ἩἹερά Μητρόπολις Μαντινείας καί Κυνουρίας εἶναι ἡ ἱστορικήκατάληξις τῶν δημιουργηθέντων ἀπό παλαιά πολλῶν Ἐπι-σκοπῶν καί στούς κόλπους της περικλείει κέντρα εὐσεβείας

καί προσευχῆς καί αὐτά εἶναι τά Μοναστήρια.Στήν Ἱερά Μητρόπολη Μαντινείας καί Κυνουρίας, ὑπάρχουν ἐνδιαφέ-

ροντα Μοναστήρια. Ἑπτά ἀπό αὐτά ἐπελέγησαν γιά νά παρουσιασθοῦνστό παρόν βιβλίο. Δύο ἐξ αὐτῶν, τά ὁποία βρίσκονται σέ Μαντινειακόχῶρο, εἶναι ἀφιερωμένα στόν Ἅγιο Νικόλαο· τῶν Καλτεζῶν καί τῶνΒαρσῶν. Ἄλλα τέσσερα βρίσκονται σέ Κυνουριακό ἔδαφος καί εἶναι ἀφιε-ρωμένα στήν Παναγία μας: Τῆς Ἓλωνης στό Λεωνίδιο, τῆς Μαλεβῆς στόνἋγιο Πέτρο, τῆς Παλαιοπαναγιᾶς στό Ἄστρος καί τῆς ’Αρτοκωστᾶς στόνἋγιο ’Ανδρέα Κυνουρίας. Τό ἓβδομο εἶναι τῆς Μεταμορφώσεως τοῦΣωτῆρος Χριστοῦ, τό ἐπονομαζόμενο τῆς Λουκοῦς, πού δεσπόζει πάνωἀπό τό Ἄστρος Κυνουρίας. Μέ πολύ ἤ λίγο προσωπικό εἶναι ἀνοικτά, καίειἡ ἀκοίμητη κανδήλα, γίνονται ἐκκλησιασμοί καί μέσα σ’ αὐτούς περιλαμ-βάνονται τελετές ἀγρυπνίες, ὁμαδικές καί κατ’ ἰδίαν προσευχές καί πανη-γύρεις. Ἔχει ὁμολογηθῆ ἀπό ὅσους προσφεύγουν στήν χάρι τοῦ Χριστοῦ,τῆς Παναγίας καί τοῦ Ἁγίου Νικολάου ὅτι σ’ αὐτά τά μοναστηριακά κέν-τρα λατρείας, ἀκόμη καί ἄν εἶναι ἀδιάφοροι, ἐπιφυλακτικοί καί μέ κλονι-σμένη τήν πίστι, φεύγουν καλύτεροι χριστιανοί.

Ἡ σημερινή ζωή ἔχει ἀνάγκη τῆς λειτουργίας τῶν Μοναστηρίων. Οἱπειρασμοί ἐπληθύνθησαν καί οἱ συνθῆκες διαβιώσεως ἔχουν ὑποστῆ με-γάλη μεταβολή. Ἀνεξαρτήτως τοῦ τί προσφέρουν τά Μοναστήρια σ’αὐτούς πού κατέληξαν ἐκεῖ ντυμένοι στά ράσα, ἀφοῦ ἀπαρνήθηκαν τίςχαρές τοῦ κόσμου, τά Μοναστηριακά αὐτά κέντρα, παραδοσιακά ὠργα-νωμένα καί προσιτά στόν κάθε χριστιανό εἶναι μικροί λιμένες καί γιά τόνταλαιπωρημένο ἄνθρωπο καί τόν εἰλικρινῆ πιστό. Ὑπάρχει ψυχική ἀνάγκηἐπικοινωνίας μέ τόν Θεό καί στό Μοναστήρι ἡ προσευχή ἐνισχύεται μέτήν προσωπικότητα τοῦ τιμωμένου ἁγίου. Οἱ Μοναχοί γίνονται γιά τόνπροσκυνητή χριστιανό ἁπλά λειτουργικά ὄργανα συμπαραστάσεως στόμεγάλο του ἀγῶνα.

† Ὁ Μαντινείας καί Κυνουρίας ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Ιερά Μονή Φιλοσόφου

Φτάνοντας στην ιστορική και πανέμορφη Δημη-τσάνα, κάθε επισκέπτης οφείλει να κατευθυνθείστην κοντινή Ιερά Μονή Φιλοσόφου: Ένα από τα

ιστορικότερα Μοναστήρια της Πελοποννήσου και ολό-κληρης της Ελλάδας, με πλούσια Ιστορία και μεγάλη θρη-σκευτική αξία.

