Διατροφή και δευτερογενής πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων

L/O/G/O

Δηαηξνθή θαη δεπηεξνγελήο πξόιεςε

θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

Δξ. Παξαζθεπή Νηεηνπνύινπ

Κιηληθή δηαηηνιόγνο

ΓΝΑ Κνξγηαιέλεην Μπελάθεην

Γηδάθησξ Υαξνθνπείνπ Παλεπηζηεκίνπ

Σρέζε δηαηξνθήο αζζέλεηαο

Σήκεξα

1913-1941

• Οιηζηηθή απνηίκεζε ηεο δηαηξνθήο θαη ζρέζε κε ηελ

πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή πξόιεςε αζζελεηώλ

•Αλαθάιπςε κεηάιισλ- κηθξνζπζηαηηθώλ

•Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε

αληηκεηώπηζε αζζελεηώλ π.ρ. κείσζε ηεο πξόζιεςεο λαηξίνπ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο

ππέξηαζεο

• Αλαθάιπςε βηηακηλώλ Ειιείςεηο βηηακηλώλ θαη ζύλδεζε κε αζζέλεηεο

• Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ

κε πξόιεςε αζζελεηώλ

π.ρ. ζύλδεζε πξόζιεςεο αζβεζηίνπ θαη νζηενπόξσζεο

θαηαλάισζε ειαηνιάδνπ θαη εκθάληζε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

1940-1970

1980

Σρέζε δηαηξνθήο αζζέλεηαο

Σήκεξα

1913-1941

• Οιηζηηθή απνηίκεζε ηεο δηαηξνθήο θαη ζρέζε κε ηελ

πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή πξόιεςε αζζελεηώλ

•Αλαθάιπςε κεηάιισλ- κηθξνζπζηαηηθώλ

•Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ κε

αληηκεηώπηζε αζζελεηώλ π.ρ. κείσζε ηεο πξόζιεςεο λαηξίνπ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο

ππέξηαζεο

• Αλαθάιπςε βηηακηλώλ Ειιείςεηο βηηακηλώλ θαη ζύλδεζε κε αζζέλεηεο

• Σύλδεζε κεκνλσκέλσλ ηξνθίκσλ ή/ θαη ζπζηαηηθώλ

κε πξόιεςε αζζελεηώλ

π.ρ. ζύλδεζε πξόζιεςεο αζβεζηίνπ θαη νζηενπόξσζεο

θαηαλάισζε ειαηνιάδνπ θαη εκθάληζε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

1940-1970

1980

Ι

Δηαηξνθή θαη πξσηνγελήο πξόιεςε


Μειέηε ησλ 7 ρσξώλ 1960

Ancel Keys (1904- 2004)

Δεπηεξνγελήο πξόιεςε


Κάπληζκα

Έιεγρνο

αξηεξηαθήο

πίεζεο

Έιεγρνο

ιηπηδίσλ

Φπζηθή

δξαζηεξηόηεηα

American Heart Association www. my.americanheart.org

Έιεγρνο

βάξνπο

Έιεγρνο

επηπέδσλ

γιπθόδεο

Φαξκαθεπηηθή

αγσγή •Αληηαηκνπεηαιηαθά /

αληηπεθηηθά

•Φάξκαθα ηνπ άμνλα

ξελίλεο-

αγγεηνηελζίλεο

αιδνζηεξόλεο

•β-blockers

•ζηαηίλεο

Αληηγξηπηθόο

εκβνιηαζκόο

Άξοναρ παπέμβαζηρ

Θεξαπεία θαη απνθαηάζηαζε αζζελώλ κεηά από έκθξαγκα κπνθαξδίνπ ή εγθεθαιηθνύ

επεηζνδίνπ γηα ηελ πξόιεςε επόκελνπ θαξδηαγγεηαθνύ ή εγθεθαιηθνύ επεηζνδίνπ

Δηαηξνθηθέο κειέηεο θαη δεπηεξνγελήο

πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ

Μεζνγεηαθή δίαηηα

Ψκέγα-3 ιηπαξά νμέα

Δίαηηεο ρακειέο ζε θνξεζκέλν ιίπνο

MRC Study (n =252 άλδξεο <65 εηώλ, follow-up 3 έηε)

Οκάδα ειέγρνπ: ~110 γξ ιίπνπο /εκέξα (θακία παξέκβαζε)

Οκάδα παξέκβαζεο: 45 γξ ιίπνπο/εκέξα

Κακία δηαθνξά ζηα πνζνζηά εκθξάγκαηνο.

