Διασποράς παραμυθένια ιστορήματα

ΕΚΔΟΣΕ ΙΣοσελότος

Διασποράς

Ζήσησ ΚόΚΚινοσ

παραμυθένια ιστορήματα

∆ιασποράς

ΖΗΣΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ

παραµυθένια ιστορήµατα

ΖΗ

ΣΗ

Σ Κ

ΟΚ

ΚΙΝ

ΟΣ

∆ια

σπορά

ς πα

ραµ

υθένια ιστορή

µα

τα

Μια παραμυθένια εξιστόρηση για τη ζωή των Ελλή-νων της διασποράς που ξεκινά από τους πρώτους ανιχνευτές μετανάστες για να φτάσει στους ανήσυ-χους Έλληνες του σήμερα που αναζητούν την τύχη τους στα πέρατα της γης.

Με σεβασμό σ’ ευαισθησίες, ήθη κι έθιμα η αφή-γηση αναδεικνύει πτυχές από τις δραστηριότητες των Ελλήνων της διασποράς. Η ζωή στις κοινότητες, στα σχολεία, στις εκκλησίες, στους πολιτιστικούς συλλόγους, στα εστιατόρια και στα καφενεία των μεταναστών της Αμερικής, της Αυστραλίας, της Ευ-ρώπης, της Αφρικής.

[...] Για τα όνειρά μας, γίνεται κουβέντα. Μιλάμε για κείνα τα ατελείωτα, τα τρελά μας όνειρα που τα είχαμε κλείσει… σε κάτι βαλίτσες, με τους χρωματι-σμούς και τα χαρακτηριστικά εκείνης της περιόδου. Εκείνου του είδους τις βαλίτσες, τώρα πια, τις συνα-ντάμε μόνο σ’ ορισμένα φιλμ.

Σε κείνα τα φιλμ που αναφέρονται στη μετανά-στευση με προορισμό αρχικά, κυρίως, την Αμέρικα... Τότε που άρχισαν ομαδόν να παίρνουν τη στράτα της ξενιτιάς τα νιάτα της Ελλάδας, με κείνες τις παραφου-σκωμένες βαλίτσες με πολλά ελπιδοφόρα, ‘‘φτερωτά’’ όνειρα: για Αμερική, Αυστραλία, Αφρική, Ευρώπη… Παντού, ανά τον κόσμο[...]

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108E-MAIL: [email protected]

www. ocelotos. gr

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος


ΕΚ∆ΟΣΕΙΣοσελότος

ISBN 978-960-564-060-6

Ο Ζήσης Κόκκινος γεννήθηκε το 1941 στο Μεγάλο Σειρήνι Γρε-

βενών και ζει μόνιμα στο Βέλγιο. Εί-ναι παντρεμένος, έχει έναν γιο και σήμερα είναι συνταξιούχος.

Πρωτοστάτησε στην ίδρυση Ελ-ληνικών Κοινοτήτων στο Βέλγιο μα-ζί με άλλους αγωνιστές.

Λόγω έλλειψης διδασκάλων, την πρώτη περίοδο για κάποιο διάστημα δίδαξε στα ελληνόπουλα της περιο-χής του Βερβιέ ως δάσκαλος.

Έχει στο ενεργητικό του πλούσια κοινωνική, συνδικαλιστική, πολιτική και αντιδικτατορική δράση. Έγραφε στον παράνομο τύπο στην Ευρώπη κατά τη δικτατορία. Στις αρχές της χούντας έγραψε μερικά σημειώμα-τα στην εφημερίδα του Ακέλ και με το ψευδώνυμο Υψηλάντης στη Χα-ραυγή Κύπρου. Μετά τη δικτατορία έγραφε στο Ριζοσπάστη και στον τύ-πο της ομογένειας Βελγίου.

Γράφει ποιήματα από νεαρή ηλι-κία. Αυτοδίδακτος. Αφοσιωμένος, δοσμένος στη μάθηση, μια ζωή στις στράτες του αγώνα για το δίκαιο και την ανθρωπιά.

Έργα του ιδίου:

ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

ΜΠΑΠΚΟΣ Ύμνος στη ζωή Μέρος πρώτο

ΜΠΑΠΚΟΣ Ζωής Απανθίσματα

Μέρος δεύτερο

ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΕΙΣ

(εκδ. Οσελότος 2012)

143 × 210 SPINE: 15 FLAPS: 80

0_cover_fin_kokkinos2.indd 1 5/24/2013 5:19:42 PM

ΤιΤλος Διασποράς παραμυθένια ιστορήματα ςυγγραφέας Ζήσης Κόκκινος ςειρα Λογοτεχνία [1358]0513/13 Copyright© 2013 Ζήσης Κόκκινος ΠρώΤη εκδοςη Αθήνα, Ιούνιος 2013

ISBN 978-960-564-060-6

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108e-mail: [email protected]

www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣοσελότος

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτο-ανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορ-φή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγ-γραφέα.

Αφιερωμένο εξαιρετικά στους Έλληνες της διασποράς αλλά κατά προέκταση και

σε ολόκληρο τον ελληνισμό

5Διασποράς παραμυθένια ιστορήματα ™

Φίλε και φίλη της διασποράς

Φίλε κι αδερφέ Έλληνα μέσα και έξω από την Ελλάδα, σε χαιρετώ.

Σε χαιρετώ και ταυτόχρονα σε προσκαλώ να γνωριστού-με μέσα από τούτο μου το γραφτό.