Η «Αρχόντισσα του Λούσιου Πο-ταμού», όπως ονομάζεται απότους ντόπιους, βρίσκεται στο Φα-ράγγι του Λουσίου, περιοχή όπουαναπτύχθηκε έντονα ο ασκητικόςμοναχισμός με την ίδρυση καιάλλων Μονών, όπως του ΤιμίουΠροδρόμου και των Αιμυαλών,καθώς και δεκάδες απομονωμένα,

κρεμασμένα στα βράχια κυριολεκτικά, ασκηταριά.Η διαδρομή μαγεύει τον περιηγητή, ιδιαίτερα όταν κατηφορίζει

τα σκαλοπάτια από τον ασφάλτινο δρόμο για να οδηγηθεί στηΝέα Μονή Φιλοσόφου. Βυζαντινή, με άριστη τάξη και καθαριό-τητα, παρότι σε αυτήν μονάζει μονάχα ένας καλόγερος, που μαςυποδέχεται με θέρμη και μας κερνάει δροσερό, φρέσκο νερό καιλουκουμάκι.

Μας εξιστορεί πως η Νέα Μονή ιδρύθηκε το 1691 και αποτε-λείται από τρία οικοδομήματα: την Τράπεζα, τον Ξενώνα, τα κελ-λιά των μοναχών και τους βοηθητικούς χώρους.

Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου στην Απόδοση της Κοιμήσεωςτης Θεοτόκου και πανηγυρίζει και τις εορτές της Αγίας Άννας στις9 Δεκεμβρίου και του Αγίου Νικολάου στις 20 Μαΐου.

Μπαίνουμε στον Ναό, όπου δεσπόζει το θαυμάσιο τέμπλο και οχαρακτηριστικός, αγιορείτικου τύπου πολυέλαιος. Η υγρασία στονχώρο είναι έντονη, αλλά από τα παράθυρα και τις πόρτες σε σχήμαΣταυρού χύνεται άπλετο φως στην Εκκλησία, καθιστώντας τηνύπαρξη των ηλεκτρικών φώτων εντελώς περιττή.

Πραγματικά, σε αυτόν εδώ τον ταπεινό και μικρό χώρο λατρείαςκαι προσευχής στον Θεό, συγκεντρώνεσαι πολύ καλύτερα απ' ό,τιστους πολυσύχναστους Μητροπολιτικούς Ναούς των πολύβουωνπόλεων.

Ρωτάμε τον μοναχό για την Παλαιά Μονή και μας εξηγεί πωςμόνο ένα μικρό μονοπάτι, δύσβατο και επικίνδυνο σε αρκετά ση-μεία του, οδηγεί εκεί. Διακρίνεται από εδώ, τη Νέα Μονή, η αγριό-τητα του τοπίου όπου ήταν χτισμένο το "Κρυφό Σχολειό" - ηπαλαιά Μονή - στο εσωτερικό μιας σπηλιάς μήκους περίπου 130μ.και πλάτους 0,50 ως 8μ. πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο με υψό-μετρο 500μ. Η ίδρυσή της υπολογίζεται γύρω στο 936 με 967 από

...Από τα παράθυρα και τις πόρτες σε σχήμα Σταυρούχύνεται άπλετο φως στην Εκκλησία, καθιστώνταςτην ύπαρξη των ηλεκτρικών φώτων εντελώς περιττή.

τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, με καταγωγή από τη Δημητσάνα,αρχιγραμματέα του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά.

Εξωτερικά η Μονή περιστοιχιζόταν από ένα ψηλό τείχος. Στοεσωτερικό υπήρχε ο ναός, κελλιά, βοηθητικοί χώροι, καθώς καιοστεοφυλάκιο όπου φυλάσσονταν τα οστά των μοναχών. Ο Ναόςτης Μονής είναι χτισμένος στη βόρεια πλευρά της και έχει χαρα-κτηρισθεί αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα.

Η Ιστορία της Μονής, σημαντική και με τεράστια προσφορά,ιδιαίτερα κατά τον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821.

Εδώ, λειτουργούσε ένα ακόμα Κρυφό Σχολειό, όπου τα ελληνόπουλαμάθαιναν γράμματα κατά την σκοτεινή περίοδο της τουρκοκρατίας.Στη Σχολή που ιδρύθηκε, φοίτησε πλήθος δασκάλων, ιερέων, μονα-χών, ανωτέρων κληρικών, καθώς και ηγετικές μορφές της Εκκλησίας.

Από αυτήν αναδείχθηκαν τέσσερις Πατριάρχες Ιεροσολύμων, δύοΟικουμενικοί Πατριάρχες και πολλοί ανώτατοι εκκλησιαστικοί άν-δρες (Γρηγόριος ο Ε΄, Παλαιών Πατρών Γερμανός).