Sudney- diet Heart Study (n =237 άλδξεο, ~49 εηώλ, follow-up 5 έηε)

Oslo Diet Heart Study (n=412, 30-64 εηώλ, follow-up 11 έηε)

Οκάδα παξέκβαζεο: 45%CHO, 15% PROT, 39% FAT, 5% SFA, 20.7% PUFA θαη

0.2% MUFA

↓ CHOL

J.M. Woodhill, et al. Adv Exp Med Biol, 109 (1978) 317-330.

Medical Research Council, Lancet, 2 (1965) 501-504.

P Leren, Acta Med Scand suppl 466 (1966).

P. Leren, Circulation, 42 (1970) 935-942.


Αληηθαηάζηαζε βνπηύξνπ κε καξγαξίλε πινύζηα ζε PUFA.

Οκάδα ειέγρνπ: ~13,5% SFA , 9,5% PUFA

Οκάδα παξέκβαζεο:~10% SFA, 15% PUFA

Οη ζάλαηνη ήηαλ πεξηζζόηεξνη ζηελ νκάδα παξέκβαζεο!

The Lipid- Heart Disease Hypothesis

London Hospitals Study (n =80 άλδξεο ~55 εηώλ,

follow-up 2 έηε αληί γηα 3 πνπ πξνβιεπόηαλ αξρηθά)

Οκάδα ειέγρνπ: (θακία παξέκβαζε)

Οκάδα παξέκβαζεο I: 80 g ειαηνιάδνπ θαη πεξηνξηζκόο δσηθνύ ιίπνπο

Οκάδα παξέκβαζεο II: 80 g θαιακπνθέιαηνπ θαη πεξηνξηζκόο δσηθνύ ιίπνπο

↑ ζπκβάκαηα ζηηο νκάδεο παξέκβαζεο

Medical Research Council (n =393 άλδξεο, <60 εηώλ, follow-up 2-7 έηε)

MRC, Lancet, 2 (1968) 693-699.

G.A. Rose et al. Br Med J, 1 (1965) 1531-1533.


Οκάδα παξέκβαζεο: ρακειό θνξεζκέλν ιίπνο, 80 g ζνγηέιαην

↓ CHOL, θακία δηαθνξά ζηα ζπκβάκαηα θαη ηε ζλεζηκόηεηα


Η απνηπρία ησλ κειεηώλ απηώλ πηζαλώο

νθείιεηαη ζην όηη ζηόρεπζαλ ΜΟΝΟ ζην ιίπνο

Εηζαγσγή θπηηθώλ

ηξνθίκσλ



Ornish D et al. Lancet. 1990;2:129-133.

Lifestyle Heart Trial (LHT)

↑ TG

Schuler G, et al Circulation. 1992;86:1-11.

Watts G et al., Lancet 1992;339:563-569.

Haskell WL, et al.Circulation. 1994;89:975-990.







Serge Renaud,1980 ζπλεξγάηεο ηεο Lyon Study

ζρνιηάδνληαο ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο ησλ επηά ρσξώλ:

“Cretans must be doing- or eating- something right”


Νοέμβπιορ 2010 Μεζογειακή δίαιηα:

Πολιηιζηική κληπονομιά Ιηαλίαρ, Ιζπανίαρ, Ελλάδαρ, Μαπόκος

α- tocopherol, σ-3,

Platelet fatty acids

Tuttle et al.

n= 101

3.8 years

Heart Institute of Spokane

Diet Intervention and

Evaluation (THIS) Trial

Low fat vs Mediterranean

diet

HDL, TG, Homocysteine,

plasma omega -3

30 ±8 27 ± 8

8.6 ± 3.0 7.9 ± 3.2

230± 169 192 ± 121

52 ± 10 53 ± 12

28 ↓

No sig

101

Am J Cardiol 2008;101:1523 BMJ 1992;304:1015 Lancet 2002; 360: 1455

Lancet 1994;11:343 intermediate results

JACC 1996;28¨:5 final results

Circulation 1999;99;779

NA NA

90% men 90% men 90% men

Πξνζαξκνζκέλν από Carlson et al. J Cardiopulm Rehab 2003;23:322-333


Munoz et al.

n= 515

3 years

Mediterranean diet, healthy

lifestyle

NA

IntJ Cardiol 2007; 118:312–320

NA

No sig

No sig

No sig

74,5 % men

Lyon Study


Τξόθηκα (g/d) Οκάδα ειέγρνπ Οκάδα παξέκβαζεο p

Φσκί 140±58 171±86 0.004

Άιια δεκεηξηαθά 70±116 97±132 0.11

Λαραληθά 340±203 427±222 0.004

Φξνύηα 214±201 271±218 0.05

Πιήξεο γάια 17±83 3±37 0.09

Άπαρν γάια 147±202 118±178 0.30

Βνύηπξν, θξέκα 12±13 3±7 0.0001

Μαξγαξίλε 8±10 17±15*

(εμπλουτισμένη με α-λινολενικό)