Με το βιβλίο που γράφω για τη διασπορά κινούμαι σε χώρο οικείο. Χρόνια, πάνε τώρα, (το 1960) που μετανά-στευσα. Επέστρεψα στην πατρίδα το 1962 να εκπληρώσω τα στρατιωτικά μου καθήκοντα. Κατά το τέλος του 1964 εγκατέλειψα για δεύτερη, οριστικά αυτή τη φορά την Ελ-λάδα με προορισμό την Ευρώπη. Από τότε καταστάλαξα και ζω μόνιμα, στο Βέλγιο. Αυτό δε μ’ εμπόδισε, το αντίθετο μάλιστα, στο να έχω συνεχή επαφή επί πενήντα, σχεδόν συ-ναπτά έτη, με τη γλυκιά μας πατρίδα.

Αφού συγκέντρωσα διάφορα στοιχεία για τη διασπορά, σχεδίασα το πρόπλασμα, το γενικότερο σκαρίφημα στη σκέψη, ‘‘άρπαξα’’ το υλικό παραμάσχαλα και… τρέχοντας, άρχισα να ‘‘ζωγραφίζω’’ το πορτραίτο της μετανάστευσης. Σ’ όποια γωνιά της γης υπάρχουν Έλληνες, πήρα την από-φαση μ’ αρκετούς απ’ αυτούς να συναντηθώ με το μετα-φορικό εργαλείο της σκέψης. Ενώ με πολλούς άλλους σε χώρες της Ευρώπης, συναντήθηκα και συνεχίζω τις επαφές μαζί τους. Γυρίζω στην εξιστόρησή μου, πίσω το ρολόι του χρόνου, με τα φανταστικά μου μεταφυσικά τερτίπια. Αρχι-νώ να ξεδιπλώνω την αφηγηματική μου περιγραφή απ’ την αυθόρμητη μετανάστευση. Επιδιώκω και το κατορθώνω να πάρω ‘‘επαφή’’ με τους πρώτους, μ’ αρκετούς από κείνους τους μετανάστες, που τόλμησαν γύρω στο έτος 1500… κι

6 Ζήσης Κόκκινος™

έφυγαν αναζητώντας την τύχη τους μέσα σε δύσκολες, σ’ αντίξοες συνθήκες, μακριά από την πατρίδα. Πιάνω το νήμα ξεκινώντας απ’ την πρώτη μορφή της ανοργάνωτης και το συνδέω μ’ αυτή της οργανωμένης μετανάστευσης. Κινού-με με νου και γνώση, όταν πρόκειται για το συγκεκριμένο, το υπαρκτό. Ενώ με το φανταστικό μου στροβίλισμα κάνω θεαματικούς σάλτους. Πατώντας στο υπαρκτό σκαρφίζομαι και καταφεύγω σε φανταστικά σενάρια, μ’ ευχάριστη πλοκή και δράση. Έχουν γραφεί– πράμα που σαφώς επικροτώ– και συνεχίζουν να γράφονται αρκετά για τη διασπορά. Σκέ-φτηκα –καθώς είμαι και… λίγο ‘‘παραμυθάς–’’, πως θα ήταν προτιμότερο να ξεφύγω από μία ακόμα συνηθισμένη, επα-ναλαμβανόμενη περιγραφική εξιστόρηση.

Το πετυχαίνω;Σε σένα φίλε αναγνώστη, ο λόγος.


Φύσηξε βοριάς …, σφύριξε τραμουντάνα… Φύσηξε βοριάς κι αγέρας και τα… σκόρπισε.

Δεν πρόκειται ασφαλώς για τα παλάτια μας, που με το δυνατό φύσημα της μιζέριας, σωριάστηκαν. Όσο, δε, για τα υπόλοιπα…, όχου! Αυτά τα έχουμε… εξαργυρώσει, προ πολλού.

Για τα όνειρά μας, γίνεται κουβέντα. Μιλάμε για κείνα τα ατελείωτα, τα τρελά μας όνειρα που τα είχαμε κλείσει… σε κάτι βαλίτσες, με τους χρωματισμούς και τα χαρακτηριστι-κά εκείνης της περιόδου.

Εκείνου του είδους τις βαλίτσες, τώρα πια, τις συναντά-με μόνο σ’ ορισμένα φιλμ.

Σε κείνα τα φιλμ που αναφέρονται στη μετανάστευση με προορισμό αρχικά, κυρίως, την Αμέρικα, εν έτη... περασμέ-να. Τότε που άρχισαν ομαδόν να παίρνουν τη στράτα της ξενιτιάς τα νιάτα της Ελλάδας, με κείνες τις παραφουσκω-μένες βαλίτσες με πολλά ελπιδοφόρα, ‘‘φτερωτά’’ όνειρα: για Αμερική, Αυστραλία, Αφρική, Ευρώπη… Παντού, ανά τον κόσμο.

Τις κουβαλούσαν ταξιδεύοντας, όπου γης, τα ταλαίπωρα φτωχαδάκια μπας και καταφέρουν ν’ αναστήσουν, κατά πως σχεδίαζαν, τα τολμηρά ελπιδοφόρα τους, όνειρα. Συνέβαινε στις αρχές και τούτο το περιστατικό: Μετά από ολιγοήμερη παραμονή, καθώς έπαιρναν επαφή με την πραγματικότητα,


αρκετές από τις βαλίτσες συντροφιά με τους κατόχους τους να γυρίζουν στην πατρίδα με τσαλακωμένα τα έρημα τα όνειρα, απ’ την Ευρώπη.

Τα πρώτα ταξιδιάρικα σούρτα φέρτα προς Δ. Ευρώπη, ξεκίνησαν από το Βέλγιο. Ακολούθησε η Δ. Γερμανία, η οποία απορρόφησε το κύριο, μεταναστευτικό ρεύμα.

