สมมาทฏฐ เลม๑ โดย พระอาจารย ทล ขปปปโญ วดปาบานคอ ต.เขอนา อ.บานผอ จ.อดรธาน คาปรารภ ขาพเจาไดเขยนหนงสอ สมมาทฏฐ ททานไดอานอยในขณะน เพอจะชแนะแนวทางใหเปนไปตามหลกความเปนจรง หนงสอหลายเลมทขาพเจาไดเขยนใหทานไดอานไปแลว ทงหมดนนกเปนสมมาทฏฐเชนกน แตกเปนสมมาทฏฐในระดบกลางและระดบสงสวนเลมททานถออยในมอขณะนเปนสมมาทฏฐะระดบพนฐาน เรยกวา เปนจดเรมตนในการเปลยนแปลงในความเหน และความเขาใจตามหลกความเปนจรงในหลกสจธรรม ถาจดเรมตนนมความเหนทถกตองแลว อนดบตอไปกจะมความเหนทถกตองตอเนองกน ฉะนนการเปลยนแปลงความเหนเพอใหเปนสมมาทฏฐน จงเปนจดเรมตนทสาคญมาก เพราะตามปกตแลวใจจะมความเหนผดในสวนลกๆ โดยไมรตว มความเหนผดอยางหยาบบาง มความเหนผดอยางละเอยดบาง ทงหมดนเรยกวา ความเหนทลอยไปตามกระแสโลก เหมอนกบคนตาบอดลอยอยในสระจงยากทจะขนฝงได ฉะนนการฝกความเหนใหเปนสมมาทฏฐนนเปนจดเรมตนทสาคญยง อนจะเปนเหตปจจยตอเนองกบการรกษาศลและตอเนองกบการทาสมาธ เรยกวา สมมาทฏฐ ความเหนชอบในหมวดศล สมมาทฏฐ ความเหนชอบในหมวดสมาธ รวมเรยกวา สมมาทฏฐ ความเหนชอบตามหลกความเปนจรงนนเอง ผลทจะเกดขนกคอวปสสนาญาณ คอสมมาทฏฐความเหนจรงในระดบสงตอไป ถาใจยงเปนมจฉาทฏฐความเหนผดอย จะทาสมาธมความสงบอยกตาม ความสงบนนกเปนมจฉาสมาธ คอ ความตงมนแบบผดๆ นนเอง ในทสดกเปนผลใหการปฏบตนนมพนฐานทไมถกตอง คอเกดวปสสนขน ถาวปสสนเกดขนกบทานใดแลวกยากทจะแกไข ในชาตนเรองมรรคผลนพพานตดทงไปนกเปนผลจากความเขาใจทเปนมจฉาทฏฐนนเอง พระอาจารย ทล ขปปปโญ

สารบญ

คาปรารภ สมมาทฏฐ การรกษาศล สมาธ การประกาศพทธศาสนา วปสสนปกเลส บทสงทาย

คาปรารภ สมมาทฏฐ

บดนจะไดอธบายเรองสมมาทฏฐ และมจฉาทฏฐ ใหนกปฏบตไดเขาใจวา สมมาทฏฐและมจฉาทฏฐมความแตกตางกนอยางไร ลกษณะอยางไรเปนสมมาทฏฐ ลกษณะอยางไรเปนมจฉาทฏฐ ถาเรามครอาจารยผมความชานาญในการปฏบต ทานจะไดแยกแยะทฏฐทงสองอยางนได และอธบายใหเรามความเขาใจไดอยางถกตองเพราะทฏฐทงสองอยางนมความแตกตางกน มลกษณะความเหนทตรงกนขามทเดยว ถงจะเกดจากใจอยางเดยวกนกตาม แตความเหนจะเปนคนละอยางกน เหมอนกบสงเดยวดานหนงจะเปนสขาว อกดานหนงจะเปนสดา ถาผมตาดจะรไดทนทวาอะไรคออะไร คาวาตาดหมายถง ตาใจ คอ ปญญา นนเอง ถาปญญามความฉลาดรอบร จะเขาใจทฏฐทงสองนทนท ถาปญญาไมดไมฉลาดขาดเหตผลกยากทจะเขาใจได เพราะสมมาทฏฐนนกปฏบตยงไมไดศกษาใหเกดความเขาใจ แตกอนมามความเคยชนอยกบมจฉาทฏฐมาตลอด ความเขาใจเกาๆทเคยหมกหมมกบใจมานานจนกลายเปนนสยฝงใจไวอยางเหนยวแนน จงยากแกการแกไข เพราะใจไดยดมนถอมนและเชอมนอยางนนแลว ฉะนนความเหนของใจจงเปนเรองใหญในการปฏบต แตกไมเหลอวจยสาหรบผมความ

ตงใจจรง เพราะหลกปฏบตเปนอบายแกความเหนของใจโดยตรง จงเรมตนจากการเปลยนแปลงในความเหนของใจเสยใหม เพราะตามปกตแลวใจมความเหนเปนมจฉาทฏฐมายาวนาน ถาไมแกไขใหหมดไปจากใจกจะเปนภยตอการปฏบตเปนอยางมากทเดยว คาวา มจฉาทฏฐ คอความเหนผดนนมหลายขนตอนดวยกน เชนเหนวาบาปไมม บญไมม ทาด ทาชว ไมมผลทจะไดรบ และเหนวาในภพหนาชาตหนาไมม ตายไปแลวไมไดเกดอก นรกไมม สวรรคไมม นพพานไมม เกดมาในชาตเดยวตายแลวกหมดกนไปในชวตทมอยตองการอะไร มความอยากในสงใดเอาใหสมใจชอบกแลวกน นกเปน มจฉาทฏฐ คอ ความเหนผดอกอยางหนง ความเหนผดอยางนจะมในหม ตะโมตะมะปรายโน คอกลมทมอมาแลวและจะมดตอไปไมมทสนสด หรอหม ปทะปรมะคอผหนา ผมด ผบอด จะโปรดใหกลบใจไมไดเลย หรอเรยกวา ผตกอยในโลกมด ความมดของเขาเปนอยางไร เขากมความเขาใจไปตามภาษาของคนมดบอดนนเอง กลมนหรอบคคลนกปลอยเขาไปตามเสนทางของเขาไปกอน จะไปเดอดรอนกบคนประเภทนทาไม ความเหนทเปนมจฉาอกอยางหนง คอหาทพงนอกพทธศาสนา เชนหาสงศกดสทธทมอยตามตนไมชายเขา เอาหมผเปนสรณะทพง มการสะเดาะเคราะห ถอฤกษงามยามด โชคราศ มอะไรหลายอยางนกเปนมจฉาทฏฐอกรปแบบหนง แทนทจะเชอกรรมคอการกระทาของตวเอง ใครทากรรมอยางไรไวตองไดรบผลของกรรมนนตอไป ถาไมยอมรบความจรงจากผลของกรรมทตวเองกระทามาแลว จะถอวามความเหนผดจากคาสอนของพระพทธเจาแนนอนดงคาวาเหนผดจากทานองคลองธรรมหรอมความเหนผดจากความเปนจรง ดงทไดอธบายมานเปนลกษณะความเหนผดอยางหยาบๆ เทานน ในความเหนเปนไปลกษณะนมอยประจาโลก และมมากอนพระพทธเจาดวย เมอมาถงพระพทธเจาของพวกเราทงหลาย ความเหนทเปนมจฉาทฏฐ กมอยอยางนและจะมตอไปในมวลหมมนษยไมมทสนสด เรยกวา เปนมจฉาทฏฐทมผคนเหนผดประจาโลกกวาได เมอใดมพระพทธเจาอบตขนมาในโลก กไดมาแกไขใหเปนสมมาทฏฐ คอความเหนชอบไดบางแตไมมากนกยงมคนผเหนผดตกคางอยในโลกนมากมาย แตกมหลายคนทมนสยเบาบางพอจะเปลยนแปลงจากมจฉาทฏฐความเหนผดไดกลบตวมาเปนสมมาทฏฐคอความเหนทถกตองได ฉะนนจงมาเปนผมความตงใจเสยใหมใหเปนสมมาทฏฐ ความเหนชอบเสยแตบดนเปนตนไป

สวนมจฉาทฏฐทมความเหนผดอกจดหนงนกปฏบตอาจจะไมรตว เพราะความเหนผดประเภทน มความลกลบมาก จะถอวาเปนเรองธรรมดาจงไมสนใจทงทเปนภยในการปฏบตเปนอยางมาก และเปนความเหนผดปดมรรคผลนพพานอยางสนททเดยว ถาไมชาระใหหมดไปจากใจกจะเปนภยขดขวางสมมาทฏฐคอความเหนชอบทนท ถงจะมครอาจารยอธบายใหฟงกยงไมยอมรบ ทงทความจรงมอยเปนอยอยางนทงทตารากไดอธบายไวแลวอยางชดเจน แตความเหนในสวนลกของใจกยงมความตอตานอยไมยอมรบความจรง ความรทไดศกษามากเปนเพยงความเขาใจเทานน แตเปนเพยงความเขาใจจากคนอนเลาใหฟง ความเหนผดกยงฝงลกอยในใจตามเดม นนคอ อตตา เมออตตาตวตนมอยทไหน เรากมอยในทนน ถาเราม ตนกตองม จงเรยกวา ตวเรา นนเอง นคอ มจฉาทฏฐ คอความเหนผดอยางละเอยด ธาตสคอ ธาตดน ธาตนา ธาตลม ธาตไฟ ตลอดรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กเหนวาเปนตวเราทงหมดตลอดทรพยสนเงนทองกองสมบตทงปวงกไดมารวมกนอยในตวเรานทงหมดทงสน เมอความเหนผดความเขาใจผดฝงลกอยทใจอยางน เรากตองแกไขในความคดเหนนใหหมดไปจากใจใหได เพอจะไมใหเกดความเหนผดความเขาใจผดอกตอไป ทจรงนกปฏบตเคยไดฟงจากครอาจารยมาหรอไดอานจากตารามามากกตาม ความรทงหมดนนถงเราจะพดถกตามหลกความจรงอยกตาม เราจะเขาใจวาตวเราเปนสมมาทฏฐ คอความเหนทชอบธรรมยงไมได เพราะความเหนนนเปนเพยงเอาความเหนจากตารามาพดเทานนเอง ความเหนทถกตองตามตาราไดศกษามาดแลวกตาม กเปนเพยงความรในภาคทฤษฎหรอเปนความรในทางปรยตเทานน ไมไดจดวาเปนสมมาทฏฐทสมบรณ สวนความเหนผดกยงฝงสนทอยทใจตามเดม ฉะนนการแกมจฉาทฏฐ ความเหนผดจงมาแกกนทใจโดยตรงมใชวาเรยนตามตารารแลวจะเปนสมมาทฏฐไปเอง ถาเปนสมมากเปนสมมาในทางปรยตเทานน พระพทธเจาตรสรเอง ไมมครอาจารยอนใดมาสอน เมอตรสรเปนพระพทธเจาอยางสมบรณแลว พระองคกไดตงใจประกาศพทธศาสนา เพอใหพทธบรษทไดละมจฉาทฏฐทมความเหนผดมาแลวใหหมดไปจากใจ ธรรมทจะนามาเปลยนแปลงมจฉาทฏฐในคนยคนน พระองคกไดเลอกคดจดสรรไวแลวเปนอยางด นนคอ สจธรรม คอหลกแหงความจรง สจธรรมนมอยทวไป แตพระพทธเจาจะเนนหนกในหมมนษยเปนหลกสาคญ คาวา มจฉาทฏฐ กคอมนษยเราหลงผดในตวเอง เมอเขาไดมารความจรงใน

ตวเองเมอไร กจะเปน สมมาทฏฐ คอความเหนชอบเมอนน ฉะนนการประกาศศาสนาของพระองค กคอประกาศความจรงใหหมมนษยทงหลายไดรจรงนนเองเมอมความรจรงเหนจรงตามหลกความเปนจรงทพระพทธเจาประกาศไวแลวกจะเกดเปน สมมาทฏฐ คอ ความเหนจรงอยางชอบธรรม จะลบลางความเหนผดออกไปจากใจไดทนท นคอจดเรมตนในการประกาศศาสนาของพระพทธเจาในสมยครงพทธกาล แมพระสาวกของพระองคออกไปประกาศศาสนาในทตางๆ กประกาศสจธรรมความจรงนแกประชาชน พระพทธเจาประกาศศาสนาอยางไรพระสาวกกประกาศศาสนาอยางนน หรอพระสาวกเปนจานวนมากออกไปประกาศศาสนาในทแหงหนตาบลใด จะเปนไปในแนวทางเดยวกน หรอพทธบรษทไดฟงธรรมจากพระสาวกองคไหนมา กมความหมายเหมอนกนและเปนเรองสจธรรมอยางเดยวกน ฉะนน ความขดแยงกนในความคดความเหนจงไมเกดขนวาพระสาวกองคนนสอนอยางนน พระสาวกองคนสอนอยางน ไมมในสมยนน เพราะทกองคมงเนนในการสอนดวยหลกเดยวกน คอความจรง ในครงพทธกาลยงไมมตาราใหศกษากนเหมอนยคปจจบนน จงไมมความคดเหนขดแยงกน มแตความเชอมนวาคาสอนของพระพทธเจาและคาสอนของพระสาวกทงหลายลวนแตเปนหลกความจรงทงหมด เมอทกคนมงปฏบตตามหลกความจรงอยอยางน กยอมเกดความรจรงเกดความเหนจรงในสจธรรมอยางชดเจน ฉะนนการประกาศพระศาสนาของพระพทธเจา กคอประกาศหลกสจธรรมตามความเปนจรงนนเอง นคอจดเรมตนในการประกาศศาสนา หลกสมมาทฏฐ คอความเหนชอบนจงเปนหลกใหญ จะวาเปนประธานใหแกหมวดธรรมทงหลายกไมผด ดงพระองคไดเทยบเอาไววา ดกอนภกษทงหลาย บรรดารอยเทาสตวทงหลายในโลกนยอมมารวมอยในรอยเทชางแหงเดยว นภกษทงหลายบรรดามรรคทงหลายยอมมารวมอยในสมมาทฏฐคอความเหนชอบทงหมด คาวารอยเทาชาง กหมายความวาใหญกวารอยเทาสตวทงหลาย สมมาทฏฐ กหมายวาเปนใหญ เปนประธานใหแกมรรคทงหลาย ฉะนนพระพทธเจาจงมองเหนความสาคญ จงไดยกไวเปนขอแรก คอ สมมาทฏฐ คอปญญาความเหนชอบในเบองตน เมอมความเหนทถกตองชอบธรรมเมอไร ความเหนผด ความเขาใจผดกสลายจากใจไป การดารพจารณาในสงใดกเปนการดารพจารณาถกตองตามความเปนจรงทงหมด นกเพราะหลกสมมาทฏฐ ความเหนชอบตงมนไวแลวนนเอง