0.0001

Έιαηα 16±13 19±12 0.05

Φάξηα 33±70 48±782 0.12

15% SFA

48% ειατθό νμύ (MUFA)

16% ALA

5% trans


Lyon Study


•Δηζαγσγή αζζελώλ 6 κήλεο κεηά ην έκθξαγκα

•Γελ ήηαλ δηπιή-ηπθιή κειέηε (νη γηαηξνί ήμεξαλ

ηηο νκάδεο)

•Η κειέηε ζηακάηεζε λσξίηεξα ιόγσ ησλ

ζεηηθώλ ηεο απνηειεζκάησλ πηζαλή

ππεξεθηίκεζε ηεο επεξγεηηθήο επίδξαζεο ηεο

δίαηηαο

Survival curves for combined cardiac death, nonfatal infarction,

unstable angina, heart failure, stroke and thromboembolism.

De Lorgeril et al. JACC 1996;28¨:5 final results

↓ επειζοδίων 76%

Lyon Study


Singh I

Δηζαγσγή αζζελώλ 24-48 ώξεο

κεηά ην έκθξαγκα

Οκάδα control step I δίαηηα

ύζηαζε γηα θπζηθή

δξαζηεξηόηεηα θαη ζηηο δύν

νκάδεο

Singh II

Indo-mediterranean study

Indo mediterranean Study: 2/3 αζζελώλ ήηαλ ρνξηνθάγνη

Δηεξνγέλεηα θξηηεξίσλ εηζαγσγήο ζηε κειέηε (νξηζκέλνη είραλ κόλν

παξάγνληεο θηλδύλνπ).

1/3 ησλ αζζελώλ έκθξαγκα πξηλ 4 εβδ

250–300 g θξνύηα, 125–150 g ιαραληθώλ, 25–50 g μεξώλ θαξπώλ,

400-500 g νιηθήο άιεζεο δεκ,/θά

Φπζηθή δξαζηεξηόηεηα: Πεξπάηεκα 3-4 km


Lancet. 2005 Jul 30-Aug 5;366(9483):354-6.


Όηαλ δεηήζεθαλ ηα πξσηνγελή ζηνηρεία, νη εξεπλεηέο δήισζαλ όηη…

ηα «έθαγαλ» ηεξκίηεο.

NS

n= 101

Σσνδσαζμένα αποηελέζμαηα και

από ηις δύο παρεμβάζεις

THIS-Study

Δηζαγσγή αζζελώλ ζηηο πξώηεο 6 εβδ κεηά ην έκθξαγκα

all-cause and cardiac deaths, MI, hospital admissions for heart failure, unstable angina pectoris, or stroke


Tuttle et al. Am J Cardiol 2008;101:1523

Intervention (purple line)

Control (green line)

low-fat diet (red line)

Mediterranean-style diet (blue line)

↓ θνηζιμόηηηας καηά 28%

• Οη κειέηεο έγηλαλ θπξίσο ζε

άλδξεο

• Πνηθηιία ζην ρξόλν έλαξμεο ηεο

παξέκβαζεο (π.ρ. 6 κήλεο, ηελ

1ε εβδ, ζηηο 6 εβδ)

• Πόζν κεζνγεηαθή ήηαλ ε δίαηηα;

– Γίαηηα πινύζηα ζε α-ιηλνιεληθό

– Οιηθό ιίπνο 26-30%


Am J Clin Nutr 2010;92:47–54.

Μεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο

κεζνγεηαθήο δίαηηαο

Καιή πνηόηεηα ιίπνπο : MUFA, σ-3, SFA, trans

Υςειό πεξηερόκελν ζε θπηηθέο ίλεο θαη ηξόθηκα

νιηθήο άιεζεο (↓ γιπθαηκηθόο δείθηεο, θνξηίν)

Μηθξνζπζηαηηθά , αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο

(Ε,C), θπηνρεκηθέο νπζίεο

Φακειό πεξηερόκελν ζε λάηξην, πςειό ζε θάιην

4 Αλαζηνιείο ηεο ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ

(π.ρ. ζθόξδν, ςάξηα, ειαηόιαδν, ρόξηα) 4



Καιή πνηόηεηα ιίπνπο : MUFA, σ-3, SFA, trans

Υςειό πεξηερόκελν ζε θπηηθέο ίλεο θαη ηξόθηκα

νιηθήο άιεζεο (↓ γιπθαηκηθόο δείθηεο, θνξηίν)

