18
ΙΙATΡΙAPxΙΚoN ΙΔ PY πΑTEΡΙΚΩΝ ME Λ ETΩΝ ΔHΙit. N. Ι[oΣΧoY ΔΙ{MoΓPAΦΙΚEΣ ΠΑPATI{ΡΙΣEΙΣ ΙlA T}l}.{ KΩΝΣTANTΙΝoΥΠoΛΙl λ4E BΑΣΙΙ ΑΝΑΞΙoΠoΙΙiTEΣ EKKΛHΣΙΑΣΤΙKEΣ ΠΙ{ΓEΣ ToΥ 14oυ-15oυ AΙΩNΑ ΛNATYΠoN EK TιΙΣ (KΛΙlPoNoMιAΣΣ ToMoΣ 31' TΒyxΙ{ Α,-B,. 199- ΘEΣΣΑΛoNΙκH 2ω0

Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του 14ου-15ου αιώνα,Δ.Μόσχου, Α συνάντηση Ελλήνων Βυζαντινολόγων

Citation preview

Page 1: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

ΙΙATΡΙAPxΙΚoN ΙΔ PY MΑ πΑTEΡΙΚΩΝ ME Λ ETΩΝ

ΔHΙit. N. Ι[oΣΧoY

ΔΙ{MoΓPAΦΙΚEΣ ΠΑPATI{ΡΙΣEΙΣΙlA T}l}.{ KΩΝΣTANTΙΝoΥΠoΛΙl λ4E BΑΣΙΙ ΑΝΑΞΙoΠoΙΙiTEΣ

EKKΛHΣΙΑΣΤΙKEΣ ΠΙ{ΓEΣ ToΥ 14oυ-15oυ AΙΩNΑ

ΛNATYΠoN EK TιΙΣ (KΛΙlPoNoMιAΣΣToMoΣ 31' TΒyxΙ{ Α,-B,. 199-

ΘEΣΣΑΛoNΙκH 2ω0

Page 2: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

ΔFΙ MoΓPAΦΙΚ ΕΣ ΠAPΑTΙtΡΙlΣΕlΣ, ]\ Tl'tΝ ΚΩNΣTΑNTΙΝoYΠoΛΙΙ ME BAΣtΙ ΑNΑΞΙoΠolHTΕΣ

ΕKKΛHΣΙΑΣTΙKEΣ ΠΙ1ΓΕΣ ToY l.ιoυ.l5oυ AΙΩNΑ

:' 7.;' t9riβλ"ι1μα

'o τληΘυoμδg τηζ Kωνστα\,τινoυτoλεωζ Eχει dπoτελεoει κατ,;:αι'αi'ηψιν ιiντικεiμενo διερευνηoεω-c καi πoλλdg τεχνικdζ ιixoυν

7 μ-lη oι μoπoιη Θεi για τδν ilπoλoγιoμo τoυ. T6τoιεξ ι;iναι δπoλoγισμδζ,ιι;oι.l τ!q πoσδτητo-C τρoφiμων πoδ 1ρειαζoταν για να τρoφoδoτη-ιlετ. τηζ δκτασεωζ πoil flταν δoμημ6νη καi κατoικημ6νη, φιλoλoγικδvμtlρτυρι.δν κλπ. Εiδικα για τηv Kωνoταντινo0πo)'η τQq i1oτερηg πε-

ριoδoυ f i1ρευνα θντoπiζεται oτηv περioδo τi1q .Aλιboεωg

μδ oημα-\:ικιbτερη oυμβo)'η αiτη τoδ A, M. Schneiderι δ δπoioq δπoλoγiζει:oι, π2.ηΘυoμδ τξq Πoλεωg τo |453 dναμεoα oτiq 40 καi 50 1ιλι6δε-cκατoiκoυq. πληθυoμδg πoi βθβαια δiν δ1ει καμμiα σχ6ση μ. τδν πλη-1)ισμδ τηζ Κωvoταντινoυπoληg oτη μεγιiλη dκμη τηg. Για vα κατα-i.η'Ξει o.αiτη τflν δκτiμηoη iπoλ6γιoε κατ. ιiρ1αg δτι i1δη 6να μεγdι.i.ο μ6ρoq τflg Πoλεωg ιiπδ τδ Ιl47 περιλιiμβανε ιiραιoκατoικημ6νεiiκταoειq πor) καλλιεργoδνταν. Oi dκτιioειg αιτθζ .πεκταθηκαν μετu:ην "Aλωoη τo0 Ι204 καi μετd τo l26l δφθαoε να dντoπioει διbδεκα

^_εριπτιboειq dμπελoκαλλιεργει6ν καi θλαιιbνων od γνωoτδg oυvoι-κiε; πol) τρoηγoυμθνωq κατoικoδνταν,. .,Eτσι κατ6ληξε oτδ oυμπε.

ιrασμα 6τι f περιoxη ατδ περιθιbριo τd)ν iσωτερικ.δν τει1δν καi oτηνκεντρικη θκταoη τflg Πoλεωq γυρω drδ τδv πoταμδ Λυκo καi τδναγωγo τoυ Bαλεντog flταν dραιοκατoικημ6νη μι) διαoπαρτεg μoνα.oτικdq iγκαταoταo.ειq καi καλλιθργειε'(. ,Αντiθετα o1ετικα πυκνo-

|, A. M, scΙ{ΝεΙDER' ..Die BeνδΙkerung Konstantinopels im Χv, Jahrhιιndert'.,\ι1chri.hιen der Αkαι1enιe der L|issenschοf|en in Gδftiιlefi, Phi|'-ΙΙisι' Κlαsse' |919'6 ]]].2.{4, Στδ .ξi'( ScHΝΕΙDER, ..Beνδlkerung...

], Bασiζεται κυριωζ σd μαρτυρiεζ περιηγητδν, βυξ.ιντινδv ιστoρ1κδν, μoνα-στηριακα τυπικτi καi θκκληoιαoτικd iγγραφα, Scι{ΝEΙDER, (Beνδlkerung) 2]5.

Page 3: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

2s1

κατoικημ6νεζ πρθπεt να i1ταν oi πcrρακτιε-q iκταoειq. Συνυπο)"oγiζo-νταg τα dπoτεl'6oματα τηζ πανιbλoυ-( τoi l435 θεωρεi εii)'oγεg τi-c

μαρτυρiεg 6νδq δυτικoδ πρioβη (τοi παπα η τδν συνoδικδν τj]ζ Bα-

oι)'εiαq) πoil μετα τδ l437 μιλn για .10.000 ανθρι,υπoυ;3 καΘ(bζ καi τoιΦλωρεντιVoι) TetaΙdi πoil ilπol.o.iiζει τδν πληθιloμδ oθ 30 θωq 36

1ιλιαδεg κατoiκoυq, T6λo; πρiπει νιi πρooτεθoilι, τα Chronica νic:n.tina τoι) ΑndΙea di Arnoldo πoi] μαρτυρoιv 50'000 dνΘριbτoυg κυi η

μιαρτιρiα τοil Λεoναρδoυ τi1q Χioιl ποi dναφθρει 6τι τδ o0νoλo τδvαi2;μα).ιilτων τflq .Aλιboεωg δφ0αr,ε τoig 60,000 με την πρoUπδθεoη6τι θξανδραπoδioθηκε oioιαoτικα δλoκληρoq 6 πληθυo.μδq καi δ1ι

μovoν oi dνoπ2.oιJ. Md βαoη την τεκμηριιυμ6νη αiτη iπι1ειρηματoλoγiα 6 irριΘμδq τδν.10 θω;50 1ιλιαδcυv Θειυρετται ιioφα)"ηq καi τδr'

υioθετoδν καi oi Jacob1,i,. Mango6 καi i1 E Mπιμπiκoυ-.Aντωνιαδη?.M6νεg θξαιρfαειq dπoτελοi]ν 6 F, Bιιbingel. πoi ιiνεβαζει τδν dριθpιδ

o,τig 80,000 κατα τη δι0ρκεια τηζ πoλιoρκiα;s. προφανδζ iπειδη διo-

γκιbνει τδν ΙiριΘιιδ τδν πρooφilγιυν πoi κιrτ€φιr7αν o. αilτη. καi δ E,

Francθs, .O τελευταiog ιiξιoπoιε;i μια μαρτυρiα τoι Σφρα\'τζη 71ιt

τδν oυνo)'ικδ αριΘμδ τδι, διι,αμιει,ιυν ι,α φ6ρoι.ν 6τ)'α (.1773) καi κιr-

τεβriζει τδν ιiριΘμδ oτoil-c l5-20 7ιi.ιiιδε:9, Σε καΘε περiπτωoη τoσo δ

Schneider. πoil βαoiζεται oε) oτoι7'εIα πoυ 1ooνoλoγoiνται μετd τo

l437. δoo κα-i 6 Ε. Frιιncθs. μι)'oiν για τoν πληΘυoμδ τflg πoλη-c κuτατην θπo1η τξg .Αλιboειo:, .FΙ διερεiν]lση πoi) dκoλoυΘετ πρoβαiνει

3...Habiιantes in lΞa, uι cΧιiπ1o. qιιadragi111a milιa honlinunl \i\ possunt ιn-teΓesse. qui in teπpC]Γe gueΓΓae de sιliS inιerniS \ineiS, pΙati5 er ceιeιis necessariis\iνele possun1, prout ΓΙ.cquenιeΙ probaΙL|r..Sc.ΗΝiIDΕR..'Be\'iiIkcrung..]36.