Επίσης, πολλοί Αγωνιστές κατέφευγαν στο δυσπρόσιτο Μονα-στήρι, προκειμένου να ξεκουραστούν, να ανασυνταχθούν και να πά-ρουν δύναμη από την εν Χριστώ ζωή μαζί με τους μοναχούς.

Λίγο πριν φύγουμε, παρατηρούμε πως ο κόσμος συνεχίζει κι έρχε-ται συνεχώς στη Μονή, παρά την δύσκολη προσέγγισή της: Η βυζαν-τινή τεχνοτροπία της, η φιλοξενία του μοναδικού μοναχού, καθώς καιτο απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο, μένουν ανεξίτηλα χαραγμένα στημνήμη όλων μας…!

Ιερά Μονή Παναγίας Έλωνας

Μία από τις πιο γνωστέςΙερές Μονές όχι μόνοστην Πελοπόννησο,

αλλά και σ' ολόκληρη τη χώρα,είναι η Μονή Έλωνας (Ελώ-νης). Το κόσμημα της Κυνου-ρίας, βρίσκεται λίγα χιλιόμετραέξω από το Λεωνίδιο, με κατεύ-θυνση τον Κοσμά και τα βουνάτου Πάρνωνα. Από το δρόμο,

το Μοναστήρι δεν φαίνεται στα πρώτα λεπτά της διαδρομής,μέχρι κάποια στιγμή ο έκθαμβος επισκέπτης να αντικρύσει κυ-ριολεκτικά μια αετοφωλιά, ένα απόκρημνο κτίσμα στη σχισμήενός θεόρατου βράχου, που προκαλεί τρόμο και θαυμασμό.

Παναγία η Έλωνα

Αυτή είναι η Έλωνα, που έχει γιαΠροστάτιδά της την Παναγία τηνΒρεφοκρατούσα, όπως αυτή ανα-παρίσταται σε μία εικόνα - έργο(σύμφωνα με την παράδοση) τουΑποστόλου Λουκά. Η εικόνααυτή, παρουσιάστηκε με θαυμα-στό τρόπο σε βοσκούς της περιο-χής, οι οποίοι ειδοποιώνταςέντρομοι κλήρο και λαό την βρή-καν πάνω στους πελώριους κόκ-κινους βράχους του Πάρνωνα καιμπροστά της ένα αναμμένο καν-τήλι. Μην μπορώντας να φτά-σουν στο σημείο εκείνοπροσεύχονταν όλη μέρα καινύχτα κάτω από το φοβερό βράχοκαι τα χαράματα βρήκαν την ει-κόνα χαμηλότερα, όπου και κτίστηκε ο ναός της Μονής.

Κατηφορίζοντας προς το Μοναστήρι, με θέα τη φοβερή χαράδρα και τιςκορφές του Πάρνωνα

Πάνω: Άποψη των εξωτερικών χώρων της Μονής, με το Καθολικό και τοΚαμπαναριό του στο βάθοςΚάτω: Εντός του Καθολικού, με τα πάμπολλα καντήλια - αφιερώματα

63

Δημιουργοί και πρώτοι μοναχοί της Μονής ήταν ο Καλλίνικοςκαι ο Δοσίθεος που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους. Οι βασα-νιστές τους τυφλώθηκαν από αόρατη δύναμη και μετά από ικεσίεςτους θεραπεύτηκαν και επέστρεψαν στη Μονή όλα τα κλοπιμαία.Οι τουρκικές αρχές παραχώρησαν επιπλέον πολλά προνόμια καιδικαιώματα στη Μονή αλλά και στους κατοίκους της περιοχής.Μεγάλη βοήθεια επίσης προσέφεραν οι Υδραίοι και οι Σπετσιώ-τες. Λόγω της ακμής της Μονής, το Οικουμενικό Πατριαρχείοτην ανακήρυξε Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή και έλαβε προ-νόμια και αφιερώματα αλλά και την υποχρέωση να καταβάλλειφόρο κάθε χρόνο στο Πατριαρχείο.

Το 1809 πάνω στον παλιό ναό κτίστηκε ο σημερινός ναός, έναςαπλός ορθογώνιος δίχως τρούλο, που εορτάζει στην Κοίμηση τηςΘεοτόκου. Δεν έχει αγιογραφίες αλλά το σκαλιστό τέμπλο του,από ξύλο καρυδιάς, είναι ένα κόσμημα. Οι εικόνες του τέμπλουείναι έργα τέχνης ονομαστών ζωγράφων.

Για την οικονομική ενίσχυση του Αγώνα, η μονή προσέφερε το1822 στην Πελοποννησιακή Γερουσία 1.500 γρόσια υπό μορφήδανείου, που δεν επεστράφη ποτέ. Ανεξάρτητα από το αν έγιναν

επιχειρήσεις εναντίον του οχυρού Μοναστηριού, είναι βέβαιοότι αυτό χρησιμοποιήθηκε για την συγκέντρωση πολεμοφοδίων,για την ασφάλεια του άμαχου πληθυσμού και τη στάθμευση ενό-πλων σωμάτων εν όψει εχθρικών επιχειρήσεων.