เมอความเหนชอบเกดขนทใจเมอไร ความเหนผดของใจกหมดไป เหมอนกบพระอาทตยสองแสงสวางขนมาเมอไร ความมดกหายไปทนท เมอความเหนชอบไดเกดขนทใจเมอไร การรกษาศลภาวนาปฏบตกจะงายขน เชนการรกษาศล จะเปน ศล ๕ ศล ๘ ศล ๑๐ ศล ๒๒๗ กรกษาไดงายนกเพราะมปญญาในการรกษานนเอง คาวาปญญาในทน คอ สตมยปญญา และ จนตมยปญญา ปญญาระดบนมอยกบทกคน แตจะเอาไปทางานประกอบการศกษา หรอประกอบความคดพจารณาในทางไหนกได ถาจะเอาไปประกอบในทางโลกกเปนปญญาในทางโลกไป ถาจะเอามาคดพนจพจารณาในทางธรรมกเปนปญญาในทางธรรมไปแตเมอไดทาสมาธใหจตมความสงบอยบอยๆ กจะเปนอบายเสรมปญญาใหมความเจรญยงๆ ขนไป ในทสดกจะเกดปญญาระดบสงขน คอ ภาวนามยปญญานนเอง แตในขนเรมตนนใหใชปญญาในระดบสตมยปญญาและจนตมยปญญานไปกอน เพอใหเปนสมมาทฏฐ คอ ความเหนชอบอยางเตมตว เชนจะรกษาศลกใชปญญา พจารณาในหมวดศลนนๆ ใหเขาใจ จะมอบายในการรกษาอยางไร ศลนนจะมความบรสทธ เมอลวงละเมดศลขอนนแลวจะเปนโทษอยางไร ถารกษาศลใหมความบรสทธแลว คณของศลจะใหผลอยางไร นคอปญญาความรอบรในการรกษาศลนนเอง

การรกษาศล สมาธ

การประกาศพทธศาสนา วปสสนปกเลส บทสงทาย

การรกษาศล

รกษาศลขอท ๑ คอขอปาณาฯ การรกษาศลขอนคอหามฆาสตวทกชนดรวมทงมนษยดวย การฆาสตวทาใหศลขาดนนมองคประกอบ ๕ อยาง ดงน ๑. สตวนนมชวต ๒. รอยวาสตวนนมชวต ๓. มความตงใจทจะฆา ๔. มความพยายามทจะฆา ๕. สตวตายดวยความพยายามนน เมอครบดวยองค ๕ นศลจงขาด แตถา ๑ - ๔ ศลยงไมขาด แตมความเศราหมองไมสมบรณ การฆาสตวนนทาใหศลขาดเทากน แตบาปกรรมนนไมเทากน สมมตวาฆาสตวตวทมบญคณแกเรา มสวยชวยเหลอชวยงานแกเรา ทาประโยชนใหแกเรา เชน วว ควาย ชาง มา เปนตน ถาฆาธรรมดากมบาปมากอยแลว ถาฆาดวยความโกรธกจะไดรบผลของบาปมากขนเทาตว แตถาสตวตวทถกฆานนเปนพระโพธสตวลงมาใชชาต กจะไดรบผลของบาปนน ๑๐ เทาทเดยว เมอตายไปกจะไดลงไปสนรกทนท จะไดรบกรรมถกไฟนรกแผดเผาใหเกดความทกขทรมานยาวนานทเดยว เมอพนจากนรกแลวกจะไดมาเกดเปนสตวดรจฉาน ใหเขาฆามาเปนอาหารหลายรายชาต ถาไดมาเกดเปนมนษยกเปนมนษยทไมสมบรณ เพราะยงมวบากกรรมตดตามมาสนองไดอก เชนทาใหอวยวะไมสมประกอบ จะทาใหตาบอด หหนวก งอยเปลยเสยขา แขนหก ขาขาด ปวดหลง ปวดเอว ปวดตามรางกาย หาความสขไมไดเลย หรอเปนโรคนานาชนด ทาใหชวตทนทกขทรมาน หรอเกดมาแลวมอายสนพลนตายดวยอบตเหตตาง ๆ นคอผลกรรมทตามสนอง ถาฆาสตวอนทไมมบญคณแกเรา ถาฆามากไปกตกนรกได เมอพนจากนรกแลวจะเกดมาเปนมนษยกทาใหชวตหาความสขไมได อายยงไมถงกาลเวลาของอายขยกตายไปเสย ถาฆาสตวเลก ๆ นอย ๆ เกดมาในชาตหนาผลของบาปกรรมนนจะทาใหรางกายเศราหมอง ผวพรรณหยาบกรานมโรคผดหนงประจาตว มการเจบปวยเมอยตวเปนประจา ดงทไดอธบายมานเปนผลบาปกรรมในการฆาสตวนนเอง การใชปญญาพจารณาในผลของบาปกรรมทผดศลขอ ๑ น กเพอใหเขาใจในผลของกรรมทตามสนองใหไดเกดความกลวในบาปกรรมนน ๆ ใหเกดความสานกในชวตเขาและชวตเรา ทมความรกความหวงแหนในชวตเหมอนกบเรา สตวทกตวตลอดเราดวยกไมอยากตายเพราะถกฆาเหมอนกน ฉะนนจงไมควรทจะอางวา สตวเกดขนมาเพอเปนอาหารของมนษย แตถาจบตวมนษยทชอบพดอยางนไปใหเสอกนไปใหจระเขกนดซเขาจะวาอยางไร สตวทกตวมความกลวตอความตายทงนน เหนมนษยอยทไหนกตองหลบหลกปลกตวเพอความปลอดภยแกชวตของเขา ถงขนาดนนกพนเงอมมอมนษยใจบาปนไปไมได พากนตามไลตามฆาเอามาเปนอาหาร ไมมความเมตตาสงสารเขาบางเลย แตละวนมความสะดงหวาดผวากลวตอความตายอยตลอดเวลา ไมกลาทจะออกหากนอะไรไดตามใจ ถาเราตกอยในสภาพอยางนจะมความทนทกขทรมานขนาดไหน ถงอยางไรกขอใหคดถงชวตเขาชวตเราดบาง หวอกเขาอยางไรหวอกเรากเปนอยางนน ไมควรเบยดเบยนซงกนและกนเลย ใหถอวาเขาเปนญาตเปนเพอนทเกดแกเจบตายเหมอนกนกบเรา มนษยไดชอวาเปนผมจตใจสง แตขอใหสงดวยความรก ใหสงดวยความสงสารตอสตวทงหลาย จงจะชอวาเปนมนษยทสมบรณ เปนมนษยทมคณธรรม ใหสตวอนไดพงบารมสมกบทวามนษยมจตใจสงนดวยเถด ถาเราใชปญญาพจารณาในลกษณะนอยบอย ๆ ใจเรากจะคอยเปลยนแปลงไป

ในทางด จะมความเมตตาตอสตว มความสงสารสตวมากขน ในทสดเรากจะไมกลาฆาสตวอกเลย นคอมปญญาในการรกษาศล หรอศลเกดขนจากปญญากวาได ถารบศลมาแลว แตขาดปญญาในการรกษา ศลนนจะขาดหายไปโดยไมรตว ฉะนน สตมยปญญาและจนตมยปญญา ตองเกดมากอนศลแนนอน นคอสมมาทฏฐ คอปญญาความเหนชอบในการรกษาศลนนเอง

รกษาศลขอ ๒ คอ อะทนนาฯ

ศลขอนกเกดขนจากปญญาเชนกน จงใชปญญาพจารณาอยบอย ๆ วา สงของของคนอนเขาไดมาดวยความเหนดเหนอยเมอยลา หลงสฟาหนาสดนดวยแรงงานดวยหยาดเหงอของเขาเอง หวงวาจะไดอาศยปจจยเหลานหลอเลยงชวตตอไป มความรกทะนถนอมดแลเพอหวงความสขในทรพยสนเหลานน ถาเราไปลกไปปลนเอาสงของจากเขามาแลว เขากจะมความเสยดาย คดถงสงของของเขามาแลว เขากจะมความเสยดาย คดถงสงของของเขามากทเดยว สมมตวามคนใดมาลกมาปลนเอาสงของของเราไป เรากจะมความเสยดายและคดถงเชนกน ใหคดถงหวอกเขาหวอกเราดบาง เพราะของทกอยางใคร ๆ กมความหวงแหนดวยกนทงนน ไมอยากใหคนใดมาลกเอาทรพยสนจากตวเราไป เมอเราคดไดอยางนเรากจะไมกลาไปลกเอาสงของของผใดทงสน ศลขอนกจะอยเปนคของกายของใจเราตลอดไป นคอผมปญญาฉลาดในการรกษาศล ตองใชปญญาอบรมใจตวเอง และสอนใจตวเองอยเสมอ ใหคดถงบาปกรรม ทจะตามสนองในชาตหนาวา จะเกดในสถานททกขจนขาดแคลนมาก ความสะดวกความสบายในทรพยไมมเลย ตลอดทอยอาศยบานเรอน ทจะซกหวนอนกไมม อาหารการกนสงทด ๆ มโอชารสจะไมไดกนเลย มแตไปหาเกบเอาอาหารในถงขยะกนไปพอประทงชวตเทานน จะหางานหาเงนพอจะเปนไปไดกไมได พอจะกมไมม เหมอนคาวา นกคาบมา อกาคาบหน ถงจะมทรพยสนอยบางแตกจะถกคนมาลกคนมาปลนจากตวเราไป หรอเกดความฉบหายไปดวยเหตอยางใดอยางหนง นกผลของกรรมในการลกเอาสงของของคนอนมาเปนของตน ใหเราพจารณาในลกษณะนอยบอย ๆ ใจกจะคอยเหนโทษภยทจะมาถงตนทหลง ใจกจะเกดความละอายและเกดความกลวตอกรรมชวมากขน นเรยกวาตนเตอนตนดวยตนเอง ฉะนนผรกษาศลกตองมปญญาในการรกษาดงน

ศลขอ ๓ คอขอกาเมฯ

ศลขอนกตองมปญญารกษาเชนกนใชปญญาพจารณาวาเราเปนมนษย รจกความละอายในการกระทาของตนเอง ไมควรประพฤตตวเหมอนสตวดรจฉาน เพราะสตวดรจฉานไมมปญญาไมมความละอายในความประพฤต เขาจงทากนไปแบบภาษาสตว ใครเปนพอใครเปนแมใครเปนลกเขาไมถอกน จะลวงเกนเมยใครลกใครเขากไมละอาย เขาไมรจกสงทควรหรอไมควร นเราเปนมนษยทเพยบพรอมดวยคณธรรม มสตมปญญาทด รจกบาปบญคณโทษ จงไมควรฝกตวเอาแบบอยางของสตวดรจฉาน ความพอดของ

มนษยคอผวเดยวเมยเดยวกพอแลว ถามาฝกตวเหมอนสตว เกดชาตหนากจะไดไปเกดเปนสตวอกตอไป ดงภาษตวา มนสสตรจฉาโน ถงรางกายเปนมนษย แตใจเปนเหมอนสตวดรจฉาน เมอตายไปกจะไดไปเกดเปนสตวดรจฉานตอไป เมอไดมาเกดเปนมนษยวบากกรรมกยงตามมา กรรมจะบนดาลใหไดแตคนนอกใจ ถามสาม สามกจะนอกใจ ถามภรรยา ภรรยากจะนอกใจ ไมมความซอสตยตอกน เผลอเมอไร เปนอนเกดเรองทนท ถาเปนไปในลกษณะอยางน จะไมมความสขในครอบครวนนเลย มแตทะเลาะเบาะแวงตกนฆากนเดอดรอนวนวายกนไปหมด นคอบาปกรรมตามสนองผชอบลวงละเมดศลขอกาเมฯ ฉะนนเราเปนมนษยผมจตใจสงมสตปญญาทด กใหมศลขอนประดบใจประดบกาย ใชเปนอบายสอนใจอยเสมอ ๆ อกสกวนหนงใจกจะเกดความสานกตวมความละอายในการกระทาในสงทผดจากจารตประเพณ นคอรกษาศลดวยปญญา ถาปญญาไดอบรมสอนใจตวเองอยบอย ๆ อยางน ผนนจะไมผดศลขอกาเมฯ นอยางแนนอน

