Το Ιράν, οι Κούρδοι, το Ισραήλ και η Κύπρος: Η νεοθωµανική πολιτική ως ακροσφαλής πολιτική (brinkmanship policy).

Αλέξανδρος Θ. Δρίβας Οµάδα Έρευνας: Μέση Ανατολή Η τουρκική διπλωµατία, φαίνεται να βρίσκεται στη φάση αποτίµησης της

νεοθωµανικής της εξωτερικής πολιτικής ή τουλάχιστον στην αντιµετώπιση των

συνεπειών της υιοθέτησης αυτής της «επιθετικής» και πολυµέτωπης πολιτικής. Αυτοί

είναι και οι χαρακτηρισµοί τους οποίους θα κληθεί να τεκµηριώσει το παρόν άρθρο.

Το σύνολο των δηµοσιευµάτων και των άρθρων που αναλώνονται στα ζητήµατα

εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, αναφέρονται πλέον άµεσα ή έµµεσα στον

αποµονωτισµό της Τουρκίας, ο οποίος αποτελεί λογικό επακόλουθο της νεοθωµανικής

της πολιτικής. Η αλήθεια είναι οτι η ευρύτερη περιφέρεια της Μέσης Ανατολής

βρίσκεται εδώ και αρκετούς µήνες στο έλεος ακροσφαλών πολιτικών (brinkmanship

policy). Η τουρκική στρατηγική, αποσταθεροποιεί περαιτέρω την ήδη ασταθή

Μεσανατολική περιφέρεια. Συγκεκριµένα, η Hurriyet Daily News, φιλοξένησε άρθρο

του Souer Cagaptay, -διευθυντή του τουρκικού ερευνητικού προγράµµατος του

Washington Institute- ο οποίος αναφέρει πως η Τουρκία και το Ιράν αναβιώνουν τον

ιστορικό ανταγωνισµό που χρονολογείται από το 15ο αιώνα Χαρακτηριστικά λέει «Το

µέλλον των ανταγωνισµών στη Μέση Ανατολή δε θα έχει σε δεσπόζουσα θέση τον αραβο-

ισραηλινό, αλλά τον ιρανο-τουρκικό...Στη Μέση Ανατολή υπάρχει ένας Σάχης ή ένας

Σουλτάνος, όχι όµως ένας Σουλτάνος και ένας Σάχης». Η πτώση της Οθωµανικής

Αυτοκρατορίας και της Περσικής, αποτέλεσαν γεγονότα ύφεσης αυτού του

ανταγωνισµού όπως και η φιλοδυτική πολιτική της Τουρκίας από τις πρώτες δεκαετίες

του 20ου αιώνα, από τη µια πλευρά και η αντίστοιχη φιλοδυτική πολιτική της δυναστείας

Παχλαβί µέχρι το 1979 στο Ιράν. «Το 1979 αναβίωσε ο ιρανο-τουρκικός ανταγωνισµός

και µε την ανάληψη της εξουσίας από το ΑΚΡ, ολοκληρώθηκε αυτή η αναβίωση.»

συµπληρώνει ο Cagaptay. Το Ιράκ είναι άλλωστε πεδίο του ιρανο-τουρκικού

ανταγωνισµού, η Συρία και η έκρυθµη της κατάσταση αποτελεί το νέο πεδίο

συγκρούσεων ,καθώς το Ιράν στηρίζει το καθεστώς Άσαντ και η Τουρκία επιθυµεί την

ανατροπή του.

Η περιφερειακή ηγεµονία αποτελεί στόχο και των δύο χωρών, εποµένως η

Τουρκία υποχρεώνεται να δώσει σηµασία σε αυτόν τον ανταγωνισµό. Οι δυο βασικοί

χαρακτηρισµοί της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, όπως είπαµε, είναι η αποµονωτική

και πολυµέτωπη υφή της. Το Ιράν αποτελεί έναν πολύ σηµαντικό πυλώνα για την

τουρκική διπλωµατία. Παρόλα αυτά το Κουρδικό Ζήτηµα φαίνεται να αποτελεί τη

σταθερή προβληµατική. Κατά τις προηγούµενες µέρες οι Τούρκοι στρατιώτες πέρασαν

τα ιρακινά σύνορα µέχρι και 4 χιλιόµετρα προκειµένου να βοµβαρδίσουν κουρδικούς

στόχους. Η αεροπορική επιδροµή κατά των Κούρδων ήρθε ως «αντίποινα» για το θάνατο

26 Τούρκων στρατιωτών. Η πρόκληση του νεοθωµανικού εγχειρήµατος, που αποσκοπεί

στην περιφερειακή ηγεµονία, παραµένει το Ισραήλ. Πρόσφατα οι σχέσεις των δυο χωρών