Μηθξνζπζηαηηθά , αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο

(Ε,C), θπηνρεκηθέο νπζίεο

Φακειό πεξηερόκελν ζε λάηξην, πςειό ζε θάιην

4 Αλαζηνιείο ηεο ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ

(π.ρ. ζθόξδν, ςάξηα, ειαηόιαδν, ρόξηα) 4

•Ιζρπξόο δηακεζνιαβεηήο ηεο

θιεγκνλήο πνπ εκπιέθεηαη ζηελ

αζεξνζθιήξσζε θαη ζηε

ζπζζώξεπζε ησλ αηκνπεηαιίσλ

•Η βηνζύλζεζε, ν θαηαβνιηζκόο

θαη ε δξάζε ηνπ επεξεάδνληαη

από ηε δηαηξνθή

O

(CH2)15-17CH3OH3C

O

O

P-O

OO

+N

CH3

CH3

CH3

1

2

3



ζειήλην

Tsoupras AB et al. Mediators Inflamm 2007;2007:27683 Sugatani J et al. Int Arch Allergy Immunol 2004;134:17-28. Cao YZ et al. Antioxid Redox Signal 2001;3:1147-52.

Hartisch C et al. Planta Med 1997;63:106-10. Yanoshita R, et al. Inflamm Res 1996;45:546-9. Balestrieri ML et al. J Lipid Res 2003;44:380-7.

Koussissis S, et al. Rev Fr Corp Gras 1994;41:127-132. Karantonis HC, et al. Diabetes Res Clin Pract 2006;72:33-41. Panayiotou A, et al. J Agric Food Chem 2000;48:6372-9.

Antonopoulou S, et al. J Agric Food Chem 1996;44:3047-3051.

Nomikos T et al. Cur Nutr Food Sci 2007;3: 255-76





Renaud S et al., Br HeartJ 1981, 46: 562-70.

Μείωςη ςυςςώρευςησ αιμοπεταλίων

φλεγμονωδών δεικτών

(CRP, IL-6, IL-7 κ.α.)

Βελτίωςη ενδοθηλιακήσ λειτουργίασ

oxLDL

ζπζζώξεπζεο αηκνπεηαιίσλ

(π.ρ. αλαζηνιείο παξάγνληα

ελεξγνπνίεζεο αηκνπεηαιίσλ)



↓μεταγευματικήσ γλυκαιμίασ






Ψκέγα ιηπαξά νμέα Καιακπνθέιαην

ειηέιαην

νγηέιαην

Καλόια,

θαξύδηα

5-10%

2-5%

(ALA)

Φάξηα ,

ηρζπέιαηα

Μειέηε n,

δηάξθεηα

Ηιηθία Φώξα Έλαξμε Χάξηα Θρζπέιαηα Απνηέιεζκα

DART

Burr ML, et al.

Lancet 1989

n=2.033

2 έηε

61 Μεγάιε

Βξεηαλία

Μ.Γ. 2

θνξέο/

εβδ

↓ 30% ζλεζηκόηεηαο

↓ 16 %

από ζηεθ. λόζν

DART II

Burr ML, Eur J Clin

Nutr 2003

n=3.000

9 έηε

61 Μεγάιε

Βξεηαλία

Μ.Γ. 2

θνξέο/

εβδ

↑ ζλεζηκόηεηαο θαηά

26%

GISSI

Marchioli Circulation

2002

n=11.323

3,5 έηε

59 Ιηαιία 4 κήλεο 1 g σ-3

(850–882

mg of EPA +

DHA)




GISSI-HF

Lancet 2008 n=7.046

3,9 έηε

67 Ιηαιία ΜΓ 1 g

EPA + DHA

~ ↓ 10%

ζλεζηκόηεηαο ζύλνιν

θαη από θαξδ/θά

JELIS

Yokoyama M, et al.

Lancet 2007

n=18.645

4,6 έηε

61 Ιαπσλία ΜΓ 1,8 g EPA ↓ 20% ζλεζηκόηεηαο

Nielsen et al.

Am J Clin Nutr

2001;74:50–6.

n=300

1-2 έηε

64 Ννξβεγία άκεζα 4 g NS

Alpha-Omega Trial Kromhout D et al.

NEJM 2010;

n=4.837

10 έηε

69 Οιιαλδία 4 έηε 0,4 g EPA +

DHA

2 g ALA

NS

↓ 27% ζηηο γπλαίθεο

κε ALA

Omega Rauch et al.

Circulation, 2010

n=3.851

1 έηνο

64 Γεξκαλία άκεζα 1 g NS

n=2.033 άλδξεο

Καηαλάισζε ςαξηνύ 2 θνξέο /εβδ

(200–400 g) ή 0,5 g σ-3 ιηπαξώλ αλ

αδπλαηνύζαλ λα θαηαλαιώζνπλ ςάξη

Παξαθνινύζεζε γηα 2 έηε

↓ 30% ζλεζηκόηεηαο από ζηεθ. λόζν

4 κήλεο κεηά ηελ έλαξμε ηεο κειέηεο


DART (Diet and Reinfraction Trial)

Burr ML, et al. Lancet 1989;2:757-761.