Εργαζόμενους, Έλληνες μετανάστες, φιλοξένησαν επί-σης κι άλλες χώρες της Δ. Ευρώπης.

Σφαλίζουμε τα μάτια κι αναπολούμε τα γεγονότα της περιόδου εκείνης. Στριφογυρίζοντας το νήμα που ξεκινάει από τα πάτρια εδάφη για να φτάσει στην ξενιτιά, η παρα-μυθένια μας αφήγηση θα περιγράψει σεμνά και ταπεινά τα σκαλοπάτια αυτής της διαδρομής.

Θα μιλήσει υμνώντας με λόγια ταιριαστά για τον μετα-ναστευτικό ιστό που απλώθηκε –όχι φυσικά χωρίς περιπλο-κές και αντιξοότητες–, και στέριωσε, ανά την υφήλιο. Όπου, με μόχθο κι εργατικότητα οι Έλληνες της διασποράς στο σύνολό τους, χόρτασαν την πείνα τους, ενώ αρκετοί είναι εκείνοι που πρόκοψαν και διέπρεψαν.

Προχωρούμε.Θα θυμάσαι ασφαλώς φίλε –και ποιος δεν τον θυμάται–,

το μεγάλο βάρδο του λαϊκού μας τραγουδιού, το Στέλιο Κα-ζαντζίδη με κείνα τα περίφημα τραγούδια του για τη μαύρη ξενιτιά.

Λόγω ηλικίας οι νεότεροι, ίσως να μη γνωρίζουν από πρώτο χέρι και πολλές λεπτομέρειες.

Παρακολουθήστε μας, λοιπόν, και σεις που τα ζήσατε, καθώς και οι νεότεροι.

«Στις φάμπρικες τις Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές». «Μαύρη ξενιτιά». «Πικρό το διαβατήριο, πικρό σα δηλητήριο»… είναι μερικά από τα πρώτα, γεμάτα έντονη συγκινησιακή φόρτιση τραγούδια, που συγκλόνιζαν ολό-κληρη την Ελλάδα. Τα οποία τραγούδια, ταξίδευαν στα πέ-ρατα της οικουμένης. Παντού, όπου ζούσαν και εργάζονταν Έλληνες μετανάστες, την περίοδο εκείνη.


Κάποιος, αγαπητέ μας φίλε απ’ τον στενό σου κύκλο ‘‘τω καιρώ εκείνο’’ θα πρέπει να κίνησε με μια τέτοια βαλίτσα στο χέρι, αναζητώντας την τύχη του, στην ξενιτιά.

Δεν ήταν, όμως, και λίγες οι περιπτώσεις που η ελπίδα γονάτισε και τους εγκατέλειψε, με αποτέλεσμα τα φτερωτά τους όνειρα να ξεφουσκώσουν.

Θα γίνει αμέσως κατανοητός ο λόγος, γιατί τούτα τα φτερωτά ελπιδοφόρα όνειρα των ξενιτεμένων καθώς κατέ-βαιναν στο βάθος του ανθρακωρυχείου, έχαναν τη ζωντά-νια τους και μαραίνονταν.

Ο λόγος, είναι εύκολα εξηγήσιμος: γέμιζε η καρδούλα τους από την καρβουνίσια μαυρόσκονη, οπότε τα καημένα, από κατάλευκη η θωριά τους, γινόταν σαν αυτή του κόρα-κα.

Τα ελπιδοφόρα όνειρα των συμπατριωτών μας καθώς σέρνονταν στα στενά λαγούμια που άνοιγαν με το πιστο-λέτο κατά τη διάρκεια εξόρυξης κάρβουνου, από ανάλαφρα ως έρχονταν σ’ επαφή με το πυκνό σύννεφο της καρβουνό-σκονης, ‘‘βάραιναν’’.

Τούτη η πηχτή αντάρα ήταν η αιτία, που έφερε τα πάνω κάτω, στα ελπιδοφόρα όνειρά τους. Αυτό, το τόσο, δυσάρε-στο γεγονός ορισμένοι συμπατριώτες μας δεν το άντεξαν, με συνέπεια να γυρίσουν άπραγοι στην πατρίδα.

Η μεγάλη μερίδα των συμπατριωτών μας, όμως, έσφιξε το βαρύ της πόνο και συμβιβάστηκε με το πεπρωμένο της. Παρέμεινε να εργαστεί, μες του Βελγίου τις θεοσκότεινες στοές. Τι άλλο να έκαναν οι δόλιοι; Ποιες, ήταν τάχατες, οι εναλλακτικές τους, επιλογές;

Η μαύρη φτώχεια στη γλυκιά μας Ελλάδα, τους πότιζε καθημερινά πικρό φαρμάκι.

Είχαν να θρέψουν: οι περισσότεροι στην πατρίδα, εκτός από τον εαυτό τους, και τις οικογένειές τους. Όσο, λοιπόν, και να ήταν βαρύ κι ασήκωτο το φορτίο στο βαθύ πηγάδι του ανθρακωρυχείου, οι συνθήκες διαβίωσης στην πατρί-δα, ήταν, για τους λόγους που αναφέραμε αβίωτες. Στον


καιρό, ήθελαν δεν ήθελαν, οι δόλιοι… ,‘‘συνήθισαν’’. Για να ‘‘πιάσουν’’ επιφάνεια έπρεπε να περάσουν, κατά κανόνα, πέ-ντε χρόνια. Τέτοιο ήταν το συμβόλαιο, που είχε συνάψει η Ελλάδα, με το βελγικό κράτος. Πώς να κυλήσουν τούτα τα άραχλα νυχτοξημερώματα, βαριά σαν το πετροκάρβουνο, μέσα στο θεοσκότεινο πηγάδι του ανθρακωρυχείου; Αρκε-τοί, δεν ξαναβγήκαν.