4. Sc}ΙΝιjlo|jR, (Beν6lkerung) ].]7, Τδ iντiθι]τo (6τι δηi"αδη ηταν μoγo oιξνoπλoι) iπooτηριζε 6.Ανδρι:nδη;. πoυ ανιlβαζε δτσι τδ\' αριθLιδ στoιζ ]50-|8ο

χ12ndδεζ, Σ. αιτδ 6μωζ ιiντιοτρuτειoνται, τoσo oι μαρτυρiιrζ τδ\ Kριτoβoυλoυ'Δoικα. Franco Giusliniano. Joerg ιon Νιrnberg oι oπoioι αναφ.ρoυγ 6τι i Πoλη.iδει(1σε μετ.ι την "Ai.ωση' ενδ λ:αi ll φiroυρα πoιl iTκατεoτηοι ιi Mωiμε() ητι,νdξαιρετικιι μικρη. Scι{NFIDIR. (Be\i']keΓιιngΣ ι),π,

5, Α, JAcosY, ..L1 popιlIx1ion de constantinoplc λ 1.€poque b!'zan1ine: υnpΓobΙeme de deΠographie L|rb^ine.'. B|Ξιlt1τioι1 ]l (l96ι)σ,82,

6, c, MΑ\Go, L? .tινebP]ιιclιΙ urhοin d. Cυn||an1in'lp1r,, Paris l935.?' E. MΠΙMΠΙκoY ΑιτιI:ιl,r.ιιt' ιΙι!οβ'''i]ι.ιτ|ι ioτο1i.ι:' β,:,ιτιl,i 1ιεταβι:ιι

|τl,.i. .Aθiνα l996. σ, Ι808, F, BABI\G[R...Mahom.t ΙΙ lc conqu.Γant eι soΙ1 ιcπpj (l.1]] Ι48l)''. R.|ι.

ιe ι.ΙnSιi|ιι d.Ιnsιι.|ιbuι, (ειδtκri εκδoση) ]955' l36-]37,9. E, FRAΝc.s, ..Constantinople byΖantine aυ{ XΙve-Xνe siθcΙe.,, Reνιz r/ι,s

Ειudes Suι1'Ε'ζl ΕuroP!αes 7 (Ι969), σ, 4Ο6'

Page 4: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

\1]\1()Ι P^ΦΙκΑ K!Ι\ΣTAΝT|ΝoYno^L!)Σ

..1,.1i.].. : ι :O/.o,ισμoir'ξ πoι dφoρoiν τδν πληΘυσμδ τoυ Ι.1οο καιj,,:- ..:l .i /ι1μηi,δζ πληf)υσμoq. πor) ioωg τελικα νu κατεβαiνει

...lι.'l.. μεταξi τi1g μιαρτυρiαq τoδ TetaΙdi καi τδν 0πoλoγιoμδ::::: ιiηi.αδη μεταξi 20 καi 35 1ιλιιiδων dνΘριbπων, oδτε τooo:..: ;iιιrι oiτε τooo ξαφνικα (i"oγω ιi,αΘενειδν κλπ.) πρo6κυ-,': -ιθι1\'o\, να εiναι ι}πoτθ2"εoμα γενικιbτερηq κρiσεωζ iiδη

τoi l4oυ uicbνα καi εiδικα μετα τiξ δραματικdζ πoλιτι-πoι dφoρoiν τδν doιριlκτικδ κλoιδ τQq Πo).εωq dπδ τδν

Ι,' >:,ιτι.ιητι /',l

Για τδι' πλη0υoμδ τηζ Kωνσταντιγoυπoλεωζ στιζ ιiρ1εg τoδ Ι5oυ.jιlιο καi oυγκεκριμθvα τδ J400 6παρ1ει μια dvuξιoπoiητη dκκλη-ιιι]σ:1]iη π]lγli πoυ μπoρετ να μaζ τρoφoδoτησει μd ενδεικτικα στoι-],iiα 7ι(i την γαμηλιoτητα τoδ π7ηθυσμoο καi μ6σφ αiτii-c vα πρoβoδ-.ιε oε oυμπεραoματα γι. αυτov, Πρoκειται για κατaστιχo στδ 6πoΙo,.ι!]φωvα μd dντoλη τoι) Πατριdρχη MατΘαioυ. dπρεπε να καταγρσ-ι1ιr\,τι1ι oι παραΙωρησειζ ιiδειdlν .7αμοιl (βon2'λεq) μd τα dνoματα τδv.,,1i,υιl μυιυv. τoi iερεu. την ημερoμηviο καi κUτιr περiπτωoη τov. :ει]ιJυνo πoi iE.ακρiβωνε τα στoι1ετα. καi τδ 6πoτo θκδoΘηκε απδ.ι]ι: Miclosich.Ν4ιiΙΙer στ]j γ\,ωστη σειρα Αcta eι DipΙomaιa, .Ll 6δη-.l.l ιliτη διατυπιbΘηκε στo πλαioιo εiρυτερηg dναδιoργανωoηg τotl.iιιlικητικoi μηχαvισμoi τoδ oiκoυμενικoil Πuτριαρ1εioυ, πoι μαρ.:' ]]ειται στ1iν πατριαρ1ικη .Yπoτilπωoιν πoι εiχε συνταχ0ετ περi.'ι .Ιoυr,ιo

l39ι] (ii παντωζ dπδ τδν.oκτιbβριo l397 θω'c τδν Αiiγιlυ.- ο Ι398) καi θκδoθηκε απδ τδν Oudoι'tl.

Τo oιlγκεκριμ6νο καταoτι7o dναφiρεται μoνo (iπδ τδν J. Zhis-.lιl γιi i:ll7llθεi η διu<ilκuoiα χoρηγllσllζ στε(,ανoχιιΓτιaι γι(

' ':ι:').Laει 6 iερεαg τδ μυστi]ριo τoδ γαμoυ. Σcbζoνται oi ciδειεg πρδg:'..|: 1ει)ωμ.voυ-c για δ)'η τΙiν περιoχη τη5 Bιroιλευoυoαg πoι δoΘη-.:. o;δ τoι' AJγoιloτo τoι) l399 θιοc καi τδv.Απρi).ιo l.100ι2, Συμ-

' ι] J oι-Doτ, PοtIiιιtchcΙ|u! cοnsl.ιnιinοpο|it.ιni ocιa 'selecια (CodiΓicazlone..i]..:1i.:! οrien1aIi Fonιi ιΙ. 3) Roma |94l. 27' 134-|63' Bλ, και DARRoUZis' RΖ..'. 'ι,. ] 066,

ll J zHΙsιlAΝ. D.Ι! Εherecht deι' orien|aιische|ι Κifthe, \Ι'lieΕ |861, 41', 674.]], \1\1 ΙΙ, Νo 522, σ,297-299, Νo 527, σ, 303-3ο4, Bλ' καi DΑRRoUzis. Rl-

J.\Ιι,\ ]ο7.i κιi σχετlκα DARRoιzis, Rigi:ι|'! 450. pΙ. 57 ειναι τδ φ, 120γ.

Page 5: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

φωνα μi τoιζ θκδoτεg λεiπoυν τioo,ερα φ0λ2'αι., καi ilτoι δθν ε|νuιδυνατδν vα δ1oυμε 6να πλξρεq δτog..,Av, δoτ6oo, iχoυμε μια σταUε-

ρtj βιioη dπd πλευρog διπλωματικηζ. μ1ιoρoiμε oτατιoτικα να i,πo-

λoγiooυμε τoδq πι0ανol)g γαμoυq.ΕΙναι γε1oνδg δτι τδ τμημα τοδ καταστιχoυ ιivηκει oτα Eγγραφα

τflg πατριαρ1εiαg τoδ MατΘαioυ πoυ δiν διακρivovται dπδ τιiξη θφ'

6ooν τor)q λεiπoνν oi τiτ2'oι για την ιiλλαγη Πατριαρ1η, σελιδαριΘ-

μηση καi dρiθμηoη dγγραφωv. πρ&γμα πoιi. κατα τδν Darrouzδs, oη.μαiνει 6πoλειτoυργiα τηζ πατριαρ1ικflg γραμματεiαg καi θνδεxo-

μεvη riπιbλεια φ0λλων]1, .LΙ καταoταoη αiτη Ιoωg να θξηγεiται &πδ

την πρoαγωγη τoδ.Ιωαννη .oλιi:βoλoυ πoU μετακινηΘηκε (iπδ τδ α-

ξiωμα τoδ Xαρτοφiλακα ιiναμεoα oτδν M6ιo καi ,oκτιbβριο τoδ 1399

καi dντικαταoταΘηκε {iπδ τδν Mι1αηλ Bαλoαμδνα πρiν τov'Ιoι1νιoτoi l400. Στδ πρoηγoUμενo διαoτημα dμε/'oioε καi δ iδιoζ να ση-

μειιiloει πριiξειq ιiπδ την dρ1η τηζ Πατριαρχειαζ τoδ MατΘαioυ τδ

l39715..,Ετoι oi oiωνoi για τrjν dκρiβεια τοδ καταoτi1oυ δdν φαiνο-νται iδια[τερα εiνoΙκoi. -Ωoτooo. iiν κoιτιiξει κανειζ dξωτερικα καiθoωτερικα τεκμηρια τo0 καταoτi1oυ,0α δεi oxετικη ιiκρtβεια.

.Eξωτερικα, τα φUλλα 120β.l2l διακρiνovται dπδ τδν &oκημθνo

γραφικδ 1αρακτηρα περiπoυ π6ντε γραφ6ων iκ τδν δπoiωv oi B καiH 1ρηoιμoπoιη0η καν καi oε) ii}"λα ilγγραφα. Tδ φrJλλo l23β διακρi-νεται κυρiωg ιiπδ τδ 16ρι τoi γραφθα LΙt6. Σ. 6λεζ τig περιπτιboειg

φαινεται δτι θπρoκειτo για γραφεiq θξαιρετικα εiδικευμενoυζ, τδν6πoiων η iναλλαγ| δεi7νει 6τι χ ρη σιμoπoιoiνταν σd (βαρδιεζ,) καiκατθγραφαν τiq ιiδειεq τt) o.υγκεκριμ6νη oτιγμl) od σειρα. Στo περι-θιbριo βλ6πoυμε oημειωμθvoυq τoυζ μηvεζ 6ταν ιiρxiξει ν6oζ μηναζ,iνδ oδ μια περiπτωoη (oτηv τριbτη, στiζ E Aiγoιστoυ) τδ κενo στδπατριilνυμo τi1g μελλ6vυμφηq

.,Αννηg δ71ει ιiφεθεi πραγμιιτικα κεvδ

καi oτδ 1ειρ6γραφori, Kατα τα φαινoμιενα δθν πρoκειται για καθα.