έφτασαν σε εξαιρετικά τεταµένο επίπεδο και συνεχίζουν να χαρακτηρίζονται από

τεταµένες, ως εχθρικές. Το Ισραήλ προσπαθεί να αναχαιτίσει την τουρκική

προκλητικότητα –και όχι µόνο την τουρκική- µε την υπό σχεδιασµό αναβάθµιση του

πολεµικού του ναυτικού, το οποίο αναµένεται να υποστηρίξει τις ισραηλινές εξορύξεις

στα κοιτάσµατα φυσικού αερίου για τις οποίες αντιδρούν η Άγκυρα αλλά και η

Χεζµπολάχ στο Λίβανο.

Ένα άλλο µέτωπο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, έχει να κάνει µε την

Κύπρο αλλά και µε την Ελλάδα και την αλληλεπίδραση αυτών µε το Ισραήλ. Τα

πράγµατα γίνονται πιο περίπλοκα για την Άγκυρα, αφού η Λευκωσία προσπαθεί να

ελέγξει την τουρκική επιθετικότητα µε την πρόσκληση συµµετοχής σε χώρες ειδικού

βάρους για έρευνες εντός της ΑΟΖ της, ώστε να κάνει σχεδόν αδύνατο να

πραγµατοποιηθεί οποιαδήποτε τουρκική απειλή. Χώρες µε ειδικό βάρος, όπως η Γαλλία,

η Κίνα και η Ρωσία, αναµένεται να προσκληθούν από την Κυπριακή Δηµοκρατία ώστε

να συµµετάσχουν στο διαγωνισµό αδειοδοτήσεων για έρευνες υδρογοναναθράκων εντός

της Κυπριακής ΑΟΖ. Το Ισραήλ και οι Η.Π.Α συµµετέχουν ήδη µέσω Delek και Noble

Energy. Επίσης, όπως παραδέχεται η Ερατώ Μαρκουλλή –Υπουργός Εξωτερικών της

Κύπρου- η στάση της Αιγύπτου, η οποία αναγνωρίζει τα κυριαρχικά δικαιώµατα της

Κυπριακής Δηµοκρατίας, φέρνει αµηχανία στην Άγκυρα. Η τουρκική αµηχανία φαίνεται

και στις δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν, στις οποίες ούτε λίγο ούτε πολύ θεώρησε πως η

Ε.Ε είναι ένας αναξιόπιστος και µικρός πολιτικός δρώντας, που κινδυνεύει µε

οικονοµική και πολιτική κατάρρευση και πρέπει να δείξει συνέπεια στην

τουρκοκυπριακή πλευρά. Ο Β. Μαρκεζίνης αναφέρει πως η Ελλάδα, η Κύπρος και το

Ισραήλ οφείλουν να επενδύσουν πολλά στην τριµερή τους συνεργασία και να στείλουν

ξεκάθαρα µηνύµατα στην Άγκυρα, πως οι «επιθετικές» βλέψεις της δεν µπορούν να

λάβουν χώρα. Ο ίδιος, επικαλείται προσωπικές πηγές του που αναφέρουν πως

Αµερικανοί και Βρετανοί αξιωµατούχοι ενοχλούνται ολοένα και πιο πολύ από την

τουρκική αλαζονεία. Παρόλα αυτά, η ουσιαστική αµερικανική στήριξη αυτής της

τριµερούς στρατηγικής πρωτοβουλίας (Ισραήλ, Κύπρος, Ελλάδα) είναι προς το παρόν

αµφίβολη, λόγω της αµερικανικής προεκλογικής περιόδου και της πολυφωνικής

αµερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Συµπερασµατικά καταλήγουµε πως η Τουρκία έχει να αντιµετωπίσει πληθώρα

σοβαρών ζητηµάτων όπως τον ανταγωνισµό της µε το Ιράν και το Ισραήλ, (βασικές

περιφερειακές ανταγωνίστριες δυνάµεις) το Κουρδικό Ζήτηµα καθώς και την

ισχυροποίηση της διπλωµατικής θέσης της Κύπρου. Πολύ πιθανόν είναι η ακροσφαλής

πολιτική µε απειλές και προκλητικές συµπεριφορές να οδηγήσουν σε αποµονωτισµό την

Τουρκία. Η µη προσαρµογή της τουρκικής διπλωµατίας στις ρεαλιστικές της ικανότητες,

θα επιφέρουν ενδεχοµένως αποσταθεροποίηση της ευρύτερης Μέσης Ανατολής.