ศลขอท ๔ คอขอมสาฯ

ศลขอนจะขาดไปเพราะคาพด ฉะนนกอนจะพดตองตรกตรองใครครวญในคาพดใหดเสยกอนจงพดออกไป วาการพดในประโยคนจะเกดความเสยหายกบตวเองและคนอนหรอไม ถาเราพดความไมจรงออกไปจะเกดความรสกแกผรบฟงอยางไร หรอเราไดรบฟงคาพดไมจรงจากคนอน ในความรสกของเรากจะขาดความเชอถอจากคนนนทนท หรอพดสอเสยดเบยดบงเปรยบเปรยในลกษณะเสยดแทงใหคนอนไมสบายใจ การพดออกไปอยางนจะกอใหเกดความแตกแยกกน สมมตวาแตกอนมามความรกกนมอะไรกชวยเหลอกน เหมอนกบวาฝากเปนฝากตายกนได มความเคารพเชอถอกนมาตลอด ไปไหนไปดวยกนอยดวยกน ความรกสมครสมานสามคคมตอกนอยางมนคง เปนเพอนสนทมตรทรกตอกนมาแลวตาม เมอไดรบฟงคาพดทไมจรง หรอเปนคาพดสอเสยดเปรยบเปรยไปในทางทเสยหาย ความรกกนความไวใจกนทเคยมมาทงหมดนนกพงทลายลงทนท ความสามคคทเคยมตอกนมากแตกแยกกน แตกอนเคยแสดงกรยาในความรกความเคารพตอกน และมความเชอถอตอกนมายาวนานกตาม ความรสกทงหมดนกหมดสภาพไป ถงจะมภาระหนาทพดคยกนกไมสนทสนมกนเหมอนทเคยเปนมา ถงจะมกรยาออกมาในทางทดตอกนอยกตาม สวนตว อกรยา ทเจบใจฝงลก ๆ ในความรสกนนยงมอย อกสกวนหนงกจะหาชองทางระบายอารมณแหงความแคนนออกไปใหได จะเพงเลงหาจดออนซงกนและกนออกมาตอบโตกน ถาพดตอหนาไมไดกตองพดลบหลง อาศยคนใดคนหนงเปนสขภณฑเปนผรบถายเท ระบายความในในทไมพอใจกบคนคนนน ดวยวธใดกจะระบายออกมาอยางเตมท นเรยกวาพดโจมตกนลบหลง หรอกลาวคานนทาวารายออกมาใหสนใจ เมอเรมตนเปนมาอยางน ตอไปนจะเกดความอจฉาตารอนตอกน หาคาพดทจะเอาชนะกนดวยวธตาง ๆ ในทสดกกลายเปนพยาบาทอาฆาตจองเวรตอกนไปไมมทสนสด

ศลขอท ๕ คอขอสราฯ

ศลขอนกมความสาคญอยมากทเดยว จงไดบญญตเอาไว เพอปองกนเหตรายทจะเกดขนทหลง เฮโรอน ฝน กญชา ยามา เหลาน ลวนแตเปนสงททาใหใจเกดความลมตว กลาทากลาพดในสงทไมควรทาควรพด ถาเมาลงไปเมอไรจะไมคดถงในคณธรรมทดงาม จะฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดโกหกมดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเหลวไหลไมมสาระ หมดความละอาย จะทาจะพดอะไรไมมความสานก ไมมความรบผดชอบในการทาการพดของตนเอง ตามปกตแลวมนษยเรามนสยบาบอคอแตกอยในตวอยแลว เมอไดเสพสงทวามาผสมลงไป ใจกจะเกดเปนบาเพมขนหลายทา มกรยาทางกาย กรยาทางวาจา ทแสดงออกมานนไมนาดไมนาฟง ดงเหนกนอยในททวไป ยอมกอเหตกอภยขนมานานาประการ เกดความเสยหายใหแกตวเองและคนอนเปนอยางมาก จะเปนผนาในครอบครวหรอเปนผนาในการบรหารงานตาง ๆ ไมไดเลย พวกขเมาทงหลายนจะพฒนาในสงใดใหดขนไมไดเลย มแตจะกอใหเกดความหายนะลมเหลวลมจม เสยหายในทรพยสนเงนทอง ไมรจกในการเกบรกษาและไมรจกหาสมบตเขามาเพมเตม มแตจายใหหมดไป ไมรอนาคตของตนเองวาจะเปนไปอยางไร การกระทาของคนประเภทน นกปราชญบณฑตทงหลายไมมความสรรเสรญอกตอไป ในชาตหนาเขากจะไดรบกรรมชวอยางแนนอน เมอคนประเภทนตายไปยอมลงสอบายอยางหลกเลยงไมได เมอไดกลบมาเกดเปนมนษยวบากกรรมยอมตามมาใหผล เชนเปนคนทเสยจรตผดมนษยธรรมดา ทเรยกวาคนไมเตมบาทนนเอง คนประเภทนจะเหนกนอยทวไป คนพวกนหารตวไมวาแตกอนไดทากรรมอะไรมา ไมรตวเลยเพราะกรรมมาปดบงเอาไว เมอใครไมอยากเปนคนประเภทนในชาตหนา ในชาตนกอยากนเหลาเมายาดงทไดอธบายมาแลว หรอเคยกนอยแลวกขอใหลดนอยลง ๆ จนนอยทสด และจะไมกนตอไปจนตลอดวนตาย ถาคดไวอยางน กเรมจะเปนคนดไดบาง ถาไมกนจรง ๆ กจะเปนคนดมคณคาแกตวเอง ดงทไดอธบายวธในการรกษาศล ๕ มานเปนเพยงหลกการเทานน สวนวธการและระเบยบในการรกษาศลนนเราจะตงขนมาเอง ตามปกตแลวการจะรกษาศล ๕ ใหมความบรสทธบรบรณพรอมกนทง ๕ ขอนนรกษาไดยากมาก เพราะสตปญญาศรทธาความเพยรเรายงไมพรอม การรกษาศลกบการรบศลนนตางกน การรบศลนนรบเอาเวลาไหนกได แตถารบไปแลวไมรกษาจะหาคณคาจากศลไดอยางไร จะรบศลวนหนงหลาย ๆ ครงยอมทาไดแตกเปนพธรบศลเทานนเอง สวนการรกษาศลนนตองม สต ปญญา ศรทธา ความเพยรใหพรอม เรมตนจะรกษาศลสก ๑ - ๒ ขอกได เพอฝกความพรอมของตวเองใหมความกลาหาญขน จะรกษาศลขอใดขอหนงกอนกได ไมจาเปนจะรกษาเรยงตามตารา ศลขอไหนทจะรกษาไดงายทสดกตองรกษาขอนน จะทงชวงในการรกษาหางกนอยางไร กใหอยกบความสามารถของตวเราเอง ตอไปจะเพมการรกษาขอไหน กใหเราเลอกเอง ใชเวลาไมนานนกเรากจะมศล ๕ ไดอยางสมบรณ การรกษาศลดวยวธนจะไมมการเสอม และศลกไมขาดดวย เพราะมสตปญญาในการรกษา มศรทธาความเชอมนวา กรรมชวยอมเกดขนจากผไมมศล ความเพยรพยายามจะรกษาศลใหบรสทธบรบรณกเพยรพยายามอยเสมอ ดงคาวาความเพยรอยทไหน ความสาเรจอยทนน นเปนสมมาทฏฐ ความเหนชอบระดบศล ๕ นนเอง

ศล ๘ มความแตกตางกนดงน สาหรบศลขอกาเมฯ ในศล ๕ นน ศล ๘ ใหเปลยนเปนอพรหมจรยาฯ ศลขอนไมเหมอนศลขอกาเมฯ เพราะศลขอกาเมฯ รวมกนไดเฉพาะคสามภรรยาของตวเอง สวนศลขออพรหมจรยานนรวมไมไดเลย ถารวมศลกตองขาดไป บางแหงหามผหญงและผชายยนสงของใหกน ถายนสงของตอมอกนถอวาศลขาด บางแหงกวายนสงของตอมอกนไดศลไมขาด เพราะไมไดรวมกน ศลขอนหามรวมกนเทานน ทงสองอยางนจะปฏบตตอศลขอนอยางไร ใหพจารณาดวยความเหมาะสมกแลวกน ขอสาคญอยาไดเกดสลพตปรามาสความลบคลาความสงสยในศลของตน เมอความสงสยเกดขนเมอไร ความเศราหมองของใจยอมเกดขนเมอนน หรอทาใหศลขาดไปโดยรเทาไมถงการณนนเอง

ศลขอท ๖ วกาลโภชนาฯ

หามรบประทานอาหาร หรอสงของทจะแทนอาหารไดนบแตตะวนบายไปแลว ขณะนยงมผไมเขาใจในศลขอนเปนจานวนมาก คาวาอาหารกคออาหารทเรารบประทานกนตามปกตนนเอง จะรบประทานไดแตเชาถงเทยงเทานน ถาตะวนบายแลวรบประทาน ศลขอนขาดไป คาวาอาหารรวมทงอาหารเสรมดวย เชน โอวลตน นมสด นมสม นมกลอง นมกระปอง ทเขาผสมแปงมนถวตาง ๆ ไวแลว ตลอดทงนาเตาหทผสมถวตาง ๆ ทงหมดนถารบประทานในตะวนบายเมอไร ศลจะขาดทนท เพราะเปนอาหารเสรมสาเรจ จงไมควรรบประทานสงเหลาน

ศลขอท ๗ นจจคตวาฑตะ - มาลาฯ

ตามปกตแลวเปนศลคนละขอกน แตนกปราชญเจาทงหลายพจารณาเหนสมควรเอามารวมกน วธรกษากใกลเคยงกน การรกษาศลขอนจจคตวาฑตะฯ นนหามมการเลนเพอความเพลดเพลน ใหเกดความสนกสนานราเรงอนเปนเหตเกดความลมตว เชน รอง รา ทาเพลง ดด ส ต เปา เปนตน คาวา รอง คอตะโกนเสยงยาว ๆ ทาเปนเสยงเลกเสยงใหญ เรยกวารองโห คาวา รา คอ เตนราในทาตาง ๆ หรอราเปนบทเปนกลอน เพอความสนกเพลดเพลนหรอเรยกวาหมอลา คาวา ทาเพลง คอรองเพลงในบทเพลงตาง ๆ ทเหนกนในททวไป คาวา ดด คอดดพณหรอกตาร คาวา ส คอสซอ คาวา ตา คอ ตาฆอง ตกลอง ตระนาคฆองวง เปนตน คาวา เปา คอ เปาขลย เปาแคน เปาป หรอเปาอะไรกตาม ถาเพอความเพลดเพลนไมไดเลย ขอหามในศลขอน คอหามทาอะไรเปนสอเพอความสนกรนเรงนนเอง บทขอ มาลาคนธวเลปนะฯ การรกษาศลในบทน คอหามแตงตวประดบประดา ทดดอกไม ทาหนา เจมหนาในลกษณะตาง ๆ อนเปนสงจะกอใหเกดความรกสวยรกงาม และหลงตวเองวาเราสวยอยางน เรามความงามอยางนนไป และจะกอใหเกดความหลงรปกายของตวเอง และจะทาใหไปหลงรปกายของคนอนดวย แตถาหากมกจ

ในสงคม ทจะตองไปรวมกบเขา กใหรวา ปรสญ ในสงคมเขาแตงตวอยางไร เรากแตงตวไปตามนน เราไมไดตดใจในการแตงตวของเรา แตเราทาเพอสงคมบางครงบางคราวเทานน การทาลกษณะอยางนศลไมขาด

ศลขอท ๘ อจจาสยนะฯ

ในศลขอน หามนงนอนในทสงใหญ ภายในยดดวยนนและสาล ศลขอนเดมเปนศลของสามเณรและสามเณร เมอมาถงในยคนไมมสามเณร (หมายถงผหญงบวชรกษาศล ๑๐) แตมผหญงตองการจะออกบวช นกปราชญเจาทงหลายเหนสมควรใหรกษาเพยงศล ๘ เทานนและสมควรวาศลขออจจาสยนะฯ นใหรวมอยกบศล ๘ ดวย ในคาวาหามนงนอนในอาสนะใหญ ภายในยดดวยนนและสาลนน มคาถามวา ทนงทนอนสงใหญกตาม แตภายในยดดวยของอยางอน เชนใบไม เศษผา ฟองนา เหลานจะนงนอนไดไหม ขาพเจากจะตอบวาได เพราะภายในไมไดยดนนและสาล จะยดดวยอยางอนไมเปนไร ใหขอสงเกตวา ทาไมจงหามอยางน จะตความหมายไว ๓ ประเดน ๑. จะทาใหตดทนอนมากเกนไปจนลมตวลมเวลาในการภาวนาปฏบต เพราะทนอนออนนมอบอนในชวงฤดหนาวไมอยากจะลกขนปฏบตภาวนา นกเปนสาเหตหนงในศลขอน ๒. เปนเพราะทนงทนอนดเกนไป และเปนสงทหายากมากในยคนน แตถามแลวจะทาใหตดในทนอนนน จะออกไปเทยวธดงคภาวนาปฏบตในทตาง ๆ กจะเกดความกงวลในใจเรองสถานทหลบนอน กลวจะนงไมเปนสข นอนไมสบาย จงไดหามนงนอนในอาสนะทยดดวยนนและสาล นกเปนสาเหตหนงในการหามในศลขอน ๓. เมอตดใจในการนงนอนอยางน กจะเกดลมตวไปได กจะแสวงหานนและสาลมาทาเปนทนอนเปนการใหญจนเกดตดใจจนลมตว ในชวงนนถาหากใจมความกาเรบในเรองราคะตณหาเกดขน กจะเอาทนอนเปนนมตหมาย สมมตไปในเรองอารมณทมความกาหนด อยากจะสมผสนนสมผสนไป และสมมตไปตาง ๆ นานานอกขอบเขต ในทสดกอยไมไดรบสกขาลาเพศไปเสย การเปนไปในลกษณะนยอมเปนไปได ถาสตปญญาไมดกจะเพมปญหากบสงเหลานใหเกดขนอยางแนนอน ฉะนนการสมผสทางกายในลกษณะนกมผลสะทอนเขาถงใจได การหามในศลขอนกเพอตดกระแสไฟแหงราคะแตตนมอนกเปนไปไดเชนกน ดงไดอธบายวธการรกษาศลมาในหมวดศล ๕ และ ศล ๘ นคดวานกปฏบตทงหลายพอจะเขาใจ ถาเปนศล ๒๒๗ ของพระกตองศกษาวนยใหเขาใจ คาวาศกษากหมายถงสตมยปญญา คอปญญาในขนศกษาตามปรยตนนเอง ถาไมมปญญาในการศกษาจะเขาใจในอาบตไดอยางไร อาบตหนก เมอตองเขาแลวขาดจากความเปนพระทนท ไมมกฎหมายรองรบสคดเหมอนในยคน เพราะรอยแกใจตวเอง อกอาบตหนงอยปรวาสกรรมจงพนจากอาบตได อาบตอกอยางหนง ตองแสดงอาบต คอประจานตวเองรบสารภาพตอหนาคณะสงฆหรอบคคล จงพนจากอาบตได ฉะนนการรกษาศลจะเปนศล ๕ ศล ๘ ศล ๑๐ และศล ๒๒๗ กตาม กตองมสตปญญาในการรกษาทงนน แมแตทรพยสมบตทางโลกกตองมปญญาในการแสวงหา และมปญญาในการเกบรกษาดวย ศลกเชนกน เมอรบจากพระทานมาแลวกตองมปญญาในการรกษาเชนกน

