและขยายบทบาทและสทธของชมชน/ประชาชน

ในการบรหารจดการทรพยากรและสงแวดลอม ไมวาจะเปนบทบาททมอยเดมเชน การจดการปาชมชน

การจดการเหมองฝาย การคมครองพนทชมนาและประมงชายฝ ง หรอบทบาททจะมเพมเตมขนใน

อนาคต เชน การจดการสวนหรอพนทสาธารณะในเขตเมอง เปนตน

มตการจดการเศรษฐกจ ทองถนตองมบทบาทในการสนบสนนการประกอบอาชพของ

ประชาชน และการสรางความเขมแขงของเศรษฐกจชมชนในทองถน โดยเฉพาะการสงเสรมและ

พฒนาการเกษตร การคมครองและพฒนาฝมอแรงงาน การคมครองและพฒนาระบบสวสดการชมชน

การสนบสนนตลาดและการแลกเปลยนภายในทองถน และการปองกนการผกขาดและการคาทไมเปน

ธรรม รวมถงทองถนจะตองมอานาจในการจดเกบภาษและรายไดเพมขน และสนบสนนใหเกดการระดม

ทนและจดตงกองทนตางๆ ในทองถนและชมชน

มตการจดการสงคม ทองถนตองเขามามบทบาทรวมกบชมชนและภาคประชาสงคม

ในการอนรกษและฟนฟวฒนธรรม ภมปญญา และจตวญญาณของชมชนและประชาชนในทองถน รวมถง

ตองมบทบาทรวมกบชมชนและประชาชนในการจดการศกษา การสรางเสรมสขภาพ การคมครองชวต

และทรพยสนและการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน โดยเฉพาะประชาชนผดอยสทธและโอกาส

มตการจดการทางการเมอง ทองถนตองมอานาจในการตดสนใจ และการวางแผน

พฒนาซงสามารถกาหนดอนาคตของตนเอง รวมกบชมชนและภาคประชาสงคมในทองถน รวมถงควรม

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๒๙

บทบาทและอานาจรวมกบชมชนและภาคประชาสงคมในการดแลรกษาความสงบพนฐานในพนทของตน

เชน การจดการจราจร หรอการไกลเกลยขอพพาท เปนตน

องคกรปกครองทองถน ทงในระดบจงหวด (หรอ อบจ) และระดบตากวาจงหวด (เทศบาลหรอ

อบต.) ตองมบทบาทและอานาจในการแกไขปญหา และแกไขขอขดแยงตางๆ ในพนท รวมกบชมชน

และภาคประชาสงคมในพนท โดยไมตองเฝารอการแกไขปญหาจากรฐบาล เชน การจดการสาธารณภย

การแกไขขอพพาทกรณปาไมทดน การปดเปดเขอนและประตระบายนา หรอการปฏรปทดน เปนตน

นอกจากน ทองถนควรมบทบาทหนาทในการปองกนและแกไขปญหาสาธารณภยอยางเปน

ระบบ ทงระยะสนและระยะยาว โดยยดหลกความเปนธรรมระหวางทองถน ทงในดานการรบภาระการ

แกปญหาและการชดเชยเยยวยา

๑.๔ การเสรมอานาจในการจดการตนเองของทองถน

เพอสนบสนนใหทองถนมอานาจในการบรหารจดการตนเองไดดขน จาเปนตองเสรมอานาจของ

ทองถน โดยเฉพาะอานาจทางการคลงและอานาจในการบรหารจดการบคลากร

ในแงการคลง ปจจบนองคกรปกครองสวนทองถนจานวนมากยงคงตองพงพาเงนอดหนนจาก

รฐบาล ทาใหขาดความคลองตวในการบรหารจดการ และไมสามารถตอบสนองความตองการของ

ประชาชนในพนทไดอยางทควรจะเปน ยงไปกวานน การพงพาเงนอดหนนจากรฐบาลยงทาใหองคกร

ปกครองสวนทองถนตองมความรบผดชอบตอการดาเนนนโยบายจากรฐบาลเพอทจะไดรบงบประมาณ

สนบสนนในการดาเนนงาน มากกวาทจะมความพรอมรบผดตอประชาชนผเสยภาษในพนทโดยตรง

ดงนน เพอสนบสนนใหเกดความเปนอสระในการบรหารจดการของทองถนมากขน รฐบาลควร

ถายโอนอานาจการจดเกบภาษใหแกทองถนมากขน (เชน ภาษทดน ภาษสงแวดลอม) หรอแบงสรร

สดสวนภาษทสวนกลางจดเกบใหแกสวนทองถนมากขน เชน เพมสดสวนภาษมลคาเพมททองถนไดรบ

จากรอยละ ๑๐ (หรอรอยละ ๐.๗ ของมลคาเพม) เปนรอยละ ๓๐ (หรอรอยละ ๒.๑ ของมลคาเพม)

ขณะเดยวกน ทองถนกควรมอานาจโดยชอบธรรมในการใชมาตรการทางภาษ ในการสนบสนน

การดาเนนนโยบายของตนในขอบเขตทเหมาะสมและเปนธรรม เชน การเพมอตราภาษยานพาหนะเพอ

สนบสนนนโยบายการแกไขปญหาสงแวดลอมในจงหวด หรอการลดหยอนภาษสาหรบผทลงทนหรอ

สนบสนนการสรางพนทสเขยวหรอพนทสรางสรรคสาหรบเยาวชน เปนตน

รฐบาลควรใชงบประมาณของรฐบาล (เงนสวนของรฐไมใชขององคกรปกครองทองถน) มา

จดสรรเปนเงนอดหนนทวไป ใหแกองคกรปกครองทองถน โดยมงอดหนนใหเกดการลดความเหลอมลา

ระหวางพนทตางๆ ในประเทศ (ตวอยางเชน เกณฑในการจดสรรงบประมาณเพอลดความเหลอมลาท

คณะกรรมการปฏรปเสนอ1) และไมควรมเงอนไขในการใชงบประมาณกากบไปดวย สาหรบในกรณท

1

รายละเอยดดในเอกสาร : ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม ของคณะกรรมการ

ปฏรป

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๐

รฐบาลมนโยบายและงบประมาณสนบสนนทเฉพาะเจาะจงกใหใชเงน อดหนนเฉพาะกจ และควรถอวา

งบประมาณดงกลาวเปนงบประมาณของรฐบาล มใชบงคบโดยทางออมใหนบเปนงบประมาณของ

ทองถนเชนดงปจจบน

ทองถนตองมอานาจในการจดการระบบการคลงของตน เชน การลงทน การกยม การรวมทน

และการจดตงกองทน เพอสนบสนนการปฏบตภารกจของทองถนและเสรมหนนความเขมแขงของชมชน

ในแงบคลากร องคกรปกครองทองถนตองสามารถพฒนาระบบและรปแบบการบรหารบคลากรท

เหมาะสมสาหรบทองถน เชน การคดเลอกบคลากร และระบบแรงจงใจทเอออานวยใหบคลากรทม

ความสามารถ และบคลากรในทองถนไดเขามาทางานรวมกบองคกรปกครองทองถน หรอการใหชมชน

และประชาชนไดมสวนรวมในการประเมนผลงานขององคกรปกครองสวนทองถน และบคลากรภายใน

ทองถน เปนตน

ในดานเศรษฐกจ แนวโนมทวไปคอ การคาและการลงทนในโลกมลกษณะไรพรมแดนมากขน

เนองจากกระแสโลกาภวตน ขณะเดยวกนอานาจของรฐในการบรหารจดการเศรษฐกจกลดลง ทาให

ผประกอบการทมทนมากกวา มเทคโนโลยสงกวาหรอมการบรหารจดการทดกวาจะเปนผไดเปรยบ

นานาประเทศจงหนมาใหอานาจทองถน ในการปกปอง คมครอง และสนบสนนการปรบตวของประชาชน

ในทางเศรษฐกจและสงคมมากขน

ดงนน นอกจากการเสรมอานาจทางดานการคลงและทางดานบคลากร จงควรจดระบบให

ทองถนมอานาจมากพอทจะสามารถปองกนและแกไขความเสยหายหรอเสยเปรยบอนเกดจากกระแส

โลกาภวตนในทกมต ทงทางเศรษฐกจและทางสงคม ไมวาความเสยหายหรอความเสยเปรยบนน จะเปน

ผลแหงการทาสญญาระหวางประเทศหรอไมกตาม

๑.๕ ความสมพนธในการบรหารจดการทองถน

แมวาการบรหารจดการตนเองของทองถนจะเปนหวใจสาคญของการปฏรปโครงสรางอานาจ แต

ในยคสมยทมเง อนไขทางเศรษฐกจ สงคม และสภาพแวดลอม มความซบซอนและมความเชอมโยงขาม

ทองถน ขามภมภาค หรอแมกระทงขามชาต มากขนเรอยๆ การสรางความสมพนธในการบรหารจดการ

ทองถนจงเปนสงทมความสาคญมาก คณะกรรมการปฏรปเหนวา การสรางระบบความสมพนธท

สรางสรรคและจาเปนตอการบรหารจดการตนเองของทองถนมอยดวยกน ๓ สวนคอ

๑.๕.๑ ความสมพนธระหวางสวนกลางและสวนทองถน

เมอรฐบาลไดใหอานาจแกทองถนในการบรหารจดการตนเอง รวมถงการกาหนดแนวทางการ

พฒนาใหแกทองถนมากขนแลว บทบาทในการกาหนดนโยบายการพฒนาตางๆ จงควรเปนของทองถน

มากขน หนวยราชการควรทาหนาทเปนหนวยงานทางวชาการ ซงเสนอทางเลอกในการจดการและแกไข

ปญหาตางๆ แกทองถน แตมใชตดสนใจหรอดาเนนการแทน

หากหนวยงานสวนกลางเหนวามความจาเปนทจะตองแนะนาทศทางเชงนโยบายตอทองถน

อยางจรงจง หนวยงานกยงสามารถดาเนนการผานทางกลไกการสนบสนนงบประมาณของสวนกลาง ทม

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๑

การกาหนดเปาหมายการดาเนนการทชดเจน เพอโนมนาวใหนโยบายทองถนเปนไปในทศทางทรฐบาล

หรอหนวยงานเหนวาเหมาะสม

สาหรบการวางแผนการพฒนาพนท (เชน แผนพฒนาชายฝ งทะเลภาคใต หรอการใหสมปทาน

เพอพฒนาเหมองแร) รฐบาลกยงคงนาเสนอทศทางการวางแผนตอทองถนตางๆ ได แตการตดสนใจ

จะตองมาจากทองถน ชมชน และประชาชนในทองถนเทานน รฐบาลจงจาเปนตองประสานงานกบ

ทองถนอยางใกลชด และตองเคารพในการตดสนใจของทองถน ทอาจกาหนดทศทางการพฒนาในพนท

ของตน ซงแตกตางไปจากแนวทางทรฐบาลกาหนดไวกเปนได

ทงน รวมถงการทาขอตกลงการคาหรอขอตกลงทางเศรษฐกจระหวางประเทศ ซงอาจกอใหเกด

ผลกระทบทางลบตอคณภาพชวตและการพฒนาเศรษฐกจของทองถน รฐบาลควรปรกษาหารอกบ

ทองถน กอนทจะมการทาขอตกลงกบตางประเทศ เพอปองกนผลทางลบทจะเกดขนกบทองถนและ

ชมชน แตหากมผลกระทบเกดขน ทองถนควรมอานาจและกลไกทสามารถแกไข บรรเทา และเยยวยา

ผลกระทบทเกดขนนนไดอยางมประสทธภาพ

เมอเปนเชนน สงทจาเปนในอนาคตคอ การพฒนารปแบบการประสานงานระหวางรฐบาลกบ

ทองถน โดยอาจใชรปแบบการทาขอตกลงรวมกนในการกาหนดนโยบายการบรหารจดการของแตละ

ทองถน หรอการมคณะกรรมการประสานงานเพอพฒนาทองถน (ซงจะตองมผแทนชมชนหรอภาค

ประชาสงคมในสดสวนทเหมาะสม) และสานกงานประสานงานนโยบายประจาจงหวด เพอประสานงาน

ระหวางสวนกลางกบสวนทองถน

ในกรณทรฐบาลจาเปนตองกาหนดใหทองถนปฏบตตาม เพอผลประโยชนของประชาชนและ

ประเทศชาตเปนสวนรวม รฐบาลสามารถดาเนนการไดตามขอบเขตอานาจทระบไวโดยพระราชบญญต

เทานน เชน การจดการภยพบตฉกเฉน

ในกรณทเกดขอพพาทระหวางรฐบาลกบองคกรปกครองทองถน กใหใชระบบอนญาโตตลาการ

(ตามขอตกลงรวมกน) ในการไกลเกลยเปนลาดบแรก แตหากยงไมสามารถตกลงกนได กจะตองนาความ

ขนสศาลปกครอง (ซงมการจดตงแผนกคดทองถนเปนการเฉพาะ) โดยทรฐบาลจะตองไมมอานาจในการ

ถอดถอนผบรหารทองถนโดยตรงดงเชนทผานมา

๑.๕.๒ ความสมพนธระหวางทองถน

ในสภาพความเปนจรง ทองถนแตละแหงมไดดารงอยอยางเปนเอกเทศ หรอมเฉพาะ

ความสมพนธกบราชการสวนกลางโดยตรงเทานน ทองถนแตละแหงตองอยรวมกบทองถนอนๆ ในพนท

หรอในระบบนเวศวฒนธรรมหรอในเงอนไขทสมพนธกน การตดสนใจและการดาเนนการของทองถนจง

ตองขนอยความรวมมอและการตอรองระหวางทองถน การปฏรปโครงสรางอานาจมไดหมายถงการสราง

อานาจของทองถนแตละแหงขนมาเปนเอกเทศ โดยปราศจากความรวมมอซงกนและกน

ความสมพนธระหวางทองถนอาจเปนไปเพอการจดการรบมอกบเงอนไขทางทรพยากรและ

สภาพแวดลอม เชน การบรหารจดการลมนา การจดการทรพยากรทะเลและชายฝ ง เปนตน ซงไม

สามารถแยกการจากกนเปนเอกเทศได ดงนน จงจาเปนตองพฒนากลไกการทางานแนวราบเพอ

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๒

สนบสนนการทางานรวมกนของทองถนตางๆ ทงกลไกภาครฐ เชน คณะกรรมการลมนา และกลไกภาค

ประชาสงคม เชน เครอขายอาวไทยตอนใน ใหสอดประสานซงกนและกน

ขณะเดยวกน ความสมพนธระหวางทองถนยงเกดขนดวยเหตจาเปนทางเศรษฐกจ เชน การรวม

ลงทนในโครงสรางพนฐานของทองถนหลายแหง (เชน การจดการขยะ หรอการลงทนในโรงไฟฟา

พลงงานหมนเวยน) เพอใหเกดความคมคาและความประหยดในการดาเนนการ รวมถงอาจเปนไปเพอ

รบมอความเปลยนแปลงทางการคาและการลงทน เชน การบรหารจดการพนทชายแดนทเปนแบบแผน

เดยวกน เพอใหเกดความมนคงทางสงคมและการพฒนาทางเศรษฐกจในพนทไปพรอมๆ กน

การปองกนและการจดการภยพบตตางๆ ยงเปนภารกจสาคญททองถนตางๆ ในระบบนเวศหรอ

ระบบลมนาเดยวกนหรอใกลเคยงกน จะตองประสานความรวมมอกนโดยเรงดวน ทงเพอการพฒนา

ระบบปองกนและระบบเตอนภยรวมกน การกาหนดแผนตอบโตสถานการณฉกเฉนรวมกนหรอสมพนธ

กน และการวางระบบการชวยเหลอซงกนและกนในการบรรเทาสาธารณภย และการฟนฟภายหลงจาก

การประสบภย โดยรฐบาลควรสนบสนนการประสานความรวมมอดงกลาว และเสรมหนนขด

ความสามารถของทองถนในการจดการภยพบต

๑.๕.๓ ความสมพนธระหวางองคกรปกครองทองถนระดบจงหวดและระดบตากวา

จงหวด

เทศบาลและองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) จะเปนหนวยบรหารจดการตนเองขนพนฐานของ

องคกรปกครองทองถน และเปนกลไกหลกในการสนบสนนการบรหารจดการตนเองของชมชนและ

ประชาชนในทองถน ดงนน จงจาเปนตองเสรมหนนความเขมแขงของเทศบาลและอบต. ในฐานะหนวย

บรการทใกลชดกบประชาชนมากทสด เปนลาดบแรก เพอใหสามารถปฏบตหนาทตางๆ ไดอยางม

ประสทธภาพ

องคการบรหารสวนจงหวดจะเปนหนวยงานทองถนในระดบจงหวด ทาหนาทเชอมประสานและ

สรางระบบความสมพนธของเทศบาลและอบต. ภายในจงหวด รวมถงการประสานนโยบายกบรฐบาล อก

ทง องคการบรหารสวนจงหวดยงสามารถชวยเสรมหนนการปฏบตงานและการพฒนาของเทศบาลและ

อบต.ตางๆ ภายในจงหวด โดยชวยสนบสนนการพฒนาศกยภาพของเทศบาลและอบต. การใหบรการท

มความซบซอนหรอมการลงทนขนาดใหญ (เชน สถานวจยการเกษตร หรอการตดถนนระหวางอาเภอ

หรอระหวางจงหวด เปนตน) ทงน องคการบรหารสวนจงหวด จะตองไมมอานาจทเขาไปกาวกายการ

บรหารงานของเทศบาลและอบต.

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๓

๒. การจดสรรอานาจใหมระหวางราชการกบองคกรชมชน/ภาคประชาสงคม

๒.๑ แนวคดเบองตน

แมวาการกระจายอานาจสทองถนจะเปนหวใจสาคญของการปฏรปโครงสรางอานาจในสงคมไทย

แตการถายโอนอานาจและภารกจตองไมไปหยดเพยงระดบองคการปกครองทองถนเทานน เพราะอาจทา

ใหเกดกระจกตวของของอานาจในระดบทองถนขนมาอก

หากมองยอนกลบไปในอดตจะเหนวา ชมชนลวนมบทบาทสาคญในการบรหารจดการทรพยากร

และกลไกตางๆ ภายในสงคม ไมวาจะเปนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต การจดการระบบ

สวสดการในชมชน หรออนๆ ซงกลไกชมชนไดชวยสนบสนนใหเกดความเปนธรรมและความยงยนทง

ของชมชนในภาพยอยและของสงคมในภาพรวม ดงนน จงเปนทยอมรบกนในหลายประเทศวา ชมชนม

อานาจทมมาแตเดมในการบรหารจดการตนเองภายในชมชนและภายในทองถน กอนทจะมการถายโอน

อานาจจากสวนกลางมายงองคกรปกครองสวนทองถนเสยอก

การปฏรปโครงสรางอานาจครงน จงตองการสรางใหเกดความสมดล ระหวางการใชอานาจท

ไดรบการถายโอนมาจากรฐบาลผานมายงองคกรปกครองทองถน โดยมกฎหมายและระบบราชการ

รองรบ กบการรบรองในบทบาทและอานาจทมโดยธรรมชาตของชมชน ซงเนนการแสวงหาขอตกลง

รวมกนมากกวาการบงคบใชกฎหมาย และอาจมกระบวนการทแตกตางหลากหลายไปตามระบบนเวศ

วฒนธรรมของแตละชมชนหรอกลมชาตพนธ

ทงน ชมชนในสภาพการณปจจบนมไดจากดอยทชมชนทองถนดงเดม หรอผมทะเบยนราษฏร

อยในชมชนนนเทานน หากแตยงรวมถงผทอยอาศย ผปฏบตงาน และผทมสวนไดเสยในพนท เชน

ชมชนแรงงานในทองถนดวย

หลกการพนฐานทสาคญสาหรบการปองกนการกระจกตวของอานาจคอ การกระจายอานาจ

แนวราบ หรอการกระจายอานาจจากระบบราชการ (ไมวาราชการสวนกลาง หรอสวนทองถน) ไปส

ชมชนหรอภาคประชาสงคม โดยยอมรบในการดารงอยรวมกนอยางสมดลของอานาจตามกฎหมายท

ไดรบการถายโอนจากสวนกลาง กบอานาจทมอยเดมของชมชน ซงในการกระจายอานาจทผานมาจนถง

ปจจบน บทบาทและอานาจของชมชนยงไมเปนทยอมรบจากภาครฐมากนก เมอเปรยบเทยบกบอานาจ

ขององคกรปกครองสวนทองถน แมวาชมชนจะเปนกลไกทเกดขนและดารงอยคกบสงคมไทยเปน

เวลานานแลวกตาม

การเพมบทบาทของชมชนและภาคประชาสงคม ยงควรมองในมตของการ “ถวงดล” ระหวางรฐ

(ไมวาสวนกลางหรอสวนทองถน) ทน และประชาชน และจะตองดาเนนการในทกระดบ ตงแตระดบ

สวนกลางถงระดบชมชน

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๔

๒.๒ การสนบสนนบทบาทของชมชน/ภาคประชาสงคม

การจดสรรอานาจใหม จงตองปรบเปลยนดลยภาพของบทบาทของราชการสวนทองถน กบ

บทบาทของชมชน องคกรชมชน ภาคประชาสงคม และประชาชนภายในทองถน ใหสอดคลองและสมดล

กน โดยเนนยาในหลกการทองคกรปกครองทองถนจะตองเอออานวยและสนบสนนใหชมชนและ

ประชาชนเขามามบทบาทโดยตรงในการบรหารจดการตนเองใหมากทสด และหลกเลยงการ “รบเหมาทา

แทน” ชมชนและประชาชน โดยเฉพาะในภารกจทมชมชนหรอองคกรชมชนมกลไกดาเนนการอยแลว

การสนบสนนบทบาทของชมชน องคกรชมชน และภาคประชาสงคมสามารถดาเนนการไดหลาย

แนวทาง เชน

การยอมรบในบทบาทการจดการของชมชน ในการจดการทรพยากรธรรมชาต (เชน การ

จดการปาชมชน การจดการนาในชมชน) การอนรกษศลปวฒนธรรม (เชน การฟนฟและปรบประยกต

ประเพณทองถน) การสบสานภมปญญาทองถน (เชน การอนรกษพนธกรรมทองถน) การใหบรการ

สาธารณะ (เชน การดแลและฟนฟผพการและผสงอาย) และการวางแผนการพฒนาของทองถน (เชน

การกาหนดแผนการใชทดน การอนญาตโครงการทอาจมผลกระทบตอสงแวดลอม) โดยจะตองยอมรบใน

ความจาเพาะ และความแตกตางหลากหลายทางระบบนเวศวฒนธรรมของแตละชมชนและกลมชาตพนธ

ในทองถนดวย

การเอออานวยความสะดวกในการจดแจงองคกรชมชน/องคกรประชาสงคม เพอให

สามารถมฐานะเปนนตบคคล ซงจะอานวยความสะดวกใหองคกรชมชน/องคกรประชาสงคมสามารถเขา

มามสวนรวมบรหารจดการในทองถนไดสะดวกขน (รวมถงการไดรบงบประมาณสนบสนน) และการใช

สทธในดานตางๆ ในระบบการบรหารราชการ รวมถง การใชสทธความเปนนตบคคลในระบบกฎหมาย

และในกระบวนการยตธรรม

การสนบสนนใหองคกรชมชน/ภาคประชาสงคมเปนหนวยใหบรการทสามารถบรหาร

จดการตนเองในรปแบบตางๆได และไดรบการสนบสนนดานงบประมาณโดยตรงจากทองถนและจาก

รฐบาล ภายใตมาตรฐานทกาหนดอยางเหมาะสม และคานงถงในความจาเพาะและความหลากหลายของ

ชมชนและองคกรชมชนดวย

การถายโอนงบประมาณลงไปสประชาชน ในลกษณะของการใหงบประมาณตามตวผใช

ซงจะชวยใหประชาชนเปนผมอานาจโดยตรงในการตดสนใจใชงบประมาณหรอเลอกผใหบรการดวย

ตนเอง ซงผใหบรการสวนหนงกอาจจะเปนองคกรในชมชนเอง

นอกจากน การสนบสนนใหผใหบรการสาธารณะ (เชน โรงเรยน โรงพยาบาล ศนยดแลผสงอาย

วทยาลยชมชน และอนๆ) ทไมจาเปนตองใชอานาจสงการหนวยงานอนๆ และสามารถจดระบบการเงน

การคลงในการใหบรการของตนเองได สามารถแปลงสภาพองคกรของตนจากทเปนสวนราชการ ไปส

องคกรทเปนนตบคคลรปแบบอนๆ ทไมหวงผลกาไร ซงไมจาเปนตองไดรบการสงการโดยตรงจาก

ราชการ (เชน มลนธ หรอองคการมหาชน) แตรฐบาล และองคกรปกครองทองถน กยงคงสามารถกากบ

ดแลผานการควบคมคณภาพการใหบรการ และการใชกลไกงบประมาณแผนดนได

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๕

๒.๓ การถวงดลระหวางองคกรปกครองสวนทองถนและชมชน

เพอใหการกระจายอานาจไปถงมอของประชาชนอยางแทจรง การปฏรปโครงสรางอานาจจง

จาเปนตองมการใชประชาธปไตยทางตรง ควบคไปกบประชาธปไตยแบบตวแทน โดยผบรหารและสภา

ทองถนจะมาจากการเลอกตงโดยตรง โดยเฉพาะในการตดสนใจทมความสาคญตอคณภาพชวตและทศ

ทางการพฒนาของทองถน

ดวยเหตดงน ในแตละทองถน จงตองมการตง “คณะกรรมการประชาสงคม” เขามาเปนกลไก

เชอมโยง สาหรบประชาชนและชมชนในการเขามามสวนรวมในการตดสนใจและการบรหารจดการ

ทองถน โดยคณะกรรมการประชาสงคมจะมกรรมการ ๒ ลกษณะ คอ กรรมการประจาทมวาระการดารง

ตาแหนงแนนอนไมเกนหนงในสาม โดยคดเลอกมาจากผแทนองคกรชมชน ผแทนองคกรอาชพ ศาสนา

และผแทนองคกรประชาสงคมอนๆ และกรรมการเฉพาะกจทหมนเวยนเขามาทาหนาทในภารกจแตละ

ดาน โดยผทมสวนไดเสยและผทไดรบผลกระทบโดยตรงไดมสวนรวมดวย เชน ในประเดนทเกยวกบการ

จดการนา กอาจจะมกลมผใชนาตางๆ เขามารวมเปนกรรมการ เปนตน

ทงน รปแบบการจดตงและการดาเนนงานของคณะกรรมการประชาสงคมอาจปรบใหสอดคลอง

กบวฒนธรรมอนหลากหลายของแตละชมชนหรอกลมชาตพนธ

คณะกรรมการประชาสงคมจะทาหนาทในการถวงดลการตดสนใจขององคกรปกครองทองถนทง

ในระดบจงหวดและตากวาจงหวด โดยมอานาจในการแสวงหาขอมล ขอเทจจรง ความเหนและแนว

ทางเลอกตางๆ ในการตดสนใจ จากชมชน จากประชาชน และจากผทเกยวของหรอหนวยงานท

เกยวของ

การตดสนใจทสาคญขององคกรปกครองทองถน ทงในแงของการลงทน (เชน การจดทาแผน

งบประมาณประจาป หรอการอนมตโครงการทใชงบประมาณมากกวาเกณฑทกาหนด) ในแงของ

ผลกระทบทจะเกดขนสภาพแวดลอม สขภาพ วฒนธรรม และคณภาพชวตของประชาชนในชมชน (ซง

จาเปนตองมการระบกรอบของโครงการหรอของผลกระทบตอไป) หรอการวางผงเมองและเขตการใช

ประโยชนทดน หรอการออกขอบญญตทองถนทอาจกระทบตอสทธและเสรภาพของประชาชนในทองถน

จะตองผานการปรกษาหารอและการใหความเหนของคณะกรรมการประชาสงคม ซงคณะกรรมการ

ประชาสงคมกจะตองจดและเออใหมกระบวนการรบฟงความเหน ปรกษาหารอ และแสวงหาขอเทจจรง

รวมกน โดยเฉพาะสาหรบสมาชกในชมชนและในทองถน

อยางไรกด คณะกรรมการประชาสงคมมไดมอานาจโดยตรงในการยบยงการตดสนใจ หรอการ

ถอดถอนผบรหารและสภาทองถนทมาจากการเลอกตง แตคณะกรรมการประชาสงคมจะตองมกลไกท

สามารถนาการตดสนใจนนคนใหแกประชาชนในทองถนเปนผตดสนใจโดยตรง ผานทางการลงประชามต

หรอการลงลายมอชอรบรองหรอยบยงการดาเนนการของทองถนตามจานวนและวธการทกาหนดไวใน

หลกเกณฑ

ดงนน การปฏรปโครงสรางอานาจจะยดถอหลกการทวา ผทมอานาจในการยบยงการตดสนใจ

ขององคกรปกครองสวนทองถนซงใชอานาจผานระบบประชาธปไตยแบบตวแทนทไดรบมาจากการ

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๖

เลอกตงของประชาชนกคอ ประชาชนเอง โดยผานการใชประชาธปไตยทางตรงของประชาชนเทานน

สวนคณะกรรมการประชาสงคมจะเปนเพยงตวเชอมโยงระหวางการใชประชาธปไตยทางตรงกบ

ประชาธปไตยแบบตวแทนใหเกดขนผานการปรกษาหารอ และการตอรองระหวางประชาชน ชมชน และ

ทองถน

การปฏรปโครงสรางอานาจยงจาเปนตองเปดชองทางการคนอานาจกลบสประชาชน โดยให

ประชาชนสามารถถอดถอนผบรหารทองถนไดโดยผานกลไกประชาธปไตยโดยตรง ซงนบเปนการ

ถวงดลและควบคมองคกรปกครองทองถน อกทางหนงดวย

๒.๔ การเตบโตของชมชนและภาคประชาสงคม

การกอตวและการเตบโตขององคกรชมชน/ภาคประชาสงคมควรเกดขนตามธรรมชาต มใชการ

บงคบกะเกณฑใหเกดขนจากกลไกรฐ ดงนน ในการปฏรปโครงสรางอานาจกจาเปนตองยอมรบวา การ

เกดขนและความเขมแขงของความเปนชมชนและความเปนประชาสงคมอาจแตกตางกนในแตละทองถน

และสาหรบบางทองถนอาจตองการเวลาระยะหนง จนกวาทความเปนชมชนในทองถนนนจะเขมแขง

อยางทหวงไว

ในการสรางความเขมแขงของชมชนนน การสนบสนนของรฐ และองคกรภายนอกอนๆ เพอให

เกดการกอตวและความเขมแขงขององคกรชมชน และภาคประชาสงคมถอเปนสงทมประโยชน แตการ

เสรมหนนดงกลาวตองไมไปทาลายจดแขงและความเปนอสระของชมชน/ประชาสงคม เชน ตองไมไปทา

ใหกระบวนการในชมชนกลายเปนระบบราชการ เปนตน

การสงเสรมและสนบสนนทดทสดคอ การกระตนและสนบสนนใหเกดการแลกเปลยนเรยนรของ

ชมชนในเครอขาย และการเรยนรจากจากความผดพลาดและความสาเรจขององคกรชมชน และภาค

ประชาสงคมดวยกน

เพอใหองคกรภาคประชาสงคมสามารถทาหนาทถวงดลกบองคกรปกครองสวนทองถนไดอยาง

อสระ รฐบาลจงจาเปนตองจดตงกองทนในระดบจงหวดเพอการพฒนาองคกรภาคประชาสงคม โดยใช

กลไกเครอขายองคกรภาคประชาสงคมเปนผบรหารจดการ

ขณะเดยวกน กจาเปนตองสงเสรมใหเกดกลไกการเรยนรและตอรองในการกาหนดแนวทางการ

พฒนาประเทศและการพฒนาทองถน ทงระหวางสวนกลาง องคกรปกครองสวนทองถน และชมชน โดย

ไมใชอานาจทกดทบลงจากสวนกลาง หรอจากราชการสวนทองถนเชนทผานมา

สรป แนวทางปฏรปโครงสรางอานาจของคณะกรรมการปฏรปตามทลาดบมาในขอเสนอขางตน มได

เกดจากจนตนาการทางอดมคต หรอผดงอกมาจากความเชอทางการเมองทตายตว หากเปนผลจากการ

ครนคดพจารณาสภาพทเกดขนตามความเปนจรง

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_๓๗

เราคงตองยอมรบวาในเวลานโครงสรางอานาจแบบรวมศนยแทบจะแกไขปญหาใหญๆ ของประเทศ

ไมไดอยแลว เพราะตลอดระยะเวลา ๑๒๐ ปทผานมา สงคมไทยไดเปลยนไปมากในทกๆดาน ประชาชน

ไทยในปจจบนมความหลากหลายทงในดานความคดและประเภทของผลประโยชนจนไมอาจใชอานาจสง

การจากขางบนหรอใชสตรสาเรจสตรเดยวมาแกปญหาทกหนแหง

เพราะฉะนน หนทางทดทสดคอการใหอานาจประชาชนแกปญหาของตวเอง ดวยการเปดพนท

ทางการเมองใหผคนทกหมเหลาอยางเสมอภาค และสรางเงอนไขใหประชาชนสามารถอาศย

ประชาธปไตยทองถนเปนฐานรากในการสะสางความเดอดรอนและปรบปรงชวตของตน

การปฏรปโครงสรางอานาจในทศทางดงกลาวมใชการรอถอนอานาจรฐ และการเปลยนแปลงท

เกดขนกจะไมมผลตอฐานะความเปนรฐเดยวของประเทศไทย หากยงจะเสรมความเขมแขงใหกบรฐ

ไทย และเปนการชวยลดแรงกดดนทมตอรฐไปดวยพรอมๆกน

นอกจากน การกระจายอานาจลงสชมชนทองถนกด และการกระจายอานาจจากรฐสภาคประชา

สงคมโดยรวมกด หากทาไดสาเรจไมเพยงจะลดความเหลอมลาในสงคม อนเปนปญหาเรอรงของประเทศ

แตยงจะสงผลอยางสงตอความเปลยนแปลงทางการเมองในระดบชาต ทงนเพราะมนจะทาใหอานาจสง

การและผลประโยชนทไดจากการกมอานาจในสวนกลางมปรมาณลดลง ผชนะบนเวทแขงขนชงอานาจ

ไมจาเปนตองไดทกอยางไปหมด และความขดแยงกไมจาเปนตองมลกษณะเอาเปนเอาตาย

การปรบเปลยนความสมพนธทางอานาจในระดบมหภาคนน ยอมสงผลตอพฤตกรรมทาง

การเมองของผทเกยวของอยางเลยงไมพน เพราะฉะนนจงอาจกลาวไดวาการปฏรปโครงสรางอานาจก

คอการปฏรปการเมองอกวธหนง

ยงไปกวานน เมอพจารณาสภาพการณของโลกในยคปจจบน การปฏรปโครงสรางอานาจยง

นบเปนยทธศาสตรสาคญทจะทาใหประเทศไทยมความพรอมมากขนในการอยรวมกบกระแสโลกาภวตน

ทงนเนองเพราะการปลอยใหประชาชนในทองถนทออนแอตกอยภายใตอานาจของตลาดเสร โดยไมม

กลไกปองกนตวใดๆ ยอมนาไปสหายนะของคนสวนใหญอยางเลยงไมพน ทงในรปของการสญเสย

เครองมอทากน คณภาพสงแวดลอม และทรพยากรทกประเภท

สภาพเชนนเปนภยคกคามความอยรอดของประเทศชาตโดยรวม ไมตางอนใดกบภยคกคามของ

ลทธลาอาณานคมเมอกวารอยปทแลว เพยงแตวาครงนนเราตองเสรมความเขมแขงของประเทศดวยการ

รวมศนยอานาจไวทสวนกลาง สวนครงนความเขมแขงของประเทศจะเกดขนไดกดวยการกระจายอานาจ

ลงสทองถนและประชาสงคมโดยรวม

ดงนน เราจะเหนไดวาการปฏรปโครงสรางอานาจไมใชสงใหมสาหรบประเทศไทย และการปรบ

โครงสรางอานาจใหสอดคลองกบยคสมยเปนเหตผลสาคญอยางหนงททาใหรฐไทยอยรอดตลอดมา

---------------------------------------------------------

ขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ_4

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในการจดการทรพยากรแร_๓๙

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในการจดการทรพยากรแร

โดย...คณะกรรมการปฏรป

วนจนทรท ๑๗ มกราคม ๒๕๕๔

การพฒนาทรพยากรแรในประเทศไทย แมจะสรางผลประโยชนทางเศรษฐกจของชาตมหาศาล

แตกไดทงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพอยางมากมาย โดยเฉพาะตนทนความเสยหายและ

เยยวยาปญหาทเกดจากการดาเนนการเหมองแร และความดอยประสทธภาพของกลไกในการกากบดแล

ดงเชน ทเคยเกดขนในกรณเหมองแรคลต กรณเหมองทองคา จ.พจตร เปนตน รวมทงขอรองเรยนตางๆ

ทคณะกรรมการปฏรปไดรบจากเครอขายผไดรบผลกระทบจากเหมองแรทวประเทศ

๑. ฐานคดและหลกการในการจดการแร ปจจบน ฐานคดหลกในการจดการทรพยากรแรยงมองวา ทรพยากรแรในเปนของรฐ และ

หนวยงานรฐทจดการนนเหนวาคอ “แรธาตเปนสงทมลคาและเรงทขดมาเพอทาประโยชนทางเศรษฐกจ

สวนปญหาผลกระทบสงแวดลอม และสงคมทจะตามมานน หนวยงานรฐเชอวาเปนเรองทปองกน แกไข

หรอบรรเทาไดดวยเทคโนโลย หรอการจดใหมการรบฟงความคดเหน และชดเชยอยางเปนธรรม”

อยางไรกด จากประสบการณทผานมาพบวา ฐานคดดงกลาวมปญหาตรงทคานงแตทนทาง

เศรษฐกจ ไมไดประเมนหรอนบเอาตนทนทางธรรมชาต เชน ความเสยหายตอระบบนเวศ มลภาวะ

สงแวดลอม ฐานทรพยากรอนๆ ทประชาชนใชประโยชนรวมกน ตลอดจนสขภาพของประชาชน เขา

มารวมประเมนความเหมาะสมในการตดสนใจดาเนนการอยางเหมาะสม

ขณะเดยวกน แนวคดดงกลาวกยงละเลยการประเมนตนทนคาเสยโอกาสทอาจจะเกดขนได เชน

ทางเลอกในการเกบแรเอาไวกอนเพอทจะไดมมลคาเพมในภายหลง เนองจากในอนาคตมลคาของแรจะ

เพมขนอกมาก การผลตแรเพอใชประโยชนในประเทศเปนหลก การผลตและสงออกแรทแปรรปแลวเพอ

สรางมลคาเพม แทนการสงวตถดบราคาถกไปขายตางประเทศ และการมนโยบายจดเกบคาภาคหลวงให

เหมาะสมกบมลคาและประโยชนทประเทศชาตพงจะไดรบ

ขอเสนอของคณะอนกรรมการฯ คอ การปรบเปลยนฐานคด โดย (ก) ใหยดหลกความเปน

เจาของทรพยากรแรรวมกนระหวางรฐ ชมชนทองถน และสาธารณะ (ข) ใหนาเอาตนทนทางธรรมชาต

เขามารวมในการประเมนความเหมาะสมและความคมคาในการทาเหมองแรทกชนด โดยการจดทา

เหมองแรใดๆ จะตองไมทาลายทนธรรมชาตทมอยเดม และ (ค) การพจารณาทางเลอกในการจดการ

ทรพยากรแร โดยรวมถงทางเลอกทจะเกบทรพยากรแรไวกอน หรอรปแบบและแนวทางการจดเกบ

รายไดใหเหมาะสมกบประโยชนทประเทศชาต ชมชนทองถน และสาธารณะพงจะไดรบ

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในการจดการทรพยากรแร_๔๐

๒. การดาเนนการตามกรอบของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย เนองจากการจดการทรพยากรแรอาจสงใหเกดผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอคณภาพชวต

ของประชาชนอยางกวางขวาง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยจงมการกาหนดกตกาตางๆ ใน

กระบวนการตดสนใจ ทงสทธในการเขาถงขอมลและการรวมรบฟงความคดเหนในการกาหนดนโยบาย

แร และสทธของชมชนในกรณโครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง

ขณะเดยวกน กไดระบชดถงอานาจขององคการปกครองสวนทองถนในการบรหารจดการ

ทรพยากรธรรมชาตในพนท และมสวนรวมในโครงการซงอาจสงผลกระทบตอพนทของตน

อยางไรกด จากบทเรยนการใชสทธตามรฐธรรมนญของประชาชนในกรณตางๆ โดยเฉพาะใน

กรณเหมองแรโพแทช และเหมองแรทองคา กลบพบความยงยากและอปสรรคหลายประการ เนองจากยง

ไมมการปฏบตตามรฐธรรมนญในหลายมาตราดวยกน ไมวาจะเปนความพยายามในการกาหนดให

เหมองแรใตดน ไมอยในรายการประเภทโครงการทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงตามมาตรา

๖๗ วรรคสอง เปนตน

ดงนน คณะอนกรรมการฯ จงเสนอให

๑) รฐบาลควรดาเนนการตามมาตรา ๕๗ ของรฐธรรมนญฯ ดวย (ก) การเปดเผยขอมล

แหลงแร ศกยภาพแหลงแรตอชมชนทองถน (ข) การจดใหมการรบฟงความคดเหน และ (ค) การจดทา

การประเมนผลกระทบเชงยทธศาสตร (strategic environmental assessment หรอ SEA) ในขนตอน

การวางแผนเขตยทธศาสตรแร และควรเรงการกาหนดหลกเกณฑและแนวทางปฏบตในการประเมนผล

กระทบเชงยทธศาสตร โดยยดหลกการมสวนรวมของประชาชน เพอใหเกดการยอมรบรวมกนจากทก

ฝายทเกยวของ

๒) รฐบาลควรพจารณารวมโครงการเหมองแรทองคา และเหมองแรใตดน เขาไวในประเภท

โครงการทอาจมผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง และตองดาเนนการตามมาตรา ๖๗ วรรค ๒ ของ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

๓) รฐบาลควรประสานกบรฐสภาเพอบญญตกฎหมายทสนบสนนหนาทและอานาจของ

องคกรปกครองสวนทองถนในการจดการทรพยากรแร ตามมาตรา ๒๙๐ และอานาจของประชาชนใน

การขอใหองคการปกครองสวนทองถนจดใหมการรบฟงความเหนและการลงประชามต ในเรองทอาจม

ผลกระทบตอความเปนอยของประชาชน ตามมาตรา ๒๘๗ กอนทจะมการอนมตโครงการเหมองแร

๓. การปรบปรงพระราชบญญตแรหรอกฎหมายอน เนองจาก การจดการทรพยากรแรทสมพนธอยกบฐานทรพยากรอน รวมถงการมแหลงแรททบ

ซอนอยกบพนทเกษตรกรรมและชมชน หากไมสามารถสรางกลไกและเงอนไขใหมการปฏบตตอกนอยาง

สมดลระหวางรฐ ผประกอบการ และชมชนทองถนแลว กจะสรางปญหาผลกระทบและความขดแยงอยาง

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในการจดการทรพยากรแร_๔๑

มากมาย ดงนน นอกเหนอจากการดาเนนการตามกรอบของรฐธรรมนญแลว คณะอนกรรมการเสนอใหม

การปฏรปการจดการทรพยากรแร ดงน

๑) ปรบปรงพระราชบญญตแร โดยกาหนดหลกการความเปนเจาของทรพยากรแรรวมกน

ระหวางรฐ ชมชนทองถน และสาธารณะ

๒) ปรบปรงกระบวนการขออาชญาบตรและประทานบตรตางๆ ตามพระราชบญญตแร ให

สอดคลองกบหลกการเปนเจาของทรพยากรแรรวมกน ระหวางรฐ ชมชนทองถน และสาธารณะ โดย

ปฏบตตามแนวทางของรฐธรรมนญทเกยวของกบบทบญญตวาดวยอานาจขององคการปกครองสวน

ทองถนในการจดการทรพยากรแร ตามมาตรา ๒๙๐ และบทบญญตวาดวยการรบฟงความคดเหนและ

การลงประชามตของประชาชนในพนททมทรพยากรแร และในพนทไดรบผลกระทบจากประกอบการ

เหมองแร ตามมาตรา ๒๘๗

๓) ใหมการเรยกเกบเงนประกนความเสยง และการจดตงกองทนประกนความเสยงจาก

กจการเหมองแร รวมถงระบบเงนประกนการฟนฟพนทจากการทาเหมอง ดงเชนทมการดาเนนการใน

หลายประเทศ เพอเปนกลไกในการแกไขและเยยวยาปญหาผลกระทบทเกดขนจากการทาเหมองแร

๔) ใหมระบบการรบรองมาตรฐานการดาเนนการ เพอเปนประวตการทางานของ

ผประกอบการ ซงใชหลกฐานสาคญประกอบการตออายประทานบตรรายป รวมถงสนบสนนและเสรม

พลงของ อปท. และภาคประชาชนในการตดตามตรวจสอบการทางานของผประกอบการ (หรอ Mining

Watch) ทงในระดบพนท ระดบนโยบาย และในภาพรวม รวมถงการรบรองมาตรฐานการดาเนนการของ

ผประกอบการดวย

๕) พจารณากลไกการจดเกบรายไดใหมทง คาภาคหลวง สวนแบงผลผลต (production

sharing) และสวนแบงรายได (revenue sharing) แทนทจะมงเนนแตการเกบคาภาคหลวงเพยงดาน

เดยวเชนทผานมา โดยระบบการจดเกบรายไดใหม ตองสะทอนตนทนคาเสยโอกาสของแรแตละชนด

(user cost) และตนทนผลกระทบตอสงคม (social cost) เชน ผลกระทบทางสงแวดลอมและสขภาพของ

ประชาชนดวย

๖) ปรบปรงระบบการแบงสรรรายไดทเปนธรรมระหวางรฐบาล องคการปกครองสวน

ทองถน และชมชนทองถน และควรจดทาขอกาหนดในการนารายไดสาธารณะจากทรพยากรแรไปเปน

การลงทนทสามารถใหผลประโยชนตอเนองในระยะยาวทชดเจน ไมวาจะเปนการออมระยะยาว (เชน ไม

นอยกวารอยละ ๒๕ ของรายไดสาธารณะจากทรพยากรแร) หรอการลงทนในการอนรกษและฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาต (เชน ไมนอยกวารอยละ ๒๕) หรอการลงทนในทรพยากรมนษย (เชน ไมนอยกวา

รอยละ ๒๕) เปนตน ทงน เพอกระจายผลประโยชนจากทรพยากรแร และลดความเสยงภาวะเศรษฐกจ

หดตว เมอสนสดการทาเหมอง ดงเชนทธนาคารโลกไดเสนอแนะไว

_____________________________________

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๒

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณ

เพอลดความเหลอมลาในสงคม

ฉบบสมบรณ

โดย คณะกรรมการปฏรป

วนท ๑๐ มกราคม ๒๕๕๔

๑. สถานการณปญหา

๑.๑ ประชาชนไมมบทบาทในกระบวนการงบประมาณ

ความเหลอมลาทเกดขนในสงคมสวนหนงมาจากการจดสรรงบประมาณของรฐ ซงมไดจดทาเพอ

ลดความเหลอมลาระหวางเมองกบชนบท หากจดทาตามคาขอของหนวยราชการทกาหนดขนโดยภารกจ

ของรฐ เปนการจดสรรงบประมาณทใชกรมเปนฐานมไดใชพนทหรอจงหวดเปนพนฐาน กรมทไดรบ

งบประมาณไปกคานงถงภารกจของตนมไดคานงถงความตองการของประชาชน ซงไมมสวนรวมในการ

พจารณางบประมาณ และมไดมสวนรวมในการตรวจสอบการใชงบประมาณของหนวยงานรฐ

๑.๒ การจดสรรงบประมาณไมมความเปนธรรม

ขอมลจากการวเคราะหเปรยบเทยบระหวางงบลงทนรายจงหวดตอหวและระดบความกาวหนา

ในการพฒนามนษย ตามดชนความกาวหนาของคน (Human Achievement Index) ในแตละจงหวด

พบวา จงหวดทมดชนความกาวหนาของคนอยในระดบตาหรอตามากกลบไดรบการจดสรรงบลงทนตอ

หวในระดบทนอยกวา จงหวดทมดชนความกาวหนาของคนในระดบสง ทงในแงของงบลงทนภาพรวม

(ตารางท ๑) และงบลงทนในรายสาขา (เชน การศกษา การขนสงและการสอสาร โดยแสดงในภาคผนวก)

หากการจดสรรงบประมาณยงคงเปนไปในลกษณะดงกลาว กเปนการยากทจะทาใหชองวางของคณภาพ

ชวตของผคนในจงหวดตางๆ แคบลง เพราะจงหวดทยากจนกมไดรบการจดสรรงบประมาณเพอลดความ

ยากจนและเพมคณภาพชวตดานตาง ๆ อยางเพยงพอ

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๓

ตารางท ๑ การกระจายงบประมาณลงทนทงหมดเมอเปรยบเทยบกบระดบการพฒนาตามดชน

ความกาวหนาของคน (Human Achievement Index) ในแตละจงหวด

ระดบการพฒนา จานวนจงหวด ประชากร

(พนคน)

งบลงทนทงหมด

(ลานบาท)

งบลงทนทงหมด

ตอหว (บาท)

สงมาก ๑๕ ๑๔,๗๖๑.๕๕ ๑๑๐,๘๕๒.๑๙ ๗,๕๐๙.๕๒

สงมากไมรวม กทม. ๑๔ ๙,๐๔๕.๓๐ ๒๙,๒๑๒.๘๒ ๓,๒๒๙.๖๑

สง ๑๔ ๘,๗๕๑.๘๙ ๓๑,๖๗๙.๒๔ ๓,๖๑๙.๗๐

ปานกลาง ๑๖ ๙,๘๗๘.๔๒ ๓๔,๖๘๓.๘๒ ๓,๕๑๑.๐๗

ตา ๑๓ ๑๐,๘๙๖.๓๑ ๓๑,๗๒๑.๑๙ ๒,๙๑๑.๑๙

ตามาก ๑๘ ๑๘,๗๔๗.๑๐ ๕๒,๔๒๒.๕๐ ๒,๗๙๖.๓๐

รวมทงประเทศ ๗๖ ๖๓,๐๓๕.๒๗ ๒๙,๕๗๑.๗๕ ๔,๖๐๙.๖๗

ทมา: (๑) ระดบการพฒนาตามดชนความกาวหนาของคนในแตละจงหวดมาจาก UNDP, ๒๐๐๙.

Thailand Human Development Report ๒๐๐๙ และ (๒) งบประมาณลงทนทงหมดรายจงหวดมาจาก

ขอมลของดร. สกนธ วรญ�วฒนา จากรายงาน 1"Decentralization and the Budget for Social Services

at TAO Level"(๒๐๐๘) สนบสนนโดย0 UNICEF และ0 NESDB

๒. แนวทางการแกไข ดงนน การปรบระบบงบประมาณลงไปสพนทโดยตรงมากขน จงถอเปนการเพมอานาจของ

ประชาชนทสาคญประการหนง พรอมๆกนกบการปรบกระบวนการจดสรรงบประมาณทจะตองแปร

ผกผนกบระดบการพฒนา เพอทาใหชองวางของระดบคณภาพชวตของประชาชนในพนทตางๆ ใน

ประเทศแคบลง และจะตองปรบกระบวนการงบประมาณใหเปนกระบวนการททกฝายเขามสวนรวมอยาง

แทจรง ตงแตเรมตนกาหนดเปาหมายการพฒนารวมกน ไปจนถงการตดตามตรวจสอบการใช

งบประมาณ

ขอเสนอการปรบระบบงบประมาณนจงเปนบนไดขนแรก ในการสรางความเปนธรรมในระบบ

งบประมาณ โดยการเพมอานาจของประชาชนในกระบวนการงบประมาณแผนดน อนจะเปนรากฐาน

สาคญสาหรบการลดความเหลอมลาในสงคม

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๔

๓. ขอเสนอ

๓.๑ งบประมาณจงหวดเพอลดความเหลอมลา

(ก) เสนอใหแยกประเภทหมวดงบประมาณ ออกเปนงบประมาณทมกรมเปนฐาน กบ

งบประมาณจงหวด (พนทเปนฐาน) ซงเปนหมวดงบประมาณจงหวด (พนทเปน

ฐาน) เรยกวา งบเพอลดความเหลอมลา

(ข) ใหมการระบกรมทภารกจทงหมดหรอสวนใหญอยทสวนกลาง และกรมทมภารกจ

ในพนท หรอ กรมทมภารกจทงในสวนกลาง และในจงหวด โดยใหงบรายจาย

ประจายงคงอยกบสวนกลาง สวนงบลงทนใหจดสรรตรงไปยงจงหวด

(ค) กาหนดวงเงนงบประมาณระดบจงหวดทรอยละ ๕ ของงบประมาณทงหมด หรอ

ประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ ลานบาท ในปงบประมาณ ๒๕๕๕ (โดยแยกออกมาจาก

งบประมาณจงหวดบรณาการ ทไดรบประมาณ ๑๘,๐๐๐ ลานบาท)

๓.๒ กระบวนการจดสรรงบประมาณระหวางจงหวด ตองเปนไปเพอลดความเหลอม

ลา นนคอ ตองจดสรรลงไปในพนททประสบปญหาการพฒนาคณภาพชวต โดยเกณฑทใชในการจดสรร

วงเงนงบประมาณแตละจงหวดประกอบดวย ๔ มตคอ

(ก) จานวนประชากรในจงหวด (นาหนกการจดสรรงบประมาณ รอยละ ๒๕) โดย

จงหวดทมประชากรมากจะไดรบงบประมาณสวนนมาก

(ข) รายไดเฉลยตอครวเรอนตอป (นาหนกการจดสรรงบประมาณ รอยละ ๒๕) โดย

จงหวดทมรายไดเฉลยตอครวเรอนนอยจะไดรบงบประมาณมาก

(ค) สดสวนคนจนในจงหวด (นาหนกการจดสรรงบประมาณ รอยละ ๒๕) โดยจงหวด

ทมสดสวนคนจนมาก จะไดรบการจดสรรงบประมาณเพอลดความเหลอมลามาก

(ง) ดชนความกาวหนาของคน (หรอ Human Achievement Index) ในจงหวด ท

คานวณโดย UNDP (นาหนกการจดสรรงบประมาณรอยละ ๒๕) โดยจงหวดทม

ดชนความกาวหนาของคนในระดบตา จะไดรบการจดสรรงบประมาณเพอลดความ

เหลอมลามาก

โดยผลการคานวณการจดสรรงบประมาณ พบวา จงหวดทไดรบการจดสรรงบประมาณมากทสด

คอแมฮองสอน ไดรบงบประมาณ ๓,๗๖๔.๗๕ ลานบาท ตาสดคอ ภเกต ไดรบงบประมาณ ๕๖๑.๘๗

ลานบาท เมอเทยบเปนงบประมาณเพอลดความเหลอมลาตอหวมากทสดคอ แมฮองสอน ไดรบการ

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๕

จดสรรงบประมาณ ๑๔,๗๗๕.๓ บาท/คน สวนกรงเทพมหานคร ไดรบงบประมาณตอหวนอยทสดคอ

๔๗๒.๑ บาท/คน

เมอนาผลการจดสรรงบประมาณเพอลดความเหลอมลามาเปรยบเทยบกบระดบการพฒนาตาม

ดชนความกาวหนาของคน (ตามตารางท ๒) พบวา จงหวดทมดชนความกาวหนาของคนในระดบทสง

มากจานวน ๑๕ จงหวด ไดรบการจดสรรงบประมาณ ๙๘๒.๔๗ บาท/คน สวนจงหวดทดชน

ความกาวหนาของคนในระดบต ามาก จานวน ๑๘ จงหวด ไดรบการจดสรรงบประมาณโดยเฉลย

๑,๙๐๗.๐๒ บาท/คน (หรอมากกวาจงหวดทมดชนการพฒนาในระดบสงมากประมาณหนงเทาตว) ซง

สอดคลองกบความมงหมายในการลดความ เหลอมลา

ตารางท 3 การจดสรรงบประมาณเพอลดความเหลอมลา เมอเปรยบเทยบกบระดบการพฒนาตามดชน

ความกาวหนาของคน (Human Achievement Index) ในแตละจงหวด

ระดบการพฒนา จานวนจงหวด จานวนประชากร

(พนคน)

งบเพอลด

ความเหลอมลา

(ลานบาท)

งบเพอลดความ

เหลอมลาตอหว

(บาท/คน)

สงมาก ๑๕ ๑๔,๗๖๑.๕๕ ๑๔,๕๐๒.๗๓ ๙๘๒.๔๗

สงมากไมรวม กทม. ๑๔ ๙,๐๔๕.๓๐ ๑๑,๘๐๔.๐๒ ๑,๓๐๔.๙๙

สง ๑๔ ๘,๗๕๑.๘๙ ๑๒,๗๗๐.๙๙ ๑,๔๕๙.๒๓

ปานกลาง ๑๖ ๙,๘๗๘.๔๒ ๑๘,๘๔๓.๓๖ ๑,๙๐๗.๕๓

ตา ๑๓ ๑๐,๘๙๖.๓๑ ๑๘,๑๑๓๑ ๑,๖๖๔.๐๔

ตามาก ๑๘ ๑๘,๗๔๗.๑๐ ๓๕,๗๕๑.๐๓ ๑,๙๐๗.๐๒

รวมทงประเทศ ๗๖ ๖๓,๐๓๕.๒๗ ๑๐๐,๐๐๐.๐๐ ๑,๕๘๖.๔๑

ทมา: (๑) ระดบการพฒนาตามดชนความกาวหนาของคนในแตละจงหวดมาจาก UNDP, ๒๐๐๙.