ρoγραφη θκ τδν δoτ6ρων oυi,)'εγoμ6νων oημειωματων, Ιτραγμα πoιΘα δδει1νε Eνα μoνo xt'ρι yραφf'υ. α)'λα πρooεκτικη πρωτoκoλληoητδν αδειδν τ11 oυγκεκριμενη oτlγμη

Oi ioωτερικdq μαρτυρiεζ δεi1νoιlν dπioηq συνoχη. Tδ εilρog τιiv

l3. MM ΙΙ' σ' 304.l4, J. DARRoυzis, Le regisIte 5}noιaι .ιu

lιutιes pαliogrοphiqιc'ζ eι diPloιialiqιes, Parist5' .o,π,

l6. .o.π. σ. 180,

}1' .o.π' σ' 45ο. π' 57,

p.ι|riιJιcaι b},ΞαnIi αu ΧΙVe Siicle,l97ι, σ,283,

Page 6: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

' .,... *-'ι ει\,α1 ;'oγικo. τα δνoματα τδν ιερ6ων iπαρκτα,,] .. ιli;α iπιβεβαιcilvoνται ιiπo ιiλλα δγγραφα, η 1ρoνo.

. l '. l ''..lι πα.,'τα σωστη μδ dξαiρεoη μια dδεια πoδ δ6Θηκε''. ]- - .... ι.r,oι καi τoπoθετη0ηκε ιiνιiμεoα oτiq ciλλεg πoi θκ-

' ::': ].1 :oi, 1ιηνοq. .Yπαρ1oυν καi λiγεg περιπτιboειg πoυ

...;ι.oμηγiα ιi'λλα εioαγoνται μi τδ θπiρρημα (δμoιωζΣ.

.. '..!;: ]τoυ λεiπoυν iξ 6λoκληρoυ εiναι δ Δεκθμβριog (γιd,.'.,:':l l οi ιiδειεg oταμιrτoδν να xoρηγoδνται στiζ 8 Noεμβριoυ, , -l7'O]]η7oiνται και παλι oτig 8 .Ιαvoυαρioυ) καi δ Mαρτιog

:. , ιii,]ι[]εια oi ιiδειεq χoρη1oι)vται μ61ρι τig Ι0 Φεβρoυαρioυ. . ,lιιl7-ο1lη7oδνται oτig 25 'Απριλioυ). Αl)τδ oυμπiπτει ιiπoλυτα.. '. \1ιΝρ]1 Τεooαρακooτη καi τδ Δωδεκαημερo τtδν Χριoτoυγεν-, σ:ην πριbτη τερiπτωoη καi τlj Mεγαλη Τεooαρακooτη καi Mε.

. .. .Εβδoμtιδα oτlj δειiτερη, δπoτε δθι' δiνoνται .ιδειεζ γιiμoυ (oτη:ε..i;τcloll για την ,oρΘoδoξη .Εκκληoiα

μθ1ρι oημερα). Αδτo,.' ;:ιδιαφερει iδιαi,τερα τηv 6ρευνα μαg δdν εiναι τ6oo τδ να δ1oυμε

,.]ι ': τoιζ μi1νεg, δoo κυρiωg να t1oυμε πληρειg μi1νεg, κ0τι πoδ μriq.l.;oοαi.iξεται ιiπδ τδ γεγoνδg δτι η πρωτoκoλληoη τ6v dδειδv f1με-...,ιl]ι,ιακα ι]κo)'oυ0εi oειρα μioα oτδ Ιδιo φ0λλo πoυ δδν εμφανιζει<l.'ι, -Ετoι εξωτερικα καi dαωτερικd τδ κατdστιχo αιτδ φαiνεται vα:;εικoι,iΙει oδ μεγαλo βαΘμδ την πραγματικoτητα, dν καi 61ι ιiπo-,...ι'. ιjπωζ θω δοδμε.

Το καταoτι1o μα,ζ πληρoφoρετ για 4 ciδειεg τδν Αi1γoυoτο, 9:J.'' Σεπτiμβριo, 9 τδν ,oκτιbβριo, καμμiα τoν Δεκ6μβριo, 11 τδν'Ια., .l'. αριo. 6 τδν Φεβρoυαριo, καμμiα τδν Mαρτιo καi 5 τδν 'Απρi-;,:.., Σιμφωνα μ. αυτα δ dριθμητικδg μεσoζ X ετναι .1,5 γαμoι d,να

...''ι-ι, .o βα0μog διακriμανoηg πoδ oυνιiγεται ιiπδ τδν τtjπo

ν ΣX, / ΣX \,_ _t _ IN \N/

-::.. Χ ι,α εiναι oi μθαoι γαμoι dνα μηνα και Ν τδ πλξθog τδν μη., . ', .ji\'αι 3,57 γ{iμoι αδν ii πληνι3. .H oτατιoτικη αναγωγη πoδ βγui.,:l r:.l τδν τιπo 1-τo 77n,1f To/γ/n. δπoυ o. εΙναι δ βα0μδg δια.il-]\σ]l;i3.57)καi χ 6 ι1ριθμητικδg μ6oo9 ιiπδ τδv 6πoio πρoαΘ6-:ιl 'ιε i1 αφαιροδμε την πιΘανοτητα T (0,95)1, μαζ δινει πρoβλεψη για

1S Κ, Γ. ΔPAκAToY, Πd'ιτιzi1 Στατιατιxi1, 'Aθiνα 1982, σ. Ι04.]9 .o.π. σ, 186-l87.

Page 7: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

Διt'l, Ν, Ν1oΣxoY

κιiΘε μηvα ιiπδ αiτoig πoi δiι, Ι1oυμε μδ 0,95 πι0ιrνoτl1τα 2,l6-6,8

1ιiμoυq dνd μηνα. Kατα συvεπειαγ, oτoilg 41 γ&1ιoυq dvν6u μιηviδν ιiντι.στoιχoδν 6 Eωg 21 γαμoι για τoιζ ιπ62"oιrτουζ μηγεζ.

.H dκτi1ιηol1

αδτη μdg δδηγεi oδ Ξγα o.iνo)"o 41 tιυ9 62 γdιμων τδ ilτo;. .o ιi,ρι0μδg

αiτdg ιiμωg μπoρετ δριακd να dνεβεi ιiv δε1θoδμε 6τι την κιri"oκαl ρινηπερioδo γiνoνται περ1σσoτερoι γα1ιoι, iiν καi δ Mιiιog Θεωρεiται γε-νικιi ιiπαioιoq μηναζ για την τ6λεo11 γdμιoν2ο. "Ετo.ι μιπoρoδμε νιi 1ιι-2"r]αoυμε γιd 70 περiπoυ γαμιoυg τδ iτog,

y., Υπoi'ιy ιo μδq τιιi ''ιy'Jυoμo υ'

.Yπιiρxoυν δrio δυvατoτητεg νιi dκμιεταλλευθoδμε τδ στoιχετoαδτο: α,) να τδ oυγκρiνoυμε μδ iiλ)"ιr κιrταoτι1ιr γiιμων d}'2'ων π6λεωντflg Εiριilπηq σi κoντιν.g 11 καi μη θπo1δg πρδ.c τη διερειiνιbιιε-νη κσ ι

να δπoλoγισoυμε Eναv μ6oo iκαOαριoτo oυr,τε2.εoτl) γαμηλιoτηταq,δoτε, Ι1oνταE ιbg δεδoμθr,o τδν ιiριθμδ τα]ν γαμωγ καi τδγ oυντε/'ε-oτη, νu ilπo2"oγiooυμε γενικα τδν πληΘυoμ6. β.) Νιi ιlπι1ειρi1οoυμε

πoλυπλoκιbτερoυg iπo}"oγιoμιoiq: xρησιμoπo16νταζ τδν ιiριθμιδ αiτδτδν γιiμων iυg ιiντιπρooωτευτικδ γιιi τ|ν iτljo.ια γαμηλι6τητα τoiπλη0υoμιo0, να πρoσπα0ησoυμε να πρoσεγγισoυμε τl) δημoγραφικητoυ γoνιμ6τητα oi Eνα xρoνικδ 6ρiζovτα π.tr. μιαζ γεvεαζ και κατo]τιv,

ιiφαιριbνταg τrlν dκτιμιb1ιεν11 0νηoιμoτητα να δπoλoγiooυμε τη φιl-o,ικη αi!ξηoη τoδ πληθυo1ιoδ, καi κατoπιν dιντiατρoφα νd δπoλoγi.σoυμε. σδ τi π1'ηθυoμδ αiiτη d,vτιι:lτoι1εi. Αiτη f δεliτερη διαδικαoiαθα μaζ .δινε πο)'i περιoo6τερα στoιχετα .Ι,ιi τηv κ[νηo'η τoi] Kων-σταντινoυπo)'ιτικoil πλη0υομoil. .Ωoτιioo i'εiπoυγ παρoμoια οτoι.χεi(L y|i' i '}.η 1ρoνικ| περioδo. 6,τωζ και ιi)'λεc κιrτα1ιυρi1οειq γιαγεννηoειg καi Θανατoυq πoi εiναι ζωτικδq γιu δημιoγραφικoiq iπo)'ο-γιoμol)g τ6τoιoυ ι;iδoυq..,Eτοι θιi dπιμεiνoιlμε oτηι, πρdlτη διαδικooiα,dλπiζoνταg oi 1oνδρικoi αυτoi δπoλoγιoμoi να oυμπληρωθo0ν oτo

μθλλoν ioωg ciπδ καποιε,'c γεlνεα)'oγικdq 6ρευνεg i1 dλλα oτoι1εiu.Γιιi την πριbτη iξiτιroη (τ| o6γκριoη μδ 6μoια στoιχεια iιλ1'(Dν

πoλεων και dπoχδγ) μπoροiμε να δoδμε τoiq πiνακεq τoδ Comte de

Buffon δ 6πoτoζ μ.rζ δινει 3930 γaμoυζ γιd τδ Παρfoι τδ δτoq 1670

καi 3986 καi 3562 γιu τα Ιτη 167Ι καi Ι672 ιiντioτoι1α2ι. oi γιiμoι

2ο. Φ, KoYK()Y^ι' l]ι :ι'τινn)y Βioq ιui 1loi]τul1ιi:, ,Αθηναι 19,ι7, τ. A lΙ, σ.