การรกษาศลนนมใชวาจะรกษาเพยงกายและวาจาเทานน เพราะตนของศลจรง ๆ แลวอยทใจ เรยกวา เจตนา สวนรกษากายวาจานนเปนเพยงใหเกดกรยาสวยงามใหเหมาะสมกบเพศทแสดงออกมาภายนอกเทานน ทจรงแลวศลมตนเหตอยทใจ จงเรยกวา มลฐานของศลม ๓ อยาง ๑. ใจกบกาย ๒. ใจกบวาจา ๓. ใจ กาย วาจา ฉะนนใจจงเปน หลกใหญใหศลเกดขน คาวารกษาศลกคอปญญาความรอบรในศลของตนจงจะรกษาได จงเรยกวา สมมาทฏฐ คอปญญาความเหนชอบ ความรอบรและฉลาดในการรกษาศล สมมาสงกปโป คอใชปญญาดารพจารณาตรกตรองในศลขอนน ๆ วาจะรกษาอยางไรศลจะมความบรสทธบรบรณ สมมาวาจา เจรจาชอบ สมมากมมนโต การงานชอบ สมมาอาชโว เลยงชวตชอบ คาวา ชอบคาเดยวนกมความหมาย คอตองมปญญาพจารณากอนจงพด จงเปนวาจาชอบ มปญญาพจารณากอนจงทางานนนจะไมผดพลาด จงเปนการงานชอบ สมมาอาชโว เลยงชวตชอบ คอ มปญญารอบรในการเลยงชวต จะหาอยางไรจงจะไดมาดวยความชอบธรรมและเลยงชวตอยางชอบธรรม ฉะนน ปญญาในสมมาทฏฐจงเปนขนเรมตนทสาคญ ถาเรมตนถกตองชอบธรรมอนดบตอไปกจะถกตองชอบธรรม และจะเปนแนวทางทชอบธรรมจนถงทสด ถาเหนผดในขนเรมตนน ตอไปกจะเหนผดไปเรอย ๆ และเหนผดจนถงทสดเชนกน ฉะนนการเรยนปรยต ตองตความหมายใหชดเจน ใหเขาใจในเหตผลและหลกความจรงอยางแจมแจง จงจะไมมปญหาในการภาวนาปฏบตตอไป.

คดลอกจากหนงสอสมมาทฏฐ โดย หลวงพอทล ขปปปโญ

สมมาทฏฐ เลม๑ โดย พระอาจารย ทล ขปปปโญ

สมาธ สมาธ ม ๓ ลกษณะ ๑.สมาธ ๒.มจฉาสมาธ ๓.สมมาสมาธ สมาธทง ๓ ลกษณะน ตองศกษาแตละอยางใหเขาใจ มฉะนนจะเกดความสบสน ไมเขาใจในวธทถกตอง จรงอยการทาสมาธเพอใหจตมความสงบ แตเมอจตมความสงบแลวจะมการแปรเปลยนไปสองลกษณะ ๑.อาจเปลยนไปเปนมจฉาสมาธได ๒.อาจเปลยนไปเปนสมมาสมาธได ในลกษณะอยางนเองนกปฏบตจะไมเขาใจเพราะไมไดศกษาเอาไว เพยงจตมความสงบไดกเกดความพอใจดใจเทานนเอง จะสงบไปทางถกหรอสงบไปทางผดนนหารไม มจฉาสมาธ คอ ความสงบไปในทางทผด สมมาสมาธ คอความสงบไปในทางทถก ลกษณะความสงบทผดและลกษณะทถกนเปนอยางไร มอะไรเปนตวแปร จงทาใหสมาธผดไดและทาใหสมาธถกได จะเขาใจกนตอไป บดนจะไดอธบายในคาวา สมาธ ทเปนหลกเดมใหเขาใจเอาไวเพอจะไมใหเกดความสบสนกน คาวา สมาธ คออบายการทาใหจตมความสงบ จะสงบดวยอบายใดกได หรอจะใชคาบรกรรมอยางไรกมความสงบไดเหมอนกน จงขอกลาวยอนหลงลงไปอกวา สมาธนเปนหลกสากล มชออยกบโลกนมายาวนาน ครงกอนพระพทธเจาของเราสรางบารมเสวยชาตเปนพระโพธสตว พระองคกไดออกบาเพญพรต เปนดาบสฤาษมาแลวหลายชาตทเดยว แตละชาตพระองคกทาสมาธ จตมความสงบเปน รปฌาน อรปฌาน ทเรยกวา สมาบต ๘ จนถงชาตเปนพระเวสสนดร พระองคกไดทาในสมาธน จนถงชาตสดทายชอวาพระสทธตถะ พระองคกไดออกบวชไดไปศกษาวธการทาสมาธอยกบดาบสทงสองชออทกดาบสและอาฬารดาบส จนสาเรจในการทาสมาธระดบสง คอรปฌาน อรปฌาน เรยกวาสมาบต๘ จนเปน วส คอความชานาญเขาออกในการทาสมาธ จะเขาเวลาไหนออกเวลาใดกทาไดตามกาหนด พระองคตงความหวงเอาไววา เพอตรสรเปนพระพทธเจาทงทพระองคกมพระบารมทเตมเปยม ทงทาสมาธกมความสงบละเอยดสงสดเตมท ขนาดนนปญญากไมไดเกดขนแกพระองคเลย (แตทาไมในยคนจงเขาใจวา ปญญาเกดขนจากสมาธเลา) พระองคจงเขาใจวาวธอยางนมใชเปนแนวทางทตรสรเปน

พระพทธเจาไดเลย จากนนพระองคกลาครทงสองเพอจะแสวงหาวธใหมตอไปบางลทธกบาเพญตบะ ทาใหรางกายมความทนทกขทรมาน พระองคกคดหาแนวทางปฏบตตอไป จงนกไดวา อดขาวอดนา ดงเรารอยวาทกรกรยา แตกไมสาเรจ พระองคคดหาอบายใหมตอไป ในทสดกไดตรสรเปนพระพทธเจาอยางสมบรณ

การประกาศพทธศาสนา จากนนพระพทธเจากเรมประกาศพทธศาสนาเพอโปรดแกเวไนยสตวทงหลาย ใหมความรความเขาใจในหลกสจธรรมเปนสาคญ กอนทพระพทธเจาจะไดประกาศพทธศาสนาน พระองคไดวางอบายแนวทางไวอยางกะทดรด และตรงตอมรรคผลนพพานทเดยว สวนอบายเดมทปฏบตมากบดาบสทงสองนนเปนปลายเหต จงทาใหพระองคเสยเวลามานานถง ๕ ปกวา เมอพระองคจะประกาศศาสนา แทนทพระองคจะใชอบายแบบเกาๆ ททามากบดาบสนนมาประกาศศาสนา พระองคหาเอาไม แนวทางประกาศศาสนานนเปนแนวทางของพระพทธเจาโดยเฉพาะ จะไมเหมอนกนกบพวกดาบสฤาษทเขาทากน พวกดาบสฤาษนนเขาเรมตนจากการทาสมาธสวนหลกประกาศศาสนาของพระพทธเจาจงเรมตนจากความเหนชอบตามความเปนจรง ถาไมเชอกใหไปเปดดตารา คอ มรรค๘ พระองคเรยบเรยงไวอยางไร เรมตนจากปญญาความเหนชอบ มใชหรอ หรอพระองคไปโปรดปญจวคคยกด ไปโปรดพระสาวกองคอนกด หรอพระองคแสดงธรรมโปรด อบาสก อบาสสกากด จดเรมตนพระองคกไดอธบายความจรงใหฟง เมอไดฟงแลวกเกดความเหนชอบใชไหม อนดบ ๒ เมอเขามความเขาใจและเหนชอบตามความเปนจรงแลว เขากจะรจกดารพจารณาตรกตรองตามหลกความจรงนนตอไป นคอหลกเรมตนทพระพทธเจาประกาศศาสนา ถายงไมเขาใจกขอใหไปศกษาประวตของพระอรยเจาทงหลายในครงพทธกาลดเถด จะเรมตนจากพระอรยเจาองคไหนกไดทกองคกอนททานจะไดสาเรจเปนพระอรยเจาไดทานกเปนปถชนมากอน ใหเรมตนจากปถชนนวาพระพทธเจาเรมสอนอยางไร พระองคกเรมจากทาความเขาใจกบเขาวา ความจรงเปนอยางนๆ เขากเรมเกดความเขาใจตามความเปนจรงอยางนๆ เมอเรมตนจากจดนไปไดแลว จงนบวาเปนผตงอยใน สมมาทฏฐ คอความเหนชอบขนพนฐาน หรอหลกเรมตนในการปฏบต จงเรมตนจาก สมมาทฏฐคอความเหนชอบนเปนตนไป

การประกาศศาสนาของพระองคเขาสประชาชนนน พระองครดวา คนในยคนนเขามความเหนเปนอยางไร รวาทกคนไมเขาใจในหลกสจธรรมเลย เขามความเขาใจผดมความเหนผดในหลกความจรงมาตลอด พระพทธองคจงไดเปลยนความคดความเขาใจและความเหนใหเขาเสยใหม พระองคจงไดอธบายหลกความจรงใหเขาฟง เขาจงไดเกดความเขาใจตามเหนตามทพระองคสอน เหมอนกบสงทถกควากลบดนมานาน พระองคไดเปดหงายขนมาใหด จงไดรไดเขาใจ หรอเหมอนกบสงทปกปดตามานานไมมองเหนอะไร พระองคไดเปดสงทปดตาออกใหแลว จงเหนแสงสวางและสงอนๆ ได นฉนใดใจทถกปกปดดวยความไมรจรงมายาวนาน จงไดเกดความเขาใจผดความเหนผดมาตลอด เมอพระองคไดเปดเผยความจรงใหฟง จงไดเกดความรเหนเขาใจอยางถกตอง นเองพระพทธองคจงไดวางหลกการแนวทางปฏบตเอาไวแกพวกเราทงหลายใหไดปฏบตตาม เรมตนจาก สมมาทฏฐ ความเหนชอบเปนหลกยนตว จากนนเปนหลกสมมาสงกปโป เมอความเหนชอบเปนฐานรองรบไวแลว การดารพจารณากใหเปนไปตามความเหนชอบนเอง สมมาวาจา สมมากมมนโต สมมาอาชโว ทเปนหมวดของศล กไดอธบายผานมาแลวไมตองอธบายซาอก จากนไปจะไดอธบาย หมวด สมาธ คอ สมมาวายาโม ความเพยรชอบ คาวาเพยรนนนกปฏบตยงมความสบสน ไมเขาใจในความเพยรเทาทควร สวนใหญจะเขาใจวา ความเพยรคอการนงสมาธนกคาบรกรรมเพอใหจตมความสงบหรอเดนจงกรม ใหมสตในการเดน และใหจตมความสงบในการเดน สวนใหญจะเขาใจกนเพยงเทาน การปฏบตดวยวธนกเปนความเพยรไดเหมอนกน แตยงไมสมบรณ ความเพยรทสมบรณนน คอเพยรพยายามทจะแกไขปญหาของใจโดยตรง ใจเรามความรก ใจเรามความยนด ใจมความผกพน ใจมความยดมนถอมนในสงใด ใจมความเหนผดในสงนอย เพยรพยายามอบรมใจอยางไรจงจะมความเหนทถกตองได สวนใหญนกปฏบตมความเขาใจแบบผวเผน เขาใจแบบงายๆ ในลกษณะสกเอาเผากน เชนเพยรละความโลภ เพยรละความโกรธ เพยรละความหลง เพยรละราคะตณหา เพยรละอวชชา ใหหมดไปจากใจ หลกความเพยรทจะละดงทอธบายมาน ถาใชหลกความเพยรไมถกตอง จะละไมไดเลยจะไปนงสมาธใหจตมความสงบแลวจะละได หรอเดนจงกรม เดนใหมสตอยกบกายอยกบใจคดวาจะละไดทจรงไมมใครหรอก ในครงพทธกาล วาทาสมาธใหจตมความสงบด มสตทมนคง แลวจะละกเลสตณหา ละความโลภ ละความโกรธ ละความหลงและละความเหนผดของ

ใจนได ทจรงกเปนเพยงอบาย ขมกเลสขมตณหาและขมใจไมใหคด ในเรองนนเรองนเทานนเอง เมอจตถอนออกจากสมาธแลว กเลสตณหานอยใหญกเกดขนทใจอกเชนเคย จงเหมอนกบศลาทบหญาเอาไว เมอศลาไดถกเคลอนทไป หญากเกดขนจากทนนเอง ฉะนน สมมาวายาโม ความเพยรชอบนนตองเรมตนจากสตปญญาพจารณา คอเพยรพยายามทาความเขาใจในสงทเราเกยวของอย ใหรเหนตามความเปนจรงในสงเหลานน และเพยรพยายามสอนใจตวเองอยเสมอวา สงทเราเขาใจวาเปนตวตนของเรานนอะไรเปนตน สงทเราเขาใจวาสงตางๆ เชนเงนทองกองสมบตทงหมดนนวาเปนของของเรา สงทงหมดนนเปนของเราอยางแทจรงไหม ความอยากจะอยกบสมบตทงหลายตลอดไป ไมอยากใหมการพลดพรากจากกนนน ความอยากอยางนจะเปนไปตามความเขาใจเราหรอไม แมแตรปรางกายทมอยน จะหามไมใหแกหามไดไหม หามไมใหมการเจบไขไดปวย และหามไมใหตายจะหามไดไหม ตองใชหลกความเพยรพยายามใชปญญาสอนใจอยบอยๆ และสอนใหเปนไปตามหลกความจรงทงหมด ใหเปนไปตามไตรลกษณ คอ อนจจง ความไมเทยง ทกขง ความเปนทกขของกายและใจ อนตตา ในทสดแลวรางกายนกจะตองถกเผา จะเหลอเพยงกระดก จะเอากระดกนนมาเสกสรรคปนตว ใหเปนสตวเปนคนขนมาอกไมไดเลย กระดกนนกจะทงเปนธาตอยกบโลกน นคอ อนตตา คอสงทสญเปลาจากตวเรา ฉะนนหลกความเพยร ตองเพยรอยในหลกของสมถะและหลกของวปสสนา เพอใหเกดความสมบรณในการปฏบต มใชวาจะทาสมาธใหจตมความสงบเพยงอยางเดยว จะมคาถามวาปญญาทจะนามาพจารณานนมาจากไหน สตมยปญญาและจนตมยปญญา ปญญา ๒ ประเภทนมอย เปนคกนมากบทกๆ คน แตเปนปญญาขนพนฐาน แตนามาใชใหเปนปญญาในสมมาทฏฐ คอความเหนชอบจรงตามหลกความเปนจรงนไป ปญญาระดบนเอง จะเปนฐานใหแกวปสสนาตอไป ถาความเพยรนนถก กจะเปนสมมาวายาโม ถาความเพยรนนผด จะเปนมจฉาวายาโมทนท สมมาสต คอความระลกชอบ นกมนกปฏบตไดพดกบในเรองของสตอยมาก คาวา สต ความระลกชอบน เปนหลกสาคญอยมากทเดยว ครอาจารยทกทานสอนหลกภาวนาปฏบต มการเนนหนกเรองของสตนเปนอยางมาก เพราะสตเปนคของใจโดยตรง ถาสตไมดไมเขมแขงแลว ใจกจะคดเถลไถลไปไมมขอบเขตไมมจดยนทมนคง ถาสตไมด ใจตงไวไมอยจะทาใหการภาวนาปฏบตหมดกาลงลงไปไดงายกอนจะอธบายในเรองของสตตอไป ขอทาความเขาใจกบนกปฏบตในเรองของสต ดงน คาวา สต นนเปนกาลง