Thailand Human Development Report ๒๐๐๙ และ (๒) งบประมาณเพอลดความเหลอมลาเปนผล

คานวณของคณะอนกรรมการระบบงบประมาณฯ ในคณะกรรมการปฏรป

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๖

๔. ขนตอนการจดทาแผนและงบประมาณเพอลดความเหลอมลาระดบ

จงหวด

กระบวนการในการจดทาแผนและงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในระดบจงหวด

ประกอบดวยขนตอนทงสน ๗ ขนตอนไดแก

๑. จดตงคณะกรรมการบรหารแผนเพอลดความเหลอมล า ในแตละจงหวดโดยมผวา

ราชการจงหวดเปนทปรกษา มนายกองคการบรหารสวนจงหวดเปนประธาน และมองคประกอบจาก ๕

ภาคสวนไดแก หนวยราชการในจงหวด (โดยเฉพาะหวหนาสานกงานจงหวด) องคการปกครองสวน

ทองถนตางๆ ในจงหวด สถาบนการศกษา ภาคประชาสงคม และภาคธรกจเอกชน เพอเปนกลไกหลกใน

การจดการงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในแตละจงหวด

๒. การจดทาแนวทางเบองตน (Guidelines) โดยเนนการจดสรรงบประมาณเพอพฒนา

คณภาพชวตของกลมคนทมความเปราะบางในแตละจงหวด และประเดนทควรเรงเรงแกไขปญหาเปน

รายจงหวด (ตามดชนองคประกอบทง_๘ ดานของ UNDP ไดแก ดานสขภาพ ดานการศกษา ดานรายได

ครวเรอน ดานการทางาน ดานครอบครว ดานทอยอาศยและสภาพแวดลอม ดานการคมนาคมและ

สอสาร และดานการมสวนรวม)

๓. ยกรางพระราชกฤษฎกา ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน รวมถงการ

จดตงและยกรางระเบยบกองทนเพอลดความเหลอมลาระดบจงหวด เพอเตรยมรองรบการโอนเงน

งบประมาณเพอลดความเหลอมลาลงสระดบจงหวด และเพอรองรบการเบกจายงบประมาณจากจงหวด

ลงสการทางานในพนทตางๆ โดยสนบสนนใหองคกรชมชน/องคกรภาคประชาชนสามารถเปนหนวย

ใหบรการ (เชน การจดการศกษา) และหนวยรบงบประมาณโดยตรงได

๔. จดตงสมชชาปฏรปจงหวด เพอเปดโอกาสใหภาคสวนตางๆ ทง ๕ ภาคสวนในจงหวด

(กลาวคอหนวยราชการ องคการปกครองสวนทองถน สถาบนการศกษา ธรกจเอกชน และภาคประชา

สงคม) ไดมสวนรวมในการรวมกนกาหนดเปาหมายคณภาพชวตของจงหวด หรอเสนอแผนงานและ

โครงการทจะชวยใหบรรลถงเปาหมายนน รวมถงการพจารณางบประมาณเพอลดความเหลอมลาดวย

๕. ในการกาหนดเปาหมาย และการเสนอแผนงาน/โครงการตางๆ คณะกรรมการบรหาร

แผนเพอลดความเหลอมลาระดบจงหวด และสมชชาปฏรปจงหวด จะตองใหความสาคญกบ (ก) การ

วเคราะหความเหลอมลาและปญหาคณภาพชวตของพนทและกลมคนตางๆ ในจงหวด (ข) กลไกและ

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๗

กระบวนการทางานทมความพรอม และเปดโอกาสใหภาคสวนตางๆ ไดมสวนรวมอยางชดเจน และ (ค)

กลไกการตดตาม และประเมนผลการดาเนนงาน เพอใหเกดผลในการทางานทตอเนองและยงยน

๖. ใหคณะกรรมการบรหารแผนเพอลดความเหลอมลาระดบจงหวด นาความเหนทไดจาก

สมชชาปฏรปจงหวดมาพจารณา และกาหนดเปนเปาหมายการพฒนา แผนงานและโครงการสาหรบ

งบประมาณจงหวด รวมถงการกาหนดตวชวดความสาเรจทชดเจน เพอนาเขาสกระบวนการพจารณา

งบประมาณรายจายประจาปของรฐบาล

๗. คณะกรรมการบรหารแผนเพอลดความเหลอมลาระดบจงหวด ประสานงานใหเกดกลไก

และกระบวนการในการตดตามและประเมนผล โดยมคณะกรรมการตดตามตรวจสอบและประเมนผลการ

ทางาน ทสรรหามาจากผแทนของผวาราชการจงหวด ผแทนของคณะกรรมการธรรมาภบาลจงหวด และ

ผแทนของสมชชาปฏรปจงหวด

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๘

แผนภมกระบวนการงบประมาณฐานพนทเพอลดความเหลอมลา

ในแตละจงหวด

สมชชาปฏรปจงหวดศกษาสภาพ

ความเหลอมลาดานตางๆ ภายในจงหวด

กาหนดเปาหมายทตองการบรรล

เพอแกไขปญหาความเหลอมลา

คณะกรรมการบรหารแผนฯ

พฒนาแผนและโครงการ

จดทาขอเสนองบประมาณ

เพอลดความเหลอมลา

เสนอสมชชาปฏรปจงหวดเพอพจารณาใหความเหน

อนมตงบประมาณ

คณะกรรมการบรหารแผนเพอลดความเหลอมลา

ศกษาแนวทางการจดทาขอเสนองบประมาณเพอลดความเหลอมลา

ดาเนนการตามแผนงบประมาณ

ตดตามและประเมนผลการใชงบประมาณ

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๔๙

๕. แนวทางการจดทาแผนงานและโครงการ ทจะเสนอของบประมาณเพอลด

ความเหลอมลา

๑. สอดคลองกบเปาหมายการพฒนา และลาดบความสาคญในการแกไขปญหาคณภาพชวตของ

ประชาชนทจงหวดนนเผชญอย ตามทสมชชาปฏรปจงหวดกาหนด

๒. กาหนดกลมเปาหมายทจะไดรบประโยชนไดอยางชดเจน โดยเนนกลมเปาหมายทเปนครวเรอน

ยากจน หรอเกอบจน และกลมคนทมความเปราะบางตางๆ รวมถงการกาหนดตวชวดเชง

ผลลพธทจะมตอระดบคณภาพชวตของกลมเปาหมายเหลานน

๓. กาหนดกลไกและกระบวนการทางานทมความพรอมในการดาเนนทชดเจน ทงทางดานเทคนค

ดานการบรหารจดการ (เชน มกลมหรอกองทนสนบสนนการดาเนนการอยางตอเนอง) และเปด

โอกาสใหทกภาคสวนไดเขามสวนรวมอยางแทจรง

๔. ไมซาซอนกบโครงการทไดรบงบประมาณขององคการปกครองสวนทองถน และหนวยราชการ

อนๆ ยกเวนการขยายผลหรอการตอยอดจากโครงการทประสบความสาเรจ โดยจะตองมขอมล

หลกฐานทชดเจนวาจะทาใหเกดผลลพธเพมเตมขนอยางไร

๕. กาหนดตวชวดความสาเรจ ทสามารถตดตามและประเมนผลไดอยางชดเจน ทงในระดบแผน

ภาพรวมและในรายโครงการ

แผนงานหรอโครงการทไมให/ไมควรเสนอของบประมาณ

๑. โครงการทไมมกลไก และไมมผรบผดชอบทชดเจนในการบรหารจดการโครงการ ใหมความ

ตอเนองและยงยน

๒. โครงการทมวตถประสงคเพอจดศกษาดงาน หรอฝกอบรม นอกพนทจงหวด โดยไมนาไปสการ

ปฏบตการจรงทมเปาหมายทชดเจน ภายในปงบประมาณเดยวกน

๓. โครงการกอสรางถนน สะพาน และอาคารตางๆ ยกเวนแตจะเกยวของกบการยกระดบคณภาพ

ชวตของกลมเปาหมายทชดเจน และสอดคลองกบลาดบความสาคญในการแกไขปญหาคณภาพ

ชวตของประชาชนในจงหวด ทงนจะตองมวงเงนงบประมาณในการกอสรางตางๆ รวมกนไมเกน

รอยละ ๒๐ ของงบประมาณเพอลดความเหลอมลาทแตละจงหวดไดรบ

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๕๐

๖. ตวอยางโครงสรางของคณะกรรมการบรหารแผนเพอลดความเหลอมลา

ในระดบจงหวด (จานวนทงสน ๑๙ ทาน)

๑. ผวาราชการจงหวด ทาหนาทเปนทปรกษา

๒. นายกองคการบรหารสวนจงหวด ทาหนาทประธานคณะกรรมการ

๓. ผแทนสภาอตสาหกรรม และผแทนสภาหอการคา ไมเกน ๓ ทาน

๔. ผแทนทผานการสรรหาจากองคกรปกครองสวนทองถน ระดบเทศบาล ๒ ทาน และระดบ

องคการบรหารสวนตาบล ๓ ทาน

๕. ผแทนทไดรบการสรรหาจากสภาองคกรชมชน องคกรชมชน หรอองคกรเกษตรกรตางๆ ๕ ทาน

๖. ผแทนทไดรบการสรรหาจากองคกรพฒนาเอกชน ๒ ทาน

๗. ผแทนทไดรบการสรรหาจากสถาบนการศกษา ๒ ทาน

๘. หวหนาสานกงานจงหวด

ทงน โดยรองประธานคณะกรรมการฯ มาจากการคดเลอกกนเองของคณะกรรมการฯ และมผท

ไดรบการแตงตงจากนายกองคการบรหารสวนจงหวด ทาหนาทเปนเลขานการของคณะกรรมการฯ

๗. แนวทางการจดสมชชาปฏรปจงหวด

๑. ใหองคกรชมชน องคกรภาคประชาสงคมในระดบจงหวด รวมกนทาหนาทในการจดสมชชา

ปฏรปจงหวด โดยการสนบสนนของจงหวดและองคการบรหารสวนจงหวด

๒. สมชชาปฏรปจงหวดเปนเวทรบฟงความเหนทเปดกวางสาหรบทกภาคสวนภายในจงหวด อยาง

เทาเทยมกน โดยมกระบวนการจดเวทอยางเปนระบบ เชน

• กาหนดวนเวลาสถานทและเรยนเชญลวงหนาไมนอยกวา ๑๕ วน

• กาหนดชองทางการรบฟงความคดเหนไมนอยกวา ๒ ชองทาง รวมถงเผยแพรและ/หรอ

ถายทอดเวทสมชชาปฏรปจงหวดตามชองทางทเหมาะสม

• จดทารายงานสรปเวทสมชชาปฏรปจงหวดเปนเอกสารทสามารถเผยแพรตอสาธารณะ

และใชเปนขอมลสาคญในการจดทาแผนลดความเหลอมลา

๓. ในแตละปงบประมาณ ควรมการจดเวทสมชชาปฏรปจงหวดอยางนอย ๒ ครง คอ ครงแรกเปน

การกาหนดเปาหมายและการจดลาดบความสาคญในการแกไขปญหาคณภาพชวตของประชาชน

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๕๑

และครงทสอง เปนการใหความเหนตอแผนและโครงการ รวมถงคาของบประมาณเพอลดความ

เหลอมลาทคณะกรรมการบรหารแผนเพอลดความเหลอมลาเสนอมา

๔. คดสรรผแทนหรอคณะทางานของสมชชาปฏรปจงหวด เพอตดตามการบรหารและดาเนนการ

ตามแผนงบประมาณเพอลดความเหลอมลาของจงหวด รวมกบผแทนของผวาราชการจงหวด

และผแทนของคณะกรรมการธรรมาภบาลจงหวด

๘. การเปรยบเทยบงบประมาณเพอลดความเหลอมลากบงบประมาณอน หากเปรยบเทยบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาทคณะอนกรรมการฯ เสนอกบงบประมาณ

ฐานพนททภาครฐดาเนนการอย ๒ สวนคอ งบชมชนพอเพยง และงบบรณาการจงหวด จะเหนไดวา

งบประมาณเพอลดความเหลอมลานนมจดเนนอยการเพมอานาจประชาชน และการลดความเหลอมลา

โดยการเปดโอกาสใหประชาชนและองคกรทกภาคสวนในจงหวดเขามามสวนรวมในกระบวนการ

งบประมาณอยางแทจรง และการจดสรรงบประมาณทแปรผกผนกบระดบของการพฒนาเพอลดความ

เหลอมลาของการพฒนาในระหวางจงหวด ดงแสดงในตารางท ๓

ตารางท ๓ การเปรยบเทยบงบประมาณเพอลดความเหลอมลา

ประเดน งบประมาณทรฐบาลดาเนนการอย งบเพอลดความเหลอมลา

งบชมชนพอเพยง งบบรณาการจงหวด

วตถประสงค สนบสนนชมชนตาม

แนวเศรษฐกจ

พอเพยง

พฒนาตาม

ยทธศาสตรจงหวด

และกลมจงหวด

เพมอานาจประชาชน และลดความ

เหลอมลา

ระดบการ

ดาเนนการ

ชมชน จงหวดและกลม

จงหวด

จงหวด

หนวยรบ

งบประมาณ

ชมชน จงหวด โดยผวา

ราชการจงหวด

อบจ. โดยกองทนเพอลดความ

เหลอมลา

เกณฑการจดสรร

งบประมาณ

รายโครงการ ผนแปรตามจานวน

ประชากร ขนาดของ

เศรษฐกจ และอนๆ

แปรผกผนกบระดบของการพฒนา

ของแตละจงหวด เพอลดความ

เหลอมลาระหวางจงหวด

หนวยตดสนใจ สวนกลาง สวนภมภาค คณะกรรมการฯ และสมชชาปฏรป

จงหวด ซงประกอบดวยภาคสวน

ตางๆ ในจงหวด

การมสวนรวมของ

ประชาชน

เสนอโครงการ และ

ดาเนนโครงการ

เสนอความเหน รวมกาหนดเปาหมาย ลาดบ

ความสาคญ เสนอโครงการ ดาเนน

ขอเสนอการสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอลดความเหลอมลาในสงคม_๕๒

ประเดน งบประมาณทรฐบาลดาเนนการอย งบเพอลดความเหลอมลา

งบชมชนพอเพยง งบบรณาการจงหวด

โครงการ และตดตามตรวจสอบ

วงเงนงบประมาณ ๒๐,๐๐๐ ลานบาท ๑๘,๐๐๐ ลานบาท ๑๐๐,๐๐๐ ลานบาท

หวใจของความสาเรจในการบรหารงบประมาณเพอลดความเหลอมลา จงขนอยกบ

ความรวมมอรวมใจ และความพรอมของกลไกการบรหารงานในแตละจงหวดเปนสาคญ

ดงนน เพอใหกลไกการบรหารงานในแตละจงหวดมความพรอมมากทสด สาหรบการจดการ

งบประมาณเพอลดความเหลอมลาคณะกรรมการปฏรปจงเสนอใหมการดาเนนโครงการนารองใน

จงหวดตางๆ ประมาณ ๒-๔ จงหวดทวประเทศ โดยมกลไกการทางานรวมกบภาคสวนตางๆ ตาม

แนวทางทไดวางไวขางตน ทงน โดยเรมตนจากจงหวดสระแกวเปนจงหวดแรก

----------------------------------------------------------

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๕๓

(ราง) ขอเสนอการปฏรปฐานทรพยากร

เพอความยงยนและเปนธรรม

โดย คณะอนกรรมการปฏรประบบการจดการทดน

ฐานทรพยากร สงแวดลอม และนา

วนท 2 พฤษภาคม 2554

บทนา: ความจาเปนการปฏรปฐานทรพยากร หายนะทางนเวศ ความขดแยงแยงชงทรพยากร การจดการทรพยากรอยางไมเปนธรรมได

กลายเปนปมปญหายงใหญทสดของมวลมนษยชาต ดงปรากฏจากวกฤตโลกรอนจากการพฒนา

อตสาหกรรมไดสรางความป นปวนตอนเวศ และการดารงชพของทกสรรพชวต การเสอมสญของ

ความหลากหลายทางชวภาพอยางรวดเรวไดทาใหตนทนธรรมชาตเพอการดารงชพของมนษยกาลง

หมดไป ความขดแยงแยงชงทรพยากรกลายเปนความรนแรงทางการเมองทใหญทสดของมนษยชาต

โดยทระบบการเมองการปกครอง ระบบเศรษฐกจทเปนอยนอกจากจะไมสามารถคลคลายปญหาได

แลวยงเปนสวนหนงของปญหาเสยเอง

รากฐานปญหาของนเวศและทรพยากรมาจากเตบโตของระบบทนนยมเสรทบรโภค

ทรพยากรธรรมชาตอยางลางผลาญของกลมทนขามชาตในนาม “ทนโลกาภวตน” และการรวมศนย

อานาจของรฐ-ชาตประเทศตางๆ ไมวาจะมระบบการปกครองเพอแสวงหาความมงคงจาก

ทรพยากรธรรมชาตอยางเสรในนาม “ผลประโยชนของชาต” โดยไมคานงถงผลกระทบตอระบบนเวศ

ทมตอการอยรวมกนของมวลมนษยชาต และวถชวตวฒนธรรมของชมชนทองถนทพงพาฐาน

ทรพยากร

ประชาชนทเคยสขสมบรณดวยฐานทรพยากรกลายเปนคนยากจนเพราะทรพยากรถก

ลดรอน สงคมทเคยจดการความขดแยงกนไดอยางสนตตองตอส ฆาฟนกนเพอแยงชงทรพยากร

สงคมทเคยมความสมดลยงยนกลายเปนสงคมทมความเสยงภยพบตธรรมชาตทเกดการพฒนา

ระบบการเมอง การปกครองรปแบบตางๆ ลมเหลว เพราะเผชญปญหาชองวางความสมพนธอานาจ

ขาดประชาธปไตยในการจดการทรพยากร

ขณะความรนแรงระบบนเวศเชงโครงสรางขยายตวยงขน รฐซงเปนสถาบนหลกของสงคมหา

ไดทาหนาทจดสรรทรพยากรเพอประโยชนสขและเปนธรรมของประชาชน แตไดยดเอาทรพยากร

ของชมชนไปรวมศนยเพออานาจและความมงคง ชมชนทองถนหลายแหงในสงคมไทยทเผชญความ

ทกขยากจงไดพยายามหาทางปกปองชวต ฐานทรพยากร และสงคมวฒนธรรม ชาวบานในอยกบปา

รวมตวกนคคดานการสมปทานไม และพฒนาระบบการจดการปาชมชน ชาวประมงพนบานใน

ภาคใต ตะวนออกทเผชญกบการกวางลางทองทะเลโดยประมงพาณชยกรวมตวกนปกปองทรพยากร

ชายฝ ง ชาวบานทอยกบสายนาซงไดรบผลกระทบจากการสรางเขอน ผนนากไดรวมตวกนปกปอง

สายนาทงโดยอาศยกลไกทางสงคมเดม เชน ระบบเหมองฝาย หรอองคกรจดการใหม เกดเปน

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๕๔

เครอขายลมนาปกปองฟนฟสายนา เกษตรกรทเหนปญหาความเสอมโทรมนเวศและสขภาพจาก

เกษตรเคมไดสรรคสรางระบบเกษตรกรรมยงยนทเปนมตรกบนเวศขน เชนเดยวกบชาวบานทไดรบ

ผลกระทบจากโครงการพฒนา เชน เขอน เหมองแร โรงไฟฟา อตสาหกรรม และอนๆ ทรวมตวกน

ทงในภาคชนบทและภาคเมองเพอปกปองชวตและฐานทรพยากรของชมชนและสาธารณะเพอความ

ยงยนของนเวศ เศรษฐกจ สงคมของประเทศและของโลกดวย

ในพทธทศวรรษท 30 ชมชนตางๆ ไดรวมกบกลมประชาสงคมในเชงนเวศวฒนธรรมและ

นเวศการเมองกอรปเปนขบวนการสทธชมชนฐานทรพยากรเพอผลกดนการปฏรปโครงสรางนโยบาย

การจดการทรพยากรและการพฒนาทกระทบตอการดารงอยรวมกนของชมชนและสงคม เจตนารมย

สทธชมชนไดถกประกาศอยางชดเจนครงแรกจากการเคลอนไหวปาชมชน ปรากฏเปนปฏญญาวา

ดวยสทธชมชน: รากเหงาประชาธปไตย” ในป 2535 ทยกรางโดยศาสตราจารยเสนห จามรก อดต

ประธานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต โดยมถอยความดงน1

1. ทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพเปนของปวงชน รฐและชมชนทองถนมหนาท

รวมกนในการอนรกษและพฒนาการใชประโยชนอยางยงยน

2. สทธชมชนทองถน พงไดรบการสถาปนาสงเสรมจากรฐดวยการกระจายอานาจหนาท

การบรหารจดการ และสามารถแสดงออกซงสทธเสยงไดตามรฐธรรมนญ

3. บรรดาขนบธรรมเนยม จารตประเพณ วฒนธรรมและกฎเกณฑการจดการทรพยากรปา

ทชมชนถอปฏบตเปนวถชวตสบเนองกนมา ถอเปนสทธชมชนทองถนทรฐพงใหการ

รบรองเปนสวนหนงของนโยบายแหงชาต

4. สทธชมชนทวาน จะตองปราศจากการแทรกแซงจากรฐ

5. รฐพงทบทวนกฎหมายและนโยบายทงหมดทเกยวของกน การจดการทรพยากรปา

6. รฐพงทบทวนนโยบายและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และปรบแกไขใหไป

ในทศทางทเปนเสร สมดล ยงยน และเปนธรรม

7. ชมชนทองถนในฐานะเปนผดแลและอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาตอนเปน

ตนทนของคนทงชาต พงตองไดรบการสงเสรมสนบสนนดานเงนอดหนน

8. สทธทจะควบคมการเขาถงและแสดงความเปนเจาของในพนธพช และแรธาตอนจาเปน

ยงยวดตอวฒนธรรมของชมชนทองถน

9. สทธในมาตรการพเศษเพอคมครอง และพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย และการ

แสดงออกทางวฒนธรรมของชมชนทองถนรวมไปถงทรพยากรมนษยและทรพยากรทาง

พนธกรรมอนๆ เมลดพนธ ยา ความรในคณสมบตของพชและสตว จารตมขปาฐะ

วรรณกรรม งานออกแบบ และทศนศลป และศลปะการแสดง

10. สทธในคาสนไหมทดแทนทเปนธรรมเหมาะสมสาหรบการอนใดกตามทกอใหเกด

ผลกระทบคกคามในทางสภาพแวดลอม เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม หรอจตวญญาณ

1 “ปฏญญาวาดวยสทธชมชนทองถน: รากเหงาประชาธปไตย” มถนายน 2535 เปนผลสบเนองจากงานวจยเชงปฏบตการปา

ชมชน ดรายละเอยดใน เสนห จามรก และยศ สนตสมบต บก. (2536) “ปาชมชนในประเทศไทย : แนวทางการพฒนา”, กรงเทพฯ: สถาบน

ชมชนทองถนพฒนา.

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๕๕

ปฏญญาสทธชมชนฯ ยงไดกลาวแนวทางปฏบตตอไปวา

“เพอใหสมฤทธผลตามหลกการและเนอหาของสทธชมชนทองถนดงกลาว บรรดาชมชน

ทองถนทวประเทศทงในระดบของชมชนฐานทรพยากรและในระดบเขตการปกครองทองถนพง

ประสานรวมมอรวมใจกน เพอเขามสวนรวมในกระบวนการปฏรปการเมอง และควบคมดแลใหสทธ

ตามรฐธรรมนญบงเกดผลบงคบอยางแทจรงในทางปฏบต

ควบคไปกบการรวมตวเตรยมการเขารวมกระบวนการปฏรปการเมองโดยตรง มวลชมชน

ทองถนทวประเทศ พงรวมตวรวมใจกนจดตง “สมชชาสทธชมชน” ขนเพอสงเสรมใหกระจายอานาจ

ไดเปนมรรคเปนผลอยางแทจรงในการปกปองคมครองฐานทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพ

อนเปนตนทนของชาต”

แมเวลาผานไปเกอบ 20 ป สถานการณกลบยงรนแรงขน มการละเมดสทธชมชนตอฐาน

ทรพยากรทซบซอนขนครอบคลมทงทรพยากรบนดน ใตดน และในอากาศ พรอมไปกบปญหาความ

เสอมโทรมระบบนเวศ ความยากจนและความขดแยงแยงชงทรพยากรทรนแรงขน โดยทรากฐาน

ปญหาจากการพฒนาทนนยมและการรวมศนยของรฐยงไมเปลยนแปลง แมหลกการในปฏญญาสทธ

ชมชนป 2535 ไดจะถกบรรจไวในรฐธรรมนญป 2540 (มาตรา 46, 56, 79 และ 290) และรฐธรรมนญ

ป 2550 (มาตรา 66, 76 และ 290) แตกขาดพลงทางสงคมรวมขบเคลอนเทาทควร การเปลยนแปลง

เชงโครงสรางทงในเชงการเมอง (ระบบกฎหมาย การบรหาร ระบบยตธรรม) ในเชงเศรษฐกจ และใน

เชงสงคมจงเปนไปอยางลาชา

คณะอนกรรมการปฏรปทดนและฐานทรพยากร เหนถงความจาเปนอนเรงดวนในการปฏรป

ประเทศดานฐานทรพยากรใหสาเรจ โดยประมวลฐานความร และประสบการณการเคลอนไหวของ

ประชาชน มความเหนเบองตนวา การปฏรปฐานทรพยากรจะเกดขนไดตองผลกดนใหสงคมทบทวน

ระบบคด อดมการณความเชอการพฒนาทนนยมเสร และรวมกนแสวงหาทศทางการพฒนาทย งยน

และเปนธรรมอยางหลากหลาย โดยหวใจอยทการเสรมพลงชมชนทองถนใหมความเขมแขงและ

รวมมอกนเปนเครอขายทเชอมโยงกน พรอมกบดงพลงสงคมสวนตางๆ ใหมารวมกนดวยโดย

ชใหเหนถงชะตากรรมรวมกนจากหายนะทางนเวศและทรพยากร และสานพลงรวมมอกนการปฏรป

ฐานทรพยากรใหเกดความยงยนและเปนธรรม โดยอาศยเจตจานงคจากปฏญญาสทธชมชน และ

รฐธรรมนญป 2550 เปนตวชนา และผลกดนใหเกดการปฏรปการจดการทรพยากรใหสาเรจโดยเรว

ทสด เพอความอยรอดของสงคมไทย พรอมกบจะไดเปนทตวอยางใหแกประเทศอนๆ ทวโลกดวย

ขอเสนอเชงหลกการเพอการปฏรปฐานทรพยากร

คณะอนกรรมการปฏรปทดนและฐานทรพยากร ภายใตคณะกรรมการปฏรป เรมดาเนนการ

มาตงแตเดอนตลาคม 2553 –พฤษภาคม 2554 คณะอนกรรมการฯ ไดมบทบาทหนาทในการลง

พนทเพอรบฟงปญหา และขอเสนอแนะจากชาวบานทประสบปญหาฐานทรพยากรในแตละภาค การ

จดเวทเสวนาวชาการ การประมวลขอมลเอกสาร และการเชญหนวยงานทเกยวของมาใหขอมล

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๕๖

นอกเหนอจากขอเสนอทรพยากรในรายประเดน เชน ทดน แร ทะเล และนา แลว คณะอนกรรมการฯ

ยงไดประมวลขอเสนอเชงหลกการเพอการปฏรปฐานทรพยากรทงระบบดงตอไปน

1) เปาหมายของการจดการทรพยากรธรรมชาตเพอความยงยนนเวศ

ประโยชนสขรวมกนของสงคมอยางยงยนและเปนธรรม เนองเพราะฐาน

ทรพยากรของประเทศอยในระบบนเวศเขตรอนชน อดมดวยความหลากหลายทางชวภาพ

แตกมความเปราะบางสง การจดการทรพยากรทมงแตประโยชนสงสดทางเศรษฐกจได

ทาลายนเวศและฐานชวตของสงคมอยางรนแรงจนยากฟนคนได เปาหมายการจดการ

ทรพยากรจงตองเปนไปเพอความยงยนทางนเวศ ประโยขนสขรวมกนของสงคมอยางยงยน

และเปนธรรม อกทงระบบการจดการทรพยากรของประเทศตองเปนไปแบบบรณาการไม

แยกสวน ใหความสาคญกบมตคณคาของทรพยากรทหลากหลาย เชน มตทางนเวศ มตทาง

วฒนธรรม ไมดอยไปกวามตทางเศรษฐกจ

2) ทรพยากรธรรมชาตเปนของสาธารณะ นบแตอดตประชาชนไดใชประโยชนรวมกน

ดวยหลกการจดการรวมของชมชนทองถน ดงนนสทธชมชนทองถนในการจดการทรพยากร

จงเปนสทธทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมองทฝงรากอยในสงคมไทยมาชานาน

หากแตสทธดงกลาวถกเพกเฉย ลดรอนดวยระบบการรวมศนยอานาจนของรฐ-ชาตยคใหม

และการแยงชงจากกลมทนภายใตระบบทนนยมเสร การพงทลายสทธชมชนไมเพยงแต

ทาลายสถาบนทางสงคมในการปกปองดแลระบบนเวศ ทรพยากรธรรมชาต จนใหสงคม

ออนแอทจะปกปองฐานทรพยากรใหยงยนตอไปได ยงทาใหชมชนประสบความเดอดรอน

ความยากจน และความขดแยงแยงชงทรพยากร และขยายไปสความออนแอของสงคมในทก

ดาน ดงนนการปฏรปโครงสรางการจดการทรพยากรตองรอฟน สงเสรมสทธชมชน และ

ระบบการจดการทรพยากรรวมทองถนในรปแบบตางๆ ทสอดคลองกบระบบนเวศ และเปน

ระบบทมความเทาเทยม เปนธรรม เพอตอรอง ถวงดลกบระบบกรรมสทธทรพยากรของรฐ

และกรรมสทธปจเจกของทน

3) ลาดบความสาคญของสทธการจดการทรพยากรเพอความเปนธรรม

ตามหลกการสงคมประชาธปไตยแลว ประชาชนทงประเทศลวนเปนเจาของและไดประโยชน

จากทรพยากรอยางเทาเทยมกน แตดวยโครงสรางการจดการทรพยากรทมความเหลอมลา

ไมเปนธรรม การกาหนดสทธเขาถงและจดการทรพยากรแบบเทากนเชงสมบรณจงไมได

แกปญหาความไมเปนธรรมแตอยางใด ดงนนจงจาเปนอยางยงทจะตองจดลาดบความสาคญ

ของสทธการจดการทรพยากรโดยกาหนดใหสทธแกผทมความจาเปนในการจดการ

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๕๗

ทรพยากรเพอยงชพมากทสด เพอเสรมใหพวกเขามสทธและอานาจตอรองมากขน และให

สทธแกผททาหนาทดแลรกษาทรพยากรโดยตรงเพอใหเกดความเปนธรรม

3.1 สทธการเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรเพอการยงชพอยางมนคง

และมศกดศร ถอเปนสทธมนษยชนขนพนฐานทสด การอางสทธอนๆ เชน สทธการ

แสวงประโยชนเพอความเตบโตทางเศรษฐกจ ความมงคงไมวาของบคคลหรอของรฐ

ยอมไมสามารถรอนสทธการใช จดการ หรอปกปองฐานทรพยากรเพอการชพได เมอ

เกดความจาเปนในการใชประโยชนจากทรพยากรเพอการยงชพรวมกนกจาเปนทจะตอง

มการจดสรรทรพยากรใหเกดความเปนธรรม ดวยเหตผลดงกลาวสทธชมชนทพงพงฐาน

ทรพยากรและอาจไดรบผลกระทบจากการททรพยากรจะถกทาลายยอมจะมสทธในการ

จดการทรพยากรเหนอกวาการอางสทธทางเศรษฐกจเพอความมงคงไมวาจะเปนไปเพอ

ประโยชนของชาตกตาม

3.2 สทธชมชนจดการทรพยากรทางตรงเหนอกวาสทธการเขาถงทรพยากร

ทางออมของฝายอนๆ ชมชนทอยในหรอตดฐานทรพยากรยอมจะไดรบผลกระทบ

ทางบวกและทางลบโดยตรงจากสภาพทรพยากร ชมชนเหลานจงมกจะมบทบาทในการ

จดการทรพยากรโดยตรง ความอยรอดของฐานทรพยากรจงขนอยกบจตสานก ความร

และความเขมแขงของชมชนเหลานเปนสาคญ เมอเปรยบเทยบกบสงคมสวนอนๆ ทแม

ในทางหลกการประชาธปไตยพวกเขากยอมจะมสทธเขาถงและจดการทรพยากรดวย

เชนกน แตพวกเขาไมไดมความสมพนธโดยตรงตอทรพยากร สภาพสทธของกลมสงคม

ทอยหางไกลจงเปนสทธทางออมหรอเปนสทธชนรองลงมา

เพอใหการจดการทรพยากรบรรลเปาหมายเรองประสทธภาพ ความยงยน และะเปน

ธรรมไปพรอมกน จงควรกาหนดใหชมชนททาหนาทปกปองฐานทรพยากรในพนทของ

ตนมสทธจดการทรพยากรในอาณาบรเวณนนๆ เหนอกวาชมชนอนทไมไดเกยวของ

หรอมบทบาทจดการทรพยากรโดยตรง เนองจากชมชนทดแลจดการทรพยากรตอง

ลงทนลงแรงดแลปกปองทรพยากรอนเปนฐานชวตของพวกเขามากกวาประชาชนอนๆ

ทไมไดเกยวของหรอลงทนลงแรงปกปองทรพยากร

อยางไรกตาม แมสทธของชมชนทมบทบาทหนาทจดการทรพยากรจะมาเปนอนดบ

แรก แตกระนนกตองเปนไปหลกการทวาประชาชนทกคนมสทธในการเขาถงทรพยากร

เพอการยงชพอยางมศกดศร หลกการสทธจดการทรพยากรของชมชนดงกลาวยอมไม

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๕๘

สามารถไปลอนสทธของประชาชนสวนอนๆ ทจาเปนตองการเขาถงทรพยากรเพอการ

ยงชพได

4) หลกการสนบสนน ตรวจสอบ และถวงดล ความสมพนธระหวางรฐสวนกลาง อปท.

ประชาสงคม องคกรชมชน และปจเจกชนจะเปนไปในลกษณะการสนบสนนและถวงดลซง

กน ไมวาการจดการทรพยากรของสถาบนใด (รฐสวนกลาง อปท. องคกรชมชน ปจเจกชน)

หากมแนวโนมทจะสรางความเสอมโทรมใหทรพยากรและกระทบตอการดารงชพของ

ประชาชนโดยสวนรวม ภาคตางๆ ยอมมสทธทจะตรวจสอบยบยง ถวงดลการใชทรพยากร

นนๆ ได โดยใชชองทางศาลเชน ศาลปกครอง ศาลแพงและอาญา (ควรมการจดตงศาลดาน

ทรพยากรและสงแวดลอมขนมา)

5) การกระจายอานาจการจดการทรพยากรสทองถน เปนทประจกษชดวาระบบการ

รวมศนยอานาจของรฐไดสรางความขดแยงแยงชงทรพยากรอยางรนแรงมาตลอด ดงนนการ

ปฏรปฐานทรพยากรใหเกดความเปนธรรมไดตองกระจายอานาจการจดการทรพยากรส

ทองถน ความเปนทองถนนนหาไดจากดแคองคกรทางการอยางเชนองคกรปกครองสวน

ทองถน (อปท.) แตยงมองคกรทางสงคมของชมชนทงทมอยตามประเพณ เชน องคกร

เหมองฝาย หรอทชมชนสรางขนใหมททาหนาทจดการทรพยากร เชน กลมปาชมชน กลม

ประมงพนบาน และอนๆ

การกระจายอานาจสทองถนตองมงไปทองคกรทางสงคมทมอยเปนอนดบแรก ใหองคกร

เหลานนไดวางระบบ กตกา แผนการจดการทรพยากรทเหมาะสมระบบนเวศและวฒนธรรม

ทองถน ตามมาดวยกระจายอานาจใหอปท. เพอใหทาหนาทสงเสรมสนบสนนการจดการ

ทรพยากรขององคกรชมชน หรอดาเนนการจดการทรพยากรในพนททชมชนดแลไมทวถง

หรอไมมศกยภาพดแลทรพยากรไดดพอ (ในกรณทชมชนในพนทนนๆ ยงไมมศกยภาพพอ

กใหอปท.ทาหนาทสงเสรมสนบสนนใหชมชนนนๆ มความเขมแขงและผองถายอานาจการ

จดการใหชมชนนนในทสด)

6) เสรมสรางสทธการเขาถงและการจดการมากกวากรรมสทธแบบเบดเสรจ

ขณะทระบบการจดการทรพยากรทเปนอยมงเนนไปทสทธผกขาดเหนอทรพยากร ไมวาจะ

เปนการรวมศนยจดการของรฐ หรอกรรมสทธของปจเจกตอทรพยากร ทาใหเกดการกดกน

การเขาถงทรพยากรจากผอน โดยเฉพาะเมอผถอครอง ผกขาดทรพยากรมอานาจการเมอง

และเศรษฐกจทเหนอกวา กยงสงเสรมสภาวะผกขาดหรอชองวางในการเขาถงทรพยากรท

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๕๙

รนแรงขน ดงนนการจดการทรพยากรทเปนธรรมจะเกดขนควรเนนสทธการเขาถงและสทธ

การจดการ โดยเฉพาะสทธการจดการรวมของภาคทหลากหลายในระดบพนท โดยเฉพาะ

การจดการทรพยากรรวมของทองถน มงผลลพธทงในเชงการปกปองนเวศ การสรางความ

มนคงทางอาหาร เศรษฐกจ สงคมของชมชนเปนหลก

7) เสรมสรางระบบการจดการทรพยากรรวม การจดการทรพยากรโดยลาพงฝายใด

ฝายหนงยอมไมมพลงเพยงพอในการปกปองและจดการทรพยากรใหยงยนและตอบสนอง

ความตองการของสงคมทหลากหลายได ดงนนจาเปนตองเสรมสรางระบบการจดการ

ทรพยากรรวมของภาคตางๆ ทเกยวของกบทรพยากรนนๆ ในระดบตางๆ (ระดบชมชน

ระดบทองถน ระดบจงหวด ระดบลมนา) ซงระบบดงกลาวจะตองสอดคลองกบระบบนเวศ

โอกาสการมสวนรวมของประชาชนในพนท สงทสาคญอยางยงกคอความเทาเทยมกนทาง

อานาจของฝายตางๆ ทจะเขามารวมตอรองในสถาบนการจดการทรพยากรรวม ดงนนการ

สรางระบบบการจดการทรพยากรรวมตองดาเนนไปพรอมกบการเสรมสรางอานาจตอรอง

ใหกบผทดอยโอกาส ซงในความเปนจรงทผานมา ประชาชนคนยากจน ชมชนทองถนม

โอกาสและอานาจการตอรองนอย การเสรมสรางอานาจและโอกาสแกคนยากจน ชมชน

ทองถนจงมความสาคญตอความเปนสถาบนการจดการทรพยากรรวม

8) การจดการบนขดจากดของทรพยากรในพนท ทรพยากรธรรมชาตตางๆ ลวนม

หนาทสาคญในระบบนเวศนน และตอบสนองตอความตองการใชทรพยากรของประชาชนใน

แตละพนท การจดการทรพยากรธรรมชาตทย งยนและเปนธรรมตองคานงถงขดจากดของ

ทรพยากรในแตละพนท วาปรมาณตนทนทรพยากรมเทาใด ใชเทาใดทจะไมกระทบตอ

สภาพความสมดลของนเวศ และไมกระทบตอความตองการของประชาชนในระบบนเวศนนๆ

การดงดดทรพยากรขามพนท เชน การผนนาขามลม การทาประมงนอกขอบเขต การทาแร

ใตดน และอนๆ ยอมเปนสงทควรหลกเลยง ยกเวนแตวาการโยกยายทรพยากรขามพนทจะ

ไมกระทบตอระบบนเวศและสภาพการดารงชพของประชาชนในพนท รวมทงไดรบความ

ยนยอมจากประชาชนในพนท

9) ออกแบบสถาบนการจดการทรพยากรรวมในระดบยอย หนวยการจดการ

ทรพยากรรวมทมขนาดใหญเกนไปจะทาใหประชาชนในทองถนมโอกาสเขาถง และตอรอง

ไดนอย ดงเชน การกาหนดองคกรลมนา 25 ลมนาทวประเทศ ทาใหเกษตรกรผใชนา ชมชน

ทองถนมอานาจกากบไดนอย การออกแบบสถาบนการจดการทรพยากรจงควรมขนาดเลก

สอดรบกบภมนเวศยอย เพอใหชมชนทองถนมสวนรวมในสถาบนจดการทรพยากรไดมาก

(ราง) ขอเสนอเพอการปฏรปฐานทรพยากรเพอความยงยนและเปนธรรม_๖๐

ทสด โดยทงนใหยกเลกระบบการจดการทรพยากรขนาดใหญ เชน องคกรลมนา เขตอทยาน

แหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา และอนๆ และแทนทดวยสถาบนการจดการทรพยากรรวม

ระดบพนทในระดบตางๆ หากเปนในระดบยอยทชมชนดแลไดโดยตรงกใหองคกรชมชนทา

หนาทบรหารจดการทรพยากร หากเปนทรพยากรทตองอาศยการจดการเชงพนทขนาดใหญ

กใหประชาชนในทองถนรวมกบรฐจดตงสถาบนการบรหารทรพยากรรวม โดยทงนใหม

กฎหมายรองรบสถาบนการจดการทรพยากรรวมประเภทตางๆ ในเชงหลกการ สวน

รายละเอยดการบรหารจดการใหเปนไปตามกฎระเบยบทสถาบนแตละระดบกาหนดขนโดย

ผานการรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถง

10) การประเมนผลกระทบสงแวดลอมทางยทธศาสตรระดบนโยบาย การทาลาย

ทรพยากรและสงแวดลอมจากโครงการพฒนาตางๆ มทมาจากนโยบายการพฒนาทสาคญ

เชน นโยบายการจดการปา นา ทะเล แร พลงงาน อตสาหกรรม เกษตรและอนๆ แตการ

ประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพทผานมาลมเหลว เพราะเปนการประเมนภายหลง

การกาหนดนโยบายและรเรมโครงการ ผประเมนมผลประโยชนเกยวของกบนโยบายและ

โครงการ และผลการประเมนไมมสวนกากบการตดสนใจทางนโยบายของรฐ ดงนนเพอ

ปกปองทรพยากรตงแตเบองตน จงควรใชการประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงยทธศาสตร

ระดบนโยบายตงแตขนตอนแรกของการกาหนดนโยบาย โดยเปดโอกาส สนบสนนให

ประชาชนทเดอดรอนจากนโยบาย โครงการพฒนาไดมสวนทงรวมประเมนกบหนวยงาน

กลาง หรอดาเนนการประเมนผลกระทบดวยตนเอง ซงรฐและภาคตางๆ ตองมหนาทสงเสรม

สนบสนนการประเมนผลกระทบอยางมสวนรวมของประชาชน อกทงผลการประเมนทไดตอง

นาไปสการทบทวนนโยบาย โครงการตางๆ ได

--------------------------------------------------------

ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา_๖๑

(ราง) ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา

โดย คณะอนกรรมการปฏรประบบการจดการทดน

ฐานทรพยากร สงแวดลอม และนา

วนท 2 พฤษภาคม 2554

๑. ความสาคญและสถานการณปญหา

นา เปนปจจยสาคญสาหรบการดารงอยของทกชวต ทงดานการอปโภคบรโภค การใชนาใน

การผลตทงภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรม การคมนาคม ฯลฯ มนษยเรยนรทจะปรบวถชวตของตน

ใหสอดคลองกบธรรมชาต อกดานหนงกดดแปลงธรรมชาตมารบใชการอยรอดของตน โดยมแบบ

แผนการ “จดการนา” ใหเปนประโยชนแกการผลตและการดารงชวตมาแตโบราณ ปรากฏเปนแบบ

แผนการจดการนาในภมปญญาทหลากหลายไปตามความแตกตางของระบบนเวศและวฒนธรรม

เชน ภาคเหนอทมระบบนเวศเปนทสงในเขตภดอยมการสรางระบบเหมองฝายทดนาจากลาหวยแลว

ระบายไปสแปลงนา ภาคอสานซงเปนทราบกวางใหญสลบกบเนนเลกๆ เกดแบบแผนการจดการนา

ทหลากหลายเชน ระหดวดนาในเขตตนนา การทาฝายดนและทานบทดนา การขดสระหรอตระพงใน

ชมชน การขดคลองนาลอมรอบชมชน และการใชพนท หนอง บง กด ในการทานาทาม ในภาคกลาง

ซงเปนทราบลมกวางใหญอดมไปดวยดนตะกอน มการขดคลองเชอมโยงนาเขาสพนทปลกขาว ยก

รองเพอทาสวน เกบนาและระบายนาและเปนเสนทางคมนาคม สวนภาคตะวนออกและภาคใตเปน

เขตทมปรมาณนาฝนสง มแมนาสายสนๆ ไหลจากเทอกเขาสทะเล มปาพรและปาชายเลนตามทลม

และปากแมนา เขตนอาศยนาฝนและนาใตดนในการทาสวน เกบเกยวผลผลตจากปาและจบสตวนา

จากทะเล

การจดการนาในรปแบบเหลานเกดขนใน “บาน” และ “เมอง” ยคโบราณและในหลายพนทก

ยงสบเนองถงปจจบน ชมชนทองถนตางๆ ไดสรางกฎ กตกาและองคกรในการจดการ จดสรรนา

ขนมาทงทเปนลายลกษณอกษรและทแฝงฝงอยในจารตประเพณเปนกลไกทางสงคมเพออยรวมและ

แบงปนกนอยางเปนธรรม

การแบงลมนา ออกเปน เปน ๒๕ ลมนาตามหลกภมประเทศ มปรมาณตอป โดยรวมทง

ประเทศ ประมาณ ๘๐๐,๐๐๐ ลาน.ลบ.ม. มนาทอยในแผนดนประมาณ ๒๕๐,๐๐๐ ลาน.ลบ.ม. และม

ปรมาณกกเกบในเขอนรวมกน ประมาณ ๗๘,๑๒๓ ลาน.ลบ.ม. และสามารถใชไดประมาณ ๔๖.๑๑๔

ลาน.ลบ.ม.

ในรอบ ๑๐๐ กวาปทเกดการชลประทานโดยรฐสวนกลางขนและในรอบ ๕๐ ปภายใต

แผนพฒนา ทมงตอบสนองการเตบโตของชมชนเมอง พฒนาอตสาหกรรม การคา การเกษตร

อตสาหกรรม ไดเกดแบบแผนการจดการนาโดยภาครฐ โดยการสรางเขอน ฝาย อางเกบนา คคลอง

การผนนาขามลมนา ถงปจจบน เรามเขอนขนาดใหญจานวน ๔๕ เขอน เขอนขนาดกลางและขนาด

ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา_๖๒

เลกจานนวน ๑๔,๐๐๐ เขอน โครงการสบนาดวยไฟฟาจานวน ๒,๕๐๐ แหง เขอนขนาดใหญ-กลาง

สามารถเกบกกนาได ๗๘,๑๒๓ ลานลกบาศกเมตร ทงน เรามพนทชลประทานทวประเทศประมาณ

๓๙.๖ ลานไร จากพนทเกษตรกรรมของประเทศ ๑๕๐ ลานไร ยงมเขอนเพอการผลตกระแสไฟฟา

จานวน ๑๖ เขอน ผลตกระแสไฟฟาได ๒,๘๐๐ เมกกะวตต หรอประมาณ ๕ เปอรเซนของไฟฟาทง

ระบบ

ปจจบนมหนวยงานรฐทมบทบาทในการพฒนาแหลงนาจานวน ๓๓ หนวยงานใน ๗

กระทรวง มกฎหมายทเกยวของกบการจดการนามากกวา ๕๐ ฉบบ และมงบประมาณในการบรหาร

จดการนาปละประมาณ ๓๖,๐๐๐ ลานบาท มากกวา ๙๐ เปอรเซนตเปนการพฒนาแหลงนา ไมรวม

งบประมาณพเศษตางๆ เชน งบประมาณของกรมชลประทานในป ๒๕๕๔ ภายใตแผนงานปรบ

โครงสรางเศรษฐกจเกษตรกร มงบประมาณ ๔๑,๕๘๒,๕๑๙,๘๐๐ บาท เปนงบสาหรบการจดการ

นาชลประทานกวา ๑๖,๔๓๒,๙๐๔,๕๐๐ บาท แยกยอยเปนงบสาหรบการจดหาทดนและสงกอสราง

๑๑,๐๖๐,๔๘๒,๔๐๐ บาท และเปนคาจดทารายงานความเหมาะสมโครงการตางๆ ๗๘๑ ลานบาท

การพฒนาแหลงนาและการจดการนาโดยรฐทผานมาถอวามสวนเสรมสรางการพฒนาทาง

เศรษฐกจของประเทศโดยภาพรวมไดพอสมควร แตพรอมกนกไดสรางความเหลอมลา ความไมเปน

ธรรมและความขดแยงทางสงคมขนมามากมายจนยากเยยวยา รวมทงการทาลายความสมดลของ

ระบบนเวศ เชนเดยวกนกบการจดการทรพยากรอนๆ กลาวคอ

การบรหารจดการ มคณะกรรมการทรพยากรนาแหงชาต เปนกรรมการกากบนโยบาย

ภายใตระเบยบสานกนายกรฐมนตร และมอนกรรมการลมนา ๒๕ ลมนา แตงตงตามระเบยบสานก

นายกรฐมนตร สวนหนวยงานปฏบตเปนหนวยงานหลกเชน กรมชลประทาน กรมทรพยากรนา และ

อน ๆ แตการจดการเรองประปา เปนของการประปานครหลวง และประปาภมภาค สวนทองถน ก

ดาเนนการโดยทองถนเอง มแนวโนมทจะโอนกจการประปาบางหนวยไปใหกบเอกชนดาเนนการแต

เปนเพยงระเบยบสานกนายกรฐมนตร ตามมตคณะรฐมนตรเทานนไมมกฎหมายอนรองรบการ

ดาเนนการ

๑) โครงการพฒนาแหลงนาเพอใหประโยชนกบคนกลมหนง แตสรางความ

สญเสยใหกบคนอกกลมหนงเสมอ เชน ผไดรบผลกระทบจากการสรางเขอนจานวนมากใน

รอบ ๕๐ ป ทผานมา เชน เขอนสรนธร เขอนนาอน เขอนภมพล เขอนปากมล และเขอนในโครงการ

โขงชมลเปนตน คนเหลานน สญเสยทดนทากน แหลงอาหารธรรมชาต สญเสยวถชวตทสงบสข

ครอบครวแตกแยก บางคนตองไปเปนขอทาน ผลกระทบเหลานรนแรงและบาดลกสาหรบคนทองถน

กรณยายไฮ ขนจนทา เปนตวอยางทชดเจนทสด ประชาชน-เกษตรกรทประสบชะตากรรมเชนนมอย

ทกททมการสรางเขอนของรฐบาล

กรณนาทวม ชาวนาภาคกลางหลายจงหวดตองเปน “ผเสยสละ” เสมอ ใหรฐเบนนา

ใหทวมนาขาว เพอปองกนไมใหนาหลากเขาทวมพนทเมองและพนทอตสาหกรรม

กรณฝนแลง ชาวนาจะตองเปน “ผเสยสละ”อกเชนเคยทจะตองงดเพาะปลก เพอนา

นาไปรกษาความอยรอดของเมองและอตสาหกรรม

ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา_๖๓

กรณภาคตะวนออก นาในอางเกบนาทสรางขนเพอการเกษตรกาลงถกขาย(ในราคา

ทแพงกวา)ใหกบนคมอตสาหกรรม

กรณการผนนาจากแมนาแมกลองเพอปอนทานาประปาสาหรบกรงเทพและ

ปรมณฑลนนกเปนไปในกระบวนการเดยวกน

กลาวไดวารฐกาลงกระทาการ “แยง”ทรพยากรจากมอคนกลมหนงซงดอยโอกาสอย

แลว ไปบารงบาเรอคนอกกลมหนงทมอยแลวใหสมบรณพนสขมากขน

๒) เกดความขดแยงระหวางรฐกบชมชนจนเสยโอกาสในการพฒนา หลาย

แหงมการเรยกรองตอสเพอสทธอยอยางยดเยอ และเกดความขดแยงแตกแยกกนเองของชาวชมชน

ทไดประโยชนและเสยประโยชน คนตนนากบคนตนนา คนนาจดกบคนนากรอยนาเคมในเขตนเวศ ๓

นาทถกสรางเขอนกน บางพนทถงมการยกพวกตกนจนปรากฏเปนขาวอยเปนประจา

๓) เกดการเสยภาวะสมดลของธรรมชาตและกลไกหนวยงานรฐกไม

สามารถควบคมผลกระทบจากโครงการจดการนาได สถานการณนาทวมใหญในลมนาช

มล เจาพระยา ในเดอนตลาคม ๒๕๕๓ เปนทประจกษวา เกดจากความผดพลาดจากกระบวนการ

จดการนาภาครฐทม “เขอนขนาดใหญ” เปนเครองมอ ทงกระบวนการปองกนแกไขและเยยวยา

ผลกระทบทไมทนการ ไมทวถงอนเกดจากความเสอมของกลไกรฐเอง

๔) ความไมคมคาและดอยประสทธภาพของการจดการนา ดงปรากฏวาระบบ

ชลประทานของเขอนในลมนามลมประสทธภาพเพยง ๒๐-๓๐ เปอรเซนต เทานนและสถานสบนา

ดวยพลงงานไฟฟามประสทธภาพเพยง ๑๐ กวาเปอรเซนตเทานน ขณะทโครงการนาระบบทอ ๑๐

โครงการทใชงบประมาณ ๘๐๐ กวาลาน นนกลาวไดวาลมเหลวสนเชง แตโครงการจดการนาของ

รฐบาลกยงคงมทศทางและแผนงานเดนหนาสรางแหลงนาโดยไมมการประเมนทบทวน ถอเปนการ

ใชงบประมาณภาษของประชาชนทมความสญเปลาสงมาก ทงทาใหเสยโอกาสในการพฒนาตาม

ทางเลอกอนๆทเหมาะสมกวา

เมอพจารณาถงทศทางและนโยบายของรฐในการบรหารจดการนาแลวพบวาเปนเหต

โดยตรงตอการสรางผลกระทบใหเกดความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดงกลาวขางตน

เพราะ

๑) การรวมศนยการกาหนดนโยบาย และอานาจการตดสนใจไวทรฐและ

หนวย งานสวนกลาง ขาดการมสวนรวมและการคานงความตองการทแทจรงของประชาชนใน

พนท โดยรฐเปนผผกขาดความรดานการจดการนาทตองใชความรดานชลศาสตร วศวกรรมและ

เศรษฐศาสตร โดยละเลยและทาลายองคความรทองถนทมอยมากมายทเหมาะสมกบระบบนเวศและ

วฒนธรรม

๒) โครงการพฒนาแหลงนาขนาดใหญมกมความเกยวพนกบวาระการ

ดาเนนนโยบายของนกการเมองเพอหาเสยง และเกยวพนแนบแนนกบเครอขาย

ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา_๖๔

ธรกจกอสราง เชน ธรกจรบเหมากอสราง คาวสดอปกรณ ขนสง และบรษททปรกษา จงมก

กาหนดเปนโครงการทใชเทคโนโลยสมยใหม ราคาแพง ผลกดนใหเกดโครงการใหม ๆ โดยทไมไดม

การประเมนผลสมฤทธของโครงการและคานงถงการปรบปรงตอยอดระบบเดมใหมประสทธภาพท

เปนจรง

๓) การกาหนดแผนการใชนาทมากเกนความเปนจรง ทาใหภารกจในการจดหา

แหลงนามากขนไปดวย การกาหนดนโยบายการจดสรรนาทเนนการขยายตวของเมองและรายได

เกษตรกร ปจจบนพนทการเกษตรทอยในพนทชลประทานของประเทศประมาณ ๔๐ ลานไร และ

สามารถปลกพชในฤดแลงประมาณ ๑๑ ลานไร ความตองการใชนาปจจบนประมาณ ๕๗,๓๐๓ ลาน

ลกบาศกเมตร โดยเปนความตองการในภาคเกษตรมากถง ๙๐.๔ % หรอประมาณ ๕๑,๗๖๘ ลาน

ลบ. รองลงมาคอ อตสาหกรรม ๒,๗๗๘ ลานลบ.ม การอปโภคและการทองเทยว ๒,๗๓๙ ลานลบ.

ม. การคาดการณในอนาคตอก ๒๐ ปขางหนา ความตองการใชนาในประเทศจะมากถง ๗๗,๓๖๐

ลานลบ.ม.แตตองมการกกเกบนามากกวา ๑๐๐,๐๐๐ ลาน.ลบ.ม. อนหมายถงพนทชลประทานจะ

เพมขนถง ๕๙ ลานไร และพนทเพาะปลกในฤดแลงจะเพมขนจากเดมอก ๔ ลานไร ซงถอเปนการ

คาดการณความตองการนาทสงมาก ทาใหรฐตองวางแผนเพอทจะจดหาปรมาณนาเพอตอบสนอง

เปาหมายดงกลาว โดยทไมไดคานงถงสภาพความเปนจรงและระบบการผลตหรอตวแปรทจะทาให

พนทการเกษตรลดลง

๔) ระเบยบกฎหมาย-โครงสรางการบรหารงานดานนาของหนวยงานรฐ ม

ความซาซอนกนเปนจานวนมาก และขาดเอกภาพในการทางานรวม ไมมการกาหนด

ภารกจรวมและบางหนวยงานมภารกจซาซอนกนมาก เปนลกษณะของตางหนวยงานกตาง

ดาเนนงานของตนเอง ทาใหไมสามารถทจะแกไขปญหาเรองนาใหกบประชาชนไดอยางแทจรงและ

บางหนวยงานกสรางปญหาผลกระทบใหกบชมชนในทองถน ไมมหนวยงานทรบผดชอบหลกชดเจน

ในการจดการทรพยากรนา ดานกฎหมายทเกยวของกบการจดการนามากกวา ๕๐ ฉบบ และบาง

ฉบบมอายมากกวา ๕๐ – ๖๐ ปทยงนามาใชอย

๕) การกาหนดนโยบายดานการเกษตร เชน นโยบายครวไทยสครวโลก นโยบาย

ประกนรายไดเกษตรกร นโยบายการสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจ เชน ขาวโพด กะหลาปล มน

สาปะหลง ยางพารา ฯ ไดทาลายพนทตนนาในเขตภาคเหนอและภาคใตเปนจานวนมาก รวมไปถง

ทาใหความตองการใชนามปรมาณสงมาก เกดปญหาการแยงชงนาระหวางเกษตรกรและขาดแคลน

นาในการรกษาระบบนเวศ นโยบายประกนรายไดเกษตรกรในการทานาปรง เปนแรงจงใจสาคญททา

ใหพนทนาปรงเพมสงมากในขณะทสภาพพนทไมเอออานวยตอการทานาปรง ทาใหเกดปญหาเรอง

การใชนาและปญหาความสมดลทางระบบนเวศกาลงเสอมโทรมเปนอยางหนก

๖) เปนโครงการขนาดใหญทเกดขนโดยไมผานกระบวนการศกษา

ผลกระทบอยางรอบดานตามกฎหมายสงแวดลอม ไมมการเปดเผยขอมลตอสาธารณะ

และชมชนทองถน และทสาคญไมเคยมกระบวนการประเมนผลหลงเสรจโครงการ

ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา_๖๕

๒.ขอเสนอตอการปฏรปนโยบายการจดการนา

๒.๑ ขอเสนอดานนโยบายการจดการนา “เนนการจดการนาขนาดเลก

ชมชนมสวนรวม เปนธรรมและเทาเทยม”

๑) ควรกาหนดนโยบายการจดการนา ใหเปนไปตามศกยภาพของลมนา

เพราะแตละลมนามขนาดและพนทไมเทากน ตามทงทรพยากรกไมเทากน ดงนน ปญหาทเกดขนตอ

การแยงชงนา เกดจากมการใชนาในลมนาและผนนาในลมนามากเกนไป ไมสอดคลองกบทรพยากร

นามให และเกนกวาศกยภาพทจะสนองได จงตองวางแผนใหสอดคลองกบทรพยากรทสมดลกบ

ทรพยากรอน เชน ปาไม ทดน ชมชน และการใชใหสอดคลองกน

๒) รฐควรมนโยบายสนบสนนการจดการแหลงนาขนาดเลก ทเหมาะสมตอ

ระบบการเกษตร ภมปญญาและศกยภาพดานการผลตของชมชน ตองคานงถงศกยภาพและความ

สมดลของระบบนเวศ ตองตระหนกวาเกษตรกรรายยอยเปนฐานหลกของเกษตรกรรมทผลตเพอ

บรโภค สรางความมนคงทางดานอาหารและเพอขาย โดยแตเดมนนมมระบบการจดการนาดวยภม

ปญญาทองถนทหลากหลายตามสภาพนเวศและวฒนธรรมทองถน ใชเทคโนโลยขนาดเลก ขนาด

กลางและลงทนนอย ควบคมดแลไดเอง ไมเกดผลกระทบ และมการจดสรรอยางเปนธรรม

๓) ปฏรประบบการจดการนาจากการจดทาแผนบรหารจดการลมนา ๒๕ ลม

เปนการจดทา “แผนยทธศาสตรพฒนาลมนาของประเทศ” ใหสอดคลองกบบรบททางภมศาสตร

ประวตศาสตร วฒนธรรมชมชนทองถน ระบบนเวศทเหมาะสมและเนนความหลากหลายในแตละ

พนทลมนาของประเทศ

๔) ตองมนโยบายและกฎหมายคมครองพนทลมนา พนทชมนา เชน ปาบงปา

ทาม บง หนอง แมนา และลาหวย และทางระบายนาหลากทเปนพนทเชอมตอสาคญในโครงขาย

ระบบนเวศลมนา ไมใหถกเปลยนแปลงสภาพจากการพฒนาแหลงนา การสรางเขอน ประตนา คน

ดน และปองกนไมใหมการบกรก ทาลาย และยดพนทเพอประโยชนสวนบคคล โดยปลอยใหพนท

เหลานไดทาหนาททางระบบนเวศใหดทสด และมมาตรการตามกฎหมายทเออตอการจดการอยาง

เปนรปธรรม และมผลตอการปฏบต เชน ประกาศเปนพนทคมครองสงแวดลอม เปนเขตอนรกษตาม

กฎหมาย รวมถงสงเสรมการจดการโดยชมชนทองถน ทมเปาหมายเพอการอนรกษ ฟนฟ และใช

ประโยชนอยางยงยน เพอดารงรกษาไวซงความสมดลของระบบนเวศและการอนรกษความ

หลากหลายทางชวภาพ

๕) รฐควรทบทวนโครงการพฒนาแหลงนาขนาดใหญทจะสงผลกระทบรนแรง

ตอสงแวดลอมและสขภาพของชมชน และปฏบตตอชมชนทองถนในการเรยกรองสทธมนษยชน

ตามหลกสากล รวมทงใหดาเนนการใหมความเปนธรรม โปรงใส และมสวนรวมของประชาชนตาม

รฐธรรมนญ กาหนดใหโครงการขนาดใหญ เชน การพฒนาแหลงนา การสรางระบบโครงขายนา

(Water grid) โครงการพลงงานไฟฟา (Power Grid) โครงการขดคลองลดในลมนาภาคกลาง

โครงการและแผนพฒนาในระดบภมภาคและระหวางประเทศในลมนาโขง ตองมการประเมนผล

กระทบทางสงแวดลอมและสขภาพตามรฐธรรมนญ รวมถงจดใหมกระบวนการพจารณาทางเลอก

ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา_๖๖

อยางรอบดานโดยใชกลไกการประเมนสงแวดลอมเชงยทธศาสตร (Strategy Environment

Assessment: SEA)

๖) ใหโครงการผนนาขามลมนา การขดคลองลด การปดกนปากแมนา การสราง

สงกอสรางขวางทางนา การปรบปรงเปลยนสภาพลานาททาลายสภาพนเวศดงเดมของแหลงนา เปน

โครงการรนแรงตามมาตรา ๖๗ วรรค ๒

๗) จดทานโยบายในการสงเสรมองคกรปกครองสวนทองถน สภาองคกรชมชน

เพอการสงเสรมศกยภาพในการวางแผนการจดการนาในระดบทองถนทสอดคลองกบความตองการ

ของประชาชนทแทจรงและไมสงผลกระทบตอระบบนเวศและวถชวตของชมชน

๒.๒ ขอเสนอดานกลไกการบรหารนโยบายการจดการนา

๑) ใหมการจดตงองคกรในการบรหารจดการลมนาในนาม “องคกรอสระใน

กากบของรฐ” โดยมตวแทนภาคสวนอนๆ (นอกเหนอจากฝายบรหาร ภาครฐ และผทรงคณวฒ

ดานนา) ไมนอยกวาครงหนง ไดแก ประธานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เลขาธการ

คณะกรรมการสขภาพแหงชาต ผทรงคณวฒ (ทไมใชดานวศวกรรมแหลงนา วศวกรรมชลประทาน)

ผแทนองคกรภาคเอกชนทไมแสวงหากาไร (ไมวาจะจดทะเบยนหรอไมกตาม) และผแทนจาก

คณะกรรมการลมนา โดยมาจากกระบวนการสรรหาของแตละกลม เพอจดทาแผนนโยบายนาและ

สรางกระบวนการมสวนรวมกบประชาชนในการกาหนดนโยบายสาธารณะดานการจดการนา

๒) สนบสนนการจดทาแผนแมบทพฒนา หรอวาระการจดการพนทลมนาแบบ

บรณาการกบขอมล ภมปญญา ประวตศาสตรและวฒนธรรมชมชน และเทคโนโลยทเหมาะสม โดย

ใหภาคประชาชน วชาการ ประชาสงคม ทเปนคณะกรรมการและเครอขายมสวนรวมในทกขนตอน

อยางตอเนอง

๓) เสนอใหมการจดตงกองทนลมนาหรอกองทนสงแวดลอมอยางนอย ๑ กองทน

เพอเปนตนทนในการบรหารจดการลมนา โดยงบประมาณของภาครฐ

๔) การออกกฎหมายการเกบภาษการใชนาในภาคอตสาหกรรมทมการใชนา

จากธรรมชาตอยางนอยรอยละ ๑ ตอป ของภาษสงแวดลอม หรอภาษภาคอตสาหกรรมทมการใชนา

จากธรรมชาต

๕) การปฏรปหนวยงานของรฐในการจดการนาใหมประสทธภาพมากขน และ

ปรบปรงกฎหมายทไมเออตอการบรหารจดการพนทลมนา และเสนอใหออกกฎหมายใหม ทเนนการ

มสวนรวมของทกภาคสวนทโปรงใสและเปนธรรม

๖) ตองมการสารวจและจดทาฐานขอมลเพอตดตามสภาพการบกรก รกลาและ

ละเลย ตอการทาลายพนทชมนา พนทลมนาและทางระบายนาหลากใหคลอบคลมทกพนทในประเทศ

ไทย เพอเปนฐานขอมลในการตดตามการพฒนา

ขอเสนอการปฏรปนโยบายการจดการนา_๖๗

๓.ขอเสนอตอการปรบปรงโครงการพฒนาแหลงนาทผานมา

๑) ศกษา สารวจ ทบทวนประเมนผลโครงการทเกดขนแลว ดวย

กระบวนการทางวชาการและการมสวนรวมของชมชน – ผมสวนไดเสย ในดานประสทธภาพ

ประโยชนและผลกระทบ การบรหารจดการ และการจดสรรอยางเปนธรรม และการแสวงหาทางเลอก

มาตรการและแผนในการปองกน แกไข ฟนฟ ปรบปรง

๒) ปรบปรง ฟนฟหรอรอถอนโครงการพฒนาแหลงนาทสงผลกระทบตอ

ชมชน ในปจจบน โดยใหชมชนมสวนรวมในการปรบปรง บรหารจดการและออกแบบโครงการใหม

หรอสรางแผนชมชนในการจดการนา เพอใหสามารถตอบสนองตอความตองการของชมชนได

____________________________________

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๖๘

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสราง

การบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง

โดย คณะอนกรรมการปฏรประบบการจดการทดน

ฐานทรพยากร สงแวดลอม และนา

วนท 2 พฤษภาคม 2554

๑.ทรพยากรทางทะเลและชายฝง ทะเลไทยมพนท ๓๕๐,๐๐๐ ตารางกโลเมตร ชายฝ งทะเลมความยาว ๒,๘๑๕ กโลเมตร