Θάφτηκαν, αλίμονο, ζωντανοί μέσα στις κατάμαυρες ντάλιες. Ορισμένοι θαρραλέοι για να ελαττώνουν την πα-ρουσία τους στα έγκατα της μαύρης στοάς, περνούσαν σε απίστευτες ενέργειες: Όταν με τις επισκέψεις τους στο για-τρό δεν τα κατάφερναν να αποσπάσουν άδεια ασθενείας, δε δίσταζαν να καταφεύγουν σε αυτοτραυματισμούς.

Με το τσεκούρι, ή με κάποιο άλλο αιχμηρό εργαλείο που είχαν στη διάθεσή τους για μπάζωμα ώστε να μπορούν στη συνέχεια να κόβουν κάρβουνο, κατέκοβαν συνήθως, τα χέ-ρια τους.

Κατανοεί, λοιπόν, κανείς, το τι τραβούσαν οι έρημοι, ώστε να φτάνουν και να πληγώνουν εκουσίως, μέλη του σώματός τους. Συνέβαινε να επιστρέφουν ορισμένοι στην πατρίδα κι από κάποιες άλλες χώρες. Ένας απ’ αυτούς, ήταν κι ένας συγγενής μου, παππούς. Δεν τον σήκωσε το κλίμα της Αμερικής. Της πλανεύτρας, για πολλούς τότε μάγισσας, που στο άκουσμά της και μόνο ξεμυαλίζονταν. Δεν βρήκε αυτό που ονειρευόταν και την κοπάνισε. Ετούτον, λίγο έλει-ψε να τον ρουφήξει η θάλασσα και να μην είχε φτάσει ποτέ πίσω στην Ελλάδα. Τους έπιασε φοβερή θαλασσοταραχή στ’ ανοιχτά του ωκεανού, με αποτέλεσμα να κατακομματιαστεί το καράβι. Δυο ολόκληρα μερόνυχτα ο παππούς ο Χρήστος Μήττας, καθώς μου περίγραψε –πιτσιρικάς εγώ τότε–, το δράμα του, ήταν γραπωμένος από μια σανίδα, μέχρι να τον περισυλλέξουν. Πάλι, τυχερός, μου είπε πως στάθηκε, κα-θώς αρκετοί άλλοι δεν είχαν τη δική του τύχη. Όπως εκεί-νος μου ανέπτυσσε την άγρια φουρτούνα, κλείνοντας εγώ τα μάτια, άρχισα να ‘‘βλέπω’’ τα κύματα να υψώνονται θε-


όρατα μ’ ανοιχτά κάτι πελώρια στόματα σαν μυθικά θεριά, έτοιμα να τους κατασπαράξουν. Δωσ’ του, λοιπόν, παρα-κολουθώντας πόσο συναρπαζόμουνα από την ιστορία του, την έκλωθε και την ξανάκλωθε με τέχνη, για να μ’ ευχα-ριστήσει. Καθώς εκείνος ξεδίπλωνε τη συναρπαστική του ιστορία, εμένα με κέρδισε η παρακάτω οπτασία. Μόλις πρό-φερα τη λέξη ‘‘μεταμόρφωση’’ χάρη, φυσικά στα μαγικά μου βότανα –που θα τα συναντήσουμε και παρακάτω–, πήραμε τη μορφή δελφινιών, με τον Άργο κι ευθύς βρεθήκαμε στο σημείο, που επέπλεαν στην επιφάνεια γραπωμένοι πάνω σε σανίδες, μεταξύ άλλων, κι ο παππούς ο Χρήστος.

Η προσφορά μας ήταν, πλέον του δέοντος πολύτιμη μέ-χρι τη στιγμή που έφτασε κάποιο σωστικό πλεούμενο, να τους περισυλλέξει. Κατάκοποι, απ’ τις συνεχιζόμενες προ-σπάθειες που κατέβαλαν για να κρατηθούν πάνω σε κάποιο σανίδι, συνέβαινε να χάνουν σταδιακά τις αισθήσεις τους με αποτέλεσμα να μην τα καταφέρνουν να κρατηθούν σφι-χτά στις σωτήριες σανίδες τους οπότε, κάθε δυνατό κύμα, εύκολη λεία στην εφόρμησή του, άρπαζε τους μπόσικους και τους κατάπινε. Από την πρώτη στιγμή που φτάσαμε στη θαλάσσια περιοχή του ναυάγιου μεταμορφωμένοι σε δελφί-νια συγκρατούσαμε σταθερά, όσες ‘‘σχεδίες’’ μπορούσαμε, μέχρι που έφτασε κάποιο πλεούμενο και τους περιμάζεψε.

Εξ’ αιτίας ημών, (γεια σου Ζήση… μπράβο)! σώθηκε, ετούτος ο παππούς. Καθώς, όμως, βρισκόταν σε ληθαργική κατάσταση, ήταν αδύνατο να το… αντιληφθεί.

Τακτοποιημένος στη συνέχεια μαζί με τους υπόλοιπους διασωθέντες, επέστρεψε σώος στην πατρίδα. Εδώ, κάπου, αφού τέλειωσε η σωτήρια αποστολή μας, εξατμίστηκε και η οπτασία μου.