ทสาคญในการปฏบตภาวนา หลกภาวนานนมสองอบาย ๑.สมถภาวนา ๒.วปสสนาภาวนา หลกภาวนาทงสองนมสตเปนตวเขาไปสนบสนนใหหลกภาวนาไดมกาลงมความหนกแนนไมเอนเอยง คาวา สมถภาวนา กคอหลกการทาสมาธนนเอง การทาสมาธ กมสตเปนตวควบคม จงเรยกวา สต สมาธ วปสสนา ภาวนา กใชสตเปนตวเขาสนบสนน เชนกน วปสสนา หมายถง ปญญา จงเรยกวา สตปญญา ฉะนน สตจงเปนกาลงใหแกสมาธเปนกาลงใหแกปญญา สตจงมความสาคญ จะเปนงานทางโลกหรองานในทางธรรม สตตองมความเกยวของทงหมด สตความระลกชอบนนคอระลกทจะออกจากกามคณ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ หรอกเลสกาม คอความรก ความใคร ความกาหนดยนด ใหมความระลกอยเสมอ วา กามคณหากด กเลสกามกด ทงหมดนเปนบอเกดแหงความทกข ระลกถงทกข โทษ ภย ทใจมความลมหลงกบสงเหลานอย วาทกขเปนอยางน โทษเปนอยางน ภยเปนอยางน ใหมสตระลกรอยบอยๆ ใจกจะคอยออนตว ไมกลาทจะออกไปสรบขบกดตอสงเหลาน ในยคปจจบนน สวนใหญนกปฏบตภาวนาทงหลาย จะใชสตเปนคกนกบการทาสมาธเปนหลก แตละแหงแตละสานกสวนมากจะทากนอยางน จะทากนอยางไรนนไมตองอธบาย เพราะทากนอยแลว การทาอยางนกถกตอง แตยงไมสมบรณในการปฏบต คอขาดเรองของสตปญญาไป ฉะนนจงมาฝกภาวนาในอบายของสตปญญาเอาไวบาง ถาทาในอบายสตสมาธเพยงอยางเดยว ถาสมาธเปลยนไปเปนมจฉาสมาธ สตกจะเปลยนเปนมจฉาสตโดยไมรตว ฉะนน จงมาฝกในอบายภาวนาในสตปญญาเอาไวบาง ปญญาของเรานนมอย แตชอบคดไปในทางโลก ฉะนนสตจงมาควบคมปญญาใหทนตอเหตการณ ใหมสตระลกรเทาทนเรองความคดของใจอยเปนประจา คาวาความคด เปนศพทของทางโลกพดกน คาวา ปญญาเปนศพทของธรรมะ ศพททงสองนมความหมายเหมอนกน ออกมาจากใจทเดยวกนเหมอนกบวารบประทานอาหาร กบคาวากนอาหาร ความหมายกคอเอาลงททองแหงเดยวกน จะวาปญญาคอ ความรอบรใหชดเจน จะวาคดกคอคดใหเขาใจคด มเหตผลใหรอบคอบ ฉะนน สต เปนหนาทระลกไดเทาทนในความคดของใจ ใจคดผดกรเทาทนใจคดถกกรเทาทน นคอหนาทของสต เพยงสตอยางเดยวจะเอาไปละถอนปลอยวางอะไรไมได เหมอนกนกบมดทลบใหคมแลววางเอาไวจะไมไดประโยชนกบมดนนเลย เมอเราเอามดนนมาประกอบในการทางานสบฟนในสงตางๆ มดนนจงจะมประโยชนแกเรา นฉนใดสตกมลกษณะฉนนน

ฉะนนสตมหนาทระลก เรากฝกความระลกอยเสมอ แตใหระลกหาชองทางทจะออกจากกาม ใหเหมอนกบนกทอยในกรงขง แตละวนมนใชจะงอยปากสบตากรงวนละหลายๆ ครง เพอหาชองทางออกหนไป เมอโชคดสบตากรงถกชองกจะบนออกหนไปทนท หรอเหมอนสตวอนๆ ทถกคมขง เมอไดชองวางกจะกระโดดหนไป นฉนใด สตความระลกไดกใหระลกรอยในสงทไมเทยงระลกรอยในความเปนทกขและระลกรอยวา รางกายนไมนานกจะสญจากตวตนนไป หรอระลกรสงอนๆมากกวาน ขอมอบใหนกปฏบตระลกเองกแลวกน เพอความชานาญของสตเราเอง ไมนานกจะเปนผมสตทมนคง สมมาสมาธ หลกการทาสมาธนน กไมแตกตางกนกบพวกเราทงหลายภาวนากนอยทกวนน เพราะการทาสมาธกเพอเปนอบายใหใจไดรบความสงบ สวนคาบรกรรมนนใครมความถนดในคาบรกรรมใด กใหใชในคาบรกรรมนนไป ขอสาคญขอใหใจมความสงบกใชได เมอจตมความสงบแลวจะมคณคาเทากน แตมตวแปรทสาคญอกอยางหนงทนกปฏบตภาวนายงไมเขาใจ นนคอความเหน ถาความเหนไดแกไขใหเปนสมมาทฏฐ ความเหนชอบแลว การทาสมาธ กจะเปนสมมาสมาธ คอความตงใจมนอยางชอบธรรม ถาความเหนเดมยงไมไดแกไขยงมความเขาใจผด มความเหนผดในหลกความเปนจรงอย กรบรอนทาสมาธไปกอนเสย จตกจะสงบได แต สมาธนนกจะกลายเปน มจฉาสมาธ คอเกดความเขาใจผด ความเหนผดในหลกสจธรรมโดยไมรตว ฉะนนหลกการทาสมาธ เปนอบายวธทบอบบางมาก ตองระมดระวงเปนพเศษ ถาหากผดพลาดเมอไร จะกลายเปน มจฉาสมาธความเหนผดไปทนท จงยากทจะแกไข ผทเปน มจฉาสมาธ นนหารตวไม จะมความเขาใจวาการภาวนาของตวเอง มความถกตองทงหมด ถงจะมทานผรตกเตอนวาการภาวนาเราผดไปอยางนๆ แทนทจะเกดความสานกตวในการปฏบตของตน กยงจะเกดความไมพอใจกบผทไมสรรเสรญตนทนท ผทเปนมจฉาสมาธน จะมมานะทฏฐสงมาก ใครจะมาตกเตอนบอกกลาววาแนวทางทเราทาอยนนผดไมไดเลย การถอตนถอตววาเราภาวนาดอยางนนนไมใชเลย นคอเปนสญญาวปลาส ถาเปนมากกวาน จะทาใหเสยจรตผดกบคนธรรมดาทวไปทนท หรอเรยกวาบากรรมฐานแตก นนเอง

1

วปสสนปกเลส จากนไปจะไดอธบายเรอง วปสสนปกเลส ๑๐ อยาง เพอใหนกปบตไดเขาใจเอาไวสาหรบปองกนตว วปสสนปกเลส นเกดขนจากมจฉาทฏฐทมความเหนผด ในสวนลกของใจยงไมไดแกไข เมอทาสมาธใหใจมความสงบแลว ความเหนผดนกแสดงกรยาออกมาจากใจ ลกษณะของวปสสนปกเลสนมความใกลเคยงกนกบวปสสนามาก ผทไมเขาใจกจะเกดความมนหมายวาเปนวปสสนาไป แมผอนทไมเขาใจในเรองนกรไดยาก ไมทราบวาของจรงหรอของปลอม เพราะกรยามรรยาท ความเคลอนไหวทางกายและวาจามความสารวมดมาก ตลอดความเพยรกโดดเดนนาเชอถอ การอธบายธรรมะในทางปฏบตแลวมทงละเอยดออนและโลดโผน การวจยวเคราะหในหมวดธรรมตางๆ ไดอยางชดเจน ถาผไดรบฟงไมเขาใจในเรองน กจะรบรองวาถกตองและสงเสรมกนตอไป ดงจะอธบายในวปสสนปกเลส ดงน ขอใหนกภาวนาปฏบตทงหลายไดมความระวงตว ๑.โอภาส ความสวาง ความสวางนจะเกดขนจากทาสมาธ เมอจตมความสงบแลวจะปรากฏเหนแสงสวางขน แสงสวางนนจะมความนมนวลลกษณะไมเหมอนกน บางครงกเปนแสงสวางพงออกไปเหมอนแสงไฟฉาย บางครงเปนวงแคบ บางครงเปนวงกวาง และเปนในลกษณะหลายอยางทตางกน แตกเปนโอกาสความสวางทงหมด เมอทาสมาธ มลกษณะนเกดขน ถาผไมเขาใจกจะเกดความเชอไปวานเปนแสงธรรมทเกดขนทใจเราแลว หรอเขาใจวาเปนปญญาไดเกดขนแกเรา หรอเขาใจวาตรงกบภาษตบทหนงคอ นตถ ปญญาสมา อาภา แสงสวาง อนใดเสมอดวยปญญาไมม กเลยเขาใจเอาเองวาสงทเกดความสวางอยางนเปนตวปญญาไป กเลยเขาใจวาปญญาไดเกดขนกบเรา จะมความพอใจยนดอยกบความสวางนน ถาวนใดนงสมาธ ไมมแสงสวางอยางนเกดขน จะนงตอไปไมไดเลย จงขอเตอนแกนกปฏบตวา เมอมแสงสวางลกษณะอยางนเกดขนแกเรากใหมนเกดไป อยาไปสนใจวาเปนแสงธรรมแสงปญญาแตอยางใด นนเปนสงขารจตอาการของจตทเปนมารหลอกใจใหเราหลงเทานน ถามความพอใจยนดกบแสงสวางนอย กเรมจะเขาสวปสสนปกเลสทนท ๒.ปต ความเอบอมใจ เบกบานใจ จะยน เดน นง นอนกจะมความเอบอมใจตลอดทงวนทงคนมความยมแยมแจมใสเพลดเพลนอยกบความปตนอยตลอดเวลา จะไมกนขาวกนนาทงวนทงคนกไมมความอยากความหว หรอเปนลกษณะขนพองสยองเกลา นาตาไหลในบางขณะ ผมความปต ในลกษณะอยางนเกดขน จะมความรสกวาสบายใจเบกบานใจเปนอยางมากทเดยว อยากใหลกษณะอยางนมอยกบตวตลอดไป และเขาใจวาเปนคณธรรมทเกดขนกบตน และเปนลของการปฏบตอยางแทจรง ถาหากนกภาวนาเปนไปในลกษณะอยางน ใหมความรเทาวาไมใชความจรงของธรรมะ เเมอเกดขนไดมนกตองเสอมไปได อยาไปดใจพอใจกบเรองนเลย ๓.ปสสทธ เกดความสงบกายสงบใจเปนอยางมาก ใจไมคดวอกแวกออกไปสภายนอกเหมอนทเคยเปนมา ใจมความสงบเยอกเยน ไมรอนไมหนาวไปตามอากาศทเปลยนแปลงแตอยางใด เพราะใจไมรบเอาความรอนความหนาว มแตความสงบใจ เหมอนไมมอะไรจะกอใหเกดทกขได ถงตา ห จมก ลน กาย ใจ ไดสมผสกบรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะอยกตาม ความผกพน ความยนด