ทดนชายฝ งเนอท ๒๐.๕๔ ลานไร ใน ๘๐๗ ตาบล ๑๓๖ อาเภอ ๒๔ จงหวด ดานอาวไทย ๑,๗๘๕

กม. ดานทะเลอนดามน ๗๔๐ กม. ทะเลสาบสงขลาซงเปนทะเลสาบขนาดใหญมพนทผวนา

๙๘๘.๓๑ ตารางกโลเมตร หรอ ๖๑๘,๓๑๙ ไร

ดวยสภาพทตงทางภมศาสตรอยในเขตรอน จงมความสมบรณ และความหลากหลายของ

ชนดพนธสตวนา ความหลากหลายทางชวภาพ ทองทะเลไทยมปลามากกวา ๒,๐๐๐ ชนด ซงคดเปน

รอยละ ๑๐ ของทวโลก หอย ๒,๐๐๐ ชนด สตวไมมกระดกสนหลงอนๆ รวมกน ๑๑,๙๐๐ ชนด ใน

ทะเลสาบสงขลามปลามากกวา ๗๐๐ ชนด ปและกง ๒๐ ชนด พนธไมนาสาหรายประมาณ ๕๗ ชนด

ทรพยากรและระบบนเวศทสาคญประกอบดวย ปาชายหาด ปาชายเลน ปะการง หญาทะเล ระบบ

นเวศมวลนาทะเลและมวลนากรอยซงอดมไปดวยลกสตวนาวยออน และแพลงตอน แรธาต

นามน กาซธรรมชาต และสารออกฤทธทางยา

ปาชายเลนซงมสภาพปามเนอท ๑.๕๒๕ ลานไร พนทปาชายเลนซงเปนพนทอนรกษตามมต

คณะรฐมนตร แตมการใชประโยชนเปนทอยอาศย พนทเพาะเลยงสตวนา พนทเกษตรกรรม และ

พนทอตสาหกรรมรวม ๒.๓ ลานไร

หญาทะเล ๖๕,๐๐๐ ไร ปะการง ๙๖,๐๐๐ ไร ซงเปนพนททอยอาศยของสตวนาขนาดเลก

และเปนระบบหวงโซอาหารทสาคญ

ประชากรกวา ๑๓ ลานคน ใน ๒๔ จงหวดชายฝ งทะเล มวถชวตและความเปนอยพงพาการ

ใชประโยชนจากทรพยากรชายฝ งและทะเลโดยตรง ในดานเปนทอยอาศย อาหารและรายไดจากการ

ประมง เศรษฐกจการทองเทยว และการเพาะเลยงสตวนา นอกจากนทะเลเปนแหลงขดเจาะกาซ

ธรรมชาต นามน และการขนสงกวารอยละ ๙๐ ของประเทศ

พนทชายฝ งทะเลถกใชเพอเปนทตงของอตสาหกรรมหนก รวมทงการถมทะเลเพอขยาย

พนทอตสาหกรรม และการกอสรางทาเรอขนสงสนคา โดยรฐบาลมแผนงานทจะใชพนทชายฝ งทะเล

เปนทตงของอสาหกรรมหนกและโรงไฟฟานเคลยรในหลายพนท ทงในจงหวดสตล สงขลา

นครศรธรรมราช ปตตาน สราษฎรธาน ชมพร ประจวบครขนธ รวมทงการขยายพนทอตสาหกรรมใน

ระยอง

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๖๙

๒.สถานการณและปญหาทรพยากรทางทะเลและชายฝง

๒.๑. ทรพยากรสตวนาเสอมโทรมและมแนวโนมรนแรงมากขน

ทรพยากรสตวนาในทะเลไทยอยในสภาวะเสอมโทรมเนองจากการจบสตวนาขนมาใช

ประโยชนจนเกนกาลงผลตของทะเลดวยเครองมอการประมงทมงกวาดจบสตวนาทกชนด และสงผล

กระทบถงความหลากหลายทางชวภาพและระบบนเวศ ป ๒๕๐๙ อาวไทยสามารถจบสตวนาดวย

อวนลากได ๑๓๑.๗๗ กโลกรมตอชวโมงลงแรงประมง ลดลงเหลอ ๒๒.๗๕ กโลกรมตอชวโมง ในป

๒๕๕๒ ดานฝ งทะเลอนดามน อตราการจบสตวนาตอการลงแรงประมงในป ๒๕๑๐ จบสตวนาได

๔๕.๗๑ กโลกรมตอชวโมง ลดลงเหลอ ๔๔.๑๗ กโลกรมตอชวโมงในป ๒๕๕๒ โดยทสตวนาม

แนวโนมลดลงมากขนเนองจากไมมนโยบาย และมาตรการทเพยงพอในการจากดการทาการประมง

การลดลงของสตวนาในทะเล ทถกกวาดจบโดยกองเรอประมงขนาดใหญทเคลอนยายไปทา

การประมงทวทงทะเลไทย สงผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร และความยากจนของชมชน

ชายฝ ง กอใหเกดปญหาความเหลอมลา ความไมเปนธรรม สตวนารอยละ ๙๑ จบโดยเรอประมง

พาณชยซงมจานวนรอยละ ๑๒ ของชาวประมงทงหมด ขณะทสตวนารอยละ ๙ จบโดยชาวประมง

พนบานซงอยใน ๓,๗๙๗ หมบาน ประมาณ ๖๐,๐๐๐ ครวเรอน

การประมงทะเลของไทยกาลงจบปลาทมขนาดเลกลงทกท ระดบชนอาหารของผลผลต

ทางการประมงลดลงเรอยๆ องคประกอบชนดของสตวนาในผลผลตทางการประมงเปลยนจากปลาทม

อายยน อยในระดบชนอาหารสง กนปลาอนเปนอาหารมาเปนปลาทมอายสน อยในระดบตาของชน

อาหาร เปนสตวไมมกระดกสนหลง และปลาทกนแพลงตอนเปนอาหาร การลดระดบของผลผลต

ทางการประมงในชนอาหารจะเรมจากผลจบทางการประมงจะเพมขน จากนนจะเขาสชวงการคงท

ของผลจบ และลดลงในทสด ซงเปนการใชทรพยากรในรปแบบทไมย งยน และจะสงผลตออาชพของ

ชาวประมง ตอเนองไปสปญหาการจางงาน ปญหาสงคม และปญหาเศรษฐกจในอนาคต

ดานการเพาะเลยงชายฝ งกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝ งรายงานวา มการใชพนทปา

ชายเลน ๔๖๖,๔๙๗ ไร เปนพนทเพาะเลยงสตวนาโดยเฉพาะกง คณภาพนาชายฝ งและสงแวดลอมทดม

ผลสาคญตอการเพาะเลยงสตวนา การเลยงสตวนาในพนทหนงพนทใดอยางหนาแนนอาจกอใหเกดมลภาวะ

ตอทะเลทงจากสารอนทรยทใชเปนอาหารสตวนา และสารเคมทใชในการเพาะเลยง

การเพาะเลยงกงและปลาชายฝ ง ไมใชทางออกทจะชวยลดแรงกดดนจากปญหาการทาประมง

จบจากแหลงนาธรรมชาต และเปนสาเหตหลกททาใหทรพยากรสตวทะเลเสอมโทรม เพราะการเลยง

กงและปลาทมราคาแพงเพอใหไดกาไรจากการเลยง กลบตองการอาหาร คอปลาปนทมราคาถก ซง

ไดจากการจบเปนจานวนมากโดยเรอประมงขนาดใหญ จากปลา ๑๐ เมตรกตน ทใชเลยงประชาชน

ระดบทวไปได แตกลบเอาไปเลยงกงไดเพยง ๑ เมตรกตน และมเพยงคนรวยเทานนทพอมกาลง

ทรพยซอบรโภคได

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๗๐

๒.๒. สถานภาพและภาวะคกคาม ปาชายเลน ปะการง และหญาทะเล

ปจจบนพนทปาชายเลนทมสภาพปา มพนท ๑.๔๗ ลานไร และคงสภาพทระดบนเนองจาก

การดแลรกษาและความรวมมอระหวางชมชนกบสวนราชการแตมบางสวนมความเสยงทจะถก

ทาลายเนองจากการพฒนาพนทชายฝ งและการทองเทยว

พนทแนวปะการงในประเทศไทยมทงสน ๙๖,๐๐๐ ไร ปจจยคกคามมาทงจากการทาการ

ทองเทยว และการประมงทไมรบผดชอบ กจกรรมชายฝ งททาใหเกดตะกอนดนทบถมแนวปะการง

ควบคกบความเปลยนแปลงของภมอากาศ และภยธรรมชาตอนทาใหเกดปะการงฟอกขาว หรอการ

ระบาดของดาวหนาม เปนตน

พนททเปนแหลงหญาทะเลในประเทศไทยมทงหมด ๖๕,๐๐๐ ไร ปจจยทมผลกระทบตอ

แหลงหญาทะเล ไดแก ตะกอนจากการกอสรางชายฝ ง การตดไมทาลายปา และเกษตรกรรม การทง

นาเสยลงสชายฝ ง การทาการประมงโดยใชเครองมอประมงทผดกฎหมายในพนทหญาทะเล เชน

อวนรน อวนลาก เปนตน

๒.๓.การกดเซาะชายฝง สญเสยทดนปละ ๒ ตารางกโลเมตรตอป และมแนวโนม

รนแรงมากขน

ปญหาการกดเซาะชายฝ งมสาเหตสาคญมาจากกจกรรมของคน และจะทวความรนแรงมาก

ขนหากระดบนาสงขนเนองจากความเปลยนแปลงของภมอากาศโลก โดยทวไปการกดเซาะชายฝ งท

มสาเหตจากธรรมชาตจะกอใหเกดความเสยหายชวคราว จากนนธรรมชาตจะปรบตวสรางสมดล

ชายฝ งใหม ระบบนเวศชายฝ งทะเลเปนพนทตอเนองระหวางระบบนเวศบกและทะเลประกอบดวย

ทรพยากรชายฝ งทะเลทสาคญ อาท ปาชายเลน ปะการง หญาทะเล ชายหาดทงหาดทรายและหาด

โคลน ตะกอนแมนา ลกษณะกายภาพของระบบนเวศชวยลดพลงงานคลนและรกษาสภาพชายฝ ง

ทะเลรวมทงความหลากหลายทางชวภาพ การทาลายกาแพงธรรมชาตทชวยสลายพลงงานคลนลม

การดดทรายแมนาและการสรางเขอนในแมนา รวมทงการขดลอกรองนา มผลใหมวลตะกอน

เปลยนแปลง มปรมาณลดลงไมเพยงพอตอการสรางสมดลชายหาด สงผลใหเกดการกดเซาะชายฝ ง

ตอเนองไปสปญหาการทองเทยว ความไมมนคงในทอยอาศย และการทาลายแหลงการประมงของ

ชมชนชายฝ งทะเล

อตราการสญเสยพนดนโดยรวมจะอยท ๒ ตารางกโลเมตรตอป คดเปนมลคาความเสยหาย

ทางเศรษฐกจสงถง ๖,๐๐๐ ลานบาท ชายฝ งทะเลอาวไทยเกดการกดเซาะชายฝ งทะเลในทกจงหวด

ชายทะเล โดยมอตราการกดเซาะรนแรงเฉลยมากกวา ๕ เมตรตอป ใน ๑๒ จงหวด ระยะทางรวม

๑๘๐.๙ กโลเมตร หรอรอยละ ๑๐.๙ ของแนวชายฝ งทะเลอาวไทย การกดเซาะระดบปานกลางอตรา

เฉลย ๑-๕ เมตรตอป ใน ๑๔ จงหวด ระยะทางรวม ๓๐๕.๑ กโลเมตร หรอประมาณรอยละ ๑๘.๔

ของแนวชายฝ งทะเลอาวไทย ทงนชายฝ งทะเลบรเวณอาวไทยตอนบนตงแตปากแมนาบางปะกง

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๗๑

จงหวดฉะเชงเทรา จนถงปากแมนาทาจน จงหวดสมทรสาคร เปนพนททมความออนไหวและมการ

กดเซาะขนรนแรงมากทสด บางพนทมอตราการกดเซาะชายฝ งมากกวา ๒๕ เมตรตอป

ชายฝ งทะเลอนดามน การกดเซาะระดบรนแรงใน ๕ จงหวด คอ ระนอง ภเกต กระบ ตรง

และสตล ระยะทางรวม ๒๓ กโลเมตร หรอประมาณรอยละ ๒.๔ การกดเซาะระดบปานกลาง

ระยะทางรวม ๙๐.๕ กโลเมตร หรอประมาณรอยละ ๙.๕ ของแนวชายฝ งทะเลอนดามนโดยทวไป

พบวาการกดเซาะชายฝ งทะเลดานอนดามนเกดขนในพนทหาดทรายมากกวาทราบนาขนถงตอเนอง

กบปาชายเลน

การปองกนการกดเซาะชายฝ งโดยสรางโครงสรางแขงทจะตานกระแสคลนในทะเล เชน

กาแพงกนคลน รอดกตะกอน เขอนกนตะกอนรองนา เขอนหรอกองหนกนคลนนอกชายฝ งมผลใน

การลดความรนแรงของปญหาการกดเซาะชายฝ งทะเลบรเวณนนไดบาง แตกเปนสาเหตหลก ในการ

รบกวนความตอเนองของการเคลอนตวของกระแสนาชายฝ งทะเล ตะกอน ทราย และชกนาใหเกด

การกดเซาะชายหาดแพรขยายตวไปสพนทขางเคยง ปจจบนมการพฒนาองคความรการแกไขปญหา

การกดเซาะซงมขอสรปวา การแกไขปญหาการกดเซาะชายฝ งควรใชโครงสรางออนหรอโครงสราง

ธรรมชาต ทไมปะทะแรงคลนโดยตรง แตชวยสลายกาลงคลน สรางการสะสมตวของดนตะกอน เชน

แนวไมไผชะลอคลน และกกเกบดนตะกอน พรอมกบปลกตนแสมและลาพ เพอชวยยดเกาะตะกอน

ดนทเกดขน ทบานโคกขาม ตาบลโคกขาม จงหวดสมทรสาคร เปนตน

๒.๔. การพฒนาการทองเทยวทไมยงยน

การพฒนาการทองเทยวเกนศกยภาพรองรบของธรรมชาต เชน ทเกาะเสมด พทยา หรอท

เกาะชาง หวหน ภเกต พงงา กระบ กาลงนาไปสการพฒนาทไมย งยน นอกจากนมการทองเทยวทไม

รบผดชอบ จดใหมกจกรรมทมผลกระทบตอทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง เชน การเดนชมปะการงใต

นา การเนนปรมาณการทองเทยวโดยไมคานงถงความสามารถในการรองรบของธรรมชาต เปนตน

ในพนททองเทยวทสาคญมปญหาการออกเอกสารสทธในทดนทบซอนกบพนทปา สนทราย

ชายหาด การบกรกพนทโดยไมมสทธครอบครอง การกดชายหาดสาธารณะเปนพนทของโรงแรม

กอใหเกดความขดแยงระหวางชมชนทองถนกบผประกอบการอตสาหกรรมการทองเทยวซงอางสทธใน

ทดนทบซอนไปกบพนทปาชายเลนหรอปาธรรมชาตของชมชน หรอทต งชมชนหรอถนนสาธารณะ เชน

กรณบานกก บานยาม บานราไวย จงหวดภเกต บานยาหม อ.เกาะยาว จงหวดพงงา นอกจากนการไมม

แผนการพฒนาการทองเทยวเฉพาะพนทกอใหเกดการกอสรางททาลายสภาพธรรมชาตอนเปนจดแขงของ

การทองเทยวทางทะเล เชน กรณอาวพงงา โรงแรมหรอรสอรทขนาดใหญทตดชายฝ งทะเล สรางหรอม

แผนจะสรางทาเทยบเรอขนาดกลางและขนาดใหญเปนของตนเอง นอกจากจะสงผลตอภมทศนการ

ทองเทยวแลวยงสงผลตอการกดเซาะชายฝ ง การทาลายแหลงหญาทะเล และการครอบครองพนททาการ

ประมงของชาวประมงพนบานในชมชนทองถน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๗๒

๒.๕ แผนพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคใต อคตของการพฒนาทวางแผนจาก

สวนกลาง ขาดการศกษาทางเลอกการพฒนาและละเมดสทธในการกาหนด

อนาคตตนเองของทองถน

พนทชายฝ งทะเลภาคใตลงไปทงสองฝ งทะเล ถกกาหนดใหเปนพนทพฒนาระบบการขนสง

ขนาดใหญเชนทาเรอนาลก และทต งของอตสาหกรรมหนกเนองจากสะดวกในการขนสงวตถดบและ

ผลผลตอตสาหกรรม รฐบาลปจจบนยงคงแผนพฒนาพนทชายฝ งตอเนองมากจากรฐบาลชดกอน

หนาน เชน การขยายพนทอตสาหกรรมในจงหวดระยอง และแผนพฒนาพนทชายฝ งทะเลภาคใต

โดยมแผนพฒนาทาเรอ การขดเจาะนามน คลงนามนและทอสงนามน อตสาหกรรมหนก โรงไฟฟา

คลอบคลมพนทชายฝ งทะเลอาวไทยตงแตประจวบครขนธ ถงปตตาน และจงหวดสตลในฝ งอนดามน

มากกวา ๓๗ โครงการ อาทเชน

โครงการสะพานเศรษฐกจสตล-สงขลา ซงประกอบดวย ทาเรอนาลก นคมอตสาหกรรม

อาเภอละง จงหวดสตล และนคมอตสาหกรรมฝ งทะเลสงขลา ทอสงนามนและคลงเกบนามนสตล-

สงขลา

โรงไฟฟาถานหน อ.หวไทร อ.ทาศาลา นครศรธรรมราช อ.ปะทว อ.ละแม จงหวดชมพร อ.

สะบายอย ต.สงขลา โรงไฟฟา และการขดเจาะนามน จ.สราษฎณธาน นคมอตสาหกรรมปโตรเคม

และโรงถลงเหลก

อ.สชล อตสาหกรรมฮาลาล จงหวดปตตาน โรงไฟฟานวเคลยรซงมกาลงศกษาเพอจดตงในจงหวด

ชมพร นครศรธรรมราช และสราษฏรธาน เปนตน

โครงการในแผนพฒนาพนทชายฝ งทะเลภาคใต เปนการพฒนาภายใตกรอบคดทประสงคจะ

เปนประเทศอตสาหกรรม โดยไมมการศกษาทางเลอกการพฒนาอนๆทเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจ

สงคม และภมนเวศนวฒนธรรมทองถน ไมเปดใหประชาชนมสวนรวม และแสดงใหเหนปญหาการ

รวมศนยอานาจ ซงเปนปญหาโครงสรางทกอใหเกดความไมเปนธรรมในสงคม

๒.๖. โครงสรางอานาจในการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง ผกขาด

และรวมศนย

การวางแผนพฒนาพนทชายฝ งทผานมาถกกาหนดจากอานาจสวนกลาง โดยขาดการพจารณา

ทางเลอกการพฒนาของพนท และไมมกระบวนการรบฟงหรอตระหนกในสทธกาหนดการพฒนาตนเองของ

ชมชนทองถน การผกขาดอานาจการอนญาต การออกเอกสารสทธทดน ไวทหนวยราชการ โดยไมมระบบ

ตรวจสอบตามหลกธรรมาภบาล ทาใหสวนราชการใชอานาจนนเออประโยชนใหกบผมอานาจหรอมทน

นอกจากนหนวยงานราชการทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง ประมาณ ๑๕

หนวยงาน และกฎหมายทเกยวของกวา ๒๐ ฉบบ ขาดการทางานรวมแบบบรณาการ

อยางไรกตามประสบการณรวมของสวนราชการ ชมชน องคกรพฒนาเอกชน และภาคเอกชน

ทเกยวของกบทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง ในหลายพนททสามารถสรางความรวมมอระหวางภาค

สวนทเกยวของ และการรเรมดแลรกษาทรพยากรทางทะเลและชายฝ งของชมชน โดยใชพนทเปน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๗๓

หลก ทาใหสามารถบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ งอยางยงยน เชน การบรหาร

จดการปาชายเลนชมชน การควบคม การปองกนและปราบปรามเครองมอการประมงทาลาย

พนธสตวนา การบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ งโดยชมชน

ขอเสนอเพอการปฏรประบบการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง

๑. หลกการ ทะเล และทรพยากรชายฝ งเปนทรพยากรสาธารณะทประชาชนมสทธเขาถง

และไดรบประโยชน บนหลกการความมนคงของระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพ ซงม

ความสาคญตอเสถยรภาพของระบบนเวศทางทะเลและตอบสนองความจาเปนขนพนฐานของมนษย

อยางเทาเทยมเปนธรรม มงประโยชนของคนสวนใหญ แกไขปญหาความยากจน ลดความเหลอมลา

และสรางความเปนธรรมทางสงคม

๒. ปฏรปโครงสรางอานาจในการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง สทธชมชน ประชาชนในทองถนกาหนดอนาคตตนเอง

ปฏรปโครงสรางอานาจและระบบงบประมาณ โดยใหชมชน องคกรปกครองสวนทองถน

ภาคประชาสงคม และภาคทเกยวของไดรวมกนกาหนดทศทางการพฒนาทองถนของตนเอง

ตลอดจนการอนมต อนญาต การกอสรางชายฝ ง หรอการรบรองเอกสารสทธทดน การจาแนกพนท

การใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง ดวยกระบวนการปรกษาหารอทแตละทองถนกาหนด

ขนตามวถวฒนธรรมของแตละพนท

โดยทสทธชมชนในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

สงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน มสภาพบงคบตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.๒๕๕๐ ตามนยคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญท ๓/๒๕๕๒ วนท ๑๘

มนาคม ๒๕๕๒ ความวา รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.๒๕๕๐ มเจตนารมณ ใหสทธและ

เสรภาพทรฐธรรมนญรบรองไวมสภาพบงคบไดทนททรฐธรรมนญประกาศใหมผลใชบงคบโดยไม

ตองรอใหมการบญญตกฎหมาย อนวตการมาใชบงคบกอน

ดงนนร ฐตองบงคบใชกฎหมายใหเปนไปตามรฐธรรมนญ โดยอาจออกระเบยบสานก

นายกรฐมนตรวาดวยแนวทางและกระบวนการบงคบใชสทธชมชน การยกเลกหรอลดอานาจของรฐท

ขดและแยงกบสทธชมชน ตลอดจนการกระจายอานาจใหองคกรปกครองสวนทองถน ปรบปรงระบบ

งบประมาณ และใหสวนราชการมบทบาทสนบสนนชมชน องคกรชมชน ใหเปนองคกรหลกในการ

วางแผน การกาหนดกตกา และปฏบตการใหมการใชประโยชน การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมอยางยงยนและสมดล

องคกรปกครองสวนทองถนสามารถดาเนนการจดทาผงชมชนเพอจาแนกพนทการใช

ประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง การกาหนดพนทสาธารณะ แนวถอยรนจากชายฝ ง

ประเภทหรอขนาดของสงกอสรางทหามหรออนญาตไดโดยไมกอผลกระทบตอนเวศนชายฝ ง รวมทง

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๗๔

ตราขอบญญตหรอเทศบญญตวาดวย การบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง หรอ

การประกาศเขตคมครองระบบนเวศนทางทะเล หรอการกากบกจการประมง การทองเทยว ให

เปนไปอยางยงยน1

กระบวนการใชสทธชมชน และการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน ตองเปนไป

ภายใต

ทศทางและแผนการพฒนาทองถน ซงผานกระบวนการปรกษาหารอรวมกบภาคการพฒนาท

เกยวของ กระบวนการอนมต อนญาต หรอการออกเอกสารสทธทดน ตองเปนไปอยางเปดเผย

โปรงใสและเปดใหมการคดคาน การปรกษาหารออยางทวถงเพอแกไขปญหาหรอหาขอยตรวมกน

๓. คนพนทสาธารณะและปาใหกบชมชนและสงคมไทย จดตงคณะทางาน

เฉพาะกจเพอดาเนนการตรวจสอบและสนบสนนกระบวนการของชมชน องคกรปกครองสวนทองถน

และภาคการพฒนาในการทวงคนพนทสาธารณะ คนทองทะเลทถกยดเปนทเพาะเลยงสตวนาขนาด

ใหญ คน ถนน สนทราย ชายหาด ปาชายเลน ปาบกชายฝ ง สสานและทดนอยอาศยของชาวเลชน

เผาแหงอนดามน ทเอกชนรวมกบรฐดาเนนการยดไปเปนของเอกชนโดยมชอบ ใหกลบเปนท

สาธารณะ โดยใหชมชนเปนผดแลรกษาภายใตการสนบสนนขององคกรปกครองสวนทองถน สวน

ราชการและภาคทเกยวของ ทงนคณะทางานดงกลาวควรมกาหนดเวลาดาเนนการทชดเจนใน ๑- ๒

ป

ในกรณชนเผาทะเลชายฝ งอนดามน ซงเรยกรวมวา ชาวเล อนประกอบดวย อรคลาโวย มอ

แกลน และมอแกน การคนพนทสาธารณะตองคานงถงวถวฒนธรรมชนเผาอนประกอบดวย ทอย

อาศย พนทชายหาด ทะเล สสาน ซงเปนพนททางจารตประเพณ

๔.การจาแนกเขตการใชประโยชนทดน และการจดทาพนทคมครองสง

แวดลอมบนฐานพนท เพอแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง มลภาวะทางทะเลและ

ความเสอมโทรมของทรพยากรทางทะเลและชายฝงบนฐานระบบนเวศ

ปญหาการกดเซาะชายฝ งสวนใหญเกดจากการกอสรางชายฝ ง การขดลอกรองนา และการ

เปลยนแปลงการใชประโยชนทดนชายฝ งโดยขาดการวางแผนทด ปญหามลภาวะทางทะเลและความ

เสอมโทรมของทรพยากรทางทะเลและชายฝ งเกดจากการไมมมาตรการหรอกตกาทดหรอการบงคบ

ใชกฎหมายทมประสทธภาพ ในการควบคมการทงของเสยลงทะเลหรอแมนาลาคลองทเชอมตอกบ

ทะเล การทาการประมงและการทองเทยวทไมรบผดชอบ ตลอดจนการรวมศนยการแกไขปญหาไวท

สวนราชการ

การแกไขปญหาดงกลาวตองใชพนทเปนฐานในการจดทาแผนการใชประโยชนทดนชายฝ ง

การจาแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง การกาหนดกตกาการดแลรกษาและ

ใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง การประกาศพนทคมครองสงแวดลอม และการสนบสนน

1

แนวคดและระบบการกระจายอานาจ เปนไปตามขอเสนอการปฏรปโครงสรางอานาจ โดย คณะกรรมการปฏรป เมษายน ๒๕๕๔

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๗๕

งบประมาณโดยตรงไปยงองคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และภาคการพฒนาทเปน

องคกรหลกในการอนรกษ ฟนฟ และบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ งตามแผนงานและ

ขอตกลงของแตละพนท โดยมมาตรการเสรมสรางความสามารถใหทองถน ทองท จงหวด องคกร

ชมชน เพอใหมความสามารถเพยงพอกบการจดทานโยบาย แผนงาน การปฏบตการ และการ

ตดตามประเมนผลหลงดาเนนงาน

๕. มาตรการเฉพาะหนาเพอกาวไปสการปฏรปโครงสรางอานาจในการบรหาร

จดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง

๕.๑. ยกเลกแผนพฒนาพนทชายฝ งทะเลภาคใตและจดใหมการจดทาแผนพฒนาโดย

ประชาชนเปนหลก แผนพฒนาชายฝ งทะเลภาคใตมธงนาทจะเปลยนพนทภาคใตเปนพนท

อตสาหกรรมหนก และ ปโตรเคม โรงไฟฟา ขณะทวถวฒนธรรมทองถนปจจบนเปนวถเกษตรกรรม

เศรษฐกจการทองเทยว การศกษาและอตสาหกรรมขนาดเลกทเชอมโยงกบภาคการเกษตร การ

เปลยนแปลงดงกลาวจงมผลตอการเปลยนวถชวตและสงคมของภาคใต

ทงการวางแผนทผานมาขาดการศกษาทางเลอกการพฒนาดานอนๆรวมทงขาดการมสวน

รวมของประชาชน ดงนนจงควรยกเลกแผนพฒนาพนทชายฝ งทะเลภาคใตทจดทาไวเดม และเรม

กระบวนการจดทาแผนพฒนาใหมทมทางเลอกการพฒนาทหลากหลาย มฐานอยบนวถวฒนธรรม

ทองถนและศกยภาพจรงของพนท ตลอดจนเปนไปตามเจตนารมณของประชาชนในแตละทองถน

และเพอใหเกดการบรณาการในการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ งบนฐาน

นเวศนพนทตองตรารางพระราชบญญตการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง พ.ศ. .....

ปรบปรง พ.ร.บ.การประมง พ.ศ.๒๔๙๐เพอใชเปนเครองมอในการกาหนดโครงสรางอานาจใหม ท

ประชาชนเปนผกาหนดการพฒนาทองถนดวยตนเอง และรบรองสทธชมชน ตลอดจนปฏรปหนวยงาน

ราชการดานทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง ซงมความซาซอนทงในดานภารกจและงบประมาณ โดย โอนยาย

สวนงานดานทะเล จากกรมประมง และกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ใหมาอยรวมในกรม

ทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง องคกรเดยว

๕.๒. เรงรดการดาเนนการตามมตคณะรฐมนตร วนท ๒ มถนายน ๒๕๕๓ วาดวย

แนวนโยบายในการฟนฟวถชวตชาวเล ซงประกอบดวยการสรางความมนคงในทอยอาศย การผอน

ปรนใหชาวเลสามารถทาการประมงดวยเครองมอการประมงดงเดมในพนทอทยานและเขตอนรกษ

อน ๆ การจดทาพนททาววฒนธรรมของชาวเล ตลอดจนการแกไขปญหาอคตทางชาตพนธ เพอให

ชาวเลสามารถมชวตอยอยางมศกดศรความเปนมนษย

(ราง) ขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง_๗๖

ภาคผนวก ก. กระบวนการจดทารางขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทางทะเล

และชายฝ ง

ข. รายงานลงพนท รบฟงปญหาของภาคประชาชนและภาคสวนทเกยวของเพอรบฟง

ความเหนและพฒนาขอเสนอของคณะอนกรรมการปฏรป ทดนและทรพยากรธรรมชาต

ค. กรณศกษาพนทชายฝ ง

ภาคผนวก ก. กระบวนการจดทารางขอเสนอการปฏรปโครงสรางการบรหารจดการทรพยากรทาง

ทะเลและชายฝ ง

๑. ยกรางขอเสนอโดยคณะอนกรรมการปฏรป ทดนและการบรหารจดการทรพยากรทางทะเล

และชายฝ ง พจารณาและปรบปรงรางในชวงเดอน

๒. ศกษาดงานพนทชายฝ งภาคใตเพอศกษาสภาพพนทจรงและรบฟงความคดเหนจากภาค

ประชาชน

๓. นารางขอเสนอไปรบฟงความเหนและปรบปรงขอเสนอรวมกบการสมมนาของสมชชาปฏรป

๒ ครง

๔. ปรบปรงรางขอเสนอและนาเขาพจารณาในอนกรรมการปฏรป ทดนและทรพยากรธรรมชาต

๓ ครง

๕. พจารณาและจดทาเปนขอเสนอโดยคณะกรรมการปฏรป ๒ ครง

ภาคผนวก ข. รายงานการศกษาดงานและรบฟงปญหาของภาคประชาชนและภาคสวนทเกยวของ

พนทชายฝ งภาคใต เพอรบฟงความเหนและพฒนาขอเสนอของคณะอนกรรมการปฏรป ทดนและ

ทรพยากรธรรมชาต

ภาคผนวก ค. กรณศกษาพนทชายฝ ง

๑. ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาวาดวย การอนรกษและใชประโยชนทรพยากร

ทางทะเลและชายฝ งอยางยงยน พ.ศ.๒๕๕๓

๒. ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลบอหนวาดวย การอนรกษและใชประโยชนทรพยากร

ทางทะเลและชายฝ งอยางยงยน พ.ศ.๒๕๕๓

๓. รายงานการศกษาปญหาทดนชายฝ งกรณจงหวดภเกตและพงงา

-----------------------------------------------

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๗๗

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน

โดย คณะอนกรรมการปฏรประบบแรงงาน

(ราง) วนท 7 เมษายน 2554

แรงงานในทนหมายถง กาลงแรงงาน (Labour force) ประกอบดวย ประชากรวยแรงงาน

อาย 15 – 60 ป ทสามารถทางานไดและพรอมจะทางาน การสรางความเปนธรรมและลดความ

เหลอมลาดานแรงงาน จาเปนตองพจารณาจากปญหาและแนวทางแกไขดงตอไปน

1. สภาพปญหา 1.1 การเปลยนแปลงของประชากรทอตราเกดลดลง ทาใหกาลงแรงงาน เขาสตลาดแรงงานป

หนงๆ เพยงประมาณ 700,000 คนเทานน ขณะเดยวกนคนสงวยทมอายตงแต 60 ปขนไป กลบ

เพมขนอยางรวดเรว ในป 2553 กมประมาณ 8 ลานคน อก 5 ปขางหนาคอ ป 2558 กจะเพมเปน

ประมาณ 9.5 ลานคน คดเปนประมาณ 14% ของจานวนประชากร (69 ลานคน) ซงตาม

มาตรฐานสากลนบวา เขาสสงคมวยชราแลว ในภาวะเชนน กาลงแรงงานหรอคนททางานได 1 คน

ตองเลยงดคนประมาณ 2 คน คอ เลยงดตวเอง และคนอนอก 1 คน แตขณะนกาลงแรงงาน 1 คน ไม

วาจะเปนกาลงแรงงานในระบบหรอนอกระบบ ลาพงจะเลยงตวเองกยากลาบากแลว จงมความ

จาเปนตามโครงสรางของประชากรทกาลงแรงงาน 1 คน จะตองมรายไดสงขนเพยงพอทจะดแลคน 2

คนได และนคอภาพทสะทอนใหเหนการดารงชพของแรงงานและครอบครวของแรงงาน

1.2 ความสาเรจในการคมกาเนดททาใหอตราการเพมประชากรถดถอยเรวขน ประชากรวย

เดกและวยทางานเพมชาลง ขณะทคนวยชราเพมเรวขน ทาใหเกดปญหาในระบบประกนสงคมและ

ระบบสวสดการสงคม เพราะคนวยเกษยณตองใชสวสดการมากขน ใชเงนประกนสงคมมากขน แต

ไมไดสมทบเงนเขากองทนประกนสงคมอกแลว สวนคนวยทางานเพมชาลง กมผลใหจานวน

คนทางานทจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคมกจะเพมชาตามไปดวย จะทาใหเกดปญหาความ

ไมเพยงพอของกองทน ซารายภาคเอกชนยงปลดเกษยณคนงานวยตงแต 55 – 59 ปอกดวย ดงนน

จงตองแกปญหาโดยใหคนทางานและลกจางมรายไดสงขน เพอจะไดจายเงนสมทบเขากองทน

ประกนสงคมไดมากขน แรงงานปลดเกษยณจะไดมหลกประกนความมนคงได

1.3 ภาวะวกฤตเศรษฐกจ ทาใหประเทศตางๆ อดฉดเงนเขาสระบบเศรษฐกจ กอภาระ

หนสนจของรฐบาล และสดทายกตองควบคมรายจาย ลดการนาเขา สงเสรมตลาดภายใน ประเทศ

ไทยกจาเปนตองปรบตวพงตลาดภายในมากขน จงจาเปนตองเพมกาลงซอ และกาลงซอทสาคญ

ทสดขณะนกคอ กาลงซอทมาจากคาจางเงนเดอน คดเปนประมาณรอยละ 42 ของกาลงซอทงหมด

เพราะฉะนนการเพมคาจาง จงไมใชเพยงยกระดบฐานะการครองชพของกาลงแรงงานเทานน แตเปน

การยกระดบกาลงซอในประเทศดวย และกาลงซอในประเทศนแหละ ทจะทาใหแรงงานนอกระบบ

ประเภทธรกจหองแถว หาบเร แผงลอย ตกตก มอเตอรไซดรบจาง สามารถจะเลยงชพอยได

1.4 จากนไปการแขงขนของสนคาไทย ไมใชการแขงขนดวยสนคาราคาถก เพราะประเทศท

ผลตสนคาราคาถกไดดกวาไทย คอ จน เวยดนาม และอนโดนเซย ดงนนสนคาไทยตองแขงขนดวย

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๗๘

คณภาพ เนนตลาดระดบกลางและระดบบนใหมากขน การทจะทาเชนนไดกตองเพมประสทธภาพ

และผลตภาพของแรงงาน เพราะฉะนน การเพมผลตภาพของกาลงแรงงาน นอกจากจะเพมโอกาสให

แรงงานมอานาจตอรองดวยทกษะฝมอของตนแลว ยงเพมศกยภาพการแขงขนของประเทศดวย

1.5 ตงแตป 2558 เปนตนไป ประเทศอาเซยน จะเปดเสรมากขนและเปดโอกาสใหแรงงาน

ฝมอสาขาตางๆ เคลอนยายเขา – ออก ในประเทศอาเซยนไดอยางเสร จงจาเปนทสงคมไทยตองให

ความสาคญกบคาจาง และฝมอแรงงาน ถาคาจางของไทยตาเกนไป แรงงานฝมอไทย กจะยายไป

มาเลเซย สงคโปรมากขน ขณะเดยวกน ถาไมเรงรดพฒนาฝมอแรงงานไทย ตาแหนงงานกจะถก

ถายเทไปยงแรงงานฝมอทมาจากเวยดนาม พมา เปนตน

1.6 สงคมไทยเปนสงคมทมความเหลอมลาสง ความเหลอมลานเหนไดจาก 5 มต คอ รายได

สทธ โอกาส อานาจ และศกดศร แมวาเรองเหลานไมอาจทาใหเทาเทยมกนไดทกคน แตเราก

สามารถทจะลดมนลงมา มใหแตกตางหรอเหลอมลากนมากเกนไปได และผทอยในฐานะตาตอย

มากๆ ในสงคมทเหลอมลา กคอ เกษตรกรยากจน คนงานพนฐานโดยเฉพาะลกจางภาคเกษตร และ

ลกจางในระบบจางเหมาชวง(Sub contracting) ซงคนเหลาน คอ กาลงแรงงานทยงดอยสทธ ดอย

โอกาส ไรอานาจ และขาดศกดศรอกดวย

ปจจบนสงคมไทยเปนสงคมทถกครอบงาดวยการคาและอตสาหกรรม GDP นอกภาคเกษตร

สงถง 90% GDP ภาคเกษตรเหลอเพยง 10% กาลงแรงงานทเปนลกจางทงภาครฐและเอกชนม

ทงหมดประมาณ 17 ลานคน ขณะทเกษตรกร (ทไมใชลกจาง) มเพยงประมาณ 12 ลานคน ดงนน

การลดความเหลอมลา จงตอคานงถงสถานะของมนษยคาจางรายไดตา ซงเปนคนกลมใหญทสดใน

ปจจบน เคยงคไปกบการพจารณาสถานภาพของเกษตรกรยากจน

ประมาณรอยละ 60 ของคนงานมรายไดประจาไมถงเดอนละ 6,000 บาท ขณะทการใชชวต

ในเมองในเขตอตสาหกรรม การดารงชพทกอยางตองใชเงนทงสน และยงตองแบงเงนสวนหนงสงไป

ใหพอ-แมและลก ทอยในชนบทอกดวย ดงนนคนงานเหลานจงตองทางานวนละ 10 – 12 ชวโมง

เพอใหมรายไดจากการทาลวงเวลามาชดเชยคาจางทตาไมพอเลยงชพ

1.7 ระบบเศรษฐกจทวลกษณทนาโดยการคาและอตสาหกรรม แตยงคงมภาคเกษตรขนาด

ใหญ มกาลงแรงงานอยในภาคเกษตรถงรอยละ 40 ทาใหเกดลกษณะ 1 ครวเรอน 2 วถยงชพ คอ

คนรนพอ แม ป ยา ตายาย ยงคงอยในภาคเกษตร แตเยาวชน คนหนมสาว สวนใหญหรอเกอบ

ทงหมดอยในภาคการคาและอตสาหกรรม ครวเรอนเกษตรกรปจจบนพงรายไดจากนอกภาคเกษตร

มากกวารายไดจากภาคเกษตร รายไดนอกภาคเกษตรทสาคญคอ เงนทลกหลานสงไปให ดงนนการ

ทลกจางมรายไดมากขน จงมนยวา รายไดของครอบครวเกษตรกรกมโอกาสมรายไดเพมขนดวย

1.8 ปญหาความไมเปนธรรมในกระบวนการยตธรรม เมอแรงงานทงในระบบและนอกระบบ

เกดความขดแยงกบฝายธรกจ นายจาง หรอกลไกรฐฯ แรงงานมกจะไมไดร บความเปนธรรม

เทาทควร เพราะคกรณของแรงงาน นอกจากจะมอานาจทน อานาจรฐแลว เมอกรณพพาทเขาส

ระบบศาล แรงงานจะขาดความรทางดานกฎหมาย ดานขนตอนของกระบวนการยตธรรม และขาด

แคลนทนายความทจะวาความให เพราะไมมเงนจะจาง และกวาคดความจะสนสดกตองใชระยะ

เวลานาน ตองตกงานขาดรายได และทสดกมกจะยอมจานนและยอมเสยเปรยบตามแรงกดดนของ

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๗๙

สภาพทางเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะในคดอาญาแรงงานทงในและนอกระบบมกจะตดคกถาแพ

คด แตคกรณผมอานาจมากกวาไมเคยตดคก

การแกปญหาตามขอ 1.1 – 1.8 โดยเฉพาะอยางยงปญหาความเหลอมลานน ตองใช

ยทธศาสตร 3 เพม คอ เพมรายได เพมผลตภาพ และเพมสวสดการ และเนองจากกาลงแรงงานม

หลายประเภท โดยเฉพาะประเภทเกษตรกรทนบเปนแรงงานนอกระบบ (ไมมการคมครองตาม

กฎหมายแรงงานตางๆ) มยทธศาสตรและมาตรการตางๆ เพอแกไขปญหาเกษตรกรอยแลว จงจะไม

เสนอยทธศาสตรและมาตรการเพอเกษตรกรอก แตในทนเนนกาลงแรงงานทไมใชเกษตรกร

โดยเฉพาะแรงงานทเปนลกจางยากจน (รวมลกจางภาคเกษตร)

2. แนวทางแกไข

2.1 การเพมคาจาง

แนวทางการเพมคาจางตองเพมใน 2 มต

มตแรก เปนมตความจาเปนของชวต กลาวคอ คนงานจะมกาลงวงชาทาการผลตไดอยาง

สมาเสมอ กตอเมอไดรบปจจยสอยางพอเพยง ดงนนคนงานพนฐานหรอคนงานไรทกษะทเขาทางาน

เปนครงแรก จงจาเปนตองไดรบคาจางขนต าทพอเพยงทาใหมชวตอยไดและทางานไดอยาง

สมาเสมอ ดงนน สาหรบลกจางไรฝมอและทางานใหม คาจางทพอจะทาใหชวตดารงอยไดอยางปกต

ประมาณวนละ 250 บาท ซงสอดคลองกบขอเสนอเบองตนของนายกรฐมนตร เหตผลคอ คนงานไทย

ยากจนสวนใหญเปนลกจางรายวน ถาไดคาจางวนละ 250 บาท เดอนหนงกจะมรายไดประมาณ

250x26 (เดอนหนงๆทางาน 26 วน ) ซงเทากบ 6,500 บาท โดยสภาพความเปนจรง คนงานสวน

ใหญไดรายไดเฉลยไมถงเดอนละ 6,000 บาท (ถาทางานวนละ 8 ชวโมง สปดาหละ 6 วน ) พวกเขา

พวกเธอ จงตองดนรนทางานลวงเวลาวนละ 2-4 ชวโมง เพอใหไดรายไดประมาณเดอนละ 6,500-

7,000 บาท

ตามมาตรฐานสากลขององคการแรงงานระหวางประเทศ คนงานหรอลกจางไมควรทางาน

เกนวนละ 8 ชวโมง ตดตอกนนานๆ เพราะตองการใหคนงานไดพกผอน ฟนฟพละกาลง และไดม

โอกาสศกษาหาความรใหตวเองมากขน ดงนนถา พวกเขา พวกเธอ ทางานวนละ 8 ชวโมง ไดคาจาง

วนละ 250 บาท กจะมรายไดพอจะยงชวตไดโดยปกตมากขนและสามารถลดชวโมงการทางานลงได

โดยไมตองทางานลวงเวลามากเกนไป มเวลาพอทจะดแลลกๆ ดแลครอบครวไดมากขน

ตองยา ณ ทนวา คาวา “คาจางขนตา” ทพงเขาทางานเปนครงแรก ไมใชคาจางทเปนธรรม

เพราะเปนธรรมหมายถง “สวนแบง” ทเปนธรรมหรอยตธรรม ซงโดยทวไป กมกจะสงกวาคาจางขน

ตา แตบางกรณกอาจจะตากวาคาจางขนตาได ถาธรกจกาลงจะลมละลาย โดยทวไปคาจางทท งฝาย

ลกจางและนายจางพอจะยอมรบรวมกนวา “เปนธรรม” นน มกจะเกดจากการเจรจาตอรองระหวาง

นายจางและลกจาง แตในสงคมไทยลกจางสวนใหญไมมโอกาสและไมมอานาจเจรจาตอรอง และถา

จะถอตามมาตรฐานสากลขององคการแรงงานระหวางประเทศ คาจางทนาจะเปนธรรมคอ คาจางของ

ลกจาง 1 คน ทเพยงพอเลยงดตนเองและบตรอก 2 คน ตามทคนงานกาลงเรยกรองอยขณะน และ

โดยทวไปคนงานทมครอบครวกมกจะเปนคนงานทผานงานมาหลายปแลว

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๐

ในอนสญญาท 131 ของ ไอ.แอล.โอ (International Labour Organizations = ILO) วาดวย

การกาหนดคาจางขนตาในประเทศดอยพฒนา ซงประกาศใชเมอป 1970 เพอคมครองผมรายไดนอย

และดอยโอกาส ในมาตรา 3 แหงอนสญญาน มความวา :-

องคประกอบทตองนามาพจารณาในการกาหนดระดบของคาจางขนตา ตราบเทาทเปนไปได

และเหมาะสมกบแนวปฏบตและสภาวการณภายในประเทศตองรวมถง

ก) ความจาเปนของคนงานและครอบครวของคนงาน โดยคานงถงระดบคาจางทวไปใน

ประเทศ คาครองชพ ประโยชนทดแทนตางๆ จากการประกนสงคมและมาตรฐานการ

ครองชพโดยเปรยบเทยบกบกลมสงคมอนๆ

ข) ปจจยตางๆ ทางเศรษฐกจ รวมถงความจาเปนของการพฒนาเศรษฐกจ ระดบของผลต

ภาพ และความปรารถนาในการไดรบและคงไวซงระดบการจางงานทสง

ถาถอตามมาตรฐานน คาจางขนตาของคนงานไทย (คนงานใหม) วนละ 206 บาท ซงเปน

อตราสงสดแลว กไมเพยงพอจะเลยงดครอบครวได แมแตคนงานททางานมา 4 – 5 ปแลว กยงม

รายไดไมถงวนละ 200 บาท (ยกเวน กทม.และจงหวดบรวาร) และถาสมมตวาครอบครวหนงม 4 คน

ทง 4 คน กจะมรายไดตากวาเสนความยากจน เพราะเดอนหนงๆ จะมรายไดเพยง 5,356 บาท

เทานน สวนเสนความยากจนอยทเดอนละ 1,420 บาทตอหนงคน ถา 4 คนรวมกนเทากบ 5,680

บาท และนคอทมาของการทตองทาลวงเวลา เพอหารายไดเลยงลก ไมมเวลาพฒนาตวเอง ไมมเวลา

ดแลครอบครว บตร ธดา ของคนงาน เกดมากตองตกอยภายใตภาวะโง จน เจบ เหมอนพอแมไม

สนสด ดงนนการท ไอ แอล โอ กาหนดคาจางขนตาใหเพยงพอเลยงดครอบครว กเพราะคานงถง

สทธ และโอกาส ของคนงานทตองมครอบครว มคครอง ตามธรรมชาตของสตวโลก เราอาจจะเรยก

คาจางระดบนวา คาจางเพอครอบครวมนษย

มตทสอง เปนคาจางทเปนคาตอบแทน “ทกษะและฝมอ” ของลกจาง กลาวคอ ถาลกจางม

ทกษะฝมอทสงขน คาจางกจะสงขน คาจางเชนนจงเทากบ คาจางขนตา+คาทกษะและฝมอ หรอ

คาจางทเปนธรรม ซงขณะน กระทรวงแรงงานเองกกาลงพยายามจดระบบจาแนกสาขาทกษะฝมอ

และกาหนดคาตอบแทนของแตละสาขานน เชน ชางไฟฟาระดบ 1 คาจางวนละ 300 บาท ระดบ 2

วนละ 400 บาท และระดบ 3 วนละ 500 บาท เปนตน ถาปรบใหเขากบยทธศาสตรการเพมคาจางคอ

250+50 , 250+150 และ 250+250 นนเอง คาทกษะและฝมอตามตวอยางนคอ ชางไม ชางอฐ ชาง

ปน ชางเยบ ชางเจยระไน ชางเฟอรนเจอร เปนตน

การจายคาตอบแทนใหแกทกษะฝมอ จะเปนแรงจงใจใหลกจางและแรงงานประเภทอนๆ ท

ตองการจะเปนลกจาง สนใจการฝกทกษะและฝมอของตน

คาจางทเพมขนน จะเปนปจจยสาคญททาใหแรงงานลกจางจบจายใชสอยไดมากขน และ

กระจายลงไปยงแรงงานนอกระบบประเภท หาบเร แผงลอย ตกตก และมอเตอรไซครบจาง ฯลฯ

แรงงานอสระหรอแรงงานนอกระบบเหลาน ลวนแตตองอาศยกาลงซอจากภายในประเทศ และกาลง

ซอภายในประมาณรอยละ 42 มาจากคาจางดงทกลาวแลว เพราะฉะนน การเพมคาจาง กจะชวย

ยกระดบรายไดของแรงงานอสระดวย เพราะทาใหเกดสภาพคลองของการซอขายเลกๆนอยๆ

ยกระดบรายไดของแรงงานอสระใหดขนดวย นอกจากนคาจางทเพมขน จะทาใหเงนสมทบเขา

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๑

กองทนประกนสงคมเพมเรวขน เพยงพอทจะชวยแรงงานปลดเกษยณทตองพงเงนบานาญชราภาพ

จากกองทนประกนสงคม ซงกาลงเพมขนอยางรวดเรวจากนไป

ทสาคญอยางยงกคอ คาจางทเพมขนน จะชวยเพมรายไดใหแกพอ แม ป ยา ตา ยาย และ

ลกๆ ทอยในชนบทดวย

คาจางทตองปรบใหสงขนน นอกจากจะชวยยกระดบความเปนอยของแรงงาน ชวยการ

ประกนสงคมของคนชราแลว ยงชวยยกระดบกาลงซอและตลาดภายในดวย และถาเปรยบเทยบกบ

ประเทศทมระดบการพฒนาอตสาหกรรมทใกลเคยงกบไทย เชน มาเลเซย ฮองกง ไตหวน สงคโปร

เกาหลใต ประเทศเหลานลวนมคาจางสงกวาไทยทงสนสงกวาเปน 3 – 8 เทาตว แรงงานไทยทพอจะ

มทกษะและฝมอ กมกจะแสวงหาชองทางไปทางานในประเทศเหลาน

2.2 การเพมสวสดการแรงงาน

สวสดการในความหมายโดยกวาง คอ การทาใหเกดภาวะกนด อยด มสข และมสทธ ถา

คนงานพอจะดารงชวตสะดวกสบายตามอตภาพ ระบบการผลตกจะขบเคลอนไปไดราบรน ปญหา

สงคมกจะลดลง ถารายไดของแรงงานสงขน ไมวาจะเปนแรงงานในระบบหรอนอกระบบ ความ

เหลอมลาทางรายไดกจะลดลง

การเพมรายได โดยการเพมคาจาง เปนการเพมทางตรง แตการเพมรายไดทางออมคอ การ

เพมสวสดการ เพราะทาใหมการลดรายจายเปนตวเงน และเพมรายไดเปนสงของ ซงทาง

เศรษฐศาสตรนบวา เปนการเพมรายไดทแทจรง

ดงนนการเพมสวสดการ จงเปนการลดความเหลอมลาทางรายได กระจายโอกาส ตาม

ลกษณะตอไปน

ประการแรก ถาเปนสวสดการโดยรฐ เชน บรการ การศกษาฟร บรการสาธารณสขฟร

ใหแกแรงงานและบตรธดา กทาใหประหยดรายจาย และไดรบโอกาสในการศกษา สรางโอกาสใหแก

การดารงชวตทดข น สวสดการเหลานเรยกวา บรการสงคม ควรจดใหทวหนา

ประการทสอง ถาเปนสวสดการโดยบรษท เชน ทพกราคาถก อาหารฟร(บางอยาง) รถ

รบสงฟร กทาใหประหยดรายจายไดมาก โดยเฉพาะอยางยงรายจายคาเดนทาง คดเปนประมาณ

10% ของรายได คาทพกประมาณ 20% ของรายได แมวาบรษทอาจจะไมปรบคาจางใหลกจาง แต

ถาสามารถเพมสวสดการเหลานใหลกจางได กเทากบเพมรายไดใหลกจางเชนกน

หอพกโรงงาน นอกจากเปนสวสดการของลกจางแลว ยงสรางเงอนไขใหเกดการรวมมอ

เกอกลกนของคนงาน ทาใหสมาชกครอบครวอยรวมกนได แมสามารถใหนมลกได เปนสงทสงคม

ตองการใหเกดขน

ประการทสาม ประเดนของสวสดการ ถาสามารถจดใหครอบคลม 3 ดานอยางทวถง กจะ

สามารถลดความเหลอมลา สรางความเปนธรรมไดมาก สวสดการ 3 ดานคอ ดานแรก การบรการ

สงคม ไดแก การศกษา การสาธารณสข ทพกอาศย ความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสน เรอง

เหลานผมบทบาทหลกคอ รฐบาล ภาคธรกจและภาคชมชนจะเปนฝายเสรม โดยมสวนรวมในการ

จดการและสรางสรรค ดานทสอง คอ ประกนสงคม ซงเปนการดแลคนตงแตเกดจนตาย

ประกนสงคมเปนสวสดการทผเอาประโยชนจะตองรวมสรางขนมาดวย มบทบาทสาคญพอๆ กบ

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๒

ธรกจและรฐบาล สวสดการประกนสงคมเปนเรองจาเปนของสงคมทนนยมทคนสวนใหญเปนลกจาง

ตองทางานใหนายจาง ดงนนนายจางจงตองรวมรบผดชอบ โดยมรฐบาลเปนผออกกฎคอยกากบ

และรวมสรางสรรคดวย ถาในสงคมไทยสามารถจดใหมประกนสงคมทวหนา คอ ทกคนเขารวม

โครงการหมด โดยรฐบาลสงเสรมสนบสนนไมวาจะเปนลกจาง เกษตรกร และอาชพอสระ กจะทาให

ทกคนมหลกประกนในชวต สามารถลดความเหลอมลาทางเศรษฐกจและสงคมได สวสดการดานท

สาม คอ การชวยเหลอทางสงคม หรอมกจะรจกกนในเรองสงคมสงเคราะห สวสดการดานน เปนการ

ใหความชวยเหลอแกผทชวยเหลอตวเองไมได หรอไดไมเตมท หรอกาลงประสบภยพบตบางอยาง ท

ไมอาจหลกเลยงได เชน การชวยเหลอคนชรา คนพการ เดก คนถกไฟไหม นาทวม เปนตน

สวสดการดานน แมบทบาทหลกจะเปนรฐบาล แตภาคธรกจ ภาคชมชน องคการกศล กสามารถม

บทบาท มสวนรวมไดมาก

ประการทส คนงาน “มสทธ” ทจะไดรบความคมครองแรงงาน เชน ไดคาลวงเวลา ได

คาชดเชย ไดเงนทดแทน ไดรบความปลอดภย และความมนคงในการทางาน ไดรบการปฏบตทเปน

ธรรม กเปนการลดความเหลอมลาได ซงตามหลกการขององคกรแรงงานระหวางประเทศ หมายถง

การทาใหมการจางงานทมคณคา ยงมลกจางอกมาก ทไมอยภายใตงานทมคณคา เชน ลกจาง

การเกษตร เปนตน

ประการทหา สวสดการแรงงานสามารถเกดขนได จากการรวมตวสรางเครอขายของ

แรงงาน เชน เครอขายแรงงานอสระททาการผลตสามารถเชอมตอกบแรงงานลกจางทมเครอขายม

องคกร จาหนายและซอขายผลผลตโดยไมผานคนกลาง ทาใหแรงงานนอกระบบหรอแรงงานอสระม

เครอขายตลาด แรงงานลกจางไดซอของถกลง เปนการสรางสวสดการใหแกกนและกน

2.3 การเพมประสทธภาพแรงงาน

แนวทางการเพมผลตภาพแรงงาน กมสองมตเชนเดยวกน

มตแรก คอ การเพมความรพนฐาน โดยทวไปกเปนการใหการศกษาในระบบ ศกษาใน

สถานการศกษาทงระดบประถม มธยม และอดมศกษา ทงสายสามญและสายอาชวะ การศกษานอก

โรงเรยนเพอเพมความรพนฐานกถอเปนการศกษาในระบบเชนกน

ประเดนปญหาของแรงงานไทยกคอ แรงงานสวนใหญมระดบการศกษาพนฐานตา

ตวเลขทเปนทางการผมอายตงแต 15 ปขนไป ทไมรหนงสอมประมาณ 3 ลานคน การทจะศกษา

เพมเตมในวยทางานกเปนไปไดยาก เพราะเกนครงของจานวนแรงงานพนฐาน (โดยเฉพาะลกจาง

รายวน) ตองทางานสปดาหละ 6 วนๆ ละ 10 – 12 ชวโมง (รวมทาลวงเวลา) จงไมมเวลาเพยง

พอทจะศกษาเพมเตม ระบบการทางานวนละ 10 – 12 ชวโมง เปนการขดกบมาตรฐานสากลทเหน

วา คนงานควรทางานเพยงวนละ 8 ชวโมง พกผอน 8 ชวโมง และศกษาหาความร 8 ชวโมง เรยกวา

ระบบ “สามแปด” ซงกวาจะไดระบบนมา คนงานในยโรปและอเมรกาตองตอสอยางหนกและยาวนาน

อยางไรกตาม การเปดศนยการศกษานอกโรงเรยน ในโรงงาน หรอในเขตอตสาหกรรม จะเปนทาง

หนงทจะชวยยกระดบการศกษาของแรงงานได

มตทสอง คอ การเพมความรและทกษะในอาชพ เชน การพฒนาทกษะฝมอชาง ทกษะการ

ใชคอมพว เตอร ทกษะการทาบญช ทกษะการขาย ทกษะการบรการ ทกษะทางดาน

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๓

ภาษาตางประเทศเปนตน การพฒนาทกษะเหลานจะทาใหคนงานมรายไดมากขนตามขอ 2 มตท

สอง และถาแรงงานสามารถพฒนาทกษะหลกและทกษะรอง กจะยงทาใหมโอกาสเพมรายไดให

ตนเองมากขน เชน คนงานโรงงานอเลคโทรนค คนงานทอผา ถามทกษะการขายบาง กสามารถจะ

หารายไดเสรมจากการขายสนคาบางชนดได เปนตน

การพฒนาฝมอแรงงาน กไมจาเปนตองคอยแตพงหนวยงานของรฐ แตหนวยงาน

ของรฐ ควรทาหนาทกากบดแลอานวยความสะดวกจะดกวา เชน รฐจดตงกองทนพฒนาฝมอใหธรกจ

กไปพฒนาแรงงาน ในอตราดอกเบยตา 2 – 3 % ธรกจทตองการพฒนาฝมอแรงงานของตนเอง

สามารถไปกมาและสงลกจางของตนไปฝกอบรมในสถาบนตางๆ หลากหลายไดงาย และตามความ

ตองการของตนไดดกวา หรอถาธรกจจะลงทนพฒนาลกจางดวยทนของตนเองกสามารถนาไปหกลด

ภาษไดเปนตน เปนการสงเสรมบทบาทภาคเอกชนและลดบทบาทภาครฐ

การทาใหแรงงานมความรพนฐานดและมทกษะฝมอ กจะทาใหคนงานเพมผลตภาพ

และประสทธภาพไดมากขน แมทาใหคาจางสงขน กจะไมสรางปญหาดานตนทนของนายจาง เพราะ

ไดผลผลตทสงขนทงปรมาณและคณภาพ การเพมผลตภาพกมไดหมายความเฉพาะเพมปรมาณและ

คณภาพของงานเดมเทานน แตยงหมายถงการทคนงานสามารถไปทางานอน ทตองใชความสามารถ

เพมขนไดคาตอบแทนสงขนดวย ทาใหคนงานมทางเลอกมากขน การมทางเลอกกเปนอานาจตอรอง

ทสาคญ

อยางไรกตาม จากดชนคาจางทแทจรง (คาจางเปนตวเงนปรบดวยอตราเงนเฟอ)

พบวา คาจางทแทจรงเพมขนนอยมาก เมอเทยบกบการเพมขนของผลตภาพแรงงาน (Labour

productivity) กลาวคอ ถาใหป ค.ศ.2000 เปนปฐานหรอกาหนดใหคาจางแทจรงและผลตภาพ

แรงงานเทากบ 100 กจะพบวา เมอถงป ค.ศ.2008 คาจางทแทจรงของคนงานจะเพมจาก 100 เปน

105 หรอเพมขนเพยง 5 จด ขณะทผลตภาพของแรงงานเพมขนจาก 100 เปน 121.9 (หรอ 122)

แปลวา คาจางแทจรงหรอคาจางทคดเปนตวสนคาเพมขนเฉลยปละ 0.625 เทานน ขณะทผลตภาพ

หรอความสามารถในการสรางผลผลตของคนงานเพมขนเฉลยปละ 2.75 หรอผลตภาพของแรงงาน

ไทยคดเปน 4.4 เทาของคาจาง ซงตองถอวา แรงงานไดสรางประโยชนเชงกาไรใหแกนายจางไดมาก

ดงนนนายจางจงควรแบงปนใหแกคนงานในรปของคาจางใหมากกวาน

2.4. อานาจตอรอง คอ เครองมอของการเพมรายไดคาจางและสวสดการ

อานาจตอรองของแรงงานมสองมต

มตแรก เปนอานาจตอรองจากฐานความรและทกษะฝมอ

มตทสอง เปนอานาจตอรองจากการจดตงและจดการ มการรวมตวเปนองคกร มการจดการ

ทเหมาะสม รประโยชน รประมาณของการใชอานาจตอรอง

ในอนสญญาขององคการแรงงานระหวางประเทศท 87 ตองการใหแรงงานมเสรภาพในการ

รวมกลม จดตงองคกร ในอนสญญาท 98 ตองการใหกลมและองคกรมอานาจตอรอง โดยการเจรจา

ตอรองรวม (คอ รวมกลมกนเจรจาตอรอง)