Τρώγοντας, πίνοντας και φυσικά μολογώντας, θα πολ-λαπλασιάζετε παρακάτω η γεύση, μαζί κι η όρεξη.

Χαμπέρια της ξενιτιάς αγαπητοί μου φίλοι, γυροφέρνουν στα ξάγναντα της σκέψης.

Θ’ αρχίσουμε να τα ξεδιπλώνουμε: διηγώντας τα σε λίγο


μέσα από το λυπητερό τραγούδι, ανάλογα με την περίστα-ση, πριν, ή και μετά τον αποχωρισμό.

Η παραμυθένια μας εξιστόρηση θα περιγράψει ιστορίες, έτσι που τις έζησαν οι μετανάστες από την ώρα που πάτη-σαν το πόδι τους, στην ξενιτιά. Περιδιαβαίνοντας από περι-οχές διαφορετικών ηπείρων, η πένα θ’ αποτυπώνει στο χαρ-τί, ποικίλες συμπεριφορές. Η αναφορά για τους Έλληνες της διασποράς θα ξεκινήσει απ’ τους πρώτους ανιχνευτές μετανάστες, πλάθοντας κατά περίπτωση γύρω από τη δρά-ση τους, γιατί όχι κι ηρωικά μυθεύματα.

Με σεβασμό σ’ ευαισθησίες, ήθη κι έθιμα… η αφήγηση θα επιδιώξει να αναδείξει ζωντανά, πτυχές από τις δραστη-ριότητες των Ελλήνων της διασποράς.

Θα γίνει κουβέντα για Κοινότητες, σχολεία, εκκλησίες, πολιτιστικούς συλλόγους, εστιατόρια.

Για καφενεία τα οποία στέγαζαν μπαρμπουτιέρες, όπου κελαηδούσαν βροντοχτυπώντας νυχθημερόν τα ζάρια και που ανθούσαν παράλληλα, διάφορα τυχερά παιχνίδια.

Θ’ αρχίσει, με το παραμυθένιο μας στιλ, η γραφή.Θα κινηθούμε με άνετο βηματισμό, απ’ την αρχή μέχρι

το τέλος.Έχουμε χρόνο στη διάθεσή μας μέχρι του… χρόνου, για

να κεντήσουμε την αφηγηματική μας εξιστόρηση: με ταξι-διάρικα, πολύχρωμα εξωτικά πουλιά. Με γλάρους… «Συ-ντρέχει κάποιος λόγος που άφησες τη φράση ξεκρέμαστη, Ζήση»; «Σκέφτηκα πως ίσως είναι νωρίς να το φανερώσω, αλλά εντάξει, το βγάζω στο μεϊντάνι: Με γλάρους σαματα-τζήδες που κάπου στη συνέχεια θα χρειαστεί να πάρουμε Άργε, τη μορφή τους». Μετά από τούτη τη διευκρίνηση η σκέψη άρχισε να περιστρέφεται συνειρμικά γύρω από το περίγραμμα, προσπαθώντας να συλλάβει και να προσδιο-ρίσει κατά προσέγγιση, τους χρωματισμούς. Ν’ ανιχνεύσει, επίσης, τη φορά των φαντασιώσεων μαζί με τα χρήσιμα ιστορικά στοιχεία που θα δένονται και θα κινούνται αρμο-νικά μεταξύ τους, απ’ την αρχή μέχρι το τέλος, τούτης της


ευγενικής μας προσπάθειας. Θα πορευτούμε με κέφι, ζήλο και μεράκι, καθώς και με περισσή τη φροντίδα στην αναζή-τηση.

Με τα ‘‘μαγικά’’ μας σύνεργα θα εφευρίσκουμε την κα-τάλληλη πανοπλία, χρήσιμη για τις διάφορες περιηγήσεις μας. Θα γυρίσουμε πίσω το ρολόι του χρόνου, πετυχαίνο-ντας έτσι ν’ ‘‘αναστήσουμε’’ τους πρώτους μετανάστες και να ‘‘συναντηθούμε’’ μαζί τους.

Θα ακολουθήσουμε τα χνάρια τους: στην Αμερική, Αυ-στραλία… σε κάθε γωνιά της γης.

Η αυθόρμητη πρότερη μετανάστευση, θα προηγείται συ-νήθως, της οργανωμένης.

Θα ζωντανέψουμε με τα γραφόμενά μας την ατμόσφαιρα των τελευταίων ημερών: έτσι όπως ξετυλίγονταν στο σπιτι-κό τους, από τη πρώτη στιγμή έως και την τελευταία μέχρι να φτάσουν στο λιμάνι και να επιβιβαστούν στο πλοίο, με προορισμό τη μία ή την άλλη χώρα. Με λόγια της περίστα-σης θα ξεδιπλώνουμε βήμα το βήμα, το κάθε αποχαιρετι-στήριο σκαλοπάτι.

Θα ζωγραφίσουμε την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τα συ-ναισθήματα και τις αντιδράσεις: συγγενών και φίλων που εκδηλώνονταν μεταξύ αυτών που έμεναν και κείνων που καβαλίκευαν στα πλεούμενα της εποχής για ν’ ανοίξουν πλώρη, αρχικά προς Αμερική. Θα μιλήσουμε –γιατί όχι–, και για την υποδοχή που τους επιφύλασσε το ‘‘χαμογελα-στό’’ άγαλμα της ελευθερίας, για τις αντιδράσεις και τα συ-ναισθήματα που ένοιωθαν, όταν γινόταν ορατή η καλή μά-γισσα, Αμερική. Θα περιγράψουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζαν την πραγματικότητα που συναντούσαν στις χώρες υποδοχής, οι Έλληνες μετανάστες: στην Αμερι-κή, στην Αυστραλία… Σειρά στην κουβέντα μας, μετά τα υπερωκεάνια θαλάσσια ταξίδια, θα έχουν τα τρένα που κι-νούσαν για την Ευρώπη. Εξελισσόμενη στο χρόνο, θα περι-γράφουμε πώς διαμορφωνόταν σταδιακά η διασπορά: στην Αμερική, Αυστραλία, Αφρική, Ευρώπη.