Burr ML, Eur J Clin Nutr 2003; 57:193-200.


DART II

• N=3.000 αζζελείο κε ζηεζάγρε

2 κεξίδεο ςάξη/ εβδ ή ζπκπιήξσκα, θξνύηα -

ιαραληθά

• Παξαθνινύζεζε γηα 9έηε

• Αύμεζε ηνπ θηλδύλνπ από θαξδ/θά θαηά

26%

• Υσξίο νκάδα ειέγρνπ, ππνςία γηα ρακειή

ζπκκόξθσζε ζηελ παξέκβαζε

• n=11.323

• 300 mg βηη Δ, 1 g σ-3 (850–882 mg of

EPA + DHA)

• Μέζα ζηνπο πξώηνπο 4 κήλεο κεηά ην

έκθξαγκα

• Παξαθνινύζεζε γηα 3,5 έηε


Marchioli R et al.Circulation 2002; 105: 1897–903.

GISSI

↓ 45% ↓ 20%

1 g n-3PUFA

Lancet 2008; 372: 1223–30

30


Μειέηε GISSI- HF (Heart Failure)

n=7046 αζζελείο κε θαξδηαθή αλεπάξθεηα, δόζε: 1 g/d

GISSI- HF

↓ 10%

• 18.645 ππεξρνιεζηεξνιαηκηθνύο αζζελείο (70%

γπλαίθεο)

• 4,6 έηε παξαθνινύζεζεο

• 1.800 mg/d EPA

• ↓ κε ζαλαηεθόξσλ επεηζνδίσλ θαηά 19%

• Αλάιπζε ππννκάδαο κε γλσζηή ζηεθ. Νόζν ↓HDL, ↑

TG ή κε δηαηαξαγκέλε αλνρή ζηε γιπθόδε.

• Απνθιείζηεθαλ άηνκα κε έκθξαγκα ηνπο

πξνεγνύκελνπο 6 κήλεο


JELIS Japan Eicosapentaenoic acid (EPA) Lipid Intervention Study

Yokoyama M, et al. Lancet 2007; 369: 1090–98

• N=300 αζζελείο κεηά από έκθξαγκα

• 4 g σ-3 ή θαιακπνθέιαην

• Παξαθνινύζεζε 12-24 κήλεο

• ↓ TG αιιά θακία δηαθνξά ζηα

πνζνζηά εκθξαγκάησλ

Nilsen DW et al., Am J Clin Nutr 2001;74:50–6.


• n= 4.837 αζζελείο 4 έηε κεηά από

έκθξαγκα

• 78% άλδξεο, κέζε ειηθία 69 εηώλ

• 3,3 έηε παξαθνινύζεζεο

– 400 mg EPA + DHA (460 mg EPA 380

mg DHA per day

– 2 g ALA


Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026

Alpha Omega Trial


Alpha Omega Trial

Φακειή

δόζε


NS

δηαθνξά κέρξη ηνπο 30 κήλεο

πνπ εμαθαλίζηεθε ζηε

ζπλέρεηα

Kromhout D et al. N Engl J Med 2010; 363:2015-2026 Alpha Omega Trial

•85% ησλ αζζελώλ ιάκβαλαλ

ζηαηίλεο (vs 5% ζηε GISSI)


Alpha Omega Trial

• σ-3: 1 g/d (460 mg ΔPA +380 mg DHA)

• n=3.851 (74 % άλδξεο)

• Έλαξμε 3-14 εκέξεο κεηά ην έκθξαγκα

• Παξαθνινύζεζε γηα 1 έηνο

• Οιηθή ζλεζηκόηεηα 3,7%

• Γελ βξέζεθε δηαθνξά


Omega Study

Rauch et al. Circulation. 2010 Nov 23;122(21):2152-9.


Omega Study

Rauch et al. Circulation. 2010 Nov 23;122(21):2152-9.

Λήςε ζηαηηλώλ, αύμεζε ηεο θαηαλάισζεο ςαξηνύ θαηά ηε δηάξθεηα

ηεο κειέηεο, ρακειή ζλεζηκόηεηα

Μειέηε n,

δηάξθεηα


DART

Burr ML, et al.

Lancet 1989

n=2.033

2 έηε

61 Μεγάιε

Βξεηαλία

4 κήλεο 2

θνξέο/

εβδ


↓ 16 %


DART II

Burr ML, Eur J Clin

Nutr 2003

n=3.000

9 έηε

61 Μεγάιε

Βξεηαλία

Μ.Γ. 2

θνξέο/

εβδ


26%

GISSI


2002

n=11.323

3,5 έηε


(850–882

mg of EPA +

DHA)




GISSI-HF

Lancet 2008 n=7.046

3,9 έηε


EPA + DHA

~ ↓ 10%



JELIS

Yokoyama M, et al.