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๔

ในรฐธรรมนญไทย ฉบบ 2550 มาตรา 64 กสงเสรมใหมการจดตงสมาคม สหภาพ สหพนธ

สหกรณ และยงเปดโอกาสใหขาราชการมเสรภาพทจะรวมตวกนในลกษณะดงกลาวดวย แตด

เหมอนวาในทางปฏบต “สงคมไทย” ยงมปญหากบประเดนเหลาน

สรปวา อานาจตอรองคอ กลไกหลกทจะทาใหการเพมคาจางและสวสดการเปนจรง และทา

ใหแรงงานปกปองสทธของตนเองได และตองขอยาอกครงวา คาวา “แรงงาน” ในทนเปนความหมาย

กวางทหมายถง “กาลงแรงงาน” คอ บคคลทมวยตงแต 15 – 60 ป มความสามารถ มเวลาทจะทามา

หาเลยงชพตนเองได ไมไดเฉพาะลกจาง (หรอกรรมกร) เทานน แต “ลกจาง” กาลงกลายเปนคนกลม

ใหญทสดในยคสงคมอตสาหกรรมปจจบน

กลาวโดยสรป ประเดนการปฏรปแรงงานทสาคญมดงน

ก. ดานสทธและการสรางความเขมแขง

1. รฐบาลไทยจะตองใหสตยาบนอนสญญา ไอ แอล โอ ท 87 วาดวยเสรภาพใน

การรวมตวจดตง และอนสญญาท 98 วาดวย เสรภาพในการเจรจาตอรอง

2. รฐจะตองใหเสรภาพในการรวมตวของคนงานกลมตางๆ ทงเปนการรวมตวใน

กลมอตสาหกรรม ระหวางกลมอตสาหกรรม ระหวางคนงานประเภทเดยวกนและตาง

ประเภทกน ระหวางคนทเปนลกจางและไมเปนลกจาง และแรงงานตางประเภทกนรวมกนใน

องคกรเดยวกนได

3. ปฏรประบบการออกเสยงเลอกตงในระบบไตรภาค (ลกจาง + นายจาง +

รฐบาล) ใหเปนไปตามระบอบประชาธปไตย คอ 1 คน 1 เสยง โดยเฉพาะในระบบไตรภาค

ของกองทนประกนสงคม ศาลแรงงาน และคณะกรรมการคาจางขนตา เพราะเปนไตรภาคท

ทาใหเกดสวนไดสวนเสยตอลกจางโดยตรง

4. ตองปฏรปสานกงานประกนสงคมใหเปนองคกรอสระ มความโปรงใส ตรวจสอบ

ไดงาย และใหมตวแทนของลกจางทแทจรงจากระบบเลอกตงโดยตรง เปนคณะกรรมการ

ไตรภาค คอยกากบดแลและกาหนดนโยบาย

5. ปฏรประบบการออกเสยงเลอกตงผแทนราษฎร วฒสภา องคการบรหารสวน

ตาบล องคการบรหารสวนจงหวด สมาชกสภากรงเทพ สภาชกสภาเขตของกรงเทพ โดยให

ลกจางททางานในพนทใดๆ ในจงหวดใดๆ มเวลานานตงแต 3 ปขนไป ใหมสทธเลอกตงและ

รบเลอกตง ตวแทนของเขตพนทนนๆ ไดเพอเปดโอกาสใหลกจางเลอกตวแทนของตนทเปน

ตวแทนในเขตพนทททางานอย และเปดโอกาสใหผนาของลกจางลงสมครรบเลอกตงเปน

ตวแทนของเขตพนทนนๆ ได

6. จดตงกองทนพทกษสทธแรงงาน โดยมวตถประสงคหลกสองประการคอ

ประการแรก ใหนายจางสมทบเงนเขากองทน เพอเปนหลกประกนวา เมอมการ

เลกกจการ ลกจางมสทธไดรบเงนชดเชย ถานายจางไมจายลกจางกทวงสทธจากกองทน ถา

นายจางจาย นายจางกสามารถเบกเงนจากกองทนคนไปได

ประการทสอง ลกจางมสทธขอรบการสนบสนนคาใชจายในการดาเนนคด

ระหวางนายจางลกจางได

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๕

7. หญง – ชาย ตองมสทธและโอกาสเทาเทยมกน ลกจางในกจการเดยวกนและอย

ภายใตสภาพการจางงานเดยวกนตองมสทธและโอกาสเทาเทยมกน

ข. ดานรายไดและสวสดการ

1. ใหมคาจางทเปนธรรม ทสอดคลองกบทกษะและวชาชพของลกจาง สอดคลอง

กบประสทธภาพและผลตภาพของลกจาง

2. ใหมคาจางขนตาพอเพยงเลยงชพ สาหรบลกจางไรฝมอและพงเรมทางานเปน

ครงแรก

3. ใหมการคมครองแรงงานทกประเภท ทงแรงงานนอกระบบและในระบบ รวมทง

แรงงานตางดาวดวย โดยเฉพาะการคมครองดานสทธและเสรภาพของแรงงาน

4. ใหมการประกนสงคมทวหนา ทงแรงงานนอกระบบและในระบบ รวมทงแรงงาน

ตางดาวดวย

5. ใหมหลกประกนความมนคงปลอดภยในชวตและสขภาพของแรงงานทงในระบบ

และนอกระบบ รวมทงแรงงานตางดาว โดยใหมมาตรการหรอ พ.ร.บ.ทประกนความ

ปลอดภยของแรงงานทสอดคลองกบความตองการของแรงงาน

6. จดใหมทอยอาศยใหแกแรงงาน ในบรเวณใกลๆ เขตอตสาหกรรม หรอสถานท

ทางาน เพอชวยประหยดเวลาและคาใชจายในการเดนทาง ถาเปนการจดสรางโดยนายจาง

เพอเปนสวสดการกจะชวยประหยดคาเชา เพราะคาใชจายสองประเภทนรวมแลวเปน

ประมาณ 30% ของรายไดของลกจางพนฐาน ทมคาจางประมาณเดอนละ 5,500 – 6,500

บาท และทสาคญมาก การทคนงานจานวนมากมทพกอาศยใกลททางาน สามารถจดใหม

สถานทเลยงเดกออน ทแมสามารถกลบมาใหนมลกได

7. สงเสรมฐานเศรษฐกจของแรงงานทงในระบบและนอกระบบ เพอเสรมสราง

รายไดทพอเพยงตอการเลยงชพ (เชน สหกรณ กลมออมทรพย รานคา และเครอขายการซอ

ขายระหวางแรงงานในระบบและนอกระบบ)

8. ใหมการจดตงธนาคารแรงงาน เพอเปนแหลงทนกยมดอกเบยตา บรรเทาภาระ

หนสนนอกระบบทมอตราดอกเบยรอยละ 10 – 20 ตอเดอน โดยใหรฐขายพนธบตรใหแก

กองทนประกนสงคม แลวนามาใหแรงงานกผานธนาคารของรฐ ลกจางสามารถกไดในวงเงน

เปน 2 เทาของเงนเดอน แตไมเกน 15,000 บาท ผอนสง 3 ป แตผกทกคนตองหกเงน 10%

จากวงเงนก ฝากประจาไวกบธนาคาร เพอเปนการบงคบออม ดานหนงเปนเงนประกนหน

เบองตน อกดานหนงทสาคญ เมอผกชาระหนหมดแลว เงนทฝากประจาไวน จะนาไปจดตง

ธนาคารของแรงงานเอง โดยมแรงงานเปนเจาของทแทจรง

ค. ดานการพฒนาความร ทกษะ และเพมผลตภาพ

1. ใหบรรจวชาดานแรงงาน เชน แรงงานสมพนธ การคมครองแรงงาน การ

ประกนสงคมในหลกสตรระดบมธยมและอดมศกษา

2. ใหจดตงศนยการศกษานอกโรงเรยนและศนยพฒนาทกษะในเขตอตสาหกรรม

ตางๆ

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๖

3. ใหมศนยการสอนภาษาสาหรบแรงงาน ทงภาษาไทยสาหรบแรงงานตางดาว

และภาษาตางประเทศสาหรบแรงงานไทย ทงนเพอรองรบการเปนประชาคม

เศรษฐกจอาเซยนทประชากรและแรงงานในภมภาคอาเซยน จะโยกยายถายเท

ไปมาระหวางประเทศสมาชกอาเซยน การเรยนรภาษาจะสรางศกยภาพใหแก

ทงแรงงานไทย และแรงงานตางดาวทเขามาทางานในประเทศไทย

4. จดกองทนพฒนาทกษะและฝมอแรงงาน เพอเปนแหลวงทนดอกเบยตา (2-3%)

ใหธรกจกไปพฒนาฝมอลกจาง ตามความตองการและความจาเปนของธรกจแต

ละราย และลดบทบาทภาครฐใหเปนผกากบดแล และสรางเกณฑมาตรฐานฝมอ

เชนเดยวกบมาตรฐานอตสาหกรรม มาตรฐานอาหารและยา

5. ใหนายจางทใชเงนลงทนเพอพฒนาความรและฝมอลกจางสามารถนาเงนลงทน

นไปลดหยอนภาษได เพมขน

ง. ดานการสงเสรมและพฒนา

เพอสงเสรมและพฒนากาลงแรงงานใหมศกยภาพทางเศรษฐกจและสงคม และม

นโยบายดานแรงงานทเหมาะสม สอดคลองกบสภาวการณทางเศรษฐกจและสงคม จงควรมการจดตง

สถาบนสงเสรมพฒนานโยบายและองคกรแรงงาน โดยใหเปนหนวยงานอสระทาหนาทดาน

ศกษาวจย สงเสรมพฒนาองคกรแรงงาน เสนอแนะเชงนโยบายและยทธศาสตรดานแรงงาน ให

สอดคลองกบความเปนประเทศอตสาหกรรมยคใหม ทมศกยภาพในการแขงขน มศกยภาพของตลาด

ภายใน เปนสงคมทมความเปนธรรม ลดความเหลอมลา และมประชาธปไตยทแทจรง

--------------------------------------------------------

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๗

ทมา : International Labour office, Geneva March 2009, “Update on minimum wage

developments”

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๘

ทมา : http://siteresources.worldbank.org/INTEAPHALFYEARLYUPDATE/Resources/Key_Indicators_Thailand.pdf

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๘๙

http://www.eurojournals.com/mefe_3_02.pdf

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๙๐

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบแรงงาน_๙๑

Labour cost

Measures hourly wage cost (index) in major agglomerations (see Method & data)

Rank

Index, hourly wage cost (South Korea =

100.0)

1 Indonesia 14.0

2 Philippines 17.2

3 India 18.7

4 Thailand 20.2

5 Mexico 23.2

6 China 29.2

7 Romania 33.8

8 Argentina 35.9

9 Malaysia 38.3

10 Slovakia 50.8

11 Russia 53.3

12 Hungary 54.8

13 Poland 56.1

14 Hong Kong 59.8

15 Turkey 64.9

16 Brazil 65.8

17 Czech Rep 70.5

18 South

Africa 74.6

19 Taiwan 76.3

20 Singapore 80.4

21 Slovenia 86.2

22 South

Korea 100.0

------------------------------------------------------

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๒

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม

โดย คณะอนกรรมการปฏรประบบเกษตรกรรม

(ราง) วนท 9 พฤษภาคม 2554

การเกษตรเปนวถชวต วฒนธรรม และระบบการใชทดนเพอการผลตขนพนฐาน ททาใหคน

ไทยมขาวปลาอาหารกน มยารกษาโรค มปจจยอกหลายสงหลายอยางทจาเปนสาหรบการดารงชวต

การเกษตรมความสาคญทางเศรษฐกจ สรางผลผลตอาหาร พลงงาน และสนคาเกษตรสงออกเปน

อนดบตนๆ ของโลก ผลผลตการเกษตรยงนาไปสการแปรรป การตลาด สรางมลคาเพมอก

หลายเทาตว

เกษตรกรไทยจงมศกยภาพและความสามารถทาใหประเทศไทยเปนหนงในไมกประเทศท

สามารถผลตอาหารพอเลยงประชากรในประเทศและสงออกได อกทงวฒนธรรมอาหารการกนของ

ไทยยงดงดดผคนทวโลกใหมาทองเทยวเมองไทย กนอาหารไทย ชวยสรางงานสรางรายไดใหกบภาค

ธรกจทองเทยวและบรการ อาหารและการเกษตรจงเปนรากฐานความมนคงและเปนจดแขงของ

ประเทศไทย

แตโครงสรางการเกษตรและนโยบายการเกษตรของชาตทรวมศนยอานาจรฐไวทสวนกลาง

ไดสรางกลไกตลาดซงแมจะมงใหเกดประโยชนแกเกษตรกร แตอานาจและกลไกรฐกลบถกซอไปดวย

กลมทนผมอานาจทางเศรษฐกจและการเมอง ทาใหระบบตลาดไมเสรแตผกขาดลาเอยงเขาขางกลม

ทนผมอานาจเหนอกวาเกษตรกร ทงกลไกตลาดยงเออใหกลมผมอานาจเหนอกวาไดครอบครองเปน

เจาของปจจยการผลตและฐานทรพยากรเพอการผลต เกษตรกรจงตกเปนเบยลาง ถกดดทรพยากร

และรายไดไปใหกลมทน กลมทนจงไดรบผลตอบแทนสงกวา และเตบโตเรวกวาจนเกดความเหลอม

ลาอยางรนแรง

จงเหนไดชดอยางมตองสงสยวาระบบผกขาดเอารดเอาเปรยบเกษตรกรเกดจากการรวมศนย

อานาจรฐและใชอานาจรฐทควบคมทงการผลตและการคา ไปคาจนอานาจและผลประโยชนของกลม

ทน ทงพอคาคนกลาง เจาของโรงงานอตสาหกรรม และผสงออก ทาใหคนในภาคเกษตรออนแอไร

อานาจตอรอง และเพราะรฐไมจดการแกปญหาโครงสรางนโยบายและกลไกทางการเกษตรใหม

ประสทธภาพและเปนธรรม ผลกระทบเสยหายจงตกอยกบเกษตรกร

ปญหาการผกขาดเอารดเอาเปรยบเกษตรกร สงผลใหเกษตรกรนบลานครวเรอนมชวตท

ลาบากยากจน ตองแบกรบภาระตนทนและความเสยงในการผลตและการตลาดโดยไรอานาจตอรอง

จงมกขาดทน เปนหนสน1 เปนเหตใหตองสญเสยทดน ตองเชาทดนทากน คาเชากเพมขนอยาง

ตอเนอง จนไมอาจพงตนเองและแขงขนได เกษตรกรทเขาระบบเกษตรพนธะสญญาซงมสดสวนเพม

มากขนเปนลาดบ2กไมไดรบความเปนธรรมจากสญญาและการปฏบต

1 มเกษตรกรทมาลงทะเบยนหนสนกบกองทนฟนฟเกษตรกรตงแตป ๒๕๔๓ เปนจานวนถง ๖.๓ ลานคน รวมหนสนกวา ๘ แสนลาน

บาท ชวงสบปทรอการแกปญหา หนยงไดเพมขนเทาตว เปนหนเฉลยครวเรอนละ ๑๓๔,๖๙๙ บาท 2 สถตของสานกงานสถตแหงชาตเมอป ๒๕๕๒ อยทประมาณ ๑๖๐,๐๐๐ ราย แตองคกรททางานดานแรงงานนอกระบบประมาณการ

วามจานวนสงกวานมาก

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๓

เกษตรกรรายยอยจานวนนบลานเหลาน มจานวนมากเกนกวาทจะผลกภาระไปใหใคร

เพราะเกษตรกรสวนใหญสงอาย และมกจะตองเลยงดใหความอบอนแกลกหลานในครอบครว ทม

จานวนรวมกนกวา ๒๐ ลานคนหรอราวหนงในสามของประชากรไทย การเคลอนยายแรงงาน

เกษตรกรทสงอายและขาดความรทกษะทางธรกจไปทางานภาคอตสาหกรรมหรอบรการจงอาจไม

ชวยเพมผลผลตดงหวง ครวเรอนเกษตรกรเหลานจะลมสลาย ประเทศกคงจะอยดมสขไดยาก

หากไมมการแกไขปญหาการเกษตรทงระบบอยางจรงจง เกษตรกรรายยอยจะอยไมรอด

ระบบเศรษฐกจและสงคมฐานรากจะออนแอ ประเทศจะสญเสยความมนคงทางอาหารและการเกษตร

อาจนาไปสสถานการณขาวยากหมากแพง และยงมวกฤตทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง ปญหาการ

เปลยนแปลงของสภาพภมอากาศของโลก ตลอดจนปญหาภยพบตทางธรรมชาตทเกดขนบอยครง ยง

ทาใหการขาดแคลนอาหารและราคาอาหารมแนวโนมทจะเกดสงขนเปนลาดบ ประเทศไทยซงแมจะ

เปนประเทศผสงออกอาหารกจะไดรบผลกระทบไปดวย

จงเปนโอกาสในทามกลางวกฤต ทจะพฒนาการเกษตรใหเปนฐานรากทางเศรษฐกจ สงคม

และการเมองของประเทศ ดวยการสนบสนนเกษตรกรรายยอยใหเขมแขง มอานาจตอรอง มปจจย

การผลตเปนของตนเอง มระบบการเกษตรทมผลตภาพสงแตตนทนตา ใชแรงงานในครวเรอนเปน

หลก มกาไรเลยงครอบครวไดแขงขนได ดวยการเกษตรและสหกรณขนาดเลก ทมการบรหารจดการ

ทด มสหกรณและวสาหกจทองถนทชวยใหผลตไดขายเปน และมการกระจายความรบผดชอบและ

ผลประโยชนแกเกษตรกรอยางเปนธรรม

รฐจงตองชวยเกษตรกรรายยอยมพลงอานาจตอรอง และมความรความสามารถในการบรหาร

จดการ ตลอดจนมสวนรวมในการตดสนใจทางนโยบายเพอใหเกดนโยบายเกษตรของชาตทปลอด

จากอทธพลของบรษทธรกจเกษตรขนาดใหญ และยงตองชวยกนลดเงอนไขตางๆ ทเปนอปสรรคตอ

การพฒนาการเกษตรของเกษตรกรรายยอย เชน การผกขาดเอารดเอาเปรยบ การใชอทธพลอานาจ

เหนอตลาด การเลอกปฏบต รวมทงความไรประสทธภาพและการคอรปชนของเจาหนาทรฐใหหมด

ไป

คณะกรรมการปฏรป จงมขอเสนอเพอปฏรปการเกษตรทงระบบ ดงตอไปน

๑) การสรางพลงตอรองเพอเพมรายไดและคณภาพชวตของเกษตรกร

สภาพปญหา

เกษตรกรสวนใหญเปนรายยอยอยโดดเดยวหรอรวมเปนกลมเลกๆในทองถน เขาไมถง

ขอมลขาวสารและความรภายนอก ตางคนตางผลต ตางคนตางขาย ปรมาณผลผลตๆ ไมแนนอนและ

ไมอาจควบคมคณภาพใหไดมาตรฐาน ไมอาจตอรองราคาผลผลตได จงมกขาดทน เปนหนสน โดย 1

เฉพาะ 1ระบบตกเขยวสนเชอ จงเปนเงอนไขและชองทางใหพอคาเอารดเอาเปรยบได โดยไรอานาจ

ตอรอง

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๔

ขอเสนอ

๑.๑ มงสรางความเขมแขงของเกษตรกร ดวยการสนบสนนเกษตรกรอยางเปน

ระบบและเปนขนตอน ดงน

๑.๑.๑ สนบสนนการเกษตรฐานครวเรอน สนบสนนครวเรอนเกษตรกรใหเปน

ฐานการเกษตรทเขมแขง สมาชกในครวเรอนรวมกนคดรวมกนทา พงแรงงานและความคดอานกนใน

ครอบครว เพมขดความสามารถในการผลตและแปรรปทสามารถทาใหครวเรอนเกษตรพงพาตนเอง

ทางอาหารไดเพมขน

๑.๑.๒ สนบสนนเกษตรกรรวมกลมใหเขมแขง และสนบสนนกจกรรมการเกษตร

ทกชนดผานกลมเกษตรกรแทนทจะทากบเกษตรกรเปนรายๆ

๑.๑.๓ ยกระดบการบรหารจดการเชอมโยงกลมเกษตรกรใหเปนสหกรณ

- สนบสนนกลมเกษตรกรใหมความรความสามารถและความเขมแขง

รวมตวกนบรหารจดการระบบการผลต ซอขายปจจยการผลต รวบรวมผลผลต และการจาหนาย

ผลผลตการเกษตรในรปแบบสหกรณ

- แกไขกฎหมายใหสหกรณ กลมเกษตรกร และกลมวสาหกจชมชน เปน

อสระจากการกากบดแลและการครอบงาของหนวยงานภาครฐ เพอใหกลมองคกรเกษตรกรสามารถ

พฒนายกระดบขนเปนสหกรณ และมความเขมแขงไดดวยตวเอง

๑.๑.๔ สนบสนนใหมเวทสาธารณะของเกษตรกรระดบตาบล เพอชวยให

เกษตรกรไดรวมกนปรกษาหารอ วางแผน และขบเคลอนการพฒนาการเกษตรในทองถนดวยตวเอง

โดยมระบบเชอมประสานกบสภาเกษตรกรระดบจงหวดและสภาเกษตรกรระดบชาตทจดตงขนตาม

พระราชบญญตสภาเกษตรกรแหงชาต

๑.๒ สนบสนนกลมเกษตรกรเปนเจาของปจจยการผลต ชวยใหเกษตรกรเปน

เจาของปจจยการผลตทสาคญ เชนทดน แหลงนา และสนบสนนใหมความรความสามารถในการ

พฒนาปจจยการผลตทจาเปน เชน พนธพชพนธสตว อาหารสตว ป ยอนทรย ผลตสารกาจดศตรพช

และสตวไดเองในทองถน เพอชวยลดตนทนการผลต ชวยนาวสดการเกษตรทเหลอในไรนามา

หมนเวยนใชประโยชน และชวยรกษาพนธกรรมทางการเกษตรไวในไรนา

๑.๓ สนบสนนสหกรณใหรวบรวมผลผลตและทาการตลาด โดยสนบสนน

งบประมาณเพอซอวสดอปกรณเครองจกรกลและสงกอสรางทจาเปนใหทกสหกรณทาลานตาก

ผลผลต โรงเกบหรออบผลผลต และโรงงานแปรรปขนตน เพอชวยใหเกษตรกรสามารถเกบรวบรวม

ผลผลตได มอานาจตอรองกบพอคา และมโอกาสสรางมลคาเพมจากการแปรรปและการตลาดไดเอง

๑.๔ กระจายอานาจและงบประมาณใหกลมเกษตรกรและองคกรทองถน

วางแผนและพฒนาการเกษตรดวยตนเอง รฐตองกระจายอานาจและงบประมาณในการ

วางแผนพฒนาการเกษตร การบรหารงบประมาณ และการตดสนใจแกปญหาของเกษตรกร ดวย

กลไกกลมเกษตรกรโดยความรวมมอและสนบสนนขององคกรในทองถน

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๕

๒) การสรางกระบวนการศกษาเรยนรและพฒนาระบบการวจยและพฒนา

ทเกษตรกรเปนศนยกลาง

สภาพปญหา

ระบบการศกษามสวนทาใหเกษตรกรตองขายไรขายนาหรอกเงนสงลกเรยนและเมอเรยนจบ

แลวมกไมกลบมาชวยพอแมสบทอดอาชพ ระบบการศกษาดานเกษตรยงไมสอนใหผจบการศกษานา

ความรกลบมาทาการเกษตรดวยตนเอง แตสรางคานยมเลอกงานรบเงนเดอน อกทงระบบการศกษา

ทจดใหกบเกษตรกรไมชวยใหเกษตรกรคดเปนทาเปนแกปญหาเปน ไมสามารถเขาถงขอมลขาวสาร

และความรเพอคดวเคราะหแกปญหาทซบซอนได ในขณะทสถาบนวจยการเกษตรของรฐมลกษณะ

สวนใหญมกจะรวมศนยและไมไดมเปาหมายในการสรางขดความสามารถในการพฒนาเทคโนโลย

ของเกษตรกร การวจ ยและพฒนาการเกษตรถกชนาโดยบรษทยกษใหญทางการเกษตรทง

ระดบประเทศและบรรษทขามชาต

ขอเสนอ

๒.๑ ปรบปรงระบบการศกษาเรยนรของเกษตรกร

๒.๑.๑ จดการเรยนรในรปแบบโรงเรยนเกษตรกร รฐตองสนบสนนการสราง

กระบวนการเรยนรเพอการพฒนาระบบเกษตรจากการปฏบตจรงในไรนา เรยนรระบบสหกรณและ

การทาธรกจในระบบตลาด ใหเกดขนกบเกษตรกรทกชมชน

๒.๑.๒ สรางนกวจยเกษตรกรและสถาบนวจยและพฒนาการเกษตรทองถน ให

เกษตรกรเปนนกวจย และเปนเจาของโดยสนบสนนใหเกษตรกรทมความรมารวมมอกนศกษาคนควา

ทดลองแนวลกเพอสรางคนและองคความรใหมในดานตางๆ เชน การปรบปรงพนธพชพนธสตว การ

พฒนาเทคโนโลยเพมผลผลต และเทคโนโลยหลงการเกบเกยว การแปรรปผลผลต เทคโนโลยท

เหมาะสมกบทองถน การวจยเพอรองรบการปรบตวจากการเปลยนแปลงของภมอากาศ การทาธรกจ

เกษตร และรวมทงกระบวนการถายทอดความรไปยงเกษตรกรอนๆ ทงนจะตองกาหนดนโยบายให

สถาบนการศกษาและสถาบนวชาการเขามาสนบสนนการทางานพฒนาองคความรของเกษตรกร

อยางใกลชด

๒.๑.๓ ฝกอบรมทกษะและอาชพเสรม หนวยงานวชาการของรฐรวมกบองคกร

เกษตรกรจดฝกอบรมใหเกษตรกรมความรและทกษะประกอบอาชพเสรม เชนความรในการทาธรกจ

การแปรรปผลตภณฑ และฝกอบรมทกษะทางการเกษตรเพมเตม เชน การปรบปรงบารงพนธพช

พนธสตว การขยายพนธพชพนธสตว

๒.๑.๔ จดสรรงบประมาณตงกองทนสนบสนนการศกษาเรยนรของเกษตรกร

อยางเพยงพอในลกษณะงบประมาณตามตวผใช เพอใหเกษตรกรหรอกลมเกษตรกรสามารถตดสนใจ

ในการศกษาเรยนรดวยตนเอง

๒.๒ ปรบปรงหลกสตรการเรยนการสอนในสถาบนการศกษา ใหครอาจารย

เกษตรรจกบรบทของชมชนทองถน เขาใจปญหาความตองการของเกษตรกร และปรบปรงหลกสตร

การเรยนการสอนเพอใหนกศกษามความรความเขาใจในศลปและศาสตรแหงการเกษตรทสอดคลอง

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๖

กบบรบทของทองถนและสากล เหนคณคาและความสาคญของการเกษตรและเกษตรกร ไมดถก

เกษตรกร ไมนาความรมาขดรดเกษตรกร มสานกรกทองถน เรยนจบแลวกลบทาการเกษตรไดดวย

ตนเอง

๒.๓ จดคปองเรยนฟรแกลกหลานเกษตรกร เพอใหโอกาสทางการศกษาแกบตรหลาน

เกษตรกร และชวยลดภาระคาใชจายกอนใหญของเกษตรกร ทงนจะตองครอบคลมทงคาเลาเรยนและ

คาใชจายเพอการยงชพทจาเปนของนกเรยนระหวางการเรยนดวย

๓) การเขาถงและการคมครองสทธและโอกาสของเกษตรกร

สภาพปญหา

เกษตรกรเขาไมถงสทธและโอกาสทจาเปนในดานตางๆ เนองจากขาดความรความเขาใจ

อยางเพยงพอ เกษตรกรจงมกถกละเมดสทธจนไดรบความเดอดรอน และนโยบายรฐมกลาเอยงตอ

ภาคการเกษตรและเกษตรกรรายยอย แตสนบสนนการเกษตรขนาดใหญและภาคอตสาหกรรม

ขอเสนอ

๓.๑ เกษตรกรทวไป เรงรดปรบปรงกฎหมายเพอคมครองสทธของเกษตรกร ดงน

๓.๑.๑ สทธเกษตรกรในการถอครองปจจยการผลต เชน ทดนทากน พนธพช

พนธสตว ใหมอยางเพยงพอและมความมนคง

๓.๑.๒ สทธในการเขาถงและใชประโยชนทรพยากรสวนรวม เชนแหลงนา พนท

ทาเลเลยงสตวสาธารณะ เพอสนบสนนการผลตอยางพอเพยงและเทาเทยม

๓.๑.๓ สทธทจะมหลกประกนความมนคงตอคณภาพชวต เชนมสวสดการ

คาตอบแทน และรายไดทม นคงตอการยงชพและการพฒนาคณภาพชวต

๓.๑.๔ สทธทจะสบทอดวถการผลตทสอดคลองกบวฒนธรรมของตน เชนการ

เพาะปลกระบบไรหมนเวยน การทาประมงพนบาน การจดการใชประโยชนจากปาชมชน

๓.๑.๕ สทธในการเขาถงขอมลขาวสารและความร เพอการวางแผนและการ

ประกอบการเกษตรทงระบบอยางมประสทธภาพ

๓.๑.๖ สทธเกษตรกรผเชาทดน ใหเกษตรกรผเชาทดนไดรบการปฏบตทเปนธรรม

จากการกาหนดคาเชา การบอกเลกการเชา การไดรบประโยชนจากนโยบายของรฐเชนการประกน

ราคา การชดเชยความเสยหายจากภยพบต

๓.๒ เกษตรกรในระบบพนธะสญญา เกษตรพนธะสญญาเปนนโยบายของรฐบาลท

สนบสนนใหภาคเอกชนมบทบาทนาในการจดการดาน เงนทน สนเชอ ปจจยการผลตและกลไก

การตลาด ดวยการเชอมโยงการตลาดกบผผลตเขาดวยกนแบบบรณาการ

แตในความเปนจรงเมอเกษตรกรเขาสระบบการผลตภายใตระบบพนธะสญญา ดวยอานาจ

การตอรองทดอยกวา และตกอยในภาวะจายอมตองผกพนตนตามทตกลงกนดวยความรทไมเทาทน

ในทสดกทาใหเกษตรกรตกอยในสถานะเสมอนเปนแรงงานผรบจางบนทดนและปจจยการผลตของ

เกษตรกร โดยบรษทธรกจการเกษตรสามารถทจะกาหนดคณภาพและราคาในการรบซอ รวมถง

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๗

การทไมตองแบกรบความเสยงอยางใดในกระบวนการผลต รวมทงไมตองรบผดชอบดานสวสดการ

แตกลบสามารถแสวงหาผลกาไรจากการตกเขยวปจจยการผลต รวมทงสนเชอ เครองจกร เครองมอ

เทคโนโลย วสดการผลตและเวชภณฑ โดยกาหนดเปนเงอนไขผกมดใหเกษตรกรจาตองรบขอ

ผกมดดงกลาวเพอแลกกบการรบซอผลผลต ทงนยงมไดกลาวถงการผลกภาระปญหาสงแวดลอมท

เกดขนไปใหสงคมแบกรบ โดยกลไกการควบคมทางกฎหมายภายใตระบบราชการ และตามนโยบาย

ของรฐไมเขาไปดาเนนการบงคบใชอยางจรงจงและมประสทธภาพ

นอกจากนน โดยพฤตนยยงมพนธะสญญาจานวนมากททากนแบบปากเปลาไมเปนลาย

ลกษณอกษรทาใหเปนชองทางใหบรษทธรกจการเกษตรทไรธรรมาภบาลฉวยโอกาสขดรดเอารดเอา

เปรยบเกษตรกรไดโดยงาย จงมขอเสนอใหรฐ

๓.๒.๑ เตรยมความพรอมใหแกเกษตรกร ชวยเหลอเกษตรกรทตองการทาเกษตร

พนธะสญญาใหมความพรอม ดวยการจดระบบการใหความรความเขาใจในพนธะสญญาดวยวธการ

ตางๆ เชนฝกอบรม ทาคมอใหศกษา มโทรศพทสายดวนใหคาปรกษาแกเกษตรกรอยางพอเพยง

กอนทจะเขาสระบบเกษตรพนธะสญญา

๓.๒.๒ ปรบปรงแกไขพนธะสญญาใหมความเปนธรรม ดวยหลกปฏบตทสาคญ

ดงน

- “ความเปนหนสวน” โดยบรษทผประกอบการและเกษตรกรรวมกนทา

ขอตกลง รวมกนรบความเสยงอยางเทาเทยมกน และมการแบงปนผลประโยชนอยางเปนธรรม”

- “ความโปรงใส” โดยใหมตวแทนหนวยงานของรฐและองคกรทองถน

หรอองคกรทเกษตรกรเหนสมควร รวมเปนพยานรบรในการทาพนธะสญญา และเกษตรกรถอสญญา

คฉบบไวดวย

๓.๒.๓ พฒนาระบบการตรวจสอบตดตามการปฏบตตามพนธะสญญา

- ใหมการจดทะเบยนบรษทผประกอบการเกษตรพนธะสญญา และแจง

รายการทาพนธะสญญากบหนวยงานดานยตธรรม

- ใหมหนวยงานหรอองคกรทเปนกลางของรฐดแลตรวจสอบการทาสญญา

และการปฏบตตามสญญาทโปรงใสและมประสทธภาพโดยหนวยงานดานยตธรรมและกลมองคกร

เกษตรกร

- ศกษาวจยขอมลหวงโซตนทนและกาไรเพอการกาหนดตนทนการผลต

ราคารบซอผลผลต และราคาขายทเปนธรรมระหวางเกษตรกร บรษท พอคาคนกลาง และผบรโภค

๓.๒.๔ พฒนากลไกทางกฎหมาย

- จดตงกลไกการไกลเกลยระงบขอพพาทและการเยยวยาผไดรบผลกระทบ

ในรปแบบอนญาโตตลาการ ประกอบดวยตวแทนเกษตรกรพนธะสญญา ตวแทนบรษทผประกอบการ

ตวแทนภาคประชาสงคม และเจาหนาทรฐทเกยวของ และมมาตรการเยยวยาเกษตรกรทเสยเปรยบ

หรอตองการออกจากระบบพนธะสญญา

- ศกษาและพฒนาระบบกฎหมายเพอจดความสมพนธระหวางเกษตรกร

บรษทและภาคอนๆ ภายใตระบบเกษตรพนธะสญญาใหมความเปนธรรม

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๘

๓.๓ เกษตรกรรบจางแรงงาน ภาคเกษตรมการจางแรงงานเกอบครงหนงของ

ครวเรอนเกษตรกรทงหมด นอกจากนนยงมแรงงานตางดาวทางานในภาคเกษตรจานวนมาก ซงมทง

ผลดสาหรบทองถนทขาดแคลนแรงงาน แตกมผลกระทบกบเกษตรกรรบจางในทองถนดวย จงเสนอ

ให

๓.๓.๑ สนบสนนใหเกษตรกรในชมชนทองถนรวมมอตงกลมแลกเปลยน

แรงงาน เพอแกปญหาการขาดแคลนแรงงานในทองถนกนเอง

๓.๓.๒ ปรบปรงกฎหมายแรงงานเพอคมครองเกษตรกรรบจาง โดยคมครอง

เกษตรกรรบจางซงสวนใหญทางานเหมาและงานรายวนตามฤดกาลไมเกนปละ ๑๘๐ วน ซงไม

เขาเกณฑไดรบการคมครองตามกฎหมายแรงงาน ใหไดรบการคมครองแรงงานตามกฎหมายแรงงาน

และสามารถเขาถงระบบสวสดการของรฐ

๓.๓.๓ เกษตรกรรบจางทเปนชาวตางชาต

- ใหมการปฏบตตอแรงงานตามกฎหมายแรงงานอยางเสมอภาคกนโดยไมม

ขอยกเวนและขอกดกนสาหรบแรงงานตางดาว

- ใหมการฝกอบรมความรและทกษะในการทางานดานเกษตร และความ

รบผดชอบตอสงคม

๓.๓.๔ จดการอบรมใหความรและขอมลขาวสารแกเกษตรกรลกจาง ใหมความร

ความเขาใจในสทธ และมความสามารถในการตอสรกษาสทธของตนเอง

๓.๔ พฒนาระบบการปองกนการกระทาทไมเปนธรรมแกเกษตรกรทงหลาย

เชน การรวมหวกนกดราคาสนคา การขายป ย อาหารสตวทมคณภาพตากวาทมาตรฐานกาหนด

การโกงคาแรง การโกงนาหนก การจงใจประวงเวลารบซอ การอางเกณฑมาตรฐานคณภาพ

นอกเหนอขอสญญาเพอกดราคา หรอไมรบซอ ทเกดขนสบเนองจากความไมร ความไมเทา

ทน และการตกอยในภาวะจายอมของเกษตรกร โดยการบรณาการหนวยงานภาครฐทมอานาจ

ห น าท ท เ ก ย ว ข อ ง ร ว มกบ ต ว แ ทนข อ ง ก ล ม เ ก ษ ต รก ร ใ นแ ต ล ะพ นท ด า เ น นก า ร เ พ อ

วางแผน เตรยมการ ตรวจสอบ ตดตาม และ แกไขการกระทาทไมเปนธรรมน นอยางม

ประสทธภาพ

๔) การสรางโอกาสใหเกษตรกรเขาถงและมอานาจในการจดการทรพยากร

สภาพปญหา

เกษตรกรเขาไมถงฐานทรพยากรทสาคญในการผลตทางการเกษตร เชน ทดน แหลงนา และ

พนธกรรม ทาใหการเกษตรไมสมบรณ ลมๆดอนๆ ตนทนการผลตสง ความเสยงสง

ขอเสนอ

ไดมขอเสนอการปฏรปการบรหารจดการทดนเพอการเกษตรตอสาธารณะไปแลว จงม

ขอเสนอตอการเขาถงทรพยากรอนๆ ดงน

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๙๙

๔.๑ การเขาถงแหลงนาเพอการเกษตร แรงขบของตลาดและปญหาภยพบตอน

เนองมาจากความแปรปรวนของสภาวะอากาศทาใหเกษตรกรตองการนาทาการเกษตรนอกฤดกาล

มากขน แตเนองจากพนทเกษตรสวนใหญอยนอกระบบชลประทาน จงตองเรงรดสรางแหลงนาและ

ระบบกระจายนาขนาดเลกในไรนาเพอใหเกษตรกรรายยอยเขาถงนาไดงาย ทวถง และสามารถ

ควบคมกนเองได

รฐตองกระจายอานาจการตดสนใจและงบประมาณในการสรางและพฒนาแหลงนาขนาดเลก

ใหกลมเกษตรกรรวมกบทองถน เปนผกาหนดแผน และปฏบตการเพอใหมแหลงนาขนาดเลกในไรนา

ระดบหมบานอยางทวถงในระยะเวลา ๕ ป

๔.๒ การพฒนาระบบการบรหารจดการนาเพอการเกษตร ใหมกลไกรวม

ตดสนใจในการบรหารจดการนาเพอการเกษตรรวมกนระหวางเครอขายองคกรเกษตรกร ทองถน กบ

รฐ เพอแกปญหาสภาวะนาทวมขง ฝนแลงเปนประจา และแกปญหาความขดแยงจากการบรหาร

จดการนาของรฐ เชนกรณผนนาเขาทง การผนนาขามลมนา การจดสรรนาจากเขอนหรออางเกบนา

ทไมเปนธรรมกบเกษตรกร

๔.๓ การคมครองและสนบสนนการพฒนาพนธกรรมพชและสตวทองถน

มขอเสนอเพอแกปญหาการถกแยงชงทรพยากรพนธกรรม ซงเปนพนฐานการพฒนาการเกษตรและ

การสรางสรรคนวตกรรมดานตางๆ ประเทศไทยดงน

๔.๓.๑ สนบสนนการอนรกษทรพยากรพนธกรรมในทองถน สนบสนนองคกร

ชมชนและทองถนใหมความรความสามารถในการสารวจและจดทาขอมลฐานทรพยากรทางชวภาพ

การประกาศเขตอนรกษทรพยากรชวภาพโดยชมชนเพอปองกนการนาพนททเปนฐานทรพยากรของ

ชมชนไปใชอยางไมเหมาะสม การวางแผนคมครองและใชประโยชนทรพยากรพนธกรรมในทองถน

ทงดานการจดการและพฒนาพนธกรรม การศกษาวจย และการปรบปรงพนธกรรมพนบาน

๔.๓.๒ ใหมกฎหมายรองรบสทธชมชนเหนอทรพยากรพนธกรรมในทองถน

โดยหลกการใชทรพยากรพนธกรรมจะตองไดรบการยนยอมจากชมชนและมการแบงปนผลประโยชน

ใหกบชมชนทองถนอยางเปนธรรม ตามเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.

๒๕๕๐ และอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพทประเทศไทยไดใหสตยาบน

๔.๓.๓ ควบคมกลไกการผกขาดพนธกรรมทองถน ใหเกดความเปนธรรมแก

เกษตรกรในทองถน ไมใหบรษทขนาดใหญมาผกขาดพนธกรรมทงในแงการผกขาดตลาดพนธพช

พนธสตว และการใชระบบกฎหมายทอนญาตใหบรษทขนาดใหญผกขาดพนธกรรม ปดกนไมให

เกษตรกรใชพนธพชและพนธสตวไปปลกไปขยายตอ หรอแลกเปลยนกบเพอนบาน เชน กฎหมาย

สทธบตรพนธพชพนธสตว เปนตน

๔.๓.๔ สนบสนนกลมเกษตรกรใหมความรความสามารถในการปรบปรง

พนธกรรมพชและสตว โดยสงเสรมใหเกษตรกรมความสามารถในการผลตพนธพชพนธสตวท

สามารถพงตนเองทางพนธกรรม และจนถงขนทสามารถพฒนาเปนวสาหกจชมชนทแขงขนกบตลาด

ได โดยเฉพาะพนธกรรมพชทสาคญ เชน ขาว ขาวโพด มนสาปะหลง ออย พชผก ยาง ปาลม โดย

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๐

หนวยงานวจยของรฐจะตองใหการสนบสนนทกรปแบบ เชน การฝกอบรม การทดสอบคณภาพเมลด

พนธ และการสนบสนนพอพนธแมพนธแกเกษตรกรอยางเพยงพอ

๔.๔ กระจายอานาจใหชมชนเขาถงทรพยากร รฐตองเรงรดออกกฎหมายรองรบ

สทธชมชนในการเขาถงทรพยากรธรรมชาตทสาคญตอการเกษตรไดแก ดน นา ปา และพนธกรรม

ทองถน

๕) การสรางระบบหลกประกนความเสยง รายไดและคณภาพชวตของ

เกษตรกร

สภาพปญหา

เกษตรกรแบกรบความเสยงสงจากความแปรปรวนของดนฟาอากาศ และความผนผวนของ

ราคาตลาดแตมผลตอบแทนตา ความเสยงยงมแนวโนมสงขนจากกระแสการคาเสร การชวยเหลอ

เยยวยาของรฐทาไดไมทวถง และไมเปนธรรมกบเกษตรกร

ขอเสนอ

๕.๑ สรางระบบหลกประกนความเสยงผลผลตการเกษตร

๕.๑.๑ ใหมระบบประกนความเสยงหรอประกนภยผลผลตการเกษตร ในรปแบบ

ตางๆใหครอบคลมผลผลตการเกษตรทสาคญ โดยหลกการผทไดรบประโยชนจากภาคเกษตรซง

ไดแก ภาคธรกจการคา ภาคอตสาหกรรมเกษตร สถาบนการเงน เกษตรกร และรฐบาล จะตอง

รวมกนลงทนพฒนาระบบหลกประกนความเสยงของผลผลตเกษตรของเกษตรกรรายยอย เพอจะได

กระจายความเสยงและประโยชนจากการผลตทางการเกษตรไปยงทกภาคสวนอยางเทาเทยมกน

๕.๑.๒ สนบสนนงบประมาณเพอพฒนาระบบประกนความเสยง ในระยะ

เรมแรกรฐตองนาเงนรายไดจากภาษสงออกสนคาเกษตรมาสนบสนนงบประมาณเพอพฒนาระบบ

ประกนความเสยงใหเพยงพอ และชวยประสานและอานวยการ เพอสรางและพฒนาสถาบนกองทน

ระบบประกนความเสยงทางการเกษตรใหเกดขนโดยเรว รวมทงในระยะแรกรฐจะตองชวยสนบสนน

การจายคากรมธรรมประกนภยใหแกเกษตรกรรายยอยดวย

๕.๒ สรางหลกประกนรายไดและคณภาพชวตขนตา จะตองสรางมาตรการท

หลากหลายเพอเปนหลกประกนรายไดและความสามารถทจะดารงชพและพฒนาคณภาพชวต เชน

การประกนราคาผลผลต การประกนรายไดข นตาทชวยใหเกษตรกรมรายไดพอเลยงชพ

๕.๒.๑ การปองกนไมใหพอคารวมหวกนกดราคาผลผลตของเกษตรกร ดวย

การสรางหลกประกนราคาผลผลตใหเปนธรรม ในรปแบบทหลากหลายโดยไมทาลายกลไกตลาด

๕.๒.๒ การประกนรายไดขนตา สรางหลกประกนใหเกษตรกรมรายไดขนตาท

สามารถเลยงครอบครว1ได 1ดวยการ

- คานวณตนทนการผลตเพอการกาหนดหลกประกนรายไดของเกษตรกร

ตองคานงถงรายจายทจาเปนแกการดารงชพขณะทรอเกบเกยวผลผลตจากไรนาดวย

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๑

- การสรางหลกประกนรายไดเกษตรกรดวยการประกนราคา หรอการรบ

จานาผลตผลการเกษตร ควรทาในกรณจาเปน และเนนชวยเหลอเฉพาะเกษตรกรยากจนและไร

อานาจตอรองจรงๆ

๕.๒.๓ การพฒนาคณภาพชวต ดวยการพฒนาครวเรอนเกษตรกรใหมความอบอน

เขมแขง ดวยการพฒนาอาชพหลก อาชพเสรม และการสรางมลคาเพมจากผลผลตการเกษตรดวย

แรงงานในครวเรอน

๖) การปรบปรงโครงสรางและกลไกการตลาดใหเปนธรรม

สภาพปญหา

ตลาดสนคาเกษตรทงปจจยการผลตและผลตผลเกษตร แมจะเปนกลไกทสาคญในการ

กระจายสนคาจากผผลตไปสผบรโภค แตการจดการและพฒนากลไกตลาดสนคาเกษตรของภาครฐท

ผานมา ขาดการจดการทมประสทธภาพ ทาใหหลายกจกรรมทางการตลาดเกดอานาจผกขาดและ

สรางความไมเปนธรรมกบเกษตรกรซงขาดอานาจตอรอง โตยเฉพาะเกษตรกรขนาดเลก นอกจากน

มาตรการและนโยบายของรฐทผานมา ไดมว ตถประสงคอยางหนง เชนเพอยกระดบรายไดให

เกษตรกร แตมาตรการดงกลาวกลบสงผลกระทบเชงลบกบประสทธภาพของตลาด เชน มาตรการรบ

จานาสนคาเกษตรหลายชนด

ขอเสนอ

๖.๑ รฐควรลดบทบาทในการแทรกแซงกลไกตลาดสนคาเกษตรในระดบ

ตางๆใหนอยทสด โดยเฉพาะการบดเบอนกลไกราคา ซงในทายทสดจะนาไปสการสรางอานาจ

การผกขาดใหกบคนบางกลมและนามาซงปญหาการทจรตและฉอโกง ในขณะเดยวกนกเปนการบน

ทอนประสทธภาพของกลไกตลาด ตลอดจนการสรางความออนแอใหเกดขนในระบบ

๖.๒ รฐควรสรางและพฒนาประสทธภาพของระบบตลาดอาหารและสนคา

เกษตรเพอสนบสนนใหเกดการแขงขนทางการคาในทกระดบ

๖.๒.๑ รฐตองจดพนทใหทาตลาดและสนบสนนการขยายตลาดภายใน ทงตลาด

ขนาดเลก ขนาดกลาง ขนาดใหญ ทกรปแบบ เชน ตลาดสด ตลาดนด ตลาดคาสง ปรบปรงตลาดเกา

และเปดตลาดใหมทงในเมองและในทองถนระดบหมบาน ตาบล และจงหวด เพอสนบสนนใหเกดการ

แขงขนในชองทางการกระจายสนคา เชน ในกจกรรมการซอการขาย การขนสง การเกบรกษา และ

การแปรรป เปนตน ทงนใหรวมถงระบบการผลตและการตลาดทเกษตรกรและผบรโภควางแผนการ

ผลตและการกระจายผลตการเกษตรรวมกน และเพมประสทธภาพการตลาดโดยเฉพาะสนคาเกษตร

ทเนาเสยงายโดยการลดการสญเสยอนเกดจากขนตอนทางการตลาดใหมากทสด

๖.๒.๒ เรงพฒนากลไกตลาดกลางสนคาเกษตรหลกทสาคญ เชนขาว ขาวโพด

มนสาปะหลง ยางพารา เพอขยายชองทางการกระจายสนคาเกษตรจากไรนาไปสผบรโภคหรอตลาด

สงออก และชวยถวงดลการมอานาจเหนอตลาดของพอคา

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๒

๖.๓ พฒนาตลาดภายในใหเขมแขง โดย

๖.๓.๑ สรางกลไกใหเกษตรกรรายยอยเขาถงการตลาดจาเพาะ ดวยการ

สนบสนนใหเกษตรกรมการผลตสนคาทมมาตรฐาน มความปลอดภย และมการรวมตวกนในรปของ

กลมหรอเครอขายเพอสรางอานาจตอรองทาการตลาดไดเอง แลกเปลยนผลตผลการเกษตร และการ

เขาถงชองทางการจาหนาย

๖.๓.๒ สนบสนนใหตลาดมคณภาพ ดวยการสนบสนนงานวจยพฒนาใหรอบดาน

เพอยกระดบคณภาพตลาด สงเสรมใหมสนคาเกษตรทหลากหลาย สะอาด มระบบรบรองมาตรฐาน

ความปลอดภยและคณภาพของอาหารและสนคา มสถานทกวางพอทผบรโภคสามารถเขาถงได

สะดวก

๖.๓.๓ กระจายอานาจการจดการตลาดสนคาเกษตรไปใหทองถน ให

กระจายอานาจและงบประมาณการดแลรวมทงการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรใหสหกรณกลม

เกษตรกรและทองถน เพอลดปญหาผกขาด ปญหาคอรปชน และปญหาการเลอกปฏบตตอเกษตรกร

รวมถงเพอใหทองถนสามารถบรหารจดการอปสงคและอปทานของสนคาเกษตรในพนท เพอปองกน

ราคาสนคาเกษตรในทองถนไมใหตกตา

๖.๔ พฒนากลไกตลาดสนคาเกษตรลวงหนา เพอสรางโอกาสของประเทศในการ

เปนแหลงศนยกลางการคาและการกระจายสนคาเกษตร และควรยกระดบความสาคญของตลาดสนคา

เกษตรลวงหนาโดยการปรบโครงสรางของตลาดดงกลาวใหเปนอสระจาก กระทรวงพาณชย

๖.๕ ขยายตลาดสงออก สนบสนนงบประมาณเพอวจยพฒนาระบบขอมลขาวสาร

ทางการตลาดและการสรางบคลากรทางการตลาดเพอสรางศกยภาพการสงออกของประเทศให

เขมแขงและแขงขนได พรอมกนนจะตองสงเสรมใหเกดชองทางการตลาดใหมๆ เชนการตลาด

ระหวางสหกรณการเกษตรในประเทศกบสหกรณหรอองคกรผบรโภคในตางประเทศโดยตรง

๖.๖ สนบสนนวสาหกจทกระดบ เชอมโยงผลผลตการเกษตรในไรนากบอตสาหกรรม

การเกษตรและผบรโภค และเพอสรางมลคาเพมของผลผลตการเกษตร

๗) การจดการหนสนและทนของเกษตรกรทงระบบ

๗.๑ การจดการปญหาหนสน

สภาพปญหา

เกษตรกรมหนสนเพมขนทกป ทงๆทเกษตรกรสวนใหญชาระหนจนเกนเงนตนไปแลวแตยง

ไมหมดหน หนสนเกษตรกรจงเปนปญหาใหญมากของชาตและเปนเรองแรกๆทตองแกไขโดยเรว

เพราะทาใหเกษตรกรขาดอสระในการตดสนใจ ไรอานาจตอรอง และเหตแหงหนไมใชความผดของ

เกษตรกรฝายเดยว แตเกดจากนโยบายของรฐสนบสนนใหเกษตรกรเพมการลงทนและผลผลตโดยไม

รบผดชอบเรองราคา การแกไขปญหาหนสนเกษตรกรไมกาวหนา ทงๆทมกฎหมายและแนวทางการ

ปฏบตทชดเจนและรฐ สถาบนการเงน และเกษตรกรใหการสนบสนนอยแลว

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๓

ขอเสนอ

๗.๑.๑ เรงรดแกปญหาหนสน ใหแลวเสรจใน ๑ ป โดย

- ใหมการจดการหนสนเกษตรกรควบคไปกบการฟนฟเกษตรกรอยางเปน

ระบบตามแนวทางทรฐกาหนดไวในระเบยบกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกรทใหรฐซอหนเกษตรกร

จากสถาบนการเงนโดยใหตดดอกเบยและเงนตนครงหนงออก เพอใหเกษตรกรเปนไทแกตว และ

พรอมทจะพฒนาการเกษตรตอไป

- ใหการจดการหนเกษตรกร กระทาเปนกลมกบกลมเกษตรกร โดยกลม

เกษตรกรทจะไดรบการจดการหนจะตองมแผนการออมและการจดการการเงน และแผนการฟนฟ

เกษตรกร มาเปนหลกประกน

๗.๑.๒ ไมยดทดนซงเปนหลกทรพยคาประกนเงนกไปขายทอดตลาด ระหวาง

การแกปญหาหนสน แตใหซอกลบมาเขากองทนธนาคารทดน และจดสรรไปยงเกษตรกรไรทดนหรอ

มทดนไมพอทากน

๗.๑.๓ ใหการศกษาเรยนรเรองหนและการจดการทางการเงนแกเกษตรกร

สนบสนนใหครวเรอนเกษตรกรมความรความเขาใจในเรองหนสน ทน และการจดการทางการเงนใน

ครวเรอน

๗.๑.๔ บรณาการบรหารจดการกองทนทเกยวของกบแกปญหาหนสนทงในระบบ

และนอกระบบ รวมทงการฟนฟและพฒนาเกษตรกรเขาดวยกนใหเปนเอกภาพ และใหความสาคญ

กบองคกรเกษตรกรเปนสาคญในการบรหารจดการ

๗.๑.๕ ปฏรปกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร

- ใหมกลไกการบรหารกองทนฟนฟฯ ทเปนอสระปราศจากการแทรกแซง

จากฝายการเมองและขาราชการประจา

- ขยายบทบาทหนาทในการเปนแหลงทรพยากรใหกบเกษตรกรทอย

ระหวางการจดการหนเพอใหการจดการหน การฟนฟและพฒนาเกษตรกรเปนไปอยางเปนระบบครบ

วงจร

๗.๒ สรางโอกาสใหเกษตรกรเขาถงแหลงทน

สภาพปญหา

สภาพหนสนสะสมและความเสยงสงทาใหมหนเสยอยในสถาบนการเงนจานวนมาก เกษตรกร

จานวนมากขาดโอกาสเขาถงสนเชอในระบบ ตองหมนเงนจากเงนกนอกระบบดอกเบยสงมาใชจาย

และลงทนทาการเกษตร ทาใหเปนหนเพม จงไมอาจหลดพนจากวงวนหนสนและความยากจนได

ขอเสนอ

สรางโอกาสใหเกษตรกรเขาถงแหลงทน ดวยวธการดงน

๗.๒.๑ ปลอยสนเชอใหถงมอเกษตรกรโดยตรง ปรบปรงแกไขระบบสนเชอของ

สถาบนการเงนของรฐใหปลอยเงนกแกเกษตรกรโดยตรงโดยไมผานกลมธรกจการเกษตรหรอพอคา

คนกลางซงมกเพมดอกเบยเขาไปดวย เปนการเพมภาระใหแกเกษตรกร

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๔

๗.๒.๒ ใหสนเชอผานกลมเกษตรกร โดยเปลยนการใหสนเชอรายบคคลใช

หลกทรพยคาประกนมาเปนการใหสนเชอผานกลมหรอองคกรเปนผคาประกนกนเองแทนการใช

หลกทรพยสวนบคคลคาประกน

๗.๒.๓ สงเสรมหลกคณธรรมและหลกประสทธภาพในระบบสนเชอรายยอย

เพอใหเกดวนยในกลมและวนยทางการเงนของสมาชก ดวยการสรางระบบการออม ทงออมเงน ออม

แรง ฯลฯ ใหเกษตรกรชวยเหลอเกอกลกน สงเสรมกลมเกษตรกรใหมความรทางธรกจและการบรหาร

จดการเงนทนทด และพฒนาระบบการตรวจสอบดแลกนเองในกลมตามหลกคณธรรมและหลก

ประสทธภาพ

๗.๒.๔ สงเสรมใหเกดการพฒนาแหลงทนและการจดการหนของเกษตรกรโดย

ชมชนทองถน ดวยการ

- รวมกองทนตางๆในหมบานเขาเปนสถาบนองคกรการเงนชมชนระดบ

ตาบลเพอใหมพลงเงนและสมาชกมากพอทจะจดการปญหาทางการเงนและการพฒนาของชมชน

- สนบสนนยกระดบการบรหารจดการกองทนชมชนใหเปนสถาบนองคกร

การเงนชมชนทเขมแขง สามารถจดการหนของเกษตรกรในชมชนทองถนของตวเอง และยกระดบ

องคกรการเงนชมชนเปนธนาคารเกษตรกรเมอมโอกาส

๗.๒.๕ ควบคมการโฆษณาชวนเชอเงนกนอกระบบตอสาธารณะ เพอควบคม

ปองกนการกยมเงนนอกระบบทผดกฎหมายและไมเปนธรรมแกเกษตรกรเชนเรยกเกบดอกเบยอตรา

รอยละ ๒๐ ตอเดอน หรอตงโตะใหกเงนดอกเบยสงมากในระบบซปเปอรเงนดวนหนาธนาคารเพอเอา

เงนไปชาระหนและกยมตอจากธนาคาร ใหจากดตวลง และหมดไปในทสด

๗.๒.๖ ปรบโครงสรางและกลไกการบรหารของ ธ.ก.ส.