2

จะไมมอารมณเหลานเกดขนทใจ จะยน เดน นง นอน อยทไหนใจกมความสงบแนวแนอยทงวนทงคน ความพอใจความยนดในความสงบน อยากใหมตลอดไป ในขณะใจมความสงบอยอยางน เหมอนกบวา กเลสตณหา ความรก ความใคร ความพอใจในกามคณไมมในใจเลย อาจเขาใจวา กเลสตณหาไดหมดไปจากใจแลวกเปนได หรออาจเขาใจวาเราไดบรรลธรรมมรรคผลขนใดขนหนงไปแลว ถานกปฏบตเปนไปในลกษณะนกอยาตนเตนอยาเขาใจผดวาคณธรรมไดเกดขนกบเรา นเปนเพยงอาการของจต ทเกดขนจากความสงบเทานน ๔.สขะ มความสขกาย มความสขใจเปนอยางยง ไมมความสขใดในโลกเสมอเหมอน ชวตทเกดมาพงไดพบเหนอยในขณะนเอง ความตดใจ ความสขใจ ความดใจ อยากจะรองตะโกนใหคนทงโลกไดยนวา ขาพเจาไดพบความสขอยางแทจรงแลว จะเดนกเปนสข จะนงกเปนสข จะยนกเปนสข จะนอนกเปนสข จะอยในทไหนกมแตความสข ทงวน ทงคน อยากจะใหความสขอยางนมอยกบเราตลอดไป ดงภาษตวา ความสขอนยงกวาความสงบไมม ความสขนไมเหมอนกบความสขในทางโลกแตอยางใด ฉะนนนกปฏบตจงมความพอใจในความสขนเปนอยางมาก อยากใหมความสขอยางนมอยกบใจตลอดไปไมเสอมคลาย เมอนกปฏบตเปนอยางนกอยาใหเกดความหลงอยกบความสขนเลย อกไมนานความสขน กเสอมจากใจไปเทานนเอง เพราะความสขนเจอดวยสงขาร อกไมนานกเสอมไป ๕.ญาณะ มญาณรเกดขนทใจ บางครงกเปนความรเกยวกบทางโลก บางครงกเปนความรในทางธรรมในหมวดตางๆ บางครงกเขาใจในธรรมหมวดนนๆ บางครงไมรเลยตองไปหาถามคนนน ถามคนนจงรได ถาธรรมะทตรงกบตาราทเคยศกษามาหรอธรรมะทไดยนจากครอาจารยเคยสอนมาแลวเมอเกดความรตรงตามนกจะเกดความมนใจวาธรรมะทเกดขนกบเราเปนหลกความจรงตรงตามทไดศกษามา บางครงกเปนความรเกดขนในทางโลกเชนรวาเหตการณตางๆ จะเปนอยางนๆ เมอไมนานนกกมเหตการณเกดขนตามทรมาอยางนจรงๆ สงทงหมดนจะทาใหเกดความมนใจในตวเองสงมากจงเกดความมนใจวา คณธรรม ปญญาธรรมไดเกดขนกบเราแลว เมออยากรในสงใดกกาหนดถามใจตวเองแลวกมความรตอบขนมาทใจ ญาณรน ถาเรงความเพยรมากขนเทาไรกจะเกดญาณรชดเจนมากขน เมอญาณรเกดขน ใครผนนจะชอบพดชอบถามในความรทเกดขนกบตวเองอยเสมอ คาพดคาถามนนเปนลกษณะขมผอนไปในตว และพดดวยความจรงจงมากแตกมความเยอหยงอวดดไปในตว อยากลองภมจากผอนวาจะรธรรมอยางนเหมอนเราหรอไม ถาผอนไมร กจะพดอวดธรรมะนนๆ ใหฟง พดในลกษณะใหเขาสยบยอมรบความรของตวเอง ญาณรนถาเกดขนกบนกเทศนนกคยแลว จะมความโดดเดนในการแสดงธรรมอาจหาญมาก ในขณะทแสดงธรรมอยกจะมความรนผดขนๆ เปนระยะๆ แทบจะพดออกมาเปนเสยงไมทน ลลาการแสดงธรรมนนนาเชอถอ และพดไมรจกจบดวย ถาผเปนในลกษณะญาณรนเหมอนกน จะคยกนกวนกคนกไมจบ

3

บางคนจงพยากรณตวเองวาไดบรรลธรรมไปแลวกม นกขอฝากกบนกปฏบตทงหลายเอาไว เมอเกดญาณรในลกษณะอยางนขน กอยาลมตว นเปนเพยงสงขารเปนญาณรเกดขนเทานนเอง ๖.อธโมกข คอนอมใจเชอในสงทเกดขนทงหมดวาเปนความจรง เรมมความเชอมนมาจากโอกาส ความสวางมาแลว จากนนกมาเชอ ปต ทมความเอบอมใจตวเอง แลวกมาเชอปสสทธ คอความสงบสงดในใจตวเอง แลวกมาเชอใน สขะ คอความสขทเกดขนจากใจตวเอง แลวกมาเชอในญาณะ คอ ความรทเกดขนทางใจ เมอมญาณรเกดขนอยางนจะมความเชอมนในสวนลกของใจอยางฝงแนนทเดยวและเชอมนวาสงทเกดขนทงหมดเปนแนวทางทถกตอง การนอมใจเชออยางนเปนความเชอทขาดจากเหตผล จงเรรยกวา ศรทธาวปปยต คอความเชออยางงมงาย ไมมความฉลาดรอบรทางปญญาเลย คาวาความเชอมใชวาจะเชออะไรทงหมดใหเชอในสงทควรเชอเทานนกอนจะเชอในสงใดตองใชปญญาพจารณาใหรอบคอบ รอบรดวยเหตดวยผล จงเรยกวา ศรทธาญาณสมปยต คอเชออยางมความฉลาดทางสตปญญา จงขอเตอนนกภาวนาไววา อะไรเกดขนจากทาสมาธอยาพงนอมใจเชอวาเปนของจรงทงหมด การปกใจเชอเรวเกนไปจะทาใหเกดความผดพลาดไดงาย ถาผดพลาดไปแลวกยากทจะแกไข กจะกลายเปนมจฉาทฏฐ มความเหนผดจนตลอดวนตาย ๗.ปคคาหะ มความเพยรทเขมแขงดมาก จะเดนจงกรม นงสมาธ มความขยนหมนเพยรเปนพเศษ เปนผมความตงใจจรงจงในการปฏบต เปนผไมประมาทจะปรารภความเพยรอยตลอดเวลา มความขยนอดทนเพอมรรคผลนพพานเปนทตง จะยน จะเดน จะนง จะนอนในทไหน อยอยางไร ใจจะมความมนคงแนวแนอยกบความเพยรไมลดละมปณธาน ตงไวในใจวา ความเพยรอยทไหน ความสาเรจอยทนน ความเพยรของผเปนวปสสนปกเลสน จะเนนหนกในการทาสมาธอยางจรงจงทเดยว จะเดนจงกรม กเดนกาหนดจตใหเปนสมาธ จะนงกกาหนดจตนกคาบรกรรมใหเปนสมาธ จะยนจะนอนกเพอสงบ ในสมาธอยตลอดเวลา จะปรารภความเพยรในอรยาบถใด กเปนไปในสมาธเพยงอยางเดยว มความเขาใจวาการใชปญญาพจารณานนจะทาใหจตเกดความฟงซาน ไมมความสงบตงมน ไมเปนเอกคตารมณ ฉะนนจงทาสมาธใหจตเปนหนงอยตลอดเวลา ความเพยรในลกษณะอยางนจะเปนกาลงหนนใหวปสสนปกเลสขออนๆ ทกลาวมาแลวนน ไดเกดความเดนชดมากขน หลงวาเปนความจรงโดยไมรตว จงไดนอมใจปกใจ เชออยางฝงใจ อยางแนบแนนทเดยว ๘.อปฏฐาน มสตระลกไดอยางชดเจนมากจะระลกในคาบรกรรมทาสมาธดวยอบายใด สตกจะระลกในคาบรกรรมนนไมใหเผลอ ถากาหนดในอานาปานสต กาหนดลมหายใจเขา กาหนดลมหายใจออก กมสตระลกรอยกบลมหายใจเขาออกไมใหเผลอ ลมหายใจจะเขายาวออกยาวกร ลมหายใจเขาสนออกสนกร ลมหายใจเขายาวออกสนกร ลมหายใจเขาสนออกยาวกร ลมหายใจหยาบกร ลมหายใจละเอยดกร จะปรารภความเพยรดวยอบายใดสตกจะอยกบความเพยรนนๆ อยตลอดเวลา จะยกขากาวขาอยางไรจะมสตระลกไดทนตามกาวขาทกครงไป จะคแขนเหยยดแขน

4

มองซายแลขวา สตกจะระลกไดในความเคลอนไหวของกายทกสวนไป คาพดออกมาอยางไร พดเรองอะไร สตกมความระลกไดในคาพดของตวเองทกครงไป แมแตจตมความนกคดอยางไร สตกจะมความระลกไดในความนกคดของตวเองอยเสมอ นกปฏบตอาจมความสงสยอยวา ทาไมมสตดถงขนาดน จงเปนวปสสนปกเลสได ตอบสตดกจรง แตดในปลายเหต ความผดเดมทเปนมจฉาทฏฐ ความเหนผด ความเขาใจผด ทฝงลกอยในหวใจมากอนยงไมไดแกไข เหมอนขวดยาพษยงไมไดลาง จะเอายาดๆ อะไรกรอกลงไปในขวดยาพษนนแลว ยาทดมคณภาพทงหมดนน กจะแปรเปลยนไปตามยาพษนนทนท นฉนใด สตทเปนหลกสาคญในการปฏบต เมอเขาไปรวมอยกบมจฉาทฏฐ ความเหนผดเมอไร กจะกลายเปนมจฉาสต ระลกผดไปตามกนทงหมด ขอใหนกภาวนาปฏบตทงหลาย จงเขาใจตามนเถด ๙.อเบกขา ความวางเฉยของใจ ความวางเฉยในทนมใชวา จะวางเฉยไปเสยทงหมด ความเพยรเคยปฏบตมาอยางไร กจะปฏบตามความเพยรอยางนนไป เคยเดนจงกรมนงสมาธมาอยางไรกทาไปตามนน ความวางเฉยเปน อกรยา มอยเฉพาะใจโดยตรง สวนกรยาเคยทาทางกายมาอยางไร และเคยพดอยางไรกพดไปตามปกต สวนใจทเปน อกรยานนจะวางเฉยเฉพาะใจเทานน จะมคนอนพดดดาวากลาว พดสอเสยดเบยดบงอยางไรใจกวางเฉย หรอพดยกยอ สรรเสรญอยางไรใจกไมฟไปตามคาพดนนๆ จะสมผสกบรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ทมความนารก นาใคร นาพอใจยนด ใจกไมเกดอารมณตามในสงทเขามาสมผสนนเลย อารมณแหงความรก อารมณแหงความชง อารมณของราคะตณหา อารมณแหงความใครความยนดไมมในใจนเลย จะยน เดน นง นอน ในอรยาบถใด ใจกวางเฉย ไมมความกระตอรอรนไปกบสงใดๆ เพราะใจวางเฉยอยแลว ถงจะมความเพยรภาวนาปฏบตอยกเปนลกษณะเฉยๆ เชนกนถงจะมสตกมเฉยๆ ถานกปฏบตเปนอเบกขาอยางน การสารวมกาย การสารวมวาจาและการสารวมใจจะเยยมยอดทเดยว จะเปนความเคารพเชอถอแกผพบเหนเปนอยางมาก ถาอเบกขาในวปสสนนเกดขนกบผกาลงศกษาอย ผนนกจะหมดอนาคตในการศกษานไปเลย เพราะไมมจตใจเกดความฝกใฝในการศกษานนเอง ถาเปนลกษณะอยางนจะแกไขไดยากมาก หรอแกไขไมไดเลย นกเปนเพราะพนฐานเดมมความเหนผดในมจฉาทฏฐมากอนผลจงออกมาในลกษณะอยางน ฉะนนขอใหนกภาวนาปฏบตทงหลายตองระวงสารวมตอไป ๑๐.นกนต จะเกดความพอใจในสงทเกดขนทงหมดทผานมาแลว วาเปนแนวทางทถกตองทสดใครจะมาแกไขใหเปนอยางอนนนไมไดเลย นคอวปสสนปกเลสตวสดทาย ถาใครไดพบเหนผทเปนลกษณะอยางน จะชวยชแนะแนวทางใหเขากลบใจเปน สมมาทฏฐ นนยากมาก เพราะแนวทางปฏบตของเขาเปนมาอยางน ผลทไดรบกออกมาอยางน ความเชอถอ ความพอใจ ความยนด ไดหยงรากฝงลก ในความรสกอยางนแลว จะไมยอมกลบใจอยางแนนอน จะมอบกายถวายชวตอทศตวเองใหเปนไปในลกษณะนจนตลอดวนตาย ไมมใครแลวในยคนจะแกได แตถาผนน เปนเพยงขอ ๑ ถงขอ ๔ พอมทางแกไขได แตถาเปนขอ ๕ ขนไปกยากทจะแกไข หรอแกไขไมไดเลย

5

เพราะผเปนวปสสนนมมานะทฏฐสงมาก มความรเหนเฉพาะตว ใครจะไปพดวาผดนนไมไดเลย ยกเวนผมนสยเคยเกยวของกนมาในอดตชาตเทานน พอจะแกไขได ถาไมอยางน เขากจะไมเขาใจในคาตกเตอนจากใครๆ ทงนน ฉะนน นกภาวนาปฏบตทงหลาย เมอทานไดอานเรองของ วปสสนปกเลส ทง ๑๐ ขอนแลว ทานจะมความคดเหนเปนอยางไรนน ขอมอบใหทานไดพจารณาตดสนดวยตนเอง ขาพเจาเปนเพยงชแนะแนวทางความผดความถกใหรบรเทานน เพราะหลกการในการทาสมาธมมากมายในปจจบน แตละสานกแตละชมรมกมหลกการ วธทาสมาธเปนของตนเอง วธภาวนาทาสมาธแตละสานกกมเปาหมายไปในทศทางเดยวกน เพอจตมความสงบเหมอนกน การศกษาแนวทางกเปนหมวดธรรมเลมเดยวกน แตวาใครจะตความหมายในหมวดธรรมนนๆ ไปอยางไรกเปนเรองของผนา ถาผนาตความหมายถก กนามาสอนลกศษยใหปฏบตถกตอไป ถาผนาตความหมายในหมวดธรรมนนผด กจะนามาสอนลกศษยใหปฏบตผดตอไป ในยคปจจบนนมความนยมภาวนาทาสมาธเปนสวนมาก การทาสมาธ ขอใหเปนสมมาสมาธกแลวกน เพราะสมมาสมาธเปนแนวทางทถกตองทสด เปนแนวทางทจะใหเกดเปนวปสสนา ไมเหมอนทาสมาธแลวกลายเปน มจฉาสมาธ เพราะมจฉาสมาธจะทาใหเกดเปน วปสสนปกเลส ขนมาโดยไมรตว มจฉาสมาธ สมมาสมาธ มความสงบไดเหมอนกน แตความเหนทเกดขนจะไมเหมอนกน สมมาสมาธจะมความเหนเปนไปในสายของพระอรยเจา มจฉาสมาธ จะมความเหนผดสายทางของพระอรยเจา ฉะนน ขาพเจาไดเขยนเรอง มจฉาสมาธ ทเปนสายทางใหเกดเปนวปสสนปกเลส ๑๐ อยางนเอาไว เพอจะไดศกษาและสงเกตดตวเองวา เปนไปในวปสสนปกเลสนหรอไม ถาเปนไปในลกษณะนเกดขนแกเรา กใหหยดเอาไว เพอจะมาทาความเขาใจในตวเองเสยใหมหรอไปถามครอาจารยผทมความชานาญในการทาสมาธทถกตอง อยาฝนทาสมาธทผดใหมากไปกวาน มนจะเกดปญหาตามมาทหลง เพราะวปสสนปกเลสเปผลเกดขนจากมจฉาสมาธ คอความตงใจไวผดมจฉาสมาธ เปนผลเกดขนจาก มจฉาทฏฐ คอความเหนผดเปนตนเหต เมอตนเหตเปนฐานความเหนผดไวแลว จะภาวนาปฏบตอยางไรดวยอบายใดกตามกจะภาวนาผดไปทงหมด ฉะนนขอใหนกภาวนาปฏบตทงหลาย จงมความรอบรในการปฏบตของตนนบแตบดนเปนตนไป