Η ροή της αφήγησης άρχισε σιγά–σιγά να παίρνει το δρόμο της.

Παραπλήσια με τις παλιές μας συνήθειες–πώς θα μπο-ρούσαμε εξάλλου τόσο εύκολα να ξεκόψουμε από ‘‘αμαρτί-ες’’ του παρελθόντος–, θα κινηθούμε και σε τούτη μας την περιγραφή.

Το αντικείμενο, η ανάπτυξη της θεματολογίας στην αξο-νική της περιστροφική κίνηση, θα πάρει τις σχετικές διαστά-σεις, ανάλογα με τις πληροφορίες τις οποίες θα αντλήσουμε αναζητώντας τες από έγκυρο, μέχρι σήμερα, δημοσιευμένο υλικό. Θα περιέχει μαζί με το επίσημο υλικό, και επινοημένα φανταστικά στοιχεία η περιγραφή, που θα μας οδηγούν και ταυτόχρονα θα μας χάνουν. Περιπλανώντας μας ευχάριστα στον ευρύτερο αχανή χώρο, απ’ τη μία μέχρι την άλλη άκρη, του πλανήτη. Το πραγματικό, όπου χρειάζεται, θα πρωτα-γωνιστήσει. Ενώ η φαντασία, θα έχει τη δική της ξέχωρη, θέση: Είτε, σαν σταυραϊτός, είτε, σαν ατίθασο, περήφανο φτερωτό άτι, θα φτεροκοπά στους αιθέρες, πάνω από στε-ριά και θάλασσα. Η γραφή θα συνδυάζει τη ζωντάνια με τη φρεσκάδα. Οσμώσεις, χρωματισμών και αρωμάτων θα δια-χέονται διασταυρούμενες, συνθέτοντας το πραγματικό, με διαφόρων λογιών οπτασίες κι οραματισμούς.

Το ωραίο παραμύθιασμα, –αν πράγματι, είναι έτσι όπως λένε– θέλγει. Γι’ αυτό την αφήγησή μας τη θέλουμε έγκυρη και ταυτόχρονα παραμυθένια.

Ας μην αργούμε. Πάμε, σιγά σιγά να πάρουμε τη στράτα. Πάμε, να σμίξουμε

ποικιλότροπα –αναζητώντας τα χνάρια τους–, με τους Έλληνες της διασποράς.

‘‘Την ξενιτιά, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη.Τα τέσσερα τα ζύγισα. Βαρύτερα ειν’ τα ξένα’’.Συνεχίζουμε, αραδιάζοντας λίγα λόγια για την ξενιτιά

έτσι όπως τη φαντάζονταν και την περίγραφαν, παλιότερα. Διάφορα τραγούδια ζωγράφιζαν την ξενιτιά για συναπτά,


συνεχιζόμενα έτη, με μελανά χρώματα. Ο λόγος; Ο βασι-κότερος ήταν τα μέσα συγκοινωνίας, τα οποία δυσκόλευαν εκείνη τη χρονική περίοδο αφάνταστα τους ξενιτεμένους, να επιστρέφουν τακτικά στην πατρίδα. Το ταξίδι μέχρι την Αμερική, με πλεούμενο της εποχής, πέραν του ότι ήταν πο-λυδάπανο, διαρκούσε και κοντά στο μήνα.

Όσον, αφορά δε, την Αυστραλία, αυτό… ούτε που το συζητάμε. Αν σκεφθεί, επιπλέον κανείς, πόσο δύσκολο μαζί και δυσάρεστο γινόταν το πλου κατά τη διάρκεια της δια-δρομής, έτσι όπως στοιβάζονταν στα πλεούμενα οι μέλλο-ντες Αμερικάνοι, Αυστραλοί… τότε, βράστα!

Ας μη μιλήσουμε προτείνω, στη συγκεκριμένη εποχή, για αεροπλάνο. Καλύτερα, ας το προσπεράσουμε.

Ακόμα και για την Ευρώπη που το ταξίδι με τρένο διαρ-κούσε λιγότερο, η περίπτωση συχνής επιστροφής τα πρώτα χρόνια στα πάτρια εδάφη, –για οικονομικούς κυρίως λό-γους–, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Οι συνθήκες, αυτές ήταν, που δυσκόλευαν το πάνε κι έλα, από Αμερική και Αυστρα-λία… προς Ελλάδα. Οι αντίξοες περιστάσεις στο σύνολό τους, εκείνη την περίοδο, στάθηκαν αιτία ώστε τα φερσί-ματα στα ξεπροβοδίσματα, κυρίως των στενών συγγενικών προσώπων, όπως και τα λόγια των τραγουδιών να είναι ‘‘βαμμένα’’ με το χρώμα της λύπης και του πόνου. Να κανα-δυό τέτοια τραγούδια: ‘‘Ξενιτεμένο μου πουλί’’. ‘‘Γιάννη μου το μαντίλι σου’’… Συνεχίζουν και στις μέρες μας, ασφαλώς, να τραγουδιούνται στον ελλαδικό χώρο. Ειδικότερα σε πε-ριοχές της Ηπείρου και της Μακεδονίας.