Lancet 2007

n=18.645

4,6 έηε


Nielsen et al.

Am J Clin Nutr

2001;74:50–6.

n=300

1-2 έηε



NEJM 2010;

n=4.837

10 έηε


DHA

2 g ALA

NS


κε ALA

Omega Rauch Circulation.

2010

n=3.851

1 έηνο


Μειέηε n,

δηάξθεηα


DART

Burr ML, et al.

Lancet 1989

n=2.033

2 έηε

61 Μεγάιε

Βξεηαλία

4 κήλεο 2

θνξέο/

εβδ


↓ 16 %


DART II

Burr ML, Eur J Clin

Nutr 2003

n=3.000

9 έηε

61 Μεγάιε

Βξεηαλία

Μ.Γ. 2

θνξέο/

εβδ


26%

GISSI


2002

n=11.323

3,5 έηε


(850–882

mg of EPA +

DHA)




GISSI-HF

Lancet 2008 n=7.046

3,9 έηε


EPA + DHA

~ ↓ 10%



JELIS

Yokoyama M, et al.

Lancet 2007

n=18.645

4,6 έηε


Nielsen et al.

Am J Clin Nutr

2001;74:50–6.

n=300

1-2 έηε



NEJM 2010;

n=4.837

10 έηε


DHA

2 g ALA

NS


κε ALA

Omega Rauch Circulation.

2010

n=3.851

1 έηνο


Λήςε ζηαηηλώλ

Μηθξό δείγκα

Μηθξή ζπκκόξθσζε (;)

23% ζηαηίλεο

100% ζηαηίλεο ρακειή δόζε, έκθξαγκα > 6 κήλεο

• Μεραληζκνί

δξάζεο


Lee et al. Q J Med 2003; 96:465–480

?

Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από

ςάξηα ή ζπκπιεξώκαηα;


ςάξηα; • σ-3 ιηπαξά νμέα

•Πξσηεΐλεο

•Υακειά ζε θνξεζκέλα ιηπαξά

•Αξγηλίλε, γινπηακίλε, ηαπξίλε

•ειήλην , θαξδηαγγεηαθέο επηδξάζεηο

• πεξηεθηηθόηεηα ζε βαξέα κέηαιια

(θάηη πνπ δελ απνθιείεηαη θαη γηα ηα

ζπκπιεξώκαηα), δηνμίλεο

•ύζηαζε ηνπ FDA γηα απνθπγή

θαηαλάισζεο ιηπαξώλ ςαξηώλ από

εγθύνπο (2001)

Mozaffarian D et al. JAMA 2006, 296:1885–1899

Υπάξρεη θίλδπλνο από ηνλ πδξάξγπξν θαη ηηο δηνμίλεο ησλ ςαξηώλ ;

Σν ππνινγηδόκελν όθεινο πξνο ηνλ θίλδπλν θαξθηλνγέλεζεο ππνινγίδεηαη ζε 400:1

Ψκέγα- 3 ιηπαξά νμέα από ςάξηα;

Κάδκην Μόιπβδνο Υδξάξγπξνο

Όξηα Σνινκόο: max 0,05 mg/Kg

Ξηθίαο: max 0,3 mg/Kg max 0,3 mg/Kg

Σνινκόο: max 0,5 mg/Kg

Ξηθίαο: max 1 mg/Kg)

Γείγκαηα νινκνύ από

Φηόξδ Ννξβεγίαο

αγνξαζκέλα από

Καηάζηεκα Βηνινγηθώλ

<0,02 <0,2 0,029

Γείγκαηα νινκνύ

θαπληζηνύ Διιεληθήο

Πξνειεύζεσο

<0,02 <0,2 0,054


Ννξβεγίαο

Τδαηνθαιιηέξγεηαο

<0,02 <0,2 0,026


Κνλζέξβα <0,02 <0,2 0,029


θαπληζηνύ θνηίαο <0,02 <0,2 0,02

Γείγκαηα Ξηθία

Μεζνγείνπ <0,02 <0,2 0,49

Πεγή: Διιεληθό Ιλζηηηνύην Γηαηξνθήο (www.eid.gr) Μέηξεζε κε θαζκαηνθσηόκεηξα αηνκηθήο απνξξόθεζεο

Breslow Am J Clin Nutr 2006; 83(suppl):1477S– 82S

Υπάξρνπλ παξελέξγεηεο από ηα ζπκπιεξώκαηα σ-3;

Οη αλεπηζύκεηεο ελέξγεηεο είλαη δνζνεμαξηώκελεο. ε δόζεηο ηεο ηάμεο

ησλ 3 g παξαηεξνύληαη γαζηξεληεξηθά ελνριήκαηα, γεύζε ςαξηνύ,

αύμεζε LDL, αύμεζε γιπθόδεο.