สมมาทฏฐ เลม๑ โดย พระอาจารย ทล ขปปปโญ

บทสงทาย พระพทธเจาเรมประกาศศาสนา พระองคไดตงหลกสมมาทฏฐ คอความเหนชอบเปนหลกสาคญเพราะเปนหลกทจะใหเกดความเปลยนแปลงความเหนของคน เพราะตามปกตแลวคนเรามความเหนผดประจาตวอยแลว เชนเหนวา นเปนตวเรา นเปนของของเรา รวมแลวใจมความเหนผดจากหลกความเปนจรงทงหมด พระองคมความฉลาดรอบรวธแกไขความเขาใจผดนใหหมดไปได พระองคจงไดตงหลกสมมาทฏฐ ความเหนชอบตามหลกความจรงนประกาศใหเราไดรความจรง เมอเรารตามความเปนจรงเมอไรเรากจะละมจฉาทฏฐทเปนความเหนผดเดมออกไปจากใจได เรากจะเขาใจในหลก สมมาทฏฐ ทมความรความเหนอยางถกตองชอบธรรมเขามาแทน เมอใจไดเปนสมมาทฏฐ ความเหนถกตองแลวอยางนตอไปจะภาวนาปฏบตอยางไรจะถกตองทงหมด เพราะความเหนทถกตอง เปนตวกาหนดทศทางตรงตอมรรคผลนพพานไวแลว ในยคปจจบนนกมความเหนผดเหมอนกนกบครงพทธกาล พระองคกไดวางหลกการแกไขความเหนผดเอาไว เพอใหแกไขตวเองใหมความเขาใจตามหลกความเปนจรงตอไป พระพทธเจาไดวางหลกแกไขไว ๘ ประการ ทเรยกวา มรรคมองค๘ ถาเรยบเรยงตามลาดบของมรรค๘ แลวจะออกมาเปน ปญญา ศล สมาธ แตนกปราชญเจาทงหลายไดเรยบเรยงเปนไตรสกขา๓ คอ ศล สมาธ ปญญา การเรยบเรยงอยางนกไดเหมอนกน ถาผมการศกษานอยอาจจะเกดความสบสนไมเขาใจในการรกษาศล ไมเขาใจในการทาสมาธไมเขาใจในคาวา ปญญา นกภาวนาสวนใหญมความเขาใจวา เมอจตมความสงบเปนสมาธแลวกเกดปญญาออกมาใหมความเขาใจดงน ปญญานนแบงออกเปน ๓ ขนตอน ๑.สตมยปญญา ๒.จนตมยปญญา ๓.ภาวนามยปญญา สวนภาวนามยปญญานนยกไวกอน จะยงไมเกดขนไดงายตามทเราเขาใจใหเอาปญญา ๒ หมวดขนตน คอ สตมยปญญาและจนตมยปญญา มาวางแนวทางปฏบตใหถกตองกอน เชน สตมยปญญา คอปญญาภาคการศกษาในทางปรยต คอศกษาในหมวดของศล ศกษาในหมวดของสมาธ ใหรใหเขาใจในปรยต เมอมความรความเขาใจในหลกปรยตดแลว จงใชจนตมยปญญา มาดาร

พจารณาตรกตรอง ใครครวญวจยวเคราะหใหชดเจนวาจะรกษาศลใหมความบรสทธไดดวยวธใด วธการรกษาศลดวยอบายตางๆ กไดอธบายผานมาแลวจากนนกมาศกษาวจย วเคราะหในเรองการทาสมาธวาการทาสมาธมอบายปฏบตอยางไร เชน ขณกสมาธ อปจารสมาธ อปปนาสมาธ มจฉาสมาธ สมมาสมาธ สมาธทงหาหมวดนตางกนอยางไร มฐานเกดขนจากอะไร ตองใชจนตมยปญญา นเปนหลกวจยใหเกดความชดเจนในสมาธหมวดนนๆ ใหถกตอง สวนหลก มจฉาสมาธ และ สมมาสมาธ นสาคญมาก ตองใชปญญาวจยวเคราะหใหด มอะไรเปนเหตเปนปจจยใหแกสมาธทงสองน กจะรชดทนทวา ความเหน เปนเหตเปนปจจย ถาความเหนผดกจะกลายเปน มจฉาสมาธ ถาความเหนถก กจะเปนสมมาสมาธ ใหใชปญญาวจย วเคราะหลงไปลกๆ อกวา ความเหนชอบมาจากอะไร มาจากความจรงในสจธรรม ถามความเหนผดไปจากหลกสจธรรมเรยกวา มจฉาทฏฐ คอความเหนผด ถามความเหนผดอยในใจแลวจะเกดความเหนผดไปตลอดเปนมจฉาสงกปโป ความดารผดจากหลกสจธรรม มจฉาวาจา คาพดออกมากผด มจฉมกมมนโต การงานททากผด มจฉาอาชโว การเลยงชวตกผด มจฉาวายาโม ความเพยรกผด มจฉาสต ความระลกไดของใจกผด มจฉาสมาธ ความตงมนของใจกผด นเปนสายทางแหง มจฉาทฏฐ ความเหนผดจนถง มจฉาสมาธ เมอเปนมจฉาสมาธแลวกจะเกดเปนวปสสนปกเลส ๑๐ อยางดงทไดอธบายมาแลว นเปนสายทางทผดจากมรรคผล และผดแนวทางของพระอรยเจา ขอนกปฏบตตองเขาใจตามน และหาวธปองกนเสยแตตนทาง หลก สมมาทฏฐ ความเหนชอบตามหลกความเปนจรง นเปนสายทางของพระอรยเจาทตรงตอมรรคผลนพพาน ถาตงหลกสมมาทฏฐ ความเหนชอบเหนจรงในสจธรรมทงหลายถกตองแลว กจะเกดเปน สมมาสงกปโป ความดารพจารณาตรกตรองถกตองตามหลกความเปนจรง สมมาวาจา รจกใชคาพดของตวเองใหมความชอบธรรมในหมคณะสมมากนมนโต รจกการทางานอนไมมโทษใหเปนประโยชนแกตนเองและสวนรวม งานใดเปนไปในทางสจรต ตองทาแตงานนนๆ สมมาอาชโว มความรอบรในการเลยงชวตในทางทชอบ สมมาวายาโม มความฉลาดรอบรในความเพยรโดยชอบธรรม สมมาสต มความลาดรอบรในหลกความจรง หรอระลกในโทษของกามคณ สมมาสมาธ มความฉลาดรอบรในความตงมนของจต จตมความตงมนในสมาธระดบไหน กใหมความรอบรในสมาธระดบนน เมอทาจตมความสงบในสมาธละเอยดมากเทาไร กาลง

ของสมาธกจะไปหนนปญญา ความเหนชอบ เหนจรง ตามหลกความเปนจรงในสจธรรมใหชดเจนมากขน ถาปญญาความเหนชอบไมมมากอน กาลงของสมาธจะหนนปญญาไมไดเลย ฉะนน จงตงหลก สมมาทฏฐคอปญญาความเหนชอบนไวอยางมนคง แลวเอากาลงทเกดจากสมาธมาหนนปญญาตอไป หลกการทาสสมาธ เพอใหเกดกาลงใจเทานน มใชใหเกดปญญาดงเราเขาใจกนแตอยางใด เพราะปญญาความเหนชอบ เรามอยแลว เพยงฝกสมาธความสงบไปหนนปญญาความเหนชอบใหเกดความเหนชอบยงๆ ขนไปเทานน นเรยกวา เจรญสมถกรรมฐาน และเจรญวปสสนากรรมฐาน เมอกรรมฐานทงสองมความเจรญมความมนคง มความสมบรณ เปนสมมาทฏฐ ทชอบธรรมทงสองฝาย ไมมมจทฏฐ ความเหนผด อะไรมาแอบแฝง มแตสมมาทฏฐ สมมาสมาธ ลวนๆ จงจะเกดปญญาระดบสงขนเรยกวา ภาวนามยปญญา ปญญาระดบนเปนปญญาทโดดเดนมาก เมอปญญาระดบนเกดขนกบใครเมอไร ผนนจะรทนทวา ปญญาไดเกดขนแกเราแลว ปญญาระดบนไดเกดขนแลวกบใครจะไมมการเสอม เพราะเปนปญญาทคมกลาอาจหาญ เปนปญญาทเกดขนเพอลบลางอาสวกเลสทงหลาย ใหหมดไปจากใจโดยเฉพาะ ผทมปญญาระดบนเกดขนแลว ผนนจะเปนปถชนอยไมกชวโมง กจะเปนพระอรยเจาขนมา ปญญาระดบน นกปฏบตทงหลายมความตองการ อยากใหเกดขนกบตวเอง สวนหลกการการปฏบตในสมถกรรมฐาน และวปสสนากรรมฐาน ถายงไมเขาใจวาอยางไรเปนสมถะ อยางไรเปนวปสสนา ใจยงเปนมจฉาทฏฐอย จะใหปญญาระดบภาวนามยปญญานเกดขนกบเราไดอยางไร นกปฏบตทงหลายควรศกษาประวตของพระอรยเจาใหเขาใจ เพอจะไดรความแตกตางกนกบการปฏบตของพวกเราเอาไววามความเปนมาในครงพทธกาลปฏบตกนอยางไร สวนไหนทไมเหมอนกน เราจะไดปรบปรงแกไข ใหเปนไปในทศทางเดยวกนใหเราไดสงเกตดวา ในครงพทธกาลปฏบตกนอยางไร ทานเหลานนจงไดบรรลมรรคผลเปนพระอรยเจาไดงาย ในครงนนเรมตนอยางไร มอบายธรรมทนามาปฏบตเหมอนพวกเราหรอไม อบายธรรมหมวดใดทถกตองตรงกน เรากจะไดตดสนใจวาธรรมทเราปฏบตอยในขณะนถกตองแลว กจะไดทมเทความเพยรอยางเตมท หรออบายการปฏบตเราไมตรงกนกบครงพทธกาล เรากจะไดแกไขใหถกตองตอไป มใชวาจะหาคาแกตวโยนไปใหบญวาสนา มหลายคนพดวา ในครงพทธกาลเปนผทไดบาเพญบญกศลมาเกด เมอได

ฟงธรรมจากพระพทธเจาและพระอรยเจาทงหลาย จงไดบรรลมรรคผลนพพาน นกเปนสวนหนง แตอกสวนหนงพวกเราไดมองขามไป นนคอ สมมาทฏฐ ปญญา ความเหนชอบถกตองตามความเปนจรงในหลกสจธรรม ถงผนนจะไดบาเพญบญบารมมาแลวกตาม ถาปฏบตไมถกตองตามแนวทางของพระอรยเจาแลวบญบารมกไมทาใหบรรลมรรคผลนพพานได เพราะชองทางทจะไดบรรลเปนพระอรยเจานนมหลกใหญๆ ๓ ประการ ๑.ผนนไดบาเพญบญบารมมาแลวในชาตกอน ๒.อบายการปฏบตถกตองตามแนวทางของพระอรยเจา ๓มความเพยรตอเนองกนอยเสมอ ถาผมความสมบรณในองคประกอบ ๓ ประการ น ผนนจะไดบรรลธรรมเปนพระอรยเจาขนใดขนหนงในชาตน จะมคาถามวา จะรไดอยางไรวาบญบารมเรามมากนอยหรอไมมเลย ตอบวา ผจะรบญวาสนาบารมของผอนได จะมเฉพาะพระพทธเจาองคเดยวเทานน บรรดาพระอรยเจาทงหลายหารไม เพราะไมมญาณพเศษหยงรบญวาสนาบารมของใครๆ แตเมอทานเปนพระอรยเจาแลวพอจะรจกบญวาสนาของตวเองอยบาง สาหรบพวกเรายงเปนปถชนไมควรคดกงวลในบญบารมเลย ทางทดใหเราปฏบตใหตรงตามหลกสจธรรมกแลวกน ฉะนน ขอใหนกปฏบตทงหลายไดเขาใจในสมมาทฏฐ คอปญญาความเหนชอบอยางแทจรง และใหร มจฉาทฏฐ ความเหนผดเอาไว เพอจะไดปองกน การปฏบตไมใหผดพลาดได ถาไมรจกสมมาทฏฐ และ มจฉาทฏฐ การปฏบตกจะลมลกคลกคลานไมกาวหนา แตอยางใด บางครงเจรญขน บางครงเสอมลง จะเปนอยอยางนตลอดไป ถานกปฏบตทานใดปฏบตใหเปนไปในสมมาทฏฐทถกตองแลว จะตดขาดจากมจฉาทฏฐ ความเหนผดออกไปจากใจไดอยางสนเชง การปฏบตนนจะมงตรงตอมรรคผลนพพานไมมการเสอมคลาย ถาบารมพรอมแลว ในชาตนจะไดเปนนยตบคคล คอผทไดยางเขาไปสกระแสพระนพพาน หรอผมงตรงตอนพพาน จะไมเสอมกลบมาเปนปถชนอกตอไป ถาบญบารมยงไมพรอมในชาตน ชาตหนาไมชานกกจะไดบรรลธรรมเปนพระอรยเจา ในศาสนาของพระพทธเจาองคใดองคหนงแนนอน พระพทธเจาทกๆ พระองคทผานไปแลว และพระพทธเจาทกๆพระองคทจะตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต จะมหลกคาสอนใน สมมาทฏฐ ปญญาความเหนชอบเหนจรงในหลกสจธรรมอยางเดยวกน