Αυτά θαρρώ πως αρκούν για να φωτίσουν τις όποιες απορίες, για τους νεότερους.

Εδώ, είμαστε. «Πού μωρέ, και δε σας… βλέπουμε»; «Να, ψηλά… στ’ αγνάντια».

Μπήκαμε αγαπητοί μας φίλοι απ’ την κυρίως είσοδο, σα στο σπίτι μας, στον κατάλληλο χώρο.

Πάλι, προχωρούμε. Μήπως, πρόκειται, δηλαδή, ποτέ να σταματήσουμε, αν δεν μας… γραπώσουν; Σταθερά στο πό-


στο μας, συνεχίζουμε ξεδιπλώνοντας, παρακάτω την περι-γραφή: τον τρόπο που ξετυλίγονταν οι εκδηλώσεις, όταν εί-χαμε ξεπροβοδίσματα: για την Αμερική, την Αυστραλία…

Από πού κρατούσε η… σκούφια αυτών που ξενιτεύο-νταν;

Σε γενικότερο πλαίσιο, από ολόκληρη φυσικά, την Ελ-λάδα. Τόσο από την ηπειρωτική όσο και από τη νησιώτικη.

Ούτε και το μικρότερο χωριουδάκι, σε βάθος χρόνου, δεν ήταν δυνατόν ν’ αποτελέσει εξαίρεση στη συμμετοχική του αναλογία. Σήμερα, οι απόδημοι Έλληνες, είναι γνωστό ότι αποτελούν σχεδόν, μια ολόκληρη Ελλάδα. Σε έξι ίσως και παραπάνω εκατομμύρια, αριθμούν, ανά την υφήλιο. Η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων μεταναστών προς τη Δυ-τική Ευρώπη, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, κα-τευθύνθηκε στη Δυτική Γερμανία.

Τα βλέμματα παρακαλούμε, στο φακό της εξιστόρησή μας: Έτοιμοι; Εμπρός, λοιπόν!

Αρχίζει, το γύρισμα της ταινίας:Η εικόνα, θα τη… ‘‘βλέπετε’’, δείχνει με ποιον τρόπο στή-

θηκε, πριν, από μέρες το αποχαιρετιστήριο σκηνικό. Μέρα και νύχτα όλο και κάποιος θα περάσει, από το σπιτικό των υποψήφιων ‘‘Αμερικανών’’ για τον αποχαιρετιστήριο ενα-γκαλισμό.

Η μελοδραματική, σπαραξικάρδια, όμως, σκηνή, θα δια-δραματιστεί την τελευταία μέρα, η οποία σιμώνει. Κατά τη διάρκεια της ημέρας οι ετοιμασίες καθώς και οι επισκέψεις, δεν έχουν τελειωμό.

Τη νύχτα, φωτισμένη μ’ ένα ειδικό φανάρι η λιτή φτωχική κάμαρα κατάμεστη, από συγγενείς και φίλους, λάμπει. Ανε-βαίνουμε και μεις, την πέτρινη σκάλα. Μας… παρακολου-θείτε; Πήραμε θέση στην κάμαρα με τα ‘‘συμπράγκαλά μας’’ στο χέρι, έτοιμοι για την καταγραφή. Νάτη! Με πλησιάζει κιόλας η θειά. Μάνα, σίγουρα, κάποιου νέου, που προετοι-μάζεται για φευγιό. Με χαιρετάει και με παρακλητικό τρόπο μου λέει: «Μην αρχίσεις να τα περιγράφεις, σε παρακαλώ

∆ιασποράς

ΖΗΣΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ

παραµυθένια ιστορήµατα

ΖΗ

ΣΗ

Σ Κ

ΟΚ

ΚΙΝ

ΟΣ

∆ια

σπορά

ς πα

ραµ

υθένια ιστορή

µα

τα

Μια παραμυθένια εξιστόρηση για τη ζωή των Ελλή-νων της διασποράς που ξεκινά από τους πρώτους ανιχνευτές μετανάστες για να φτάσει στους ανήσυ-χους Έλληνες του σήμερα που αναζητούν την τύχη τους στα πέρατα της γης.

Με σεβασμό σ’ ευαισθησίες, ήθη κι έθιμα η αφή-γηση αναδεικνύει πτυχές από τις δραστηριότητες των Ελλήνων της διασποράς. Η ζωή στις κοινότητες, στα σχολεία, στις εκκλησίες, στους πολιτιστικούς συλλόγους, στα εστιατόρια και στα καφενεία των μεταναστών της Αμερικής, της Αυστραλίας, της Ευ-ρώπης, της Αφρικής.

[...] Για τα όνειρά μας, γίνεται κουβέντα. Μιλάμε για κείνα τα ατελείωτα, τα τρελά μας όνειρα που τα είχαμε κλείσει… σε κάτι βαλίτσες, με τους χρωματι-σμούς και τα χαρακτηριστικά εκείνης της περιόδου. Εκείνου του είδους τις βαλίτσες, τώρα πια, τις συνα-ντάμε μόνο σ’ ορισμένα φιλμ.

Σε κείνα τα φιλμ που αναφέρονται στη μετανά-στευση με προορισμό αρχικά, κυρίως, την Αμέρικα... Τότε που άρχισαν ομαδόν να παίρνουν τη στράτα της ξενιτιάς τα νιάτα της Ελλάδας, με κείνες τις παραφου-σκωμένες βαλίτσες με πολλά ελπιδοφόρα, ‘‘φτερωτά’’ όνειρα: για Αμερική, Αυστραλία, Αφρική, Ευρώπη… Παντού, ανά τον κόσμο[...]