Διανύοντας εναλασσόμενες περιόδους ακμής και παρακμής,από το 1972 η Μονή λειτουργεί ως γυναικεία. Καθημερινά κα-ταφθάνουν σε αυτήν πολλοί προσκυνητές, εκπληρώνοντας κά-ποιο τάμα στην Παναγία και διηγούμενοι πάμπολλα θαύματα.Ανεβαίνοντας τα πετρόκτιστα σκαλιά και αντικρύζοντας τομικρό Καθολικό, γαντζωμένο κυριολεκτικά πάνω στον άγριοβράχο, δέος και κατάνυξη μας πλημμυρίζουν. Ακόμα περισσό-τερο, όταν βγαίνουμε στον εξώστη της Μονής, που κυριολεκτικά«κρέμεται» στον αέρα, ευρισκόμενος σε κατακόρυφη θέση καιδοκιμάζοντας τον επισκέπτη, που απολαμβάνει με φόβο την εκ-πληκτική θέα προς τα γύρω βουνά και το φαράγγι, που απλώ-νονται κάτω από τα πόδια του.

65

Το προσκύνημα στηνΈλωνα, είναι πραγματικάμια εμπειρία ζωής. Αξίζει ναπάτε και να προσκυνήσετετην θαυματουργή εικόνα τηςΠαναγίας, που πρόσφατα(το 2006) εκλάπη, αλλά ευ-τυχώς μετά από ένα μήνασχεδόν ευρέθη και ξανατο-ποθετήθηκε στη θέση της.

Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Καλτεζών

68

Ακολουθώντας τηνΕθνική Οδό Τρίπολης- Καλαμάτας κι αφού

περάσουμε τα πρώτα διό-δια, στρίβουμε προς τοχωριό Αθήναιο και κατόπινστη διασταύρωση στον Πά-παρη, για να κατευθυν-θούμε προς τον δρόμο πουοδηγεί στην Ιερά ΜονήΚαλτεζών. Οι πινακίδες κα-

τατοπίζουν τους προσκυνητές, που θαυμάζουν το καταπράσινοπεριβάλλον της Μαντινειακής γης, μέχρι να φανεί το ιστορικό-τατο Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Εξωτερικά θυμίζει φρού-ριο, ενώ μόλις διαβεί κανείς την κεντρική πύλη, βρίσκεται στοντόπο όπου διαδραματίστηκαν πολλά και σπουδαία γεγονότα πουκαθόρισαν την ιστορική μας πορεία ως Ελληνικό Έθνος.

Η Μονή κτίσθηκε το 1696, κατά προτροπή και υπόδειξη τουΑγίου Νικολάου, από τον Ηλία Λυρώνη, τον μετέπειτα ΜοναχόΑνανία. Μετά από ένα επίμονο όνειρο ο Λυρώνης άφησε τηνΣμύρνη όπου εργαζόταν και με την βοήθεια των Καλτεζιωτώνβρήκε την θαυματουργή εικόνα του Αγίου, στα ερείπια παλιού μο-ναστηριού (1233 μ.Χ.) καλυμμένου από δάσος. Ο ΑγιοπατέραςΑνανίας αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες, όμως το χέρι του ΑγίουΘεού και η προστασία του Αγίου Νικολάου τον συνόδευσαν μέχριτο τέλος του.

Αργότερα το 1821, στην μικρή παλιά εκκλησία του Μοναστηριούσυγκροτήθηκε η Πελοποννησιακή Γερουσία στις 26 Μαΐου του 1821που αποτέλεσε την πρώτη διοίκηση (Κυβέρνηση) όλου του επανα-στατημένου Έθνους. Εδώ, συνήλθαν οι πρόκριτοι της Πελοποννή-σου που αναφέρει το καταστατικό: Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης,ο Κανέλλος Δεληγιάννης, ο Επίσκοπος Έλους Άνθιμος, ο ΕπίσκοποςΒρεσθένης Θεοδώρητος και άλλοι γνωστοί Οπλαρχηγοί, που συνέ-ταξαν το πρώτο Δημοσίου Δικαίου έγγραφο, την καταστατική πράξη"ΠΑΤΡΙΣ" που φυλάσσεται σήμερα στην Βουλή των Ελλήνων.

Πάνω: Η παλιάεκκλησία τηςΜονής, όπουέγινε η σύναξητης Πελοποννη-σιακής Γερου-σίαςΑριστερά: Η εί-σοδός της