ζπκπιεξώκαηα;

Η πην πξόζθαηε κειέηε κε ζύγρξνλε επίδξαζε ησλ ζηαηηλώλ δελ

έδεημε απνηέιεζκα κε δόζε ησλ 500-1000 mg. Πηζαλώο λα

απαηηνύληαη κεγαιύηεξεο δόζεηο.

Υπάξρεη θίλδπλνο αηκνξξαγίαο;

ε δόζεηο κέρξη 4 g δελ απμάλνπλ ηνλ θίλδπλν αηκνξξαγίαο Eritsland J et al. Blood Coagul Fibrinolysis 1995; 6: 17–22

Watson PD, et alAm J Cardiol 2009; 104: 1052–54

Σπκπεξάζκαηα

Ελδείμεηο από παιαηόηεξεο κειέηεο γηα

επεξγεηηθή δξάζε, πνπ δελ επηβεβαηώζεθαλ

ζηηο πην πξόζθαηεο.

Φαίλεηαη λα έρεη επεξγεηηθή δξάζε αιιά δελ

έρεη νξηζηεί ζσζηά ηηο δηάθνξεο κειέηεο

Δίαηηα ρακειή ζε θνξεζκέλα θαη πςειή

ζε πνιπαθόξεζηα ιηπαξά θαη δηαηηεηηθέο ίλεο

Ψκέγα -3 ιηπαξά νμέα


Δίαηηα ρακειή ζε θνξεζκέλν ιίπνο

Καηεπζύλζεηο γηα κειινληηθή

έξεπλα

Μειέηεο κε κία πην «γλήζηα» εθδνρή ηεο


Μειέηεο πνπ λα πεξηιακβάλνπλ κεγαιύηεξν

πνζνζηό γπλαηθώλ

Γηεξεύλεζε ηεο δξάζεο ηνπ α-ιηλνιεληθνύ, EPA θαη

DHA μερσξηζηά

Δηεξεύλεζε ηεο επίδξαζεο ηεο δίαηηαο πνπ αθνινπζνύλ

ήδε νη ζπκκεηέρνληεο (background effect)

«Θεραπεύοσμε αζθενείς και ότι αζθένειες»

Ιπποκράηης

Σεκεία πνπ πξέπεη λα

αμηνινγεζνύλ θαηά ηε

ζπκβνπιεπηηθή αζζελώλ

Επίζεκεο ζπζηάζεηο

• ΑΗΑ recommendations (2011)

• NICE (2007)

• πζηάζεηο άιισλ νξγαληζκώλ:

– British Dietetic Association

recommendations (2006)

– National Collaborating Centre for

Primary Care and Royal College of

General Practitioners (2006)

ΑΗΑ Recommendations

2011 epub 3 Nov

DASH

TLC

Smith Jr SC, et al. Circulation 2006;113:2363e72.

Γηαηξνθηθέο

ζπζηάζεηο

γηα Γ

ΑΗΑ Recommendations

2011, epub 3 Nov

↓ βάξνπο

5-10%

1 g σ-3

30-60 min άζθεζεο

5-7 εκέξεο/εβδ

NICE, 2007

www.nice.org.uk

Adult Treatment Panel (ATP) III

Θξεπηηθά ζπζηαηηθά Σπληζηώκελε πξόζιεςε

Κνξεζκέλα ιηπαξά <7% ησλ ζεξκίδσλ

Πνιπαθόξεζηα ιηπαξά Έσο 10% ησλ ζεξκίδσλ

Μνλναθόξεζηα ιηπαξά Έσο 20% ησλ ζεξκίδσλ

πλνιηθά ιηπαξά 25-35 % ησλ ζεξκίδσλ

Τδαηάλζξαθεο 50-60 % ησλ ζεξκίδσλ

Γηαηηεηηθέο ίλεο 20-30 γξ

Πξσηεΐλεο ~15 % ησλ ζεξκίδσλ

Υνιεζηεξόιε < 200 mg/εκέξα

πλνιηθέο ζεξκίδεο Δπίηεπμε θπζηνινγηθνύ βάξνπο

Φπηηθέο ζηεξόιεο /ζηαλόιεο 2 γξ

JAMA 2001; 285:2486-98 ATP4 guidelines in development (2012)

Δίαηηα DASH (Dietary Approaches to Stop

Hypertension)