- ปรบโครงสราง ธ.ก.ส. ในสวนของคณะกรรมการบรหารใหมผแทน

เกษตรกรเขารวมเปนกรรมการบรหารดวยในสดสวนทเหมาะสม และในสดสวนผถอหน ตองเปด

โอกาสใหเกษตรกรและสถาบนองคกรการเงนของเกษตรกรเขามาถอหนใหมากขนจนกลายเปน

ธนาคารของเกษตรกรไปในทสด

- ปรบปรงเปาหมายและพนธกจของ ธ.ก.ส. ไมมงขยายฐานลกคาเกษตรกร

แตเนนการลดหนสนและเพมรายไดเกษตรกรดวยการใหความรความเขาใจในการบรหารจดการ

การเงนและทนกบเกษตรกรและสถาบนองคกรการเงนของเกษตรกร และสรางเงอนไขดานบวกกอน

การใหสนเชอเชนการเขารบการฝกอบรมในเรองทจาเปนและเกษตรกรตองการ และตองไมใหสนเชอ

แกเกษตรกรดวยการจายเปนป ยเคม ยาปราบศตรพช และวสดการเกษตรแทนเงนก

- การกาหนดอตราดอกเบยเงนกแกเกษตรกรตองคานงถงความเสยงของ

เกษตรกร เชนจากภยทางธรรมชาต ความผนผวนของตลาด และตนทนทางเวลาทตองรอคอยผลผลต

มาเปนเงอนไขคานวณอตราดอกเบยใหตากวาอตราเงนกของลกคารายยอยชนด (MRR) และกรณ

ผดนดชาระหนอนเนองจากเหตสดวสย จะตองไมคดคาปรบ แตตองมสวนรวมรบผดชอบโดยเขาไป

ใหคาแนะนาในการปรบปรงแกไขและเยยวยาเกษตรกร

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๕

- ผลกดนให ธ.ก.ส. เปนแหลงทนของเกษตรกรตามเจตนารมณของการ

จดตง ธ.ก.ส. โดยไมควรมการฟอง ยดทดนและขายทดนของเกษตรกร ตามกฎเกณฑทางกฎหมาย

ของธนาคารแหงประเทศไทย

๘) ความมนคงปลอดภยดานอาหารและสงแวดลอม

สภาพปญหา

สารเคมตกคางในสนคาเกษตรและอาหารททาใหอาหารไมปลอดภยเปนประเดนสาคญทไม

เพยงสงผลตอสขภาพของเกษตรกรและผบรโภค แตยงสงผลกระทบตอระบบนเวศและสงแวดลอม

และสงผลกระทบตอการผลตและการสงออกสนคาเกษตรดวย โดยขณะนสถานการณปญหาความ

เสยงทเกดจากระบบเกษตรและอาหารอยในขนวกฤตแลว ทงในแงความเสยงของเกษตรกรทไดรบ

สารเคมกาจดศตรพชเกนระดบความปลอดภย และผบรโภคทไดรบสารพษจากการปนเปอนของ

สารเคมในผลผลตทางการเกษตรและอาหาร

ขอเสนอ

๘.๑ ปฏรประบบการควบคมสารเคมเกษตร ดวยการ

๘.๑.๑ จากดการใชสารเคมเกษตร ดวยการไมอนญาตใหขนทะเบยนทางการคา

แกสารและชอการคาของสารเคมการเกษตรทมความเปนพษสงมาก เชน Carbofuran, Dicrotophos,

EPN, และ Methomyl ซงถกตรวจสอบพบการปนเปอนในผกระดบอนตรายและเคยถกเตอนหลาย

ครงจนตองระงบการสงออกไปสหภาพยโรป และรวมถงสารเคมกาจดศตรพชกลมอนๆซงแมไมมพษ

เฉยบพลน แตอาจทาใหเกดปญหาตอสขภาพในระยะยาว

๘.๑.๒ ปองกนไมใหมการจาหนายสารเคมเกษตรอนตรายทถกหามใชอยาง

เขมงวด ตองควบคมการจาหนายสารเคมอนตรายทหามใชซงในทางปฏบตยงมจาหนายอยแบบไม

เปดเผยตามรานคา

๘.๑.๓ ควบคมการโฆษณาชวนเชอใหใชสารเคมเกษตร ตองควบคมการโฆษณา

และการสงเสรมการตลาดสารเคมการเกษตรอยางเขมงวด โดยจากดชอการคาของสารเคม กาหนด

รายละเอยดของฉลาก รวมทงกาหนดพนทและชองทางการโฆษณาตามทไดรบอนญาตลวงหนากอน

เทานน

๘.๑.๔ กาหนดมาตรการตรวจสอบการใชสารเคมอยางเครงครด ทงการใช

สารเคมในไรนา และสารเคมทตกคางในอาหาร และสรางระบบเตอนภยการปนเปอนสารเคมใน

อาหารและผลตภณฑเกษตรใหประชาชนไดรบรโดยชองทางสอสาธารณะ

๘.๑.๕ แกไขพ.ร.บ.วตถอนตรายและปรบปรงกลไกการควบคมสารเคมกาจด

ศตรพช โดยสนบสนนและสงเสรมใหองคการสาธารณประโยชนดานคมครองผบรโภค เกษตรกรรม

ยงยน และดานสงแวดลอม เขามามบทบาทในการพจารณาการขอขนทะเบยนและการยกเลกวตถ

อนตราย รวมทงการเผยแพรขอมลและเอกสารทเกยวของตอสาธารณชนอยางโปรงใส ทงนให

ปองกนมใหมการแตงตงกรรมการผทรงคณวฒจากผมสวนไดเสยเขามาเปนกรรมการ

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๖

๘.๒ กาหนดเปาหมายลดการใชสารเคมการเกษตรใหชดเจน ใหเหลอรอยละ

๕๐ ภายใน ๕ ป และกาหนดเปาหมายควบคมการใชสารเคมอยางปลอดภยตอไปอก เพอให

เมองไทยเปนประเทศอาหารและการเกษตรปลอดภยในอก ๑๐ ปขางหนา

๘.๓ สนบสนนระบบการเกษตรทปลอดภย โดยการกาหนดนโยบายระดบชาต

รวมทงมาตรการและกลไกตางๆ ดงน

๘.๓.๑ การสงเสรมใหเกดระบบเกษตรกรรมยงยนและเกษตรกรรมอนทรย ให

ครอบคลมพนทเกษตรไมนอยกวารอยละ ๕๐ ของพนทเกษตรทงประเทศภายในหนงทศวรรษ โดย

ตองมพนทเกษตรกรรมอนทรยไมนอยกวารอยละ ๑๐

๘.๓.๒ การสงเสรมการเกษตรและการผลตอาหารทปลอดภยจากพษตกคาง

จากสารเคม ในพนทสวนทเหลออกรอยละ ๕๐ ของพนทเกษตรทงประเทศใหไดภายใน ๕ ป

๘.๓.๓ ใหบรษทจาหนายสารเคมเกษตรรบผดชอบผลกระทบจากสารเคม

เกษตร โดยกาหนดใหมมาตรการทหลากหลาย เชนการเกบภาษอตราสงจากการนาเขาสารเคม

การเกษตรทมพษรนแรง ใหบรษทรบผดชอบนาภาชนะบรรจสารเคมทใชแลวกลบคนบรษท การจาย

คาเยยวยาผลกระทบจากสารเคมแกเกษตรกรหรอเพอการบาบดมลพษสงแวดลอม ฯลฯ เพอให

บรษทจาหนายสารเคมเกษตรมความรบผดชอบผลกระทบของสารเคมตอเกษตรกร ประชาชน และ

สงแวดลอม

๘.๓.๔ การสนบสนนสนเชอดอกเบยตาอตราพเศษ เชน MRR - ๓ ใหแก

เกษตรกรทตองการผลตอาหารอยางปลอดภยในระบบเกษตรอนทรยหรอทาตลาดสเขยว

๘.๓.๕ ใหทองถนกาหนดมาตรฐานความปลอดภยทางอาหารและสนคาเกษตร

ขนเองทกจงหวด ใหเปนมาตรฐานเดยวกนกบสนคาเกษตรเพอการสงออก เพอใหคนไทยกนอาหาร

ทมคณภาพและมความปลอดภยในราคาทเปนธรรมอยางเทาเทยมกน

๘.๓.๖ สนบสนนผบรโภคใหมความรความเขาใจอาหารปลอดภย ดวยการ

สอสารใหมความรความเขาใจและมสวนรวมตอการสรางความมนคงและความปลอดภยดานอาหาร

โดยสอมวลชนจะตองชวยสอสารใหสงคมไดเขาใจและตระหนกถงพษภยของอาหารและการเกษตรท

ไมปลอดภยอยางตอเนอง

๘.๔ สรางตลาดอาหารปลอดภยใหทวประเทศ รฐตองใหการสนบสนนใหมตลาดหรอ

พนทในตลาดทเพยงพอเพอขายอาหารปลอดภยจากสารพษทวทกตาบลและจงหวด รวมทงการ

ปรบปรงตลาดทมอยเดมใหมมาตรฐานความปลอดภยดานอาหาร เพอจงใจใหเกษตรกรผลตอาหาร

อยางปลอดภยและเปนการสรางตลาดทางเลอกใหแกผบรโภค

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๗

๙) การปฏรประบบการสนบสนนจากภาครฐ

สภาพปญหา

การกาหนดนโยบายการเกษตรถกแทรกแซงจากกลมทนขนาดใหญ การบรหารการเกษตร

ใชงบประมาณและเจาหนาทจานวนมาก แตแยกสวนกนทาไปตามความรบผดชอบของหนวยงานจน

ไรประสทธภาพ ขอมลความรไมทนสถานการณ ดแลชวยเหลอเกษตรกรรายยอยไมทวถง ไมม

ประสทธภาพและไมคมกบงบประมาณจากภาษอากรทใชไป

ขอเสนอ

๙.๑ ปรบปรงระบบฐานขอมลการเกษตร โดยบรณาการระบบฐานขอมลการเกษตร

ใหเปนเอกภาพและเปนขอมลสาธารณะ ทงขอมลระดบมหภาค ขอมลระดบทองถน ขอมลกลมองคกร

และขอมลระดบครวเรอนเกษตรกร และจดทารายงานในรปแบบเอกสารรายงานไตรมาส รายงาน

ประจาป รายงานทางสอมวลชนทงสวนกลางและทองถน รวมทงใหมการบรการแกประชาชนในเวป

ไซดสาธารณะทเกษตรกรเขาถงไดงาย

๙.๒ ปรบเปลยนแนวคด วธคดเดมๆทาใหเกษตรกรเคยชนกบการรบความชวยเหลอ

จากรฐและการโฆษณาชวนเชอของธรกจเอกชนจนพงตนเองไมได จงตองเปลยนวธคดทใหเจาหนาท

สงเสรมหรอนกวชาการถายทอดความรใหเกษตรกร มาเปนการสรางกระบวนการเรยนรใหเกษตรกร

รวมกลมกนพฒนาการเกษตร ปรบเปลยนแนวคดการสงเสรมการเกษตร จากรฐสเกษตรกร มาเปน

จากเกษตรกรสเกษตรกร สนบสนนใหองคกรเครอขายเกษตรกรทาหนาทสงเสรมการเกษตรจาก

เกษตรกรสเกษตรกรกนเองโดยรฐสวนทองถนและหนวยงานวชาการใหการสนบสนน

๙.๓ ปรบปรงกระบวนการกาหนดนโยบายการเกษตร ใหเปนอสระพนจาก

อทธพลแทรกแซงของกลมอานาจทน ดวยกระบวนการนโยบายสาธารณะทเกษตรกรและภาคสวน

ตางๆ ทเกยวของกบการเกษตรมสวนรวม

๙.๔ ปรบปรงการบรหารจดการ ดวยการ

๙.๔.๑ ยกเลกระบบการบรหารงานดานการเกษตรโดยราชการสวนภมภาค

และมอบอานาจและภารกจการสงเสรมสนบสนนการเกษตรไปยงทองถนและองคกรเครอขาย

เกษตรกรในทองถน และปรบบทบาทหนวยงานสวนกลางใหเนนภารกจทางวชาการอยางเปนระบบ

เพอใหสามารถใหคาปรกษาแนะนาและบรการดานวชาการแกเกษตรกรไดอยางมประสทธภาพ

๙.๔.๒ ยบรวมกองทนทเกยวกบการสงเคราะหชวยเหลอเกษตรกร ทมมากกวา

๑๐ กองทน ซงกระจดกระจายอยหลายหนวยงานของรฐและตางฝายตางทา ใหมาบรหารจดการ

รวมกนอยางบรณาการโดยการมสวนรวมของเกษตรกร และตอไปควร ทบทวนนโยบายและ

ยทธศาสตรการชวยเหลอเกษตรกรใหมใหเนนไปในทศทางการสรางความเขมแขงขององคกร

เกษตรกรใหมความรความสามารถในการบรหารกองทนไดดวยตวเอง

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๘

๑๐. การเปลยนแปลงทจาเปน การปฏรปการเกษตรใหเกดความเปนธรรมในสงคมจะประสบผลสาเรจได เกษตรกรและผท

เกยวของจะตองสรางการเปลยนแปลงทจาเปนดวยตนเอง

เกษตรกรรายยอยในทองถนตองรวมตวกน ใชหลกสหกรณสรางกลมองคกรใหเขมแขง 1

และเชอมโยงกนเปน 1เครอขายในทองถนและขามทองถนจนถงระดบชาตเพอสรางพลงอานาจตอรอง

ทงระดบนโยบายและระดบปฏบต มกระบวนการเรยนรเพอเสรมความรความสามารถในการจดการ

ไรนา และการบรหารจดการความเสยง มการออมและการจดการทน เรยนรธรกจและนวตกรรม

ใหมๆ เพอลดตนทนและสรางมลคาเพม ตลอดจนนาหลกคณธรรมมาใชเพอใหมความรบผดชอบตอ

สงคม

เกษตรกรในระบบพนธะสญญาตองพยายามเรยนรทาความเขาใจกบเงอนไขในสญญาและ

การปฏบตตามสญญาและรวมตวกนตอรองไมใหถกเอารดเอาเปรยบจากบรษทและพอคาคนกลาง

เกษตรกรรายใหญซงสามารถเขาถงแหลงทนและปจจยการผลตไดอยางไมจากด มพลง

อานาจตอรองสง จงตองไมใชอานาจเหนอตลาด ไมครอบครองทดนขนาดใหญตลอดจนแหลงนา

สาธารณะทเกษตรกรรายยอยใชสอยรวมกน ไมเอารดเอาเปรยบเกษตรกรลกจาง แตปรบเปลยน

รปแบบการผลตดวยการสรางหนสวนการเกษตรกบเกษตรกรรายยอยหรอเกษตรกรรบจางเพอการ

เพมผลผลตและการบรหารจดการธรกจการเกษตรทมประสทธภาพและมความเปนธรรมกบเกษตรกร

รายยอยและผบรโภคในสงคม

ธรกจและอตสาหกรรมการเกษตร เปนฝายทนและเทคโนโลยทมบทบาทสาคญใน

การสรางมลคาเพมใหกบภาคการผลต มอานาจชนาตลาดมาก ตองไมเอาเปรยบเกษตรกร ตองสราง

การเปลยนแปลงดวยการปรบปรงระบบธรกจการเกษตรใหเปนธรรมกบเกษตรกรรายยอยและ

ผบรโภค ไมเอารดเอาเปรยบเกษตรกร ไมใชอทธพลอานาจบบบงคบเกษตรกรใหทาตามความ

ตองการของบรษท เชนในกรณททาพนธะสญญากบเกษตรกรรายยอย ตองดแลทงกระบวนการใหม

ความเปนธรรม รวมรบความเสยงกบเกษตรกรอยางเทาเทยม ไมปลอยใหพอคาคนกลางใชอทธพล

ขดรดเกษตรกร และไมควรครอบครองทดนและปจจยการผลตขนาดใหญสาหรบทาการผลตเพอ

แขงขนกบเกษตรกรรายยอย

ผบรโภคควรจะตองตระหนกถงพษภยของอาหารและการเกษตรทไมปลอดภย ปรบคานยม

และพฤตกรรมการบรโภคอาหารใหถกตอง รจกเลอกซออาหารทปลอดภยตอสขภาพ และตอง

ชวยกนเฝาระวงตรวจสอบการการปนเปอนของสารเคมเกษตรและสงอนๆ ทจะกระทบตอความมนคง

และความปลอดภยดานอาหารและสขภาพ

หนวยงานของรฐในปจจบนมบทบาทไมสอดคลองกบสถานการณสงคมและสรางความไม

เปนธรรมกบเกษตรกร เชนกาหนดนโยบายเออตอกลมทน การสงเสรมใหสนเชอเกษตรกรโดยไม

รวมรบผดชอบความเสยง สงเสรมใหเกษตรกรเรงผลตมากๆโดยไมใหความรความเขาใจและ

หลกประกนทางการตลาด สงเสรมการใชสารเคมเกษตรจนเกดวกฤตอาหารไมปลอดภย

(ราง) ขอเสนอปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรม_๑๐๙

จงควรปรบเปลยนบทบาทและภารกจของหนวยงานของรฐสวนกลาง โดยยกเลกการสงเสรม

การลงทนทางการเกษตรทเออประโยชนใหกบบรรษทขนาดใหญ แตหนมาสงเสรมสนบสนนกลมและ

สหกรณการเกษตรของเกษตรกรรายยอย ปรบหนวยงานของรฐใหมขนาดเลกลงแตประสทธภาพ

สงขน ดวยการเนนการทาหนาทประสานเชอมโยงขอมลและความคดของภาคสวนตางๆ มากาหนด

เปนทศทางนโยบายและแผนยทธศาสตรการเกษตรทเปนภาพรวมระดบชาต เพมงบประมาณและ

บคลากรในการพฒนาการศกษาวจยทางวชาการเชงลกเพอสรางองคความรใหมๆ รวมทงการสราง

เกณฑมาตรฐานกลางในเรองตางๆทสาคญระดบชาตและทตองเกยวของกบตางประเทศ และควร

เรงรดทบทวนปรบปรงกฎหมายใหมประสทธภาพ ลดความซาซอน รวมทงจะตองทาหนาทบงคบใช

กฎหมายใหมประสทธภาพและมความเปนธรรม โดยเฉพาะการดแลเกษตรกรระบบพนธะสญญา ซง

นบวนจะขยายตวมากขน

สวนภารกจดานการสงเสรมทกประเภท เชน สงเสรมการตงกลม สงเสรมสหกรณ สงเสรม

การผลต สงเสรมวสาหกจชมชน ตลอดจนงานสงเคราะหบรการเกษตรกร เชนแจกเมลดพนธแจกป ย

แจกยาแจกดนมารล รวมทงการแกปญหาเฉพาะหนาทเกดซาซากเชนภยจากนาทวม ฝนแลงท

ไมมใชภยพบตรนแรง ตองกระจายอานาจและงบประมาณไปใหทองถนและองคกรเครอขายเกษตรกร

ดาเนนการ

ในสวนของสถาบนการศกษาและหนวยงานวชาการของรฐ ตองสรางจตสานกและแรงจงใจให

นกวชาการมงการวจยและพฒนาเพอพฒนาองคความรใหมๆ รวมกบเกษตรกรในไรนาอยางใกลชด

รวมทงใหคาปรกษาแนะนาทางวชาการในการแกไขปญหาทางการเกษตร

กลาวโดยสรป ไดเสนอใหรฐดาเนนการปฏรปในเรองสาคญๆ ไดแก ระบบการสรางพลง

อานาจตอรองของเกษตรกร การศกษาเรยนรของเกษตรกร การคมครองสทธของเกษตรกร การ

เขาถงและเปนเจาของปจจยการผลต การแกปญหาหนสนและทนทงระบบ การตลาด ความมนคง

ปลอดภยดานอาหารและสงแวดลอม และระบบกลไกการสนบสนนจากภาครฐ

การปฏรปการเกษตรเพอสงคมทเปนธรรมจะประสพผลสาเรจไดมากนอยแคไหนขนอยกบ

ความมงมนและพลงการขบเคลอนของภาคเกษตรกร ตลอดจนการรบรและมสวนรวมของสงคมเปน

สาคญ และจะตองทาควบคกนไปกบการปฏรปทดนเพอการเกษตร การปฏรปโครงสรางอานาจ การ

ปฏรปการจดการฐานทรพยากร และการปฏรปประเทศดานอนๆ ซงจะไดนาเสนอควบคกนไป

------------------------------------------------------------

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๐

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ

โดย คณะอนกรรมการกลมการศกษา

(ราง) ฉบบวนท ๒๑ เมษายน ๒๕๕๔

การศกษาท “มคณภาพและเทาเทยม” เปนกลไกสรางโอกาสและสนตสขความปรองดองใน

สงคม การศกษาเปนเครองมอเพอการพฒนาเศรษฐกจและความสามารถแขงขนของประเทศ

การศกษาทมความเทาเทยมและทวถง (Inclusive Education) รองรบหลกการเชงอดมคต

“แผนดนไทยไมทอดทงใคร” (Inclusive Thailand) ทงในแงของโอกาสและคณภาพ

กระบวนทศนใหมทางการศกษาเปน“การศกษาเพอคนทงสงคม” เปน“การศกษาเพอ

คณคาของชวตและศกดศรความเปนมนษย” และตองเปน “การศกษาเพอชวตแหงการ

เรยนรทเรมจากฐานครอบครว และนาไปสการเรยนรตอเนองตลอดชวต” เพอตอบโจทยและ

ความตองการทหลากหลายในชวตคนไทยทงเพอการงาน คณภาพชวต และการมสวนรวมตอสงคม

ในการน การศกษาจงตองม “หลายหนาท หลายผจด” สงคมเปนผรวมจดการศกษาและรวม

รบผดชอบ

การปฏรปการจดการศกษาวางยทธศาสตรการจดการเชงระบบใหมทรฐลดบทบาทการ

จดการและการครอบงาวธจดการศกษาลง ตลอดจนใชมาตรการทางการเงนการคลงใหม

เปนคานงดความเปลยนแปลง

การปฏรปการจดการศกษาเปดพนทใหแกการรเรมและสรางนวตกรรมและทางเลอก

ใหมๆ ทหลากหลาย ในการชวยใหคนไทยทกกลมเปาหมายสามารถเขาถงและไดประโยชนจากการ

เรยนรทมคณภาพอยางเทาเทยมกน บนฐานการมสวนรวมของชมชนทองถนและทกภาคสวน ตาม

เจตนารมณของการกระจายอานาจลงสชมชนทองถน และการกระจายอานาจจากรฐสภาคประชา

สงคมโดยรวม ตามแนวทางการปฏรปโครงสรางอานาจ นอกจากนนการปฏรปการศกษาตองใช

ประโยชนจากความถงพรอมดานเทคโนโลยของประเทศใหเตมศกยภาพ

ขอเสนอเพอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศประกอบดวยสองสวนหลกคอ

ก.ขอเสนอเพอการขบเคลอนการเปลยนแปลง

ข. ขอเสนอเพอเสรมสรางการเรยนรใหมของคนไทยและสงคมไทย

ก. ขอเสนอเพอการขบเคลอนการเปลยนแปลง ขอเสนอสาคญในการขบเคลอนการเปลยนแปลง เนนทการปฏรประบบบรหารจดการ

การศกษา ลดขนาดของการจดการศกษาทกระดบโดยภาครฐ ลดขนาดระบบบรหาร

การศกษาสวนกลางและสวนภมภาค ควบคกบการเพมความสามารถและขยายพนทการจด

การศกษาของภาคประชาชนและชมชน การเรยนรทกระดบและเพอพฒนาวยแรงงาน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๑

พรอมไปกบการปฏรประบบการเงนงบประมาณดานการศกษา เพอเปนแรงจงใจและ

เงอนไขสนบสนนการปฏรประบบบรหารจดการ

1.เปลยนบทบาทการจดการศกษาโดยรฐทงสวนกลางและระดบทองถน จาก

ผจดการศกษา(Education service providers) เปนผจดใหมการศกษา(Education

service deliverers)ในโรงเรยน สถานศกษา และระบบเรยนรทมคณภาพ ทวถง ตรงกบ

กลมเปาหมาย รฐมบทบาทเชงอานวยการ การพฒนานโยบายและมาตรฐานการศกษา การกากบ

ตดตามตรวจสอบ และใหการสนบสนนดานงบประมาณและทรพยากร

ขอเสนอ

: แกไขกฏหมายและกฏระเบยบ เพอลดบทบาทการจดการและอานาจดานการบรหาร

งบประมาณและครและบคลากรการศกษาสวนกลางและทองถน โดยกระจายและถายโอนอานาจลง

ไปสทองถนและสถานศกษา เนนการพฒนารปแบบ “คณะกรรมการการศกษาจงหวด” หรอ

“คณะกรรมการการศกษาทองถนและคณะกรรมการสถานศกษา” ทรฐสนบสนนสงเสรมและ

กากบตดตามตรวจสอบอยางตอเนอง เพอสรางตวแบบการบรหารจดการการศกษาในระดบทองถน

และสถานศกษาทมประสทธภาพและความยงยน บนฐานการมสวนรวมของประชาชนในทองถน

: แกไขกฏหมายและกฎระเบยบทเกยวของเพอเพมอานาจการบรหารจดการใหกบ

คณะกรรมการสถานศกษา โดยเนนการมกลไกตดตามสนบสนนและตรวจสอบอยางจรงจงและ

ตอเนองเชนเดยวกน เพอสรางแบบอยางการบรหารจดการทดระดบฐานโรงเรยน (school-

based management) ทสามารถขยายผลไปสทกพนทได

: ปรบปรงและสงเสรมองคกรปกครองสวนทองถน และภาคประชาสงคมในทองถน

ใหมสวนรวมกนในการจดการศกษาของทองถน ตามเจตนารมณเดยวกบกรรมการประชาสงคม

ของการปฏรปโครงสรางอานาจ ใหพลงของภาคประชาชนสามารถเขามารวมรเรม วางแผน

ดาเนนการ ตลอดจนตดตามตรวจสอบ และคานอานาจอยางสรางสรรค กบองคกรปกครองสวน

ทองถนทพงมบทบาทใหการสนบสนน รวมจด และรบผดชอบ การศกษาเพอทองถนของตนอยาง

กวางขวางยงขนในอนาคต

: สงเสรมบทบาทของภาคเอกชนและภาคประชาสงคม ในการจดการศกษา โดยไดรบ

การอดหนนหรอลดหยอนภาษทางการศกษา

: ปรบระบบประกนคณภาพและมาตรฐาน ใหมความยดหยน หลากหลายวธการ

ประเมน ทสามารถประกนคณภาพมาตรฐานการศกษาได รวมถงระบบการรบรองการศกษา

ทางเลอกเฉพาะกลม สามารถเชอมตอกบระบบวดและประเมนผลระดบชาต มกลไกการทางาน

รวมกนทมประสทธภาพระหวางหนวยงานตนสงกดของสถานศกษาประเภทตางๆ กบหนวยงาน

กลางดานการประเมนและรบรองมาตรฐานการศกษาในการนาผลการประเมนไปใชพฒนา

สถานศกษา

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๒

: ปรบระบบวดและประเมนผลระดบชาต ใหสามารถวดความรความสามารถองครวม

ทงดานผลสมฤทธ ทกษะชวต และประสบการณชวต

: ลดขนาดของครและบคคลากรการศกษาในระบบราชการสวนกลางและสวนภมภาค

โดยสงเสรมสถานศกษารปแบบใหมเชน สถานศกษารฐทเปนนตบคคล(มอสระในการบรหารจดการ

การเงน บคลากร วชาการของตนเอง) สถานศกษาเอกชน สถานศกษาการศกษาทางเลอก

รวมทงใชกลไกการออกจากงานของขาราชการกอนเกษยณอาย และการจดสรรอตราใหม

2. ใชมาตรการคลงเพอการศกษาทใชอปสงคหรอการสนบสนนโดยตรงตอผรบ

ประโยชนเปนฐาน (demand-side financing) สรางแรงจงใจและเงอนไขขบเคลอนการ

เปลยนแปลง ทงนตองมการศกษาวจยและกาหนดคาใชจายตอหวตามภารกจ(function) และ

กลมเปาหมาย(target group)กลมตางๆ อยางเปนธรรมและทวถง เนนบทบาทภาค เอกชนในการ

จดการศกษาทรฐใหการสนบสนนและสงเสรมใหเกดการแขงขนดานคณภาพ ควบคไปกบการใช

มาตรการดานการเงนและงบประมาณกระตนและสงเสรมโรงเรยนและสถาบนการศกษาของรฐพฒนา

คณภาพไดอยางตอเนอง รวมถงการใชมาตรการดานงบประมาณแทรกแซงและสกดการจด

การศกษาทไมมคณภาพหรอเอารดเอาเปรยบผบรโภค

ขอเสนอ

: ปรบปรงมาตรการการคลงการศกษาและการจดการงบประมาณและทรพยากรให

เปนระบบการจดสรรงบประมาณ/เงนตอหวซงรวมเงนเดอนตามตวผเรยน เปนเงอนไขสราง

ความเปลยนแปลงตอความเทาเทยมและเปนธรรมทางการศกษา การสงเสรมการพฒนาคณภาพ

การศกษา และการจดสรรทรพยากรและงบประมาณลงไปสฐานพนท/ทองถน ควบคไปกบการ

พฒนากลไกการจดการระดบทองถน ในรปแบบของ “คณะกรรมการการศกษาจงหวด” หรอ

“คณะกรรมการการศกษาทองถน” โดยแกไขกฏหมายหรอกฏระเบยบทเกยวของเพอการ

กระจายอานาจการจดการงบประมาณและทรพยากรใหชมชนทองถน

: พจารณาคาใชจายตอหวทางการศกษา (unit cost) ใหมเพอเพมประสทธภาพและ

ความเปนธรรม โดยคดคาใชจายตอหวทเปนคาใชจายดาเนนการ(operating cost)ทรวม

งบดาเนนการทงหมด (รวมเงนเดอนคาตอบแทนคร) มคาใชจายตอหวเพมเปนพเศษแกผเรยนใน

โรงเรยนหรอสถานศกษาเฉพาะกลมเปาหมายหรอเฉพาะพนท เพอความเทาเทยมเปนธรรมทงใน

มตของโอกาสและมตของการพฒนาคณภาพการศกษา ในกรณของโรงเรยนรฐใหคานงถงชวงเวลา

การโอนถาย(phasing)งบประมาณจากสวนกลางสโรงเรยนทชดเจน

: สงเสรมผพการและผดอยโอกาสใหสามารถเรยนฟรไปจนถงระดบการศกษาสงสด

ตามศกยภาพ ตามแนวคด “บตรทอง” ทางการศกษาสาหรบกลมผพการและผยากไรดอยโอกาส

ในสงคมใหสามารถเขา เรยนในสถานศกษาทมคณภาพ ต งแตระดบปฐมวยไปจนถง

ระดบอดมศกษา รวมถงสนบสนนคาใชจายอนตามความจาเปน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๓

: สงเสรมการพฒนากาลงแรงงานทกภาคเศรษฐกจ โดยการใหรฐทางานกบองคกรท

ทางานกบกลมกาลงแรงงานเปาหมาย มมาตรการทางภาษสนบสนนใหผประกอบการและองคกรท

ไมแสวงหากาไรรวมพฒนากาลงแรงงาน รฐจดใหผพลาดโอกาสทางการศกษาทผานวยเรยนและมา

เปนกาลงแรงงานไดเรยนและพฒนาตนเองฟรตามแนวคดบตรทองเพอการเรยนรและอาชพ

: ทบทวนระบบเงนกยมทางการศกษา พจารณาระบบเงนกยมทองฐานรายไดในอนาคต

(Income Contingency Loan – ICL)ในชวงกลางทศวรรษ 2540 โดยปรบปรงเงอนไขการบรหาร

จดการใหมประสทธภาพยงขน รวมถงการมมาตรการแทรกแซงเพอประกนโอกาสและใหลาดบ

ความสาคญแกผดอยโอกาสทมระดบรายไดตากวาเกณฑ

: แกไขกฏหมายหรอกฏระเบยบใหรฐสามารถใหการสนบสนนองคกร กลมบคคล

บคคลในการจดการศกษาทางเลอกไดอยางกวางขวาง เนนการสนบสนนองคกรพฒนาเอกชน

และกลมประชาสงคม ชมรมครทไมเปนนตบคคล เปนตน เพอใหสามารถรเรมและสรางความ

หลากหลายของรปแบบการเรยนรใหแกกลมเปาหมายตางๆ ควบคไปกบการปรบระบบวดผล

ประเมนผลและรบรองความรดงทกลาวไปแลว เพอใหการศกษาทางเลอกขยายตวไดอยางตอเนอง

และเปนประโยชนสงสดตอผเรยน

: สงเสรมใหเกดการใชทรพยากรและทนวฒนธรรมของทองถน ตลอดจนทรพยากรของ

ทองถนในการเขามารวมจดการศกษา โดยรฐใหแรงจงใจผานกลไกของรฐเองหรอกองทนทรฐตงขน

ในรปเงนทนสมทบ (matching funds) ใหแกทองถนทแสดงเจตนจานงคในการพฒนาการศกษาหรอ

การพฒนาคณภาพชวตใหแกคนในทองถนของตน

: ปรบปรงระบบการตรวจสอบทางการเงนการคลง (financial accountability) และ

ภาวะรบผด (liability) ใหมประสทธภาพและความเขมขนยงขน เพอตอสกบปญหาการคอรปชน

เงนงบประมาณทางการศกษา ตงแตระดบสถานศกษาขนมาจนถงระดบหนวยงานกลาง เพอใหการ

ใชทรพยากรงบประมาณสามารถเขาถงตวผเรยนและเปนประโยชนสงสดตอผเรยน

ข. ขอเสนอเพอเสรมสรางการเรยนรใหมของคนไทยและสงคมไทย

1. พฒนาครและพอแมใหสามารถใชสอและเทคโนโลยเพอการเรยนร และการ

เรยนทสอดคลองกบพฒนาการสมอง(Brain Based Learning)

ขอเสนอ

: สรางกลไกระดบประเทศเพอพฒนาครประจาการรวมทงพอแม ใหใชสอและเทคโนโลย

เพอการเรยนร และการจดการเรยนตามพฒนาการสมอง

: จดระบบใหครและบคคลากรทางการศกษาไดเพมสมรรถนะการจดการเรยนรกบกลไกทม

อย เชน สานกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๔

2. สรางความเทาเทยมกนในโอกาสและคณภาพการศกษาอยางทวถง ขอเสนอ

: พฒนาศนยเดกเลกและกลไกดแลเดกปฐมวย (๐-๖ ป) รวมกบองคกรปกครองสวน

ทองถนชมชน และครอบครว เพอวางรากฐานความพรอมของเดกไทยทกคนใหสามารถพฒนา

ตนเองไดเตมศกยภาพ

: ปรบการจดการศกษาขนพนฐาน ใหเชอมตอระหวางการศกษาในระบบโรงเรยน

นอกระบบโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศย และเปนการเชอมตอทงระบบตงแตการศกษาระดบ

ปฐมวยจนถงระดบอดมศกษา โดยยดหยนเนนการบรณาการบนฐานทองถน ยดหยนการจดการ

หลกสตรและคาบเวลาเรยน และปรบวธการวดและประเมนผลใหมความยดหยนหลากหลายตาม

กลมเปาหมายผเรยนและเปาหมายการเรยนร

: จดโรงเรยนขนาดเลกใหเปนโรงเรยนทมประสทธภาพและคณภาพในเชงผลสมฤทธ

ทางการเรยน โดยใชกลไกทางเลอกตางๆ ทมหลกฐานความสาเรจชด เชน

- การสอนแบบคละชน การจดชนเรยนทขนาดตางกนตามความสามารถในการเรยน

- การรวมกลมโรงเรยนหรอการจดการเครอขายโรงเรยน สการม “โรงเรยนดทกตาบล”

- การถายโอนโรงเรยนหรอกลมโรงเรยนขนาดเลกใหองคกรปกครองสวนทองถนทม

ศกยภาพ

- การพฒนาโรงเรยนเลกทอาจอยในพนทหางไกลหรทมศกยภาพ โดยพฒนาใหเปน

โรงเรยนนวตกรรม

: พฒนาโรงเรยนขนาดกลางและขนาดใหญรวมทงโรงเรยนในพนทเฉพาะทมความ

พรอมใหเปนโรงเรยนนตบคคลเตมรป มอตตาภบาล (autonomy) ใหโรงเรยนทมความพรอม

มอสระในการบรหารจดการการเงน บคลากร วชาการของตนเอง เนนใหมการจากดขนาดชนเรยน

และขนาดโรงเรยนเพอรกษาคณภาพ และประกนโอกาสและการใหทนแกนกเรยนทขาดแคลนทน

ทรพย

: สงเสรมการอาชวศกษาทมรปแบบหลากหลายขน

- จดการสอนและฝกอาชพในระดบมธยมสาหรบโรงเรยนทวไป

- เพมจานวนสถาบนอาชวศกษาระดบสงกวามธยมศกษาสายสามญในพนทชนบท

- พฒนาสถาบนอาชวศกษารวมกบภาคการผลตจรง เนนรปแบบการเรยนรบนฐานการ

ทางานจรง(Work-based Learning)เชน สหกจศกษา ระบบทวภาค

- รณรงคทางสงคมใหคนรนใหมเหนคณคาการทางาน

: ปฏรปการจดการอดมศกษาทหลากหลายรปแบบและภารกจ

- สนบสนนการเรยนทบรณาการกบงาน

- สรางระบบและกจการอดมศกษาทงระดบปรญญา ต ากวาปรญญา และฝกอบรม

เพอใหอดมศกษาทางานใหจงหวด พนท

- เพมความสาคญแกการคดเลอกผเขาเรยนอดมศกษาทเปนเยาวชนทภาคประชาสงคม

สนบสนน ผดอยทางเศรษฐกจและสงคม ผทเปนกาลงแรงงาน

- เพมความสาคญแกระบบการเรยนแบบสะสมหนวยกตและการเทยบโอนประสพการณ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๕

: พฒนาบทบาทของวทยาลยชมชน ใหเปนรอยตอระหวางการศกษาขนพนฐานกบการเรยนรเพอ

อาชพ จดเนนอยทวยกาลงแรงงาน สรางและรกษากาลงคนไวกบทองถน

3. การจดการศกษาและการสงเสรมการเรยนรเฉพาะกลมเปาหมาย โดยเนน

กลมเปาหมายนอกระบบการศกษา รวมถงกลมวยแรงงานนอกระบบการศกษา

ทงหมด

ขอเสนอ

: กลมผอยนอกวยเรยนหรอกลมแรงงาน

พฒนารปแบบการเรยนร “ชมชนฐานโรงงาน” (Plant Community) บรณาการความเปน

บาน ความเปนชมชน และความเปนแหลงเรยนร ในพนทภายในและรอบสถานประกอบการ

: กลมเกษตรกร

เนนชดความรทครบวงจรรวมกบเกษตรกร ตงแตความเขาใจเรองการจดการนาและพนท

เกษตร การตลาด การลดตนทนการผลต การเพมผลตภาพ ไปจนถงการเรยนรเกยวกบการ

รวมกลมเปนวสาหกจชมชนหรอบรษทมหาชนทเกษตรกรรวมกน

: กลมเดกแรงงานตางดาว

จดการศกษาบนหลกสทธมนษยชนและการศกษาบนฐานพหวฒนธรรมทหลากหลาย จดใน

รปศนยการเรยนเฉพาะและศนยการเรยนในโรงเรยน (School Within School) ตลอดจนการศกษา

นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

รณรงคทางสงคมเพอปรบเปลยนทศนคตของหนวยงานรวมทงสาธารณชน ใหเขาใจและ

มองประเดนอยางสมดล ระหวางความมนคงของรฐกบมนษยธรรมและสทธมนษยชน

: กลมเดกนอกระบบการศกษา

เนนการศกษาทางเลอกและการศกษานอกระบบเพอสรางโอกาสการเรยนและการมงานทา

ใหแกเดกทถก “ผลก” หรอ “แพคดออก”จากระบบโรงเรยน

การมสวนรวมจากชมชนทองถนผานการสงเสรมรปแบบการจดการศกษาทหลากหลาย และ

สนบสนนใหเกดกลไกจดการศกษาจากภาคสวนตางๆ

สนบสนนใหมการวจยตดตามสภาวการณเดกนอกระบบการศกษา

: กลมเดกดอยโอกาส รวมถงเดกยากจน เดกพการ เดกเรรอน เดกลกคนงานกอสรางเดก

ดอยโอกาส

เนนมาตรการสนบสนนดานทนการศกษาในรป “คปองการศกษา” หรอ “บตรทอง

การศกษา”และทนประกอบอาชพหรอมาตรการชวยเหลออนๆ

: โรงเรยนพระปรยตธรรม

สนบสนนและใหการสงเสรมโรงเรยนปรยตธรรมสายสามญใหจดการศกษาทมคณภาพแก

เดกดอยโอกาส

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๖

4. สงเสรมการศกษาทางเลอกและกลไกการจดการระดบชมชนทองถนและองคกร

ทอยใกลชดกลมเปาหมาย ใหสามารถรเรมและไดรบการสนบสนนจดการศกษาไดอยางม

ประสทธภาพ เชอมตอบรณาการการศกษาทางเลอกกบการศกษาในระบบ ใหประสานสมพนธ

กนทงในเชงหลกคดและวธการ

ขอเสนอ

: ใชกลไกกองทนสงเสรมการจดการศกษาทางเลอก เฉพาะกลมใน 7 กลม ไดแก กลม

การจดการศกษาโดยครอบครว กลมการจดการศกษาโดยสถาบนศาสนา กลมครภมปญญา กลมการ

จดการโดยองคกรพฒนาชมชน/ภาคประชาสงคม กลมการจดการศกษาทองระบบของรฐเชอมกบ

ระบบโรงเรยน กลมการเรยนรอสระ และกลมทพฒนาสอทางเลอกและแหลงเรยนรทางเลอกตางๆ

โดย

: สนบสนนสอการเรยนรทองถน การพฒนาคลงความรชมชน คลงสมองชาวบาน การใช

สอพนบาน กลไกสอสารสาธารณะในทองถน

: สงเสรมงานวจยรปแบบทเหมาะสมของการศกษากบชมชน และการศกษา

ทางเลอกในกลมเปาหมายตางๆ ประมวลและพฒนาชดความรประวตศาสตรทองถนและชด

ความรชมชนเพอการเรยนร ตลอดจนองคความรและชดความรสาคญสาหรบการสงเสรมการศกษา

เฉพาะกลมเปาหมาย

: สงเสรมหนวยงาน/สถาบนในการฝกอบรมและพฒนาคนทางานดานการศกษา

ทางเลอก

: เปดพนทการเรยนร/พนทสาธารณะเพอการพฒนาแหลงเรยนรทางเลอกอยาง

กวางขวางเตม

: สรางกลไกประสานและสนบสนนการจดการศกษาทางเลอก เชน ศนยประสาน

การศกษาทางเลอก ศนยสงเสรมและสนบสนนการจดการศกษาตลอดชวต

:ขบเคลอนยทธศาสตรการปฏรปหลกสตรบรณาการบนฐานทองถน

: พฒนาและหนนเสรมครภมปญญาทองถน ครชมชน

5. สงเสรมสงคมการเรยนรโดยการสรางวฒนธรรมการเรยนร วจยและใช

เทคโนโลยและสอเพอการเรยนร และการพฒนาคณภาพชวตของคนไทย เพอ

สงเสรมการเรยนรของทกกลมเปาหมาย รวมถงพอแม ครและบคลากรทางการศกษา

ขอเสนอ

:สรางระบบการเรยนรตามความตองการ/ตามอธยาศย(Learning on Demand) โดย

ใชสอและเทคโนโลยเพอการเรยนร โดยใชระบบการเรยนรชมชน วทยชมชน โทรทศน และอน

เทอรเนต

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการจดการศกษาของประเทศ_๑๑๗

: ปรบหลกสตรใหยดหยนเพอใหผเรยนสามารถเรยนรผานสอเทคโนโลย ไดมากขน

รวมถงการปรบวธการวดผล ประเมนผล และรบรองผลการเรยน

: ขบเคลอนกองทนสอการเรยนรและเทคโนโลยเพอการเรยนร

: วจยเชงยทธศาสตรเพอการพฒนาการศกษา ทงในหนวยงานวจยและกองทนวจยทม

อย ไปจนถงการจดตงสถาบนวจยระบบการเรยนรแหงชาต

: พฒนากลไกระดบชาตเพอเพมสมรรถนะครและบคลากรการศกษา ดานเทคโนโลย

และสอเพอการเรยนร

---------------------------------------------------------

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๑๘

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง

โดย คณะอนกรรมการปฏรประบบการพฒนาคณภาพชวตของคนในเมอง

(ราง) ฉบบวนท ๑๑ เมษายน ๒๕๕๔

ความนา มนษยเปนสตวสงคม จาเปนตองรวมกนสรางบานแปลงเมอง เพอใหสามารถดารงอย สราง

ความเจรญเตบโตและเขมแขง ใหผคนมชวตความเปนอยทดข นและสะดวกสบายขน ปจจบนในทก

สงคมโลก เมองมบทบาทสาคญในการเปนศนยกลางการเมอง การปกครอง และการพฒนาทงทาง

เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การศกษา ความร เทคโนโลย ทงภายในประเทศและเชอมโยงกบ

สงคมโลก

ปจจบน เมองตาง ๆ ในประเทศไทย มสภาพเปน “เมองไมนาอย” ไมสามารถทาหนาทเปน

ศนยกลางของการพฒนาทด สรางความทกขและความเครยดใหแกผคนทจาเปนตองอาศยอยและ

เขามาทางาน โดยปญหาเกดขนกบคนยากจนรนแรงมากกวา จาเปนตองแกไขถงขนปฏรป

สภาพปญหา ปญหาของเมองในปจจบน โดยเฉพาะในเมองหลวงและเมองใหญ ๆ สรปไดดงน

ในป พ.ศ. ๒๔๙๓ มประชากรในเขตเมอง ประมาณ ๓ ลานคน จากประชากรทงประเทศ

ประมาณ ๒๐ ลานคน ปจจบนมประชากรในเขตเมอง กวา ๒๓ ลานคน จากจานวนทงสน ๖๘ ลาน

คน1 สดสวนประชากรในเขตเมอง เพมจากรอยละ ๑๗ เปนกวารอยละ ๓๔ ในปจจบน มการ

คาดการณวา ประชากรในเขตเมองจะเพมถงรอยละ ๔๗ ในป พ.ศ. ๒๕๗๐ ทงน หากนบรวม

ประชากรในเขตปรมณฑลของเมอง ปจจบนประชากรในเขตเมองนาจะมากกวารอยละ ๕๐ แลว

ปญหาประชากรทเพมขนอยางรวดเรว ประกอบกบการพฒนาทไมเปนระบบและไมถกตอง

กอใหเกดปญหาแกเมองในทกดาน ดงน

๑. ปญหาการจราจร ทบ นทอนคณภาพชวตของผคนอยทกเมอเชอวน สรางปญหาทงทาง

รางกายและจตใจ ทาลายผลตภาพและทาลายเศรษฐกจอยตลอดเวลา แมเมองใหญอยาง

เชยงใหมกยงไมมระบบขนสงมวลชนราคาถกอยางทวถง ทาใหผคนตองใชรถยนตหรอ

รถจกรยานยนต ทาใหตองแบกรบคาใชจาย และทาใหมการใชพลงงานอยางฟมเฟอย

การใชจกรยานยนต ซงเปนพาหนะเพอการกฬา(Sport vehicle) มาเปนพาหนะเพอการ

คมนาคมขนสง ทาใหเสยงอนตรายสงมาก

1 ทมา: Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat, World

Population Prospects: The 2008 Revision and World Urbanization Prospects: The 2009 Revision,

http://esa.un.org/wup2009/unup/.

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๑๙

๒. ปญหาการขาดชวตชมชน ตางคนตางอย ขาดสถานทและกลไกเชอมโยงผคนในสงคม

ใหอยรวมกนเปนชมชนทเขมแขง

๓. ปญหาการขาดความมนคงในทอยอาศย ภาระคาใชจายดานทพกสงมาก และขาด

ความมนคง โดยเฉพาะสาหรบผมรายไดนอยและผ

๔. ปญหาอาชญากรรม ยาเสพตด และความปลอดภยในชวตและทรพยสน

๕. ปญหาการขาดสถานพกผอนหยอนใจและแหลงเสรมสรางความผาสก สงบเยน

เชน สวนสาธารณะ ศนยศลปวฒนธรรม สนามเดกเลน สถานปฏบตธรรม

๖. ปญหาถนนหนทางและตรอกซอยททางเทาแคบหรอไมมทางเทา และไมมสง

อานวยความสะดวกแกผพการ และผสงอาย ซงนบวนจะเพมมากขนทงจานวนและ

สดสวน

๗. ปญหามลภาวะทงทางอากาศ ทางเสยง ทางนา สงแวดลอมอนและทศนะอจาด

ทงจากลกษณะอาคารและปายโฆษณาทรกรงรงไปทว

๘. ปญหาแหลงอบายมขทมอยมากมาย โดยเฉพาะรอบสถานศกษา วด และในบรเวณ

ทอยอาศยของประชาชน

๙. ปญหาการขาดความมนคงทางสงคม คนยากจน คนชายขอบ คนยายถน เดกและ

เยาวชนถกละเลยทอดทง

๑๐. ปญหาขยะลนเกนและการกาจดขยะทลาสมย

๑๑. ปญหาการกอสรางทขาดการคานงความปกตสขของชมชน

สาเหตของปญหา สาเหตของปญหาตาง ๆ ของเมอง สรปไดดงน

๑. ปญหาใหญทสดของการพฒนาเมอง คอ ระบบการเมองการปกครองทรวมศนย

อานาจไวในสวนกลางและสวนภมภาค

การรวมศนยอานาจไวในสวนกลาง ทาใหกรงเทพฯ เตบโตจนเกนไป เพราะตองทา

หนาททงเปนเมองหลวง เมองศนยกลางการคาและอตสาหกรรม การศกษา การคมนาคมขนสง

และเมองทา การรวมศนยเหลานทาใหเกดการดงดดประชากรเขามาแออด จนทาใหเกดปญหา

ยงยากซบซอนมากมาย ยากแกการแกไข

การแกปญหาของกรงเทพฯ โดยมอานาจเบดเสรจรวมศนยอยในตว กลบเปนการสราง

ปญหาใหแกเมองรอบ ๆ กรงเทพฯ ทชดเจนทสด คอ การแกปญหานาทวมกรงเทพฯ ทาใหจงหวด

ตาง ๆ เชน อยธยา สพรรณบร อางทอง ตองแบกรบภาระปญหานาทวมขงอยางยาวนาน ทกป

การรวมศนยอานาจไวทรฐบาลในสวนกลางและสวนภมภาค ทาใหองคกรปกครองสวน

ทองถน ไมสามารถพฒนาไดอยางอสสระและคลองตว แมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยจะม

บทบญญตทสงเสรมการกระจายอานาจอยางชดเจน แตผลการกระจายอานาจในชวงเวลาทผานมา

เปนการกระจายอานาจทางการเมองตามรปแบบเปนหลกการกระจายอานาจทางการเงนยงตา (ดรป)

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๒๐

รปท ๑ ระดบการกระจายอานาจดานงบประมาณและดานอานาจการปกครอง

ทมา: Norris, Pippa. (2008) Driving Democracy: Do power-sharing institutions

works? New York, Cambridge: Cambridge University Press.

๒. ปญหาสาคญประการทสอง คอ การขาดสมดลของการพฒนาระหวางเมองและ

ชนบท ทาใหชนบทขาดทงแหลงงานและโอกาสในความกาวหนาของชวต เชน สถานศกษา สถาน

บรการสาธารณสข และสงอานวยความสะดวกในชวต ราคาผลตผลทางการเกษตรตาเกนสมควร

ทงขาว และพช ผก ผลไม ตาง ๆ โดยเฉพาะราคาทเรอกสวนของเกษตรกร รวมทงความเสยงตอ

อนตรายจากสารเคมเปนพษ ทมการโฆษณาทกรปแบบใหเกษตรกรใชจนเกนสมควร สงผลใหชาว

ชนบทมคณภาพชวตตกตา หมดสนหนทางทจะอยในชนบทไดตอไป ตองยายถนฐานเขาไปหางาน

ทา และหาโอกาสกาวหนาของชวตในเมอง

๓. ปญหาสาคญประการทสาม คอ การขาดทศทาง เปาหมาย และนโยบายของการ

พฒนาเมองในระยะยาวและขาดการแกไขปญหาอยางเปนระบบ การพฒนาเมองของประเทศ

ไทยทงอดตและปจจบน ตกอยใน ๓ ลกษณะของสงคมไทย คอ ๑) เปนสงคมรณรงค ชอบแกปญหา

แบบไฟไหมฟาง ตามกระแส ๒) เปนสงคมทเนนแกปญหาแบบโครงการ ไมแกเชงระบบ ๓) เปน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๒๑

สงคมทแกปญหาโดยบงเอญ เชน บงเอญไดผบรหารทด ทเกง พอเปลยนผบรหาร การพฒนาก

หยดชะงก

๔. ปญหาสาคญประการทส คอ การขาดการมสวนรวมของประชาชน แมกฎหมายจะ

กาหนดใหตองทาประชาพจารณ หรอรบฟงความคดเหนประชาชนในการพฒนาโครงการทมผล

กระทบตอชวตของประชาชนในชมชน ผมอานาจบรหารกมกหลกเลยง เชน ไปจดประชาพจารณ

กบคนในชมชนอนทไมมผลกระทบ

ขอสาคญ แมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จะเปลยนเปาหมายการพฒนาจาก

การมงสความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมาเปนการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ตงแตแผน

พฒนาฯ ฉบบท ๘ (พ.ศ.๒๕๔๐-๒๕๔๔) แลว แตโครงการพฒนาสวนมากยงมงความเตบโตทาง

เศรษฐกจ ไมสนใจเรองคณภาพชวตของประชาชนเทาทควร นอกจากนน โครงการพฒนาดงกลาวยง

สรางปญหาใหแกประชน โดยเฉพาะคนยากคนจนทตองถกไลทเปนประจา โดยไมมการบรรเทา

ความเดอดรอนเทาทควร

ขอเสนอเพอการปฏรป เพอใหสามารถแกปญหาของประเทศไดในระยะยาว ใหเมองสามารถทาหนาทเปนศนยกลาง

ของการพฒนาทมงแกปญหาของประเทศ และพฒนาคณภาพชวตของทงคนในเมองและคนทง

ประเทศไดอยางมประสทธภาพ สามารถสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมลา ทงระหวางคนใน

เมองและคนชนบทและผคนทกภาคสวนในเมอง จาเปนตองมการปฏรปในเรองตาง ๆ ดงน

๑. ตองมการกระจายอานาจเพมขน ในเรองตาง ๆ ไดแก

๑.๑ การถายโอนบทบาทและอานาจตดสนใจของราชการบรหารสวนกลางและสวน

ภมภาคใหแกทองถน โดยรฐบาลและหนวยราชการสวนกลางทาหนาทใหคาแนะนาทางวชาการและ

ตรวจสอบการทางานของทองถน แทนบทบาทหนาทในการบรหารและการปกครองทมอยเดม

เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน มความอสระและคลองตวมากขน สามารถแกปญหาของทองถน

ไดอยางแทจรง

๑.๒ เพมสดสวนงบประมาณใหแกทองถน โดยลดบทบาทหนาทราชการบรหาร

สวนกลางลง ใหทาหนาทเทาทจาเปนเชนเดยวกบประเทศทเจรญแลวโดยมาก เชน ดานความ

มนคง ดานการตางประเทศ เปนตน

สดสวนของงบประมาณสวนทองถน ควรเรงใหถงเปาหมาย รอยละ ๓๕ โดยเรว โดย

ลดงบอดหนนเฉพาะกจลง และไมควรเบยดบงสดสวนงบประมาณนโดยนโยบายจากสวนกลาง แลว

บงคบใหใชงบประมาณในสดสวนของทองถน ซงสดสวนรอยละ ๓๕ น ควรเพมขนเรอย ๆ ตาม

เจตนารมณเดมในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.๒๕๔๐

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๒๒

๑.๓ ปรบเปลยนบทบาทของกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน มใหทาหนาท

ควบคมกากบ แตใหทาหนาทสงเสรมและพฒนาอยางแทจรง โดยควรพจารณายบกรมดงกลาว ให

เ ปนเพยงคณะกรรมการ และไปอย ในสงกดของสานกนายกรฐมนตร แทนทจ ะอยท

กระทรวงมหาดไทย

๒. ตองมการกาหนดเปาหมายและทศทางการพฒนา เพอใหเกดสมดล

ระหวางเมองและชนบทและใหเกดการเกอหนนระหวางเมองและชนบท โดยกลไก

ตาง ๆ ดงน

๒.๑ กาหนดไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนบรหารราชการ

แผนดนทรฐบาลจะตองแถลงตอรฐสภาตามรฐธรรมนญ ตลอดจนแผนปฏบตราชการของสวน

ราชการตาง ๆ

๒.๒ จะตองปรบสมดล โดยเพมการพฒนาชนบทในดานตาง ๆ เชน

(๑) การพฒนาระบบบรการสาธารณสข

(๒) การพฒนาสถานศกษา

(๓) การพฒนาระบบสวสดการสงคมในชมชน เชน การดแลผสงอาย ผพการ

๒.๓ จะตองพฒนากลไกเพอเพมรายไดใหแกภาคชนบท เชน การสรางงานในชนบท

การปรบปรงราคาพชผลทางการเกษตรใหทดเทยมกบราคาสนคาอตสาหกรรมและบรการ

๓. ลดการพฒนาทกระจกตวในกรงเทพมหานคร และสงเสรมใหมการ

กระจายศนยการพฒนาไปอยางเมองหลก เมองรอง และเมองรอบนอกอยางเปน

ระบบ โดย

๓.๑ หาแนวทางการลดขนาดกรงเทพฯ ทงดานกายภาพ และบทบาทในดานตางๆ โดยการ

จากดการขยายตวของศนยความเปนเลศในการใหบรการ (เชน โรงเรยนชนนา ศนยบรการทาง

การแพทย ศนยวจยและพฒนา) ในกรงเทพมหานคร และสนบสนนใหสรางศนยความเปนเลศในการ

ใหบรการ (เชน โรงเรยนสาขา ศนยบรการทางการแพทย ศนยวจยและพฒนา) ในเมองหลกหรอ

เมองรองในภมภาคอนๆ แทน

๓.๒ ในขณะเดยวกน การปองกนและแกไขปญหาตางๆ ของชาวกรงเทพมหานคร จะตองไม

สรางผลกระทบทางลบใหกบพนองทอยในจงหวดรอบนอกโดยไมเปนธรรมอกตอไป ไมวาจะเปนการ

ปองกนและแกไขปญหานาทวม การผนนามาใชในกรงเทพฯ หรอการจดการขยะชมชน เปนตน

๓.๓ กรงเทพมหานครจาเปนตองใหแตละเขตมการบรหารจดการทคลองตวและม

ประสทธภาพในการทางานกบประชาชนรวมกนในแตละเขตมากขน โดยการสรางองคการปกครอง

สวนทองถนยอยขนมาภายในกรงเทพมหานคร เชน การจดตงเทศบาลนคร ๔-๕ แหงในพนท

กรงเทพมหานคร

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๒๓

๓.๓ กาหนดเปาหมายการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในเมองหลก เมองรอง และเมอง

รอบนอก เพอเปนบรรทดฐานและแนวทางการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในเขตเมองตางๆ

ใหมมาตรฐานคณภาพชวตทดเทยมกนโดยเรวทสด

๓.๔ พฒนาระบบโลจสตกส และการขนสงมวลชนระหวางเมอง เพออานวยความสะดวกใน

การเชอมตอกบเมองหลกในภมภาคตางๆ แทนทการมงเขามาใชบรการในกรงเทพมหานคร

๔. พฒนาเมองอยางเปนระบบ ไมทาแบบรณรงค แบบเปนโครงการ หรอ

โดยบงเอญ ดงน

๔.๑ วางทศทางและเปาหมายในการพฒนาเมองใหเปนรปธรรมชดเจนอยางมสวนรวม

๔.๑.๑ สรางแนวทางการพฒนาเมองอยางมสวนรวม โดยการสรางและเชอมโยง

เครอขายของผเกยวของ ทกฝาย และทกระดบ ทงภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน องคกรชมชน

ภาคเอกชน คณะกรรมการประชาสงคม สถาบนการศกษา นกวชาการรวมถงปราชญชาวบาน และ

ภาคประชาชนทวไป ใหเขามามสวนรวมกาหนดแนวทางการพฒนาเมอง การปฏบตการ การ

ประเมนผล และการดแลรกษาเมองรวมกน

๔.๑.๒ สรางการจดการ แลกเปลยนขอมล และองคความรเพอการพฒนา

เมอง จดทาเปนขอมลสาธารณะเพอเผยแพรไปสเครอขายและประชาชน โดยใชสอของรฐใหเปน

ประโยชน เพอเปดพนทในการแลกเปลยน สรางจตสานกสาธารณะ และเพมขดความสามารถใน

การตดสนใจรวมกน

๔.๑.๓ จดทาโครงการนารอง เพอใหเกดการเรยนร และการสรางองคความรจาก

การปฏบตจรง โดยแบงโครงการนารองใหครอบคลมทงทเปนการพฒนาเชงพนท และเชงประเดน

นาไปสการสรางรปแบบการพฒนาเมอง การสอสาร การตรวจสอบทเหมาะสมกบแตละพนท

๔.๑.๔ สนบสนนใหเกดกระบวนการศกษา คนควาและวจย และการสรางองค

ความร เพอหาแนวทางการพฒนาเมองตามโครงสรางระบบ ผคน และวถเชงวฒนธรรมของทองถน

๔.๒ การปฏรปผงเมองและการพฒนาเมองอยางมสวนรวม

๔.๒.๑ เปลยนกระบวนทศนของการวางผงเมอง ปรบแนวคดการวางผงเมองท

เนนการควบคม มาเปนนโยบายเพอเอออานวย โดยการ “คน” อานาจการวางผงเมองใหแก

ประชาชนแตละเมอง โดยการปฏรปองคกรปกครองทองถนและระบการถวงดลการตดสนใจใน

ทองถน เพอใหเปนกลไกหลกในการวางผงและการจดการพฒนาเมองรวมกบประชาชน ทาให

บทบาทขององคกรปกครองทองถนเปนองคกรของภาคประชาชนทมศกยภาพ และมความร

ความสามารถ ตลอดจนมความโปรงใสในการทางานรวมกบประชาชนอยางมประสทธภาพ และม

ความสอดคลองกบบรบทของทองถน

๔ .๒ .๒ การทจะตองมแนวทางของการพฒนาเมองโดยมงใหคนเปน

ศนยกลาง โดยการวางผง การพฒนา การจดการ การใชพนทของเมองเพอสรางความเปนธรรม

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๒๔

คณภาพชวต และสงคมวฒนธรรมทดเปนแนวทางใหมในการพฒนา มากกวาการมงพฒนาทางวตถ

หรอความมงคงทางเศรษฐกจ

๔.๒.๓ กระจายทรพยากรโดยปฏรประบบกลไกภาษ จดสรรงบประมาณลงส

ทองถนตามนโยบายการกระจายอานาจ และสรางระบบแรงจงใจทางภาษเพอสามารถสรางรายได

ของทองถนเองในการพฒนาเมอง

๔.๒.๔ สรางกลไกรวมระหวางองคกรปกครองทองถนกบประชาชนในการ

พฒนาเมอง ใหทางานรวมกบประชาชนไดอยางมประสทธภาพ และมความสอดคลองกบบรบทของ

คนในเมองในแตละทองท อาท การสรางกลไก หรอองคกรเพอการพฒนาเมองตางๆ หรอการสราง

คณะกรรมการประชาสงคม เพอชวยปรบระบบการจดการงบประมาณของเมองใหมความยดหยน

และสามารถกระจายใหภาคประชาชนเขามามสวนรวมไดเตมท

๔.๒.๕ ยตการไลรอชมชน โดยไมมการแสวงหาทางออกรวมกน และแผน

รองรบในการสรางความมนคงในทอยใหแกชมชนทถกไลรอ การตดสนใจเกยวกบโครงการ

ตองมการมสวนรวมจากภาคประชาชนโดยเฉพาะผไดรบผลกระทบโดยตรง มมาตรการทสามารถ

แกปญหาและสรางการพฒนาทเปนธรรมใหกบทกฝาย สรางกลไกเพอบรรเทาผลกระทบจากการ

พฒนาแกผไดรบผลกระทบจากการพฒนาเมองของภาครฐและเอกชน ผานการชดเชยอยางเปน

ธรรม หรอสรางโอกาสและทางเลอกในการพฒนาใหแกผไดรบผลกระทบ

๔.๓ การปฏรปทดนเพอลดความเหลอมลาทางสงคม

๔.๓.๑ สรางฐานขอมลการถอครองทดนของรฐ รฐวสาหกจ วด และเอกชน

อยางเปนระบบ โดยมเครอขายองคกรชมชนเปนผรวมปฏบตการ สาหรบขอมลทมอยแลวตองมการ

เชอมโยงขอมลระหวางหนวยงานอยางมประสทธภาพ แลวเปดเผยเปนขอมลสาธารณะ

๔.๓.๒ วางแผนการใชทดนในภาพรวมเพอแกปญหาความเหลอมลา โดย

การศกษาความเปนไปไดในการใชทดนทกสวนของเมอง เพอนาไปสการวางผง การวางแผน พฒนา

เมอง แผนทอยอาศย แผนการใชพนทสาธารณะ ทชวยพฒนาคณภาพชวตและลดความเหลอมลา

๔.๓.๓. นาทดนรฐ รฐวสาหกจ หนวยราชการ รวมกองทพ ทมไดใชประโยชน

ในภารกจหลกของแตละหนวยงาน มาบรหารจดการ เพอสรางทอยอาศย และชมชนสาหรบผม

รายไดนอย และสรางพนทสาธารณะและพนทเรยนรของสาธารณชนในเขตเมอง และไมอนญาตให

หนวยราชการนาพนททางราชการไปแสวงหาผลประโยชนทางธรกจ

๔.๓.๔ สรางเครองมอในการปฏรปทดนเพอใหเกดความเปนธรรม โดยเฉพาะ

มาตรการดานภาษและกฎหมาย เพอใหเกดการกระจายการถอครองทดน สรางกองทนเพอการซอ

ทดนเพอมาประโยชนสาธารณะ สรางการเจรจาตอรอง รวมถงคดคนเครองมออนๆ ในการปฏรป

ทดน

๔.๓.๕. ควบคมอตราคาเชาสาหรบพนทททากนตางๆ ใหเหมาะสม เพอ

กระจายโอกาสทางเศรษฐกจสาหรบผคนในพนทเมอง และลดความเหลอมลาระหวางผถอครองทดน

และผไมมทดนทากนในเขตเมอง

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๒๕

๔.๓.๖ สรางกลไกสงเสรมใหชมชนและประชาคมวางแผนการใชทดนชมชน

ของตน เปนผพฒนาและดแลรกษาพนทเพอการเรยนรและนนทนาการ ไมวาจะเปนพนทสเขยว

สวนสาธารณะ พนทรมเสนทางสญจร หรอพนทเพอใหเกดกจกรรมของผคนในเมอง เยาวชน เดก

ผสงอาย เปนตน

๔.๔ การจดการสงแวดลอมเมอง

๔.๔.๑ เพมบทบาทภาคประชาชนในโครงสรางคณะกรรมการระดบชาต ท

ทางานดานสงแวดลอม อาท คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต คณะกรรมการผงเมอง

คณะกรรมการจดทดนแหงชาต คณะกรรมการอนรกษและพฒนากรงรตนโกสนทรและเมองเกา

๔.๔.๒ จดตงกองทนสงแวดลอมชมชน และสงเสรมการจดการสงแวดลอม

เมองของชมชน โดยใชเครอขายองคกรชมชนเดมทมอยใหเปนประโยชน เชน การรกษาระบบค

คลองเพอฟนระบบนเวศนและชวยปองกนนาทวม

๔.๔.๓ ปรบปรงกฏหมายทเกยวของกบการพฒนาเมองและสงแวดลอม อาท

ปรบปรงให พ.ร.บ.ควบคมอาคาร หรอขอกาหนดทองถนครอบคลมประเดนเกยวกบคณภาพ

สงแวดลอมเมอง และเพมความสาคญของผลกระทบทางสงคมและวฒนธรรมตอชมชน ในการทา

รายงานผลกระทบสงแวดลอม

๔.๔.๔ สรางจตสานกใหคนเหนคณคาของพนทเกษตรกรรมตอคณภาพชวต

เมอง โดยเฉพาะการรกษาวฒนธรรมเกษตรของชมชนเกษตรกรรมรอบเมอง รวมไปถงการสรางให

คนเมองใชการเกษตรขนาดเลกเพอพงพาตนเอง ใชพนทรกรางวางเปลาในเมองและพนทอาคารเพอ

การเกษตรกรรม ปลกพชผกสวนครว หรอปลกปา

๔.๔.๕ สรางกลไกภาษเพอใหเกดการปรบตวเพอรบมอกบผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อาท พนทเกษตร พนทสเขยว ควรเสยภาษนอยกวาพนทปลกสราง

อาคารทกอใหเกดการใชพลงงานและการเพมอณหภมของเมอง

๔.๔.๖ จดการกบแหลงอบายมขทตงอยในทผดกฎหมาย เชน ตงอยใกลศาสน

สถาน สถานศกษา และทอยอาศย ใหไปอยในยานตางหาก

๔.๔.๗ เพมสถานทพกผอนหยอนใจ เชน สวนสาธารณะ สนามเดกเลน แหลง

เรยนร สถานปฏบตธรรม

๔.๔.๘ เพมพนททางเทาและสงอานวยความสะดวก สาหรบผสงอายและผ

พการ

๔.๕ การสรางความเปนชมชนใหเกดขนในทกระดบในทกลกษณะการอยรวมกน

๔.๕.๑ เปดโอกาสใหชมชนหลากหลายรปแบบมสวนรวมในการพฒนาเมอง

โดยครอบคลมทงชมชนทม “พนทรวมกน” อาท อยอาศย ทามาหากนในทเดยวกน และชมชนทม

“ประเดนรวมกน” อาท มความสนใจรวมกน เผชญปญหารวมกน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปเพอคณภาพชวตของคนในเมอง_๑๒๖

๔.๕.๒ เชอมโยงเครอขายของคนและชมชนลกษณะตางๆ เพอเปนกลไกใน

การพฒนาพนทและพฒนาเมองอยางมสวนรวมดวยกน เปดโอกาสใหคนไดมเครอขาย มพนท

และมโอกาสในการทางานรวมกน

๔.๕.๓ จดตงกองทนชมชนทหลากหลาย เพอใหเกดความตอเนองทางนโยบาย

และเปดโอกาสในการเขาถงทรพยากรสาหรบกลมคนทหลากหลาย อาท กองทนสงแวดลอมชมชน

กองทนเพอการอนรกษและฟนฟยานเมองเกา กองทนเพอการพฒนาเยาวชน กองทนพฒนาทอย

อาศย

๔.๕.๔ สรางกจกรรมและกลไก เพอสงเสรมใหเกดการดารงรกษาและพฒนา

ความเปนชมชนของคนในเมอง

-------------------------------------------------------------

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๒๗

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรม

ดานสาธารณสขในประเทศไทย

โดย นายแพทยวชย โชคววฒน

(ราง) วนท11 เมษายน 2554

บทนา

ชวงหาทศวรรษทผานมา ประเทศไทยประสบความสาเรจในการพฒนาการสาธารณสขใน

เรองสาคญๆ ถงขนเปนทยอมรบในระดบนานาชาต 5 เรอง ไดแก

1. การวางแผนครอบครว ทาใหจานวนประชากรไทยปจจบนมประมาณ 65 ลานคน

เทยบกบฟลปปนสซงมจานวนประชากรใกลเคยงกบไทย เมอประเทศไทยเรม “นโยบายวางแผน

ครอบครวโดยสมครใจ” อยางเปนทางการเมอ ป พ.ศ. 2513 ปจจบนฟลปปนสมจานวนประชากรถง

90 ลานคน

กอนรฐบาลจะตดสนใจเรมนโยบายวางแผนครอบครว มความเหนขดแยง (Controversy) วา

ตราบใดทประชากรยงมปญหาความยากจน และสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม ควรจะมนโยบาย

วางแผนครอบครวหรอไม หรอควรพฒนาประเทศใหเจรญถงขดหนงเสยกอน สดทายประเทศไทย

ตดสนใจดาเนนนโยบายวางแผนครอบครวควบคกบการพฒนาประเทศ และประสบความสาเรจนา

พอใจ

ปจจบน แมจานวนประชากรเพยง 65 ลานคน กยงมปญหาการแยงชงทรพยากร ทงทดน นา

บรการดานการศกษา สาธารณสข และอนๆ อกมากมาย ขอสาคญคอมความไมเปนธรรมและความ

เหลอมลาในการเขาถงทรพยากรและบรการพนฐานของประเทศเปนอนมาก หากประชากรของ

ประเทศมจานวนถง 90 ลานคน ปญหาจะรนแรงมากกวานมาก

2. การพฒนาระบบบรการสาธารณสข และการสาธารณสขมลฐาน การ

ประกาศนโยบายเมอป พ.ศ. 2518 ใหมโรงพยาบาลอาเภอทกอาเภอของรฐบาลทมาจากการเลอกตง

ชดแรก หลงเหตการณวนท 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 การประกาศนโยบายสาธารณสขมลฐาน เพอ

ขานรบนโยบาย “สขภาพดถวนหนา เมอป 2543” (Health For All By the Year 2000) ขององคการ

อนามยโลก ตงแตตนทศวรรษ 2520 และการดาเนนนโยบาย “ทศวรรษการพฒนาชนบท” ตงแตกอน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 – 2529) ทาใหมการสรางโรงพยาบาล

ชมชนจนครบทกอาเภอ และการสรางสถานอนามยครบทกตาบลในประเทศไทย สงผลสาคญทาให

สดสวนงบประมาณของกระทรวงสาธารณสข ลงสชนบทในสดสวนสงกวาในเขตเมอง (ดภาพท 1)

และทาใหประชาชนสามารถไปรบบรการใกลบานไดมากขน (ดภาพท 2) การประกาศนโยบาย

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๒๘

สาธารณสขมลฐานนอกจากมการพฒนาระบบอาสาสมครสาธารณสขขนทวประเทศแลว ผลสาคญคอ

การสรางการมสวนรวมของประชาชนในงานสาธารณสข ใหทกภาคสวนตระหนกหรอมบทบาทใน

งานสาธารณสข (All For Health) และการมองสขภาพครอบคลมทกมต ทงกาย จตและสงคม

3. การรณรงคเพอการไมสบบหร ประเทศไทยประสบความสาเรจอยางสงในการ

รณรงคเพอการไมสบบหร โดยมกฏหมายควบคมทงผลตภณฑยาสบ และกฏหมายควบคมการ

บรโภคยาสบทกาวหนาอยางมาก มนโยบายของรฐทสนบสนนการรณรงคเพอการไมสบบหรอยาง

เขมแขงและตอเนอง มขบวนการภาคประชาชน และภาคประชาสงคมทเขมแขงและกวางขวาง และ

ขบเคลอนงานดานนอยางเปนระบบ บนฐานความรทงกวางและลก ขอสาคญมการสรางองคกร

นวตกรรมทางสงคม คอ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ ทใชเงนจากภาษบหรและ

ภาษเหลา มาทางานเชงรกเพอสขภาพในความหมายทกวางขวางอยางแทจรง

4. การปองกนและแกไขปญหาเอดส ไทยเปนประเทศแรกในเอเชยทมการแพร

ระบาดและไดรบผลกระทบจากปญหาเอดส เรวทสด และกวางขวางทสด แตประเทศไทยสามารถ

แกปญหาไดทงในดานการลดอตราผตดเชอรายใหม ดวยโครงการถงยางอนามยรอยเปอรเซนต และ

ใหผปวยเอดสสามารถเขาถงยาถวนหนาไดตงแต ป พ.ศ. 2546 ทสาคญประเทศไทยสามารถพฒนา

องคกรภาคประชาชน และภาคประชาสงคม รวมทงกลมผตดเชอ ทาใหสามารถรณรงคแกปญหา

อนๆ เชน การกดกนและรงเกยจ ตลอดจนการคมครองสทธตางๆ และการพฒนาคณภาพของงาน

ปองกนและแกไขปญหาเอดสไดอยางมพลงและตรงทศทาง

5. การสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา ประเทศไทยสามารถสรางหลกประกน

สขภาพใหแกประชาชนชาวไทย และยงไดขยายครอบคลมประชากรทรอพสจนสญชาตไดดวย ขอ

สาคญไดเปลยนกระบวนทศนการใหบรการสาธารณสขแกประชาชนจาก “การสงเคราะห” ตงแตเรม

ตงโรงพยาบาลแหงแรกของประเทศทศรราช และตามทบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย พทธศกราช 2517 เปน “สทธ” ตามพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545

ความสาเรจทง 5 ประการดงกลาวแลว ทาใหภาพรวมของการสาธารณสขของประเทศไทย

มความเจรญและพฒนาขนมาก อยางไรกด ยงมปญหาทตองแกไขอกมาก โดยเฉพาะปญหาความ

เหลอมลาและความไมเปนธรรม ซงเปนปญหาใหญและยงฝงรากลก เปนปญหาเชงโครงสรางและเชง

ระบบ ทตองมการแกไขอยางจรงจง ไมเชนนน จะเปนเชอปะทของความขดแยงและความรนแรง

ตอไป

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๒๙

สภาพปญหา

ปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานการสาธารณสขในประเทศไทย สรปได 3

ประการ ไดแก

1. ปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรม ระหวาง เมองหลวง – เมอง – ชนบท

2. ปญหาความเหลอมลา และความไมเปนธรรมระหวางระบบบรการสาธารณสข 3

ระบบ คอ สวสดการขาราชการ ประกนสงคม และระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ซงตอไปจะขอ

เรยกสนๆ วา “ระบบบตรทอง”

3. ปญหาความเหลอมลา และความไมเปนธรรมระหวาง วชาชพกบประชาชน

จะขออธบายสภาพปญหาแตละดาน โดยสงเขป ดงน

1. ปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวาง เมองหลวง –

เมอง – ชนบท ระบบการเมองการปกครองของประเทศทรวบอานาจไวทรฐบาลกลาง และระบบ

เศรษฐกจแบบทนนยมทประเทศไทยยดถอมานาน ทาใหความเจรญ และความมงคงทกอยาง รวมทง

ทรพยากรสาธารณสข รวมศนยอยในเมองหลวงและเมองใหญ กระจายไปนอยกวาทควรสชนบท

ตามระบบ “มอใครยาว สาวไดสาวเอา” แมจะ “เคย” มการใหความสาคญกบการพฒนาชนบทใน

“ทศวรรษแหงการพฒนาชนบท” แตกมคาเหมอนเพยงหยดนาในทะเลทราย ขอสาคญนโยบาย

ดงกลาวมผลเฉพาะตอหนวยงานในกระทรวงสาธารณสขเทานน ไมครอบคลมถงหนวยงานใน

กระทรวงศกษาธการ ไดแก โรงเรยนแพทยตางๆ กองทพ และภาคเอกชน แมในกระทรวง

สาธารณสขเอง เมอมโครงการตามแผนปฏบตการไทยเขมแขงกมความพยายามเพมการลงทนใน

เมองหลวงและเมองใหญมากกวาในชนบท ผลคอ เมองใหญโดยเฉพาะเมองหลวงมทรพยากรตางๆ

มากมาย จนบางกรณ “ลนเกน” ขณะทเมองเลกและชนบท ขาดแคลนสงทจาเปน เกดสภาพทภาษา

อสาน สรปวา “ไหใหญลน ไหนอยบเตม”

ทรพยากรสาธารณสขทกประเภท มความเหลอมลาและความไมเปนธรรม อยางชดเจน

(ดภาคผนวก) สะทอนจากสดสวน แพทย ทนตแพทย ตอประชากรในภมภาคตางๆ (ภาพท 1 – 5)

และภาระงานของแพทยในชนบท เปรยบเทยบกบภาระงานของแพทยใน รพ.ในเมองหลวง รพ.