15,1.

21. GEoRcι LoUιs LιcLιΙ(c coMTE DΕ BιJFΙoN, Hi\ιoiι'e Nιιιurelιe, ΡaΙis ]75ιζ

o, 419, βi.. Α' ML\^^ιA, Δημo.,'9αφiα' Θεσσαλoνiκη 1990, σ. l25.

Page 8: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

\]l\ιoΓΡAΦΙκΛ κΩNΣTAΝτnioYrΙoΛEΩΣ

:'\:εi.εστη "/αμηλιoτηταζ (Cτude maτriage rate ιiριθμδ"l'ιιlr, αι,ιr 1000 ιiτoμα) 6.55, 6,64 καi 5,93 dγτιστolχα.

] :.'..'.]ιuε ilνα ιiλλo ioτoρικδ δεδoμ6νo μπoρoυμε να δoΙ]με...: :rι 7ωριoi Sainghin-en m6lantois πoi δεi1νoυν θτfoιo_ '. ':-." -,3 7ια τα iτη 1700-l799,i.l .'

71,lρ1'o i;λλαδικo 16ρo δxoυμε 6vαν τθτoιo θτfoιo oυντε.,- ]:ιr:ι] ]956 ξωζ τδ 1975 πoi κυμαiνεται d,πo 6,8 τδ κατιbτατo. ''-1 .. 9.-1 τδ ]965:3, dvιii dxoυμε καi παλαι6τερoυq δετκτεζ 7,3

,. ,. ]9]6. 7.0 για τδ Ι931,5,6 για τδ 1936,4.5 για τδ t940,5,6 γιd: .::i κιri 8.3 για τδ 1955,a.

\ι i'ιiβoυμε τυπικδ oυντελεoτη τfrq δπo1Qg 6ναν ιiριθμδ μεταξδ.' .: - ιi πi.η0υoμδq πoi τρoκιiπτει dπo 60-70 γαμoυζ τδ χρoνo φΘα-:: o:δι, απo1o11τευτικδ ιiριθμδ τδν 8.10.000 κατoiκων, .o dριθμδq. :..: εiι,αι, β6βαια, δπερβoλικα 1αμηλ69. Πρoσπιiθησα να (διoρ-

:ι]σ(), τδ\,δεiκτη πρδq τα θπiινω μi τiq iξi]q παραδo169:.\. .Αr' κιri i1 διαδικαo[α χoρη1ησηζ dδειδν iiταv πρooδιoρι.

:-l.;ι'η. δει. εΙ1ιroτε oiγoυρoι cjτι ijλoι oi ιερετζ dπαιρναν iiδεια. Θα.-ηρ7αι, καi παραβατεg iερεig, 6να πρoβλημα παλαιo, ιiπωg γνωρi-:oιμε απδ την πuτριαρ1εiα τoδ Πατριαρtrη Kαλλioτoυ A. καi πoδ:.ι;7'ιoε καi dργ6τερα, ιiπolg φαiνεται dπδ τr)v περiπτωoη τoδ πρε-',..:εμ.oυ 3gγ1α,i, πoi τδ 1400 6μoλ6γηoε πρηνηg δτι dπi πατριιιρ.,,;iι,ι. 'Αντωνioυ εl)λ6γηoε oδ καταoταo.η μiθηg δlio ζευγιiρια πoδ::o:ε).oδoαν μoι1οζευξiεg25. i1 τoδ Mανoυη)' Σ6φoυ πoU τδ 1401;ιi.o7ηoε <ciνηβoν καi 1ωρiq βo6λi,ηq>96. Δdν μπoρεi, παvτωg, να.:υι με7αλiτερo dπd τδ πooooτδ τ6v νoμιμoφρoνωv iερθων. Τδ'.]ι\,δμεγo αιτδ εχει dvτιμετωπιoθεi καi o.τη Δ0oη, δπoυ θκτιμfθηκε.:ι oτδ καταoτι1o τξg dγγλικI1q τoληg Colyton i1vα 709/o τδν γαμιοv...luεοα oτω θτη Ι 67,1 καi 169.1 καi 50i/o ιivιiμεoα oτu δτη Ι695 κuL.i5

ξταν ιiδfλωτoι27.B. Mπoρεi καvειζ να δπoΘθoει 6τι, iiv δπflρ1αν νεi1λυδεg μετα-

::. L, ιΙLΝRY, MαnueΙ ιιe Dinographie His|οri(lue, ceoeνe'Paris 197ο, σ, 56.]], Πiν' Στατιστικαι φυσικηξ κινησεωζ 1956-1972, iπετηριδ, 197]-75 τi]ζ

ΕΙ\ ε τi; ',?:7.0ε.Jηξ i1τιτQonηζ πi'ηaυα1ιιlδ Ι{ΕΠΕ ι\:τoυρyεioυ ΣL'ντoy|σtιoi .o'-,.ηθισμdξ τηζ .Eλλiιδαζ

- εξελiξειζ και ΘεΦρησειζ, 'Aθiναι 1978.].1. r1, Γ. TΣAoYΣιi, Κoιυωιιxi1 δηιoyρrιφια, 'A}hνα 1986, σ. 49.:5, MM ΙΙ, Νo 603, σ.433,26' MM Π, No 641, σ. 488.]7. T, Α. HoLΙJNcswo|.τΙ1' ΙΙistoricaι Demograplιy, London t969, 190.191.

259

Page 9: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

ΔΙlM. N. MoΣxoY

νdστεζ στηv Π6λη αυτoi δθν Θα θπαιρvαν dδεια riπδ τδ ΓΙατριαρχειo,dφoi oi iερεiq και αρχιερετζ τδν τ6πων καταγω1ηζ τoυg θα flτανδπεtθυνoι γι, αiτoδq καi oδ θνriντιο περiπτωoη μπoρoδoαν vα ε0λo.

γηθoδv διγαμiεg28. .,Eτοι

μπoρoδμε νd πρooθ6ooυμε μερικδg 1ιλια-δεq dνθριbπων oτηv Π6λη πoυ δδν εμφαινoνται oτδ καταoτι1o.

Γ. T6λoq, μπoρετ κανειζ να πιΘαvoλoγηoει δτι δ dριθμδg τδν

γιiμωv τδ oυγκεκριμ6νo δτog δδv Qταν δ τυπικδq για δ0o λoγoυq:

δ θναg εlναι 6τι θπρ6κειτo για περioδo κρioηq (για την δπo[α θα μt-λf1ooυμε παρακατω), κατιi την δπoiα θ1ει παρατηρηθεi διεθνδg <1τι

fl τιioη γιd, oriναψη γιiμoυ εiναι περιoριoμθνη κoi μ;τoρoirv vri oημειω-θoδν πoλδ 1αμηλ6τερoι oυντελεoτ}q γαμηλιoτηταg. Για τδ βρετα-vικδ 1ωριδ πoδ πρoαναφ6ραμε dμφανioΘηκε μετα τδ l695 δ oυντελε-oτflq 4. τδ iδιo δ1ει παρατηρηΘεi για περιo1θg τflq Γαλλiαq τoδ τε-

λoυq τoδ 17oυ αi.29, θνδ καi oτην €λληνικiΙ iστoρiα εiδαμε παραπιiνιυδτι τδ 1940,1ρoνιιi dρ1ηg τoλiμoυ μδ dρνητικδg πρooπτικ69, δ αυvτε.λεoτi1g flταν 4,5' .o δεtiτερog λ6γoq εΙναι 6τι τδ 1400 (δηλαδη τδ δτog

d,πd τδν Σεπτ6μβριo 1399 6ω9 τiq 3l Aδγosοτoυ 1400) flταν δioεκτo..o Φ. Koυκoυλθq εiκαζει δτι dπδ την dπoxη τoδ 'Ιωαννoυ τo0 xρυ-oooτ6μoυ oi tiνΘρωποι παρατηρoiσαν τα δioεκτα iiτη30 καi io,ωg αiτδνιi dπηρ6αζε κιiπωg ττ\v oυμπεριφoριi τoυg. Στoig 6λληvικol)g oτατι.oτικoig πiνακεg πoδ πρoαν6φερα μθ μια πρ61ειρη dξ6ταoη διαπιoτιb-νει κανεiq δτι κατd τu δioεκτα δτη ixoυμε μιd πτιiloη τflg γαμηλιo-τηταg κατd, 1-2 μoναδεg σθ σχ6ση μθ τα dμθoωq πρiν καi μετα θτη πoi,