หรออบายธรรมอนๆ ทนาไปสความพนทกขเหมอนกน ผบรรลธรรมเปนพระอรยเจา กมพระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม พระอรหนต เหมอนกน ฉะนน ผจะบรรลเปนพระอรยเจาไดตองมความเหนชอบในสมมาทฏฐเตมรอยเปอรเซนต นบแตภมธรรมพระโสดาบนขนไป แมแตภมธรรมพระโสดาบนถงจะมสมมาทฏฐเตมรอยเปอรเซนตกตาม แตกเตมรอยเปอรเซนตอยางหยาบ อยางกลาง อยางละเอยด ฉะนนพระโสดาบนจงม ๓ หมวดหม แตละหมวดหมกมความละเอยดตางกน ๑.สตตกขตตปรมโสดาบน ผไดบรรลธรรมเปนพระโสดาบนในระดบน จะไดมาเกดเปนมนษยอกไมเกน ๗ ชาตเปนอยางมาก กจะไดบรรลธรรมเปนพระอรหนตในพทธศาสนาเขาสพระนพพาน ๒.โกลงโละโสดาบน ผไดบรรลธรรมเปนพระโสดาบนในระดบน จะไดมาเกดเปนมนษยอกไมเกน ๓ ชาตเปนอยางมาก กจะไดบรรลธรรมเปนพระอรหนตเขาสพระนพพาน ๓.เอกพซโสดาบน ผไดบรรลธรรมเปนพระโสดาบนในระดบน จะไดมาเกดเปนมนษยอกชาตเดยวเปนชาตสดทาย กจะไดบรรลธรรมเปนพระอรหนตเขาสพระนพพาน พระอรยโสดาบนทไดมาเกดเปนมนษยนนภมธรรมจะไมเสอม และปดอบายภมทง ๔ ได ไมมการไปตกนรก เปนเปรต เปนสตวดรจฉาน และเปนอสรกาย จะเลอกเกดในตระกลทเปนสมมาทฏฐทมความฝกใฝในธรรมเทานน พระสกทาคามกละกเลสได ๓ อยาง เหมอนพระโสดาบนเชนกน แตกาจด ราคะ ความรกความใคร และปฏฆะ ความโกรธความนอยใจใหออนลงไดเพยงสวนหยาบเทานน เมอมรณะไปในขณะทไดภมธรรมนอยกจะไดมาเกดเปนมนษยอกชาตเดยวอนเปนชาตสดทาย กจะไดบรรลธรรมเปนพระอรหนตเขาสพระนพพาน พระอนาคาม ผไดบรรลธรรมในระดบน จะละกเลสได ๕ อยาง คอ ๑ สกกายทฏฐ ๒ วจกจฉา ๓สลพพตปรามาศ ๔กามราคะ ๕ปฏฆะ ใหหมดไปจากใจอยางสนเชง หรอเรยกวา ผละสงโยชน๕ นนเอง เมอมรณะไปในภมธรรมระดบน จะไดไปเกดในพรหมโลก จะมอายยนยาวนานทเดยว แลวกจะไดนพพานพรหม ไมไดมาเกดเปนมนษยอกตอไป เมอบรรลธรรมเปนพระอนาคามแลวชวตยงมอย กจะไดเพยรปฏบตเพอละในสงโยชนเบองบน ๕ อยาง อนเปนกเลสขนละเอยดตอไป จนไดบรรลธรรมเปน

พระอรหนต สงโยชน ๕ มดงน ๑รปราคา ๒อรปราคะ ๓มานะ (หมายถง มานะ๙) ๔ อทธจจะ ๕ อวชชา ความละเอยดมอยตามตาราหาอานดกแลวกน หลายๆ คนทถกเถยงกนในเรองอฐของพระอรยเจาขนพระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม วาอฐพระอรยเจาระดบนกลายเปนพระธาตไดเหมอนกนกบอฐธาตของพระอรหนต หรออธษฐานใหเปนพระธาตไดตามชอบใจ ทจรงแลว พระอรยเจาไมมความอยากในสงเหลานเพราะไดผานไปแลว และพระอรยเจา ๓ ระดบนยงมกเลสอยางหยาบอยางละเอยดอย อฐทงหลายจะไมกลายเปนพระธาตโดยเดดขาด สมมตวาถาเปนไปได พระโสดาบนทไดมาเกดตายอก ๗ ชาต แตละชาต อฐกจะกลายเปนพระธาตทกชาตอยางนนหรอ หรอพระสกทาคาม พระอนาคาม ในชาตทมรณภาพนนยงมกเลสอยยงไมนบวาเปนธาตทบรสทธไดอยางเตมท อฐจะแปรเปนพระธาตไมไดเลยอฐทแปรสภาพเปนพระธาตไดนนมเฉพาะพระอรหนตผตดกเลสขาดไปทงหมด จตมความหมดจดบรสทธอยางเตมท ไมมมลทนทงกายและใจ เมอทานมรณภาพไป อฐกจะแปรเปนพระธาตทงหมด แตชาเรวตางกน ฉะนน อฐทแปรเปนพระธาตจะเปนเฉพาะพระอรหนตเทานน หรอเปนสญลกษณแหงความบรสทธ ถงวมตหลดพนเขาสพระนพพานไมจากดกาลสมย พระอรหนตในครงพทธกาล และพระอรหนตหลงพทธกาล ความบรสทธในธรรมนนเทาเทยมกนทงหมด ไมไดผกขาดวาผนนเปนพระเปนเณรเปนภกษณ ตลอดฆราวาสหญงชาย ใครทาใหกเลสตรหาอวชชาหลดออกจากใจใหมความบรสทธอยางเตมทได อฐกจะแปรเปนพระธาตเทาเทยมกนทงหมด ขอนกปฏบตทงหลายจงเขาใจตามน กอนจะภาวนาปฏบตใหถงจดนได ตองบากบนตดกระแสของกเลสตณหานอยใหญ ดวยสตปญญาของตวเองทงหมด เรยกวาเปนผมสตปญญาเฉพาะตว ความฉลาดเฉยบแหลม ความสามารถ ความกลาหาญ และความสมบรณดวยวาสนาบารม พรอมทงอบายวธแนวทางภาวนาปฏบตตรงตอมรรคผลนพพาน ดงพระพทธเจาไดตรสไวในมรรคแปดนนเอง ขอแรกกชดเจนแลววา ความเหนชอบเหนจรงตามความเปนจรง การดารพจารณาดวยปญญาในสจธรรมใด กใหพจารณาไปตามความเปนจรงทงหมด จงเรยกวา ปญญา ความรอบรในสรรพสงขารทงหลาย ทงภายใน ภายนอก ใกล ไกล หยาบ ละเอยด เพอความชดเจนมากขนตองขยนทาสมาธใหจตมความสงบอยบอยๆ แลวนอมจตพจารณาดวยปญญาใหเปนไปตามหลกความจรงทเคยพจารณามาแลวใชปญญา

พจารณาซาๆ ซากๆ อยาอางกาลอางเวลา ไมลดชองวางใหกเลสตณหาตงตวไดยงด มใชวาภาวนาแบบสกเอาเผากนโดยไมมความแนใจทชดเจน ไมวางานทางโลกหรองานในการปฏบตในธรรม ถาขาดคามชดเจนเพยงอยางเดยวกยากทจะสาเรจได ความไมชดเจนจะเปนอปสรรคในการทางานทกประเภท จะเกดความไมแนใจวาอะไรผดอะไรถก จะจบตนชนปลายเกดความสบสนวนวายไปหมด ถงจะศกษาเรยนรจากตารามากตามกยงไมรจกสดสวนขนตอนในการปฏบตอยนนเองคดวาเรยนรมาเปนธรรมะกนามาปฏบตปนเปกนไปหมดไมรวาหมวดธรรมทนามาปฏบตอยในภมธรรมระดบไหนเหมอนกบทาอาหารไมรจกสตร อยากจะใสอะไรลงไปกเทลงๆ ถาเทพรกเทเกลอเทนาปลาลงไปเกนความพอดของอาหาร รสชาตทออกมาจะรบประทานไมไดเลย นฉนใด ขนตอนในการปฏบตในภมธรรมแตละระดบมขนตอนอยแลว การปฏบตในภมธรรมขนพระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม หรอพระอรหนต ขนตอนกมความหมายและละเอยดตางกน นเรายงเปนปถชน หลกสมมาทฏฐ หลกสตปญญาหลกความฉลาดรอบรในสรรพสงขารทงหลาย ยงทาใหเกดความมนคงกบเราไมได แตไปปฏบตในขนตอนภมธรรมระดบสงคอพระอรหนต นเรยกวาไมรจกตนและประมาณตน จงไมไดรบผลอะไรเลย การปฏบตตองมขอมลทชดเจน เปนอบายการปฏบตทถกตอง พรอมทงมความขยนหมนเพยรอยเสมอ ขนตอนในการปฏบตในหมวดธรรมกเหมาะสม ถาวางฐานการปฏบตไดเชนนจะมชองทางเปนไปไดสงทเดยว ฉะนนการแสวงหาครอาจารยจงเปนสวนสาคญในยคปจจบน เพราะเปนจดเรมตนเปนกาวขาแรกทจะเดนตอไป หรอเรยกวาหมนเขมทศใหตรงตอเปาหมาย และไปตามเขมทศนน ตอไปจะไมมปญหาอะไร เหมอนกบการยงธน ถาลกธนตรงตอเปาหมาย สายธนกมกาลงสงเตมท ผยงธนกมความมนใจ เปาหมายทเราตองการกชดเจน ลกธนจะเอนเอยงเบยงเบนไปไหนไมไดเลย นฉนใด ผปฏบตถาไดขอมลทถกตอง เหมาะสมกบนสยของตวเอง ผนนจะรแจงเหนจรงในสจธรรมอยางแนนอน ฉะนน การแสวงหาครอาจารยจงเปนจดเรมตนทสาคญ ทางโลกถาเราไดไปศกษาวชาความรจากครอาจารยผททานมความชานาญ ไดผานรอนผานหนาวมาแลว พรอมทงหลกการและหลกปฏบตการอนเปนงานทสาเรจมาเรากจะไดแบบอยางขอมลตามหลกวชานนๆ อยางถกตองนาไปปฏบตกไดผล นฉนใด ในทางธรรมปฏบตถาไดรบขอมลจากครอาจารยทถกตองตรงตอมรรคผลนพพาน การภาวนาปฏบตกจะสาเรจ

ไดตามความตองการ จะไมเกดความสบสนวกวนใหเสยเวลา มแตความเจรญกาวหนาไปดวยด เหมอนกบไดรบยาจากหมอทตรงกบโรคของเรา และกนยาตามหมอสงโรคกจะหายขาดในไมชา ถาไดรบยาจากหมอมาไมถกกบโรค ความทเลาของโรคจะเปนไปไมไดเลย มหนาซาอาจมการแพยาซาเตมอกกเปนได นฉนใดการปฏบต ถาเปนไปตามแนวทางของพระอรยเจาแลว ผลของการปฏบตกเปนไปในทศทางเดยวกน ถาแนวทางปฏบตนนผดไปกจะกลายเปน มจฉาทฏฐ ความเหนผดตลอดไปหากไมมการแกไข การปฏบตมหลายรปแบบ กเพราะไดรบขอมลจากครอาจารยมาไมเหมอนกน ถาไดขอมลจากครอาจารยมาดกโชคดไป ถาไดรบขอมลจากครอาจารยมาผดกเปนผเคราะหรายไป ฉะนน ขอใหผปฏบตไดใชปญญาพจารณาใหรอบคอบรอบร อยาเพงตดสนใจเชออะไรลงไปอยางรบดวน เมอมความผดพลาดไปจะเกดความเสยใจทหลง จงฝกนสยสงเกตจนเกดความแนใจ จงตดสนใจเชออยางมเหตผล เรยกวา ศรทธาญาณสมปยต พจารณาดวยสตปญญารอบร ใหชดเจนจงตดสนใจเชอ นคอผจะเดนตามรอยของพระอรยเจาอยางแทจรง จงเปนผมสตปญญาเปนของตวเองเปนสงสาคญ หรอไดศกษามความรมาเปนอยางดแลวกตาม ถานาความรนนมาแกปญหาของใจไมได ความรนนกยงไมเปนประโยชนแกตวเอง จงเหมอนกบเรยนรตนไมนานาชนด แตไมรวธทจะนามาประกอบเปนยารกษาโรค การเรยนรตนไมจะไมมประโยชนอะไร นฉนใด ความรทไดศกษามาดแลว แตไมรวธทจะนามาปฏบตเพอกาจดมจฉาทฏฐความเหนผดใหหมดไปจากใจ ความรนนกจะกลายเปนโมฆะไป ฉะนนความร ถาไมมสตปญญาทฉลาดนาไปภาวนาปฏบต ความรนนแทบไมมคณคาอะไรเลย ดงคาวากระจกไมมประโยชนแกคนตาบอดฉนใด ความรกไมมประโยชนแกผไรสตปญญาฉนนน คดวานกปฏบตทงหลายทเปนปญญาชนพอจะเขาใจในเหตผลทอธบายมาแลว อบายธรรมใดทยงไมปฏบตใหถกตองขอใหปรบปรงแกไข อบายธรรมใดทปฏบตถกตองอยแลวขอใหปฏบตใหเตมความสามารถจนไดรบผลเปนทพอใจ จงขออนดมทนาแกคณะศรทธาผจดพมพหนงสอสมมาทฏฐ เลน ขอทกคนจงมความเจรญดวยสตปญญา มความฉลาดรอบรตามหลกสจธรรมทงหลาย ใหมความรแจงเหนจรงตามหลกความเปนจรงดวย สตปญญา ของเราดวยเทอญ.