มหาวทยาลย และในภาคเอกชน (ตารางท 1)

ปจจบน งบลงทนของโรงเรยนแพทยทง 17 แหง ซงลวนตงอยในเมองหลวงและเมองใหญ

มากกวางบลงทนของกระทรวงสาธารณสขทงประเทศ

นโยบายการพฒนาประเทศไทยใหเปนศนยกลางสขภาพนานาชาต (Medical Hub) มขอด

คอ สามารถนาเงนตราเขาประเทศและสรางรายไดใหแกคนจานวนหนง แตมผลกระทบทาใหเกด

ความเหลอมลาและความเปนไมธรรมในระบบบรการสาธารณสขถางกวางขน เพราะเปนแหลงจาง

งานทใหคาจางสงควบคกบภาระงานทลดลง จงดงดดทรพยากรกาลงคน โดยเฉพาะสาขาทขาด

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๐

แคลน ไดแก แพทย พยาบาล ทงทางตรงและทางออม จากชนบทสเมอง จากเมองเลกสเมองใหญ

และจากเมองใหญสเมองหลวง

2. ปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวางระบบบรการ

สาธารณสข 3 ระบบ ปจจบน ระบบสวสดการดานการรกษาพยาบาลของขาราชการ ทดแลโดย

กรมบญชกลาง เปนระบบทใชจายเงนภาษอากรของประเทศในอตราสงสด และเปนระบบทมความ

ฉอฉลมากทสด กลาวคอ ดแลขาราชการและครอบครวราว 5 ลานคน แตใชเงนในปงบประมาณ

2553 กวา 6 หมนลานบาท เฉลยคนละประมาณ 12,000 บาทตอป ขณะทระบบบตรทองซงดแล

ประชากร 47 – 48 ลานคน ใชเงนในปงบประมาณ 2552 เพยง 93,999.41 ลานบาท เฉลย

ประมาณ คนละ 1,958.46 บาทตอป ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการเปนระบบทม

ประสทธภาพต าสด เพราะเปนระบบเดยวทใชระบบการเงนการคลงแบบการจายตามรายการ

ใหบรการ (Fee-For-Service) ขณะทระบบบตรทองและประกนสงคมเปนระบบเหมาจายรายหว

(Capitation)

ขอแตกตางระหวางระบบการเงนการคลงใน 2 ระบบ คอ ระบบการจายตามรายการการ

ใหบรการจะเปดใหผรบบรการเลอกใชบรการไดโดยเสร และเปดใหแพทยและโรงพยาบาลมเสรใน

การใหบรการตรวจรกษาชนดแทบไมมขอจากด

แพทยและโรงพยาบาลมเสรในการใหบรการการตรวจและรกษาแทบไมมขอจากด เพราะ

ระบบการควบคมตรวจสอบออนแอ หละหลวมมาก ระบบยาซงมเพดานการจายคอ บญชยาหลก

แหงชาตของไทยเปนบญชทแปลกประหลาดกวาประเทศใดในโลก เพราะเปนบญชยา “สงสด” ท

อนญาตใหจายได โดยมจานวนรายการยากวา 8 รอยรายการ ขณะทบญช “ยาจาเปน” (Essential

Drug List) ขององคการอนามยโลก มประมาณ 3 รอยรายการเทานน นอกจากมบญชยาซงมรายการ

มากกวาขององคการอนามยโลกเกอบ 3 เทาแลว ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการยง

เปดทางใหแพทย และโรงพยาบาลสามารถใชดลยพนจจายยานอกบญชยาหลกไดดวย

ขณะทรายการยาและการตรวจรกษาทแทบไมมเพดานจากด โรงพยาบาลทงของรฐและ

เอกชนยงมแรงจงใจสงในการทจะใหบรการท “เกนจาเปน” แกขาราชการ เพราะยงใหบรการจะยง

เพมรายไดใหแกโรงพยาบาล โดยรายไดดงกลาวโรงพยาบาลของรฐไมตองสงเปนรายแผนดนตาม

พระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 แตสามารถเกบเปนเงนบารงหรอเงนรายไดของ

โรงพยาบาลซงโรงพยาบาลสามารถใชจายเองไดโดยมเพยงระเบยนหลวมๆ กากบไวเทานน

ระบบการควบคมจรรยาบรรณวชาชพทออนแอ เพราะองคกรวชาชพโดยเฉพาะแพทยสภา

นอกจากมองคาพยพทจากดมาก ไมสามารถทางานเชงรกในดานการควบคมจรรยาบรรณวชาชพ

ของแพทยแลว ปจจบนยงกลายสภาพเปน “สหภาพวชาชพ” โดยกฏหมายเปดชองใหเปนองคกร

“ของแพทย โดยแพทย และเพอแพทย” โดยสทธขาด แทนทจะเปนองคกรททาหนาท “คมครอง

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๑

สวสดภาพของประชาชน” ตามเจตนารมณทแทจรงของกฏหมาย ความออนแอของระบบควบคม

จรรยาบรรณวชาชพดงกลาว สงผลใหไมสามารถกากบดแลใหแพทยและโรงพยาบาลใหบรการการ

ตรวจ และการรกษาตามกรอบของจรรยาบรรณวชาชพได

ในอดต การแพทยตกอยภายใตอทธพลครอบงาของธรกจยา ปจจบนการแพทยตกอยภายใต

อทธพลของธรกจโรงพยาบาลดวย อทธพลของธรกจยาและธรกจโรงพยาบาลแผซานไปทวประเทศ

นอกจากในโรงพยาบาลเอกชนซงเปนธรกจโดยตรงแลว ยงครอบคลมไปถงโรงพยาบาลของรฐ

ตลอดทงองคกรวชาชพดวย

ตวอยางทชดเจนทปรากฏเปนขาวครกโครมเมอตนปน คอ ปญหาการจายยารกษาขอเสอมท

ไมมหลกฐานทางการแพทยชดเจนวา มประสทธศกย (Efficacy) ในการรกษา และยงพจารณาความ

คมคา (Cost – Effectiveness) แลวยงไมมความคมคา ยารายการนกรมบญชกลางไดแสดงความกลา

หาญใหระงบการเบกจาย แตกลบมแพทยผเชยวชาญออกมาขดขวาง

ตวอยางทแสดงความอปยศในวงการวชาชพเชนนมมากมาย

ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ ปจจบนเปนระบบททาใหเกดความเหลอมลาอยาง

รนแรงกบอกสองระบบคอ ประกนสงคม และระบบบตรทอง เปนระบบทยอมใหอทธพลของธรกจยา

และธรกจโรงพยาบาลครอบงาวชาชพไดสงสด

ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมทตอกยาซาเตมประชาชนทกครงทไปรบบรการ คอ ทก

คนจะถกถามวาใชสทธอะไร ถาเปนสทธขาราช หรอจายเงนเองหรอมระบบประกนเอกชนเสรม

เพมเตมจะไดรบบรการแบบหนง แตถาเปนระบบประกนสงคมหรอระบบบตรทองจะไดรบบรการอก

แบบหนง หลกการของจรรยาบรรณวชาชพสามารถคมครองประชาชนไดเพยงสวนหนงเทานน ตว

ตดสนอยทผลประโยชนของธรกจยาและธรกจโรงพยาบาล มแพทยและโรงพยาบาลสวนหนงเทานน

ทยดมนในหลกมนษยธรรม และจรรยาบรรณวชาชพโดยไมยอมอยภายใตอทธพลครอบงาของธรกจ

ยาและธรกจโรงพยาบาล แพทยและโรงพยาบาลเหลาน ตองประสบกบปญหาและบางกรณถงขน “ขม

ขน” กบปญหาทรมเรา เชน ทโรงพยาบาลอมผาง จงหวดตาก เปนตน

ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการในปจจบนนบวาเปนระบบ “อภสทธ” เหนอระบบ

ประกนสงคมและระบบบตรทอง ขณะทขาราชการและครอบครวมสทธเลอกไปรบบรการไดตามใจ

ชอบ โดยราชการเปดชองใหสามารถ “เบกตรง” ไดครอบคลมกรณคนไขนอกแทนทจะตองจายเงนทด

รองไปกอนเหมอนแตกอน ซงเปนการเพมสวสดการใหแกขาราชการแบบ “ไมยงคด” และยงเปนการ

เปดชองใหมการทจรตฉอฉล ทงโดยแพทยและขาราชการดงปรากฏเปนขาวแลว

ทกครงทจะมการแกไขปญหาความไรประสทธภาพและความฉอฉลในระบบสวสดการ

รกษาพยาบาลขาราชการจะมเสยงคดคานของฝายราชการซงเปน กลมทมอทธพลทางการเมองการ

ปกครองสงสด วาทกรรมทมการหยบยกขนมาอางเสมอคอ ขาราชการมเงนเดอนนอย รฐจงตองให

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๒

สวสดการดานรกษาพยาบาลชดเชย วาทกรรมดงกลาวเปนมายาคต(myth)ไมใชความจรง เพราะ

ปจจบนขาราชการ สวนใหญมเงนเดอนสงกวาผใชแรงงานทวไปมาก และสงกวาชาวไรชาวนา และ

แรงงานนอกระบบอนสวนใหญเปนอนมาก

ทางดานประกนสงคม ปญหาความไมเปนธรรมและความเหลอมลาสาคญม 2 ประการ

ประการแรก ผประกนตนจานวนเกอบ 10 ลานคน ในปจจบน เปนกลมเดยวทตองเสยภาษ

สองตอ ตอแรกคอการเสยภาษเหมอนประชาชนทวไป ตอทสองคอตองถกหกเงนเดอนรอยละไมเกน

1.5 เพอสมทบเปนคารกษาพยาบาล ขณะทระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ และระบบบตร

ทอง รฐออกใหทงหมดจากเงนภาษอากร

ประการทสอง ผประกนตนในระบบประกนสงคม ไดรบบรการทางการแพทยคลายคลงกบ

ระบบบตรทอง แตสทธประโยชนนอยกวา และประสทธภาพในการใหบรการตากวา กลาวคอ จายให

โรงพยาบาลแพงกวาระบบบตรทองแตใหบรการนอยกวา เมอมกรณพพาทระหวางผประกนตนกบผ

ใหบรการ ทงเรองมาตรฐานการรกษา และคาใชจายทตองจายเพม ซงอาจเปนเงนนบหมน นบแสน

หรอนบลาน องคคณะ ผชขาดในระบบคอ คณะกรรมการการแพทย ซงมกเอยงขางผใหบรการ

มากกวาทจะเหนใจผประกนตน

รายละเอยด โปรดดเรอง “บรการการแพทยประกนสงคม ถงเวลาตองปฏรป” ของผเขยน

สาหรบระบบบตรทอง เปนระบบทใชจายเงนอยางมประสทธภาพทสด ขณะเดยวกน

สามารถใหสทธประโยชนและพฒนาระบบบรการอยางตอเนอง สงกวาระบบสวสดการรกษาพยาบาล

ขาราชการ และระบบประกนสงคมหลายรายการ เชน

1) มระบบการจายคาเสยหายเบองตน เชน กรณตายหรอพการ ตามมาตรา 41 แหง

พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545 เมอเรมระบบดงกลาวน กาหนดเพดานการ

จายไวท 50,000 บาท ปจจบนเพมเปน 2 แสนบาท สาหรบกรณตาย และ 1.2 แสนบาท สาหรบกรณ

พการ โดยมการพฒนาระบบการพจารณาจนสามารถจายคาเสยหายเบองตนไดเฉลยภายในเวลา 1

เดอนเทานน นบแตเรมระบบนในป พ.ศ. 2547 ถงปจจบน มผยนขอรบคาเสยหายราว 3.3 พนราย

คณะกรรมการตดสนจายใหราว 2.8 พนราย ทเหลอมนอยมากทไปฟองรองตอศาล

สทธดงกลาวน ไมมในระบบประกนสงคมและสวสดการขาราชการ สองสามปทผานมาภาค

ประชาชนพยายามเสนอกฎหมายเพอเพมขอบเขตการจายคาเสยหายและใหครอบคลมประชาชนทว

ประเทศ แตนาแปลกใจทไมมตวแทนขาราชการและประกนสงคมออกมาสนบสนนกฎหมายนเลย

คอยรอรบแตผลประโยชนเทานน

2) ระบบบตรทอง เปนผรเรมพฒนาระบบบรการการแพทยฉกเฉน (Emergency Medical

Service หรอ EMS) โดยใชงบประมาณทตากวาทกระบบอยแลวสรางระบบจนสาเรจ สามารถ

ใหบรการปฐมพยาบาลและขนสงผปวยอบตเหตและฉกเฉน ณ จดเกดเหต สามารถลดการเสยชวต

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๓

และความพการลงไดอยางชดเจน และไดพฒนาเปนระบบแยกตางหาก ขยายอานสงสครอบคลมถง

ระบบประกนสงคมและระบบสวสดการการรกษาพยาบาลขาราชการดวยแลว

3) ระบบบตรทองมความพยายามใหประชาชนเขาถงยาจาเปนเพมขนตลอดเวลา ควบคกบ

การเพมประสทธภาพโดยการประหยดคาใชจาย เชน กรณการทาซแอลยาเอดส ยาโรคหวใจ และยา

มะเรงรวม 7 รายการ ทาใหผปวยเขาถงยาเพมขนจานวนมาก ตวอยางคอ ผปวยเอดสทด อยา เคย

เขาถงยาจาเปนสาหรบผปวยดอยาทตดสทธบตรเพยง 60 กวาราย ทเหลอตองเสยชวตเปนสวนใหญ

หลงทาซแอลปเศษ ผปวยกลมนไดยาเพมขนราว 7 พนราย

ดานการประหยดคาใชจาย ตวอยางเชน การพฒนาระบบการจดซอหายาและอปกรณ

การแพทยราคาแพง เชน ขดลวดรกษาโรคหลอดเลอดหวใจตบ สามารถลดราคาจากชนละกวา 8

หมนบาท เหลอเพยงหมนบาทเศษ

4) ระบบบตรทองมโครงการสารอง “ยากาพรา” คอยาจาเปนตองใชเพราะเปนยาชวยชวต

หรอมความจาเปนอนๆ เชน ยาแกพษกรณอาหารเปนพษจากเชอกลมเดยวกบโรคบาดทะยก ซงทา

ใหถงตายไดในเวลาคอนขางเรว โรคดงกลาวระบาดนานๆ ครง ทาใหบรษทยาไมสนใจผลตหรอ

นามาจาหนาย เพราะราคาแพง ทากาไรยาก และอาจขาดทนดวย เพราะยามอาย หากไมไดใชเมอ

หมดอายกตองทงไป

5) ระบบบตรทองมการพฒนาคณภาพการใหบรการโดยการจด “ระบบบรหารจดการ

เฉพาะ” สาหรบโรคทตองการการดแลรกษาทซบซอน และมคาใชจายสง เพอชวยทงคนไขใหไดรบ

บรการทด และชวยโรงพยาบาลเรองคาใชจาย เชน โรคเลอดออกงายฮโมฟเลย ระบบบตรทองจายให

สถานบรการคนละ 72,000 – 144,000 บาทตอป สาหรบคนไขอาย 10 ปขนไป กรณเลอดออก

รนแรงหรอตองผาตดฉกเฉน จายเพมใหในวงเงน 120,000 บาทตอครงการนอนโรงพยาบาล และไม

จากดจานวนครงการนอนโรงพยาบาล

นอกจากนยงมระบบบรหารจดการเฉพาะสาหรบโรคทตองการการดแลรกษาทซบซอนและม

คาใชจายสง เชน โรคหลอดเลอดอดตนในสมอง โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด โรคนวในทางเดน

ปสสาวะ โรคหอบหด การผาตดตอกระจก โรคมะเรง เปนตน

6) ระบบบตรทองมการพฒนาสทธประโยชนทงกรณโรคเฉยบพลนและโรคเรอรง เพอเพม

คณภาพชวต ลดการพงพาโรงพยาบาล และประหยดคาใชจาย เชน การรเรมใหวคซนปองกนไขหวด

ใหญแกกลมเสยงสง ซงสามารถลดการเจบปวย ลดอตราตาย ลดภาระของครอบครว และลดภาระ

ของโรงพยาบาลลง โดยมความคมคาอยางชดเจน และการพฒนาระบบลางไตทางชองทอง ซงทาให

คนไขจาเปนตองพงพาโรงพยาบาลนอยลง เพราะสวนใหญสามารถทาเองไดทบาน และมการลาง

ของเสยออกจากรางกายอยางตอเนอง ทาใหคณภาพชวตดขนดวย

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๔

7) ระบบบตรทองมระบบสายดวนใหคาปรกษาหมายเลข 1330 เปดใหบรการทกวนตลอด

24 ชวโมง โดยจดระบบบรการทมคณภาพและประสทธภาพอยในเกณฑดมาก สามารถใหคาปรกษา

แกปญหาทงกรณการใชสทธและกรณการใชบรการ เพอความปลอดภยของผปวยและปองกนการเสย

คาใชจายเองในราคาแพงโดยไมสมควร ซงบางกรณอาจตองเสยเงนเปนหมนเปนแสนหรอเปนลาน

ระบบดงกลาวประกนสงคมจดเฉพาะในวนเวลาราชการ ขณะทระบบสวสดการรกษาพยาบาลของ

ขาราชการไมมระบบใหคาปรกษาอยเลย

ปญหาดงกลาวเปนปญหาความเหลอมลา และความไมเปนธรรมทขาราชการและ

ผประกนตนในระบบประกนสงคมถกละเลยโดยไมสมควร ทงๆ ทใชเงนในระบบแพงกวา

3. ปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรม ระหวางวชาชพกบ

ประชาชนโดยธรรมชาตแลว วชาชพโดยเฉพาะแพทยและประชาชนตองพงพาซงกนและกน เมอ

เจบปวยประชาชนมกตองพงความรความสามารถ ความเอาใจใสและความไววางใจไดของแพทย

แพทยกตองไดรบความเชอถอไววางใจจากประชาชน วชาชพของตนจงจะเจรญกาวหนาและใช

ประโยชนไดเตมท ความสมพนธอนด ระหวางแพทยกบผปวยจงเปนสงสาคญ

ปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมเกดขน เพราะเหตปจจยหลก 6 ประการ ไดแก

ประการแรก ความรทางการแพทยพฒนาไปมาก จนเปนเทคนคเฉพาะ ทาใหประชาชนตอง

อยในฐานะพงพงมากขนๆ ประชาชนโดยทวไปพงตนเองไดนอยลง

ประการทสอง นอกจากการพฒนาดานความรแลว เพอดารงและพฒนาความเปน “วชาชพ”

แพทยจาเปนตองม “อาชวปฏญาณ” หรอจรรยาบรรณ หรอจรยธรรมวชาชพและตอมาไดกอตงเปน

องคกรวชาชพ เพอควบคมดแลกนเองเหมอนสงฆทตองเอาใจใสทง “ธรรม” และ “วนย” และมการจด

องคกรขนดแลกนเอง

องคกรวชาชพ เชน แพทยสภา มหนาทหลกในการพฒนาวชาชพสองดานคอ การพฒนา

มาตรฐานวชาการ และการควบคมดานจรรยาบรรณ เพอเปาหมายสาคญคอ “การคมครองสวสดภาพ

ของประชาชน” โดยสงคมไทยไดออกกฎหมายใหแพทยสภาเปน “องคกรอสระ” ทมอานาจเบดเสรจ

ทง นตบญญต บรหาร และ ตลาการ และยงใหการยอมรบใหทาหนาทเปนตวแทนของแพทยใน

องคกรอนๆ ดวย

นาเสยดายทแพทยสภาไมสามารถดารงรกษาบทบาทหนาททพงควรไวได ทงนอาจเปนไป

ตาม อมตพจนของลอรดแอคตนทวา “อานาจทาใหฉอฉล อานาจเบดเสรจทาใหฉอฉลเบดเสรจ”

(Power tends to corrupt , absolute power corrupts absolutely) ปจจบนแพทยสภาไดกลายสภาพ

เปน “สหภาพแพทย” ไปเกอบโดยสนเชง

เพราะกฎหมายปจจบน กาหนดใหคณะกรรมการแพทยสภาประกอบดวยแพทยทงหมด ทา

ใหแพทยสภาปจจบนกลายเปนองคกร “ของแพทย โดยแพทย เพอแพทย” ทาใหเกดชองวางกบ

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๕

ประชาชนมากขนเรอยๆ เปนปญหาความเหลอมลาและไมเปนธรรมทพอกพนมากขนๆ โดยเฉพาะ

ในการทาหนาทดานตลาการของแพทยสภา รวมทงการแทรกแซงกระบวนการยตธรรมของสงคม ท

สาคญคอ

• การพจารณาตดสนคดดานจรยธรรมของแพทยโดยเอนเอยงเขาขางแพทย

• การแทรกแซงกระบวนการยตธรรม ทงในขนตอนของตารวจและขนตอนการพจารณาคด

ของศาล โดย

- การขอใหตารวจแจงตอแพทยสภา เมอมการแจงความดาเนนคดแพทยใน

คดอาญา เพอใหแพทยสภาทาความเหนประกอบคดตงแตตน

- การแจงใหแพทยและโรงพยาบาลสงเวชระเบยนอนเปนหลกฐานสาคญแหงคด

ใหแพทยสภาตรวจสอบกอนสงใหแกผปวยหรอตารวจ ซงอาจนาไปสการทาลาย

หลกฐานหรอการปลอมแปลงเอกสารในคด

- การสงแพทยผเชยวชาญไปเปนพยานใหแพทย

โดยหนาท แพทยสภาตองดารงตนเปนกลางระหวางแพทยกบประชาชน โดยยดความ

ถกตองเทยงธรรมทงทางวชาการและจรรยาบรรณ เพอดารงรกษาความเชอถอไววางใจของ

ประชาชนไว แตการดาเนนการในปจจบนของแพทยสภาทาใหไมสามารถดารงสถานะความเปน

กลาง และความนาเชอถอไวได

ประการทสาม ปจจบนการแพทยมการพฒนาจนแตกแขนงความเชยวชาญออกไปมากมาย

คนไขคนเดยวมกตองดแลโดยแพทยหลายคน ตามแขนงความเชยวชาญ ทาใหเกดปญหา “ขาด

แคลนแพทย” เพมขนเรอยๆ บรการทางการแพทยจงอยในสภาพทอปสงคมากกวาอปทาน

ตลอดเวลา และมแตจะมากขนเรอยๆ ทาใหประชาชนอยในสถานะตองพงพงแพทยมากขนๆ ดวย

ประการทส ระบบบรการสาธารณสขปจจบน ทงระบบบตรทองและสวสดการขาราชการซง

ครอบคลมประชากรกวารอยละ 80 เปนระบบบรการทรฐจดให ระบบประกนสงคม แมผประกนตนจะ

มสวนรวมจายแตกไมมอานาจหรอบทบาทในการกาหนดในเรองการใหบรการ อานาจ “อธปไตย” ใน

การใหบรการจงอยในมอผใหบรการ แทบทงสน

ประการทหา ปจจบนธรกจมบทบาทครอบงาวชาชพ โดยเฉพาะธรกจยาและธรกจ

โรงพยาบาล ระบบจรรยาบรรณวชาชพไมมการพฒนาใหเขมแขงเพยงพอทจะตานทานอทธพลของ

ธรกจทงสองได ทาใหเกดทงปญหาการตรวจรกษาทเกนความจาเปน ในระบบการเงนการคลงแบบ

จายตามรายการการใหบรการและปญหาการตรวจรกษาทนอยกวาทควรในระบบเหมาจาย

ประชาชน มความพยายามจะม “อธปไตย” ในการใชบรการ โดยการสละสทธทรฐมอบให

หนไปเปน “ผซอบรการ” คอการจายเงนเอง และบางคนทมกาลงซอสงถงขนซอกจการโรงพยาบาล

เพอเพมอธปไตยในการใชบรการ แตมผทาเชนนนไดเพยงสวนนอยเทานน

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๖

ประการทหก พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มเจตนาเพอ

คมครองเจาหนาทของรฐ และเปดโอกาสใหประชาชนผเสยหายไดรบการชดเชยโดยสมควร แตมผล

ทาใหประชาชนทเสยหายจากการรบบรการและมการฟองรองดาเนนคดตองตอสท งกบระบบทงระบบ

คอ ตอสกบบคคลผใหบรการและตองตอสกบหนวยงานทงหนวยงานดวย รวมทงปจจบนแพทยสภา

ไดละทงหนาทไปมงปกปองแพทย ทาใหประชาชนตองตอสกบแพทยสภาเพมขนดวย

ขอเสนอ

เพอสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมลาในระบบบรการสาธารณสข ควรดาเนนการ

แกไข ดงน

1. การแกปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวาง เมองหลวง –

เมองใหญ – ชนบท มขอเสนอ ดงน

1.1 ตองมการกระจายอานาจทางการเมองการปกครองตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

ทงฉบบ พ.ศ. 2540 และ 2550 โดย

(1) ลดอานาจราชการบรหารสวนกลาง ใหทาหนาทเฉพาะเทาทจาเปนและสมควร

เชน งานดานความมนคง และดานการตางประเทศ เปนตน

(2) ยบเลกราชการบรหารสวนภมภาค ซงเปนระบบเดยวกบทองกฤษเคยใช

ปกครองอาณานคม คงเหลอแตราชการบรหารสวนกลางและสวนทองถน ตาม

แนวคด “เทศาภวฒน” ของศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส ราชการ

บรหารสวนภมภาคหากจะคงไว กใหทาหนาทเพยงเปนผตรวจราชการของ

สวนกลางเทานน

(3) เพมทงงบประมาณและอานาจแกองคกรปกครองสวนทองถน โดยจะตองเรงรด

สดสวนใหถงรอยละ 35 โดยเรว และเพมมากขนในอนาคต รวมทงตองเปนงบ

อดหนนทวไป ไมใชงบอดหนนเฉพาะกจทสวนกลางเปนผกาหนดภารกจ

นอกจากน ตองเพมอานาจการหารายไดใหแกสวนทองถนดวย

ขอสาคญจะตองยบกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน ซงปจจบนทาหนาทควบคม

มากกวาสงเสรม และใหสรางระบบการสงเสรมและดแล โดยจดตงเปนคณะกรรมการขนตอสานก

นายกรฐมนตรแทนกระทรวงมหาดไทย

เพอใหทองถนทหางไกล ยากจน ทรกนดาร สามารถพฒนาเพอประโยชนสขของ

ประชาชนได รฐบาลมหนาทดแลสนบสนนงบประมาณใหพอเพยงและสมควร แกทองถนดงกลาว

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๗

1.2 ในสวนของกระทรวงสาธารณสข ควรยบเลกหนวยงานทไมจาเปน ใหทาหนาทหลก

เฉพาะงานดานกฎหมาย นโยบาย แผน และการกากบดแล โดยคงไวเฉพาะหนวยงานทจาเปน ไดแก

กรมควบคมโรค กรมวทยาศาสตรการแพทย สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา และกรมพฒนา

การแพทยแผนไทยฯ กรมอนๆ ใหยบเลกโรงพยาบาลตางๆ ควรสงเสรมใหเปนองคการมหาชน

อยางโรงพยาบาลบานแพว

1.3 ชะลอการลงทนทงสงกอสรางและเครองมอแพทยราคาแพงในเมองหลวงและเมอง

ใหญทงดานเงนงบประมาณและการระดมเงนบรจาค เปนเวลาอยางนอยหนงทศวรรษ ขณะเดยวกน

ตองเพมการลงทนภาครฐ และสงเสรมการลงทนภาคเอกชนในเมองเลกและชนบท เชนเดยวกบทได

กระทาอยางไดผลในชวงทศวรรษพฒนาชนบท สมยรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท

1.4 สงเสรมการกระจายบคลากรสสวนภมภาคโดยเฉพาะชนบทโดย

(1) เพมสดสวนการผลตแพทยชนบท โดยกระจายการคดเลอกนกศกษาแพทย

จากระดบอาเภอใหเปนสวนใหญของนกศกษาทงหมด คอรอยละ 70

(2) เพมมาตรการจงใจการปฏบตงานในชนบทและเมองเลก โดยระบบ

คาตอบแทน สทธการศกษาของบตร และระบบเงนสะสมตามระยะเวลาการ

ทางาน เปนตน

1.5 ยนยนนโยบายเรองศนยกลางสขภาพนานาชาตตามธรรมนญวาดวยระบบสขภาพ

แหงชาต พ.ศ. 2552 ขอ 51 “รฐไมพงใหการสนบสนนหรอสทธพเศษทางภาษและการลงทนกบ

บรการสาธารณสข ทมงเนนผลประโยชนเชงธรกจ” และมตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 3 พ.ศ.

2553 ขอ 4 เรอง นโยบายการเปนศนยกลางสขภาพนานาชาต ในขอ 1.2 “ใหคณะกรรมการ

สงเสรมการลงทนพจารณาดาเนนการตามธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2552 ขอ 51

โดยไมพงใหการสนบสนนหรอสทธพเศษทางภาษและการลงทนกบบรการสาธารณสขทมงเนน

ผลประโยชนเชงธรกจ”

2. การแกปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวางระบบ

บรการสาธารณสข 3 ระบบ มขอเสนอ ดงน

2.1 สาหรบระบบสวสดการการรกษาพยาบาลขาราชการ ควรดาเนนการดงน

2.1.1 มาตรการระยะสน

(1) ยกเลกระบบเบกตรงสาหรบขาราชการประจา คงไวเฉพาะขาราชการ

บานาญ และบดา มารดาขาราชการ

(2) กาหนดหลกเกณฑใหเบกจายเฉพาะยาชอสามญ กรณมยาชอสามญใน

ทองตลาด หากตองการใชชอการคา ตองมหลกฐานพสจนชดเจนวา ม

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๘

ประสทธศกยและความคมคาเหนอยาชอสามญอยางชดเจน และมความ

จาเปนตองใช หากไมเขากรณดงกลาวใหจายสวนตางคายาเอง

(3) ทบทวนรายการยาราคาแพงทงดานความปลอดภย ประสทธศกย และ

ความคมคาของการใช รายการใดทไมจาเปน และไมสมควรใหตดออก

(4) สรางระบบการทบทวนเวชระเบยน และตรวจสอบการเบกจายให

เขมแขงและม

ประสทธภาพ มระบบการเรยกเงนคนและระบบการสอบสวนลงโทษกรณ

เบกเทจ และการจายยาหรอการสงการรกษาทผดจรรยาบรรณ อยาง

เขมงวด

(5) ตรวจสอบการรบผลประโยชนจากธรกจยา ทงทางตรงและทางออมของ

แพทยทส งการตรวจและรกษาอยางไมเหมาะสม และผทออกมาให

ความเหนสนบสนนการใชยาทไมเหมาะสม

2.1.2 มาตรการระยะยาว

- สาหรบขาราชการบรรจใหม ใหเขาสระบบบตรทองทงหมด

2.2 สาหรบระบบประกนสงคม เพอแกปญหาทงเรองความเปนธรรม คณภาพ และ

ประสทธภาพของระบบบรการทางการแพทยของประกนสงคม ควรแกปญหา ดงน

2.2.1 โอนงานบรการทางการแพทยจากประกนสงคม ไปใหระบบบตรทองเปน

ผบรหารจดการทงหมด โดยใชเงนเฉพาะสวนทรฐบาลจายสมทบ รอยละ 1.5 ของเงนเดอนซง

ปจจบน เงนเดอนเฉลยเดอนละ 8 พนบาท เงนสมทบรอยละ 1.5 เทากบ 1,440 บาทตอคนตอป ซง

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต คดคานวณเบองตนแลว พอเพยง สามารถรบไปบรหาร

จดการได วธการดงกลาว สามารถแกปญหาไดทกขอ ไดแก

1) แกปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรม โดยเงนทนามาใช

จดบรการทางการแพทยแกผประกนตน นามาเฉพาะสวนทรฐบาลจาย

สมทบ

2) ผประกนตนจะไดร บบรการทดกวาประกนสงคม ทงในปจจบนและ

อนาคต เพราะประกนสงคมมใช “มออาชพ” ในการจดบรการทาง

การแพทย การตดสนใจสวนใหญอยในมอของ ก) “คณะกรรมการ

การแพทย” ซงมองประโยชนของแพทยและโรงพยาบาลเปนหลก และ

ข) คณะกรรมการประกนสงคม ซงขาดความรความชานาญ และหวงใย

ความมนคงของกองทนมากกวาประโยชนของผประกนตนเพราะขอจากด

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๓๙

ทกลาวแลว สทธประโยชนของผประกนตนจงดอยกวา และตามหลงสทธ

ในระบบบตรทองตลอดเวลา

3) ประกนสงคมจะไดสามารถใชศกยภาพไปทางานทตนถนด คอ การดแล

เรองสทธประโยชนและงานอนๆ ซงเพมขนอยางมาก เมอเรมนาแรงงาน

นอกระบบเขาสระบบประกนสงคม

2.2.2 การหกเงนสมทบรอยละ 1.5 ควรคงไวตอไป โดยเปนคาใชจายสาหรบสทธ

ประโยชนอก 3 อยางทเหลอ คอ กรณตาย ทพพลภาพ และคลอดบตรซงเงนคาใชจายสวนนไมสง

มาก ทงน หากโอนงานดานรกษาพยาบาลไปใหระบบบตรทองดแล จะมเงนเหลอในกองทนปละ 8 –

9 พนลานบาทหรอมากกวา เงนทประหยดไดนสามารถนาไปหาผลประโยชนและเกบไวเปนเงนออม

ใหแกผประกนตน เปนบาเหนจบานาญในอนาคต

3. การแกปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวางวชาชพ

และประชาชน มขอเสนอ ดงน

3.1 สรางความเขมแขงของภาคประชาชน โดยเนนระบบ “สรางนาซอม” และสงเสรม

ใหประชาชนสามารถดแลตนเอง (Self Care) ไดมากขน พงแพทยนอยลง

3.2 ตองฟนฟ ธารงรกษาและพฒนาระบบความสมพนธอนดระหวางแพทยกบผปวย

ใหเปนความสมพนธในลกษณะของความเคารพนบถอและไววางใจซงกนและกน ฉนทมตรหรอเครอ

ญาต ดวยการพฒนาระบบ “บรการสขภาพทมหวใจความเปนมนษย” (Humanized Health Care)

และพฒนากลไกใหบคลากรในวชาชพไดทางานรวมกบประชาชนในฐานะเทาเทยมกน

3.3 เมอเกดปญหาจากการรบบรการ ซงยอมตองเกดขนไดเสมอ ตองใชระบบการ

ชดเชยโดยไมตองพสจนถกผด (No Fault Compensation) โดยการเรงออกพระราชบญญตคมครอง

ความเสยหายจากการรบบรการสาธารณสขใหมผลบงคบใชโดยเรว กฎหมายดงกลาวยดหลกการ

ชดเชยโดยไมตองพสจนถกผด นอกจากจะชวยใหประชาชนทไดรบความเสยหายไดรบการชวยเหลอ

เยยวยา และชดเชยอยางเหมาะสมและรวดเรวแลว จะลดการฟองรองแพทยทงคดแพงและคดอาญา

ลงอยางแนนอน

3.4 จะตองปฏรปโครงสรางของแพทยสภา ใหเปนอยางประเทศทเจรญแลว เชน

ประเทศองกฤษ ซงเดมไววางใจใหแพทยปกครองกนเอง ตอมาใหมประชาชนเขาไปมสวนรวม

จานวนนอย แตไมสามารถทาน “เสยงหมมาก” ได ปจจบนมประชาชนเปนกรรมการครงหนง แพทย

ครงหนง

นอกจากนในการพจารณาคดจรรยาบรรณแพทย ตองเปนการพจารณาโดยเปดเผย มใช

ปกปดอยางทเปนอยในปจจบน

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๐

3.5 แพทยสภาเปนองคกรของรฐ เมอถกฟองรองยอมสามารถขอให “ทนายแผนดน”

คอ อยการเปนทนายแกตางใหไดอยแลว สภาทนายความควรยนอยขางประชาชน ไมควรไปม

บทบาทรวมกบแพทยสภาเปนคกรณ กบประชาชน หรอองคกรภาคประชาชน

บทสรป

ประเทศไทยมการพฒนาระบบสาธารณสขมาอยางตอเนอง และประสบความสาเรจในหลาย

เรอง โดยเฉพาะการจดระบบบรการสาธารณสขไดอยางทวถงทกตาบล และการใหหลกประกน

สขภาพถวนหนาแกประชาชนชาวไทยรวมทงกลมบคคลทรอพสจนสญชาตอกประมาณ 5 แสนคน

ดวย อยางไรกด ยงมความเหลอมลาและความไมเปนธรรมในระบบสาธารณสข สรปได 3 ประการ

คอ

• ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวาง เมองหลวง – เมองใหญ – ชนบท

• ความเหลอมลาและความไมเปนธรรม ระหวางระบบสวสดการขาราชการ ประกนสงคม

และระบบบตรทอง

• ความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวางวชาชพกบประชาชน

การแกไขความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวางเมองหลวง – เมองใหญ – ชนบท คอ

1) ตองกระจายอานาจการเมองการปกครองอยางจรงจง โดยลดอานาจสวนกลาง เพมอานาจ

สวนทองถน ลดบทบาทหรอยบเลกราชการบรหารสวนภมภาค

2) ปฏรปโครงสรางกระทรวงสาธารณสข ใหทางานเฉพาะเรองกฎหมาย นโยบาย แผน และการ

กากบดแล โดยคงหนวยงานไวเทาทจาเปน คอ กรมควบคมโรค กรมวทยาศาสตรการแพทย และ

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

3) ชะลอการลงทนในเมองหลวงและเมองใหญ เพมการลงทนในชนบท และเมองเลก

โดยเฉพาะของภาครฐ ทงเงนงบประมาณและการระดมเงนบรจาค

4) สงเสรมการกระจายบคลากรสภมภาค และชนบทโดยเพมสดสวนการผลตแพทย

ชนบท ดวยระบบคดเลอกนกศกษาแพทยจากระดบอาเภอ

5) ยนยนนโยบายไมสนบสนน หรอใหสทธพเศษทางภาษแกการลงทนในศนยกลางสขภาพ

นานาชาต ตามธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต และมตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 3 พ.ศ.

2553

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๑

การแกปญหาระบบสวสดการดานรกษาพยาบาลขาราชการ ระยะสนตองแกปญหาการ

เบกเทจ และการสงการตรวจรกษาทผดหลกวชาการและจรรยาบรรณ โดยยกเลกการเบกจายตรง

สาหรบขาราชการประจา ใหเบกจายไดเฉพาะยาชอสามญ ทบทวนการเบกจายยาราคาแพง ตองม

ความปลอดภย ประสทธศกย และความคมคาอยางแทจรง มการสอบสวนลงโทษการเบกเทจ การ

ตรวจสอบกรณการตรวจรกษาทผดจรรยาบรรณ การรบผลประโยชนโดยมชอบของแพทยระยะยาว

ตองกาหนดใหขาราชการบรรจใหม เขาสระบบบตรทองทงหมด

สาหรบระบบประกนสงคม ตองแกทงปญหาความไมเปนธรรม คณภาพและ

ประสทธภาพโดยโอนงานบรการทางการแพทยเขาสระบบบตรทองทงหมด โดยใชเงนเฉพาะทรฐบาล

จายสมทบ เงนทเกบจากผประกนตนและนายจางใหคงไวตอไป จะประหยดเงนไดปละ 8 – 9

พนลานบาท สามารถเกบไวเปนเงนออมแกผประกนตนไดตอไป

สาหรบปญหาความเหลอมลาและความไมเปนธรรมระหวางวชาชพ กบ

ประชาชน แกไขโดยการสรางความเขมแขงของภาคประชาชน เนนระบบ “สรางนาซอม” และให

ประชาชนสามารถดแลตนเองไดมากขน ฟนฟ ธารงรกษาและพฒนาระบบความสมพนธอนดระหวาง

แพทยกบผปวย ดวยการพฒนาระบบสขภาพทมหวใจความเปนมนษย เมอมความเสยหายจากการ

รบบรการควรใชระบบชดเชยโดยไมตองมการพสจนถกผด โดยการเรงรดออกพระราชบญญต

คมครองผเสยหายจากการรบบรการสาธารณสขใหมผลบงคบใชโดยเรว และควรปฏรปโครงสราง

แพทยสภา ใหมประชาชนเปนกรรมการครงตอครงอยางองกฤษ การพจารณาคดจรยธรรมของแพทย

กใหพจารณาอยางเปดเผย ไมกระทาเปนความลบอยางปจจบน

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๒

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๓

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๔

ภาคผนวก

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๕

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๖

(ราง ) ขอเสนอการปฏรปความเหลอมลาและความไมเปนธรรมดานสาธารณสขในประเทศไทย_๑๔๗

(ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม_๑๔๘

(ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธ

ระหวางศาสนธรรมกบสงคม

โดย พระไพศาล วสาโล

(ราง) วนท 2 พฤษภาคม 2554

ความผาสกของมนษยมไดอยทการมความเปนอยทด มกนมใชไมขาดแคลน หากยงเปน

เพราะมความมนคงหรอความเจรญงอกงามทางจตวญญาณดวย สภาวะทางจตวญญาณดงกลาว

เกดขนไดกเพราะศาสนาเปนปจจยสาคญ ศาสนาไมเพยงทาใหผคนมทพงทางจตใจหรอเกดแรง

บนดาลใจในการดาเนนชวตทามกลางอปสรรคและความผนผวนปรวนแปรอนเปนธรรมดาโลกแลว

ยงเปนพลงทางศลธรรมทกากบผคนใหมความเออเฟอเกอกลกน ไมเอาเปรยบเบยดเบยนกน เคารพ

กตกาของสวนรวม จงทาใหสงคมมความสงบสข สงผลถงความผาสกของแตละบคคล

ในอดตศาสนา เปนแกนกลางของทกมตของชวตและสงคม ครอบคลมทงการทามาหากน

การดแลรกษาสขภาพ และการจดการสงแวดลอม อกทงยงเปนพนฐานของระเบยบสงคม กลาวได

วาศาสนาเปนจตวญญาณของชมชน อยางไรกตามในชวงหลายทศวรรษทผานมามความ

เปลยนแปลงมากมายเกดขนกบศาสนา ทาใหศาสนามความออนแอลงอยางมาก จนไมสามารถ

เสรมสรางความเจรญงอกงามทางจตวญญาณแกผคน อกทงยงไมมพลงทางศลธรรมดงแตกอน ดง

จะเหนไดวาปจจบนศาสนามความสามารถนอยมากในการกากบพฤตกรรมของผคนมใหเอารดเอา

เปรยบกน

ความเสอมถอยทางจรยธรรม สภาพการณดงกลาวสะทอนใหเหนจากปญหาตาง ๆ ทเกดขนในสงคมไทยเวลาน อาท

๑.อาชญากรรมและความรนแรง

ทกวนนประเทศไทยมอาชญากรรมในอตราทสงมาก มคนถกฆาตายวนละเกอบ ๒๐ คน

หรอตายเกอบทกชวโมง และมแนวโนมเพมขนทกป เชนเดยวกบคดอกฉกรรจอน ๆ เชน คดขมขน

ปจจบนจงมผหญงถกกระทาชาเราไมตากวา ๑๔ คนตอวน ในขณะทเดกถกละเมดทางเพศทก ๒

ชวโมง

นอกจากนนประเทศไทยยงมปญหาความรนแรงในลกษณะอนอกมาก เชน ความรนแรงใน

ครอบครว มเดกและผหญงถกบดาและสามทารายเปนจานวนมาก ขณะทในโรงเรยนนนมการรมตบ

ตและทารายรางกายกนอยางแพรหลาย นอกจากนนยงมการรมทารายหรอการตกนระหวางนกเรยน

ตางสถาบนจนบางครงถงแกชวต มพกตองพดถงความรนแรงโดยรฐ ซงไดรบการชนชมจากจาก

ประชาชน อาท การฆาตดตอนหรอทาวสามญฆาตกรรมในสงครามปราบปรามยาเสพตดซงมคนตาย

มากกวา ๒,๕๐๐ คนภายในเวลา ๒ เดอน การใชความรนแรงกบผชมนมทงในตางจงหวด

และกลางกรง

(ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม_๑๔๙

๒.การลกขโมยและการทจรต

การปลน จ ลกขโมยเปนปญหาทเกดขนอยางดกดน เชนเดยวกบการคอรปชน ซงแพรหลาย

ไปทกวงการและทกระดบ สรางความเสยหายอยางมหาศาล มใชในดานเศรษฐกจเทานน หากยง

สงผลเสยตอจตสานกของผคน จนมทศนคตอยางแพรหลายวา การคอรรปชนเปนเรองธรรมดา ถงแม

นกการเมองจะโกงบาง กไมเปนไร หากมผลงานหรอทาประโยชนแกสงคม

นอกจากการคดโกงทเกยวของกบเงนทองแลว ยงมการคดโกงอกประเภทหนงซงนยม

กระทาอยางดาษดนมาก ไดแก การทจรตในการสอบทกระดบ ทงในแวดวงของฆราวาสและภกษ

สามเณร รวมไปถงการวงเตนใชเสนสายซงสรางความไมเปนธรรมแกผทมความสามารถเหมาะสม

กวา

๓.การเอารดเอาเปรยบและรงเกยจเหยยดหยาม

มการเอารดเอาเปรยบเกดขนอยางมากมาย อาท ระหวางนายจางกบลกจาง นายทนกบ

กรรมกร พอคากบชาวนาชาวไร เจาหนกบลกหน ผผลตกบผบรโภค แมกระทงเจาหนาทกบ

ราษฎรทงในรปของการเบยดบงผลประโยชน แยงชงทรพยากร หรอการใชอานาจในทางมชอบ

ทงโดยอาศยชองโหวของกฎหมายและใชกฎหมายเปนเครองมอ นอกจากนนยงมการรงเกยจเหยยด

หยามผทมสถานะตากวา มเศรษฐานะดอยกวา หรอการเหยยดหยามดวยเหตผลทางดานเชอชาต

ชาตพนธ หรอเพยงเพราะวามความคดความเชอทตางกน อนนาไปสการลวงละเมดและใชความ

รนแรงตอกน

ปญหาดงกลาวเปนเครองบงชถงความเสอมถอยทางจรยธรรมของผคนในสงคม ดานหนงมน

สะทอนใหเหนถงความออนแอของศาสนาทไมมพลงทางศลธรรมในการกากบพฤตกรรมของผคนดง

แตกอน แตในอกดานหนงกบงชถงความทกขทางจตวญญาณทเกดขนกบผคนในสงคม

ความทกขทางจตวญญาณ ความทกขทางจตวญญาณหมายถงภาวะทไรความสงบสขในจตใจเนองจากไมสามารถ

คนพบความสขจากภายใน จงผลกดนใหผคนแสวงหาความสขจากสงอนแทน อาท ทรพยสมบต สง

เสพสงบรโภค ยงทกขทางจตวญญาณมากเทาไร กยงพยายามแสวงหา ตกตวง และครอบครองสง

เหลานมากเทานน ทาใหเกดพฤตกรรมและปรากฏการณหลายประการ เชน

๑. ความฟ งเฟอและหลงตดในวตถ

วตถและทรพยสมบตกลายเปนจดมงหมายของชวต ผคนตางแขงขนกนเพอแสวงหาสง

เหลานมาใหมากทสด และใชเวลาสวนใหญในการเสพการบรโภค รวมทงใชวตถสงเสพเหลานเปน

เครองวดคณคาของชวตและแสดงอตลกษณของตน คานยมบรโภคดงกลาวทาใหเงนเปนสงสาคญ

ในชวตทตองมใหมากเทาทจะมากได

๒. การหมกมนในอบายมข

การพนนและการซอหวยเปนอบายมขทไดรบความนยมอยางสง เนองจากผคนเชอวา

เปนทางลดในการมเงนเพอซอวตถสงเสพมาสนองความตองการของตนโดยไมตองทางานใหเหนอย

ยาก ประมาณวา ๑ ใน ๓ ของครวเรอนทงประเทศซอหวยทงใตดนและบนดนถงเดอนละ ๑,๘๕๐

(ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม_๑๕๐

บาทโดยเฉลย จาเพาะหวยใตดนมลคาการเลนทงประเทศมจานวนสงถงปละ ๔ แสนลานบาท ยง

ไมนบการพนนบอล ซงคาดวาสงถง ๑๒,๐๐๐-๑๕,๐๐๐ ลานบาทตอป

๓. ความเครยดและการแพรระบาดของสงเสพตด แมมวตถสงเสพและสงอานวยความสะดวกมากมาย แตทกวนนผคนกลบมความเครยดมาก

และความวตกกงวลสงมาก ปจจบนยาทขายดทสดคอยาคลายเครยด รวมทงยานอนหลบ

โรงพยาบาลชมชนทวประเทศมการสงยาคลายเครยดหรอยาทออกฤทธตอจตประสาทราว ๑ ใน ๔

ของใบสงยาทงหมด สวนในกรงเทพมหานครและภาคกลางกพบวามการใชยาคลายเครยดเพมสงขน

มาก ในชวเวลาเพยง ๒ ป คอระหวางป ๒๕๔๔ ถง ๒๕๔๖ มการใชยาคลายเครยดเพมขน ๔ เทาตว

ในเวลาเดยวกนความเครยดทเพมขนกทาใหมการใชสงเสพตด อาท สรา ไปจนถงยาเสพตด

ซงมการขยายตวเรวมาก ยงไมตองเอยถงอตราการเปนโรคจตโรคประสาทรวมทงการฆาตวตายท

สงขนอยางตอเนอง

๔. ความรสกแปลกแยก

นบวนผคนจะมความรสกแปลกแยกกบสงรอบตว ไมรสกถงความเชอมโยงสมพนธกบ

คนรอบขางหรอผคนในสงคม ตลอดจนธรรมชาตแวดลอม อาการดงกลาวขยายตวจนรสกแปลกแยก

มใชกบคนในครอบครวเทานน หากยงแปลกแยกแมกระทงกบตวเอง รสกชวตวางเปลา ไร

จดมงหมาย หาความหมายของชวตไมพบ

ความทกขทางจตวญญาณไมเพยงกอใหเกดพฤตกรรมทเปนโทษแกตวเองเทานน หากยง

นาไปสการเบยดเบยนเอารดเอาเปรยบผอนเพอครอบครองวตถสงเสพและผลประโยชนอน ๆ ใหได

มากทสด ทาใหเกดปญหาอน ๆ ตามมามากมาย อาท ความเหลอมลาทางเศรษฐกจ ความไมเปน

ธรรมทางสงคม และการเสอมโทรมของระบบนเวศ กลาวไดวาปญหาสงคมมากมายนนลวนม

รากเหงามาจากความทกขทางจตวญญาณของผคน

รากเหงาของปญหา ความเสอมถอยทางจรยธรรมนน กลาวโดยสรป มสาเหตมาจากความออนแอของศาสนา

และความทกขทางจตวญญาณของผคน อนทจรงทงสองประการนมความสมพนธกนอยางมาก

เพราะหนาทประการหนงของศาสนาคอการเสรมสรางความมนคงและความผาสกทางจตวญญาณ

ใหแกผคน เมอศาสนามพลงนอยลง กยอมไมสามารถใหคาตอบทางจตวญญาณแกผคนไดดงแต

กอน อยางไรกตามความผาสกทางจตวญญาณนนสามารถเกดขนไดโดยปจจยอน เชน วฒนธรรม

ประเพณ ความเกอกลกลมเกลยวในชมชน

ความออนแอของศาสนาและความทกขทางจตวญญาณของผคนนนเปนผลมาจากความ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมหลายประการ ทสาคญไดแก

๑. การแพรขยายของโลกทศนแบบวตถนยมและวฒนธรรมบรโภคนยม

โลกทศนแบบวตถนยมทใหคณคาแกวตถและประโยชนทจบตองได รวมถงประโยชน

ทางเศรษฐกจ ทาใหมตดานจตวญญาณถกลดความสาคญลงจนถงบางครงถงกบถกปฏเสธ ผลกคอ

ศาสนาถกลดคณคา ผคนละเลยการเสรมสรางความสขทางจตวญญาณ หนไปหาความสขจากวตถ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม_๑๕๑

และเปดรบวฒนธรรมบรโภคนยมไดอยางงายดาย ซงทาใหคดถงแตความสขเฉพาะตน โดยไม

คานงถงผลกระทบตอผอน ยงโลกทศนดงกลาวไดรบการสนบสนนจากรฐผานระบบการศกษา

ขณะทวฒนธรรมบรโภคนยมไดรบการเผยแพรอยางกวางขวางผานสอมวลชนและระบบเศรษฐกจ

แบบทนนยม กยงเปนเงอนไขใหศาสนามอทธพลตอผคนนอยลง สวนจตวญญาณของผคนเมอไมได

รบการดแลเอาใจใส กเสอมทรดและเปนทมาแหงความทกข

๒. การไมปรบตวของศาสนา

ทามกลางความเปลยนแปลงทลดบทบาทและอทธพลของศาสนา เชน กระบวนการพฒนา

ใหทนสมย ซงดงการศกษาและบรการทางสงคมอน ๆ ออกจากสถาบนทางศาสนา ตลอดจนการ

แพรขยายของโลกทศนแบบวตถนยมและวฒนธรรมบรโภคนยมดงไดกลาวมาขางตน ศาสนากลบ

ไมมการปรบตวเพอรกษาบทบาททางสงคมและจตวญญาณเอาไว จงถกผลกใหเหนหางจากชวตของ

ผคน หรอถงกบอยชายขอบของสงคม ซงไมเพยงทาใหศาสนามอทธพลลดลงเทานน แตยงออนแอ

ลงดวยเพราะขาดการสนบสนนของสงคม และเมอศาสนาออนแอลง กยงถกครอบงาดวยโลกทศน

แบบวตถนยมและกลายเปนเครองมอของวฒนธรรมบรโภคนยมไดงาย ทาใหศาสนาไมสามารถเปน

คาตอบทางดานจตวญญาณใหแกผคนทมความทกขจากบรโภคนยมได

๓. การทาลายพลวตของศาสนาในทองถน

ศาสนาในชมชนทองถนนนมพลวตในการปรบตวใหสอดคลองกบบรบทแวดลอมและเพอ

ตอบสนองความตองการของผคนในทองถน สวนหนงเพราะมความอสระจากการครอบงาของ

ภายนอก ดงนนศาสนาทองถนจงมความหลากหลายสง แตเมออานาจรฐจากศนยกลางเขามา

ควบคมศาสนาในทองถนเพอสรางความเปนหนงเดยวของรฐชาตและเพอสรางเอกภาพทางศาสนา

ศาสนาในทองถนกกลายเปนสวนหนงของรฐ ไมมพลวตทจะปรบตวเพอรบมอกบความเปลยนแปลง

อกตอไป หากแตเปนเครองมอของรฐเปนประการสาคญ ดงนนบทบาทในการเสรมสรางจตวญญาณ

ของผคนจงลดนอยลงไปมาก สภาพการณดงกลาวเกดขนทงกบสถาบนทางศาสนา และคาสอนทาง

ศาสนา

๔. การทาลายปจจยเสรมสรางจตวญญาณของผคน

อานาจจากศนยกลางทมงสรางเอกภาพในชาตนน ไดมสวนอยางมากในการครอบงาและ

ทาลายวฒนธรรมประเพณของทองถนซงมลกษณะเฉพาะตว วฒนธรรมประเพณเหลานเปนสง

เสรมสรางจตวญญาณของผคนทสาคญไมนอยกวาศาสนา ในขณะทวฒนธรรมทถกหยบยนหรอยด

เยยดจากศนยกลางนนเปนสงแปลกแยกจากชวตและบรบทของผคนในทองถน จงไมสามารถมา

แทนทของเดมได ใชแตเทานนความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมจากภายนอก รวมทง

นโยบายพฒนาของรฐ ยงมสวนในการบนทอนชมชนซงเคยมบทบาทในการกลอมเกลาปลกฝง

ศลธรรมและเสรมสรางจตวญญาณของผคน เมอชมชนออนแอหรอถงกบแตกสลาย สถาบนทาง

ศลธรรมอน ๆ เชน ครอบครว และวด กพลอยออนแอตามไปดวย ไมสามารถทาหนาทไดเหมอน

กอน ในขณะทสถาบนอยางใหม เชน โรงเรยน กไมสามารถมาทดแทนได ซากลบลมเหลวในการ

ปลกฝงศลธรรมของผคน ผลกคอผคนอยอยางตวใครตวมน และมงแสวงหาความสขทางวตถมากขน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม_๑๕๒