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108E-MAIL: [email protected]

www. ocelotos. gr



ΕΚ∆ΟΣΕΙΣοσελότος

ISBN 978-960-564-060-6

Ο Ζήσης Κόκκινος γεννήθηκε το 1941 στο Μεγάλο Σειρήνι Γρε-

βενών και ζει μόνιμα στο Βέλγιο. Εί-ναι παντρεμένος, έχει έναν γιο και σήμερα είναι συνταξιούχος.

Πρωτοστάτησε στην ίδρυση Ελ-ληνικών Κοινοτήτων στο Βέλγιο μα-ζί με άλλους αγωνιστές.

Λόγω έλλειψης διδασκάλων, την πρώτη περίοδο για κάποιο διάστημα δίδαξε στα ελληνόπουλα της περιο-χής του Βερβιέ ως δάσκαλος.

Έχει στο ενεργητικό του πλούσια κοινωνική, συνδικαλιστική, πολιτική και αντιδικτατορική δράση. Έγραφε στον παράνομο τύπο στην Ευρώπη κατά τη δικτατορία. Στις αρχές της χούντας έγραψε μερικά σημειώμα-τα στην εφημερίδα του Ακέλ και με το ψευδώνυμο Υψηλάντης στη Χα-ραυγή Κύπρου. Μετά τη δικτατορία έγραφε στο Ριζοσπάστη και στον τύ-πο της ομογένειας Βελγίου.

Γράφει ποιήματα από νεαρή ηλι-κία. Αυτοδίδακτος. Αφοσιωμένος, δοσμένος στη μάθηση, μια ζωή στις στράτες του αγώνα για το δίκαιο και την ανθρωπιά.

Έργα του ιδίου:

ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

ΜΠΑΠΚΟΣ Ύμνος στη ζωή Μέρος πρώτο

ΜΠΑΠΚΟΣ Ζωής Απανθίσματα

Μέρος δεύτερο

ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΕΙΣ

(εκδ. Οσελότος 2012)

143 × 210 SPINE: 15 FLAPS: 80

0_cover_fin_kokkinos2.indd 1 5/24/2013 5:19:42 PM


αγόρι μου, με έντονη συγκίνηση». «Καλά θειά, θα προσπα-θήσω να τα συνοδεύσω με άρωμα μουσικής υπόκρουσης, του γούστου σας.

Θα τα περιγράψω, με λόγια… Αλλά, για στάσου… πώς, όμως, καλή μου θείτσα θα μπούνε στο πνεύμα της εποχής, όσοι κάποτε μας διαβάσουν, αν τα εκθέσουμε ξερά κι απότι-στα; «Καλά, μάτια μου, εσύ ξέρεις». «Α, ρε θείτσα, πόσο θα το’ θελα…! Έλα, όμως, πού… είμαι μικρός… Άμα μεγαλώ-σω, να… δεις»!

Σειρά, όμως, τώρα, έχουν τα όργανα, που θ’ αρχίσουν να λαλούν και για να τα νοιώσουμε καλύτερα αυτό που μας χρειάζεται, είναι λίγη ησυχία. Τι σου είναι κι αυτό το συ-ναίσθημα! Το ρωμαίικο μεράκι! Μόνο, λίγη ησυχία…; Άχνα, δεν ακούγεται, μόλις άρχισε το κλαρίνο να παίζει με την ορχήστρα το επιτραπέζιο, θαυμάσιο ηπειρώτικο μοιρολόι, ή αλλιώς, νουμπέτι.. Τα πάντα χαλάρωσαν! Ευτυχώς υπήρχαν κι από τούτα τα ξεφαντώματα. Τέτοια χαρούμενα γεγονότα, είναι φυσικά, πάντα καλοδεχούμενα. Κυρίως, όμως, όταν οι ευκαιρίες λόγω χαλεπών συγκυριών είναι λιγοστές, αλλιώς, τα γεύεται ο δόλιος, ο άνθρωπος.

Πήρε τη σκέψη ο ήχος, χωρίς άργητα, κι άρχισε να τη σεργιανάει σε φανταστικά λημέρια.

Κάπου, προς τη… ‘‘Γη της Επαγγελίας’’. Άνοιγε δρόμους και μέσα από άγνωστα μονοπάτια, καθώς οι ίδιοι μαγεύ-ονταν απ’ τα κλωθογυρίσματα της μουσικής, η φαντασία τους ταξίδευε σε παραμυθένιες πολιτείες. Κοίτα προσεχτικά και θα… διαπιστώσεις τι κύκλους κάνουν ετούτα τα μύχια, μυστήρια. Ακούς, τούτη τη στιγμή, με τι τρόπο ξεπηδούν απ’ το ψυχικό μεγαλούργημα τ’ ανθρώπου; «Περίγραψέ τα, όπως εσύ νομίζεις ψυχούλα μου, αισθάνομαι πιο ξαλαφρω-μένη μετά το νουμπέτι. Γράψε, ό,τι ταιριάζει καλύτερα». Την ακούς, τώρα, τη θειά; Άρχισε, λέει, να φεύγει κείνο το πρώ-το, το βαρύ φόρτωμα. Τι σου είναι ο… άνθρωπος!

Άφησέ τον καημένε, να άγεται και να φέρεται απαρατή-ρητα, γρήγορα κι αναπάντεχα, από τη μία φάση στην άλλη.

Documents

Διασποράς παραμυθένια ιστορήματα