δδν μπoρεi να εlναι τυ1α[α3l.Md τd παραπανω μπoρoiμε βιioιμα νd κατεβι1ooυμε τδ oυντελε-

oτη oτδ 4 6ω9 5 καi να ιiνεβιiooυμε τδν dριθμδ τδν πραγματικα τε-

λo0μενων γιiμων oδ 100 περiτoυ τδ χρovo. Ailτα τd oτoι1εiα μ&q

δ(νoυν Eναν πληθυoμδ 20.t'ωq 251ιλιαδων κατoiκων καi μδ τfiν πρoo-

28. T6τoια εiναι η τεριπτωση τoι .Ιωαννoυ zαρα1oινη πoι ζιφησε τη γυνατκoτoυ στη Σηλυβρiα τdν καιρd τηζ διαμliχηζ τδν δio Πα7"α1oλ6γων καi φΘdνoνταζσtην Π6λη παντρειjθηκε την κδρη τoδ πρεσβtτερoυ Mι1αηλ Χoiμνoυ μd iπoτ6-λεσμα νd ξεσπdσει oκdνδαλo δταν i γυνατκα aπd τi1 Σηλυβρiα κατdφερε να E}-

θει στiν Π6λη, MM ΙΙ Νo 582, σ. 40l29, J, DU?.λaUΙER (eΙ' a|'.) ]]istoire de lζι PoPuιatiοn Pronζαise, t.2' ΡaΙis 1988,

σ. 185' 421 '

30, κoYKoY^ε, Dioe' 6.π, a' 155.3Ι, ,Aνd.υτικ6τερα για τδ 1960 συντ. ?,0 ενα) γιd τδ 1959 9,ο και τd 1961 8,4.

Γld τδ 1964 8,9 .νιi] γιd 1δ 1963 9,2 καi 1965 9,4 γιd τδ 1968 1'4 .νδ για τδ 1967

9,4 και 1969 8,2 καi γtd τδ 1972 6,8 θνδ γιd τδ 197] και τd 1973 8,3! Bλ, Πηγil EΣYΕδ,π,

Page 10: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

\i{\lι )Ι P^4,ικΑ ι()\ΣrAΝ rΙιio\,l()^ΙjJ)Σ

. :.'ιrι ι]ι]ευvητδζ καi πρoσ^/ειCDvoμαo.τε βα0μιαiα dναμεo,α

16l

. ...'.''. ;,:i.ιciδων μι;τgvαστ(i)\, ii πρoσφι]γων vα φ0αooυμε- : . , ::..l:ι.ι. :δ ιiνιbτατo. .Eναg τ6τoιo9 πληθυομδg εΙvαι μικρδg

. ' : -.. ιi'ιiερo-ξ, θα dxει xαμηλ6τερo oυντελεoτη γαμηλι6-. . . - -...llιι.ει εiτε 6τι εΙvαι γηραo.μ€voζ εΙτε 6τι εlvαι dπιφυ.'- . : - ' l..:ι oτηv iδια τη ιρυoικi1 τoυ d'νανθωαη, πραγμα πoυ

: :..: oημαντικδ για τδ μ6λλoν τoυ, d'ν λαβoυμε δπ. δψη: :. : ] '.] :ι) διαoτημα ιiπd τoτε μθ1ρι την .,Αλωoη f Π6λη θα-' .. ' ]. j:.) διιiφoρα δεινιi. Καi παλι φυαικα βριoκ6μαoτε dρκετιi

, :] 'l: 50 i1 80 1ιλιαδεq κατolκωv oτig δπoΙεq κατα)"ηγoυv oi

l. '].1j τoι Fιancds καi τoο Tetaldi (ιiπδ 15.20 6ωζ 30-36 χιλι6-l l :ηι. περioδo τflq .Αλιiloεω-c.

' : 1 / t τ t |' i i ιl ε ifi'λcι oτclι|εicι y ιi τljι' Ιiοlιαταιτ1yρι''π'i'li.

Κα;α τη γνιbμη μoυ' περι τδ α, μισδ τoδ 14oυ αi. η Π6)"η πρεπει: ,]lιυμoι.]σε tiπδ 80 6ω9 l00 xιλιιiδεg Kατoικoυζ για ),6γoυq πoδ Θα

.:.'..,l1oιυ' ''Αν αiτη i1 δπ6θεoη oτ6κει, εΤναι πρoφαvδq 6τι oδ orjvτo-.... 7.l1iι'ρ (τδ πoλl) 50 1"ρoνια μθxρι τδ 14Ο0) θα πρθπει να iπfrρξε μιιi.': li.η oι-ρρiκνωοη η 6πoiα dπoμθνει να διερευνηθεi oτiq 2'επτoμθ-.]:]: :η':. Πδ-C εiναι δυνατδγ od 40 περiπoυ xρoνια να iπιiρξει τε-ll :ε7'ιbρια oυρρiκvωoη καi πδζ μαρτυρετται; Λo1ικα θα πρ6πει νu

'-ιr7ουι' θμφανεig διαφoρθg dχι μ6νo oδ ioτoρικδg μαρτυρiεq dλλα.::' oi: f.ρ1ριl.φα πoU δiνoυν dνιiγλυφη εiκ6να <μικρoζωνικ6νΣΣ μετα-:..lιllι oτ|r, τoπικ| κoινωviα τi1g Κωνoταντινoυπολεωζ, Ti μετα-:..].1 αiτt) θα διερευνr1ooυμε oτη oυvθ1εια.

\v δtαβuooι,με προoεκτικu riζ ιστoρ|Kdζ μ',nτιριεζ. μπoρoδμι:ιjιαriρiνoυμε dvαμεoα ιττl\ν περioδo πoδ η Kωνoταντινoδπoλη

.-,:αiε ιiκ6μα cio.φα7'dq καταφriγιo για τoiq πρooφυγεq τξg δπαiΘρoυ]..,,'.rδi μ6Ιρι την eβδoμη δεκαετiα τoδ l4oυ αi.) καi oτην περioδo,..' :ιl θνδε1oμενo ι.iλωoηq τηζ Π6λει0ζ ιiπδ τoδq Toιρκoυζ ητov

' ' ..ι 6ρατo' δηλαδη ιiπδ τig ιiρ1"dg τoδ 15oυ αi. o[ μαρτυρiεq τoδ::'. αi, θα δoδμε 6τι παρoυoιαζoυν μιd καταoταoη πεiναq καi δυ--:'7iιl: ιiπδ oυγκεκριμ6νoυ9 rρooφυγεq, πoiι ii1ιc,l; δiν oιlιεπαyε'ται

' :,'zcιατ ιια iο ljμωoη.,Αντi0ετα μπoρεi να δπoδεικνιiει 0περoυγκθv-,..ιloη πληθυoμoδ πoδ πρoερ1oταν dπδ τr) φυγη απδ τηνM.,Aoiα,],;., κui απo την γειτoνικll Θριiκl1.

o ioτoρικδq Nικηφoρoζ Γρηγoραζ dξιoτoρεi πδg oi θγκατε.::ηιιειoι απo τov Καντακoυζηνδ Toδρκoι τoi'oρ1αν εi1αv καταλιi.

Page 11: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

ΔιΙM. N. MoΣxoY

βει την Xερο6νηoo καi πρoωθoδνταv oτη Θριiκη3,, θνδ περι1ραφει

τδ κiμα τδν πρooφ0γων πoi κατ6κλυoαv την Kωνo.ταντινo'πoλη με-τd τi1ν καταληψη τi1g Kαλλiπoληq τδ 135493. Σδ o1ετικδ διαταγματf1g .Aντιβαοι2,εiαq τδ i343 καπoιoι πρooφυγεq (τoδ B, θμφυλioυ:)

λoγφ φδβoυ <oυκ θΘiλoυoιv εδρioκεoΘαι εig τoiq τεταγμ6νoυq τo-

πoυζ τdiv πρooφυγεiων>, dλ2"α μθνoυν μioα oτδv iδιo τδ ναδ τηg

&γiαq Σoφiαg καi διαταoooνται νιι α7τoμακρυνθoδν3a. .H μνεiα oυγ-

κεκριιιiνoυ τ6πoυ γιι) τoig τρiloφυγεg εiναι ιiρκετu εiiγ2"ωττη, ι1πω;

εi1^7λωττη εiναι καi η μαρτυρiα (πα2ι dπδ τδν Γρηγορir) για τig γυ.νατκεζ πoυ Eπλεναγ oτi-c δρημωμ6r,ε9 βρυo.εg τδν iγκαταoτιioεωvτoδ .Ιερoδ Παλατioι;3i. φαινo1ιενo πυκνoκατoικημ6νηq διαβiωoηq oiθγκαταλεrμμθνα πoλυτελi] κτioμιατα ι)πδ ε1ξαΘλιωμ6voυg κατα)'ηιμiεg

(SquaιteΙS), πoυ 7ταρατηρετται καi oτα κ|ντρα τδν συγχρoγωv ιιεγα-λoυπ6λεων. Tiλoζ, ν(, oημιειιbooιlμε i1τι, tiν καi η πριilτη 6πιδημiα

πανcbλoυq τotl 1348 εl1ε κατuoτρoφικiq ουν6πειε9 oτδν πληθυoμo,

δδν φανηκε να &ν6κoψε τ]i συγκ6\.τρωση oτljν Kωνoται,τινoιiπoλη36."oλα αiτd dναoκευαζoυν τη θιioη ι1τι η δυoτυxiα πρoερχδταν

dπδ θρημωoη τfrg πoλεωg, πoil ilπooτηρiξει o Francθs Iρησιμoπoι-ιbνταg τig παραπaνω μαρτυρiεq καθδg τi'c oιlμφilρει μδ τig (dπoμακρυ-

σμ6νεζ μεταξ6 τoυζ χρoνικα) μαρτυρiεg τoi Δημητρioυ Kυδιbνη καiτoδ Πατριιiρxl1 ,Aθαναoioυ B,για oυν0flκεq φτιb1ειαq3?.