แนวทางปฏรป

๑. การฟนฟบทบาทของวดและสถาบนสงฆ

ควรมการปฏรปการปกครองและการศกษาของคณะสงฆอยางจรงจง กลาวคอ มการ

กระจายอานาจเพอใหการปกครองเปนไปอยางมประสทธภาพ สงเสรมใหพระภกษสามเณรไดรบ

การศกษาอยางทวถง โดยมการศกษาทางธรรมและทางโลกอยางสมสมย เพอใหพระสงฆสามารถ

เปนผนาในทางสตปญญาและจตวญญาณ สามารถสอธรรมใหผคนเขาใจและนาไปปฏบตจนพบ

ความสขทางจตวญญาณ ไมหลงตดในวตถนยมหรอบรโภคนยม นอกจากนนควรมการฟนฟ

ความสมพนธระหวางวดกบชมชนใหแนนแฟนขน เพอพลงทางศลธรรมของวดจะสามารถถายทอด

ไปยงชมชน และสงอทธพลตอผคนไดมากขน

๒. การฟนฟชมชนใหเขมแขง

ชมชนทเขมแขงสามารถมพลงทางศลธรรมในการกากบพฤตกรรมของผคนได สาย

สมพนธในชมชนชวยใหผคนไมรสกแปลกแยกตอกน มความสขทจะไดชวยเหลอเกอกลกน ซงชวย

บรรเทาความรสกวางเปลาภายใน การฟนฟชมชนสามารถทาไดดวยการกระจายอานาจสทองถน

ใหสามารถดแลจดการตวเองได ซงจะชวยใหไดรบประโยชนจากทรพยากรทองถนอยางเตมเมดเตม

หนวย

๓. การกระจายอานาจการจดการศาสนาใหแกทองถน

การสงเสรมพทธศาสนาโดยราชการสวนภมภาคตองโอนใหเปนขององคกรปกครองสวน

ทองถนโดยรวมกบชมชนและภาคประชาสงคมในทองถน เพอใหทองถนมบทบาทมากขนในการ

สงเสรมการศกษาสงฆ (ซงนบวนจะเสอมโทรมลงเนองจากขาดการดแลเอาใจใสจากสวนกลางทงฝาย

รฐและฝายสงฆ) รวมทงการทานบารงวดวาอาราม และการสงเสรมใหเกดสมมาทศนะและสมมา

ปฏบตในหมประชาชน โดยควรมกลไกทเชอมประสานระหวางฝายคฤหสถกบฝายสงฆในทองถนเพอ

จดทาภารกจดงกลาว

การทาใหพทธศาสนากลบเปนของทองถนหรอชมชน ยงทาใหพทธศาสนาตอบสนองความ

ตองการของทองถน และออนไหวตอศาสนาและความเชอทางจตวญญาณอน ๆ ทอาจมอยในชมชน

เออใหอยรวมกนไดอยางสนต มากกวาพทธศาสนาทกาหนดหรอเผยแพรจากสวนกลาง ซงมกสนอง

นโยบายของรฐเปนหลก

๔ .การปฏรปการศกษาเพอเสรมสรางจรยธรรมและสขภาวะทางจต

วญญาณ

การศกษาควรใหความสาคญแกมตทางจตวญญาณมากขน ซงไมไดหมายถงการสอนวชา

ศลธรรมหรอพทธศาสนาใหมากขน แตเกดขนไดดวยการปฏรปกระบวนการเรยนสอนเพอสงเสรม

การเรยนรของนกเรยนอยางแทจรง หากนกเรยนรจกคดวเคราะหทงในเรองวชาความรและภาวะสข

ทกขภายในใจตน รวมทงมการเรยนรผานการปฏบต เชน การทาสมาธภาวนา หรอการเปนจตอาสา

กจะเหนความสาคญของการฝกฝนจตใจ การเกอกลผอนรวมทงการกากบพฤตกรรมของตนให

ถกตอง

(ราง) ขอเสนอการปฏรปความสมพนธระหวางศาสนธรรมกบสงคม_๑๕๓

๕.การสงเสรมความรวมมอระหวางศาสนา

การรวมมอระหวางศาสนาโดยมจดรวมทการลดความเหนแกตว มเมตตากรณาตอเพอน

มนษยโดยไมคานงถงความแตกตางทางศาสนา ภาษา เชอชาต และอดมการณ นอกจากจะลดความ

โกรธเกลยดหรออคต อนอาจนาไปสความรนแรงแลว ยงจะชวยใหเกดการรวมมอกนเพอสรางสรรค

ประโยชนสขในสงคม รวมทงเกดพลงทางศลธรรมทสามารถกากบวฒนธรรมวตถนยมและบรโภค

นยมไมใหมอทธพลครอบงามากเกนไป

__________________________________

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา_๑๕๔

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา

โดย นายไพสฐ พาณชยกล

(ราง) วนท 2 พฤษภาคม 2554

ทศทางและนโยบายทางการเกษตรของประเทศซงดาเนนการภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตทผานมามลกษณะทภาครฐสงเสรมใหบทบาทของภาคธรกจการเกษตรเปนผม

บทบาทนา และครอบงากระบวนการกาหนดทศทางในการพฒนาระบบเกษตรกรรม ดงนน แมเรา

เหนตวเลขมลคาการสงออกสงขน มแนวโนมการขยายตวอยางตอเนอง แตในขณะเดยวกนกม

ตวเลขมลคาการนาเขาปจจยการผลตทางเกษตร เชน ป ย ยาฆาแมลง ยาปราบศตรพช เมลด

พนธ พอพนธ ทสงขน ตวเลขหนสนของเกษตรกรทงในระดบครวเรอน และในระดบภาพรวมท

สงขนดวยเปนเงาตามตว ในขณะทมสถตของการเกดขนและการขยายตวของผประกอบการทาง

ธรกจทางการเกษตรทสงขน และมบทบาททมลกษณะมอานาจเหนอ ครอบงาตลาดสนคาทาง

การเกษตรแบบครบวงวรทงในดานปจจยการผลต ทดน และกลไกการกาหนดราคา และทสาคญ

ทสดดวยพฒนาการของระบบดงกลาวขางตนทดาเนนความสมพนธภายใตความสมพนธทางอานาจ

ของกลมตางๆทไมเทาเทยมกน โดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรทไรอานาจตอรอง โดยคอยๆสราง

โครงสรางทงทเปนทางการและไมเปนทางการใหเกดขนกระจายและแทรกซมอยในกลไกภาครฐใน

ระดบตางๆ รวมถงในกลไกทางเศรษฐกจ และกลไกทางสงคม

ระบบการผลตในภาคการเกษตรภายใตทศทางและนโยบายดงทกลาวมาขางตน เพอสราง

ความมนคงในการจดหาผลผลตทไดมาตรฐาน ภาคธรกจการเกษตรจงนาเอาระบบการบรหารการ

จดการการผลตภาคเกษตรกรรมสมยใหมมาใช โดยระบบการผลตแบบพนธะสญญาหรอทเรยกวา

“เกษตรพนธะสญญา” ซงเปนสวนหนงของระบบการบรหารจดการสมยใหม

แมระบบการผลตแบบเกษตรพนธะสญญาจะเปนระบบการบรการจดการระบบการผลตทม

ประโยชนกตาม แตหากขาดระบบการจดการทเหมาะสมแลวกจะกลายเปนกลไกทนาไปสการสราง

ความไมเปนธรรม ความเหลอมลาใหเกดขนดงทปรากฎใหเหนไดโดยทวไป

ภาพการขยายตวของภาคธรกจการเกษตรดงทกลาวมาถกเสนอใหเหนวามความสาคญและ

จาเปนทจะตองคงไวเพอความมประสทธภาพ และเปนความชอบธรรมของภาคเอกชนเพอให

สามารถทจะแขงขนไดในเวทการคาโลกและยงคงจาเปนทจะตองยกระดบการผลตการเกษตรใหม

ประสทธภาพสงยงๆขนไป ในขณะทภาพความเปนกลางของบทบาทภาครฐและระบบกฎหมาย

สญญาซงตองวางตนเปนกลางเพอความยตธรรมกยงคงถกตอกยาใหสงคมเชอและยอมรบเชนนน

ดวยเหตดงนน การปลอยใหคสญญาภายใตระบบเกษตรพนธะสญญาดาเนนความสมพนธไปตามท

ไดตกลงกน จงสอดคลองกบหลกเสรภาพทางเศรษฐกจ และ หลกสทธ-หนาทของเกษตรกรแตละ

คนในฐานะปจเจกบคคลทจะเขาทาสญญาหรอไมกได จงเปนหลกการทศกดสทธและจะตองยดถอ

ตอไป

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา_๑๕๕

แตในโลกความเปนจรง กรณความสมพนธระหวางผท เ ปนเกษตรรายยอยกบ

ผประกอบการในภาคธรกจการเกษตรมไดเปนเชนนน เพราะในโลกของความเปนจรงเกษตรราย

ยอยซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศตกอยในโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง

วฒนธรรม และกฎหมายทไมมอสรภาพ ไมมสทธ-เสรภาพและโอกาสทเพยงพอ รวมถงการขาด

ระบบการคมครองของรฐจากความเหลอมลา ไมเทาเทยมทงหลาย โดยเฉพาะอยางยงเมอเปน

ความสมพนธภายใตระบบการผลตสนคาทางการเกษตรภายใตระบบทเรยกวา “ ระบบเกษตรพนธะ

สญญา ”

ดวยเหตดงนน หลกการทวาดวยประสทธภาพของกลไกระบบตลาดทถกนามาใชในระบบ

การผลตสนคาทางการเกษตรจงไมไดเปนหลกการทพดถงประสทธภาพของสงคมโดยสวนรวมจรงๆ

แตเปนประสทธภาพทจากดเฉพาะของกลมธรกจการเกษตรทมศกยภาพในการเขาถง โอกาส

อานาจ และความสามารถในการครอบงาตลาดทงตลาดปจจยการผลตและตลาดสนคาทางการเกษตร

ดงนนโดยสภาพเชนน กฎหมายสญญาและหนภายใตระบบเกษตรพนธะสญญาโดยทผทไดรบ

ประโยชนจากสญญาซงมกจะเปนผทมอานาจเหนอกวาคสญญาอกฝายหนงทงทางโดยตรงและ

ทางออม จงกลายเปนเครองมอทจะใชในการเอารดเอาเปรยบขดรดโดยชอบดวยกฎหมาย แทนท

จะเปนเครองมอกลไกทสรางความสมพนธทเปนธรรม และเมอเครองมอทางกฎหมายดงกลาวถก

นามาใชอยางเปนระบบภายใตระบบการบรหารจดการของธรกจการเกษตรสมยใหมอยางกวางขวาง

ไรพรมแดน ผนวกกบการทกลไกของรฐมไดเขามาแทรกแซงหรอดาเนนการอยางใดอยางหนงเพอ

กากบใหเกดความเปนธรรมอยางจรงจงดวยแลว ระบบการบรหารจดการและการใชเครองมอทาง

กฎหมายเชนนกนาไปสการคอยๆพฒนาเปนโครงสรางความสมพนธทไมเปนธรรม และโครงสรางท

ไมเปนธรรมเชนนมงานศกษาวจยจานวนหนงทยนยนขอเทจจรงทงภายในและภายนอกประเทศวา

ไดกอใหเกดความเหลอมลาใหเกดขนระหวางกลมทนธรกจการเกษตรขนาดใหญกบเกษตรกรราย

ยอยจานวนมาก และในขณะเดยวกนภายใตระบบการบรหารจดการและการใชเครองมอทาง

กฎหมายเชนนโดยปราศจากการกากบของรฐ หรอ จากสงคม นาไปสปญหาผลกระทบอนๆตอสงคม

อกมากมาย เชน ปญหาสงแวดลอมเสอมโทรม การเลยงกฎหมายและบดเบอนการใชอานาจของ

กลไกของรฐ การแยงชงทรพยากรของชมชน ความแตกแยกภายในชมชน รายไดของเกษตรกลบ

ลดนอยลง ภาระหนสนสงขนและมหนสนทคางชาระตดตอกนเปนเวลานาน การผกขาดการ

ครอบงาตลาด และยงเหนแนวโนมการผกขาดอานาจรฐโดยผานกลไกทงทางการเมองระดบชาตและ

ระดบทองถน และผานทางระบบราชการแบบรวมศนยอานาจ ฯลฯ

หากมองยอนกลบไปดพฒนาการของภาคการเกษตรของประเทศภายใตแนวทางของ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทผานมาสะทอนใหเหนถง แนวนโยบายและเปาหมายของการพฒนา

ภาคเกษตรกรรมทไมสมดลไดเปนอยางด ดงจะเหนไดจากการใหความสาคญกบการพฒนาภาค

เกษตรกรรมเพอการแขงขน การสงออก โดยทปญหาของเกษตรกรรายยอยในฐานะคนสวน

ใหญของประเทศไมไดถกความสาคญ ทศทางและเทคนคทนามาใชในการพฒนาภาค

เกษตรกรรมเชนน ไมวาจะเปนการเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรโดยหวงวาจะ

เปนการเพมผลตอบแทนใหแกเกษตรกร การสงเสรมการผลตพชเศรษฐกจ การสงเสรม

การวจยและพฒนาปรบปรงพนธพชพนธสตว การจดหาปจจยการผลต ระบบเงนทน และ

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา_๑๕๖

โครงสรางพนฐานตางๆ รวมตลอดถงการสงเสรมใหมการนาเอาเทคโนโลยใหมๆทาง

การเกษตรมาใชเพอลดตนทน รวมทงการสงเสรมใหมการขยายพนทเพอผลตพชอาหารและ

พชพลงงาน โดยไมมการพฒนากลไกพนฐานทสาคญๆและจาเปนทจะตองมทงในระดบ

นโยบาย กฎระเบยบ องคกรของรฐ และความเปนสถาบนของเกษตรกรรายยอยและ

เกษตรกรทไรทดนทมพลงในการตอรองอยางมประสทธภาพเพอทาหนาทกาหนดราคาท

เหมาะสมและเปนธรรม และสงทสาคญทสดซงขาดหายไปจากทศทางของการพฒนา

ภายใตแนวทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คอ การขาดเจตจานงอนแนว

แนในการพฒนาใหเกด กลไกทเปนรปธรรมทจะคมครอง สรางความเปนธรรมและความ

มนคงในดานรายไดและสวสดการใหแก เกษตรกรรายยอย และเกษตรกรทไรทดนทากน

การดาเนนการตามแนวทางและทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตใน

ลกษณะนบนโครงสรางทางเศรษฐกจ โครงสรางของสงคม และกลไกภาครฐ นาไปสการสราง

ความสมพนธของระบบการผลตในภาคการเกษตรแบบใหม ทเรยกวา “ ระบบเกษตรพนธะสญญา ”

ซงภาครฐใหการสนบสนนในฐานะทเปนนโยบายในการพฒนาของประเทศ โดยหนวยงานตางๆของ

รฐใหการสนบสนนแกภาคธรกจการเกษตรของเอกชนเขามาดาเนนการ และมบทบาทสาคญในการ

จดการแบบครบวงจร ตงแตจดหาปจจยการผลตทงหลาย และจดการดานการตลาดแบบบรณาการ

ผกขาดครบวงจร รวมถงการกาหนดเงอนไขของแหลงเงนทนจากภาครฐใหเออตอระบบเกษตร

พนธะสญญา ทงๆทรปแบบความสมพนธเชนน ภาคเอกชนทเขามาดาเนนการจะตองแบกรบ

ความเสยงตางๆไวดวย แตในทางความเปนจรงปรากฎวา ภาคเอกชนทเขามาดาเนนการนอกจาก

จะสามารถผกขาดปจจยการผลตทงหมดแบบครบวงจรแลว กลบไมตองแบกรบความเสยงอยางใดๆ

ทงนเนองจากดวยอานาจทเหนอกวาทง ทางดานความร ขอมล เทคโนโลยการผลต การผกขาด

ปจจยการผลตและกลไกตลาด รวมถงความสามารถทจะเขาถงและใชประโยชนจากอานาจทาง

การเมอง อานาจของกลไกระบบราชการและกฎหมายทงทางตรงและทางออม ทาใหเกษตรกรทตก

อยภายใตระบบการผลตแบบจายอมดงกลาวตองแบกรบภาระความเสยงทงหลายเสยเอง ทงนยงม

ตองกลาวถงภาระอนๆทเกดขนจากระบบการผลตภายใตระบบเกษตรพนธะสญญาทมการผลกให

เปนภาระของสงคม อาทเชน ตนทนทางสงแวดลอม ตนทนทางสงคมทงหลายทมกจะมการปกปด

ไมกลาวถงเพอบดเบอนใหเหนวาระบบเกษตรพนธะสญญาตามทเปนอยในปจจบนในพนทตางๆ

เปนระบบการผลตทประสทธภาพ เปนระบบทเกดความเปนธรรมกบฝายตางๆ โดยเฉพาะอยางยง

กบเกษตรกร

สภาพความไมเปนธรรมของระบบเกษตรพนธะสญญาทเกดจากการสรางระบบการผกขาด

ขอมล ความร ปจจยการผลต กลไกตลาด ของธรกจการเกษตร รวมถงการบดเบอนผกขาดกลไก

อานาจ รฐ กฎหมาย โดยกลไกทางสงคมไมไดเขามาตรวจสอบถวงดลเพอใหเกดความเปนธรรมได

จนนาไปสสภาพทางสงคมในระบบการเกษตรทเรยกกนวา “ รวยกระจก จนกระจาย ” เกดสภาพ

ความไมเปนธรรมทเกษตรกรในฐานะทเคยเปนเจาของปจจยการผลต เปนเจาของทดนทากน และ

มอานาจตอรอง กลายไปเปนเกษตรกรทมหนสนลนพนตว ไรทดนทากน และกลายเปนผใช

แรงงานรบจางในทดนของตนเองในทสด

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา_๑๕๗

จากงานทศกษาเกยวกบระบบเกษตรพนธะสญญาสวนหนงสามารถสะทอนใหเหนถงกลไก

จากระบบความสมพนธทนาไปสความสมพนธทไมเปนธรรม มาจากสาเหตตางๆดงตอไปน

1. การขาดการเตรยมความพรอมใหกบเกษตรกรใหมความรความเขาใจระบบการผลต

แบบพนธะสญญาเกยวกบปญหาความเสยงภายใตวงจรของระบบระบบการผลตแบบพนธะสญญา

ในขณะเดยวกนความไมรดงกลาว สวนหนงเกดขนโดยการจงใจปดบง อาพราง ขอมล ความร ทง

โดยผประกอบการธรกจการเกษตรเอง รวมถงการอาศยชนาโดยเจาหนาทของหนวยงานของรฐทม

หนาทสงเสรมดแลใหความคมครองแกเกษตรกร การขาดพลงในเชงกลมเพอการตอรอง อยาง

รเทาทนและเทาเทยม การตกอยในภาวะจายอมทตองผกพนตนภายใตระบบการผลตแบบพนธะ

สญญา การตกอยภายใตความกลว การทไมสามารถเขาถงกลไกตลาดทนตลาดปจจยการผลต

และ การไมมอานาจในการตอรองกบกลไกตลาดทถกผกขาดของเกษตรกร

2. ในดานของบรษทธรกจการเกษตรไดใชประโยชนจากนโยบายของรฐ ประกอบกบ

ความไมมประสทธภาพของหนวยงานรฐ การไมทาหนาทในการแทรกแซงเพอใหเกดความเปนธรรม

ภายใตการผกขาดกลไกตลาดทงในตลาดปจจยการผลต ตลาดทน และตลาดสนคาทางการเกษตร

การใชระบบสอสารมวลชนในการโฆษณาชวนเชอหลากหลายรปแบบและวธการโดยไร

การควบคมใหเกษตรกรทรไมเทาทนใหเขาสวงจรการผลตภายใตระบบการผลตแบบพนธะสญญา

และนาไปสความเชอ ความเขาใจในหนาทของเกษตรกรแบบผดๆวา ตนเองมหนาทฝายเดยวท

จะตองแบกรบความเสยงทงหลายทอาจจะเกดขนจากระบบการผลตแบบพนธะสญญา รวมตลอดถง

การใชความไดเปรยบในทางดานการเขาถง ความรและเทคนค กลไกตางๆทางกฎหมาย มาเปน

เครองมอกดขเอารดเอาเปรยบเกษตรกร

3. ในดานบทบาทของภาครฐซงมหนาทจะตองสรางความเปนธรรม ปกปองและใหความ

คมครองผทดอยกวา รวมตลอดถงการตองทาหนาทในการดาเนนการเพอสรางระบบการดแลความ

มสวสดภาพสวสดการของประชาชน ในกรณภาคการเกษตร มงานศกษาทชใหเหนอยางมากมาย

วา นโยบายของรฐมความลาเอยงตอภาคการเกษตรขนาดกลาง และขนาดเลก รวมถงรายยอย แต

กลบใหการสนบสนนทงทางตรงและทางออมกบ ภาคอตสาหกรรมการเกษตรขนาดใหญ หนวยงาน

ทเกยว ของกบระบบการเกษตรในระดบพนทมงสงเสรมกงบงคบทงทางตรงและทางออมใหเกษตรท

ไมมอานาจตอรองเขาสระบบการผลตแบบพนธะสญญา โดยมไดคานงถงหรอใหความสาคญกบ

ความไมเปนธรรมทจะเกดตามมาและตกเปนภาระของเกษตรกร ขณะเดยวกน บทบาทขององคกร

หรอผแทนเกษตรกรทเปนทางการกยงไมมความเขมแขงและยงไมสามารถทจะทาหนาทในการ

ตอรองเพอความเปนธรรมตอเกษตรกรได

และภายใตกลไกของกระบวนการยตธรรมกระแสหลกซงมหนาทโดยตรงทงโดยทาง

กฎหมายและโดยภาระกจขององคกร แตกลบไมมความรความเขาใจในสภาพความไมเปนธรรมท

เกดขนภายใตระบบเกษตรพนธะสญญาทมการผกขาดปจจยการผลตและการผกขาดตลาดสนคาทาง

การเกษตร ประกอบกบอปสรรคตางๆทมอยในระบบกระบวนการยตธรรมทาใหเกษตรกรทไมไดรบ

ความเปนธรรมไมสามารถทจะเขาถงความยตธรรมได แตในทางตรงกนขามโดยสวนใหญแลว

บรษทการเกษตรมกจะเปนผใชกลไกกระบวนการยตธรรมในการแสวงหาประโยชนจากความไมเปน

ธรรมใหกลายเปนสทธ เปนผลประโยชนในรปทรพยสนทถกกฎหมายแตไมยตธรรม

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา_๑๕๘

ดวยเหตดงนน หากตองการทจะเปลยนโครงสรางระบบทนาไปสความไมธรรมทงหลาย

ทเกดขนภายใตระบบเกษตรพนธะสญญา จงมขอเสนอเพอปฎรปโครงสรางความสมพนธทไมเปน

ธรรมอนเกดจากระบบเกษตรพนธะสญญา ดงตอไปน

1. ตองปรบความสมพนธในสมการการผลตในภาคการเกษตร โดย

1.1. ตองสราง “ ธรรมนญการเกษตร ”โดยกาหนดหลกการพนฐานในเชง

คณธรรมเกยวกบภาคการผลตและภาคการตลาดของสนคาเกษตรกรรม เพอเปนจดอางองถง

ความชอบธรรมและความยตธรรมในการดาเนนการในดานอนๆทเกยวของ โดยหลกการพนฐาน ซง

ควรทจะประกอบดวยหลกการ สทธของเกษตรกรตางๆดงตอไปน

− สทธในการรวมกลม

− สทธในการเขาถงและใชสอยทรพยากรของสวนรวม และสงแวดลอม

อยางเทาเทยม

− สทธทจะไดรบ คาตอบแทน และหลกประกนรายไดของเกษตรกรท

ยตธรรม

− สทธในความมนคงและคณภาพชวตเกษตรกร

− สทธในการรกษาและสบทอด อตลกษณ ภมปญญา

− สทธในการเขาถงขอมลขาวสารและความร

1.2 ตองปรบบทบาทของหนวยงานภาครฐทมหนาทเกยวของโดยตรงกบ

สาเหตและผลกระทบทงหลายทเกดจากการผกขาดตลาดปจจยการผลต และตลาดสนคาทาง

การเกษตรใหเขามาทาหนาทแทรกแซงเพอลดและขจดการ ผกขาดโดยรวมถง หนวยงานของรฐ

ทมหนาทเกยวของกบปญหาความไมเปนธรรม แตไมเคยเขามารวมในขบวนการแกปญหาความไม

เปนธรรม เชน ศาลยตธรรม องคกรปกครองสวนทองถน ฯลฯ

2. ปญหาความไมเพยงพอของ (ระบบ) กฎหมายทจะคมครองผทอยใตระบบเกษตร

พนธะสญญา ตองทาหนาทในการแทรกแซงเพอคมครองผทออนแอกวาใหเกดความเปนธรรม ดงน

2.1 ตองมระบบกฎหมายเขามาจดระบบความสมพนธภายใตระบบ

เกษตรกรรมแบบพนธะสญญาทไมเปนธรรมใหม โดยกฎหมายดงกลาวตงอยบน หลกการทสาคญ

คอ

1) กาหนดใหเกษตรกรทอยในระบบเกษตรพนธะสญญาซงลงทนดวย

การใหใชทดน หรอ ลงแรงงาน อยในฐานะทเปนหนสวนทมสทธในผลผลตทเกดขน และผประกอบ

กจการอกฝายหนงตองเขามารวมรบความเสยงทเกดขนจากกระบวนการผลตดวย

2) นาหลกการแบงปนผลประโยชนและหรอผลกาไรมาใชในการจดสรร

ผลตอบแทนทเปนธรรม

3) บ รณาการห นวยงานในระดบพ นท ใ ห เ ข ามาจดทะ เบยน

ตรวจสอบความไมเปนธรรมทเกดขนจากขอตกลง

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการเกษตรแบบพนธะสญญา_๑๕๙

4) ในระยะเฉพาะหนา จะตองมนโยบายและกลไกทเปนรปธรรมและ

รวดเรวกบกรณปญหาเกษตกรภายใตระบบเกษตรพนธะสญญาทถกดาเนนคดทสบเนองจากขอ

สญญาทไมเปนธรรม

5) จดตงระบบการไกลเกลยเพอระงบขอพพาททเปนปญหาเกดจาก

ระบบการผลตแบบพนธะสญญา

2.2 ตองสรางระบบกฎหมายและกลไกทมประสทธภาพเพอคมครอง

พนททเหมาะสมสาหรบการเกษตร รวมถงตลอดถงทรพยากรของสวนรวมอนๆ

2.3 ตองสรางระบบกฎหมายเพอใหความคมครองผใชแรงงานภาคการ

เกษตรกรใหมความปลอดภยในการทางาน

2.4 สาหรบกรณพชเกษตรพนธะสญญาทมกฎหมายเกยวของโดยตรง

อยแลว เชน กรณออย ตามพระราชบญญตออยและนาตาล พ.ศ. 2527 ตองมกลไกการตรวจสอบ

จากสงคมเพอใหผทมหนาททาหนาทตดตาม ตรวจสอบ ใหเปนไปตามกฎหมายอยางจรงจงและ

ตอเนอง

2.5 ตองสรางกฎหมายเพอกาหนดใหขอสญญาทเกยวของกบการผลต

ภายใตธรกจการเกษตรแบบพนธะสญญาเปนสญญาทตองอยภายใตการควบคมเพอไมใหเกด

เงอนไขของขอสญญาทไมเปนธรรมหรอเอารดเอาเปรยบกบเกษตรกร

2.6 กาหนดไวในกฎหมาย ใหลกษณะของพฤตการณในการทาสญญา

ดงตอไปน เชน การกาหนดขอสญญาทเปนการเอารดเอาเปรยบ การฉอฉล การปกปดคสญญาท

แทจรง การใชความไดเปรยบทไมเหมาะสม การไมมอบสญญาคฉบบไวกบเกษตรกร ฯลฯ สงผล

ใหสญญาเปนโมฆะ

2.7 กาหนดใหหนวยงานของรฐทมหนาทคมครองดแลใหเกดความเปน

ธรรมจดทาคมอในการทาสญญาการผลตแบบพนธะสญญา เผยแพรประชาสมพนธ ใหแก

เกษตรกร หนวยงานของรฐ ผประกอบการ เขาใจ

____________________________________

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๐

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร

โดย นายอดศกด ศรสรรพกจ

(ราง) วนท 2 พฤษภาคม 2554

การประกอบอาชพทางการเกษตรมกจะประสบกบความเสยงซงประกอบดวย ความเสยงในดาน

การผลต และความเสยงในดานตลาดและราคา ความเสยงดานใดดานหนงหรอเกดขนพรอมกนทง

สองดาน ลวนแตเปนเหตแหงปญหาในการประกอบอาชพทางการเกษตร จาเปนทจะตองจดระบบ

การประกนความเสยงเพอใหเกดความมนคงในการประกอบอาชพทางการเกษตรมากขน

ความเสยงในดานการผลต

1. ความเสยงอาจเกดจาก

1.1 ภยธรรมชาต : นาทวม ฝนแลง ศตรพชระบาด หรอภยทางธรรมชาตอน ๆ

1.2 ความไมร ความไมรบผดชอบของเกษตรกรเอง

2. การชวยเหลอจากภาครฐ (ในเรองภยธรรมชาต)

2.1 การชวยเหลอเพอบรรเทาความเสยหายทางการเกษตร (หลงการเกดภย)

2.1.1 แตเดมมแนวคดชวยเหลอพนธพช (100%) และป ยเคม (50%) โดยจายเงน

ชดเชยเพอการปลกใหมตามระเบยบกระทรวงการคลง เชน ขาว 606 บาทตอไร

2.1.2 ในป 2553 เกดภยนาทวมและเพลยกระโดดสนาตาลระบาด มมต ครม.

ปรบอตราการชวยเหลอมากขนเปน 55% ของการลงทน (ขาว = 2,098 บาท พชไร = 2,921

บาท และพชสวน ไดแก ผก ไมดอก ไมผล = 4,908 บาทตอไร) กรณเพลยกระโดดสนาตาล ถา

ไถกลบเพอลดวงจรการระบาดจะชวย 2,280 บาทตอไรและพนธขาวปลกอก

2.1.3 ปญหาการชวยเหลอกรณเกดภยธรรมชาต

1) การชวยตามระเบยบกระทรวงการคลง มมลคาตอไรนอย เพราะม

แนวคดทจะชวยใหปลกใหมไดเปนสาคญ

2) กระบวนการมหลายขนตอนและเปนไปดวยความลาชา : สารวจความ

เสยหาย ประมวลและรายงาน พจารณาการชวยเหลอและการจดหางบประมาณ และการดาเนนการ

ชวยเหลอ โดยทวไปจะใชเวลารวมกวา 6 เดอนหรอขามปกม

3) มความฉอฉลในการดาเนนการทงเจาหนาทของรฐและจากตวเกษตรกร

เองทแจงเทจ

2.1.4 ปจจบน กระทรวงเกษตรและสหกรณอยระหวางการพจารณาระบบการ

ชวยเหลอกรณเกดภยธรรมชาต โดยนาเอาแนวคดเดมและทดาเนนการในป 2553 มาประกอบการ

พจารณา เพอใหการชวยเหลอเปนไปดวยความรวดเรวและมมลคามากกวาทเปนอยเดม

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๑

2.2 การชวยเหลอใหเกษตรกรเขาระบบการประกนภย

2.2.1 การทดลองทาประกนภยพชผล มมานานแลว แตยงไมประสบผลสาเรจ

สาเหตสาคญคอ ความยงยากและมตนทนสงในการวนจฉยและประเมนระดบของความเสยหายท

เกด รวมถงการจายสนไหมทดแทน

2.2.2 รฐบาลปจจบนยงคงพยายามพฒนาระบบประกนภยพชผล โดยตง

คณะกรรมการพจารณากรอบแนวทางประกนภยพชผล (รองนายกรฐมนตรไตรรงค สวรรณคร เปน

ประธาน สานกงานเศรษฐกจการคลงเปนเลขานการ) มความกาวหนาทจะทดลองนารองการ

ประกนภยขาว (นอกเขตชลประทาน) ใน 24 จงหวด ( เหนอ 7 อสาน 10 กลาง 4 และใต 3)

เนอทประมาณ 37 ลานไร แตจะเรมเฉพาะภยแลง โดยใช “นาฝน” เปนเครองมอในการกาหนด

ความแลง ซงจะตองศกษาระบบการประเมนความแลง อตราคาเบยประกน การจายสนไหม

ทดแทน เปนตน

3. การชวยเหลอจากภาครฐ (ในเรองความรทางการเกษตร)

ในเรองการใหความรทางการเกษตรตลอดจนขอมลขาวสารทเกยวของแกเกษตรกร

ทงในดานการผลตและการตลาด เพอใหเกษตรกรนาไปประกอบการตดสนใจในการประกอบอาชพ

การเกษตรซงถอเปนพนธกจอนสาคญของภาครฐโดยเฉพาะอยางยงกระทรวงเกษตรและสหกรณ

แตในปจจบนมกจะมแตเกษตรกรรายใหญและเกษตรกรทมหวกาวหนาทเขาถงและไดรบประโยชน

จากองคความรและขอมลขาวสารทจาเปนแกการผลตและการตลาด เชน เรองพนธพช พนธสตว

เรองการใชป ยและการใชยาปราบศตรพชทถกตอง เรองการตลาดรวมถงการปรบระบบการผลตให

สอดคลองกบภาวะธรรมชาตทเปลยนแปลงไป ซงลวนแลวแตเปนปจจยสาคญตอประสทธภาพและ

ความสาเรจในการประกอบอาชพการเกษตรทงสน

4. การชวยเหลอจากภาครฐ (ในเรองการปรบระบบการผลตทมความมนคง

มากขน โดยเฉพาะอยางยงกบชาวนาในเขตนานาฝน)

โดยขอเทจจรง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯไดพระราชทานแนวทางการชวยเหลอ

ใหชาวนาทอยนอกเขตชลประทานทเรยกวานานาฝน ลดความเสยงจากภยแลงและลดการพงพา

เฉพาะการปลกขาวเพยงอยางเดยวเพยงปละครงดวยการพระราชทานแนวคดทมชอเฉพาะวา

“เกษตรทฤษฎใหม”

หลกการของ“เกษตรทฤษฎใหม” คอ 1) ใหชาวนานาฝนแบงพนทสวนหนง

(ประมาณ 30% ของพนท) ไปขดสระเพอสรางแหลงนาของตนเอง สามารถใชนาทมอยชวยนาขาวใน

กรณทเกดกระทบแลงจนขาวอาจเสยหาย ทาใหการทานามความมนคงมากขน นอกจากนนยงใช

เลยงปลาและสตวนาอนๆ ใชปลกพชผกหรอพชอายสนกอนและหลงทานา 2) ใหชาวนานาฝนแบง

พนทอกสวนหนง (อาจจะประมาณ 30%ของพนท) เพอปลกพชหรอทาการเกษตรอยางอนทไมใช

การปลกขาว อนเปนการลดความเสยงจากการพงพาแตการปลกขาวแตเพยงอยางเดยว 3) สาหรบ

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๒

พนทอกประมาณ 30% ยงคงทานา สวนอกประมาณ 10% กสามารถปลกบานทอยอาศย ซงสามารถ

ทาพชผกสวนครวหลงบานไดอก เปนระบบเกษตรผสมผสานททรงคณคายง

ถงแมจะไดพระราชทานแนวคด “เกษตรทฤษฎใหม” มานานแลว แตการสนบสนน

ใหเกษตรกรเขาถงแนวคด โดยเฉพาะอยางยงการลงทนในการขดสระและการใหการสนบสนนการทา

การเกษตรผสมผสานกลบไมมความชดเจนในการปฏบตจากภาครฐ

5. ขอเสนอแนะ

5.1 ภาครฐจาเปนอยางยงทจะตองทบทวนระเบยบกระทรวงการคลงและระเบยบ

อนๆ ทเกยวของกบการใหความชวยเหลอเกษตรกรเมอเกดภยธรรมชาต รวมทงปรบปรงระบบการ

ตรวจสอบและการใหความชวยเหลอใหมความรวดเรวและเปนธรรม ในกรณทจะตองเพมมลคาการ

ใหความชวยเหลอ สมควรเพมสดสวนการใหความชวยเหลอจากอตราเดมโดยเนนการให

ความสาคญไปยงเกษตรกรขนาดเลกเปนลาดบแรกดวย

5.2 ภาครฐควรใหการสนบสนนอยางตอเนองใหการดาเนนการโครงการนารอง

ประกนภยขาวนาป 2554 ใน 24 จงหวด ใหดาเนนการจนสามารถกาหนดเปนตนแบบการ

ประกนภยขาวและกบพชสาคญอนๆ ตอไป นอกจากนน สมควรใหการสนบสนนการพฒนาระบบ

ประกนภยอนเนองมาจากภยธรรมชาตอนๆ ตอไป เชน ภยจากนาทวม ภยจากศตรระบาด เปน

ตน

อนงในเรองการจายคากรมธรรมประกนภย ในระยะแรกๆ รฐอาจจะชวยสนบสนน

(subsidize) เปนพเศษแกเกษตรกรขนาดเลกเพอใหมโอกาสเขาสระบบประกนภยไดอยางทวถง

เปนการสรางความคนเคยในการลงทนเพอการประกนภยในระยะยาวตอไป สวนในอนาคตภาครฐ

อาจจะตองหามาตรการและแนวทางในการผลกภาระคาเบยประกนไปสผบรโภค

5.3 ภาครฐตองตรวจสอบและทบทวนพนธกจและระบบงานการถายทอดความรและ

ขอมลขาวสารทจาเปนใหกบเกษตรกร โดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรขนาดเลกและขนาดกลาง ทงน

เพอเพมประสทธภาพการผลตโดยรวมของประเทศดวย

5.4 ภาครฐตองสนบสนนใหชาวนานาฝนสามารถเขาถงแนวคด “เกษตรทฤษฎใหม”

ไดอยางแทจรงโดยเฉพาะอยางยงการขดสระนาและการทาการเกษตรผสมผสาน (ทาการเกษตร

หลายอยาง) แทนการทานาแตเพยงอยางเดยว

ความเสยงในดานการตลาด ความเสยงอาจเกดขนไดทงในกรณไมมตลาดรองรบผลผลตอยางตอเนองกบมตลาดแตม

ปญหาในดานราคาทอาจผนผวน ทเปนปญหาซาซากคอราคาตกตาชวงตนฤด ซงรฐบาลพยายาม

ใชมาตรการตางๆ เขาชวย แตทเปนมาตรการหลกมาโดยตลอดคอการรบจานาผลตผล

1. ทมาของโครงการรบจานาผลตผล

พฒนามาจากนโยบายและมาตรการแทรกแซงตลาดขาว ตงแตปเพาะปลก 2523/24

ทในชวงแรกมมาตรการหลายประเภท เชน

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๓

- การแทรกแซงตลาดขาวเปลอกตนฤด ดวยการรบจานา

- การแทรกแซงตลาดขาวสาร ซอจากผสงออก (เพอดงราคาขาวสารและ

ขาวเปลอก) ตอมาให อคส และอตก. รบซอจากผคาขาวสารอนๆ เชน สหกรณการเกษตร/กลม

เกษตรกร โรงส ผคาขาวทองถน เพอนามาขายแกผบรโภคในประเทศ รวมถงการสงออก

การดาเนนงานตางๆไมประสบผลสาเรจเทาทควร สาเหตหลกคอ วธการ

หลกเกณฑและเงอนไขยงไมเหมาะสม

2. มาตรการจานาขาวเปลอก

2.1 ดาเนนการโดยม ธกส. เปนหนวยงานหลก พยายามปรบรปแบบการ

ดาเนนงานอยางตอเนอง ทงการนาขาวเปลอกไปจานายงยงฉางกลางทกาหนด และการรบจานาไว

กบยงฉางของเกษตรกรเอง ตงแตป 2524/25 จนถงป 2527/28 ปรากฏวามาตรการดงกลาวยง

ไมจงใจใหเกษตรกรมาเขาโครงการมากนก เนองจากราคาทรบจานาไมสงพอ ในขณะทยงตองเสย

ดอกเบยจานาในอตราสงและเสยคาฝากขาว รวมทงความไมคนเคยของเกษตรอกดวย รฐบาลใน

คณะตาง ๆ พยายามปรบเปลยนมาตรการเพอแกปญหาราคาขาว เชน การประกาศใช พ.ร.บ.

กาหนดราคาสนคาและปองกนการผกขาด พ.ศ. 2522 ทบงคบใหผขายตองกาหนดราคาแต

เนองจาก พ.ร.บ. ดงกลาวไมไดบงคบผซอใหซอตามราคาทผขายกาหนด จงไมประสบความสาเรจ

อกเชนกน

2.2 การพฒนามาตรการรบจานาขาวเปลอกยงคงดาเนนไปอยางตอเนอง โดยม

คณะกรรมการนโยบายขาว (กนข.) ทตงขนใหมเปนองคกรกลางในเรองดงกลาว จนกระทงในป

2534/35 (ภายหลงจากมการเปลยนแปลงการปกครองโดย รสช.) มการตงคณะกรรมการนโยบาย

และมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.) โดยมรองนายกรฐมนตรเปนประธาน อธบดกรมการคา

ภายในเปนกรรมการและเลขานการ รวมทงมการตงกองทนรวมเพอชวยเหลอเกษตรกร พ.ศ. 2534

เพอชวยเหลอเกษตรกรทงระบบและครอบคลมสนคาเกษตรทกชนด (พช สตว สตวนา) โดยยด

หลกการและวธการสาคญ คอ แกปญหาราคาตกตาในชวงตนฤดการเกบเกยว กาหนดราคาจานา

ใหเหมาะสม ไมสงหรอตาเกนไป (อตราจานา 80-90% ของราคาเปาหมายทคานวณจากราคา

เฉลย 3 ปยอนหลงและจากตนทนการผลต) รบจานาทงทยงฉางกลางและยงฉางของเกษตร การ

ดาเนนการรบจานาผลผลตทางการเกษตรพอทจะเปนมาตรการผอนปรนความเดอดรอนของ

เกษตรกรไดโดยเฉพาะอยางยงในชวงตนฤดการเกบเกยว ปญหาทมกจะเกดขนคอมเกษตรกร

จานวนหนงเทานนทไดรบผลพวงจากมาตรการน ในขณะทการทจรตและประพฤตมชอบในกลม

บคคลตางๆในระดบตางๆและเกดขนอยางชดแจง ในขณะทภาครฐยงตองรบภาระในเรองการดแล

และระบายสตอกสนคาอกดวย

2.3 การปรบเปลยนหลกการรบจานา

ถงแมรฐบาลคณะตาง ๆ จะมการปรบปรงมาตรการรบจานาอยตลอดเวลา แตทม

การเปลยนแปลงไปจากหลกการสาคญเดมทชดเจน โดยเฉพาะอยางยงในชวงทราคาขาวใน

ตลาดโลกและราคาตลาดในประเทศสงเปนประวตการณ คอ การกาหนดราคารบจานาทสงเทากบ

ราคาตลาดและตอมายงสงกวาราคาตลาดดวย ทาใหเกษตรกรนาขาวเปลอกมาจานา หรอจะเรยกวา

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๔

ขายใหกบภาครฐกได ทาใหพอคาไมสามารถรบซอไดและยงสงผลใหรฐบาลตองใชงบประมาณเปน

จานวนมาก รวมถงเปนภาระมสตอกขาวเปลอกมากเปนประวตการณ และในทายทสดเมอไม

สามารถระบายขาวในสตอกออกอยางเหมาะสม ทาใหรฐบาลตองแบกภาระในเรองนอยางไม

สามารถหลกเลยงได

3. การประกนรายไดเกษตรกร

รฐบาลคณะปจจบนไดปรบเปลยนหลกการและแนวทางชวยเกษตรกรในดาน

การตลาด โดยใชโครงการประกนรายไดเกษตรกรแทนโครงการรบจานาผลตผลตงแตป

2552/2553 โดยดาเนนการกบพชหลก 3 ชนด คอ ขาว ขาวโพด และมนสาปะหลง

3.1 แนวคดของการประกนรายได เกษตรกรจะตองมกาไรจากการผลต (ขาว

ขาวโพด มนสาปะหลง) ไมวาราคาผลตผลในตลาดจะเปนเชนใดกตาม

3.2 แนวทางและเงอนไข

3.2.1 การกาหนดราคาประกน คานงถงตนทนการผลต คาขนสง บวกกบ % ท

จะเปนกาไร เชน 25% จากตนทน เชน ขาวหอมมะลตนละ 15,300 บาท ขาวเปลอกเจาตนละ

10,000 บาท

3.2.2 การกาหนดปรมาณผลผลตของพชชนดตาง ๆ ทเกษตรกรสามารถนาเขา

โครงการได เชน ขาวหอมมะลครวเรอนละไมเกน 14 ตน ขาวเปลอกเจาครวเรอนละไมเกน 25

ตน

3.2.3 เกษตรกรทตองการเขาโครงการตองขนทะเบยนเกษตรกรและทะเบยนผปลก

พชทมการประกนรายได โดยใหประชาคมเปนผตรวจสอบทะเบยน

3.2.4 เกษตรกรทข นทะเบยนแลวตองทาสญญากบ ธกส. ซงจะเปนผโอนเงนสวน

ตางระหวางราคาประกนกบราคาอางองใหกบเกษตรกร

3.2.5 การกาหนดราคาเกณฑกลางอางองหรอราคาอางอง หรออาจเรยกไดวาเปน

ราคาตลาดในชวงเวลานน ๆ

3.3 วธการดาเนนการ

เมอมการดาเนนการตามขอ 3.2.1 ถง 3.2.4 และมการประกาศราคา

อางอง เชน ขาวหอมมะล มราคาอางอง 14,300 บาท หากเกษตรกรพอใจทจะใชสทธในชวง

ดงกลาวกสามารถขอเงนชดเชยสวนตางไดตนละ 1,000 บาทตามจานวนทผลตไดแตไมเกน 14

ตน ถาเกษตรกรยงไมตองการจะใชสทธในชวงดงกลาวกสามารถรอการประกาศราคาอางองใหมท

จะประกาศออกมาทก ๆ 15 วน

- สมมตวาราคาอางองลดลงจาก 14,300 บาท เปน 14,000 บาท

เกษตรกรมสทธไดรบเงนชดเชยเพมอก 300 บาท เปนตนละ 1,300 บาท (15,300 – 14,000)

- ถาราคาอางองสงขนเปน 15,000 บาท เกษตรกรกจะมสทธได รบ

ชดเชยลดลงเหลอเพยงตนละ 300 บาท (15,300 – 15,000)

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๕

3.4 ความรบผดชอบ / คาใชจาย สาหรบเงนชดเชยสวนตางระหวางราคาประกนกบ

ราคาอางอง รฐจะเปนรบผดชอบทงหมด รวมถงคาบรหารจดการตาง ๆ

3.5 ผลการดาเนนงาน (ยงไมรวมนาปรงป 2553/54)

พช จานวนเกษตรทข นทะเบยน จานวนเงนสวนตาง (ลานบาท)

ป 2552/53 ป 2553/54 ป 2552/53 ป 2553/54

1. ขาวโพด

2. มนสาปะหลง

3. ขาว (นาป)

ขาว (นาปรง)

398,396

445,789

3,411,838

832,373

462,310

539,581

3,736,006

-

5,637.1

2,433.7

28,566.1

19,103.7

0

0

34,470.0

-

รวม 5,088,396 4,737,897 55,740.6 34,470.0

จะเหนไดวาในป 2552/53 รฐตองจายเงนสวนตางของราคาประกนกบราคาอางอง

รวม 3 พชเปนเงนถง 55,740.6 ลานบาท ในขณะทในป 2553/54 ขาวโพดและมนสาปะหลงท

ราคาอางองสงกวาราคาประกนรายไดทาใหรฐไมตองจายเงนสวนตางของทงสองพชแตอยางใด

อยางไรกตามรฐตองจายเงนคาสวนตางของขาวนาปถง 34,470 ลานบาท สงกวาปทผานมาถง

5,903.9 ลานบาท และคาดวาจะตองจายเพมในกรณขาวนาปรงดวย เชนกน

ทนาสงเกตอกประการหนง คอ จานวนเกษตรกรทขนทะเบยนในปทสองของ

โครงการมมากกวาในปแรกประมาณ 10% ซงเปนขอสงสยในการแยกครวเรอนเพอการใชสทธ

เพมขนในกรณมผลผลตเกนกวาปรมาณโควตาทกาหนด

4. การวเคราะหและเสนอแนะ

4.1 มาตรการรบจานาผลผลต

4.1.1 ขอด - ชวยแกปญหาราคาผลผลตตกตาในชวงตนฤดไดบาง

4.1.2 ขอดอย - ตองใชงบประมาณเปนจานวนมาก

- ตองเขาไปเกยวของกบการเกบรกษาผลผลตและการ

ระบายสตอก ซงเปนปญหามาโดยตลอด

-สตอกยงมากขน เมอรฐบาลประกาศราคารบจานาสงกวา

ราคาตลาด

4.2 มาตรการการประกนรายได

4.2.1 ขอด - ทาใหเกษตรกรมโอกาสทจะมรายไดทแนนอนขน

- รฐไมตองเขาไปเกยวของกบการเกบรกษาผลผลตและ

การระบายสตอก

4.2.2 ขอดอย - การประกาศราคาอางองทก ๆ 15 วน เปนการชนาตลาด

- การเปดโอกาสใหเกษตรกรทกราย ทงรายเลกและรายใหญ

สามารถเขาโครงการ ทาใหรฐตองใชงบประมาณเปน

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๖

จานวนมาก และอาจถกฟองวาผดขอตกลง WTO เพราะ

กระทาการบดเบอนกลไกตลาดได

-การเปดโอกาสใหเกษตรกรมโอกาสไดสทธในสวนตางของ

ราคาประกนกบราคาอางองอาจจะสงผลตอนโยบายการ

เพมประสทธภาพการผลตได

4.3 ขอเสนอแนะ

4.3.1 โดยพนฐานรฐควรจะตองสารวจ สนบสนนใหไดตลาดในตางประเทศ

อยางสมาเสมอและมจานวนทมากพอกบปรมาณการผลตของไทย

4.3.2 เมอจาเปนตองสรางความมนคงในเรองรายไดใหเกษตรกร การ

สงเสรมการเพมความสามารถในการผลตทงดานคณภาพและตนทน เปนเรองทรฐจาเปนตองทมเท

สนบสนน สาหรบมาตรการทางการเงน ตามมาตรการประกนรายไดทดาเนนการในสองปทผานมา

ควรจะปรบขอดอยทระบในขอ 4.2.2 และควรจะจากดการชวยเหลอไปในกลมของเกษตรกรขนาด

เลกทยงตองการการชวยเหลอ มใชดาเนนการโดยทวไป ซงสามารถทาไดดวยการจากดปรมาณ

ผลผลตทจะเขาโครงการใหลดลงจากเดม เพอมใหมผลกระทบตอประสทธภาพการผลตของประเทศ

โดยรวมได

สรป

ความเสยงของเกษตรกรในการประกอบอาชพทางการเกษตรประกอบดวยความเสยงในดาน

การผลต และความเสยงในดานตลาดและราคา

ในความเสยงดานการผลตอาจเกดจากภยธรรมชาต ทงนาทวม ฝนแลง ศตรพชระบาด ซงรฐ

มมาตรการและระเบยบปฏบตในการใหความชวยเหลออยแลว แตความชวยเหลอมกจะอยในอตรา

จากดและเชองชาจงไมเพยงพอและไมทนกบความตองการรบความชวยเหลอ อยางไรกตามในชวงป

2553-2554 รฐไดเพมอตราการใหความชวยเหลอมากกวาอตรเดมทเ ปนไปตามระเบยบ

กระทรวงการคลง แตกเปนเฉพาะกรณๆไป จงเหนวารฐจาเปนตองทบทวนมาตรการและ

ระเบยบตาง ๆ เพอใหการชวยเหลอสอดคลองกบความเสยหายและมความรวดเรวยงขน

สาหรบความพยายามทจะทดลองนาเอาระบบประกนภยมาใช โดยเรมทการประกนภยขาวอน

เนองจากภยแลงใน 24 จงหวดนน สมควรทภาครฐตองสนบสนนใหสามารถพฒนาระบบ

ประกนภยดงกลาวได รวมทงการขยายการพฒนาระบบประกนภยพชผลไปยงพชสาคญๆ ชนดอน

และกบภยธรรมชาตประเภทอน ๆ นอกจากภยแลง นอกจากนน ในการสนบสนนใหเกษตรกรเขาส

ระบบประกนภยในระยะแรก รฐควรใหการสนบสนนการจายคากรมธรรมประกนภยแก

เกษตรกรขนาดเลกเพอใหมความคนเคยและสามารถเขาสระบบประกนภยดวยตนเองในทสด

อยางไรกตาม ในระยะยาวภาครฐอาจจะตองหามาตรการและแนวทางในการผลกภาระคาเบยประกน

ไปสผบรโภค

ในดานการปรบระบบการผลตทจะสรางความมนคงในอาชพเกษตรกรรม โดยเฉพาะอยางยง

กบชาวนานอกเขตชลประทาน (นานาฝน) ภาครฐจะตองสนบสนนใหชาวนานาฝนสามารถ

(ราง) ขอเสนอการปฏรประบบการประกนความเสยงของเกษตรกร_๑๖๗

เขาถงแนวคด “เกษตรทฤษฎใหม” ไดอยางแทจรง ทงในเรองการสนบสนนการขดสระนาในนา

และการทาเกษตรแบบผสมผสาน เพอทชาวนานาฝนจะไมตองพงพงเฉพาะการทานาเทานน

นอกจากนน ภาครฐควรทบทวนระบบถายทอดความรและขอมลขาวสารใหถงเกษตรกรขนาด

เลกและขนาดกลางใหมากขน

ในความเสยงดานการตลาดและราคาทเคยนาเอามาตรการรบจานาผลผลตมาใชอยาง

ตอเนอง ซงกชวยบรรเทาปญหาราคาผลผลตตกตาอยางมากในชวงตนฤดไดบางแตกตองพบกบ

ปญหาทรฐตองเขาไปเกยวของกบการรกษาผลผลตและการระบายสตอก รวมถงการประพฤตมชอบ

ในขนตอนตางๆ ซงมกจะเปนปญหามาโดยตลอด ทงนยงไมนบรวมถงกรณทรฐไปเพมราคาจานาจน

สงกวาราคาตลาด ทาใหเกษตรกรนาผลผลตมาจานา (ขาย) ใหกบรฐจนมปญหามากในการระบายส

ตอก ในขณะทรฐบาลปจจบนไดปรบเปลยนเปนมาตรการการประกนรายได ซงเปดโอกาสให

เกษตรกรมรายไดทแนนอนขนโดยทรฐไมตองเขาไปเผชญกบปญหาการรกษาผลผลตและการ

ระบายสตอก อยางไรกตาม เนองจากมาตรการดงกลาวรฐเปดโอกาสใหกบเกษตรกรทกคน ทงขนาด

เลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ สามารถเขาโครงการประกนภยรายไดดงกลาว ทาใหตองใช

งบประมาณเปนจานวนมาก และอาจถกฟองรองตอองคการคาโลก วามพฤตกรรมการบดเบอนกลไก

ตลาดได จงเหนวา นอกจากทภาครฐจะชวยหาตลาดโดยเฉพาะอยางยงตลาดในตางประเทศ ภาครฐ

ควรใชมาตรการประกนรายไดแทนมาตราการจานาผลผลต แตขอใหเนนไปชวยเกษตร

ขนาดเลกเปนสาคญ

_________________________________________-

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๖๘

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร

โดย ดร.ชลธาร วศรตวงศ

(ราง) วนท 2 พฤษภาคม 2554

1. สภาพหนเกษตรกรในปจจบน

ขอมลจากกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกรป พ.ศ. 2552 พบวา เกษตรกรทเปนหนรวมกนทง

ระบบของประเทศไทยม 6 ลานคน วงเงนรวม 1 ลานลานบาท เปนหนทขาดการชาระ (NPL) 30%

จานวน 2 ลานราย มลหน 3 แสนลานบาท ทงหมดนเปนหนในระบบจากสถาบนการเงนของภาครฐและ

เอกชน รวมสหกรณการเกษตร ไมรวมหนนอกระบบ ทดนทตดอยกบสถาบนการเงนถง 37 ลานไร

รายไดจากการทาการเกษตรมากกวาตนทนการเกษตรนอยมาก แมวาจะมหารายไดเสรมอนๆ

ทาใหเกษตรกรมรายไดเฉลยพอๆ กบคาจางรายวน หรอประมาณ 140-2001 โดยมภาระหนในการ

ลงทนเบองตน เฉลยรายละ 1-1.5 แสนบาท2 หากเพมพนททาการเกษตรเพม หรอเพมความถ โอกาส

ตกในภาวะเสยงสงขน โอกาสตดหนมากขน ดงนนไมวาจะทางานหนกเพมขนเทาใดกไมสามารถทจะ

ปลดหนทมอยได โครงการพกหนเกษตรกร และกองทนหมบาน มบทบาทเพยงทาใหปญหายดเยอและ

ยงเหยงขน ผลทาใหอตราประชากรภาคเกษตรลดลงจนกลายเปนปญหาขาดแคลนแรงงานในภาค

เกษตรกรรม สาเหตสวนหนงเกดจากความไมมนคงในการประกอบอาชพทางการเกษตร (ป 2550 เฉลย

รอยละ 40 ของประชากรหรอ 25.2 ลานคน คาดวาจะลดลงเหลอเพยงรอยละ 37 ในป 2556)

นโยบายของรฐไมเออประโยชนตอเกษตรกรเทาทควร แตเออประโยชนใหแกกลมทนการเกษตร

มากกวา เกดความผดพลาดและลาชาของแผนพฒนาประเทศ นโยบาย และกฎหมายทาใหรฐถายโอน

ทรพยากรและมลคาสวนเกนจากภาคเกษตรกรรมไปสภาคสวนอนๆ ในสงคม ผลทาใหโครงสรางของ

ตลาดผดพลาด และขดความสามารถของเกษตรกรโดยรวมในปจจบนไมสามารถทาเงนคนใชหน

1 ทานา 5 ไร มตนทน 10,200 บาท ผลผลตขาว 5 ไร 2,500 ก.ก. ขายได ก.ก.ละ 5.5 บาท (ตนละ 5,500 บาท) ขายขาวไดเงนสทธ 2,500

* 5.5 = 13,700 บาท กาไรจากการทานา = 13,700- 10,200 = 3,550 บาท ใชเวลาปลกขาวประมาณ 4 เดอน นอกจากนนทางานเสรม ม

รายไดเฉลยเดอนละ 4,000 บาทหรอวนละ 140 บาท (พฤกษ เถาถวล: หนเกษตรกรในยคประชานยม) 2 จานวนหนสนเฉลยตอครวเรอนของเกษตรกรไทยในป 2542 จานวน 71,713 บาท เพมเปน 116,681 บาทในป 2550 หรอเพมขน

รอยละ 62 ในเวลา 5 ปเฉลยปละรอยละ 10

ป 2542 2543 2544 2545 2547 2549 2550

หนสน 71,713 68,405 68,279 82,485 104,571 116,585 116,681

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๖๙

ธนาคารได การยกหน พกหน หรอซอหนใหเกษตรกรเปนเพยงการแกปญหาปลายเหต อกทงเปนการ

เปดปมปญหาตอไปในอนาคต เพราะเกษตรกรจะมหนเพมขนอก และจะเปนวงจรแบบนไปไมรจบ

2. โจทย: แกไขปญหาหนสนของเกษตรกรอยางไรใหยงยน ทาอยางไรตอไปให

เกษตรกรหลดจากภาวการณมหน มเงนใชหน (ยกหน พกหน บรรเทาหน) และ

ตอไปไมตกเปนหน

3. แนวคดการแกไขปญหาหนเกษตร

หน = รายจายมากกวารายได (รายไดมากกวารายจาย = เงนออม) ดงนน

การแกไขปญหาหนสนของเกษตรกรจงเกยวของกบ การหาวธทจะทาใหรายไดเกษตรกรมาก

ขน และการลดรายจายเกษตรกรลง เกษตรกรควรมรายได-รายจาย พอๆ กบอาชพอน

(1) การลดรายรายจายเกษตร

ลาดบ รายจาย ขอเสนอแกไขเพอลดรายจาย

1 รายจายปจจยการผลต

(ตนทนเพมปละประมาณ

5-20%)

ลดรายจาย

1.1 ทดน– คาเชา การจดสรรทดนเพอการเกษตร

-เกษตรกรทไมมทดนทากน รอยละ 10 ประมาณ 5-6 แสนราย

-เกษตรกรมทดนทากนนอยกวา 5 ไร รอยละ 10 หรอ 6-8 แสนราย

-เกษตรกรมทดน 5-10 ไร (เกษตรพอเพยงหรอผสมผสาน)

-เกษตรกรทมทดนมากกวา 10 ไร รอยละ 75 พออยไดแตตองให

พงพาตนเองมากขน ลดการใชป ย สารเคมและจกรกลการเกษตร

1.2 แรงงาน – คาจางแรงงาน ลดตนทนการจางแรงงานดวยการลงแขก การจดใหมการลงทะเบยน

เกษตร การรวมกลมเกษตรกร จดกองทนสวสดการเกษตรกรโดยรฐ

สนบสนน เพอเพมสวสดการและสรางพลงอานาจตอรอง ผานการ

รวมกลมเกษตรกรตางๆ นามาซงเครอขาย การประสานงาน

แลกเปลยนประสบการณ ขอมล รวมทน รวมแรง รวมมอ รวมคด

ก ทน – ดอกเบยมอตราสง

แหลงเงนทนหรอแหลงหน

มมากเกนไป และเขาถงได

งาย

จดระบบการเงนเพอการเกษตร (ดขอ (3)) หยดการพกชาระหน หรอ

ขยายหนใหแกเกษตรกร

ข เครองมอ เครองจกร –คา

เ ชา คา นามน ค าเส อม

ราคา คาซอมบารง

ลดตนทน โดยใชววควาย หรอลงแขก หรอรฐ (อปท. ) ลงทน

เครองจกรเปนสวนกลาง และเกบคาซอมบารง คานามน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๗๐

ลาดบ รายจาย ขอเสนอแกไขเพอลดรายจาย

ค วต ถดบ (ส วน ใหญถ ก

ผกขาดโดยกลมทน)

ลดตนทน ยกเลกการผกขาด ควบคมราคาวตถดบ

ง พนธ กลา (สวนใหญถก

ผกขาดโดยกลมทน)

ลดตนทน พฒนาพนธกลาเองภายในกลมเกษตรกร

จ ป ย (สวนใหญถกผกขาด

โดยรฐและกลมทน)

ลดตนทน โรงป ยชวภาพและโรงสขนาดเลก (รฐลงทนให)

ฉ นา (ขาดแคลน) จดระบบชลประทาน/ประปา วางแผนการหานา แหลงกกเกบ รฐ

ลงทนให

ช ย า ฆ า แ ม ล ง ส า ร เ ค ม

ฮอรโมน (สวนใหญถก

ผกขาดโดยกลมทน)

ลดตนทน ใชชวภาพ3

ซ ความเสยงจากสภาพดน

ฟาอากาศ ภยพบต ภย

ธรรมชาต และการตลาด

ปญหาสขภาพรางกาย

ระบบประกนราคา ระบบประกนความเสยง ระบบประกนสงคมและ

สขภาพของเกษตรกร

จ ปญหาการตลาด (ตลาด

ถกผกขาดโดยพอคาคน

กลาง ผลตสนคาแลวไมคม

ทน หรอสนคามคณภาพ

ไมตรงตอความตองการ

ข อ ง ต ล าด ข าด ข อ ม ล

ขาวสาร เก ยวกบความ

เคลอนไหวของตลาด ไมม

การวางแผนการผลตและ

การตลาด

ลดความเสยง พฒนาตลาดกลางการเกษตร จดใหความรดาน

การตลาดและการวางแผนการผลต (รฐดาเนนการ) และเพมชอง

ทางการขนสง การตลาดและการสงออก

1.2 รายจายทวไปในครวเรอน

(รอยละ 30 ของ เ งนก

เกษตรกรนาไปใชในการ

อปโภคบรโภค)

ทาบญชครวเรอน (สกว.) จดบนทกรายจายเองทกวน และเรยนรจาก

ขอมลทเกบเองอยางตอเนอง เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมการจดการ

ดานการเงน ตดทอนรายจายทไมจาเปน จดการรายจายใหเหมาะสม

สรางนสยการออม ทาเกษตรแบบผสมผสานแบงทดนสวนหนงไว

ปลกพช เลยงสตวเพอผลตไวสาหรบบรโภคในครวเรอน

3

ปจจยการผลตตางๆ ทเกษตรกรเคยเปนเจาของคอยๆ ทยอยไปอยในมอพอคาและนายทนอยางเบดเสรจ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๗๑

(2) การเพมรายไดเกษตรกร

ลาดบ รายได ขอเสนอแกไขเพอลดรายจาย

2.1 รายไดจากสนคาเกษตร ตาไมสะทอนตนทนและความเสยงในการผลต

ก ร า ค า ส น ค า เ ก ษ ต ร ต า

(ราคาสนคาเกษตรเพมขน

ปละไมถง 5% และในบาง

ปตด ลบ ) ร าค า น ามน

สงขน ตนทนการประมง

เพมรอยละ 13 แตราคา

สนคาประมงเพมรอยละ

3.9 ราคาสนคา เกษตร

โดยรวมเพมรอยละ 1.5

-ปรบราคาสนคาเกษตรใหสงขนเพยงพอทจะครอบคลมตนทนการ

ผลตและการขาย ตนทนความเสยง และมกาไรทเหมาะสม

-ปจจบนราคาสนคาเกษตรถกรฐกดใหตา ราคาสนคาเกษตรกรถก

กากบและกดใหต าโดยกระทรวงพาณชย โดยเปนสนคาในการ

ควบคม (ขาวเปลอก ขาวสาร) หรอ Watch List (ไข ผก) เปนสนคาท

ถกจบตาดเปนพเศษ หากราคาปรบขนอาจถกจดใหอยในสนคา

ควบคมทนท

-สวนตางกาไรเกอบทงหมดของสนคาเกษตรตกกบพอคาคนกลาง

เจาของโรงส รฐตองกลาลดความไดเปรยบของพอคาคนกลางลง แลว

นาสวนตางนมาเปนกาไรใหเกษตรกรมากขน (ถาจะควบคมราคา

สนคาเกษตร กตองควบคมใหตลอดหวงโซอปทานของสนคาเกษตร

ไมใชเฉพาะราคาตนทาง (กระทบเกษตรกร) กบปลายทาง (กระทบ

ผบรโภค) เทานน)

ข ราคาสนคาเกษตรมความ

ผนผวนมาก 10% -300%

จากราคาฐานในปทผานมา

(หมายถงวา ถาราคาปน

กก .ละ 10 บาท ปห น า

ราคาอาจเหลอ 3 บาท

หรอ 30 บาทตอ ก.ก.) ทา

ใ ห เ ก ษ ต ร ก ร ข า ด

ความสามารถในการใชคน

หนสง

-รฐควรดาเนนการจดใหมตลาดกลางสนคาเกษตรตางๆ กาหนด

มาตรฐานราคาและคณภาพสนคาเกษตร

-รฐควรดาเนนการจดใหมตลาดซอขายสนคาเกษตรลวงหนา (Future

Market)

-เพมราคาในการประกนราคาพชผลตางๆ (ปจจบนรฐใชงบประมาณ

ในการประกนราคาพชผลและรบจานาสนคาเกษตรประมาณปละ 1.1-

1.5 แสนลานบาท

ค ป ร ม า ณ แ ล ะ ค ณ ภ า พ

ผ ล ผ ล ต ต า แ ล ะ ไ ม ม

มาตรฐาน

-เพมปรมาณและคณภาพผลผลตตอไร (สงเสรมโดยรฐ)

-จดมาตรฐานการผลต (Brand) เพอใหสนคาเกษตรมมาตรฐาน

สามารถสงออกได และมราคา

ง สนคาเกษตรเนาเสยงาย

ยากตอการเกบรกษา ม

ฤ ด ก า ล ท า ใ ห ผ ล ผ ล ต

ออกมาในเวลาพรอมๆ กน

-เพมชองทางการแปรรปสนคาเกษตร

-เพมมลคาสนคาเกษตรในการทาผลตภณฑอนๆ เชนเครองสาอาง

วตามน ยาบารงฯ

-เพมสถานทการเกบรกษาสนคาเกษตร

จดใหมการทาตลาดสนคาเกษตรลวงหนา

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๗๒

ลาดบ รายได ขอเสนอแกไขเพอลดรายจาย

2.2 รายไดอนๆ มจากหลาย

แหลง

ทาอาชพเสรม และตองรจกการบรหารจดการดานการเงนในเบองตน

ปจจยหลกทจะทาใหรายจายเกษตรกรลดลง คอ การตระหนกรถงขอมลการเงนของตวเอง

มากกวาการคาดเดา (การทาบญชครวเรอน (สกว.)) การจดการบรหารการเงนเปน การลดรายจายทไม

จาเปนทงตนทนการผลต และรายจายอปโภคบรโภค ในแงของรฐควรสนบสนนดานโครงสรางพนฐาน

โครงสรางการเงนและเงนทน และกากบดแลหวงโซมลคา (Value Chain) ของปจจยการผลตสนคา

เกษตรตลอดหวงโซอปทานใหมการแบงสรรมลคาอยางเปนธรรม ไมเกดการเอารดเอาเปรยบ

โดยเฉพาะพอคาคนกลาง

การเพมรายไดใหเกษตรกรมความจาเปน แตดาเนนการไดคอนขางยาก เพราะเกยวของกบ

หลายปจจย การศกษาพบวา รายไดของเกษตรกรไทยตามาก นอยกวาหรอเทากบรายไดแรงงานขนตา

ทงๆ ทเกษตรกรถอเปนผประกอบการประเภทหนง ทาใหแรงงานภาคเกษตรกรขาดแคลน และไมมใคร

อยากเปนเกษตรกร (Vote by Foot) ปจจยหลกทจะทาใหเกษตรกรมรายไดมากขน คอ การเพมราคา

สนคาเกษตร การลดความเสยง (ผานตลาดกลาง ตลาดลวงหนา การผลกความเสยงรวมไปในราคาฯ)

การปรบปรงคณภาพและมาตรฐานการผลตและสนคาเกษตร ตลอดจนการกากบดแลหวงโซมลคา

(Value Chain) ของสนคาเกษตรตลอดหวงโซอปทานใหมการแบงสรรมลคาอยางเปนธรรม ไมเอารดเอา

เปรยบ โดยเฉพาะพอคาคนกลาง

การออมของเกษตรกรจะเกดขนไดกตอเมอมการจดทาบญชครวเรอนอยางตอเนอง เพอรและ

ตระหนกถงขอมลรายจายและรายไดทแทจรง การลดรายจายทไมจาเปนของเกษตรกร การจดการดาน

การเงนอยางมประสทธภาพ อกทงการปรบเพมราคาสนคาเกษตรกรใหคมกบตนทนและความเสยง

ตางๆ เพอใหเกษตรกรมรายไดเพม เมอเกษตรกรมเงนเหลอออมกจะไดไมกอหน

(2) การพฒนาการบรหารจดการดานการเงนของเกษตรกร

เกษตรกรสวนใหญมการศกษาระดบตา ทาใหขาดความรดานการจดการ การบรหารเงน เมอม

รายได รายจายและตนทนจากหลายๆ ชองทาง อกทงตองทาการคากบนายทน กทาใหเกษตรกรยากท

จะตามไดทน เกษตรกรสวนใหญจงตกเปนเหยอของนายทน จาเปนตองพฒนาใหความรดานการบรหาร

จดการดานการเงนใหแกเกษตรกร หากจะยกระดบการทาการเกษตรเปนเพอการคาหรอเพอการสงออก

ไมใชเกษตรกรรมเพยงเพอยงชพ ตวอยางโครงการทรฐควรสงเสรม อาท (1) โครงการหมอหนของ

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) และธนาคารออมสน มงสรางเสรมสขภาพทาง

การเงนใหแกเกษตรกร เปาหมายอบรมหมอหน 1.8 แสนรายเขาชวยเหลอ 8.8 หมนหมบานทวประเทศ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๗๓

(2) โครงการทาบญชครวเรอน (สกว.) เพอเรยนรขอมลการเงนของตนเอง ดานรายไดและรายจาย และ

ปรบเปลยนพฤตกรรม หนมาจดการการเงนของครวเรอนอยางตอเนอง

(3) การจดระบบการเงน/ทนเพอการเกษตรทเหมาะสม

แหลงเงนทน (สนเชอ) ของเกษตรกรมมากเกนไป มทงนอกระบบและในระบบ ในระบบไดแก

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) สหกรณ ธนาคารพาณชย4 การเขาถงแหลง

เงนทน ทาไดคอนขางงาย มการโฆษณาชวนเชอเพอปลอยสนเชอจานวนมาก ทงสนเชอเพอ

การเกษตรสนเชอเพอการอปโภคบรโภค สนเชอจากบตรเครดตตางๆ การปลอยสนเชอตรวจสอบแคส

ลปเงนเดอนเดอนสดทาย หรอการมบตรเครดตอนๆ ผลทาใหคนหนงๆ อาจมบตรเครดตหรอสนเชอได

จากหลายแหลง นามาซงการบรโภคเกนตวและการกยมเงนเกนตวได นอกจากนยงมการโฆษณาการ

หกดอกเบยทซอนเงอนซบซอนเพอหลอกลวงผกแทจรงแลวเปนการคานวณดอกเบยแบบไมหกเงนตน

และอตราดอกเบยเงนกทแทจรง (Effective Interest Rate) สงมาก รฐควรกากบ ดแล และตรวจสอบการ

ปลอยสนเชอทมจานวนมากในขณะน กาหนดใหมขอมลเครดตกลางซงสามารถกากบและตรวจสอบการ

ปลอยสนเชอไดอยางครบถวน (ระบบเครดตบโร) กาหนดนยามอตราดอกเบย และใหประกาศอตรา

ดอกเบยใหเปนทเขาใจตรงกนกอนทจะมการกยมเกดขน

แหลงเงนทนทมอยเพอการเกษตรมกมเงอนไขทไมยดหยน และกาหนดเวลาการชาระหนไมตรง

กบรายไดทเกษตรกรสามารถหาได จนเกษตรกรมภาระหนเรอรง ไมสามารถชาระหนได และตองไปพง

แหลงเงนทนนอกระบบ ไดแกผมอทธพลในทองถน นกการเมองฯ ความไมสมพนธของนโยบายการเงน

อตราดอกเบยของธนาคารพาณชยและรายไดทเกษตรกรหาได เพราะดอกเบยเรมคดตงแตปแรกทเรม

ปลอยกแตเงนทเกษตรกรจะไดจากการขายผลตผลการเกษตรสวนใหญใชเวลาเปนชวงๆ ตงแตหลาย

4 ธ.ก.ส.ซงจดตงแทนทธนาคารเพอการสหกรณไมไดใหสนเชอแบบกากบและแนะนา เปนพเลยงหรอหนสวนกบเกษตรกรจรง ไมเคยมยทธศาสตรทจะสงเสรม

สนบสนนการเกษตร แตทาหนาทเหมอนธนาคารพาณชยทวไป กลบแสวงหาประโยชนเพมเตมจากเกษตร โดยนาสนคาทเปนปจจยการผลตมาบงคบขายทางออมใน

ราคาเทาตลาดหรอสงกวา ระบบการบรหารจดการหนของ ธ.ก.ส. เปนระบบทดมประสทธภาพ มหนเสยนอย แตสวนใหญปญหาหนเสยเกดจากโครงการพเศษของรฐท

ดาเนนการผาน ธ.ก.ส. จงควรจากดโครงการพเศษเหลาน โดยแยกบญชออกมาตางหากเปนบญชการปลอยหนตามโครงการของรฐบาลและควรสามารถวนจฉย

โครงการดงกลาวได

กองทนฟนฟฯ ตงเพอดแลฟนฟแกปญหาของเกษตรกรทงระบบ ไถหนเสยพนจาก ธ.ก.ส. สหกรณและสถาบนการเงนอนๆ และมาชดใชกบกองทนโดยการพฒนาการ

เกษตร แตทาไดเพยงชวยเหลอปญหาเฉพาะหนาเรองหนของเกษตรกร โดยซอหนเกษตรกรมาจากสถาบนการเงนมาไวกบกองทน และเขาสกระบวนการฟนฟให

เกษตรกรมรายได เพยงพอทจะอยไดและผอนชาระหนทคางอยในเวลาเดยวกน ซงปจจบนกองทนฟนฟฯ ดาเนนการไดจดซอหนไดชามาก นายสมยศ ภราญคา รอง

เลขาธการรกษาการในตาแหนงเลขาธการสานกงานกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร เปดเผยวา ขณะนสานกงานกองทนฟนฟฯไดมแผนเปดรบขนทะเบยนองคกร

เกษตรกรและ ทะเบยนเกษตรกร (ทะเบยนหนของเกษตรกร) ทวประเทศ ตาม พ.ร.บ.กองทนฟนฟฯโดยมอบหมายใหสานกงานกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกรสาขา

จงหวด เปดรบขนทะเบยนองคกรเกษตรกรและขนทะเบยนหนเกษตรกรตลอดทงปโดยไม ตองเสยคาใชจายใด ๆ ทงสน เพอเรงสงเสรมและผลกดนใหเขาส

กระบวนการจดการหน รวมถงการปรบโครงสรางหนและฟนฟอาชพ ซงปจจบนมองคกรเกษตรกรมายนขนทะเบยนกบกองทนฟนฟฯ แลว จานวน 51,989 องคกร

เกษตรกรสมาชก 6,012,504 ราย นอกจากนนยงมเกษตรกรมาขนทะเบยนหนทงสน 445,982 ราย รวมมลหน 65,391,549,526.27 บาท (ขอมล ณ วนท 10 ม.ค.

2554)

สาหรบองคกรเกษตรกรทจะยนขนทะเบยนเพมเตมตองมคณสมบต คอ เปนนตบคคล อาท กลมเกษตรกร วสาหกจชมชน สหกรณ สมาคมและมลนธ

หรออาจไมเปนนตบคคลกได แตเกษตรกรตองรวมกลมกนไมนอยกวา 50 คน เพอวตถประสงคในการประกอบการเกษตรรวมกน โดยขณะทขอขนทะเบยนเกษตรกร

ตองเปนสมาชกเพยงหนงองคกรเทานน ยอดการซอหนของกองทนฯ เปนไปอยางลาชาและเปนการแกไขปญหาปญหาทปลายเหต ประมาณปละ 4 พนราย มลหน

ประมาณ 1-2 พนลานบาทตอป

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๗๔

เดอนจนถงปหรอหลายปจงจะไดรบผลตอบแทน เชน ยางพาราใชเวลา 7 ป ในชวงเกษตรกรยงไมได

ผลผลต ควรยกเวนภาระตองจายดอกเบยในชวงแรกน จงจาเปนทรฐควรจดใหมสถาบนการเงนเฉพาะ

สาหรบเกษตรกร เชน ธนาคารชมชนการเกษตร กองทนเงนสารองเลยงชพเพอเกษตรกร เพอสงเสรม

การออมใหเกษตรกร เปนแหลงเงนก และเงนสารองใหเกษตรกรใชกรณเกดเหตสดวสยและใชยามชรา

ในขณะทสถาบนการเงนของรฐ เชน ธ.ก.ส.ไมควรมงเนนการปลอยหรอขยายหนใหแกเกษตรกร

เพยงอยางเดยว แตควรเปนการลดหน หรอการปลอยหนเพอการพฒนาการเกษตรทย งยนดวย โดยอาจ

กาหนดตวชวดให ธ.ก.ส. เปนหนสนตอรายไดเกษตรกร เพอมงเนนการปลอยหนเพอลดหนมากกวาการ

ขยายหน การสงเสรมเกษตรกรทาบญชครวเรอนอยางตอเนอง เปนตน

4. บทสรปขอเสนอเพอการแกไขปญหาหนเกษตรกร

ปญหาหนสนเกษตรกรไมใชเพราะเกษตรกรไมมแหลงสนเชอ แตมแหลงสนเชอมากเกนไป และ

ดอกเบยของสนเชอกลายเปนสวนหนงของรายจายทสาคญของเกษตรกร และเปนปจจยหนงททาให

เกษตรกรมรายจายมากกวารายได หรอมหนสนเพมขน กลายเปนการเพมปญหาหนเกษตรกรอก

ขอเสนอคอ รฐบาลควรทบทวนนโยบายสนบสนนการใหสนเชอเพอแกไขปญหาหนเกษตรกร

เพราะเปนการเพมปญหามากกวาแกปญหา ปจจบนเกษตรกรมโอกาสเขาถงแหลงสนเชอมากเพยงพอ

แลว ควรพฒนาการปลอยสนเชอใหรอบคอบและรดกมขนวา เปนการกเพอการลงทนหรอกอใหเกด

รายไดหรอทาใหตนทนการผลตตาลงมากกวากไปเพอการบรโภค รฐควรเพมการพฒนาโครงสราง

พนฐานเพอการเกษตรมากขน เชน ระบบชลประทาน แหลงเกบนา โรงป ยชวภาพและโรงสขนาดเลก

พฒนาตลาดกลางสนคาเกษตรตางๆ กาหนดมาตรฐานราคาและคณภาพสนคาเกษตร พฒนาตลาดซอ

ขายสนคาเกษตรลวงหนา (Future Market) กากบดแลหวงโซมลคา (Value Chain) ของสนคาเกษตร

ตลอดหวงโซอปทานใหมการแบงสรรมลคาอยางเปนธรรม ไมเอารดเอาเปรยบ โดยเฉพาะพอคาคน

กลาง เปนตน

รฐควรเนนการพฒนาการบรหารการเงนหรอการใชจายเงนทมวนยของเกษตรกร สงเสรมให

เกษตรกรลดหนไดดวยตวเกษตรกรเอง วธคอ ใหเกษตรกรจดทาบญชครวเรอนอยางตอเนอง เพอร

ขอมลการเงนของตนเอง การลดตนทนการผลตทไมจาเปน และหนมาพงพาตนเองดานปจจยการผลต

มากขน (ใชววควาย หรอลงแขก ใชเกษตรอนทรย เพาะกลาฯ) ลดรายจายอปโภคบรโภคทไมจาเปน

ออมเงนบางสวนเพอลดหนและเกบไวใชยามจาเปน สงเสรมการเรยนรเร องการบรหารการเงนใหแก

เกษตรกร

สงทควรดาเนนการควบคกนไป คอ การกากบและตรวจสอบการปลอยสนเชอโดยกาหนดใหม

ขอมลเครดตกลาง ทาหนาทกากบและตรวจสอบการปลอยสนเชอไดอยางครบถวน (ระบบเครดตบโร)

ในขณะทสถาบนการเงนของรฐ เชน ธ.ก.ส. ไมควรมงเนนการปลอยหรอขยายหนใหแกเกษตรกรเพยง

(ราง) ขอเสนอการปฏรปการแกไขปญหาหนสนเกษตรกร_๑๗๕

อยางเดยว แตควรเปนการลดหน หรอการปลอยหนเพอการพฒนาการเกษตรทย งยนดวย โดยอาจ

กาหนดตวชวดให ธ.ก.ส. เชน การลดหนสนตอรายไดเกษตรกร การสงเสรมเกษตรกรทาบญชครวเรอน

เปนตน

--------------------------------------------------------

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๗๖

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตร

และโครงสรางการตลาด

โดย รศ.ดร.สมพร อศวลานนท1

(ราง) วนท 1 มนาคม 2554

1. บทนา

การเกษตรในประเทศไทยประกอบดวยเกษตรกรขนาดเลกหรอเกษตรกรรายยอยจานวน

มาก ซงลกษณะการทาการเกษตรของเกษตรกรรายยอยจดไดวาเปนทงวถชวตและเปนอาชพ แต

ผลผลตทเกษตรกรรายยอยแตละรายผลตไดมจานวนไมมากนกและเปนแหลงรายไดทสาคญของ

ครวเรอน เมอเกบเกยวผลผลตไดแลวเกษตรกรรายยอยจงมกทจะเรงขายผลผลตไปสตลาดในทนท

ทาใหการพฒนาการตลาดสนคาเกษตรเกดจากแรงกดดนทตองการกระจายหรอเคลอนยายผลผลต

จากแหลงผลตไปสผบรโภค เปนทกลาวกนในอดตวาสาเหตทเกษตรกรมรายไดตาเพราะขาดอานาจ

ตอรองและถกเอารดเอาเปรยบจากกระบวนการทางการตลาดทงในดานการขายผลผลตและการซอ

ปจจยการผลต การหาแนวทางในการปฏรประบบโครงสรางการตลาดสนคาเกษตร โดยมเปาหมาย

เพอใหเกดความเปนธรรมและลดความเหลอมลาในสงคม จงเปนประเดนขอหารอหนงใน

คณะอนกรรมการปฏรประบบเกษตรกรรม เอกสารนจดทาขนเพอเปนฐานขอมลเบองตนเพอใช

ประกอบในการหารอของคณะอนกรรมการฯ

2. การตลาดสนคาเกษตรและปจจยทนาไปสความไมเปนธรรมในทาง

การตลาดของเกษตรกร

2.1 หนาททสาคญของการตลาดสนคาเกษตร

ในภาคการเกษตร การตลาดสนคาเกษตรจะมชองทางการตลาดเรมจากการทเกษตรกรนา

ผลผลตทผลตไดมาจาหนายใหกบพอคาคนกลางทออกไปรบซอและรวบรวมผลผลตถงในไรนาของ

เกษตรกร หรอเกษตรกรอาจเปนผจดการขนสงนาไปจาหนายใหกบพอคาคนกลางในแหลงรบซอหรอ

ในตลาดกลางกอนทพอคาคนกลางจะจดสงไปตามชองทางการกระจายตางๆ เพอสงตอไปใหถง

ผบรโภค การตลาดนอกจากจะมหนาทเกยวของกบการซอการขาย การขนสง การกาหนดมาตรฐาน

การแปรรป และการเกบรกษาแลว การตลาดยงอาจทาหนาทในการใหขอมลขาวสาร การบรการทาง

การเงน เปนตน เนองจากสนคาเกษตรมลกษณะของการเปนฤดกาล การเนาเสยงาย การตลาด

สนคาเกษตรจงมความซบซอน มคาใชจาย และเปนทมาของสาเหตการทเกษตรกรขนาดเลกหรอ

เกษตรกรรายยอยขาดอานาจการตอรองในขนตอนของการจาหนายสนคาเกษตรทตนเองผลตได

1 สถาบนคลงสมองของชาต

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๗๗

2.2 ปจจยทนาไปสความไมเปนธรรมในระบบการตลาดารตลาดสนคาเกษตร

2.2.1 ปจจยทางดานนโยบายและกฎหมายเพอการควบคมในระบบการผลตและการคา

สนคาเกษตร

(1) ปจจยทางดานนโยบายของรฐในอดตทผานมา ไดมบทบาททสาคญตออานาจทาง

การตลาดและหลายกรณนาไปสเหตของปญหาของความไมเปนธรรมในระบบการผลตและการตลาด

สนคาเกษตร ตวอยางทพบในอดต เชน

● มาตรการการเกบคาธรรมเนยมการสงออกขาวของกระทรวงพาณชย ทเรยกวาคา ‘พร

เมยมขาว” ซงรฐไดเรยกเกบคาธรรมเนยมดงกลาวตอตนของปรมาณขาวสงออกจากพอคาสงออก

คาธรรมเนยมดงกลาวไดถกปดภาระกลบมายงเกษตรกรทาใหเกษตรกรขายขาวเปลอกในระดบราคา

ทลดลงแลวรฐใชกลไกคาธรรมเนยมการสงออกขาวเปนเครองมอในการสรางรายไดใหกบรฐ การ

ควบคมราคาในตลาดขาวสารภายในประเทศ และรวมถงตลาดสงออกขาว การเกบคาพรเมยมขาว

ดาเนนมาตงแตป 2495 และไดยกเลกการเกบคาธรรมเนยมดงกลาวในป 2529 (Siamwalla, 1975;

อมมาร สยามวาลาและวโรจน ณ ณะนอง 2533)

● มาตรการเชงนโยบายของรฐในดานราคาสนคาเกษตรหลายมาตรการ ทรฐไดเขาไป

แทรกแซงกลไกตลาด เพอยกระดบราคาผลผลตสนคาเกษตรบางชนด เชน นโยบายการรบจานา

สนคาขาว ขาวโพด และมนสาปะหลง โดยยกระดบราคาใหสงกวาระดบราคาตลาด มาตรการ

ดงกลาวแมมจดมงหวงเพอดงราคาสนคาเกษตรทรบจานาในระดบฟารมใหสงขนโดยหวงจะเพม

รายไดใหกบเกษตรกร แตมาตรการดงกลาวไดสรางความไมเปนธรรมในระบบการตลาด เพราะ (1)

มเกษตรกรจานวนนอยทไดรบผลประโยชนจากมาตรการดงกลาวโดยทเกษตรกรสวนใหญไมไดรบ

ผลประโยชน (2) มาตรการรบจานาขาวเปลอกโดยยกระดบราคาใหสงกวาระดบราคาตลาดไดสราง

ความไมเปนธรรมในระบบการคาขาวกลาวคอมาตรการดงกลาวไดเออประโยชนใหกบโรงสขาวใน

ขณะทผประกอบการในตลาดกลางขาวเปลอกตองเลกกจการไป ทาใหโรงสผรบซอขาวเปลอกม

ชองวางในการเอาเปรยบเกษตรกร ทงในรปของการวดความชนทไมไดมาตรฐาน การเอาเปรยบใน

การโกงตาชง และรวมถงการทจรตในการหมนเวยนขาวทรฐฝากไวไปขาย เปนตน

● นโยบายการเปดเสรทางการคา แมจะมความจาเปนทประเทศไทยจะตองกาวไปสการเปด

เสรทางการคาภายใตขอตกลงททาไวกบองคการการคาโลกและรวมถงประชาคมการคาตางๆ เชน

ประชาคมการคาอาเซยน การเปดเสรทางการคาโดยนยหนงเปนการขยายตลาดการคาเพอให

การคาเกดประโยชนสงสดกบผบรโภค ในอกนยหนงภาวะของการแขงขนทางการคาทเกดขนจาก

การเปดตลาดทาใหประเทศทมความไดเปรยบใน resource base ทเหนอกวากจะเกดความไดเปรยบ

ในตนทนการผลต หรอใครมความไดเปรยบในเทคโนโลยอะไรในกระบวนการผลตกจะทาใหเกด

ความไดเปรยบในการแขงขนในเวทการคาตามมา ดงนนการเปดประตประเทศไปสการคาเสร

จะตองมการบรหารจดการทงในดานเทคโนโลยและโครงสรางทางการตลาดใหทนกบบรบทของการ

เปลยนแปลง เพราะหากไมเตรยมความพรอมใหเกดขนแลวนโยบายดงกลาวจะสงผลกระทบตอ

เกษตรกรรายยอยตามมา โดยมกรณตวอยางดงน

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๗๘

(1) กรณของการเปดตลาดเสรสนคาขาวภายใตกรอบของขอตกลงอาเซยนโดยลดภาษการ

สงออกใหเปนศนยในป 2553 นโยบายดงกลาวในอดตมประเทศไทยเปนผผลกดนทสาคญ ซงไทยได

ลงนามขอผกพนและพยายามพลกดนใหมการเปดตลาดขาวเสรขนภายในอาเซยนตงแตป 2535

โดยหวงในขณะนนวาไทยจะเปนศนยกลางการคาขาวของอาเซยน แตพบวาหลงจากมการลงนาม

ดงกลาวเรอยมาการบรหารจดการในกลไกการตลาดขาวเปลอกภายในประเทศของไทยตลอดจน

นโยบายการเสรมสรางศกยภาพในภาคการผลตของไทยมไดมการเตรยมความพรอมใหสามารถ

แขงขนได ในดานรฐพบวาไดดาเนนนโยบายในการแทรกแซงกลไกตลาดอยางหนกภายใตโครงการ

รบจานาขาวเปลอกพรอมๆกบการยกระดบราคาจานาใหสงกวาระดบราคาตลาด นโยบายดงกลาวได

สรางผลกระทบตอตลาดขาวเปลอกในประเทศและตลาดสงออกขาวของไทย ขาดการพฒนากลไก

โครงสรางของตลาดกลางเพราะมาตรการรบจานาขาวเปลอกทยกระดบราคาสงกวาราคาตลาดไดทา

ใหตลาดกลางขาวเปลอกทมอยจานวนมากตองออกไปจากการทาธรกจและสรางผลกระทบเชงลบตอ

คณภาพขาวและทาใหโรงสในพนทมอานาจเหนอเกษตรกรในการกาหนดราคา นอกจากน ตนทน

ราคาขาวของไทยในตลาดสงออกทสงขนไดทาใหการสงออกขาวของเวยดนามไดเขามาแทนทตลาด

อาเซยนของไทย โดยในป 2553 การสงออกขาวของเวยดนามในตลาดอาเซยนไดมถง 2.6 ลานตน

ในขณะทประเทศไทยสามารถสงออกไปในตลาดอาเซยนไดเพยง 0.8 ลานตน โดยเฉพาะขาวขาว

5% 10% 15% และ 25% ความไมพรอมในการบรหารจดการโครงสรางตลาดขาวของรฐทาใหเกด

ความไมพรอมในการทจะตองเปดตลาดขาวเสรตามมา ดงนน การทคาดหวงไววาประเทศไทยจะได

โอกาสกบการเปดเสรการคาขาวกบอาเซยนนนกลบกลายเปนวาเปนวกฤตของปญหาทสราง

ผลกระทบตอชาวนาตามมา

(2) กรณของสนคาผกและผลไมภายใตการเปดเสรการคาเรงดวนกบจน เพราะหากพจารณา

จากประชากรของไทยเทยบกบประชากรของจนแลวประชากรของจนมมากกวาไทยหลายเทาตว การ

เปดเสรผกและผลไมนาจะเปนประโยชนตอสนคาผกและผลไมของไทยทจะนาไปขายในประเทศจน

แตในภาคปฎบตดเหมอนวาการนาเขาสนคาผกและผลไมจากจนมาไทยไดเตบโตขยายตวอยางกาว

กระโดดแตในทางกลบกนการขยายตวของผกผลไมของไทยไปจน(ไมรวมสนคามนสาปะหลง) คอยๆ

ขยายตวอยางชาๆ ปรากฎการณดงกลาวไดสงผลกระทบตอเกษตรกรทปลกผกและผลไมของไทยท

ตองแขงขนกบสนคาจากจน นอกจากนในการสงออกสนคาจากไทยไปจนมลกษณะของการฝากขาย

สวนการนาเขาสนคาจากจนหากเปนพอคาไทยจะเปนการซอขาดจากตนทางหรอมฉะนนจะมพอคา

จนมาทากจการขายสงในตลาดคาสงผกและผลไมในประเทศไทย อกทงยงมขอจากดจากจนในสวน

ของภาษมลคาเพม คาธรรมเนยมการขออนญาต และรวมถงขอจากดทเปน non-tariff barrier อนๆ

(สมพร อศวลานนท และคณะ 2549) ซงจะเหนวาเกษตรกรรายยอยจานวนมากจะไมสามารถใช

ประโยชนจากการเปดเสรทางการคาแตในขณะเดยวกนกลบเปนผแบกรบความสญเสยจากผลกระทบ

ทางการตลาดและทาใหสญเสยรายไดตามมา

(2) ปจจยทางดานกฎหมายซงมแนวทางในการแกปญหาดานหนงแตไดสงผระทบตอความ

ไมเปนธรรมในดานอนๆ ตามมา โดยมตวอยางดงน:

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๗๙

●พระราชบญญตสารวจและ หามกกกนขาว พทธศกราช 2489" ซงไดหามขนยายขาว

ออกนอกเขตทคณะกรรมการประกาศเฉพาะการมประกาศของคณะกรรมการสารวจและหามกกกน

ขาว หามสงออกขาวจากภาคใตโดยตรงในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 และตอเนองมาอกระยะหนง

ไดทาใหความรงเรองของการปลกขาวและโรงสในภาคใตตองหดตวลงในระยะเวลาตอมา (ชวลต อง

วทยาธร 2540)

● พระราชบญญตยาสบ พ.ศ.2509 (ไดปรบแกไขจาก พ.ร.บ.ยาสบ พ.ศ. 2486, 2490, และ

2492) ทใหองคการอตสาหกรรมยาสบเปนผผกขาดในตลาดรบซอใบยาสบจากเกษตรกรผปลก ใน

มมหนง พ.ร.บ. ดงกลาวเปนแหลงสรางรายไดใหกบรฐโดยผานทางโรงงานยาสบทรฐเปนผควบคม

แตในอกมมหนงการผกขาดดงกลาวไดสรางอานาจทางการตลาดใบยาสบทรฐเปนผรบซอแตเพยงผ

เดยว

●พระราชบญญตออยและนาตาล พ.ศ. 2527 ไดใหอานาจคณะกรรมการนาตาลทราย ไดม

อานาจในการกาหนดและควบคมปรมาณการผลตออย การกาหนดราคาออยและนาตาลทราย การ

กาหนดสวนแบงของรายไดระหวางเกษตรกรและผประกอบการโรงงานนาตาล และรวมถงการ

ควบคมตลาดการนาเขานาตาลทราย กฎหมายดงกลาวไดใหอานาจในการตอรองระหวางเกษตรกร

และโรงงานเพอสรางความสมดลในระบบการผลตออยและนาตาล แตกฎหมายดงกลาวกลบสราง

ความไมเปนธรรมกบผบรโภคนาตาลภายในประเทศ ในกลมเกษตรกรผปลกออย พ.ร.บ. ออยและ

นาตาลทรายนไดสรางความไมเปนธรรมระหวางเกษตรกรทไดรบโควตาและเกษตรกรทไมไดรบ

โควตาในระบบการผลตออย อยางไรกตาม พ.ร.บ ดงกลาวไดใหอานาจในการรวมตวกนของ

เกษตรกรผปลกออยในรปของกลมชาวไรออยและกลมชาวไรออยในอดตนบไดวาเปนกลมทมพลงใน

การตอรองในคณะกรรมการออยและนาตาลทราย

2.2.2 ปจจยอนเปนผลจากความไมมประสทธภาพของระบบการตลาด

ความไมมประสทธภาพของระบบตลาดสนคาเกษตรอาจเกดขนเพราะสนคาเกษตร

ประกอบดวยเกษตรกรขนาดเลกเปนผทาการผลต เกษตรกรเหลานขาดแคลนเงนทน สนคาทผลตได

มคณภาพและมาตรฐานไมเทาเทยมกนในจานวนผลผลตทนามาสงยงตลาด และรวมถงแหลงผลตอย

ในทหางไกลทาใหไมสะดวกในการขนสงหรอไดรบความเสยหายในขณะขนสง

●การศกษาของ อทศ นาคสวสด (2501) ไดสรปวา การทชาวนาในภาคกลางมรายได

ตานน ไมใชเปนเพราะชาวนาถกกดขในเรองการคาขาว แตการทเกษตรกรมรายไดตานนมสาเหตมา

จากประสทธภาพการผลตทตามาก และอกประการหนงเกดจากการเปนหนสนของชาวนา อนเปนผล

จากการทสถาบนการเงนในชนบทขาดแคลนเกษตรกรไมสามารถเขาถงและพงพงสนเชอจากสถาบน

การเงนได จงเปนชองทางใหพอคาคนกลางในชนบทเปนผใหกยมแทนและเอาเปรยบชาวนาในรป

ของเงอนไขและอตราดอกเบย นอกจากน ชยยงค ชชาตและ โสภณ ทองปาน (2503) ไดรายงานไว

เชนเดยวกนวาการทกจกรรมทางการตลาดมประสทธภาพตา โดยเฉพาะในขนตอนของการขนสง

การเกบรกษา และการแปรรป ทาใหเกดคาใชจายทางการตลาดในระดบสง นอกจากนการจดเกรด

และมาตรฐานทขาดความชดเจนกเปนอกเงอนไขหนง ทนาไปสการเอารดเอาเปรยบกนในขนตอน

ของการซอขาย พรอมกบการเสนอแนะใหมการลดขนตอนของกจกรรมทางการตลาดทไมจาเปนหรอ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๘๐

เชอมโยงกจกรรมทางการตลาดทสอดคลองในการทาธรกจเขาดวยกน ในรปของ “สหกรณการขาย

ขาว” จะอานวยประโยชนตอเกษตรกรและเศรษฐกจการคาขาวไทย

● ในกรณของสนคาพชไร เชน ขาวโพด จาเนยร บญมา และคณะ (2523) ไดรายงาน

วาตลาดขาวโพดในแหลงผลตทงแหลงผลตใหมและแหลงผลตเกามการแขงขนในการรบซอจาก

พอคาคนกลางและไมใชเปนการคาแบบผกขาด แตเนองจากเกษตรกรผเพาะปลกเปนเกษตรกร

ขนาดเลกทาใหตองอาศยสนเชอจากพอคาคนกลางและทาใหชาวไรขาวโพดผกพนและขายผลผลต

ใหกบพอคาคนกลางทไหสนเชอ ทงนยงไดพบวาพอคาในแหลงผลตขาวโพดรอยละ 77 ของพอคา

ทงหมดใหสนเชอกบชาวไรขาวโพด รปแบบของสนเชอมทงทเปนสงของ (เชน ขาว อาหารของใช

ป ย ยาฆาแมลง และเมลดพนธ)การใหบรการเครองจกรกล(การไถเตรยมดนใหชาวไร) และเงนสด

ทงนพบวาอตราดอกเบยทเกษตรกรจะตองจายอยในระดบสงเฉลยรอยละ 32.35 ตอป ซงแมวา

เกษตรกรจะไมไดมการทาสญญาเปนลายลกษณอกษรแตเกษตรกรกรกจะถอวาเปนพนธะทตนเองม

กบพอคาและจะถอเปนขอผกพนในการนาขาวโพดไปขายใหเพอใหพอคาไดหกหนสนกอนทจะขอรบ

เงนสดในสวนทเหลอ นอกจากน การศกษาดงกลาวไดมขอสงเกตวาการทไมมเครองตรวจวด

ความชนทชดเจน พอคาจะใชวธวดความชนโดยอาศยจากสายตาและการสมผส กอนการตกลงให

ราคา ประกอบกบความชนถกจดอยในกรอบกวางๆ ไดแก ขาวโพดแหง ขาวโพดชน และขาวโพด

เปยก ทาใหพอคาคนกลางในแหลงผลตเปนผไดประโยชนจากความไมชดเจนในการกาหนด

มาตรฐานความชนในตลาดซอขายขาวโพด อกทงไดพบดวยวาตนทนในการขนสงขาวโพดและการ

ขาดนาหนกเปนรายจายทสงทสดเมอเทยบกบคาใชจายในกจกรรมการตลาดอนๆ ดงนน การศกษา

ไดใหขอเสนอแนะวาหากมการพฒนาการคมนาคมขนสงในแหลงผลตขาวโพดใหมประสทธภาพดขน

ทงในรปของการขนสงทางถนน ทางนาและทางรถไฟแลวจะเปนการชวยตดทอนตนทนการตลาดให

ลดตาลง และจะชวยใหเกษตรกรไดรบราคาทสงขน

2.2.3 ปจจยเนองจากขาดการลงทนในดานโครงสรางของระบบตลาดกลาง

สาหรบสนคาเกษตรจาพวกผกและผลไม เนองจากพชผกเปนสนคาทเนาเสยหายงายและ

เปนการผลตเพอผบรโภคในประเทศมากกวาการผลตเพอการสงออก ทาใหตองอาศยระบบตลาดทม

ประสทธภาพเพอใหเกษตรกรสามารถขายผลตผลไดอยางรวดเรวและลดการสญเสยอนพงจะเกดขน

จากขนตอนทางการตลาดใหมากทสด ในชวงกอนทศวรรษ 2530 แหลงตลาดกลางขายสงผกและ

ผลไมในขณะนนจะมทต งอยทปากคลองตลาด การคมนาคมขนสงจากแหลงผลตมายงตลาดกลางท

ขาดความสะดวกทาใหเกดการสญเสยทงนเพราะพชผกเปนสนคาทเนาเสยหายงาย การเรงพฒนา

ตลาดกลางในรปของตลาดสมมเมองนาจะเปนทางออกทสาคญตอการเพมชองทางการกระจายสนคา

จากเกษตรกรมายงผบรโภคในเมอง (เรองไร โตกฤษณะ และสมพร อศวลานนท 2523) การศกษา

ดงกลาวไดนาไปสขอเสนอแนะใหมการปฏรประบบตลาดกลางขายสงพชผก ทาใหตอมาภาครฐไดม

มาตรการสงเสรมใหเอกชนพฒนาตลาดกลางพชผกแหงใหมๆขน เชน ตลาดกลางสมมเมอง ตลาด

ไท เปนตน

นอกจากนสนคาเกษตรหลก ทง ขาว มนสาปะหลง ยาง ขาวโพด ยงขาดการพฒนาใหเกด

กลไกตลาดกลางทมประสทธภาพ ทาใหชองทางการกระจายสนคาเกษตรจากไรนาไปสผบรโภคหรอ

ตลาดสงออกมคาใชจายทางการตลาดทสง และทาใหคนกลางหรอผประกอบการบางกลมสามารถ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๘๑

แสวงหาผลประโยชนจากโครงสรางการตลาดกลางทขาดประสทธภาพ เชนกรณของการขาด

ประสทธภาพของตลาดกลางขาวเปลอก ตลาดกลางยางพารา ในปจจบน เปนตน

2.2.4 ปจจยอนเนองจากอานาจทไมเทาเทยมกนภายใตการทาเกษตรพนธะสญญา

เกษตรพนธะสญญาเปนระบบทผประกอบการแปรรป สงออก หรอหางรานคาสมยใหม ใชใน

การจดหาอปทานผลผลตจากเกษตรกรแตละราย ทงนในการจดหาอปทานผลผลตจะมการตกลง

วางแผนกนลวงหนาระหวางกนผานทางพนธะสญญา โดยมเปาหมายเพอการกระจายความเสยง

ระหวางผผลตและผประกอบการ โดยฝายแรกเปนฝายรบความเสยงในการผลต (production risk)

สวนฝายหลงเปนผรบความเสยงในการตลาด(marketing risk) รปแบบของเกษตรพนธะสญญามทงท

เปน (1)พนธสญญาเพอการตลาดของสนคา เชน การระบถงขอตกลงทจะรบซอในอนาคตตาม

คณภาพ เวลา และราคาทตกลง และ 2) พนธสญญาเพอการผลตสนคา เชน ระบถงพชทจะผลต

วธการผลต คณภาพและมาตรฐานของสนคา โดยผานทางการจดหาปจจยและเทคโนโลยใหกบผผลต

(Baumann, 2000)

ในชวง 2 ทศวรรษทผานมา ดเหมอนวาเกษตรพนธะสญญาไดกลายเปนนโยบายของรฐท

สนบสนนใหภาคเอกชนเขามามบทบาทในการจดการดานการสงเสรม การผลต และการตลาดแบบ

บรณาการ โดยทบรษทเอกชนสนบสนนปจจยการผลต การตลาด และการประกนราคา ทงนเพอเปด

โอกาสใหเกษตรกรรายยอยไดมโอกาสเขาถงตลาดและไดรบรายไดทแนนอน รวมถงการสนอง

นโยบายเพอลดปญหาความยากจน ตลอดจนการใหเกษตรกรรายยอยไดมโอกาสเรยนรเทคโนโลย

สมยใหม (Sriboonchitta and Wiboonpoongse,2008; Setboonsang et al. 2005; Naritoom,2000 )

แตการพฒนาการของการทาเกษตรแบบพนธะสญญาในชวงเวลาทผานมากลบพบถงความไมเปน

ธรรมทเกดขนกบเกษตรกรรายยอย และนามาซงปญหาความขดแยงอยางกวางขวางในระบบเกษตร

พนธะสญญา (มตชนออนไลน 21 กรกฎาคม 2552; โพสตทเดย 18 กนยายน 2552; สานกขาวไทย

12 กนยายน 2550) )

ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต ( 2541) รายงานวาในการจดหาวตถดบสาหรบอตสาหกรรม

การแปรรปสนคาเกษตรบางชนด เชน การผลตพวกสบปะรด มะเขอเทศ และขาวโพดฝกออน ใน

หลายแหงมการดาเนนงานในลกษณะะของตลาดภายใตขอตกลง ทงนเพอชวยในการจดการอปทาน

ของวตถดบใหเปนไปตามแผนการผลตของโรงงาน ระบบเกษตรพนธะสญญาในระยะเวลาตอมาได

ขยายตวไปสธรกจสตวปกและปศสตว เชนการเลยงไกเนอและไกไข การเลยงหมการเลยงหม และ

รวมถงการเลยงปลาในรปแบบตางๆ เปนตน (บศรา ลมนรนดกล และคณะ 2549)

อยางไรกตาม การทาเกษตรพนธะสญญายงมชองวางโดยเฉพาะในเรองของการเสยโอกาส

และความไมเทาเทยมทเกดขนกบเกษตรกร เชน โอกาสในการตอรองในพนธะสญญา การเสยโอกาส

ในคาตอบแทนแรงงานทตองใชแรงงานอยางเขมขนแตไดรบผลตอบแทนตา การแบกรบความเสยงท

เกดจากเทคโนโลยการผลตของบรษทเนองจากพนธพชและพนธส ตวทมความออนไหวตอ

สงแวดลอม และรวมถงการเอาเปรยบจากบรษทอนเปนผลจากการผกขาดในดานปจจยการผลต เชน

อาหารไก อาหารสกร นอกจากนเกษตรกรยงมอานาจในการตอรองกบบรษททตาและหลายกรณถก

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๘๒

ปดภาระการลงทนในปจจยการผลตคงท เชน การสรางโรงเรอนหรอทดนใหเปนภาระกบเกษตรกร

โดยไมไดคนงถงโอกาสและคาตอบแทนในปจจยดงกลาวทเกษตรกรควรจะไดรบ

เนองจากรปแบบของการทาเกษตรแบบพนธะสญญามความละเอยดออน โดยเฉพาะ

ขอตกลงในเรองของ ราคา คณภาพ ปรมาณผลผลต และการสงมอบสนคา รวมถงการลงโทษเมอม

การฝาฝนขอตกลง และจากพนธะสญญาทมอานาจตอรองไมเทาเทยมกนระหวางเกษตรกรและ

โรงงานแปรรปทาใหเกษตรกรตองเปนผแบกรบความเสยงในกระบวนการผลต โดยเฉพาะเมอ

เกษตรกรตองพบกบภยธรรมชาตหรอเกดจากปจจยทไมสามารถควบคมไดทาใหผลผลตทไดรบ

ไมไดมาตรฐานตามมทฝายโรงงานไดกาหนดขน บศรา ลมนรนดรกล และคณะ (2549) ได

สรปวาการเลยงสตวและประมงในระบบเกษตรพนธะสญญารปแบบตางๆ เกษตรกรไมสามารถ

ตอรองกบบรษทได ถงแมวาเกษตรกรจานวนไมนอยจะมความใกลชดกบพนกงานของบรษท ดงจะ

เหนไดวาเกณฑในการกาหนดคณภาพและราคาของผลผลต จะขนอยกบฝายตลาดและเกษตรกรจะ

ไมไดรบการอธบายจากบรษทเมอเกษตรกรไดขายผลผลต

3. บทสรป

กลไกระบบตลาดสนคาเกษตรเปนกลไกทมประโยชนทงตอเกษตรกรผผลตและผบรโภค

เพราะกลไกตลาดทมประสทธภาพจะทาใหทงผผลตและผบรโภคไดประโยชนจากการซอขาย

แลกเปลยนและรวมถงการสรางอรรถประโยชน การจดการตลาดทมประสทธภาพจะตองเรมจากการ

มกลไกดานนโยบายของรฐตอการสงเสรมและพฒนากจกรรมทางการตลาดใหเกดสภาพของการ

แขงขนและการขจดซงการเอารดเอาเปรยบในระบบ

ในอดตทผานมาพบวากลไกในระบบการตลาดสนคาเกษตรของไทยยงมปญหาในดานตางๆ

ทงจากนโยบายของรฐ จากการบรหารจดการ การพฒนาในโครงสรางการตลาด และจากการสราง

อานาจเหนอตลาดของผประกอบการบางกลม ทาใหประสทธภาพของการตลาดถกตดทอนไปอนเปน

การสรางความสญเสยทางเศรษฐกจตอสงคมทจะไดรบ และรวมถงการสรางความไมเปนธรรมใน

ชองทางการตลาดระดบตางๆ ซงสภาพของปญหาดงกลาวยอมจะสงผลตอการพฒนาภาคการเกษตร

ของไทยทจะกาวตอไปในภายหนา

การทจะปฏรปภาคเกษตรกรรมจงควรทจะจดใหมการปฏรปโครงสรางการตลาดเพอใหเกด

การเปลยนแปลงในดานอานาจการตอรองในกระบวนการแลกเปลยนสนคาใหเปนธรรม ตลอดจน

กระตนใหเกดการเปลยนแปลงในบทบาทและนโยบายของภาครฐเพอใหกจกรรมทางการตลาด

ดาเนนไดอยางมประสทธภาพและเออตอการแขงขน .ในทกระดบ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๘๓

เอกสารอางอง

เอกสารภาษาตางประเทศ

1. Chatcharee Naritoom (2000). “Contract Farming in Central Plain: A Case Study

of Asparagus Grower Groups in Nakhon Pathom Province” a paper presented at

the conference on the Chao Phraya Delta: Historical, Development, Dynamic,

and Challenges of Thailand Rice Bowl, 12-14 December 2000, Kasetsart

University, Bangkok, Thailand

2. Pari Baumann (2000) “Equity and efficiency in Contract Farming Schemes: The

Experience of Agricultural Tree Crops”. Overseas Development Institute, London.

3. Songsak Sriboonchitta and Aree Wiboonpoongse (2008) “Overview of Contract

Farming in Thailand: Lessons Learned” ADB Institute Discussion Paper No.

112, Asian Develiopment Bank Institute, Japan.

4. Ammar Siamwalla (1975) “A History of Rice Price Policies in Thailand” in

Finance, Trade, and Economic Development in Thailand: Essays in Honour of

Kunying Suparb Yossundara, edited by Puey Ungphakorn and Others. Sompong

Press, Bangkok.

5. Sununta Setboonsang; Ping S. Leung; and Junong Lai (2005). “ Contract

Farming and poverty Reduction: A case of Organic Rice Contract Farming in

Thailand, Asean development Bank Institute, Japan.

เอกสารภาษาไทย

1. ชวลต องวทยาธร (2540) การแลกเปลยนและการคาขาวบรเวณชมชนรอบทะเลสาบ

สงขลา สานกงานกองทนสนบสนนการวจย

2. ไชยยงค ชชาต และโสภณ ทองปาน 2503. เศรษฐกจการคาขาวของไทย 9กพรพทยา

กรงเทพฯ)

3. จาเนยร บญมา และคณะ (2523) ระบบธรกจขาวโพดไทย พมพเผยแพรโดยสมาคม

พอคาขาวโพดและพชพนธไทย

4. เรองไร โตกฤษณะ และสมพร อศวลานนท 2535 “รายงานผลการศกษานโยบายราคา

และการตลาดสนคาเกษตร: ระบบตลาดสนคาพชผก” รายงานเสนอตอสานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรษบกจและสงคมแหงชาต

5. สมพร อศวลานนท และคณะ (2552) “การศกษาเศรษฐกจการผลตและการตลาดสนคา

เกษตรของโครงการหลวง: การศกษาสถานภาพการแขงขนของสนคาพชผก ผลไม และ

(ราง) ขอเสนอการปฏรปตลาดสนคาเกษตรและโครงสรางการตลาด _๑๘๔

กาแฟของมลนธโครงการหลวงภายใตเขตการคาเสร” ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

6. สานกขาวไทยออนไลน (2550) “ปญหาเกษตรพนธสญญา” วนท 12 กนยายน 2550..

7. หนวยวจยธรกจเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2541 “รายงานฉบบสมบรร

โครงการสนคายทธศาสตร: กรณของสบปะรด” เอกสารวจยเสนอตอสานกงานเศรษฐกจ

การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

8. หนงสอพมพโพสตทเดยออนไลน (2552) “เกษตรพนธสญญาตวทารายชาวนา” ฉบบ

วนท 18 กนยายน2552.

9. หนงสอพมพมตชนออนไลน (2552) “ใครจะแบกความเสยงรวมกบเกษตรพนธสญญา”

ฉบบวนท 21 กรกฎาคม 2552.

10. อทศ นาคสวสด 2502. .”ภาวะหนสนของชาวนาและการคาขาว ในภาคกลาง ประเทศ

ไทย 2500-01” จดพมพโดยกองเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

------------------------------------------------------

(ราง ) ขอเสนอการปฏรประบบพลงงาน_๑๘๕

(ราง ) ขอเสนอการปฏรประบบพลงงาน

โดย ดร.เดชรต สขกาเนด

(ราง) วนท 2 พฤษภาคม 2554

สภาพปญหา ปจจบน ระบบพลงงานของประเทศไทยเปนระบบรวมศนย ทงการรวมศนยการวางแผน การ

ตดสนใจ การสงการดาเนนการ และการพงพาแหลงผลตพลงงานขนาดใหญ ทมกตองนาเขาเทคโนโลย

และเชอเพลงจากตางประเทศ

แมวาในอดตทผานมา ระบบพลงงานแบบรวมศนยจะมขอดในแงของการสรางความมนคงในระบบ

พลงงาน แตระบบพลงงานแบบรวมศนยกนามาซงผลกระทบทางสงแวดลอมตอชมชนทอยรอบๆ แหลง

พลงงานดงกลาว จนกลายเปนขอขดแยงเรอยมา ทงสาหรบโครงการทเกดขนมาแลว และโครงการทกาลง

เกดขนใหม ไมวาจะเปนโครงการโรงไฟฟา โครงการทอสงกาซ หรอโครงการขดเจาะนามนตางๆ

ยงไปกวานน ในชวงหลงทระบบเศรษฐกจมความผนผวนและนามนเชอเพลงมราคาเพมขนเรอยๆ

การวางแผนแบบรวมศนยกสงผลใหมการลงทนทเกนจรง และทาใหระบบพลงงานของไทยมภาระตนทน

ดานเชอเพลงพลงงานเพมขนเรอยๆ จนกระทงเพมขนถงประมาณรอยละ 10 ของผลตภณฑมวลรวม

ภายในประเทศ อนจะผลโดยตรงตอภาระคาครองชพของประชาชนและความสามารถในการแขงขนของ

ประเทศ

หากพจารณาในแงความเปนธรรมจะพบวา แทจรงแลวความตองการใชไฟฟาและความจาเปนใน

การกอสรางโรงไฟฟาเกอบ 3 ใน 4 มาจากภาคอตสาหกรรมและภาคธรกจ หางชนนา 3 หางใน

กรงเทพมหานครใชไฟฟามากกวาประชาชนทงจงหวดในหลายจงหวดเสยอก การใชพลงงานอนๆ กม

ลกษณะกระจกตวในกลมผใชรายใหญไมกรายเชนกน ทสาคญแนวโนมการชพลงงานโดยภาพรวมของ

ภาคอตสาหกรรม ซงเปนผใชพลงงานรายใหญยงมแนวโนมดขนเพยงเลกนอยเทานน โดยอตสาหกรรม

บางสาขามการใชพลงงานอยางมประสทธภาพมากขน แตบางอตสาหกรรมกลบมประสทธภาพดาน

พลงงานแยลง

ระบบพลงงานแบบรวมศนยยงเปนบอเกดของการแสวงหาประโยชนโดยมชอบ โดยอาศยอานาจ

รฐในการผกขาดและใชอานาจเหนอตลาด ทงในดานการวางแผนและการดาเนนการตางๆ จนกลายเปน

ความเหลอมลา ความไมเปนธรรม และความไมมประสทธภาพในระบบพลงงาน

ดงนน ระบบพลงงานรวมศนยจงเปนระบบทละเลยความสมดลของความรบผดชอบระหวางผท

ไดรบประโยชนกบผทจาตองกลายเปนผไดรบผลกระทบจากการดาเนนการของระบบดงกลาว จน

กลายเปนสาเหตหลกของการเพมขนของภาระทางเศรษฐกจ และความขดแยงทางสงคมทพบอยใน

ปจจบน

(ราง ) ขอเสนอการปฏรประบบพลงงาน_๑๘๖

หลกการ ดวยเหตดงน ประเทศทพฒนาแลวหลายประเทศ (เชน เดนมารก เยอรมน เปนตน) จงได

ปรบเปลยนทศทางจากระบบพลงงานแบบรวมศนยมาสระบบแบบกระจายศนยมากขน ในชวงระยะเวลา

2 ทศวรรษทผานมา

ระบบพลงงานแบบกระจายศนยมงเนนการกระจายความรบผดชอบในระบบพลงงานของประเทศ

ไปยงกลมตางๆ โดยเฉพาะภาคอตสาหกรรมและภาคธรกจ เพอใหเกดการใชพลงงานทมประสทธภาพ

อยางแทจรง รวมถงการรวมรบผดชอบในการผลตและจดการพลงงาน โดยใชเทคโนโลยสมยใหมทมขนาด

เลกลง มประสทธภาพสงขน และมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยลง

การกระจายศนยการจดการพลงงานไปสทองถนและภาคประชาสงคมกเปนกลไกทสาคญมาก ท

จะนาไปสการวางแผนการใชพลงงานอยางม และความสามารถในการพงตนเองทางดานพลงงานมากขน

โดยอาศยทรพยากรและเทคโนโลยทเหมาะสมสาหรบแตละทองถน

ในประเทศไทยของเรา มทรพยากรพลงงานหมนเวยน ทสามารถนามาใชในการผลตไฟฟา ความ

รอน และเชอเพลงรปแบบอนๆ จานวนไมนอย แมวาทผานมารฐบาลจะใหการสงเสรมใหนาพลงงาน

หมนเวยนดงกลาวมาใชมากขน แตการใชพลงงานหมนเวยนกยงถอวานอยมากเมอเปรยบเทยบกบ

ศกยภาพของพลงงานหมนเวยนทประเทศไทยมอย ทสาคญคอ การสงเสรมพลงงานหมนเวยนทผานมาก

ยงเปนไปในลกษณะแบบรวมศนย คอ มการตดสนใจจากราชการสวนกลางเชนเดม

การกระจายศนยการจดการพลงงานจงจาเปนตองเปดโอกาสใหชมชนและทองถนเขามามสวนรวม

มากขน โดยการวางแผนพลงงานในระดบทองถน เลอกสรรเทคโนโลยทเหมาะสมกบทองถนของตนเอง

เพราะเทคโนโลยในปจจบน (รวมถงทกาลงพฒนาขนในอนาคต) สามารถลดขนาดทมความประหยดทาง

เศรษฐกจลงไดถงในระดบทองถน และระดบชมชนตางๆ ชมชนและทองถนจงสามารถมอานาจตดสนใจ

ดวยตนเองวาจะเลอกใชพลงงานแบบใด สามารถทจะพงตนเองทางดานพลงงานไดมากขน ทงยงสามารถ

ทจะสรางโอกาสทางเศรษฐกจจากทรพยากรพลงงานทตนเองมอยในพนทอกดวย

ดงนน ระบบการผลตพลงงานแบบกระจายศนยจงเปนระบบทกระจายอานาจการตดสนใจไป

พรอมๆกบความรบผดชอบ ระบบดงกลาวจงเปนทนยมมากขนในอารยะประเทศ เพราะมไดผลกไสภาระท

เกดขนจากการใชพลงงานกลมคนใดกลมคนหนงในสงคมไปสประชาชนอกกลมหนง โดยอาศยอานาจรวม

ศนยในการวางแผนและดาเนนการจากรฐสวนกลางเชนทผานมา

อยางไรกด การสนบสนนการผลตพลงงานแบบกระจายศนยจาเปนจะตองทลายกาแพงกดกนทาง

การตลาดของระบบพลงงานแบบรวมศนยลง ไมวาจะเปนโครงสรางราคา มาตรการกดกนการเขาสตลาด

และโครงสรางการลงทน เพอใหการผลตพลงงานแบบกระจายศนยมความเปนไปไดทางการเงน และ

สามารถเขามาสระบบพลงงานไดมากขน โดยไมสรางภาระใหกบผลงทนและระบบเศรษฐกจจนเกนสมควร

ทงน การสนบสนนระบบการผลตพลงงานแบบกระจายศนยมไดหมายความวาจะตองมการยกเลก

ระบบพลงงานแบบรวมศนย ในระยะตนระบบกระจายศนยจะชวยเสรมหนนของระบบการผลตแบบรวม

(ราง ) ขอเสนอการปฏรประบบพลงงาน_๑๘๗

ศนยใหมเสถยรภาพและความมนคงมากขน ในระยะยาว ระบบการผลตแบบกระจายศนยจะเดนหนาแบบ

เคยงบาเคยงไหลกบระบบรวมศนย ในฐานะของการแบงปนความรบผดชอบระหวางผใชพลงงาน และรฐ

ในฐานะของผจดใหมสาธารณปโภคทจาเปนตางๆ

ขอเสนอ 1. กาหนดมาตรฐานประสทธภาพการใชพลงงานทเขมงวดมากขน สาหรบภาคอตสาหกรรม

ภาคการขนสง และภาคธรกจขนาดใหญและภาคทอยอาศย (เชน โครงการบานจดสรรใหมๆ) พรอมกน

กบการสนบสนนใหมการลงทนในเทคโนโลยทมประสทธภาพสง เพอนาไปสการลดการใชพลงงานทไมม

ประสทธภาพอยางจรงจง

2. สนบสนนใหทองถนและชมชนสามารถจดการตนเองทางดานพลงงาน โดยการสนบสนนให

ชมชนสามารถวางแผนพลงงานทองถนของตนเอง และมการจดตงกองทนและระบบการลงทนในการ

พฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมสาหรบทองถนและชมชนตางๆ ไดดวยตนเองมากขน

3. พฒนาระบบตลาดสาหรบพลงงานหมนเวยน และการใชพลงงานทมประสทธภาพ โดยยดหลก

ผลตอบแทนทางสงคมตอการลงทน (หรอ social return on investment) หลกการสนบสนนนวตกรรมใหม

(เชน ระบบ Feed-in Tariff) และหลกการกระจายและประสานการลงทนในเทคโนโลยทมภาระการลงทน

ตางๆ กน เพอลดภาระตนทนทางการเงนและเพอเสรมความมนคงของระบบพลงงานไปพรอมกนดวย

4. สนบสนนการวจยและพฒนาระบบการผลตแบบกระจายศนย และเทคโนโลยพลงงาน

หมนเวยนทเหมาะสมตางๆ โดยกาหนดเงอนไขการลงทนขนตาไวใหชดเจน (เชน รอยละ 0.5 ของมลคา

ตลาดพลงงานทงประเทศ) และกาหนดสดสวนทจะตองลงทนผานกลไกภาคประชาสงคม และภาคทองถน

ใหทดเทยมกบการลงทนผานภาครฐ (รวมถงสถาบนการศกษา) และภาคเอกชนดวย

5. ในสวนของระบบพลงงานแบบรวมศนยซงยงคงเปนหลกอยในระยะตน ภาครฐจาเปนตองเปด

โอกาสและกระบวนการใหประชาชนและภาคประชาสงคมไดมสวนรวมในการวางแผนพลงงานอยางม

ความหมาย ตงแตการพยากรณความตองการ การเสนอทางเลอกในการผลตและการใชพลงงาน การเสนอ

ขอมลและขอเสนอเพอการตดสนใจในการดาเนนโครงการตางๆ การประเมนผลกระทบตอคณภาพ

สงแวดลอมและสขภาพ ไปจนกระทงถงการตรวจสอบการดาเนนงานของภาครฐและภาคเอกชน

6. รฐบาลตองแกไขปญหาความทบซอนของผลประโยชนของขาราชการกระทรววงพลงงานท

ควรทาหนาทกากบดแลทางนโยบาย แตกลบไปรบตาแหนงในบรษทเอกชนโดยไดรบผลตอบแทนเฉพาะ

ตน ซงอาจนาไปสปญหาความทบซอนของผลประโยชนในการกากบดแลเชงนโยบาย รวมถงการใชอานาจ

ผกขาดเหนอตลาดดวย

__________________________________