Ε.Π.ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ

Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ

ΟΤΑΝ ο ηθοποιός μελετά τον ρόλο του, δεν αντιγράφει ένα έτοιμο πρότυπο που το προσφέρει τάχα η εμπειρία ή που υπάρχει σαν την πλατωνική ιδέα σε έναν κόσμο νοητό και αναδύεται μέσα από τη ψυχή του. Τον πλάθει, τον συνθέτει¹ – όπως πλάθει ο γλύπτης ή ο ζωγράφος . Μέσα από το δραματικό ποίημα προσπαθεί να συλλάβει τα χαρακτηριστικά της ψυχικής φυσιογνωμίας του προσώπου που θα υποδυθεί, το παρακολουθεί καθώς κινείται και ταλαντεύεται μέσα στις περιπέτειες του έργου, το κοιτάζει πως αντιδρά σε πρόσωπα και γεγονότα, πως τα άλλα πρόσωπα κινούνται απέναντι του και αντιδρούν στους λόγους και στα έργα του, βλέπει πως περνά τις φάσεις της δραματικής πορείας και στο τέλος πέφτει ή υψώνεται, σιγά-σιγά ανακαλύπτει την ιδιαίτερη σφραγίδα της ανθρώπινης μοίρας του² – και έτσι πλάθει με τη φαντασία, καθώς λέγει ωραιότατα ο Diderot στον περίφημο διάλογο του που είναι αφιερωμένος στην τέχνη του ηθοποιού και που θα μας αποσχολήσει παρακάτω, “un grand fantome”. Είναι το “φάντασμα” που ο ηθοποιός θα του δώσει το σώμα του, για να γίνει ορατό απάνω στην σκηνή. “Κάθε φορά που δημιουργώ έναν ρόλο” γράφει στα απομνημονεύματα της η Sarah Bernhardt “το πρόσωπο παρουσιάζεται μπροστά μου ντυμένο, χτενισμένο, βαδίει, χαιρετάει, κα΄θεται, σηκώνεται. Αλλά αυτό δεν είναι παρά το υλοποιημένο όραμα από όπου αναδίνεται απότομα η ψυχή που πρέπει να κυριαρχεί στο πρόσωπο”.

Αν αντιγράφει λοιπόν στο ρόλο του κάτι, αυτό είναι το “φάντασμα” τούτο, το δικό του δηλ. Έργο : “μιμείται” τις στάσεις και τις κινήσεις του, τους μορφασμούς και τις χειρονομίες του, το χρωματισμό και τον παλμό των λόγων του, εώς την πιο παραμικρή τους λεπτομέρεια και αγωνίζεται., βασανίζεται, για να τα αποδώσει όλα αυτά πιστά και στην εντέλεια. Δοκιμάζει και ξαναδοκιμάζει έναν βηματισμό, ένα πέσιμο, μια επιφώνηση, ένα μορφασμό, απορρίπτει όσα “σχέδια” δεν ταιριάζουν, διορθώνει τ αάλλα και τα τελειοποιεί – έχει πάντα στο νου του, πρότυπο δύσκολο και απαιτητικό : το “φάντασμα”.Μέσα στους δογματικούς αυτούς αφορισμούς υπάρχουν αλήθειες αλλά και πλάνες. Είναι βέβαια αναμφισβήτητο ότι ο θεατρικός ρόλος πλάθεται, κατασκευάζεται. Η συνθετική εργασία του ηθοποιού προυποθέται όχι μόνο διαίσθηση και γούστο , αλλά και νηφάλια κρίση, ήρεμη σκέψη και επίμονη σπουδή. Στην καλλιτεχνική υπόκριση μια παργματικά ψυχική αλλοίωση δεν αφήνει να ξεχειλίσει φυσικά τάχα και αβίστα με την ωμότητα της και με μιαν εξωτερίκευση που δεν γνωρίζει το μέτρο. Στην περίφημη σκηνή του Hamlet , όπου ο Δανός πρόγκιπας δίνει οδηγίες στους ηθοποιούς που θα παίξουν το δράμα του, ο Shakespeare συμβουλεύει : “ Ακόμα και στο χείμαρρο, στη θύελλα, και θα 'λεγα στον ανεμοστόβιλο του πάθους, πρέπει να μάθετε να κρατάτε κάποια μετριοπάθεια που να τον μαλακώνει...Ούτε πάλι να παραείστε κρύοι, παρά αφήστε να σας κυβερνήσει η κρίση σας η ίδια, να συμφωνάει εκείνο που κάνετει με εκείνο που λέτε, με τη ξέχωρη αυτή παρατήρηση : να μην ξεπερνάτετο μετρο της φύσεως, γιατί κάθε τι που γίνεται έτσι υπερβολικό, είναι έξω από το σκοπό της δραματικής τέχνης”. Πάθος λοιπόν και έκφραση πρέπει να υποστούν μεθοδικής επεξεργασία, για να αποτελέσει έργο καλλιτεχνικό.

Αισθητική, Αθήνα 1969

1.Ο ηθοποιός Mounet- Sully έλεγε : “ Η σύνθεση ενός προσώπου δεν είναι να μπαίνεις στο πετσί του ανθρώπου, είναι ακριβώς το αντίθετο, βάζεις με το νου σου, κατασκευάζεις με την ιστορική σπουδή, με κρίσεις ένα πρόσωπο και το κάνεις να μπει μέσα σου· on se afit hauter par lui”.

2.Την “ηθική μορφή” του, θα έλεγε ο Φώτος Πολίτης. “Τις περισσότερες φορές” γράφει “ ο ηθοποιός συλλαμβάνει κομμιατιαστά το ρόλο του , σα φράσεις ή σα σκηνές χωριστές, που εκ των υστέρων προσπαθεί να τις συνδέσει. Έτσι, συχνά η εργασία του φαίνεται αχάριστη και στα ίδια του τα μάτια, και αν δεν είχε ή αν δεν απέβλεπε στο χειροκρότημα του ακροατού, δεν είναι απίθανο να τον τσάκιζε εντελώς το επάγγελμα του”. Έτσι όμως εργάζονται οι κακοί ηθοποιοί, εκείνοι που δεν ζητούν ούτε βρίσκουν στην υπόκριση τη λύτρωση τους. Αντίθετα οοι αληθινοί ηθοποιοί προσπαθούν να συλλάβουν σαν πλάσμα ζωντανό, σαν κάτι ολόκληρο με την ιδιαίτερη μορφή του το πρόσωπο που πρόκειται να παραστήσουν. “ Όταν συλλάβεις υποκριτικά ένα πλάσμα ζωντανό, η ηθική μορφή του πλάσματος αυτού στραγγίζει μέσα σου σε τόνους και σε φράσεις απλές και σε εικόνες μορφασμών. Προυπόθεση του γεγονότος αυτού είναι ότι γι αεσένα, για τον εαυτό σου, η ηθική μορφή του πλάσματος εκείνου έχει εξαντληθεί”.

+Ινστιτούτο [ Πειραματικών Τεχνών ]http://theinstituteinfo.blogspot.com

contact :theinstitutecontact@gmail.comfacebook :http://www.facebook.com/profile.php?id=100002017870645&sk=photosτηλέφωνα : 2105127876 | 6951407792