.o 'Αθαvιi.

oιog B. ζεΙ oτig dρ1θg τoi 14oυ αiιbνα καi δ Kυδcbνηg oτδ τ6λoq τoυ.

'Eξιiλλoυ, 6πωq δεiξαμε, φτdl1εια δdν oημιαivει d'ναγκαoτικα θρfμω-

oη.'AντiΘετα 6 Muntaner μι2.α γιu oυ^7κεvτρωμ6νoυg πρ6oφυγε9 dπδ

την ,Aνατoλiα καi δ Nικηφ6ρoζ Kαλλιoτog Ξανθ6πoυλo9 δμνεi τδι,

'Ιωαννη ΣT, Kαντακουζηνδ στδ (Πρoσφωνημ{i) τoυ στην,Εκκλη-oιαoτικη τoυ .Ιoτoρiα, θπειδη θν τQ μεταξl) δ αυτoκρατoραq αδτδg

dναοτηλωoε την Π6i'η38. .Απδ τd παραπανω εiναι φανερδ 6τι μ61ρι

τδ Ι360 περiπoυ ilπαρ1ει μια δντoνη π}'ηθυo.μιακη dνακαμψη πoυ

32, Ν. ΓΡτrΓoPΑ, ,Pο4ιιizi1 .Ιοτoρkι,28, 4l-42, (Eκδ.Corpus scΙiptorum Ηisto-

Ιiae Byzantinae, BonnaΘ 18]8-1897), ΙΙΙ, σ, 2o3 (Στδ .ξiζ ΓPΗΓoPΑ' Prιμ' .Ιατ')'

33, ΓPΙlΓoPA, .Pυιμ',Ιoτ' 29, 3-4, ΠΙ, σ' 224-225 '

34. MM Ι, No 1ο4, σ.232,35, ΓPΙ]ΓoPΑ, ,]'cυlι' ,Ιοτ' 23, Ι, σ, 565.

36. Tα στoιxετα c{δτci aπδ τδν Γρηγoρd για τδν πληθυσμd τiξ Π6ληζ στo α

μισd τoδ ]4oυ αiωνα dπαγαλαμβi1νω καi σd dλλrl μoυ θργαoiα πoι Eχει 0dμα (.ο

θεσμδζ τoi εξdρχoυ κtιτd, τdν Πατριaρχη Kiι}'}'ιστo Α,) καi ετναι iπd εκδoσιν στδ

τεριo\:xδ Θεoλoyiα.37. E. FRANcis, Co]1s|antinoριe 6'π. σ. 107'

38. (.Ανiστησιν oiτoζ π6λιν Ι]ασi7'ειoν τΦ oεΦ και εiζ κdιi')'oζ.ξαιρει κα.ι μι.

Page 12: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

,l ]Ι ι \Φ1ι\ \ ta,-l

. ..] -|rοβi.liματ( dπισιτισμoi, ii1ιω; 6πωoδl1πoτε δiν-= 'i)-i.ιl τo αr'τiθετo.

..Ετσι μαζ θπιτρ6πεται vι} ανε-

: - .. .'-ιιιr στiζ 80 6ωq 100 7"ι2ωαδεg κατolκoυq. .Yπιiρ-

:'.;ι:7ια μικρη ιi,ναπτυξιuκη πoρεiα, η δπoiu o.τi;' ... '.;'eιακi:; πηγδ-c τor) δ1oυμε oτr) δια()εofl μαg Ιy"ει

,.. ]σι1ι]\ 11 δψη: αiτlj τηζ ιδρυσηζ καi ανακαivιoηq μo-.. . l .lιr:ι oi διθνεξη τoδ l3,10 oi μoνα1oi τi1g Moνflq τi]q

: Π].ιι.αρioυ διεκδικoδv dπδ τδv Καλooτριrτιιbτη dμ.

' _ .:: loειυι, πανιυ oτiq oπoiεq dκεivog εi1ε ιi,νε7ε[ρει oiκη.' - .lo.l τo0 ]341 6 Φωκαζ Mαρoιληg 1τiζει ναδ iπ, δvι5.

.: ', lι \Ιηνοδιbριig. Νυμφoδιbραg καi Mητρoδιbραg κoντιι

l. ' r :ε:ρi αl)τδν δειμ0μενoq καi θρι7γiφ περιβαλιbν i|ξωθεv>a(],

... ',:7'ιi: Γε\.\,αδιoζ ξoδεψε περι τδ 1354 dρκετu 1ρl1μrτu γι,i:..iι1:.iστι]σ)1 κε)'λιδν στt)ν Moνη τδν .oδηγδνJΙ. Tδ μoνr!

. . : Bιl l,lιl /7ιωτiooηg πioω ιiπδ τd iερδ βημα τηζ .Aγiιιg Σoφiu;. l':σtlltiε ι)πδ τδν Γυραιδ Mυριoκfφα}"o, dπειδη 6μω; μετιr

' .',ι:ιr:ι]υ η ιιoναχi Mαρoυλivα πoδ τδ dν6λαβε δδν τδ φρ6vτι-' ,..iι.]a:αι τδ Ι36] oτδv 'Aλ6ξιo Σoφιανδ ((,]στε τδν dνovτιr τρo'

:i) συστησαι καi βελτιδo.cιι>a9' Tδ 1365 η μoι'α1r1 Mαρθα.. . ι;ioη7'θε oτη Movη τflg Θεoτ6κoυ τηζ Παυσω7"1]πηζ και

- :.'ι] |3εi'τιιboειg καi d,vακτioειg ταg φαινoμιiναq ιlν τfl μονfl>{3.,;rα τα oημαδια tιιαζ σχετικilζ αvακαμψ:1g τ:jν πι;ρioδo αυτη

'. ] '.:(rι κuι ιiπδ τljν κυκ)'oφoρiα τoi χρliμι1τoζ,6πωg oτην τε.-.. :ι.i μoναχoι] Koμπa πoi κ2"ηρoδ6τηoε oτδv γαμπρo τιlυ

: '.],'] :ριακ6σια iπ6ρπυρα 1ιιr να θπιoκευαoOεi 6 vαδq τi1;l : !.. '.ιιι:. αλ2"α τελικα τδ Πατριαρxεio oυναir'εαε να δo()oiiν ιi-r5

-:ι. βαoι).ικo βεoτιαριo, i,joτε να διευκoλυνθoδv oi ιi'νι1.7κεg

: ιljι:ου; καi τi1q 'Εκκληο.iαζ{{ .,oλα τα παραπανιιt υπoβdιλ-

j - ..ι]\, oυ τoιζ dνα7καioιξ διαρκδξ μ6νoν, αλλιi rε δη κι.i τoι- περιτloιζ,- : .]j.α τδ .κ πc}"2'oδ dμφω2,εδoν δκει ληστρικδν ιiνιστiζ- 'Ελευ0.ραν κι1ι- :. : : \, κιliασl6ντ(t)ν πιiλαι δε]ικνιειζ λ]]στδν καi καινiiν τlvα και vθαν αιι)ιζ

-:]: σ:;]llroν πεt)ικiκλ(ρ βai"i.ων τo τειχoξ και τιiλλα ταιτηζ ει μiιλα φιλo-: :: .. ιl:ιrμt:γo:, (PG 145, 592A).

\1\1 ]. \o 90, σ, ι94'\Ι\1 l, Νo 98' σ. 22Ι,

- \1\Ι Ι. Νo i5]. σ, :]:10'3.1Ι.

-: \T\1 Ι, Νo 13], σ' 42].425,': \1\1 Ι. \o ]00, o- J5.l.-- \i\Ι ] \o ]]5. ιr, ]75'276,

Page 13: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

Δι{M. Ν. MoΣxoY

λoυv την iδ6α 6τι, παρd την πoλιτικη dναταρα1η τoi μεγαλι)τερoυμ6ρoυζ τoi 14oυ αι(bνα, f1 Kωνoταντινo6πoλη δφελfθηκε oiκoνoμικαμd τηv εioρoi1 πληθυoμoδ o. αiτηv κι θτoι δικαιoλoγεiται fl σχετικηdνιiκαμψη.

'Aντioτρoφα, περi τα 1390 f1 Π6λη βριoκoταν od δεινδ dπoκλει-ομδ dπd τδν Bαγιαζητ A, καi δπ6φερε dπδ λιμδ λ6γω dδυναμlαg oυ.

γκoμιδηζ. Παρdλληλα, κιμα φυγηζ τ6ν εl]π6ρων καi δημιoυργiα παρoι.κιδν σd περιoχ.ζ τfrg ΔυτικQg Εδρcbπηg καi τδν Bαλκανiων παρoυ-αιαζεται τ,{v θπo1i1 αiτηas. Σθ Eγγραφo τoδ ]400 i1 .,Aννα Παλαιoλo-

γiνα μδ την oiκoγ6νεια τηg εlxε φiγει μαζi μθ dλ)'oυg εliγενεiq dπδτην Πoλη μαζi μi τδν Aiτoκριi:τoρα .τoi κoιρoι καi τδv πραγμιiτωναδΘιg αirτoδq dναγκιiοαντog, 6πω9 θξ6λθωοι τδν dνταδθα καi dπ6λθω-σιv δξω μετd τδν λoιπδν, εi βo6λoιντo o,δν doφαλεig ζflν>a6, &φηνo-νταζ τd δπoλεiμματα τδv κτηματων τoυζ σδ παρακαταΘηκη. Πρ6.κειται πιθανδν γιd τi1ν περιoδεiα τοi αliτoκρατoρα Mανoυηλ B,oτη Δυτικη Eiριilπη πρδg ιiναζητηoη βoηθεiαga?, πoδ β6βαια θα ο.υ-

νoδε0θηκε καi dπδ μεγιiλo μ6ρoq τflg θναπoμdvoυoαg βυζαντινηζ &ρι-οτoκρατiαg. Tδ Eγγραφo μαζ &ναφ6ρει 6τι oi dρxoντεq dπ6oτρεψαv

μ6λι9 δγινε εiρf1νη. Νd δπηρχαν κιiπoιoι πoδ δδν iπ6oτρεψαν; Mπo-ρετ, πιiντωζ, καγεiζ νd φαντασθετ τiζ Ψυχoλoγικ.ζ oυνθπειεg τfrg φυ-

γflq καi μ6νo.Mιιi dλλη lμμεoη θvδειξη γιιi τi1v dντιoτρoφη τoδ κλiματog εivαι

f oiκoνoμικi1 στεν6τητα πoδ Exει πρoκιiψει d.πd τi1v πoλιoρκiα τoiBαγιαζi1τ καi τoυζ λιμoυζ καi πoδ διακρiνεται oτd θγγραφα τfrq θπo-

χηζ, πoυ dναδiδoυν μια τελεiωζ διαφoρετικη dτμooφαιρα dπ' αiτηνποδ ετδαμε παραπιivω oτα 6γγραφα τηζ dμ6σωζ πρoηγo0μενηg πε-

ρι6δoυ. Moλoν6τι μιιi θπισταμ6νη δρευνα τ6ν διαφ6ριoν πριiξεωνδιευΘ6τηo.η9 κυρiωg θd μπoρoδoε στδ μ6λλoν να δεiξει πoλλd, γιd τηνoiκovoμικη κατιioταoη (τιμ6q, θπαγγελματικdζ πρ6σoδoι, δανεια)καi τiζ κoιvωνικεζ μεταβoλ.ζ μ61ρι την .Αλωαη' θd περιoρισοoυμελ6γφ dvτικειμ6voυ σθ μερ1κθζ πρ61ειρεg παρατηρησειζ:

1. Γiνεται oυ1να λ61o9 ^γι'tι 1ρbη' "Ε1.γραφα μιλoδν για 1ρθη μεουνακ6λoυθη κατd'o1εoη dκινητoυa8, δπoΘηκευoη €ργαoτηρioυ κιiρ-

45. E. FRΑΝcis, const.ιnιb\ople, 6.n. σ' 40,Ι '46. MM ΙΙ, No 537, σ, 329,

47, Πρ6χειρα μπoρετ νd δετ κανει'ζ G. osτRocoRsKY, Gesch|chte des blzantiιi'schen Staοtes' Mιinchen 1958, σ, 458.459.

48. MM π, Νo 53ο, σ, 313,

Page 14: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

] ι.i..rι,μια πi"ηρωμηζ τoδ χρ6oυζ τδ Ι399.ι,, χρ6oζ στην:...:\α..rυ. τδ l40ο χρ.oζ &πδ κ)"ηρoνoμιιi51, τδ iδιo iτog,. ':'η;]ι)μη: iι,ι,πo(]ηκoιl 1ρθοιg riπδ μια γυναiκα 1ιd dπo-: .. r1νδρα τηq oτδ Γαλατi,,Σ, τδ Ιδιo Eτog δπoθflκευoη=: \1o\,η; 'Ακιrτα).iτoιl 1ια δανειo53 κ.ιi.π,-.:. aτ.7-ι'υ' λoγog για τιζ ασχημεζ κoινωνικoπoλιτιKdζΣ: ;oi'i.α δ.7γραφα μνημoνειεται: dδυναμια πληρωμ!g

.]ιu τllν κακωoιν τo0 καιρoδ), 6πωq 2.ι1γει 6 .Aλ6ξιo9

. : '".lμ]α περιoυσιακ6)ν οτoι1εiων (ιπδ τηζ τoi καιρoδ iνιυ-

- . . aι,,/ισεωξD (1397)5δ, dδυναμια ιiπoπληρωμιflq 1ρ6oυ9 απδ- i '.: ,ι 'iι.o Περδικαρη τδ 1400 δια ι<νoo.oν 6αυτoi καi ιivωμα.

:.. :,, ι1α:ι]]\'Σ. iνδ καπoιoι Παλαιoλoγoι <δπδ τoδ καιρoυ καi. -.. -] ]'ιια:ι)\, oτενo1ωρo0μενoι βο0λoνται δκπoιηοαoθαι τα ιiπδ' ,,.:..:1:ιr: περιελθ6ντα τoιτoιζ oiκηματα) πoι {iπει).oiνταν μd κα-,:...].ση καi μα).ιoτα μδ <τιμη τρoπφ 1α}-αoτικflg>'6 καi μovαxδ6

.',: ::l\, ανιtβoi'η τηζ καταβo)'flq δνoικioυ για περιβo7.ι <δια τi1ν

, ::::r. καi oτ6ρηοιν τdlγ πραγματων)57..t .Ε|rημωση καi μεταναoτευoη'

.o Kωνστανττνoq Πηγωνiτηg,:'.'. ... I.100. πl-1ρε μερiδιo τηζ πατρικiζ τoυ περιoυoiαg <θπεi δ'....'ιlι παι'των διαφΘαρθντων πλl)ν τδν oiκηματων, dναγκαoΘεig,...: .ιr μι:ρη τoδ Συμπ6)"oυ d,πθπλευo,ε,.. 6 δδ θπανflλθε μ6ν, oiδδν:. :...ιlr,εii.ηφεν θνταδθα διεκoμιoεν, ιiλλ. i1 μoνo σδμα καi τoδτo

' .:.:ι]σι l/εγυμνωιι6νoν)58. Τα παραδεiγματα μπoρoιν νιj' πo7'λα.-:l :iζσΘoi\'. ιiπωg μπoρo[rν vα μνημoνευθoδv καi .ντυπωσιακα πoλ-.:: :aiιlτ(bσειζ iρημιbo,εωq dκινητωv, oυνηθωq oiκ11ματων καi α-.. ,, iιιil oε| καπoια περiπτωoη, τδ 1400, dρεiπια ναoδ μεταβληΘη-

.: :ιr.lιir,oιια od αμπ6λι καθδg η κτητoρισσα μoναχη Ιλειπε <δια

: . ] /ι]εiαν αiτi1g δξω τi]q πoλεωg dπελΘoιoηg καi ιiπoκ2"ειoθεioηq, .. Ναι1)ο.] τδ τηζ μaχηζ 1ρ6νουq τιναg>'9. Tθτoιεg μα-ρτυρlεq εiναι

\1\1 ΙΙ, No\1\1 ΙΙ, Νo\f \1 ]Ι. Νo\1\1 ΙΙ, Νo\f \1 ΙΙ. Νo\1\1 ΙΙ, No\1\1 ΙΙ. No\1\1 ]Ι, }.Jo

\Ι \Ι ΙΙ. ].Jo

\1\1 τl. Νo\1\l ΙΙ Νo

536, σ, 326-328-

5,ιι, σ, 3]9,51'7. 6. 341.558' σ- 367,

56.7 ' σ' 379 '

s26, o. 302.

549, σ, 347.

55.1, σ, ]56,560, σ,37ο,57Ι. σ, ] 86,

579. σ .]95-396'

Page 15: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

ΔΙtιΙ. N, \roΣxoY

πoχχιJ'πi'i' χρησιμεζ γιατi δε]iχγoυγ τl)ν oiκoγoμικη ιiφεαη, την iρ11-

μoπoiηoη καi συγκεκριιι6νε9 ιiτoμιικdq περι7ττ6σειζ dνα1ιbρηoηg dπδτην Πo2"η.

.,Eτoι βριoκ(lμαoτε πoλi κoντιi oτl1ν καταoταoη πoi διεκτρα-

γωδεi ιi1ρoνoλoγητo πατριαρ1ικδ πuραινετικδ Kειμενo (&ρχθζ τoil5oυ αi.) πoi μιλi για την <θρr]μιωoιr' καi ιiμιoρφiαν πιiol1g o1εδdντi1g μεγαλoπo7"εωq ταιiτηq> ?τoυ πo2noρKετται <θξ δτη λιμQ κui πoλ6-

μoιq dδιακoπωg καi αi1μαλωoiφ τδν φ17'ων καi oυγγενδν>ω καi την?ιρoτρoπη τoδ Πατριαρχl1 oτδ Mητρoπoλiτη Kι6βoυ: <βoη0i1oητε

ημiv ιiναγκαζoμ6νoιg δπδ τi1q απoκλεiοεωg καi τi1g μιixηq τ6ν θπικειμ6νων i1μιiv d1θρδv>61. .H Κωγoταντινoiπoλη μαoτiζεται ιiπδ θρi1-

μωoη καi i1φεoη καi o-iτδ β6βαια €πηρεαζει την ψυ1oλoγικη κατα-σταση τ6ν κατoiκων και συνiιδει μδ τηv d,ναφoρu τoδ Δoιjt(α 6τικατα τδν ιiπoκ)"ειομδ tiπδ τδr, Bαγιαζητ μετu τδ 1390 f1 Π6λη <oυκεi1ε oUτε τδν Θερ1ζoντα oriτε τδν iιλoδντα dλλα τδ μεγiθει τoδ λιμoJθoτενo1ωρεΙτo καi dπεβιii,λετo τl)r, γυ1ηνυ6:, Tδ oδκ τfrg πoλιoρ-κiαg καi oi 7ενικ6τερεζ iξε7"iξειc' iπαvαπρooδιoρiζoυν τrl δημoγρα-

φικη θξθ)"ιξη. ,Aκoμη Kι ιi'ν δiν i1oιlv φθαoει τoν πλr1θυoμιδ τtδν 3Ο

μλιιiδων κατoiκων oi Πoλiτε; σl ι|περιφερo\'τUl με o7ετικl\ απαιιτιo-δoξiα. Δικαιoλoγo6μαστε Vα διακρiνoυμιε τη oυρρiκνωoη τflq Π6-λεωg oτiq πηγδg αiτ6q.

86βα1α, αv Φπδ την θβδoμη δεκιrετiu τoδ Ι,1oυ ui., μιθ1ρι τδ τε-λog τoυ. δηλ. od διiιoτημα ιιιdζ Iενιiζ, 6 πληθυo,μδg μιειcbθηκε οτδ

μιoδ ij καi oτo θv τρiτo ci ο76οει μιi αiτoν πoi dκτιμιd,τo τ6τε, τδνκαιρδ τξg .Αλιboεωq

η Πo)'η 0α ηταν dδειu! Πρα.1μα-τι, oτil' |122 !y"oν-

με νθα πo2.ιoρκiα τf1g Κωι,oται'τιr'ουπ6λεω9 ιiπδ τδν Moυρατ, θνδ

μεoo).uβol)v oi iπιδημiεc lτU\,{;)).υ1 ; ιι;lν irδν |4Ι6-l4]7 κui Ι4,2| κuiι}κo2'oυ0oδγ αiτδq τoil ].13]. Ι.135 καi 1447 καOιbq καi ιiλ)"εg ιio.θ6νειεg,6πωq λ6πρα,63.

.Ωoτ6oο, δ καιρδg δδν i1τυν πaντυ' δυoτυ1rlg καi E1oυ.

με dκ6μη πoλλd να μαθoυμε γι0, τiq διακυpιανoειq καi τig πρoοδoκiεqδληg τ11g βυζαντινi1q κoιvωνiαq μi1ρι την .,Aλωo.η, πoλλQ μdλλovdφoι 6 ιiμιεoog κiνδυνog τi1q

.Aλa,lοεωg dπd τδν Bαγιαξητ dπoμακρi,ν-t)ηκε, ιig γνωoτι1ν, μετα την f1ττα- τoυ uπδ τδv Ταμιερλανo. "Ooov ιi.φoρi τig do.θ6vειεg καi τig θπιδημiε; εir,αι γνιlo.τδ cjτι τιi δεινα αiτci

60, MM ΙΙ, Νo 626, σ, 463-46,1.

6l, MM ΙΙ, Νo 5.1Ι, σ.359.62, ΔoYκΛ, ι}ι'ξαl'τινoτοι2zι:zi1 iιlτο2iιι ΧΙ|Ι' 7'6.], ε. ΕRΛScis' 6'π,, ο,.1Ο7'

Page 16: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

Ξ],j ]rτ1Φι1ι4 λfr.\:τ,\.\τΙΝo\ ΠoΛEΩ: :07

. : ' .. αι]κεiιi)\' dκoμη Xριoτιανiν ιiπδ τα περi7'ωρα'' _4.: :lr.o:,

' -.. -': ]ση. a\'oi πaρuπaνω ιπo0.:σειζ i1oυν μια βιiοη,..: uα1)τυρiε'c τδν -ξθνιυr,.

6πωξ τoi Τcιa1di, πol) μι-: . lιi'ιι7δε; ιiτoμu, Τοlυτo1ρoνα, iiμωq. μπαiνoυμε od

. ,. ..l:io υoτερoβυζαντιν1]q κoινωνiαq μd πoiJ"dg dπι-. ];. oτρuτιωτικi-c καi πoi"ιτιομικ6q, ιiφoi για πριbτη

- :.l .. Κ ιlr,o τ α\'τινoι πo)"η να εixε 6ναv π2'ηθιloμδ μιικρo-

. , : ρo dρι oτηριo κl,ι uπoφιlοιc,ιιινo νυ μιiιει oτηv.'' oj ιii"i'εg iλ).ηvικdg πoλειg. Πoλλα δεδoμ6να για

- .:...ι1o ioωq να ανα0εωρoilνται, .Ωπωoδητoτε (μια καi

...' '. oιιloτικi'( ,ιηγι:ζ) τδ "1εγoνδg πρ6πει να ι}πετ6λεoε

'' l :ρoκ)-ηoη .7ια Eναν dπo τoUg κεντρικ6τερoυζ 0ε-

: : 1 l,.:ιι'{; κoινωνiαg: την .Εκκληoiα. Mθoα ιiπδ τδ διoι.

: i:.'.:μ1ι). πoir εiναι τδ Πατριαρ1εio. καλεiται να ιiναπρo-- - .. ...., :oιιισ\'τικli τηg θργαoiα, τlj 0εoλoγiα τl]ζ, την πνευμu-- :. : '=:, .-ροετoιμαζoι,ταg τl1ν τρoμακτικη ιioυνε1εια πoυ θα

. . . .;ι o;δ πoiμνιo τξg Πoληg μετu την .,Aλωoη, καθδq δ_ '-....-: 1rιι .τανεπoικησει την Π6}'η μd Xριοτιανoilg dπδ την

, -.. . ',-..ιioι i.η .Εi'λαδα.

SUMMARY

::: i.\ '{ΤΙoΝS oN POPULΑTΙON oF CoΝSTΑΝΤlNoPΙ-Εr \SED oN cllURcF{ DOCUMENTS oF ]4th AΝD l5th

cEΝTURtES

, ::le hιs been ι bιoad conSοnsuS about tl,]e calοιιlaιion ot thc

-.:: ιrΙ1 oΓ Constantinople during the la.e byzantine peΙjod. Λ. M.:' -::.r i.ιι:cd on testin,ΙonjΘS of westΘrn traγe]leΙS has cοnνincingιy.- ,.,:. ιhaι ιl]rtiΙ 1:153 the population shouΙd be ΘStiηlated at 4ο up to: ' , p;ιlple. Jacoby. Mango and FΙ. Bibicou-Αntoniadis adopt this-::.*-:ιl.]n, onlν F. Babinger Ιaises the numbeΙ 1o 80.000 while Ε.

Page 17: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

ΔιtM, Ν. MoΣxoY

Fτancδs limits thΘ number to 15-20,0οο using the testimony oΓ Sfιantzesthat onJy 4773 peτsons coιlld carεy wΘapons.

Ιn our research w9 use a register of marriage licences which weregranted to parish priests in diΓΓeιent quarteΙs of constantinopl9 ac-coΓding to specifiο ordeτs by PatriaIch Matthaios in 1398. Since thisΙegister which has been edited among thΘ rost oΓ the patΙiarchal archivecoΙleοtion in the MiοΙosich-MiiΙleι edition can be proved re]iable, iιcan be used to Ιηeasuro the total population. Ιn an 9xamination oΓ theexternai evidence oΓ the passage we find that the ductus of the writersand tho proper fuΙ]filΙment of the fo]ios show tha1 it is an authenticautograph of the patriarchal chance|lorship,s ΙegisteΙing work. Theinner consistency οΓ the register (authentic priest family names' properSequence, absence oΓ licences during Lent etc) proves finaΙΙy that wohave a τe]iable sampΙe of 4Ι marriages bΙessed from August 1399 1oApriΙ i 400. We οou]d statistically compιιte the marriages oΓ thο ηonιnsmissing to 6-2l. So we can speιιk easily of a totaΙ oΓ 60-70 marriagesper year. We haγe used the archives of ColytoniΕngΙand in t695, ParisirΙ Ι670-|6.72, Sainghin en-mθIantois.]Fτancs in l700-1799 and GτcοceduΙing the post.lvaΙ peΙiod to extract ι tyρic,al Crude Mοrriαge Rαιe(: numbeι of maτriages per 1000 peιsons) which has to be οaΙοuΙatedat betweeη 6 and 7. Ιf \γe appΙy this ra-te to thΘ a1brementioned numberoΓ maιriages we wjΙl be able to fjgιlre oιιt the total population numbeΙ,which howeveΙ in this case h.ιrdly exοeeds tho ιlnΙealistic figure o[ 8

to 10,000 peτsons. Ιf \γe add τo the total number oΓ marτiages somecΙandestine marriages or marriages between immigrants who weιe underecclesiasticaι juτisdiοtion of their own region and we suppΙess the rateto 4.5 (\γhiοh is proved to be tho case in crisis periods in the alτeadymentioned archives oΓ westeΙn Europe cities) we can ιoassιln,Ιe thenumber to 30,000.

ThiS pooΙ popuΙaιiοn numbeτ is not SurpΙising iΓ we consider thepolitical and social οοmplicιιtions in thο ]ate fοurteenth οΘntuΙy By-zantium. whiΙe in the midst of the 14th century theΓe is stτong indiοa.tion oΓ a popuJation growth (appaτentΙy becaιlse tho οity \γaS thoughtto bΘ a safe τefuge for the landpeople oΓ Thτace and Asia MinoΙ) thisiS not the case during the tuΙn oΓ the centuΙy. ApaΙt fΙom ]iteΙary testιmonjes there is strong documentary eγidence of this city decay. Ιn thepatriaιchaι documeni,s there is pΙenty oΓ n]entioι1 oΓ the monasteryrenewιng undeιtakings ιill Ι360. on tho contrary, around Ι400 therejS constant refeιeηce to ''debts,,, ..hard timeS.', economic recessioη and

Page 18: Δημογραφικές παρατηρήσεις για την Κωνσταντινούπολη με βάση αναξιοποίητες εκκλησιαστικές πηγές του

:ιΞ-.. : :::.: p.a.es' Ιι is ιbereΓore eνident that the deοΙine of- .Ξ:-. :Ξ: -:-.: -.+(.|o has sΙadually and not surprisingly turned:e :'.. :: : .::':,1 populated aτea wiιh apparent implications foτ

:.:c Ξ. j : ]_ : -. :.:::. and military histoτy of that μriod. one of them: '':E :::.-.. : .: :e:::cι ιhιiι the city size is for the ΓiΙSt time in history.. . ], :.::. : ': : .::]]er ιhan that of otheΙ emeΙging Greek towns inΞ'. ι..