Φξνύηα

Λαραληθά

Γαιαθηνθνκηθά

Ζσηθά ιηπαξά

Κόθθηλν θξέαο

γιπθά

Οιηθήο άιεζεο

πξντόληα

Χάξηα, πνπιεξηθά,

μεξνί θαξπνί

↓ SFA, CHOL, Νa ↑ K, Ca, Mg, δηαηηεηηθέο ίλεο, PROT

Αιάηη θαη λάηξην

Δίαηηα DASH

Type of food Servings for

1600 Kcal

Grains and grain products

(include at least 3 whole grain foods

each day) 6

Fruits 3-4

Vegetables 4

Low fat or non fat dairy foods 2 -3

Lean meats, fish, poultry 3-6

Nuts, seeds, and legumes 3 per week

Fats and sweets 2

Υακειή πεξηεθηηθόηεηα Να

(1500-2400 mg)

Σηόρνο:

1500-2400 mg

Μπαγθέηα Φξαηδόια Πίηα αξαβηθή/

ζνπβιάθη Ψωκί ζίθαιεο

Φξπγαληέο (2)

211 mg 184 mg

mg Να αλά 30 g USDA Database

175 mg 322 mg

20-120 mg

Εηηθέηεο ηξνθίκωλ

mg Να αλά 60 g USDA Database

Κξηηζίλη (1)

20- 90 mg

Ψωκί ηνζη

100-150 mg

Ψώκη burger

294 mg

Νηάθνο (80 g)

356 mg

Προϊόντα Περιεκτικότητα σε Νάτριο (mg)

Μπέηθηλ πάνπληεξ (1 θ.γι.) 400-550

Σάιηζα ζόγηαο (1 θ.ζ.) 800 -1000

Ζακπόλ (1 θέηα) 270

αιεύξη πνπ θνπζθώλεη κόλν ηνπ (1 θνύπα ) 1500

1 cheeseburger 600-800

Σαιάηα ηνπ Καίζαξα 838

1 παθέην nachos (100 γξ) 510

1 κεζαία κεξίδα ηεγαληηέο παηάηεο 266

Τόλνο ζε λεξό (100 γξ) 377*

Ειηέο Καιακώλ (5) 300

Κνξλ θιεηθο (30 γξ) 366

Αλαψπθηηθό ηύπνπ cola (330 mL) 13

Club soda (330 mL) 71

Πνξηνθαιάδα κε αλζξαθηθό (330 mL) 40

* Η πεξηεθηηθόηεηα Να κπνξεί λα κεηωζεί κεηά από μέπιπκα θαη παξακνλή ζην λεξό

g EPA+DHA ζηα 90g

Σόλνο θνλζέξβαο ζε λεξό 0,73

Σόλνο θξέζθνο 0,24-1,28

αξδέιεο 0,98-1,70

νισκόο Αηι, Ιρζπνηξνθείνπ 1,09-1,83

νισκόο Αηι, Διεύζεξνο 0,9-1,56

Ρέγθα Αηιαληηθνύ 1,71

Πέζηξνθα ηρζπνηξνθείνπ 0,98

Πέζηξνθα ειεύζεξε 0,84

Μπαθαιηάξνο Αηιαληηθνύ 0,24

Μπαθαιηάξνο παζηόο 0,2

Γαηόςαξν 0,2

Γιώζζα 0,42

Ελληνικά ψάρια*

g EPA+DHA στα 90g

Κνιηόο 0,47

Γόπα 0,18

Κνπηζνκνύξα 0,34

κπαξκπνύλη 0,11

κπαθαιηάξνο 0,18

Ληζξίλη 0,45

θαγθξί 1,26

ηζηπνύξα 1,92

*Δεδνκέλα από Καθάην θαη ζπλ. http://nutrition.med.uoc.gr/GreekTables/Main/main.htm

Θαλασσινά g EPA+DHA στα 90g

Σηξείδηα 0,37-1,17

Αζηαθόο 0,07-0,41

Καβνύξη 0,35

Γαξίδεο 0,027

Μύδηα- Χηέληα 0,017-0,024

Αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ δηαηξνθήο

• β- blockers: νδεγνύλ ζε κείσζε ηνπ

κεηαβνιηθνύ ξπζκνύ εξεκίαο ~10%.

• Αιιειεπίδξαζε ζηαηηλώλ θαη

απνθιεηζηώλ ηόλησλ αζβεζηίνπ κε

πνιπθαηλόιεο γθξέηπθξνπη. Mason, P. Symposium: Important drug–nutrient interactions Proc Nutr Soc (2010), 69, 1–7

Pischon T and Sharma AM, Obes Rev. (2001),2, 275-80.

• Αιιειεπίδξαζε αληηπεθηηθήο αγσγήο

κε βηηακίλε Κ

Αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ δηαηξνθήο

The American Journal of

Medicine (2010) 123, 384-392

L/O/G/O

Επραξηζηώ γηα ηελ

πξνζνρή ζαο

Serge Renaud

Σην βηβιίν ηνπ “régime santé” (1998)

“Don’t look for a pill that replaces [diet]”

Documents

Διατροφή και δευτερογενής πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων