Εννοιες Και Θεματα α

www . cleverclass . gr - Η έξυπνη τάξη!

10 σημαντικές θεματικές ενότητες από τη ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ της Α’ Λυκείου περιλαμβάνει το «ΕΝΝΟΙΕΣ & ΘΕΜΑΤΑ» τεύχος Α’ του φιλολόγου – συγγραφέα ΓΙΩΡΓΟΥ Κ. ΚΑΒΒΑΔΙΑ.

Πολύτιμο υλικό για παραγωγή κειμένου (Έκθεση):

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ – ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ- ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ & ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ – ΧΡΗΜΑ & ΦΤΩΧΕΙΑ – ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ & ΕΥΤΥΧΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ – ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΚΟΜΦΟΡΜΙΣΜΟΣ & ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ – ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ – ΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ – ΦΙΛΙΑΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ – ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΜΟΣ – ΑΜΙΛΛΑ.

Πολλά κριτήρια αξιολόγησης που βοηθούν τους υποψηφίους της Γ ‘ Λυκείου να φτάσουν στην επιτυχία. Αλλά και πλούσιο εποπτικό υλικό (γελοιογραφίες, πίνακες, φωτογραφίες)

ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΚΕΙΜΕΝΑ

http://www.cleverclass.gr/


Γιώργος Κ. Καββαδίας

Τεύχος A’

Διαφήμιση. Διαφήμιση και γυναίκα. Προπαγάνδα Κατανάλωση - Καταναλωτισμός. Χρήμα. Φτώχεια. Ποιότητα ζωής. Ευτυχία Κοινωνικοποίηση. Κοινωνικός έλεγχος. Περιθωριοποίηση. Κομφορμισμός. Μαζοποίηση. Αλλοτρίωση. Αστικοποίηση. Ανθρώπινες Σχέσεις. Ανταγωνισμός

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

ΟΡΙΣΜΟΣ

Είναι η τεχνική προβολής στο κοινό με κάθε τρόπο μηνύματος που αφορά πρόσωπα, προϊόντα ή ιδέες με σκοπό τη γνωστοποίηση των αρετών, των πλεονεκτημάτων ή του περιεχομένου τους.

ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

1. Ενημερώνει τους καταναλωτές για:


http://www.veriorama.com/photorama_image.php?subcategory=80&id=78


• τα προϊόντα (τιμή, χρησιμότητα). Παρέχει, έτσι, τη δυνατότητα σύγκρισης και επιλογής• κοινωνικά θέματα και προτείνει μέτρα πρόληψης (κάπνισμα, AIDS)

2. Διαδραματίζει θετικό ρόλο στην οικονομική πρόοδο μιας χώρας με:

• την αύξηση παραγωγής και κατανάλωσης προϊόντων.

• την ανάπτυξη του εμπορίου

3. Συμβάλλει στην περιστολή της ανεργίας:

• δημιουργούνται νέα επαγγέλματα (διαφημιστές, μακετίστες…). *απασχολούνται περισσότεροι άνθρωποι …

4. Προσπορίζει οικονομικά κέρδη στα ΜΜΕ, ώστε να είναι αδέσμευτα από τα πολιτικά κόμματα και να επιτελούν καλύτερα τον έλεγχο στην εξουσία.

5. Ορισμένες διαφημίσεις καλλιεργούν την καλαισθησία.

6. Ο ανταγωνισμός οδηγεί τις βιομηχανίες στη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και στη μείωση των τιμών. Έτσι βελτιώνεται το επίπεδο ζωής του ανθρώπου.

7. Η επιλογή της παραγωγής και κυρίως η προώθηση ενός προϊόντος απαιτεί τη συνδρομή ερευνών ειδικών επιστημονικών κλάδων (όπως της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας κ.α.) με τις οποίες:

• συλλέγονται χρήσιμα στοιχεία …

• σημειώνεται πρόοδος στους αντίστοιχους κλάδους …

• Τα διαφημιστικά έσοδα επιβοηθούν στην επίτευξη της βιωσιμότητας και της ανεξαρτησίας των ΜΜΕ …

Κοινωνία

• Πολιτική διάσταση : Ενημερώνει τον πολίτη για προγράμματα και Θέσεις κομμάτων, συντελεί στη διάδοση και διακίνηση ιδεών και ιδεολογιών και υποδεικνύει τα πολιτικά μας καθήκοντα …• Πολιτιστική διάσταση: Από τη μια πληροφορεί για διάφορα καλλιτεχνικά και αθλητικά δρώμενα· αποτελεί ερέθισμα για επαφή με πολιτισμικά / πνευματικά αγαθά. …

• Διαφήμιση και τέχνη : Υπό προϋποθέσει μπορεί να αναβαθμίσει την αισθητική αντίληψη, να διεγείρει τη φαντασία, να καλλιεργήσει το χιούμορ και σε γενικές γραμμές, να ψυχαγωγήσει.

• Κοινωνική διάσταση: σημαντική είναι η προσφορά της διαφήμισης στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για θέματα ή προβλήματα της καθημερινότητας. Ειδικότερα:

• μας πληροφορεί για τη δράση εθελοντικών κινημάτων (αιμοδοσία, προστασία της φύσης, πείνα κ.ά.)• μας ενημερώνει για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από κακές συνήθειες (κάπνισμα)• μας παροτρύνει να συμπαρασταθούμε, να σεβαστούμε την τρίτη ηλικία και τα άτομα με ειδικές ανάγκες• μας ενημερώνει για τη σωστή οδική συμπεριφορά (τροχαία) κ. ο .κ.



ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Στην οικονομική ζωή

1. Κυριαρχία μεγάλων, πολυεθνικού χαρακτήρα -στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας- επιχειρήσεων. Έτσι:

• πραγματοποιείται η συσσώρευση του κεφαλαίου με τη μεγιστοποίηση των κερδών τους.

• οι μικρές επιχειρήσεις κλείνουν εξαιτίας του εξοντωτικού γι' αυτές ανταγωνισμού.

2. Το κόστος των υπέρογκων διαφημιστικών δαπανών επωμίζεται το κοινωνικό σύνολο ως:

• αύξηση του κόστους παραγωγής • χρησιμοποίηση παραγωγικών πόρων …

Επιβαρύνει οικονομικά τον καταναλωτή με την αγορά περιττών, κυρίως, αγαθών για την ικανοποίηση πλασματικών αναγκών.

3. Στρεβλή κατεύθυνση στην. ανάπτυξη της οικονομίας:• παράγονται κυρίως αναλώσιμα, μικρής αξίας προϊόντα, που δεν καλύπτουν πραγματικές ανάγκες

• δεν αναπτύσσονται κλάδοι αναγκαίοι για την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών της κοινωνίας.

Κοινωνικός - Πολιτικός

• Με τη διαφήμιση υπερτονίζονται οι ατομικές ανάγκες, οπότε και διογκώνεται ο ατομικισμός, συχνά σε βάρος του κοινού καλού. Αυτό οδηγεί στον ωφελιμισμό, στη συρρίκνωση της κοινωνικής συνείδησης και τελικά στην αποχή από τα κοινά, στην κρίση της δημοκρατίας.

• Αλλοτριώνονται οι ανθρώπινες σχέσεις, τη στιγμή που κριτήριο αξιολόγησης είναι τα υλικά αγαθά. Κυριαρχούν: υποτίμηση, αποξένωση / μοναξιά, επιδερμικότητα.

• Η διαφήμιση μπορεί να εξωθήσει τους ανθρώπους (κυρίως τη νεολαία) σε πράξεις βίας / καταστροφικότητας. …

• Ιδιαίτερα με την πολιτική διαφήμιση:

• Είναι δυνατό να υποκλαπεί η ελευθερία βούλησης (τεχνικές διαφήμισης) με σκοπό την υφαρπαγή ψήφου.• Ο πολίτης υπακούει σε διαφημιστικά μηνύματα που προβάλλουν συγκεκριμένες ιδεολογίες. Συντελείται ετεροκατεύθυνση, ιδεολογική χειραγώγηση που προετοιμάζει θεατές όχι πολίτες.• Κυριαρχεί το σύνθημα και όχι ο διάλογος, το ψέμα και όχι η αλήθεια.• Υπονομεύεται η πολυφωνία και κυρίως η ισότητα, καθώς δεν μπορούν όλα τα κόμματα να διαθέσουν κονδύλια για διαφημιστική εκστρατεία.• Ενδέχεται να ενταθεί η αθέμιτη συναλλαγή, λόγω των πολυδάπανων προεκλογικών αναγκών.• Επομένως η διαφήμιση / προπαγάνδα υπονομεύει τη δημοκρατία.

Ηθικός



Η διαφήμιση «διδάσκει την ηθική της φιλαυτίας, του κέρδους, της μισανθρωπίας» μέσα από τα πρότυπα που προβάλλει. Για παράδειγμα, το καταναλωτικό πρότυπο δεν ενισχύει τον αγώνα του ανθρώπου για κατάκτηση της αρετής, αντίθετα τον εξωθεί στην απληστία, στο πάθος του πλουτισμού, στην απευαισθητοποίηση. …Άρα, επέρχεται ηθική αλλοτρίωση.

Εθνικός

Η διαφήμιση προβάλλει έναν τρόπο ζωής καθαρά τεχνοκρατικό και ποσοτικό. Αυτό πιθανότατα οδηγεί:

• Στη διαιώνιση του συμπλέγματος κατωτερότητας και ως εκ τούτου στην άκριτη υιοθέτηση όλων σχεδόν των ξενόφερτων προτύπων, στην ξενομανία.

• Στην απώλεια/αλλοτρίωση της εθνικής ταυτότητας - αφελληνισμός (αλλοίωση της γλώσσας, απομάκρυνση από παράδοση, την ιστορική μνήμη).

Γενικότερα: πραγματοποιείται σταδιακός έλεγχος και εκμετάλλευση των υπανάπτυκτων χωρών σε επίπεδο οικονομικό αλλά και πολιτιστικό - πνευματικό - επιστημονικό - πολιτικό.

Στην προσωπικότητα του ατόμου

Σωματικός- Ψυχολογικός

Προξενεί ένα διαρκές αίσθημα ανικανοποίητου που δημιουργεί ανισορροπία.

• Επιτείνει το άγχος και τη σωματική κόπωση λόγω της υπερεργασίας για το κυνήγι του χρήματος. Επίσης, οδηγεί στην κατανάλωση προϊόντων επικίνδυνων για την υγεία.• Προκαλεί ψευδαισθήσεις επιτυχίας, ευτυχίας, παντοδυναμίας (σε όσους έχουν την αγοραστική δυνατότητα), αλλά πλάθει και πλεγματικούς / συμπλεγματικούς ανθρώπους …• Πνευματικός

Η συστηματική προβολή υλιστικών προτύπων ζωής αποπνευματοποιεί το σύγχρονο άνθρωπο. Η ουσία βρίσκεται στα υλικά και όχι στα πνευματικά αγαθά. Επομένως, υποθάλπεται αδιαφορία για ευρύτερη μόρφωση και καλλιέργεια. Αυτή επιτείνεται και από την προβολή εμπορευματοποιημένων μορφών τέχνης και θεαμάτων (π.χ. λαϊκίζουσα τέχνη, ποδόσφαιρο), με αποτέλεσμα τη στροφή σε ανούσιες διασκεδάσεις που συνδέονται με την ψυχοκτονία και όχι με την ψυχαγωγία.

Διαφθείρει ηθικά τον άνθρωπο

• «Διδάσκει» ηθική, αλλά από αρνητική σκοπιά. Προβάλλοντας την ηθική του χρήματος και της επιβολής, αλλοτριώνει ηθικά και καθιστά τον άνθρωπο άπληστο, κυνικό και φιλοχρήματο.

Αμβλύνει την κοινωνική συνείδηση και ενισχύει τη βία

• Τροφοδοτεί την παραβατική συμπεριφορά, καθώς υπόσχεται τα πάντα σε όλους χωρίς διακρίσεις…

Η διαφήμιση επιδρά αρνητικά στην κοινωνική διάσταση και συμπεριφορά. Το άτομο:



• υιοθετώντας μια ατομικιστική λογική, διογκώνει τις ατομικές ανάγκες σε βάρος των κοινωνικών, με συνέπεια να αμβλύνεται η κοινωνική του συνείδηση και να απομακρύνεται από υγιή κοινωνικο-πολιτικά ενδιαφέροντα.

Με την πρόκληση τεχνητών αναγκών αναπτύσσεται πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού, με συνέπειες το άτομο

• να αλλοτριώνεται, αφού ταυτίζει το «έχειν» με το «είναι»

• να θέτει υλιστικές προτεραιότητες και να αδιαφορεί για την πνευματική του καλλιέργεια.

• κυριευμένο από το καταναλωτικό πρότυπο που έντεχνα, προωθεί η διαφήμιση, να υπερεργάζεται σε βάρος της ανάπτυξης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων και της ενασχόλησης με πνευματικά και πολιτιστικά ενδιαφέροντα και να κατατρύχεται από ένα φθοροποιό για την ψυχοπνευματική του υγεία άγχος.

• καλλιεργεί διάθεση επίδειξης, κοινωνικού εντυπωσιασμού και ανταγωνιστικό πνεύμα. …

Προσβάλλει και εξευτελίζει την ανθρώπινη προσωπικότητα, αφού οδηγεί σε μια σχεδόν παθητική αποδοχή υποκατάστασης ουσιωδών στοιχείων της από τα εμπορεύματα - καταναλωτικά αγαθά, με συνέπειες:

• τη γελοιοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων (η μητρική αγάπη … εξαρτώνται από τα αγαθά)

• τον ευτελισμό των συναισθημάτων, τον εκχυδαϊσμό και την εμπορευματοποίηση τους (η ποιότητα της αγάπης συνδέεται με κοσμήματα, αρώματα, ποτά κ.λπ.).

Ωραιοποιεί πλευρές της ζωής, καλλιεργεί τη ματαιοδοξία. Παρασύρει, έτσι, το άτομο σε μια ψευδαισθησιακή:

• αντίληψη των πραγμάτων (αποφυγή αρνητικών πλευρών της ζωής, προσφορά ελπίδων για εύκολη επιτυχία…

• φυγή από την οδυνηρή προσωπική και κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα.

Λειτουργεί μαζοποιητικά στην αισθητική του ατόμου, αφού οδηγεί:

• στην άκριτη υιοθέτηση αισθητικών προτύπων που προβάλλουν οι επιχειρήσεις

• στην ασύνειδη απώλεια της δυνατότητας για προσωπικές επιλογές σύμφωνα με το προσωπικό του κριτήριο.

Συμβάλλει στην πολιτική αποξένωση του ατόμου

• Ενισχύει τη σημασία των ατομικών αναγκών σε βάρος των συλλογικών, οδηγεί σε ιδιώτευση και υποβαθμίζει την αξία της πολιτικής συμμετοχής.

• Εθίζει τους πολίτες στην άκριτη αποδοχή της κατευθυνόμενης πληροφόρησης, προετοιμάζοντας την υποταγή τους στην παραπληροφόρηση και την οργανωμένη προπαγάνδα.

Αποτελεί μηχανισμό εξαπάτησης και οικονομικής εκμετάλλευσης του καταναλωτή

• Μετατρέπει το άτομο σε εύκολο θύμα της κερδοσκοπίας των επιχειρήσεων, με τη δημιουργία πλασματικών αναγκών και τον ερεθισμό των επιθυμιών.



• Οδηγεί σε λαθεμένες εντυπώσεις για την αξία ενός προϊόντος, με την παρουσίαση ψευδών ή αποσπασματικών πληροφοριών (παραπλανητική διαφήμιση).

Επιδρά αρνητικά στη γλωσσική έκφραση. Στη διαφημιστική γλώσσα κυριαρχούν:

• ο συνθηματικός χαρακτήρας • η αποσπασματικότητα της έκφρασης

• οι σπάνιες και εξεζητημένες λέξεις/φράσεις • οι ασαφείς διατυπώσεις

• η επιτηδευμένη ασυνταξία • οι ξενικές λέξεις/φράσεις.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

α. Μέσα: Γραπτός και ηλεκτρονικός τύπος, αφίσες κ.ά.

β. Τεχνικές

Η διαφήμιση ως «επιστήμη»: βασίζεται κυρίως στην ψυχολογία, απευθύνεται στο υποσυνείδητο και διεγείρει τις πιο απωθημένες ορμές, επιθυμίες και ανασφάλειες, που δεν ελέγχονται από την κρίση, προκειμένου να παρασύρει το κοινό.

Διαφημιστική μεθοδολογία: Η διαφήμιση αξιοποιεί ή εκμεταλλεύεται τη δύναμη του λόγου (γλώσσα), της εικόνας και του ήχου, προκειμένου να καταστήσει το μήνυμα πιο αποτελεσματικό.

• Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Η έντεχνη διαφήμιση προϋποθέτει τη στρατολόγηση ψυχολόγων, κοινωνιολόγων, καλλιτεχνών, για να χρησιμοποιηθούν λέξεις, φράσεις, εικόνες που .επιδρούν κυρίως στο υποσυνείδητο, χειραγωγώντας ταυτόχρονα την κριτική και αντιληπτική ικανότητα. Ειδικότερα το διαφημιστικό κείμενο:

- Διαθέτει λεξιλόγιο λιτό, απλό, κατανοητό, -επιλεγμένο, εξεζητημένο.- Χρησιμοποιεί πολύ τη μεταφορά, τη μετωνυμία, την έκπληξη, την υπερβολή.- Επικαλείται συχνά συναισθήματα φόβου, ενοχής, ντροπής, ευχαρίστησης.- Υποβάλλει μερικές φορές λανθάνοντα αξιολογικό χαρακτηρισμό. Παράδειγμα «οι έξυπνοι οδηγούν Ρενώ».



- Απευθύνεται σε αξίες όπως δυναμισμός, σκληρότητα, αυτοπεποίθηση όσον αφορά στους άντρες, σε αξίες όπως αισθησιασμός, θηλυκότητα, φροντίδα όσον αφορά στις γυναίκες.

ΛΟΓΟΙ ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ (ΑΙΤΙΑ - ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ).

1) Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου (κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες) που ευνοεί τη διάδοση της διαφήμισης, εφόσον βελτιώνεται η οικονομική κατάσταση του κόσμου. Η προσπάθεια των πολυεθνικών να διεισδύσουν σε νέες αγορές, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.

2)Η μαζική βιομηχανική παραγωγή καταναλωτικών αγαθών σε συνδυασμό με το καταναλωτικό πνεύμα των σύγχρονων κοινωνιών, επέβαλαν την κυριαρχία της διαφήμισης. Η υπερπαραγωγή / υπερπληθώρα προϊόντων ή υπηρεσιών, που οδήγησε στην ανάγκη διάθεσης / κατανάλωσης, όπως και το υλιστικό πρότυπο, που κυριαρχεί και πρέπει να διαιωνιστεί με στόχο τη μεγιστοποίηση του κέρδους.

3)Η αναγωγή της διαφήμισης σε σημαντικό παράγοντα στη διαδικασία της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς, οφείλεται στον επικρατούντα οξύ οικονομικό ανταγωνισμό. Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός που δημιούργησε την ανάγκη προβολής.

4)Η αστικοποίηση του πληθυσμού συνέβαλε στην ενίσχυση του ρόλου της διαφήμισης, αφού «όσο πιο αστική είναι μια καταναλωτική κοινωνία, όσο πιο συγκεντρωμένος είναι ο πληθυσμός, τόσο πιο εύκολο είναι το διαφημιστικό σφυροκόπημα της μάζας» (Ν. Βερνίκος).

5)Ο πολλαπλασιασμός των δυνατοτήτων διοχέτευσης των διαφημιστικών μηνυμάτων προς το πλατύ κοινό συνδέεται με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και ειδικότερα με την τελειοποίηση των μέσων ενημέρωσης.

6)Στα νεότερα χρόνια, η επιρροή της διαφήμισης έχει αυξηθεί, αφού αυτή έχει εξελιχθεί σε «νέα ειδική τέχνη» και χρησιμοποιεί πορίσματα διαφόρων επιστημών, όπως η κοινωνιολογία, η ψυχολογία και η στατιστική.

7)Ο σύγχρονος άνθρωπος απασχολούμενος εντατικά τον περισσότερο χρόνο της ημέρας στην εργασία του βρίσκεται ανέτοιμος να αντιδράσει στα κελεύσματα της διαφήμισης. «Χαλαρωμένος» στην αναπαυτική πολυθρόνα του καθιστικού του τον βομβαρδίζει ο διαφημιστής, τότε είναι ένας δεκτικότατος δέκτης.

8)Ο σύγχρονος άνθρωπος βιαστικός και αγχώδης δεν ασκεί ουσιαστική κριτική άλλωστε η Παιδεία δεν τον έχει συνηθίσει σ 'αυτό εθίζεται στις εύπεπτες λύσεις.

9)Η διαφήμιση χρησιμοποιώντας την όμορφη και δελεαστική εικόνα, που παρουσιάζει έναν ονειρεμένο κόσμο και μια ιδεατή πραγματικότητα και υιοθετώντας ένα σύντομο και εύληπτο κείμενο πείθει εύκολα.

ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΔΥΝΑΜΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Η διαφήμιση λειτουργεί πλέον ως επιστήμη (βλ. «Διαφημιστικά μέσα και τεχνικές»).

1) Το υλιστικό / ευδαιμονοθηρικό πρότυπο της εποχής και καθιστά εύκολη την αποδοχή του διαφημιστικού μηνύματος.

2) Οι γρήγοροι / ασθματικοί ρυθμοί ζωής και η εξειδίκευση αποπνευματοποιούν τον άνθρωπο, μειώνουν τις πνευματικές αντιστάσεις και κάνουν ευάλωτο το κοινό.



3) Η κρίση των αξιών, η παρακμή ιδανικών πλάθουν έναν άνθρωπο επιρρεπή στα είδωλα της εποχής, που δεν έχει την εσωτερικότητα και το ήθος να αντισταθεί στα εύπεπτα και σαγηνευτικά διαφημιστικά μηνύματα.

4) Το άτομο ευθύνεται για την αδυναμία κριτικής προσέγγισης . Το κοινό άγεται και φέρεται.

5)Η κρίση και η πλημμελής λειτουργία των φορέων αγωγής:

• Οικογένεια: οι νέοι αντιγράφουν τον τρόπο συμπεριφοράς των γονιών που με εξαιρέσεις ενστερνίζονται μια ποσοτική αντίληψη ζωής.•• Σχολείο: είναι πλέον εμφανής η αδυναμία του να διαμορφώσει πολύπλευρα μορφωμένους ανθρώπους, με αποτέλεσμα οι νέοι να είναι ευεπίφοροι στη διαφημιστική πολιορκία.

• ΜΜΕ: φιλοτεχνούν έντονη προεργασία μέσα από εκπομπές, προκειμένου το κοινό να δεχθεί ανώδυνα το ιδεολογικό περιεχόμενο της διαφήμισης.

•• Πολιτεία και πνευματική ηγεσία: με εμφανή ολιγωρία δείχνουν πως δεν μπορούν να αναστρέψουν την κατάσταση ή και την ενισχύουν, δηλαδή υπηρετούν το οικονομικό κατεστημένο.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ. ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ.

1. ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ. ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ

Ο πολίτης μπορεί να αμυνθεί, αντιμετωπίζοντας τη διαφήμιση με νηφαλιότητα και κριτική διάθεση. Αυτό προϋποθέτει τη συνειδητοποίηση των κινδύνων της διαφήμισης, τη συνεχή εγρήγορση, την αυτοκυριαρχία και τον κριτικό έλεγχο, ώστε να μπορεί να αντιστέκεται στον καταιγισμό των διαφημιστικών μηνυμάτων που υποβιβάζουν τη νοημοσύνη του. …

Ο υπεύθυνος και συνειδητοποιημένος καταναλωτής, ο οποίος:

• Διαχωρίζει τις χρήσιμες πληροφορίες από τις τεχνικές εντυπωσιασμού.• Αξιολογεί τη χρησιμότητα και την αναγκαιότητα ενός προϊόντος σύμφωνα με την ιεράρχηση των αναγκών του, διακρίνοντας τις πραγματικές από τις πλασματικές.• Θέτει ως προτεραιότητα την ποιότητα ζωής και όχι την ποσότητα αγαθών, αφού η ευτυχία είναι αποτέλεσμα βιωμάτων και όχι καταναλωτικών προϊόντων.• Γνωρίζει και διεκδικεί τα δικαιώματα του, συμμετέχοντας σε οργανώσεις καταναλωτών και αντιδρώντας σε φαινόμενα αισχροκέρδειας και παραπλανητικής διαφήμισης.

2. ΑΛΛΑΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ.

Αλλαγή των κοινωνικών δομών με σκοπό την προσωπική αξιοποίηση του ανθρώπου στη βιομηχανική μας εποχή. Η αλλαγή της συμπεριφοράς δεν θα έρθει από τη σκέτη γνώση αλλά από το προβληματισμένο ήθος. «Όπως ο άμβωνας δεν κάνει τους πιστούς καλύτερους, όπου η πολιτικά κατοχυρωμένη αδικία ρυθμίζει τις ανθρώπινες σχέσεις, έτσι και η διαφήμιση δεν θα



εκπαιδευτεί στην εξυπηρέτηση της αλήθειας, αν δεν βρεθούν τρόποι να χαίρεται ο άνθρωπος την αξία του, προσφέροντας την σ' εκείνους που τη χρειάζονται».

3. ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Η πολιτεία, σαν έκφραση του οργανωμένου κοινωνικού συνόλου, θα πρέπει να παρέμβει για την καθιέρωση κάποιων ορίων, στην έκταση και κάποιων υποχρεώσεων για σεβασμό της αλήθειας προς χάρη του καταναλωτή. Δεν είναι σωστό ο καταναλωτής να γίνεται έρμαιο των κερδοσκόπων. Γι' αυτό χρειάζεται η εφαρμογή κώδικα δεοντολογίας και λήψη συγκεκριμένων μέτρων.

α. Αναγκαίος ο περιορισμός διαφημίσεων και ο εξοβελισμός τους κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων,

β. Έλεγχος των μηνυμάτων ώστε αυτά να μην υποτιμούν τη νοημοσύνη του πολίτη, να μην προσβάλλουν τη γυναικεία και ανδρική αξιοπρέπεια και να σέβονται τον ψυχικό κόσμο των παιδιών,

γ. Να μη διαφημίζονται προϊόντα που βλάπτουν τη σωματική ψυχική υγεία.

4. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Για να βοηθηθεί ο σύγχρονος δέκτης να ερμηνεύει, όπως αναφέραμε παραπάνω, να κρίνει τα διαφημιστικά μηνύματα, απαιτείται καλλιέργεια της κριτικής του ικανότητας, του ορθολογισμού. Επειδή ο συνεχής ερεθισμός των αναγκών, υποχρεώνει σε εξοντωτική εργασία για να καλύπτει όλες τις επιθυμίες που του υποδαυλίζουν, μόνο η σωστή παιδεία μπορεί να μας δώσει έναν καταναλωτή πιο ευσυνείδητο και κριτικά τοποθετημένο απέναντι στις επιλογές που του προσφέρονται. Το άτομο πρέπει να μάθει από μικρό να συγκρίνει, να κρίνει, να σκέφτεται και να αντιστέκεται, αν χρειάζεται, στα προβαλλόμενα διαφημιστικά μηνύματα.

Ίσως εκείνο που θα μας σώσει από τη διαφήμιση, που τείνει να αλυσοδέσει όλο και πιο σφιχτά την ψυχή και το σώμα μας να είναι η πρωτοβουλία, προϊόν της συνεχώς αυξανόμενης μόρφωσης. Η παιδεία μπορεί να αποτρέψει την ρομποτοποίηση του ανθρώπου, που επιδιώκει η διαφήμιση, η πνευματική καλλιέργεια θα αναπτύξει την ανθρώπινη πρωτοβουλία και θα απελευθερώσει τον άνθρωπο.

5. ΤΑ Μ.Μ.Ε.

Ευθύνη μέσων μαζικής ενημέρωσης: Περιορισμός της διαφήμισης σε απλή και υπεύθυνη πληροφόρηση, που θα διαφωτίζει το κοινό, θα σέβεται την νοημοσύνη του, τα αισθητικά του κριτήρια, την προσωπική του ελευθερία.

6. ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

Αλλά και οι ίδιοι οι διαφημιστές θα πρέπει να σέβονται το δέκτη, το διαφημιζόμενο προϊόν ή τις υπηρεσίες και να τα προβάλλουν με σωστό τρόπο χωρίς να προσβάλλουν την πνευματική μας υπόσταση, αλλά ούτε και τους ανταγωνιστές τους. Γι' αυτό είναι απαραίτητος ο κώδικας επαγγελματικής δεοντολογίας στο χώρο της διαφήμισης, ώστε ο



καταναλωτής να ωφελείται και η οικονομία να εξελίσσεται. Οφείλει να λειτουργεί η διαφήμιση με βάση την αρχή της αλήθειας, της αντικειμενικότητας, του θεμιτού ανταγωνισμού, του σεβασμού στα ήθη και έθιμα του κοινωνικού χώρου μέσα στον οποίο πραγματοποιείται.

7. ΑΛΛΑΓΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ. Υιοθέτηση ενός αντικαταναλωτικού τρόπου ζωής.

Χωρίς να απορρίπτει κανείς την ανάγκη ν' απολαύσει τα αγαθά της σύγχρονης κοινωνίας, χρειάζεται να προβαίνει σε αγορές προϊόντων που ν' ανταποκρίνονται στις πραγματικές τους ανάγκες. Γι' αυτό είναι απαραίτητη η ιεράρχηση των αναγκών και η αποφυγή ικανοποίησης τεχνητών αναγκών. Ακόμα η κατανάλωση δεν πρέπει να γίνεται αυτοσκοπός για το άτομο και πολύ περισσότερο σε βάρος της ανάπτυξης της προσωπικότητας του. Στόχος του να είναι η ικανοποίηση των υλικών αναγκών με προοπτική την ισόρροπη και αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητας του.

8. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚO ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

Αναγκαία είναι, τέλος, η ανάπτυξη ενός ριζοσπαστικού κινήματος που αμφισβητώντας τη διαφήμιση μπορεί να αποκαλύπτει την παραπλάνηση των καταναλωτών και να εγγυάται τα συμφέροντα τους. Οι οργανώσεις και τα κινήματα καταναλωτών μπορούν να διαμορφώσουν μια διαφορετική κουλτούρα στους καταναλωτές καινά εμποδίσουν τους διαφημιστές και τους επιχειρηματίες να τους εξαπατούν.

ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ. ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ.

Η διαφήμιση πρέπει να εκπληρώνει τις παρακάτω αρχές:

α) αρχή της αλήθειας: κάθε πληροφορία που θ1 αναφέρει θα πρέπει ν' ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. β) η αρχή της αντικειμενικότητας: να αναφέρονται όλες οι ιδιότητες του διαφημιζόμενου προϊόντος. Γιατί, είναι δυνατόν να υπάρχει τήρηση της αρχής της αλήθειας, αλλά να μην τηρείται η αρχή της αντικειμεικότητας. Δηλ. οι ιδιότητες του προϊόντος που διαφημίζεται να είναι αληθινές και να μη διαφημίζονται ψεύτικα, ενώ άλλες βλαβερές ιδιότητες του προϊόντος να αποσιωπούνται. γ) Η αρχή θεμιτού ανταγωνισμού. δ) η αρχή του σεβασμού στα ήθη και τα έθιμα της κοινωνίας …



ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑ - ΠΑΙΔΙ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ



Ως δέκτες: Οι γυναίκες και τα παιδιά είναι ευπαθείς / ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στην διαφήμιση.

α) Η γυναίκα*επωμίζεται, σε μικρότερο, βέβαια, βαθμό απ' ό, τι στο παρελθόν, την ευθύνη αγοράς

των προϊόντων που σχετίζονται με την οικογένεια και το σπίτι*αποτελεί το ωραίο φύλο (αυταρέσκεια - θηλυκότητα)

β) Το παιδί*διακρίνεται για τη φυσική του ευπιστία (αδυναμία κριτικής ματιάς, έλλειψη γνώσης, πείρας)*είναι επιρρεπές στη μίμηση (σε υπερβολικό βαθμό)*δε δύναται να διακρίνει εύκολα το πραγματικό από το φανταστικό*χαρακτηρίζεται από βουλιμία, είναι ακόμα αδιαμόρφωτο / εύπλαστο.

Διευκρίνιση:Τα τελευταία χρόνια ευάλωτη ομάδα μπορεί να θεωρηθεί και ο άντρας, λόγω της

έξαρσης του καταναλωτισμού και της μόδας.

Στη διαφήμιση, βέβαια, ευάλωτες είναι και οι αναπτυσσόμενες χώρες.

Ως μέσα: Παραπλανητική και γεμάτη ψευδαισθήσεις είναι η εικόνα της γυναίκας και του παιδιού που προβάλλουν οι διαφημιστές με μοναδικό στόχο την προώθηση προϊόντων. Παρουσιάζονται, λοιπόν, ως εξής:

α) Η γυναίκα*ελκυστική, σαγηνευτική, πανέμορφη, νέα *αντικείμενο ερωτικού πόθου (σεξουαλικότητα)*υποδουλωμένη στα υλικά αγαθά *υποδεέστερη (όχι πάντα) από τον άνδρα, β) Το παιδί*αθώο, αυθόρμητο, αγνό *αποδέκτης της αγάπης των μεγάλων.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Α. Καταναλωτική κοινωνία: σημαντικός ο ρόλος της διαφήμισης

1. οικονομικός - ιδεολογικός2. εκμετάλλευση της γυναίκας· υποβάθμιση.ΙΙ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ

Α. Ορισμός



Β. Η μορφή της γυναίκας κυριαρχεί στη διαφήμιση.

"Στις γοητευτικές διαφημίσεις βλέπουμε δελεαστικές φωτογραφίες πλούσιων εμπορευμάτων όλων των ειδών δίπλα σε όμορφες γυναίκες. Το Μεγάλο Αμερικανικό Όνειρο επαληθεύεται για τις ωραίες γυναίκες που μπορούν να αποκτήσουν αεροδυναμικά αυτοκίνητα, συσκευές τηλεοράσεως και τα τοιαύτα, και καθώς φαίνεται μια ονειρώδη σεξουαλική ζωή και μια ιδανική οικογένεια.. Εκείνες που δεν κατορθώνουν ν' αποκτήσουν όλα αυτά τα πράγματα απορούν τι συμβαίνει μαζί τους σαν γυναίκες και στερήθηκαν αυτό το Μεγάλο Αμερικανικό Όνειρο. Μέμφονται τον εαυτό τους που δεν γεννήθηκαν πλούσιες και όμορφες." (Εβ. Ριντ) (Κ.Ν.Λ. Γ΄ Λυκείου)

Γ. Η προσωπικότητα εξευτελίζεται (βλ. Αρνητικές συνέπειες)

ΤΡΟΠΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Α. Παρουσιάζεται ως κύριο καταναλωτικό ον.

1. Η καταναλωτική μανία είναι το μέσο για την κατάκτηση της "ευτυχίας".

"Αλλά όλη αυτή η απελπισία και το αίσθημα της ήττας που βασανίζουν τις γυναίκες είναι εξαιρετικά επωφελή για τους κερδοσκόπους. Στέλνουν τις γυναίκες σε όργια αγορών σε μια προσπάθεια να ξεπεράσουν τις αγωνίες τους και το αίσθημα της αποτυχίας. Πολύ συχνά, σαν άμεσο τονωτικό φάρμακο της αυτοπεποίθησης τους, ορμάνε ν' αγοράσουν ένα μοντέρνο ρούχο ή ένα μαγευτικό σκεύασμα ομορφιάς σε μπουκαλάκι." (Εβ. Ριντ) (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου)

Β. Η ανισότιμη σχέση των δυο φύλων

1. Ο κόσμος της ταυτίζεται με τον άνδρα - σύντροφο (ερωτικό)2. Οι αισθητικές της αντιλήψεις εξαντλούνται στην τόνωση της θηλυκότητας - σεξουαλικότητας.

Γ. Έμφαση στο ρόλο της νοικοκυράς. Απομόνωση από τα κοινωνικά δρώμενα "απολιτικoποίηση".

1. "Έτσι οι σπεσιαλίστες διαφόρων ειδών, Που προσλαμβάνονται για να γράφουν άρθρα για αγχώδεις νοικοκυρές, τους δίνουν διαλέξεις για την αναγκαιότητα περισσότερης φροντίδας των παιδιών, για τη μητρική αγάπη, για τη φροντίδα της οικογένειας -που όλα αυτά, είναι ξεκάθαρο, μπορούν να καλυφθούν με μεγάλες και δαπανηρές αγορές. Ή συζητούν προβλήματα σχετικά με τις γυναίκες που κάνουν καριέρα, αφήνοντας συχνά τον δόλιο, απατηλό υπαινιγμό ότι τα ευτυχισμένα σπιτικά τους και η συναισθηματική τους -ζωή μπαίνουν σε κίνδυνο με την εξωτερική τους εργασία. Και εδώ ξανά φαίνεται ότι ο κίνδυνος μπορεί να αποτραπεί κάνοντας περισσότερες αγορές.” (Εβ . Ριντ) (Κ.Ν.Λ. Γ΄ Λυκείου)

2. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διαφήμιση έχει ποικιλόμορφα εκμεταλλευθεί ·τη γυναίκα. Με τον τρόπο αυτό σκοπεύει στο κεφάλι, αλλά -χτυπά το πορτοφόλι. Η κύρια μορφή εκμετάλλευσης -EC ναι ο εξαναγκασμός της να ξανακλεισθεί στο αυγό από το οποί ο με τόσους . αγώνες βγήκε. Βασίλειο της είναι η κουζίνα, ή, κατά τον αστικό κώδικα, μέχρι προ τίνος βέβαια, "η διεύθυνση του οίκου11, που επανέφερε τη θέση της Ήρας ως κλειδοκράτειρας", κατεύθυνση που υιοθέτησαν παλαιότερα και οι Γερμανοί με το περίφημο "δικαίωμα κλειδός". ("ΤΟ ΒΗΜΑ", 24-1-88).

Δ. Το πρότυπο της μητέρας.



1. Έτσι, για ό,τι σχετίζεται" με την επίπλωση , με* τα παιδιά, με τις γεύσεις, με τα εδέσματα, με τα πάμπερς του μωρού, η τηλεόραση χρησιμοποιεί ως αυθεντία, λόγω... αρμοδιότητας, τη γυναίκα.

Ακόμη και για το σιδέρωμα, το ξεσκόνισμα, το πλύσιμο, τα εντομοκτόνα, το τουμποφλό, τα απορρυπαντικά, είναι η ειδικότητα της. Από* την άποψη αυτή οι γυναίκες χωρίζονται σε δύσκολες και εύκολες, ενώ και οι δυο διακρίσεις πλήττουν θανάσιμα τη γυναίκα και μάλιστα στέλνουν το μυαλό του θεατή σε άλλης μορφής δύσκολη και εύκολη γυναίκα.

2.Πολλαπλοί ρόλοι. Συγκρούσεις…

"Φέρνοντας αντιμέτωπες την εργαζόμενη γυναίκα απ' τη μια και τη νοικοκυρά - μητέρα από την άλλη -και το αντίστροφο- και οι δυο κατηγορίες γυναικών μένουν με αισθήματα ενοχής, εσωτερικές συγκρούσεις και απογοητεύσεις. Αυτό παίρνει .ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις στην περίπτωση εκείνων που είναι και εργαζόμενες και νοικοκυρές. Τρώγονται διαρκώς από μια σύγκρουση ενδιαφερόντων την οποία δεν μπορούν να επιλύσουν," (Εβ. Ριντ)

Ε. Υποβιβάζεται ως ανθρώπινη προσωπικότητα.

1. Προβάλλεται ως αντικείμενο, ως σκεύος ηδονής.

"Και αν επιτέλους η διαφήμιση αφορούσε εσώρουχα, υπάρχει κάποια δικαιολογία. Αλλά να διαφημίζει πορτοκαλάδες, κρασιά, ποτά, αυτοκίνητα, ποδήλατα, γραφεία, κ.λπ., και να ντύνεις τη διαφημίστρια γυμνή, είναι ανεξήγητο. Η σαρκική πρόκληση συγκεντρώνει την προσοχή στο ενδιαφέρον σημείο και όχι στο αντικείμενο πώλησης. Εκτός αν αυτή η σεξουαλική έλξη είναι όπως τα ναρκωτικά: Αποδυναμώνεται η θέληση ~του πελάτη και δημιουργείται εξάρτηση. Ας αφήσουμε τα αστεία. Πρόκειται για ένα ταπεινωτικό - σιωπηρό εμπόριο σάρκας, όπου η γυναίκα γίνεται ανεκπλήρωτη υπόσχεση ηδονής για την έλξη των αφελών. Για να γίνει ελκυστικό το κρασί ή το ποτό, η γυναίκα, με την κίνηση, με τη γύμνια, με τον αισθησιασμό, με τη λαγνεία, με τον μόλις συγκροτούμενο ηδονισμό, δίνει την εντύπωση ότι μέσα στο μπουκάλι βρίσκεται η ίδια, έτοιμη να σερβιρισθεί, όχι βέβαια στο τραπέζι . Να βλέπουν τάχα οι γυναικείες οργανώσεις ότι δεν προσφέρεται στη διαφήμιση το ηδύποτο, αλλά απλώς το* ηδύ;" (Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 24.1.88)

ΣΤ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η διαφήμιση εκμεταλλεύεται, και υποβαθμίζει τη γυναίκα.

"Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι 'η διαφήμιση στη σημερινή τηλεόραση πλήττει κατ' εξοχήν τη γυναίκα. Ο καταναλωτισμός , η θέση της στην παραγωγή και στην κοινωνία, οι διακρίσεις στην εργασία, η χρησιμοποίηση του σώματος της ως μέσου έλξης της προσοχής, η μεταχείριση της ως αντικειμένου και όχι ως υποκειμένου..." ("ΤΟ ΒΗΜΑ")

"Με δυο λόγια, το καπιταλιστικό σύστημα πρώτα υποβιβάζει και καταπιέζει τη μεγάλη μάζα των γυναικών. Μετά εκμεταλλεύεται τις δυσαρέσκειες και τους φόβους των γυναικών για να τροφοδοτήσει την πυρά των απεριόριστων πωλήσεων και κερδών." (Εβ , Ριντ)



ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

Α. Εξάλειψη των κοινωνικών διακρίσεων και των διακρίσεων με βάση το φύλο.

1. Απελευθέρωση από την κοινωνική καταπίεση

2. Ίσες ευκαιρίες στην εργασία, στη μόρφωση, στον πολιτισμό· στη ζωή.

3. Άρση των κοινωνικών ανισοτήτων και αδικιών.

Β. Ισοτιμία των δύο φύλων

1. Δεν αρκεί η νομοθετική κατοχύρωση.2. Έμπρακτη αναγνώριση στην καθημερινή ζωή.3. Συγκεκριμένα μέτρα από την πολιτεία.

Γ. Ανθρωποκεντρική κοινωνία, έτσι ώστε η ευτυχία του ενός να είναι προϋπόθεση για την ευτυχία του άλλου.

1. Αρμονική και πολυδιάστατη ανάπτυξη της προσωπικότητας της γυναίκας.2. Σεβαστή η θέση της γυναίκας στην κοινωνία.3. Συμμετοχή στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι.

Δ. Να αναγνωρισθεί η ιδιαιτερότητα της γυναίκας λόγω της διαφορετικής φύσης της.

1. Η ιδιαιτερότητα και οι διαφορές -δε νομιμοποιούν την ανισότητα.2. Προστασία και σεβασμός της μητρότητας.3. Αναθεώρηση παραδοσιακών ρόλων.

Ε. Αναθεώρηση του συστήματος αξιών και των πρότυπων που προβάλλονται.

1. Απελευθερωτικός ο ρόλος της εκπαίδευσης.2. Απαλλαγή από τα καθιερωμένα πρότυπα για τους ρόλους και τις σχέσεις των δύο φύλων.

ΣΤ. "Δεν υπάρχει γυναικεία απελευθέρωση χωρίς κοινωνική απελευθέρωση και δεν υπάρχει. κοινωνική απελευθέρωση χωρίς γυναικεία απελευθέρωση. (Κ. Μαρξ)

"Το καθήκον μας, επομένως, είναι να αποκαλύπτουμε τόσο το καπιταλιστικό σύστημα σαν πηγή αυτών των συμφορών όσο και την μηχανή μαζικής προπαγάνδας που μαθαίνει στις αφελείς γυναίκες ότι ο δρόμος για μια πετυχημένη ζωή και αγάπη περνάει μέσα από την απόκτηση πραγμάτων. Το να παραβλέψουμε ή να δεχθούμε τα καπιταλιστικά πρότυπα σε οποιοδήποτε τομέα -από την πολιτική μέχρι τα καλλυντικά- σημαίνει ότι στηρίζουμε και διαιωνίζουμε αυτό το ανελέητο κερδοσκοπικό σύστημα και τη συνέχιση της εξάρτησης των γυναικών." (Εβ. Ριντ)



ΚΕΙΜΕΝΟ

Η ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ

§ 1 Η σημερινή επέκταση των διαφημίσεων σε μιαν επιφάνεια ίου κοινωνικού πεδίου, αδιανόητη μερικές δεκαετίες πριν, και η επιθετικότητα αυτής της επέκτασης, που έχει λάβει τον χαρακτήρα βαθύτατης εισβολής τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό χώρο, μας επιτρέπουν να μιλάμε για διαφημιστική βία.

§ 2 Η συχνότητα της διακοπής των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων από διαφημίσεις, η πυκνότητα της (με ποικίλους τρόπους) συγχρονικής με τη ροή αυτών των προγραμμάτων άμεσης ή έμμεσης διαφήμισης· το πλήθος των εκπομπών με σταθερό διαφημιστικό φόντο η μετατροπή των ποδοσφαιριστών και των αθλητών (ακόμη και των εθνικών ομάδων) σε κινητές διαφημίσεις· η υπέρογκη μεγέθυνση των διαφημιστικών γιγαντοαφισών και η υπερκάλυψη από αυτές των υπαίθριων χώρων και πολλών δημοσίας χρήσεως κτιρίων η κατάληψη του μεγαλυτέρου μέρους των εφημερίδων και των περιοδικών από διαφημίσεις και η μετατροπή τους, δια των ένθετων διαφημιστικών φυλλαδίων που μεταφέρουν, σε διαφημιστικά οχήματα· η σύγχυση των ορίων ανάμεσα στην είδηση και στη διαφήμιση η μετατροπή δημοσιογράφων σε διαφημιστές και διαφημιστών σε δημοσιογράφους η μεταβάπτιση της διαφημιστικής πράξης σε χορηγική πράξη και των διαφημίσεων σε «μηνύματα των χορηγών»· με λίγα λόγια, η ουσιαστική κατάλυση κάθε διαφημιστικής δεοντολογίας δηλώνει την εγκαθίδρυση στον χώρο της διαφήμισης ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος, το οποίο επιβάλλει τη βούληση του σ' ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής και ατομικής ζωής.

§ 3 Τα περιστατικά της διαφημιστικής βίας που βιώνουμε καθημερινά συνθέτουν μία νέα βαρβαρότητα, τη διαφημιστική βαρβαρότητα, που αποτελεί το πλέον περίοπτο στοιχείο της βάρβαρης πλευράς του σύγχρονου οικονομικού συστήματος, και καθώς το στοιχείο αυτό παρουσιάζει εγγενή επαυξητική τάση (όπως αποδεικνύεται από την καταφανή πλέον αδυναμία ανάσχεσης του), το διαφημιστικό μέλλον φαίνεται να διαγράφεται ακόμη ζοφερότερο.

§ 4 Μιλάω για αδυναμία αναχαίτισης διαφημιστικής βίας, γιατί μου είναι δύσκολο να συμμεριστώ την αισιοδοξία όσων πιστεύουν ότι η μετάβαση από την εποχή των ΜΜΕ στην εποχή του Διαδικτύου, που τελείται σήμερα, θα μεταβάλει τη φύση της διαφήμισης από «εισβολική» επί του δέκτη σε «προσδοκώσα» την αναζήτηση της από το δέκτη. Διότι η προαιρετική πρόσβαση του δέκτη στην αποθηκευμένη κάποια περιγραφή και εκθείαση ενός προϊόντος δεν είναι διαφήμιση- σημαίνει απλώς επιθυμία πληροφόρησης, η υλοποίηση της οποίας εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούληση του δέκτη δηλαδή, σημαίνει κατάργηση της ίδιας της έννοιας της διαφήμισης, όπως αυτή δηλώνεται από τα δύο συνθετικά του ονόματός



της. Το να πιστεύει κανείς ότι, η εκδήλωση από τον υποψήφιο αγοραστή της επιθυμίας να πληροφορηθεί για τα διατιθέμενα στην αγορά προϊόντα, αρκεί για να ικανοποιήσει την εγγενή τάση του νεοφιλελεύθερου συστήματος για επέκταση των πωλήσεων και κατάκτηση από τους παραγωγούς όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους της αγοράς, αποτελεί ουτοπική σκέψη. Και, φυσικά, το Διαδίκτυο δεν πρόκειται να καταργήσει ως διαφημιστικό χώρο τον έξω από αυτό φυσικό χώρο (υπαίθριο ή στεγασμένο) ή πεδίο (ηχητικό ή τυπογραφικό).

§ 5 Το πιο ανησυχητικό στο φαινόμενο που προσπαθώ να περιγράψω δεν είναι η βιαιότητα την οποία έχει αναπτύξει σήμερα η διαφήμιση είναι η ανοχή απέναντι σ' αυτό το βίαιο καθεστώς, η οποία, στον βαθμό που παραμένει σιωπηλή και δεν εκδηλώνει ουσιώδεις τάσεις δυσφορίας, ισοδυναμεί με πλήρη υποταγή. Αν μας έλεγαν πριν από μερικές δεκαετίες ότι η διαφήμιση θα έπαιρνε κάποτε τη μορφή που έχει σήμερα, θα είχαμε θεωρήσει την πρόβλεψη τερατώδη και την ενδεχόμενη επιβεβαίωσή της, παραβίαση της ανθρώπινης φυσικότητας. Και όμως, σήμερα φαινόμαστε να βιώνουμε αυτή την παραβίαση ως κάτι το φυσικό. Να διαθέτει, άραγε, ο ανθρώπινος οργανισμός απεριόριστα αποθέματα αντοχής; Ή μήπως βρισκόμαστε στην εποχή της μετάλλαξης του ανθρώπου σε ένα ον διαφορετικό: στη μετάβαση από το Homo Faber (Ο Άνθρωπος Τεχνίτης) στον Homo Publicitarius (Ο Άνθρωπος της Διαφήμισης).

Νάσος Βαγενάς, ΤΟ ΒΗΜΑ, 18 Ιουνίου 2010, (διασκευασμένο κείμενο)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να συντάξετε την περίληψη ταυ κειμένου. (100-120 λέξεις) Μονάδες 25

Β.1. Πληροφόρηση-Διαφήμιση: Αξιοποιώντας τα στοιχεία που σας προσφέρει το κείμενο, να συντάξετε μια παράγραφο που να αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση.

Μονάδες 13

Β.2. Το κείμενο αυτό αποβλέπει/κατά τη γνώμη σας στη διαφώτιση -ή στην πειθώ; Τεκμηριώστε την άποψη σας. Μονάδες 5

Β3. Βρείτε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων και σχηματίστε προτάσεις με αυτά: μεγέθυνση, περίοπτο, ζοφερό, προαιρετική, δυσφορία.

Μονάδες 10

Β.4.α. Εξηγήστε γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στη 2η παράγραφο: i) το ασύνδετο σχήμα και ii) τα εισαγωγικά. (Μονάδες 4)

β. Εξετάστε τη δομή και τη μέθοδο με την οποία αναπτύσσεται η παράγραφος. (Μονάδες 3) Μονάδες 7

Γ. Ο συγγραφέας, αναφερόμενος στην έκταση και την ένταση της διαφήμισης σήμερα, κάνει λόγο για «διαφημιστική βαρβαρότητα». Από την άλλη, υποστηρίζει ότι η ανοχή του κοινού «ισοδυναμεί με πλήρη υποταγή» του στα διαφημιστικά μηνύματα. Συμφωνείτε με αυτές τις κρίσεις; Παρουσιάστε την άποψη σας σε ένα κείμενο 550 – 600 λέξεων.

Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η Σούπερ γούμαν των βίντεογκέϊμ Λάρα Κροφτ, η -χωρίς συστάσεις- Μαντόνα, η Βάσω Παπανδρέου, η Βίρνα Δράκου του γνωστού σίριαλ, η αναπληρωματική Μις Υφήλιος Εβελίνα Παπαντωνίου, η δημοσιογράφος Έλλη Στάη, η Μόνικα Λιουίνσκι, η φιλόσοφος Σιλβιάν Αγκασενσκί είναι γυναίκες περισσότερο ή λιγότερο γνωστές στο κοινό της τηλεόρασης, των εφημερίδων ή του Διαδικτύου. Όλες είναι θραύσματα της εικόνας της σύγχρονης γυναίκας, μιας εικόνας που δεν είναι φυσικά μία και η οποία είναι τόσο παλιά όσο καινούργια.

Πόσο παλιά όμως και πόσο καινούργια; Πώς οι ίδιες οι γυναίκες «διαβάζουν» αυτές τις εικόνες; Γιατί είναι προφανές ότι όλες αυτές οι εικόνες -πραγματικές ή μυθοπλαστικές- αντανακλούν μια κοινωνική πραγματικότητα ως προς τη σύγχρονη θέση της γυναίκας στον δημόσιο και στον ιδιωτικό χώρο ενώ ταυτόχρονα παραπέμπουν σε αξίες προσδιορισμένες ιστορικά και συνδεδεμένες με το «θηλυκό».

Οι εικόνες των επώνυμων γυναικών συναντούν τις ανώνυμες εικόνες που διαχέονται μέσω των διαφημίσεων, όπου η γυναίκα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο και εξυπηρετούν δύο στόχους. Η παρουσία της γυναικείας μορφής στις διαφημίσεις έχει στόχο να προσελκύσει αφενός τη γυναίκα καταναλώτρια και αφετέρου το ανδρικό καταναλωτικό κοινό με διαφορετική χρήση της γυναικείας μορφής. Στην πρώτη περίπτωση, πρόκειται για διαφημίσεις που προβάλλουν προϊόντα που συνδέονται με τους παραδοσιακούς ρόλους της γυναίκας ως μητέρας και νοικοκυράς (είδη σπιτιού, οικιακές συσκευές, βρεφικά είδη, είδη καθαρισμού σπιτιού κτλ.), καθώς και προϊόντα που αφορούν τη φροντίδα της εξωτερικής εικόνας της γυναίκας (καλλυντικά, ρούχα, είδη προσωπικής υγιεινής κτλ.). Στη δεύτερη περίπτωση, όταν στόχος είναι πρωτίστως -αν και όχι πάντοτε αποκλειστικά-το ανδρικό κοινό, η γυναικεία μορφή εμφανίζεται στον εξίσου παραδοσιακό ρόλο του συμβόλου της σεξουαλικότητας και του αντικειμένου της ανδρικής επιθυμίας (π.χ. σε διαφημίσεις αυτοκινήτων).

Το γενικευτικό αυτό μοντέλο έχει βεβαίως τις αποχρώσεις του, οι οποίες αποτυπώνουν κυρίως τις αλλαγές στη θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας, στην κοινωνία και στην οικογένεια και τις αλλαγές στις σχέσεις των δύο φύλων. Στη δεκαετία του '60, για παράδειγμα, το κίνημα για τη γυναικεία χειραφέτηση αποτυπώθηκε σε διαφημίσεις για τον «στηθόδεσμο που απελευθερώνει». Αντίστοιχα, σήμερα, διαφημίσεις για μικρά, γρήγορα αυτοκίνητα που έχουν ως πιθανούς αγοραστές νεαρές γυναίκες προβάλλουν μια εικόνα ελευθερίας και αυτονομίας. Ακόμη



και οι διαφημίσεις για τις οικιακές συσκευές τονίζουν συχνά αυτή την πλευρά της «απελευθέρωσης» από το νοικοκυριό με την εξοικονόμηση χρόνου. Η σημερινή καταναλώτρια δεν είναι πλέον, όπως πριν από μερικές δεκαετίες, η «βασίλισσα της κουζίνας» που έβρισκε ευχαρίστηση στην επιτυχή διεκπεραίωση του ρόλου της νοικοκυράς αλλά η εργαζόμενη γυναίκα που πρέπει μετά τη δουλειά να κάνει και τις δουλειές του σπιτιού, να φροντίσει τα παιδιά και να έχει ελεύθερο προσωπικό χρόνο.

Η προσαρμογή του ιδιώματος των διαφημίσεων στις νέες οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες δεν καταργεί συνεπώς τη διάρκεια των γυναικείων στερεοτύπων, τα οποία αναπαράγονται μέσα από τον επιφανειακά καινούργιο ορισμό της σύγχρονης θηλυκότητας. Η συνέχεια αυτή των αναπαραστάσεων του θηλυκού γίνεται ενδιαφέρουσα όταν τα παγκόσμια γυναικεία στερεότυπα παίρνουν συγκεκριμένη μορφή στις επί μέρους εθνικές κουλτούρες. Υπάρχουν διαφημίσεις όπου η παγκόσμια εμβέλεια του προϊόντος προβάλλεται μέσα από διαφορετικούς εθνικούς τύπους γυναικών, οι οποίοι περιγράφονται μέσα από την εξωτερική εμφάνιση και πολιτισμικά στοιχεία. Στην ελληνική περίπτωση, ενδιαφέρον για τα στερεότυπα που περιέχουν έχουν διαφημίσεις στο ραδιόφωνο (ίσως και στην τηλεόραση, αλλά χρειάζεται αναλυτικότερη έρευνα), οι οποίες συνδέουν τις Ελληνίδες γυναίκες με συμπεριφορές μάλλον υποτιμητικές για τις ίδιες, που παραπέμπουν σε γνωστά από παλιά στερεότυπα. Θα σταθώ μόνο σε δυο: το πρώτο αφορά το «τύλιγμα» του άνδρα με σκοπό τον γάμο και το δεύτερο τις μειωμένες πνευματικές ικανότητες της συζύγου απέναντι στον σύζυγο. Σε ραδιοφωνική διαφήμιση για έπιπλα, η πρωταγωνίστρια παρουσιάζεται να χρησιμοποιεί τη γυναικεία «πονηριά» για να «τυλίξει» τον άνδρα-θύμα. Με την ίδια μέθοδο της διακωμώδησης, σε άλλη διαφήμιση για κατάστημα παιχνιδιών, η Ελληνίδα παρουσιάζεται «αφελής», να νουθετείται με συγκατάβαση από τον σύζυγο της.

Εντοπίζοντας λοιπόν τα στερεότυπα, τις αξίες και τις ιδιότητες που συνδέονται με τις γυναικείες μορφές στη μαζική κουλτούρα, μας δημιουργείται το ερώτημα κατά πόσον οι ίδιες οι γυναίκες αναγνωρίζουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτές τις εικόνες. Οι γυναίκες που βλέπουν ή ακούν τις διαφημίσεις ταυτίζονται με τους ρόλους που τους αποδίδονται; Παραπέμπουν οι διαφημίσεις στην προσωπική τους εμπειρία (πραγματική ή φαντασιακή); Πώς μπορούν να εσωτερικεύσουν ταυτόχρονα πρότυπα αντιφατικά όπως αυτό της ευσυνείδητης νοικοκυράς και συζύγου, της μοιραίας βαμπ και του αψεγάδιαστου μανεκέν; Τα ερωτήματα αυτά θεωρητικά θα έπρεπε να έχουν καταφατική απάντηση, ώστε και οι διαφημίσεις να επιτυγχάνουν τον εμπορικό τους στόχο. Σε αυτή την περίπτωση ωστόσο θα πρέπει να δεχθούμε ότι, παρά την επιφανειακή εικόνα της αλλαγής, οι αναπαραστάσεις της γυναίκας και των κοινωνικών της ρόλων έχουν ελάχιστα διαφοροποιηθεί τα τελευταία εκατό χρόνια.

Χρ. Κουλούρη, ΤΟ ΒΗΜΑ, 08-07-2001

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γίνει η περίληψη του κειμένου (120 - 130 λέξεις). Μονάδες 25

Β.1. Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου η συγγραφέας αναρωτιέται αν «οι γυναίκες που βλέπουν ή ακούν τις διαφημίσεις ταυτίζονται με τους ρόλους που τους αποδίδονται». Πώς μπορεί,



κατά τη γνώμη σας, να προστατευτεί η γυναίκα αλλά και ο καθένας από τα κελεύσματα της διαφήμισης. (Έκφραση -Έκθεση Γ' Λυκείου, σελ. 58) Μονάδες 12

Β.2.α.Με ποιους τρόπους / μεθόδους αναπτύσσονται η τρίτη και η πέμπτη παράγραφος του κειμένου; (Μονάδες 4)

β. Στην πρώτη και τέταρτη παράγραφο να επισημάνετε: τους τρόπους και τα μέσα πειθούς (από ένα για κάθε είδος) που χρησιμοποιεί η επιφυλλιδογράφος. (Μονάδες 4)

Μονάδες 8

Β.3. α. Να γράψετε από ένα συνώνυμο και αντώνυμο των παρακάτω λέξεων του κειμένου: πρωταγωνιστικό, χειραφέτηση, εσωτερικεύσουν. (Μονάδες 6)

β. Πώς πραγματοποιείται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων του κειμένου; (Μονάδες 4) Μονάδες 10

Β.4. «Αντίστοιχα, σήμερα, διαφημίσεις για μικρά, γρήγορα αυτοκίνητα ... αυτονομίας». Σε ποια συγκεκριμένη μέθοδο / τεχνική πειθούς της διαφήμισης αναφέρεται η συγγραφέας; Ποιες άλλες τεχνικές γνωρίζετε; Με δύο απ' αυτές να συνθέσετε δύο διαφημιστικά μηνύματα που απευθύνονται στη γυναίκα. Μονάδες 5

Γ. Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, είναι οι λόγοι που η διαφήμιση επηρεάζει τον άνθρωπο και πώς θα μπορούσε να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη επίδραση της; Να αναπτύξετε τα παραπάνω ερωτήματα με 550 - 600 λέξεις.

Μονάδες 40

ΚΕΙΜΕΝΟ



Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

«Τα τελευταία χρόνια ο γυναικείος πληθυσμός τραβά όλο και περισσότερο την προσοχή σαν σημαντικός αγοραστής κάθε είδους καταναλωτικών αγαθών: σπίτια και έπιπλα, αυτοκίνητα, ψυγεία, ρούχα για την οικογένεια, είδη εγκυμοσύνης κ.ά. Πολλά απ' αυτά τα προϊόντα είναι αναγκαία και χρήσιμα και, σαν τέτοια, δεν χρειάζεται να «πουληθούν» με τη μεσολάβηση μεγάλης διαφημιστικής πίεσης, πράγμα που αυξάνει το κόστος τους. Αλλά στο αναρχικό σύστημα του καπιταλισμού, με την τεράστια και περιττή πολλαπλάσια αντιγραφή των προϊόντων, οι διάφοροι βιομήχανοι συναγωνίζονται ο ένας τον άλλο για ένα μεγαλύτερο μερίδιο αυτής της προσοδοφόρου αγοράς, Έτσι ο τομέας της διαφήμισης, παρασιτικό εξάρτημα των μεγάλων επιχειρήσεων, έχει και ο ίδιος εξελιχθεί σ' έναν άλλο κλάδο μεγάλων επιχειρήσεων.

Όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης - το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και ο τύπος- που επηρεάζουν και διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, βασίζονται και υποστηρίζονται από τους διαφημιστές, που με τη σειρά τους, υποστηρίζονται από τους καπιταλιστές εμπορευματοπαραγωγούς. Όλες αυτές οι πλευρές των μεγάλων επιχειρήσεων δεν προωθούν μονάχα των πώληση των εμπορευμάτων' αποτελούν επίσης τον πέμπτο τροχό της μηχανής μαζικής προπαγάνδας που διαδίδει την κατάλληλη, απαιτούμενη ιδεολογία και ψυχολογία για τη διατήρηση του καπιταλιστικού συστήματος και των εκμεταλλευτικών δυνάμεων.

Οι γυναίκες, ήδη φορτωμένες με πολυάριθμες συγκρούσεις, διαψεύσεις και απογοητεύσεις, είναι πολύ επιρρεπείς σ' αυτή την ψυχολογική χειραγώγηση, που τις κατευθύνει να ψωνίζουν πράγματα σαν λύση στα προβλήματα τους. Επιπλέον στον Τύπο, ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός περιοδικών απευθύνονται αποκλειστικά στις γυναίκες, ιδιαίτερα στον τομέα της μόδας και της ομορφιάς. Αυτές είναι όμορφες εκδόσεις, τυπωμένες στο πιο φίνο χαρτί ιλουστρασιόν. Αλλά τα περιεχόμενα είναι γλοιώδη γιατί δεν πουλάνε μονάχα ομορφιά με το τσουβάλι και άλλες επικερδείς πραμάτειες, αλλά και ένα πολύ αποτελεσματικό κίνητρο αγορών - ότι, δηλαδή, οι γυναίκες που ψωνίζουν τα περισσότερα είναι οι πιο ευτυχισμένες και επιτυχημένες γυναίκες.

Στις γοητευτικές διαφημίσεις βλέπουμε δελεαστικές φωτογραφίες πλούσιων εμπορευμάτων όλων των ειδών δίπλα σε όμορφες γυναίκες. Το Μεγάλο Αμερικανικό Όνειρο επαληθεύεται για τις ωραίες γυναίκες που μπορούν να αποκτήσουν αεροδυναμικά αυτοκίνητα, συσκευές τηλεοράσεως και τα τοιαύτα, και καθώς φαίνεται, μια ονειρώδη σεξουαλική ζωή και μια ιδανική οικογένεια. Εκείνες που δεν κατορθώνουν ν' αποκτήσουν όλα αυτά τα πράγματα απορούν τι συμβαίνει μαζί τους σαν γυναίκες και στερήθηκαν αυτό το Μεγάλο Αμερικανικό Όνειρο. Μέμφονται τον εαυτό τους που δεν γεννήθηκαν πλούσιες και όμορφες.

Αυτό το αίσθημα προσωπικής κατωτερότητας επιβάλλει παραπέρα από τα ρομάντζα και τα άρθρα που γεμίζουν το κενό ανάμεσα στις μεγάλες διαφημίσεις. Συγγραφείς ικανοί να αποκαλύπτουν την καπιταλιστική προέλευση αυτού του αισθήματος ήττας που βασανίζει μεγάλες μάζες γυναικών δεν καλούνται να διαδώσουν τις απόψεις τους σ' αυτά τα λαμπρά περιοδικά. Οι "επιστημονικές" απόψεις που δίνονται με το .σταγονόμετρο σ' αυτά, προορίζονται να υποστηρίξουν και όχι να υπονομεύσουν την καπιταλιστική εκμετάλλευση των γυναικών.

Έτσι οι σπεσιαλίστες διαφόρων ειδών, που προσλαμβάνονται για να γράφουν άρθρα για αγχώδεις νοικοκυρές, τους δίνουν διαλέξεις για την αναγκαιότητα περισσότερης φροντίδας των παιδιών, για τη μητρική αγάπη, για τη φροντίδα της οικογένειας - που όλα αυτά, είναι



ξεκάθαρο, μπορούν να καλυφθούν με μεγάλες και δαπανηρές αγορές. Ή συζητούν προβλήματα σχετικά με τις γυναίκες που κάνουν καριέρα, αφήνοντας συχνά τον δόλιο, απατηλό υπαινιγμό ότι τα ευτυχισμένα σπιτικά τους και η συναισθηματική τους ζωή μπαίνουν σε κίνδυνο με την εξωτερική τους εργασία. Και εδώ ξανά φαίνεται ότι ο κίνδυνος μπορεί να αποτραπεί κάνοντας περισσότερες αγορές.

Φέρνοντας αντιμέτωπες την εργαζόμενη γυναίκα απ' τη μια και τη νοικοκυρά - μητέρα από την άλλη - και το αντίστροφο - και οι δύο κατηγορίες γυναικών μένουν με αισθήματα ενοχής, εσωτερικές συγκρούσεις και απογοητεύσεις. Αυτό παίρνει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις στην περίπτωση εκείνων που είναι και εργαζόμενες και νοικοκυρές. Τρώγονται διαρκώς από μια σύγκρουση ενδιαφερόντων την οποία δεν μπορούν να επιλύσουν.

Αλλά όλη αυτή η απελπισία και το αίσθημα της ήττας που βασανίζουν τις γυναίκες είναι εξαιρετικά επικερδή για τους κερδοσκόπους, Στέλνουν τις γυναίκες σε όργια αγορών σε μια προσπάθεια να ξεπεράσουν τις αγωνίες τους και το αίσθημα της αποτυχίας. Πολύ συχνά, σαν άμεσο τονωτικό φάρμακο της αυτοπεποίθησης τους, ορμάνε ν' αγοράσουν ένα μοντέρνο ρούχο ή ένα μαγευτικό σκεύασμα ομορφιάς σε μπουκαλάκι.

Με δυο λόγια, το καπιταλιστικό σύστημα πρώτα υποβιβάζει και καταπιέζει τη μεγάλη μάζα των γυναικών. Μετά εκμεταλλεύεται τις δυσαρέσκειες και τους φόβους των γυναικών για να τροφοδοτήσει την πυρά των απεριόριστων πωλήσεων και κερδών.

Το καθήκον μας, επομένως, είναι να αποκαλύπτουμε τόσο το καπιταλιστικό σύστημα σαν πηγή αυτών των συμφορών όσο και την μηχανή μαζικής προπαγάνδας που μαθαίνει στις αφελείς γυναίκες ότι ο δρόμος για μια πετυχημένη ζωή και αγάπη περνάει μέσα από την απόκτηση πραγμάτων. To να παραβλέψουμε ή να δεχθούμε τα καπιταλιστικά πρότυπα σε οποιοδήποτε τομέα -από την πολιτική μέχρι τα καλλυντικά- σημαίνει ότι στηρίζουμε και διαιωνίζουμε αυτό το ανελέητο κερδοσκοπικό σύστημα και τη συνέχιση της εξάρτησης των γυναικών.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε στο τετράδιο σας την περίληψη του κειμένου σε 80 -100 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. "Οι γυναίκες ήδη φορτωμένες σαν λύση στα προβλήματα τους". Να αναπτύξετε την παραπάνω θεματική πρόταση σε μια παράγραφο (60 -80 λέξεις).

Μονάδες 13

Β.2.Να γράψετε στο τετράδιο σας τα γράμματα της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε γράμμα τους αριθμούς από τη Στήλη Β, που αντιστοιχούν στις σωστές προτάσεις, σύμφωνα με το κείμενο που έχει δοθεί.

Στήλη Α Στήλη Βα. Η γυναίκα 1. Κλάδος μεγάλων επιχειρήσεων,β. Η διαφήμιση 2. Επιρρεπής στην ψυχολογική χειραγώγηση.

3. Υποκινεί την καπιταλιστική εκμετάλλευση των γυναικών.



4. Ξεπερνά αίσθημα αποτυχίας μέσα από αγορές.5.Διαμόρφωση κοινής γνώμης και επιρροή της.Μονάδες 5

Β3. "Οι γυναίκες, ήδη φορτωμένες... λύση στα προβλήματα τους". Τι σύνταξη χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και γιατί;

Μονάδες 7

Β4. α. "Αυτό το αίσθημα και όχι να υπονομεύσουν την καπιταλιστική εκμετάλλευση των γυναικών". Στην παράγραφο που σας δίνεται να αντικαταστήσετε την κάθε λέξη που ακολουθεί με άλλη, χωρίς να αλλοιώνεται η σημασία του κειμένου: κατωτερότητα, επιβάλλεται, βασανίζει, υποστηρίξουν, υπονομεύσουν. (Μονάδες 5)

β. Να σχηματίσετε από μια πρόταση με τις παρακάτω λέξεις: επιρρεπής, επικερδής, μέμφονται, υπονομεύουν, διαιώνιση. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ. Στις σύγχρονες καταναλωτικές κοινωνίες η διαφήμιση αποτελεί βασικό παράγοντα εξέλιξης της οικονομίας και επιδρά καταλυτικά σ' όλους ανεξαιρέτως τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Μελετώντας το μηχανισμό διακίνησης ιδεών και προβολής προτύπων, παρατηρούμε πως στοχεύει ιδιαίτερα στη γυναίκα καταναλωτή, Πού αποδίδετε το φαινόμενο και πώς θα μπορούσε ν' αντιμετωπιστεί το φαινόμενο; Μονάδες 40

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ένα από τα συνηθέστερα και πιο συχνά χαρακτηριστικά του ιδεολογικού λόγου είναι η πληθωρική μορφή. Ο πληθωρισμός συνίσταται στη παρουσία μεγαλύτερου αριθμού λέξεων από τις απαραίτητες για τη δημιουργία νοήματος, στην επιλογή σπάνιων λέξεων και στη γραμματική και συντακτική επιτήδευση. Η πληθωρική μορφή λειτουργεί σε βάρος του νοήματος, στην καλύτερη περίπτωση το κάνει δυσκολότερο στην κατανόηση και πολύ συχνά ασαφέστερο.



Πληθωρική είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί πολλά συνώνυμα, χαρακτηρίζεται από μεγάλη συχνότητα ορισμένων τύπων, όπως είναι οι επιθετικοί προσδιορισμοί, οι προθέσεις και τα επιρρήματα, από μακριές περιόδους και συντακτική περιπλοκή, από εξεζητημένη συντακτική δομή, από ρητορικές επαναλήψεις, περισσσοτεχνία, μεγαληγορία και συνεχείς περιφράσεις. Η γλώσσα αυτή δίνει πριν απ' όλα την εντύπωση της σπανιότητας, με τη συστηματική χρήση της λέξης εκείνης που δεν ηχεί συνηθισμένη και οικεία, άσχετα αν κατασκευάζεται αυτή η σπανιότητα, ανάλογα με το ιδίωμα, από αρχαιοπρεπείς ελληνικούρες ή και αρχαίες λέξεις, είτε αντίθετα από προκλητικά λαϊκόμορφες κατασκευές, από ξενισμούς, από νεολογισμούς, από παρασύνθετους ιδιωματισμούς, είτε κάποτε και από μίγμα όλων αυτών.

Η πληθωρική γλώσσα δημιουργεί νοηματική ασάφεια και πολύ συχνότερα απ' ό,τι νομίζουμε οδηγεί στον πλεονασμό και την ακυρολεξία. Η επιτήδευση και η πληθώρα των λεκτικών στοιχείων οδηγούν στη σημασιολογική φθορά. Η κάθε λέξη παύει να είναι ακριβής σημασία, απαραίτητη και εννοιολογικά αναντικατάστατη για τον προσδιορισμό του νοήματος. Εάν, π.χ., χρησιμοποιούνται τρία ή τέσσερα παρεμφερή επίθετα, για να προσδιοριστεί ένα ουσιαστικό, ή τη σημασία ενός ρήματος βαραίνουν δύο ή τρία επιρρήματα, το νόημα της φράσης γίνεται ασαφέστερο, αλλά επίσης μειώνεται η σημασία των προσδιορισμών, που χάνουν μέρος από την εννοιολογική τους δύναμη και πλησιάζουν τα επιφωνήματα.

Ο λεκτικός πληθωρισμός είναι πολύ εύκολο να εντοπιστεί στη διαφήμιση , είδος λόγου που έχει την ιδιοτυπία να μην κρύβει το στόχο του. Όταν, π.χ., λέει «υπεραριστούργημα», το λεκτικό τέρας που μετατρέπει το συγκεκριμένο επίθετα από κραυγή, σε θαυμαστικό επιφώνημα, με την υπερβολή του την ίδια ομολογεί το στόχο του. Ακριβώς, επειδή η διαφήμιση δεν έχει επιλογή και δεν μπορεί να κρύψει την επιδίωξη της, μετατρέπει έντεχνα αυτή την αδυναμία σε «ειλικρίνεια», που είναι και αυτή μέρος της αποτελεσματικότητάς της. Γνωρίζοντας ότι οι δέκτες αντιστέκονται λογικά και αμφιβάλλουν έντονα για την αλήθεια των λεγομένων της, η διαφήμιση κατασκευάζει τη συνενοχή με την αποδοχή της αμφιβολίας, κλείνει το μάτι στους δέκτες λέγοντας έμμεσα,« ξέρουμε ότι το ξέρετε ότι επιδιώκουμε να σας πείσουμε να αγοράσετε το τάδε προϊόν, γι' αυτό και σας λέμε ότι πράγματι το επιδιώκουμε, άρα είμαστε ειλικρινείς». Λέγοντας έτσι την «αλήθεια», κάνει αποτελεσματικότερη τη θαυματοποιητική αλήθεια ότι το τάδε ξυραφάκι είναι σαν ερωτικό χάδι. Η γιγάντια υπερβολή της διαφήμισης με τον τρόπο αυτό επηρεάζει σαν τις νεράιδες και τους δράκους των παραμυθιών, που γοητεύουν χωρίς κανένας να τα πιστεύει. Οι μαγικές και θαυματοποιητικές συνυφάνσεις και παρομοιώσεις της, όπου μια κατσαρόλα κάνει τη νοικοκυρά βασίλισσα, μια κολώνια τον υπάλληλο ακαταμάχητο εραστή, και (εκείνο το ακραίο θαύμα, εξαιρετικά βαρύ και δηλωτικό άλλης ιδεολογίας) κάποια κρέμα εξαφανίζει τις ρυτίδες και κάνει τις γυναίκες να μένουν πάντα είκοσι χρονών, όλη αυτή η μαγεία πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από την υπερβολή, τον πληθωρισμό (και βέβαια τη λειτουργία της εικόνας, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα έξω από τα πλαίσια αυτής της εργασίας) και την κατάχρηση αξιολογικών χαρακτηρισμών

Άννα Φραγκουδάκη: Γλώσσα και ιδεολογία.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το κείμενο σε 100-120 λέξεις.

Μονάδες 25



Β.1. «Η επιτήδευση και η πληθώρα των λεκτικών στοιχείων οδηγούν στη σημασιολογική φθορά». Να αναπτύξετε το παραπάνω απόσπασμα σε μια παράγραφο 80 – 90 λέξεων.

Μονάδες 12

Β.2.α.Ποια είναι η συλλογιστική πορεία της 3ης παραγράφου; (Μονάδες 4)

β. Ποιους τρόπους και μέσα πειθούς χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην τέταρτη παράγραφο. Να αναφέρετε παραδείγματα. (Μονάδες 4)

Μονάδες 8

Β.3. Mε ποιους τρόπους αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου. Μονάδες 5

Β.4.α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: πληθωρισμός, μεγαληγορία, παρεμφερή, επιδιώκουμε, επηρεάζει. (Μονάδες 5)

β. Να γράψετε ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: εξεζητημένη, σπανιότητα, ασάφεια, αποδοχή, αποτελεσματικότερη (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ. Η διαφήμιση θεωρείται από πολλούς πηγή πρόκλησης κακών για το σύγχρονο άνθρωπο. Υπάρχουν όμως και πολλοί που θεωρούν ότι η διαφήμιση μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Σε ένα άρθρο σας να αναλύσετε το πώς ένας διαφημιστικός μηχανισμός μπορεί να λειτουργήσει επωφελώς για την κοινωνία και τον άνθρωπο. (550 – 600 λέξεις). Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

ΣΙΓΑ ΜΗΝ ΤΟΥΣ ΤΑ ΔΩΣΩ...

[...] Και βέβαια, η διαφήμιση μας διδάσκει ηθική, αλλά από άλλους δρόμους και με άλλους τρόπους. Μας εθίζει στην ηθική της επιβολής, της «νίκης», του κέρδους, της φιλαυτίας και της μισανθρωπίας. Τυπικότατο δείγμα, δύο εντελώς πρόσφατα διαφημιστικά «τηλεδράματα» τυχερού παιγνιδιού: Στη μια περίπτωση κάποια γιαγιά και στην άλλη ένα ζευγάρι κερδίζουν επιτέλους «τα εκατομμύρια των ονείρων τους», χάρη στην εύνοια της ξυστής τύχης. Ξαφνιασμένοι ακόμη (δηλαδή, όντας ακόμη εντός εαυτού), καταπιάνονται με τη διανομή των κερδών σε συγγενείς και φίλους: τόσα θα πάρει το ένα παιδί, τόσα το άλλο, τόσα τα εγγόνια, τόσα τ' αδέρφια, να μη μείνει κανένας παραπονεμένος, να μη μείνει κανένας απρόσκλητος στην καλή την ώρα.

Γρήγορα όμως η επαφή των χεριών τους με τα «σπαρταριστά» πεντοχίλιαρα τους καθιστά έξαλλους, αφού τους κλέβει τον αυθεντικό τους εαυτό, τους κλέβει δηλαδή τους συγγενείς και τους φίλους. Παραζαλισμένοι-από την Κίρκη των χρημάτων, μεταμορφώνονται σταδιακά και τελικά διακόπτουν τη νοητή διανομή και λένε το μεγάλο όχι: «Σιγά μην τους τα. δώσω...». Το χαιρέκακο γελάκι που συνοδεύει αυτή την απόφαση τους αποκαλύπτει ότι αισθάνονται απολύτως ικανοποιημένοι από την έγκαιρη ανάνηψη τους, χάρη στην οποία διασώθηκαν από την ανοησία της σπατάλης, από τη φρίκη της φιλίας, από το έγκλημα της γενναιοδωρίας — από τον κατά βάθος εαυτό τους εντέλει.

«Σιγά μην τους τα δώσω...». Έτσι απλά, απλούστατα, με πέντε λέξεις που η σημασία τους προτείνεται σαν φυσική, δίκαιη και αυτονόητη, καταπατούνται αισθήματα, περιφρονούνται δεσμοί καρδιακοί, νοθεύεται το αίμα και καταλύονται οι σχέσεις που αυτό καθιερώνει. Υψώνονται λοιπόν (και βέβαια, όχι ανεπαισθήτως παρά εν γνώσει και υπερηφάνως) τείχη γύρω από τον τυχερό, που θα τον χωρίσουν από το πλήθος των δικών του, από την ανάγκη τους αλλά και από την αγάπη τους. Το ολιγόλεκτο —δήθεν χαριτωμένο— διαφημιστικό σλόγκαν δεν πρωτοτυπεί βέβαια, απλώς παραδίδει σε μορφή εύπεπτη μιαν ολόκληρη τεχνική βίου. Το εκπεμπόμενο ιδεολογικό μήνυμα δεν έχει τη δυνατότητα να αιφνιδιάσει ή να ξενίσει το ανθρώπινο περιβάλλον, το οποίο εμφανίζεται ήδη έτοιμο να το υποδεχθεί και να το ενστερνιστεί, χάρη και στην έντονη προεργασία που έχει υποστεί από τους πολιτικούς, τις συντεχνίες- και τα είδωλα που ασταμάτητα παράγει και ακόρεστα καταναλώνει η γυάλινη οθόνη. Το μοντέλο της «νέας εποχής» -τις ενσαρκώσεις του οποίου τις βλέπουμε και τις ακούμε να κηρύσσουν τα νεοκυνικά διδάγματα τους από ποικίλα πόστα-, δεν συγχωρεί την ευαισθησία, τη γενναιότητα και το δόσιμο, αλλά προτείνει σαν θεμελιακή προϋπόθεση της επιτυχίας τον έρωτα του εγώ και την εχθρότητα προς τους άλλους. Αλλά ποιες κοινωνίες, ποιες κοινότητες ανθρώπων μπορεί να συστήσει η «ωμοθυμία»;

Παντελής Μπουκάλας, εφημ. Η Καθημερινή



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να συνταχθεί η περίληψη σε 80 – 100 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. Να αναιρέσετε τον ισχυρισμό ότι η διαφήμιση μας εθίζει στην ηθική της φιλαυτίας και της μισανθρωπίας, σε μία παράγραφο των 60-80 λέξεων.

Μονάδες 13

Β2. Να σημειώσετε τον τρόπο πειθούς και τα μέσα πειθούς που μετέρχεται ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο του κειμένου. Μονάδες 8

Β3. Να συντάξετε πλαγιότιτλους για κάθε παράγραφο του κειμένου. Μονάδες 6

Β4. α) Το κείμενο τελειώνει με μια ερωτηματική φράση. Να αιτιολογήσετε τη συγκεκριμένη επιλογή του συγγραφέα. (Μονάδες 4)

β) Να αποδώσετε με ελληνικούς όρους τις ξένες λέξεις «σλόγκαν» και «πόστο». (Μονάδες 4) Μονάδες 8

Γ. Σε επιστολή σας προς το Σύλλογο Προστασίας Καταναλωτών (500-600 λέξεις) αναφέρεστε στις επιπτώσεις των διαφημιστικών μηνυμάτων και προτείνετε τρόπους άμβλυνσης των αρνητικών συνεπειών τους.

Μονάδες 40

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ



Τι κάνουν οι μεγάλες εταιρείες όταν έχουν εξαντλήσει τις κλασικές μεθόδους προώθησης; Χρησιμοποιούν «πράκτορες» που διεισδύουν στο αγοραστικό κοινό για να διαφημίσουν το προϊόντα τους. Μόνο που αυτοί οι πράκτορες δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους καταναλωτές και δη τους νέους που αναλαμβάνουν έναντι κάποιας αμοιβής να πλασάρουν προϊόντα σε φίλους και γνωστούς. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, αλλά οι διαστάσεις που έχει πάρει προκαλούν ανησυχία.

Το μάρκετινγκ μεταξύ γνωστών, συνομηλίκου και γενικά ανθρώπων του ίδιου κύκλου ξεκίνησε στην Αμερική το 1956, όταν η εταιρεία Hires Root Beer επέλεξε «δημοφιλή» νεαρά κορίτσια για να προωθήσουν τα προϊόντα της στα σχολεία τους. Σύντομα κι άλλες εταιρείες ανακάλυψαν ότι ήταν ένας εξαιρετικά αποτελεσματικός τρόπος για να προσελκύσουν τους εφήβους. Σήμερα, πολλές γνωστές φίρμες έχουν καθιερώσει αυτή την πρακτική στους χώρους των νέων δημιουργώντας ένα ολόκληρο δίκτυο «αντιπροσώπων» ή «πρεσβευτών», ακόμη και μέσα στα πανεπιστήμια. Το τελευταίο παράδειγμα ποτού που είδε τις πωλήσεις του να απογειώνονται χάρη στη διαφήμιση από στόμα σε στόμα ήταν το «Ρεντ Μπουλ», το οποίο προωθήθηκε από φοιτητές σε φοιτητές. Η στρατολόγηση είναι σχετικά εύκολη, αφού οι τελευταίοι εξασφαλίζουν το χαρτζιλίκι τους μιλώντας απλώς θετικά για κάποιο προϊόν. Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά; Η Αλίσια Κουόρτ, συγγραφέας ενός βιβλίου με τίτλο «Μαρκαρισμένοι: αγοράζοντας και πουλώντας τους εφήβους», πιστεύει πως όχι. Υποστηρίζει ότι η νεολαίο γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης είτε πρόκειται για τον πομπό είτε για το δέκτη του διαφημιστικού μηνύματος: «Τα παιδιά μιλούν για τις πολυτελείς φίρμες σα να ήταν οι φίλοι και η οικογένεια τους. Οι μάρκες έχουν εισβάλει στη ζωή τους». Η συγγραφέας απορρίπτει ακόμη τα επιχειρήματα των εταιρειών περί απόκτησης χρήσιμης για τη μελλοντική καριέρα εμπειρίας, εξαιρώντας μόνο εκείνους που σκοπεύουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με το μάρκετινγκ. Όπως όμως επισημαίνει στον «Ιντιπέντεντ», τα παιδιά δεν φαίνεται να καταλαβαίνουν σε ποιο βαθμό αυτού του είδους η καθοδηγούμενη συνεργασία απασχολεί το μυαλό τους από άλλες δημιουργικότερες ενασχολήσεις. Το ζητούμενο, άλλωστε, για έναν φοιτητή δεν είναι, θεωρητικώς τουλάχιστον, οι συναλλαγές. Οι φοιτητικές ενώσεις σε διάφορα βρετανικά πανεπιστήμια έχουν ήδη αρχίσει να αντιδρούν, απαγορεύοντας κάποιες εμφανείς διαφημιστικές προσπάθειες, όπως η διανομή φυλλαδίων ή δωρεάν προϊόντων, χωρίς όμως να μπορούν να σταματήσουν εντελώς την όλη διαδικασία, καθώς συχνά δεν γνωρίζουν ποιοι φοιτητές εργάζονται για εταιρείες.

Αυτό που στην ουσία προσπαθούν να εκμεταλλευτούν οι επιχειρήσεις είναι η καλή διάθεση και ο ενθουσιασμός που χαρακτηρίζουν τη νεολαία. Γενικά οι νέοι άνθρωποι έχουν την τάση να αφοσιώνονται σε κάποιο σκοπό. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση, αντί όλη αυτή η ενέργεια να διοχετεύεται σε κάτι πιο δημιουργικό, ευγενές ή απλώς σε κάτι που θα συμβάλει στη δική τους εξέλιξη, γίνεται νερό στο μύλο των εταιρικών συμφερόντων. Και οι εταιρείες δουλεύουν με προοπτική. Γι' αυτό και τα διαφημιστικά στελέχη μπαίνουν σε μεγάλο κόπο προκειμένου να «καλλιεργήσουν» τους φοιτητές- εκπροσώπους τους και κατ' επέκταση τον κοινωνικό τους περίγυρο. Έρχονται συνεχώς σε επαφή μαζί τους, φροντίζουν να τους γνωρίσουν καλά, να μάθουν τι τους αρέσει ώστε να συνδέσουν το προϊόν τους με ελκυστικά χαρακτηριστικά. Ο απώτερος στόχος ενός διαφημιστή είναι να «ενσωματώσει» τη μάρκα του στο προφίλ των φοιτητών, ώστε όταν εκείνοι αποφοιτήσουν και μπουν πιο δυναμικά στον κύκλο της αγοράς, να έχουν ψυχολογικά φιξαρισμένες καταναλωτικές συνήθειες.

Η αντίσταση ή μη στη δύναμη του μάρκετινγκ είναι προφανώς μια προσωπική επιλογή. Καλό θα ήταν πάντως για όσους νέους αποφασίσουν να μπουν στο παιχνίδι να το κάνουν συνειδητά. Προτού, δηλαδή, αρχίσουν να διαλαλούν σε φίλους και γνωστούς πόση «θραύση» κάνουν χάρη σε γνωστό αποσμητικό, ας βεβαιωθούν τουλάχιστον ότι έχουν κάτι να κερδίσουν από την όλη φασαρία!



Ανυπόγραφο άρθρο από την «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ»

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε περίληψη του κειμένου (90-100 λέξεις). Μονάδες 25

B.1. «Γενικά οι νέοι άνθρωποι έχουν την τάση να αφοσιώνονται σε κάποιο σκοπό». Να αιτιολογήσετε την παραπάνω άποψη σε μια παράγραφο 80 – 90 λέξεων.

Μονάδες 12

B.2.α. Με ποιους τρόπους εξασφαλίζεται η συνοχή της τρίτης παραγράφου («Αυτό που στην ουσία ... καταναλωτικές συνήθειες»). (Μονάδες 5)

β. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: απορρίπτει, ελκυστικά, αντίσταση, ευγενές, συνδέσουν. ( Μονάδες 5)

Μονάδες 10

B.3.Ποιοι τρόποι πειθούς χρησιμοποιούνται στη δεύτερη («Η Αλίσια Κουόρτ ... για εταιρείες») και στην τέταρτη («Η αντίσταση ή μη ... όλη φασαρία!») παράγραφο;

Μονάδες 8

Β.4.Το κείμενο αυτό είναι άρθρο. Ποια γνωρίσματα του είδους διαθέτει; Μονάδες 5

Γ. Συμμετέχετε σε ένα συνέδριο με θέμα: «Διαφήμιση και έφηβοι». Να γράψετε μια εισήγηση με αντικείμενο τους λόγους που η διαφήμιση χειραγωγεί τους εφήβους. Να διερευνήσετε, ακόμα, τις επιπτώσεις της στην προσωπικότητα και την κοινωνική συμπεριφορά αυτής της ηλικιακής κατηγορίας (550 - 600 λέξεις). Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΩΝ ΕΠΙΘΥΜΙΩΝ

Ο 20ός αιώνας, με τον πολλαπλασιασμό των τεχνολογικών μέσων γνώρισε όχι μόνο την έκρηξη της διαφήμισης, αλλά επίσης και την εκλέπτυνση της. Η φιλοδοξία χειραγώγησης των πνευμάτων έφτασε στο επίπεδο σχεδόν μιας επιστήμης. Οι τεχνικές της πειθούς δεν έπαψαν να γίνονται πιο εκλεπτυσμένες, για να παραμερίσουν την περιφρόνηση μας και να εντυπώσουν στο μυαλό μας ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα.

[...] Πώς προχωρεί λοιπόν η διαφήμιση, για να φτάσει σ' εμάς; Ορισμένοι φαντάστηκαν ένα μήνυμα που θα περιοριζόταν σε μια μόνο εικόνα και του οποίου το αποτέλεσμα θα ήταν σημαντικό. Μια τέτοια διαδικασία, η λεγόμενη της παρασυνειδησιακής εικόνας, καθιστά τη διαφήμιση ανεπαίσθητη. Παρεμβάλλοντας μια εικόνα παράσιτο ανάμεσα στις 24 που μεταδίδονται ανά δευτερόλεπτο στον κινηματογράφο -25 στην τηλεόραση-, ο αμφιβληστροειδής δεν μπορεί να επιμείνει σ' αυτή. Το μάτι βλέπει και ο εγκέφαλος πληροφορείται γι' αυτό, αλλά κάτω από το επίπεδο της συνείδησης, μέσω του υποσυνείδητου ή παρασυνειδησιακού αποτελέσματος. Αυτές οι παρασυνειδησιακές, παράνομες εικόνες, «στοιχειώνουν» το μυαλό πολλών πολιτών.

[...] Επειδή η διαφήμιση θέλει να είναι η τέχνη της πειθούς, το κάθε μήνυμα της είναι πολύ επεξεργασμένο. Πριν από τη μετάδοση της, μια διαφήμιση υποβάλλεται σε επιστημονικές δοκιμασίες, με τις οποίες μπορούμε να καθορίσουμε στατιστικά τις αντιδράσεις του δέκτη, αυτό που είδε πρώτα και αυτό που του ξέφυγε. Όλα αυτά προκύπτουν από συνεργασία ειδικών που ανήκουν σε διαφορετικές επιστήμες: κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, σημειολόγοι, γλωσσολόγοι, γραφίστες, διακοσμητές.

Η διαφήμιση υπόσχεται πάντα το ίδιο πράγμα: την ευημερία, την άνεση, την αποτελεσματικότητα, την ευτυχία και την επιτυχία. Προβάλλει μια υπόσχεση ικανοποίησης. Πουλάει όνειρα, προτείνει συμβολικούς σύντομους δρόμους για μια γρήγορη κοινωνική άνοδο. Κατασκευάζει επιθυμίες και παρουσιάζει έναν κόσμο σε μόνιμες διακοπές, χαλαρό, χαμογελαστό και ανέμελο, που κατοικείται από ευτυχισμένα πρόσωπα που κατέχουν επιτέλους το θαυματουργό προϊόν που θα τους κάνει ωραίους, καθαρούς, ελεύθερους, υγιείς, επιθυμητούς, σύγχρονους... Η διαφήμιση πουλάει τα πάντα στους πάντες αδιακρίτως, σαν η μαζική κοινωνία να είναι μια κοινωνία χωρίς-τάξεις. «Απέναντι σε έναν αγχωμένο κόσμο, η διαφήμιση επικαλείται έναν κόσμο ιδανικό, απαλλαγμένο από κάθε τραγωδία, χωρίς υπανάπτυκτες χώρες, χωρίς πυρηνική βόμβα και χωρίς πολέμους. Έναν κόσμο αθώο, γεμάτο χαμόγελα και φώτα, αισιόδοξο και παραδεισένιο», τονίζει ο σημειολόγος Λουί Κενέλ.

Συσσωρευτικά, οι διαφημίσεις επαναλαμβάνουν και επιβεβαιώνουν τους μεγάλους μύθους της εποχής μας: μοντερνισμός, νιάτα, ευτυχία, ψυχαγωγία, αφθονία... Η γυναίκα, για παράδειγμα, δεν αναγνωρίζεται παρά ως αντικείμενο επιθυμίας ή υπηρετικό προσωπικό. Την κυνηγούν και την ενοχοποιούν, την καθιστούν υπεύθυνη για τη βρομιά του σπιτιού ή των ρούχων, για τη γήρανση του δέρματος της και του σώματος της, για την υγεία των παιδιών και για το στομάχι του συζύγου και τις οικονομίες του νοικοκυριού.



Τα παιδιά από την άλλη είναι ένας προνομιακός στόχος. Το Ινστιτούτο του Παιδιού εκτιμά ότι περίπου το 45% της οικογενειακής κατανάλωσης επηρεάζεται άμεσα από τις επιθυμίες των παιδιών.

[...] Σχετικά με αυτά, ο Φρεντερίκ Μπεϊγκμπεντέ παρατηρεί: «Οι παλιές δικτατορίες φοβούνταν την ελευθερία της έκφρασης, λογόκριναν τις διαμαρτυρίες, φυλάκιζαν τους συγγραφείς, έκαιγαν τα επίμαχα βιβλία. Για να σκλαβώσει την ανθρωπότητα, η διαφήμιση διάλεξε τους χαμηλούς τόνους, την ελαστικότητα, την πειθώ. Ζούμε στο πρώτο σύστημα κυριαρχίας του ανθρώπου, ενάντια στο οποίο ακόμη και η ελευθερία είναι αδύναμη. Αντίθετα, το σύστημα βασίζει τα πάντα στην ελευθερία, εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη ανακάλυψη του. Κάθε κριτική το φέρνει σε πλεονεκτική θέση, κάθε προκήρυξη ενισχύει την ψευδαίσθηση της μειλίχιας ανοχής του. Μας υποτάσσει ευγενικά».

Ignacio Ramonet [ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 24-06- 2001, Le Monde Diplomatique, απόσπασμα]

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη σε 100 -120 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. «Ο 20ός αιώνας, με τον πολλαπλασιασμό των τεχνολογικών μέσων γνώρισε όχι μόνο την έκρηξη της διαφήμισης, αλλά επίσης και την εκλέπτυνση της». Σε μια παράγραφο 80 – 90 λέξεων να αναπτύξετε το παραπάνω απόσπασμα. Μονάδες 11

Β2. «Σωρευτικά, οι διαφημίσεις... νοικοκυριού». Να εντοπίσετε τη μέθοδο ανάπτυξης της παραγράφου και το είδος του συλλογισμού (παραγωγικός ή επαγωγικός) και να τον αξιολογήσετε. Μονάδες 9

Β3. «Τα παιδιά από την άλλη... επιθυμίες των παιδιών». Να εξετάσετε τον τρόπο πειθούς στην παραπάνω παράγραφο. Μονάδες 5

Β4. α. προκύπτουν, ανέμελο, επιβεβαιώνουν, ελευθερία, ενισχύει, μειλίχιας: να δώσετε για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου μια συνώνυμη, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα των προτάσεων. (Μονάδες 6)

β. μόνιμες, αθώο, πλεονεκτική, μειλίχιας: να δώσετε για κάθε λέξη την αντώνυμή της. (Μονάδες 4) Μονάδες 10

Γ. Το σχολείο σας οργανώνει μια συνάντηση μαθητών - εκπροσώπων των σχολικών μονάδων της περιοχής σας. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης αυτής να παρουσιάσετε μια εισήγηση σχετικά με την αναγκαιότητα της κριτικής ικανότητας του ανθρώπου στο σύγχρονο κόσμο της διαφήμισης και του καταναλωτισμού (550 - 600 λέξεις). Μονάδες 40

ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Προπαγάνδα είναι η συστηματική και οργανωμένη προβολή και προώθηση απόψεων, ιδεών, αγαθών, αλλά και προσώπων. Πρόκειται, δηλαδή, για μια σκόπιμη προσπάθεια χειραγώγησης της κοινής γνώμης με αθέμιτα μέσα.

ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ



Η νεότερη προπαγάνδα αποτελεί έναν τεράστιο μηχανισμό που εκφράζει ισχυρά οικονομικά, πολιτικά και εθνικά συμφέροντα, αποβλέποντας στο χειρισμό και την καθοδήγηση των κοινωνικών ομάδων με επιστημονικές μεθόδους, δηλαδή με τεχνικές και γνώσεις που προέρχονται από την κοινωνιολογία, την ψυχολογία, την επιστήμη της επικοινωνίας, την ψυχανάλυση κ.ά. Τέτοιες τεχνικές είναι:

1. Σκόπιμη διάδοση ψευδών ειδήσεων ή απόκρυψη γεγονότων (παραπληροφόρηση) με στόχο την καθοδήγηση της κοινής γνώμης. -επίμονη και συχνή επανάληψη, που οδηγεί στην «πλύση εγκεφάλου»

2. Διόγκωση των επερχόμενων κινδύνων και πρόκληση ανασφάλειας και φόβου, ώστε το κοινό να οδηγηθεί σε επιθυμητές ενέργειες.

3. Συκοφαντία και επίθεση στην ιδιωτική ζωή του αντιπάλου με στόχο τη μείωση της αξιοπιστίας του.

4. Προβολή της εθνικής δύναμης ή της στρατιωτικής υπεροπλίας, αποβλέποντας στην εξύψωση της εθνικής αυτοπεποίθησης και του εθνικιστικού φρονήματος.

5. Προώθηση και αξιοποίηση διαδεδομένων στερεοτύπων και προκαταλήψεων.

6. Συγκινησιακά φορτισμένος λόγος που κατευθύνει την κοινή γνώμη σε μηχανικές συναισθηματικές αντιδράσεις.

7.Χρήση λέξεων με μεγάλο ηθικό βάρος, όπως: λαός, έθνος, νόμος, πατρίδα, Θεός κ.ά. Η κοινή γνώμη δεσμεύεται από το ηθικό βάρος των εννοιών και αδυνατεί να αμφισβητήσει το περιεχόμενο των απόψεων. Πολύ συχνά άλλωστε διαστρεβλώνεται η σημασία των λέξεων, με αποτέλεσμα να αποπροσανατολίζεται το κοινό και να μετατρέπεται σε παθητικό δέκτη.

8. Ανεδαφικές υποσχέσεις που στοχεύουν στην εκμετάλλευση των προσδοκιών και των αναγκών του πολίτη.

ΑΙΤΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΝ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ

1. Η ανάπτυξη των μέσων μαζικής ενημέρωσης (και ιδιαίτερα της τηλεόρασης) έχει δώσει νέες δυνατότητες στην ανάπτυξη της προπαγάνδας, καθώς τα μέσα αυτά έχουν τη δύναμη να κατευθύνουν, να παθητικοποιήσουν, να ομογενοποιήσουν τη συμπεριφορά και τη σκέψη πολλών ανθρώπων.- Οι επιστημονικά επεξεργασμένες τεχνικές και μέσα προκαθορίζουν τις επιλογές και χειραγωγούν τους πολίτες (Βλ. παραπάνω ενότητα) - Η εφαρμογή των συμπερασμάτων διαφόρων επιστημών, και ιδιαίτερα της ψυχολογίας, οδήγησαν στη γνώση διάφορων νόμων της συμπεριφοράς του ανθρώπου και βελτίωσαν την αποτελεσματικότητα της προπαγάνδας.

2.Κρίση της δημοκρατίας. Αρνητική λειτουργία της πολιτικής• δημαγωγία – λαϊκισμός • κομματισμός • αντιδημοκρατικό πνεύμα • μεσσιανικό πρότυπο

Ανελεύθερα και αυταρχικά καθεστώτα και οργανωμένα συμφέροντα (πολιτικά, οικονομικά) χρησιμοποιούν τη σκληρή προπαγάνδα, μετατρέποντας τους πολίτες σε φανατισμένες αγέλες.

3.Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του δέκτη. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο οδηγεί στην άκριτη



αποδοχή οποιουδήποτε μηνύματος, στερώντας τη δυνατότητα εντοπισμού της αλήθειας.• δεν επιτρέπει την κριτική προσέγγιση • περιορισμένη σκέψη -Αδυναμία ελέγχου των κατευθυνόμενων μηνυμάτων• δεν κατανοεί τους μηχανισμούς και τις τεχνικές διαφήμισης, προπαγάνδας, παραπληροφόρησης-> ευάλωτος

-Η επικράτηση της στείρας τεχνοκρατικής αντίληψης, η τυποποίηση της ανθρώπινης σκέψης, η εξειδίκευση συρρικνώνουν την αντίληψη του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος δεν έχει ευρεία θεώρηση της πραγματικότητα, αλλά αντικρίζει μονομερώς τις διαφορές και τα γεγονότα.

4.Τα έντονα κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, αδικίες, αναξιοκρατία...) δίνουν πρόσφορο έδαφος σε επιτήδειους να αυτοπροβληθούν ως «σωτήρες», αξιοποιώντας οποιαδήποτε προπαγανδιστική τεχνική και προσφέροντας φρούδες ελπίδες στο κοινό.

- Οι σύγχρονες συνθήκες αλλοτρίωσης που προκαλεί ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής συνθλίβουν την προσωπικότητα του ανθρώπου. Είναι, λοιπόν, αναπόφευκτη η μαζοποίησή του, που ναρκώνει τη δυνατότητα αντίδρασης του και την προσωπική του βούληση.

5.Η γενικευμένη κρίση της εποχής, η απουσία νέων φιλοσοφικών θεωριών προκαλούν έντονο κενό και ιδεολογική σύγχυση στο σύγχρονο πολίτη που αναζητά απεγνωσμένα ένα νέο ιδεολογικό υπόβαθρο και έτσι είναι έτοιμος να δεσμευτεί σε οποιαδήποτε θεωρία του επιβληθεί έντεχνα.

6. Ψυχολογικά σύνδρομα – εσωτερικά κενά.- Αίσθημα έντονης ανασφάλειας- Σύμπλεγμα κατωτερότητας

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Η προπαγάνδα, επιχειρώντας να διαμορφώσει τις απόψεις του κοινωνικού συνόλου σύμφωνα με τους σκοπούς που εξυπηρετεί, ακυρώνει την ελευθερία του ανθρώπου και αναιρεί τις δημοκρατικές κατακτήσεις των κοινωνιών. Ειδικότερα:

1.Επιδρά στην προσωπικότητα των ανθρώπων, με αποτέλεσμα αυτοί να χάνουν την ταυτότητα και την αξιοπρέπεια τους, να μαζοποιούνται, να αδυνατούν ν' αυτενεργήσουν και να γίνονται ανδράποδα κάθε μορφής ετεροκατεύθυνσης.

• Αποτελεί μηχανισμό χειραγώγησης του πολίτη, καθώς ακυρώνει στην πράξη την ελευθερία σκέψης του, τον μετατρέπει σε άβουλη οντότητα και υποχείριο της εξουσίας και τον μαζοποιεί.

2.Διαφθείρει τις συνειδήσεις των ανθρώπων, αλλοιώνει τη συμπεριφορά και το χαρακτήρα τους, ξυπνά πάθη και αρχέγονες ορμές. Με τη διαφήμιση ενισχύεται ο καταναλωτισμός που εγκλωβίζει το σύγχρονο άνθρωπο σ' ένα ατέρμονο κυνήγι κάλυψης πλασματικών αναγκών.

• Αποπροσανατολίζει και παραπλανά την κοινή γνώμη αποκρύπτοντας την αλήθεια.

3. Ακυρώνει το βαθύτερο περιεχόμενο της δημοκρατίας, αφού αυτή εξ ορισμού προϋποθέτει πολίτες ολόπλευρα ενημερωμένους με προσωπική άποψη και κριτική σκέψη. Κλονίζει καθιερωμένες αξίες και κοινωνικούς θεσμούς, ανατρέπει τη ν κοινωνική ομαλότητα.

- Ιδιαίτερα η κακή πολιτική διαφήμιση οδηγεί στην εμπορευματοποίηση της πολιτικής, στον εκφυλισμό των πολιτικών ηθών, αφού ο πολιτικός λόγος μετατρέπεται σε σύνθημα και οι πολιτικές ιδέες, αλλά και οι πολιτικοί, σε εμπορεύσιμο είδος, που αναγκάζονται να



ακολουθήσουν τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης.

4. Υπονομεύει την κοινωνική συνοχή, επειδή καταργεί το επιχείρημα, το μετριοπαθή λόγο και επιβάλλει το φανατισμό και την εμπάθεια. Καλλιεργεί το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία, προκαλεί διχασμούς και αντιπαλότητες. Μπορεί να εξωθήσει σε αποτρόπαιες ενέργειες, σε ταραχές, σε συγκρούσεις, σε εθνικιστικές και ρατσιστικές εξάρσεις ακόμα και σε πολέμους, καλλιεργώντας ανύπαρκτες διαφορές και προβάλλοντας υποτιθέμενους κινδύνους.

5. Καθιστά επισφαλή την ειρηνική συνύπαρξη των λαών, αναπτύσσοντας τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία.

6. Η τέχνη που μετατρέπεται σε μέσο προώθησης συγκεκριμένων μηνυμάτων και εξυπηρέτησης πολιτικών, θρησκευτικών, κοινωνικών ή άλλων σκοπιμοτήτων (στρατευμένη τέχνη) στερείται της αυτονομίας της και αδυνατεί να επιτελέσει σωστά το ρόλο της.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Οι δυνατότητες άμυνας στην προπαγάνδα -όσο και αν εξελίσσεται ραγδαία στη σύγχρονη εποχή- διαμορφώνονται από τον πολίτη - δέκτη πληροφοριών με τη βοήθεια των κοινωνικών και πολιτικών φορέων. Γι' αυτό απαιτείται:

1. Κριτικά σκεπτόμενος πολίτης - δέκτης πληροφοριών

• Επεξεργασία και αξιολόγηση των πληροφοριών με στόχο την αποκάλυψη των βαθύτερων μηνυμάτων και σκοπιμοτήτων.• Έλεγχος της αξιοπιστίας του πομπού και εξακρίβωση της εγκυρότητας των πληροφοριών με την ενημέρωση από πολλές πηγές και την αναζήτηση της «άλλης» άποψης. - Γνώση των μέσων και των τεχνικών που χρησιμοποιούν η διαφήμιση - προπαγάνδα - παραπληροφόρηση για να πείσουν

2. Πολιτικοποίηση, ενδιαφέρον για τα κοινά και συμμετοχή

• Ενεργός πολίτης με γνώσεις, εμπειρία και διαμορφωμένες απόψεις, ώστε να είναι υποψιασμένος απέναντι στους μηχανισμούς της προπαγάνδας. Αντίθετα, ο εφησυχασμένος και αδιάφορος πολίτης είναι ευάλωτος στις επιθέσεις της.

3. Δημοκρατικά και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης

• Εξασφάλιση της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα με την αποτροπή του μονοπωλιακού ελέγχου της ενημέρωσης.• Τήρηση του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας από τους λειτουργούς του Τύπου: αρχή της αντικειμενικότητας και της αλήθειας, σεβασμός του κοινού, μη παρουσίαση ανεξακρίβωτων ή κατευθυνόμενων ειδήσεων, σεβασμός της ιδιωτικής ζωής, κατανόηση των επιπτώσεων στην κοινή γνώμη από τη δημοσιοποίηση μιας είδησης ή φήμης.

4. Ενίσχυση και βάθεμα της Δημοκρατίας

• Ελεύθερη διαμόρφωση απόψεων από την κοινή γνώμη στα πλαίσια ενός υγιούς πολιτικού κλίματος που χαρακτηρίζεται από: ουσιαστικό διάλογο, μετριοπαθή λόγο, επιχειρήματα και προτάσεις αποτελεσματικές.

5. Ολοκληρωμένη παιδεία



• Ανάπτυξη της προσωπικότητας με στόχο τη διαμόρφωση κριτικά σκεπτόμενου πολίτη και προετοιμασία του νέου από το σχολείο για τον κόσμο της μαζικής ενημέρωσης και της προπαγάνδας.

6. Ισχυρή προσωπικότητα- Ηθική συγκρότηση - αξίες – ιδανικά.

ΚΕΙΜΕΝΟ

Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Τόσο από άτομα επιρροής όσο και από μέσα διαμόρφωσης της κοινής γνώμης τονίζεται συχνά ο όρος «αντικειμενικότητα», με βασικό στόχο την εγκυρότητα κάποιας άποψης. Είναι γεγονός ότι οι επιλογές και η επιχειρηματολογία προώθησης τους διέπονται από ιδεολογικά κριτήρια και επιδιωκόμενους σκοπούς. Οι πιο καθαροί άνθρωποι έχουν το



θάρρος και τη δύναμη να αναγνωρίσουν τους περιορισμούς στους οποίους υπόκεινται και να τους κάνουν γνωστούς, κερδίζοντας έτσι την εκτίμηση σε έναν ειλικρινή διάλογο με βάση το επιχείρημα. Εκείνοι που θα αποσιωπήσουν τους περιορισμούς, έχουν στόχο να πείσουν φορώντας το ένδυμα της αντικειμενικότητας...

Όσον αφορά τις δομές επικοινωνίας, δεν είναι ξεκάθαρο το πλαίσιο μέσα από το οποίο βλέπουν τα πράγματα. Συχνά παρουσιάζεται το φαινόμενο παραμόρφωσης των πραγμάτων, υπερτονίζονται ασήμαντες λεπτομέρειες και διαμορφώνεται η τάση απόρριψης της αλήθειας ... με αιτιολογικό το σεβασμό στην αντικειμενικότητα!

Είναι γεγονός ότι κάποιες αλήθειες είναι δύσκολο να τυπωθούν ή να ειπωθούν...

Οι κοινωνίες εξελίσσονται και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οι διάφορες δομές λειτουργούν πρέπει να αναπροσαρμόζονται, ώστε να ενσωματώνουν τη νέα πραγματικότητα. Συχνά, η διαδικασία αυτή αποκαλείται «μεταρρύθμιση» ... Η γοητεία της λέξης δίνει την ευκαιρία στους πολιτικούς να βαφτίζουν τις πολιτικές επιλογές τους μεταρρυθμίσεις και έτσι καταφέρουν να ελαχιστοποιούν την κριτική και μαζί να δημιουργούν κλίμα προσδοκιών ... Στο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης κάποιες μεταρρυθμίσεις σημαίνουν επιστροφή χωρών με γνωστές περιπέτειες σε τριτοκοσμικό επίπεδο, με αποτέλεσμα χιλιάδες θανάτων από την κατάρρευση του συστήματος υγείας, την αύξηση των ασθενειών, την κακή διατροφή ..., ενώ η πραγματική μεταρρύθμιση θα ήταν η παγκοσμιοποίηση της ευθύνης για τον άνθρωπο, το περιβάλλον, τον πολιτισμό. Η αντικειμενική αλήθεια προάγεται από τις φυσικές επιστήμες και η καθαρότητα των θέσεων από υπεύθυνους και σκεπτόμενους ανθρώπους. Όπως είναι φυσικό, η προσωπική ευθύνη, η ακεραιότητα και η υποχρέωση προς τον εργοδότη μπορούν επίσης να οδηγήσουν, για προφανείς λόγους, στην κατά το δυνατόν ακριβή περιγραφή της πραγματικότητας.

Η πατρίδα μας δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση ούτε ως προς την ασάφεια ούτε ως προς την ελκτικότητα.

Αν πραγματικά υπάρχει ενδιαφέρον να δημιουργήσουμε μία άλλη κουλτούρα για την προσέγγιση της πραγματικότητας που βιώνουμε ή των συνθηκών που θα διαδραματίσουν ρόλο στη διάπλαση του μέλλοντος, πρέπει να διαμορφώσουμε μία μορφή επικοινωνίας που να δίνει μία καθαρή και κατανοητή εικόνα του κόσμου, μία εικόνα ικανή να αντικατοπτρίσει τα συμφέροντα και τις ανησυχίες των απλών πολιτών, μια άποψη για το τι είναι δημοκρατία και συμμετοχή. Πρέπει να γίνει (και να θέλουμε να γίνει) σαφές ότι ο τελικός στόχος της δημοκρατίας δεν είναι η παραγωγή αγαθών αλλά η παραγωγή ελεύθερων και σκεπτόμενων ανθρώπων, που συνεργάζονται μεταξύ τους σε βάση ισότητας.

Οι μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες και αναμενόμενες, αρκεί να δημιουργηθούν με τέσσερις προϋποθέσεις. Αυτές είναι πρώτα το κατάλληλο περιβάλλον, ύστερα η ανάλογη προετοιμασία, παράλληλα η στρατηγική αποδοχής τους από την κοινωνία και, τέλος, τα σχέδια διαχείρισης των κρίσεων, που οπωσδήποτε θα εμφανιστούν στην πορεία υλοποίησης τους, αν θέλουμε να αφομοιωθούν από την κοινωνία και να μην ακυρωθούν μαζί με τους μεταρρυθμιστές ή εκσυγχρονιστές.

Το καθολικό αίτημα του καιρού μας είναι η δυνατότητα πρόσβασης και οργάνωσης της πληροφορίας σχετικά με τον κόσμο. Το γεγονός αυτό απαιτεί τη μεταρρύθμιση της σκέψης. Είναι αυτή που θα αναγεννήσει τη σύνθετη σκέψη που θα λαμβάνει υπόψη της το πλαίσιο - περιβάλλον και την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων προβλημάτων.

Χρ. Μασσαλάς, πρύτανης παν/μίου Ιωαννίνων, ΤΑ ΝΕΑ, 16-08-2001



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γίνει περίληψη του κειμένου (80 -100 λέξεις). Μονάδες 25

Β.1.Πρωταρχικός στόχος της προπαγανδιστικής γλώσσας είναι η δημιουργία παθητικών δεκτών. Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, παράγοντες υποβοηθούν τη δημιουργία παθητικών δεκτών (Έκφραση -Έκθεση Γ'Λυκείου, σελ. 80). Να αναφέρετε τους σημαντικότερους σε μια παράγραφο 90 – 100 λέξεων. Μονάδες 13

Β.2.α. Με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να σχηματίσετε από μία περίοδο λόγο που να αναδεικνύει το περιεχόμενο της: επιχειρηματολογία, κουλτούρα. (Μονάδες 3)

β. Παραμόρφωσης: με το β' συνθετικό της λέξης να σχηματίσετε δύο νέες λέξεις, χρησιμοποιώντας τις προθέσεις δια και ανά και να αποδώσετε τη σημασία τους. (Μονάδες 2)

Μονάδες 5

Β.3. α. Στην έκτη παράγραφο του κειμένου να επισημάνετε τον υποθετικό συλλογισμό, να τον συμπληρώσετε και να αξιολογήσετε το συμπέρασμα του. (Μονάδες 5)

β. Με ποιους τρόπους / μεθόδους αναπτύσσονται η δεύτερη και έβδομη παράγραφος; Να τους επισημάνετε στο κείμενο. (Μονάδες 4) Μονάδες 9

Β.4.α. Να ετυμολογήσετε τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: άποψη, ασθενειών, εξαίρεση, δημοκρατία, πρόσβαση. (Μονάδες 5)

β. Στην έκτη παράγραφο οι λέξεις: κατανοητή, διάπλαση, ισότητας, να αντικατασταθούν με άλλες ισοδύναμες νοηματικά. (Μονάδες 3)

Μονάδες 8

Γ. Σ' ένα κείμενο (550 - 600 λέξεων) να γράψετε τις απόψεις σας για την αντίσταση του ατόμου στους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς. Το κείμενο σας θα αναγνωστεί στην τάξη στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας με θέμα «Γλώσσα κι Εξουσία».

Μονάδες 40



Ο υπουργός Προπαγάνδας των ναζί Γιόζεφ Γκέμπελς

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΠΕΙΘΩ - ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Όλοι μας ως ανθρώπινα όντα έχουμε την ανάγκη να συναναστρεφόμαστε και να συναλλασσόμαστε με τους συνανθρώπους μας. Η επικοινωνία μ' άλλα λόγια είναι απαραίτητη για την επιβίωση των ανθρώπων (αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων και κινδύνων), τη συμβίωση (ανάπτυξη μεταξύ τους καλύτερων σχέσεων) και τη δημιουργική τους έκφραση (καλλιτεχνική, πνευματική και άλλη δημιουργία). Στις συναλλαγές μας αυτές αθέλητα ή θεληματικά επηρεάζουμε τους άλλους ή επηρεαζόμαστε απ' αυτούς.

Με άτομα του στενού μας περιβάλλοντος (οικογένεια, φίλους, συμμαθητές, συναδέλφους κ.λ.π.) επικοινωνούμε συνήθως αυθόρμητα και χωρίς καμιά σκοπιμότητα. Η επικοινωνία μας μ' αυτούς είναι καλύτερη παρά με άλλους, γιατί έχουμε κοινές επιθυμίες, κοινά πιστεύω και παρόμοιες στάσεις. Η επικοινωνία μας μ' αυτούς στοχεύει στο συμφέρον όλων και όχι μονάχα στο συμφέρον και την υλοποίηση των επιδιώξεων εκείνου που θέλει να επικοινωνήσει, του πομπού.

Η επικοινωνία μας με άλλα άτομα γίνεται πολύ πιο προσεκτικά και σκόπιμα. Επιδιώκουμε σ' αυτή μας την επικοινωνία είτε να πείσουμε τους άλλους να αποδεχτούν τα δικά μας μηνύματα είτε να τους παρασύρουμε να ταυτιστούν και να ενεργήσουν σύμφωνα με τις δικές μας επιδιώξεις. Μιλούμε στην περίπτωση, αυτή για πειθώ και προπαγάνδα. Στην πρώτη περίπτωση, στην πειθώ, προσπαθούμε να επηρεάσουμε τους άλλους να πάρουν ορισμένες αποφάσεις ή να κάνουν ορισμένες ενέργειες ή να διαφοροποιήσουν στάσεις με τον κριτικό διάλογο και την έκκληση στην λογική τους. Αν θα αποδεχτούν τις δικές μας απόψεις ή στάσεις, θα το αποφασίσουν αυτοί σύμφωνα με το δικό τους συμφέρον, την κριτική τους ικανότητα και την ελεύθερή τους βούληση.

Στη δεύτερη περίπτωση, στην προπαγάνδα, προσπαθούμε να παρασύρουμε τους άλλους στις δικές μας απόψεις ή επιδιώξεις με την τεχνική του εθισμού και των εξαρτημένων αντανακλαστικών, που πετυχαίνεται με την πολλαπλή επανάληψη, το μονόλογο και την υποβολή. Οι άλλοι στην περίπτωση αυτή αποδέχονται τις απόψεις μας ή υλοποιούν τις επιδιώξεις μας μηχανικά, ανεξάρτητα αν τους συμφέρει ή όχι.

Προσπαθήσαμε με τα πιο πάνω να διακρίνουμε την πειθώ από την προπαγάνδα. Ο διαχωρισμός, όμως, των δυο όρων δεν είναι εύκολος και σταθερός. Τόσο η πειθώ όσο και η προπαγάνδα είναι μορφές επικοινωνίας και χρησιμοποιούν και οι δύο την ίδια τεχνική και διαδικασία της επικοινωνίας. Ο όρος προπαγάνδα χρησιμοποιείται σήμερα από πολλούς επιστήμονες στη θέση της επικοινωνίας.



Παρόλες τις προσπάθειες πολλών μελετητών και ερευνητών να καθιερώσουν ένα αποδεκτό ορισμό για την προπαγάνδα, δεν έγινε τούτο κατορθωτό. Γιατί δεν είναι εύκολο να καθορίσει ένας τι είναι προπαγάνδα και τι όχι.

Αντρέας Παναγίδης, ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γίνει περίληψη του κειμένου (80 -100 λέξεις). Μονάδες 25

Β. 1. α) Ποιες οι κύριες ομοιότητες πειθούς και προπαγάνδας; β) Ποιες οι κύριες διαφορές πειθούς και προπαγάνδας;

Μονάδες 13

Β. 2. Γιατί, κατά την άποψη σας, δεν είναι εύκολο να καθορίσει ένας τι είναι προπαγάνδα και τι όχι; Μονάδες 5

Β. 3. Να δώσετε τη σημασία των παρακάτω λέξεων και να βρείτε τα συνθετικά τους μέρη: επιβίωση, συμβίωση, συναλλαγές, έκκληση, αντανακλαστικά

Μονάδες 5

Β.4. Με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η τέταρτη παράγραφος και ποια είναι η δομή της; Μονάδες 12

Γ. Η δύναμη της προπαγάνδας στην εποχή μας και πώς μπορεί ν' αμυνθεί ο άνθρωπος. Μονάδες 40

ΚΕΙΜΕΝΟ



ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

[...] Ο πολιτικός λόγος, περισσότερο από άλλες μορφές γλωσσικής επικοινωνίας, αποσκοπεί στο να οδηγήσει σε πράξη: στο να ψηφίσει ο πολίτης αυτό ή εκείνο το κόμμα που θα κυβερνήσει τη χώρα ή θα αποτελεί τη φωνή του στο Κοινοβούλιο. Οι στρατηγικές που έχει στη διάθεση του είναι κυρίως δύο: η λογική επικοινωνιακή προσέγγιση και η βιωματική (συγκινησιακή). Η πρώτη είναι η δύσκολη στρατηγική της πειθούς, η δεύτερη είναι η ευκολότερη στρατηγική του συνθήματος. Ιδανική για τον πολιτικό λόγο είναι η στρατηγική της πειθούς, συνδυασμένη με περιορισμένης εκτάσεως συγκινησιακές απηχήσεις. Ο πολιτικός λόγος της πειθούς είναι αποδεικτικός λόγος. Στηρίζεται στο επιχείρημα, στην απόδειξη της αλληλουχίας πράξεων και υποσχέσεων που συνιστά την αξιοπιστία του πολιτικού λόγου, σε μελετημένο σχεδιασμό με συγκεκριμένα προγράμματα, σε καθαρό περίγραμμα αρχών και θέσεων, σε δημιουργικές και αποτελεσματικές προτάσεις που μπορούν να επιλύσουν σημαντικά και υπαρκτά προβλήματα του πολίτη, καθώς και σε οράματα που μπορούν να εμπνεύσουν τον πολίτη. Από την άλλη μεριά, ο πολιτικός λόγος του συνθήματος ενεργοποιεί και εκμεταλλεύεται τα συναισθήματα του πολίτη: φόβους, άγχος, αγανάκτηση, μίσος, φανατισμό, συμπάθεια, χαρά, ευφορία, ενθουσιασμό, συναισθήματα υπεροχής και δύναμης, συναισθήματα αδικίας, καταπίεσης κ.λπ. Συνθήματα, όπως λ.χ. εκείνο για μια πολιτική υποστήριξης των «μη προνομιούχων» ή η επαγγελία για «καλύτερες μέρες», περνώντας μέσα από τα συναισθήματα του πολίτη γεννούν έντονες προσδοκίες, πολιτικά αξιοποιήσιμες, δηλαδή εξαργυρώσιμες σε ψήφους. Συνήθης τακτική στη ρητορική του πολιτικού λόγου που απευθύνεται στο συναίσθημα του ψηφοφόρου είναι η κινδυνολογία: η πρόκληση φόβου από ποικίλους επερχόμενους κινδύνους, τους οποίους καλείται να αποτρέψει ο πολίτης, ψηφίζοντας συγκεκριμένο κόμμα.

Η ρητορική του πολιτικού λόγου χρησιμοποιεί αντίθετες τακτικές, ανάλογα αν ανήκει στο κόμμα που κυβερνά ή στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Είναι πλήρως καταξιωτική στον πολιτικό λόγο του κυβερνώντος κόμματος και εντελώς απαξιωτική στο λόγο της αντιπολίτευσης. Τα πάντα έχουν καλώς στον κυβερνητικό πολιτικό λόγο τα πάντα βαίνουν κατά κρημνών σύμφωνα με τον πολιτικό λόγο της αντιπολίτευσης. Ο κυβερνητικός λόγος μιλάει καταξιωτικά για σημαντικό έργο που έχει συντελεστεί, για γνώση των θεμάτων και για πείρα, για επιτυχείς χειρισμούς κ.λπ. Ο αντιπολιτευτικός πολιτικός λόγος είναι προβλέψιμα απαξιωτικός: ανυπαρξία έργου από το κυβερνών κόμμα, άγνοια των θεμάτων, απειρία, ανικανότητα χειρισμών κ.λπ. Αυτή η σύγκρουση της πλήρως καταξιωτικής και της πλήρως απαξιωτικής ρητορικής κλονίζει τελικά την αξιοπιστία του πολιτικού λόγου στη συνείδηση των κριτικά σκεπτόμενων πολιτών, ικανοποιεί δε μόνο την ψυχολογία των πολιτών - οπαδών, οι οποίοι αρέσκονται και στο τέλος εθίζονται να ακούν ό,τι συμφωνεί με τις πολιτικές επιλογές τους.

Με τέτοιες δεσμεύσεις και δουλείες των πολιτικών, ο πολιτικός λόγος στην Ελλάδα έχει πάρει σε μεγάλο βαθμό τη μορφή του κομματικού λόγου. Πρόκειται για έναν στρατευμένο πολιτικό λόγο, ο οποίος χρησιμοποιεί μια ρητορική εύκολα προβλέψιμη και, γι' αυτό, χαμηλής πληροφορητικότητας και μικρού ενδιαφέροντος. Ένα αίσθημα κορεσμού, μια δυσαρέσκεια που φθάνει ακόμη και σε απέχθεια προς την πολιτική, προς τους πολιτικούς και προς τον πολιτικό λόγο είναι, νομίζω, εν πολλοίς απόρροια της συνειδητοποίησης ότι ο πολιτικός δεν αρθρώνει δικό του λόγο, δεν μιλάει αυθόρμητα και ελεύθερα, δεν έχει τη δυνατότητα δημόσιας διαφορετικής γνώμης από εκείνη του κόμματος και του αρχηγού του και, επομένως, παράγει έναν προκατασκευασμένο και εξ υπαρχής δεσμευμένο λόγο. Με την έννοια αυτή, η ρητορική ενός κομματικά δεσμευμένου πολιτικού λόγου καταλήγει σε μια μορφή ξύλινης γλώσσας, σ' έναν άκαμπτο, ξηρό, απαρέγκλιτο και υποταγμένο λόγο.

Γ. Μπαμπινιώτη [TΟ ΒΗΜΑ, 02- 04 - 2000, απόσπασμα]



ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη σε 100 -120 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. «Η σύγκρουση της πλήρως καταξιωτικής και της πλήρως απαξιωτικής ρητορικής κλονίζει τελικά την αξιοπιστία του πολιτικού λόγου στη συνείδηση των κριτικά σκεπτόμενων πολιτών». Να αναπτύξετε την άποψη σε μία παράγραφο 80 – 90 λέξεων.

Μονάδες 12

Β2. Η πρόθεση του συγγραφέα είναι:

α. Να πείσει αναπτύσσοντας επιχειρήματα.

β. Να εκθέσει προσωπικές απόψεις χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια πειθούς.

γ. Να προκαλέσει αισθητική συγκίνηση.

δ. Να ερμηνεύσει και να σχολιάσει ένα θέμα επισημαίνοντας ορισμένες πλευρές του.

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να την αιτιολογήσετε με βάση το κείμενο.Μονάδες 5

Β3. «Η ρητορική του πολιτικού... με τις πολιτικές επιλογές τους». Να παρουσιάσετε τα δομικά μέρη και να εντοπίσετε τη μέθοδο ανάπτυξης της παραγράφου.

Μονάδες 6

Β4. α. αποσκοπεί, ιδανική, επαγγελία, αποτρέψει, απόρροια, αρθρώνει: να δώσετε για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου μια συνώνυμη, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα των προτάσεων. (Μονάδες 6)

β. βαίνουν κατά κρημνών, εξ υπαρχής: να αντικαταστήσετε τις φράσεις στις αντίστοιχες προτάσεις με άλλες, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα. (Μονάδες 4)

Μονάδες 10

Γ. Ο πολιτικός, ως δημιουργός προφορικού ή γραπτού λόγου, απευθύνεται στον πολίτη - ακροατή ή τον πολίτη - αναγνώστη, χρησιμοποιώντας διάφορες τακτικές. Αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι πώς λειτουργεί ο αποδέκτης του πολιτικού λόγου, δηλαδή ο πολίτης - ψηφοφόρος, γεγονός που είναι η βάση και το καθοριστικό πρόβλημα κάθε πολιτείας και, κατ' επέκταση, κάθε κοινωνίας. Με ποιους τρόπους και μέσα από ποιους θεσμούς θα δημιουργηθούν υπεύθυνοι, κριτικά σκεπτόμενοι, ευαίσθητοι και συνειδητοποιημένοι πολίτες, ώστε ο πολιτικός λόγος να μη μετατρέπεται σε επικοινωνία του πολιτικού με οπαδούς, δηλαδή με προαποφασισμένους, φανατικούς και πολιτικά εγκλωβισμένους ψηφοφόρους; (550 - 600 λέξεις). Μονάδες 40




http://a.media.newsbomb.gr/items/cache/f4624a15a262d7d0ba8795ddaa889b74_XL.jpg


Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

ΟΡΙΣΜΟΣ

Φεμινισμός είναι το κοινωνικό κίνημα που αποβλέπει στην πλήρη χειραφέτηση της γυναίκας και στην κοινωνικοπολιτική της εξίσωση με τον άνδρα.

ΚATAKTHΣΕΙΣ – ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ - ΒΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΑΝΔΡΩΝ – ΓΥΝΑΙΚΩΝ

1.Ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση

- Μόρφωση —> πνευματική ωρίμανση —> ανεξαρτησία

2. Εργασία. Είσοδος της γυναίκας στην εργασία —> οικονομική ανεξαρτησία. - Ισότητα στον επαγγελματικό τομέα —> ίση αμοιβή για ίση εργασία - Ασκεί πολλά επαγγέλματα που θεωρούνταν άλλοτε αντρικά - συμβολή τεχνολογίας - περιορισμός μυϊκής δύναμης

• μηχανοποίηση της εργασίας

3. Διακρίνεται στην πολιτική και στις πιο υψηλές θέσεις

4. Oικογένεια —> αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο

- Κοινή ευθύνη των γονιών για την ανατροφή των παιδιών - Κατάργηση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας - Συνιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων που αποκτούν οι σύζυγοι μετά το γάμο.

5.Η ανδροκρατική νοοτροπία και οι στερεότυπες απόψεις για τη θέση των δύο φύλων έχουν αμβλυνθεί σημαντικά σε πολλές αναπτυγμένες και πολιτιστικά προηγμένες χώρες

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ – ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ.

Α. Στις χώρες της Ανατολής (Κίνα, Αφρική):

• Η θέση της είναι ανάλογη του Μεσαίωνα.• Η πείνα και η φτώχεια στερούν γενικά από τον άνθρωπο κάθε έννοια αξιοπρέπειας.• Αντιμετωπίζεται ως «res», ενώ οι πολιτείες δεν παίρνουν κανένα μέτρο για τη βελτίωση της θέσης της.• Δε συμμετέχει στην πολιτική ζωή, δε μορφώνεται, δεν προστατεύεται νομικά.

Β. Στις χώρες της Δύσης:

Η θέση της έχει βελτιωθεί σε σχέση με το παρελθόν. Μ ισότητα έχει κατοχυρωθεί με ανάλογες νομικές διατάξεις. Όμως, μένουν να γίνουν πολλά για να φτάσει στην πλήρη εξίσωση της με τον άνδρα. Συγκεκριμένα:

• η εργασία της στο σπίτι δε θεωρείται ακόμη εργασία και δεν αμείβεται• η βελτίωση της θέσης της στην αγορά εργασίας δεν είναι ανάλογη με το ποσοστό



συμμετοχής της στο εργατικό δυναμικό• περιορίζεται σε «γυναικεία» επαγγέλματα, με μισθούς πολύ κατώτερου των ανδρών, ενώ η ανεργία πλήττει, κυρίως, το γυναικείο πληθυσμό• αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό των συναδέλφων της με άνισους όρους, που της περιορίζουν τις δυνατότητες επαγγελματικής εξέλιξης• η προκατάληψη για την κατωτερότητα της δεν έχει ακόμη εξαλειφθεί τόσο από τους άνδρες όσο κι από τις ίδιες • η μητρότητα λειτουργεί, κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, ανασχετικά στην επαγγελματική αποκατάσταση και εξέλιξη της• τα M.M.Ε. την εκμεταλλεύονται· στη διαφήμιση την αντιμετωπίζουν ως πνευματικά ανώριμη, ενώ προβάλλουν μόνο τη σωματική της ομορφιά. Της προκαλούν μια σειρά ενοχές για την αδυναμία της να ανταποκριθεί στους πολλούς και ποικίλους ρόλους ως εργαζόμενη, νοικοκυρά, σύζυγο, μητέρα. Την παρουσιάζουν εύπιστη εξακολουθεί να επικρατεί η νοοτροπία των ξεχωριστών ρόλων ανάμεσα στα δυο φύλα.

ΑΙΤΙΑ

1. Οι παραδοσιακοί ρόλοι στο πλαίσιο της οικογένειας ελάχιστα έχουν διαφοροποιηθεί —> άνιση η κατανομή εργασιών και ευθυνών —> στερεότυπες αντιλήψεις για το ρόλο της γυναίκας

2. Τα μεταδιδόμενα στις επόμενες γενιές, κι από τις ίδιες τις γυναίκες, στερεότυπα και προκαταλήψεις, σχετικά με τη φυσική και νοητική κατωτερότητα της γυναίκας. -> Οι σκοπιμότητες που εξυπηρετούν αυτές οι αντιλήψεις:εκλογίκευση της κυριαρχίας του αρσενικούεκμετάλλευση των γυναικώναδράνεια ορισμένων γυναικών και αποποίηση των ευθυνών τους.

3.Η επιβάρυνση της γυναίκας με:τους παραδοσιακούς ρόλους (νοικοκυρά, σύζυγος, μητέρα κλπ)τους σύγχρονους (εργαζόμενη, κοινωνικά και πολιτικά δραστηριοποιημένη) έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία της να ανταποκριθεί επάξια σε όλους, και κατ' επέκταση τη σκόπιμη γενίκευση της.

4.Πολλαπλασιάζονται οι υποχρεώσεις της γυναίκας με την είσοδο της στην εργασία—> έντονη η κούραση σωματική και ψυχική — > μείωση του ελεύθερου χρόνου

5. Στον εργασιακό - επαγγελματικό χώρο• διάφορες προκαταλήψεις —> δυσχεραίνουν την επαγγελματική της ανέλιξη• αρκετά εμπόδια στην ανάληψη υψηλών διοικητικών θέσεων • είναι πιο υψηλά τα ποσοστά ανεργίας στο φύλο της-> Η αντίληψη των πατριαρχικών κοινωνιών βασιζόταν στη γυναικεία αδυναμία: -προσφοράς στη γεωργική παραγωγική δραστηριότητα -συμβολής στον αγώνα διαφύλαξης των αγαθών από ξένη επιβουλή.-> Ο αποκλεισμός της γυναίκας από τη μόρφωση και την επαγγελματική κατάρτιση.

6. Μειωμένη συμμετοχή στο κοινοβούλιο και στα κοινωνικά κινήματα - αιτίες —> οι ανδροκρατικές αντιλήψεις —> οι πολλαπλές υποχρεώσεις

7. Τα ΜΜΕ και κυρίως η διαφήμιση υποβαθμίζουν το ρόλο της και εξευτελίζουν την προσωπικότητα της-την παρουσιάζουν ως • το κατεξοχήν καταναλωτικό ον • ματαιόδοξη, φιλάρεσκη, άβουληπροβάλλουν πρότυπα υπεροχής του άνδρα και υστέρησης της γυναίκας• την εμφανίζουν αδύναμη και καταξιωμένη μόνο στο πλευρό του άνδρα• την παρουσιάζουν ως πλάσμα ανόητο, ανίκανο να σκεφτεί, με. μοναδικό στόχο να γοητεύσει τον άνδρα.



8. Η εκπαίδευση με τα πρότυπα που προβάλλει και την αποσιώπηση ή υποβάθμιση του πραγματικού της ρόλου, σε καίριες ιστορικέ-ζ στιγμές.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Α. Στη ζωή των γυναικών:

1. κοινωνική περιθωριοποίηση

2. συμπτώματα χαμηλής αυτοεκτίμησης: -> έλλειψη αυτοπεποίθησης ->παθητικότητα -> συμπλέγματα κατωτερότητας

3.διατήρηση των παραδοσιακών ρόλων στην οικογένεια, όπου έχει όλη την ευθύνη: νοικοκυριό, ανατροφή των παιδιών

4.περιορισμός του ελευθέρου χρόνου, με την ένταξη της στην παραγωγική δραστηριότητα

5.αποχή από τις κοινωνικές δραστηριότητες

6.διλήμματα και συνειδησιακά προβλήματα, από την έλλειψη χρόνου για ανταπόκριση σε όλες τις υποχρεώσεις

7.στον εργασιακό χώρο αντιμετωπίζει εντονότερα το πρόβλημα: -> της ανεργίας, ->της εκμετάλλευσης, -> της άνισης και άδικης αμοιβής, -> των αυθαίρετων απολύσεων.

8.εκμετάλλευση του γυναικείου φύλου από τα ΜΜΕ στη διαφήμιση

9.περιορισμένη συμμετοχή στο συνδικαλισμό, στην πολιτική και στις υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις

Β. Στη ζωή των ανδρών:

1.ανάληψη δυσβάστακτων υποχρεώσεων

2.άγχος από τις αγωνιώδεις προσπάθειες για ανταπόκριση στο ρόλο του ισχυρού

3.εγωϊσμός και ρατσιστικές αντιλήψεις για το γυναικείο φύλο.

Γ. Στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον:

1. δυσαρμονία στις σχέσεις των δυο φυλών (ανταγωνισμός, καχυποψία, υποκρισία κ.α.)

2. κρίση στο θεσμό της οικογένειας, που επηρεάζει την ψυχολογία και των παιδιών

3. διατήρηση των εξουσιαστικά δομών στην κοινωνία, με αποτέλεσμα τον



αυταρχισμό και τις κοινωνικές αδικίες

4. στέρηση της κοινωνίας από άξια παραγωγικά άτομα, με τον παραγκωνισμό της γυναίκας στον επαγγελματικό στίβο.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. α. Συνειδητοποίηση της αξίας της ουσιαστικής ισοτιμίας για την αρμονική συνύπαρξη των δύο φύλων στα πλαίσια της οικογένειαςβ. Πνεύμα ισοτιμίας των δυο φύλων στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις.γ. Αλληλοσεβασμός, που προϋποθέτει τον αυτοσεβασμό.

2α. Ενεργητική , διεκδικητική στάση των γυναικών σ' όλα τα επίπεδα

β. Κοινωνική και πολιτική συνείδηση.

γ. Συμμετοχή σε συλλογικές δραστηριότητες: - πολιτική ζωή, - κοινωνικά κινήματα - κέντρα λήψης αποφάσεων

3. Οικογένεια: - Ορθή διαπαιδαγώγηση των νέων • Αλλαγή νοοτροπίας

• Προσπάθεια να εξαλειφθούν οι στερεότυπες αντιλήψεις • Αναπροσδιορισμός των ρόλων —> συμμετοχή όλων στις δουλειές του σπιτιού

4. Παιδεία

α. Σωστή αγωγή και διαπαιδαγώγηση, που θα υπερβαίνει τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και τις δεισιδαιμονίες και θα καλλιεργεί πνεύμα κριτικό και καινοτόμο.β. Παιδεία ανθρωπιστική για την καλλιέργεια του σεβασμού προς την ανθρώπινη οντότητα, ανεξάρτητα από φύλο, ηλικία και κοινωνική τάξη.

5. Πολιτεία

• θα πρέπει να μεριμνά, ώστε η νομοθετική και ουσιαστική κατοχύρωση των δικαιωμάτων της γυναίκας, σε θέματα οικογενειακού και εργασιακού δικαίου που έχει θεσπίσει, να γίνονται πράξη κι όχι να παραμένουν γράμμα του νόμου κενό. Ευρύτερος εκσυγχρονισμός οικογενειακού και εργατικού δικαίου• Προστασία μητρότητας• Αναγνώριση οικιακής απασχόλησης 6. Διάλογος

• Αμοιβαίος σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου • Αναγνώριση της διαφορετικότητας, ιδιαιτερότητας του φύλου- Αλληλοβοήθεια και αλληλοσυμπλήρωση στους ρόλους που ο καθένας έχει αναλάβει, μέσα σε πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαιότητας.- Αλληλοκατανόηση και συναίνεση, που υλοποιείται με τον ειλικρινή διάλογο.

7. Καλλιέργεια του πολιτιστικού επιπέδου της κοινωνίας, που θα αποδέχεται τα θετικά στοιχεία της παράδοσης, αλλά θα απορρίπτει καθετί αναχρονιστικό και ρατσιστικό.

8. Τα επιτεύγματα του φεμινιστικού κινήματος να μη γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης για πολιτικούς, ωφελιμιστικούς ή άλλους σκοπούς.



Αμοιβή ή όχι από την πολιτεία για την οικιακή εργασία;

1. Η οικιακή εργασία δεν αναγνωρίζεται απ' όλους ως σημαντική προσφορά της γυναίκας. Οι παραδοσιακές αντιλήψεις για το θέμα αυτό έφτασαν να ταυτίζονται με τη γυναικεία φύση:- η υποτίμηση της γυναίκας συνεπάγεται υποτίμηση και του έργου της- επειδή η οικιακή εργασία δεν έχει εμφανή κοινωνική προσφορά, αμφισβητείται ευκολότερα και υποτιμάται η σημασία της.

2. Η άποψη για αμοιβή της γυναίκας από την πολιτεία, για την οικιακή της εργασία, φαίνεται αρχικά θετική:- αποδεικνύει την αναγνώριση ως εργασίας της οικιακής προσφοράς.- τονώνει ψυχολογικά τη γυναίκα και την ενισχύει οικονομικά, απαραίτητο στοιχείο κοινωνικής αποδοχής στην οικονομική εποχή μας.

3. Επειδή, όμως, η προσφορά της γυναίκας στο σπίτι απευθύνεται σε οικεία πρόσωπα:- η μίσθια προσφορά θα επιτείνει την ήδη προβληματική στις μέρες μας λειτουργία της οικογένειας.- τέτοιου είδους προσφορά δεν αξιολογείται με οικονομικά κριτήρια. Χρειάζεται η παιδεία και η ηθικότητα του ανθρώπου για τη σωστή αποτίμηση της γυναικείας «θυσίας».

4. Η αξία της γυναικείας προσφοράς θα γίνει περισσότερο αντιληπτή, αν το κάθε μέλος της οικογένειας αναλάβει υπεύθυνα μέρος της οικιακής εργασίας.

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η μέρα αφιερωμένη στους αγώνες που έδωσαν και δίνουν οι γυναίκες για ισότητα είναι η 8η Μαρτίου. Μια επέτειος για προβληματισμό, αλλά και απολογισμό. Όχι μόνον των γυναικών, αλλά της κοινωνίας στο σύνολο της. Συνήθως, το βάρος της κριτικής αφορά στις



αρνητικές παραμέτρους του ζητήματος. Όμως υπάρχουν σαφέστατα δείγματα μιας θετικής πορείας.

Εκτός από τον αγώνα και τις προσπάθειες των ίδιων των γυναικών, βασικό ρόλο διαδραμάτισε η ίδια η πολιτεία. Από τη δεκαετία του '80 και μετά υπήρξε και η πολιτική βούληση για την προώθηση της ισότητας. Πέρα από το Σύνταγμα, το 1983 η Βουλή υπερψήφισε χωρίς κανένα πρόβλημα νομοθετικές ρυθμίσεις που έδωσαν μεγάλη ώθηση στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ισότητας μεταξύ των δυο φύλων. Παραδείγματος χάριν, η κατάργηση της προίκας, όσο και αν σήμερα φαίνεται περίεργο, ήταν ένα πολύ σημαντικό βήμα. θα μπορούσε να πει κανείς ότι τη συγκεκριμένη περίοδο η Ελλάδα βρέθηκε στην πρωτοπορία του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου όσον αφορά το οικογενειακό δίκαιο. Στην κατάκτηση αυτή συνέβαλε αποφασιστικά το δυναμικό γυναικείο κίνημα της εποχής. Το 1993 είχαμε και νέο σημαντικό βήμα. Για πρώτη φορά οι συλλογικές συμβάσεις μεταξύ ΓΣΕΕ και εργοδοτών αναγνωρίζουν και γραπτώς την ισότητα ανδρών και γυναικών στον εργασιακό χώρο.

Αναμφισβήτητα οι κατακτήσεις αυτές έδωσαν νέα ώθηση στην ισότιμη συμμετοχή των γυναικών σε πολλούς τομείς της δημόσιας ζωής, ωστόσο μένουν ακόμη πολλά να γίνουν. Οι γυναίκες έχουν προχωρήσει με μεγάλα βήματα στην εκπαίδευση, στη μόρφωση και στην αγορά εργασίας. Αυτό που πρέπει να αλλάξει -και γίνονται αγώνες γι' αυτό- είναι η νοοτροπία. Στερεότυπα και ρόλοι παραμένουν και το καθεστώς των διακρίσεων εντείνεται όταν υπάρχουν μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Σε κοινωνίες που περνούν μεταβατικές περιόδους, όπως και η δική μας, τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στη έξαρση της βίας κατά των γυναικών, στον αποκλεισμό από κέντρα λήψης αποφάσεων, όπως παραδείγματος χάριν η πολιτική.

Αξιολογώντας αντικειμενικά ως σήμερα την πορεία του αιτήματος των γυναικών για ισότητα διαπιστώνουμε ότι από την πλευρά της πολιτείας υπήρξε άμεση ανταπόκριση, με αποτέλεσμα θεαματικές κατακτήσεις των γυναικών και σημαντικές θεσμικές και νομοθετικές αλλαγές. Επίσης διαπιστώνουμε ότι η κοινωνία ανταποκρίθηκε, έστω με πιο αργούς ρυθμούς. Ίσως όμως το σημαντικότερο είναι η αυτογνωσία και η συνειδητότητα των ίδιων των γυναικών. Σήμερα λοιπόν που όλοι μιλούμε για μεγάλες και ταχύτατες μεταβολές, για νέες προκλήσεις, η εποχή μας επιτάσσει εγρήγορση και συμμετοχή των ίδιων των ανθρώπων για να διαμορφώσουν τη νέα κοινωνική πραγματικότητα σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις προσδοκίες τους. Έτσι το αίτημα των γυναικών για ισότητα και συμμετοχή παραμένει επίκαιρο και απαιτεί συγκεκριμένες και συγκροτημένες πολιτικές, ώστε η γυναίκα να αναδειχθεί σε υποκείμενο και αποδέκτη των επιλογών αυτών για να διαμορφώσει μαζί με τους άνδρες το μέλλον αυτού του τόπου.

Έναν από τους σημαντικότερους δείκτες κοινωνικής κατάστασης, αλλά και κοινωνικής ανέλιξης, αποτελεί εκείνος της απασχόλησης. Και μπορεί οι τάσεις που διαφαίνονται να είναι ενδεικτικές του μέλλοντος, όμως ιδιαίτερη σημασία έχει η σημερινή θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας, η οποία αποτελεί εφαλτήριο για νέες κατακτήσεις. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία (ΕΣΥΕ, 1997) το 36,2% των συγχρόνων Ελληνίδων είναι οικονομικά ενεργό, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες φθάνει το 62,1%. Οι γυναίκες αποτελούν περίπου το 39% του εργατικού δυναμικού της χώρας και το 37% των εν γένει απασχολουμένων. Ακόμη, οι γυναίκες αποτελούν το 61% των ανέργων. Και είναι χαρακτηριστικά ότι, παρά τα μεγάλα βήματα που σημειώθηκαν, η ανεργία στις γυναίκες είναι υπερδιπλάσια απ' ό,τι στους άνδρες, αφού φθάνει σε ποσοστό 16.3%. Το 10,8% των άνεργων γυναικών κατέχει πανεπιστημιακό πτυχίο και το 41,7% απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης.

Πάντως -συμφωνά με στοιχεία που επεξεργάστηκε το Κέντρο Έρευνας της Γενικής Γραμματείας Ισότητας -κατά την περίοδο 1993 ως 1996 παρατηρείται αύξηση της



συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, ολοένα και μεγαλύτερη συμμετοχή στον τριτογενή τομέα, ανάκαμψη της συμμετοχής στη γεωργία και βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης των οικονομικά ενεργών εκπροσώπων του πάλαι ποτέ ... «ασθενούς φύλου». Σε γενικές γραμμές φαίνεται ότι η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι ποσοστικά βελτιωμένη σε όλους τους τομείς.

Κ. Χαλβατζάκης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 07-03-1999

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (80 -100 λέξεις).

Μονάδες 25

Β.1. «Το σημαντικότερο (για την προώθηση της ισότητας) είναι η αυτογνωσία και η συνειδητότητα των ίδιων των γυναικών». Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης με 60-80 λέξεις. Μονάδες 13

Β. 2. «Αναμφισβήτητα οι κατακτήσεις αυτές ... η πολιτική». Στην παράγραφο αυτή να προσδιορίσετε:

α. τη συλλογιστική πορεία,

β. τον τρόπο ανάπτυξης της. Μονάδες 6

Β.3. Ποιον τρόπο και μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στη δεύτερη και πέμπτη παράγραφο; Να δώσετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.

Μονάδες 8

Β.4. α. Να σχηματίσετε δύο σύνθετες λέξεις με το δεύτερο συνθετικό της λέξης πρόβλημα και τις προθέσεις δια, περί και να αποδώσετε το περιεχόμενό τους. (Μονάδες 4).

β. Να βρείτε από ένα αντώνυμο των παρακάτω λέξεων στη δεύτερη και τρίτη παράγραφο του κειμένου: βούληση , κατάργηση, ώθηση, μεταβατικές. (Μονάδες 4)

Μονάδες 8

Γ. Να διατυπώσετε τις προτάσεις σας για την υλοποίηση της ουσιαστικής ισοτιμίας των δύο φύλων. Υποθέστε πως το κείμενο σας θα δημοσιευτεί στο σχολικό περιοδικό (550 - 600 λέξεις). Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΤΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ



1. Γνωρίζαμε ήδη ότι το χασμάτων ανισοτήτων είχε διευρυνθεί στη διάρκεια των δύο υπερφιλελεύθερων δεκαετιών (1979-2001), αλλά πώς να φανταστούμε ότι έφτασε σ' αυτό το σημείο; Γιατί τώρα μαθαίνουμε ότι τα τρία πλουσιότερα άτομα του κόσμου κατέχουν μια περιουσία ανώτερη από το σύνολο των ακαθάριστων εγχώριων προϊόντων των 48 φτωχότερων χωρών, δηλ. του ενός τετάρτου του συνόλου των κρατών του πλανήτη... Σε περισσότερες από 70 χώρες το κατά κεφαλή εισόδημα είναι κατώτερο από εκείνο πριν είκοσι χρόνια... Σε πλανητική κλίμακα, περίπου 3 δισεκατομμύρια άτομα- η μισή ανθρωπότητα ζουν με λιγότερα από 2 ευρώ τη μέρα...

2. Η αφθονία των αγαθών φτάνει σε επίπεδα χωρίς προηγούμενο, αλλά ο αριθμός εκείνων που στερούνται τη στέγη, την εργασία ή την επαρκή διατροφή αυξάνει ασταμάτητα. Έτσι, από τα 4,5 δισεκατομμύρια των κατοίκων που αριθμούν οι υπανάπτυκτες χώρες, περίπου το ένα τρίτο δεν έχει πρόσβαση στο πόσιμο νερό. Το ένα πέμπτο των παιδιών δεν προσλαμβάνουν επαρκείς θερμίδες ή πρωτεΐνες. Και περίπου 2 δισεκατομμύρια άτομα -το ένα τρίτο της ανθρωπότητας- υποφέρουν από αναιμία.

3. Η κατάσταση αυτή είναι μοιραία; Καθόλου. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, για να δοθεί σε όλο τον πληθυσμό του πλανήτη πρόσβαση στις βασικές ανάγκες (διατροφή, πόσιμο νερό, εκπαίδευση, υγεία), θα αρκούσε να αφαιρεθεί, από τις 225 μεγαλύτερες περιουσίες του κόσμου, κάτι λιγότερο από το 4% αυτού του συσσωρευμένου πλούτου. Η οικουμενική ικανοποίηση των υγειονομικών και διατροφικών αναγκών θα κόστιζε μόνο 13 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το ποσό που ξοδεύουν οι κάτοικοι των Η.Π.Α. και της Ε.Ε, κάθε χρόνο για την αγορά αρωμάτων...

4. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η πεντηκοστή επέτειος της οποίας γιορτάστηκε τον Δεκέμβριο του 1998, δηλώνει:" Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σ' ένα βιοτικό επίπεδο που να εξασφαλίζει υγεία και ευημερία στον ίδιο και την οικογένεια του, κυρίως ό,τι αφορά τη διατροφή, την ένδυση, τη στέγαση,-την ιατρική φροντίδα, καθώς και τις αναγκαίες κοινωνικές υπηρεσίες". Αλλά τα δικαιώματα αυτά, για ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρωπότητας, γίνονται ολοένα απρόσιτα.

Ιγνάσιο Ραμονέ, Οι πόλεμοι του 21ου αιώνα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


Μονάδες 25

Β.1.«Αλλά τα δικαιώματα αυτά, για ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρωπότητας, γίνονται ολοένα απρόσιτα». Να σχολιάσετε το παραπάνω απόσπασμα σε μια παράγραφο 90 – 100 λέξεων.

Μονάδες 10

Β.2. α. Να χαρακτηρίσετε και να αξιολογήσετε τα τεκμήρια της πρώτης παραγράφου. (Μονάδες 5)



β. Να βρείτε τη συλλογιστική πορεία με την οποία αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος. (Μονάδες 5) Μονάδες 10

Β.3.Βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου.Μονάδες 5

Β.4. Να σχηματίσετε συνώνυμα και αντώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: διευρυνθεί, αφθονία, επαρκή, φροντίδα, απρόσιτα.

Μονάδες 10

Γ. Υποθέστε ότι σε άρθρο μιας εφημερίδας του Δήμου σας κάποιος υποστήριξε ότι καλώς συμβαίνει και αμείβονται λιγότερο οι γυναίκες από τους άνδρες για προσφορά ίσης εργασίας, λόγω της φυσικής υστέρησης τους σε σωματικά και πνευματικά χαρακτηριστικά. Προσπαθήστε επιχειρηματολογώντας να ανατρέψετε την προηγούμενη θέση γράφοντας ένα άρθρο. Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

1. Γιατί οι άντρες, αν και ελέγχουν τη διακυβέρνηση, τη βιομηχανία και το νομικό σύστημα μιας χώρας, κατέχουν το υψηλότερο ποσοστό στην εγκληματικότητα; Γιατί το αντρικό φύλο ξεπερνά κατά πολύ το γυναικείο σε ποσοστό κοινωνικά αποτυχημένων, αν και οι μισθοί που εισπράττουν οι άντρες είναι κατά 25% υψηλότεροι από εκείνους των γυναικών; Γιατί οι άντρες αυτοκτονούν συχνότερα από τις γυναίκες; Φαίνεται πως το αντρικό φύλο θεωρείται ισχυρό, αλλά η άλλη πλευρά της δύναμης αυτής είναι η αποτυχία και, όπως συμβαίνει σε κάθε ανταγωνιστικό σύστημα, σε κάθε επιτυχημένο αντιστοιχούν πολλοί αποτυχημένοι. Ας, πάρουμε για παράδειγμα την ανεργία Το πρόβλημα αυτό δεν έχει τις ίδιες επιπτώσεις στους άντρες και σας γυναίκες. Οι γυναίκες μπορεί να υποφέρουν κάτω από το βάρος της, αλλά δε θα στραφούν εναντίον της κοινωνίας κατηγορώντας την ότι δεν αναγνωρίζει την αξία τους. Αυτό οφείλεται στο ότι οι γυναίκες δεν πιστεύουν πως χρειάζεται να διαθέτουν οικονομική δύναμη προκειμένου να θεωρούν τον εαυτό τους χρήσιμο και ολοκληρωμένο. Ένα κορίτσι διαπαιδαγωγείται με την αντίληψη ότι σημασία έχουν οι ανθρώπινες, σχέσεις και κυρίως η μητρότητα. Ένα αγόρι, αντίθετα, μαθαίνει ότι οι ανθρώπινες σχέσεις εξαρτώνται από τη δύναμη και το χρήμα.«Ο πατέρας υπάρχει για να φέρνει χρήματα στο σπίτι, ενώ οι γυναίκες είναι για να φροντίζουν τα παιδιά. Εγώ θα ήθελα να φροντίζω τα παιδιά μου, όταν θα μεγαλώσω, γιατί αλλιώς θα αισθάνομαι μόνος μου, αφού ολόκληρη η οικογένεια μου θα περνάει όμορφα στο σπίτι, ενώ εγώ θα πρέπει να φεύγω για τη δουλειά» ισχυρίζεται ένας εννιάχρονος από το Λονδίνο. Αυτό το παιδί έχει ήδη νιώσει άγχος για το ρόλο που πρέπει να παίξει στο μέλλον.

2. Παλιότερα, βέβαια, η κοινωνία προστάτευε τα αγόρια σε κάποιο βαθμό από τις .συνέπειες της αποτυχίας με το μύθο ότι τα αγόρια είναι εξυπνότερα από τα κορίτσια. Τα αγόρια έπρεπε να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά δεν είχαν να ανταγωνιστούν και τα κορίτσια. Αυτό όμως τώρα έχει αλλάξει και ο δρόμος για την επιτυχία δεν είναι πια ο ίδιος. Για παράδειγμα, τα κορίτσια είναι εκείνα που προοδεύουν πολύ πιο γρήγορα στην εκπαίδευση. Το 1987 ένα υψηλό ποσοστό κοριτσιών είχε επιτύχει άριστους βαθμούς στις εξετάσεις του λυκείου, ποσοστό κατά 6,6 % καλύτερο από αυτό των αγοριών. Τα αγόρια τα πηγαίνουν καλύτερα στα μαθηματικά, αλλά η διαφορά με τα κορίτσια περιορίζεται πολύ γρήγορα. Η εξέλιξη αυτή έχει άμεσο αντίκτυπο και στον τομέα της επαγγελματικής εξέλιξης, όπου οι γυναίκες διεκδικούν όλο και μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής ακόμη και σε επαγγέλματα κατά παράδοση «αντρικά».

3. Αυτό που μένει λοιπόν για τους άντρες είναι ο αποκλεισμός, η αποτυχία, η περιθωριοποίηση. Αν ο άντρας δεν καταφέρνει να κερδίζει αρκετά χρήματα, αποκλείεται από την παρέα των άλλων, ακόμη και από την οικογένεια. Η αδυναμία του να ανταποκριθεί στο ρόλο του «κουβαλητή» μπορεί να τον οδηγήσει στη βίαιη συμπεριφορά ή και στην αυτοκαταστροφή. Πολλοί είναι εκείνοι που στρέφονται κατά της κοινωνίας και της εξουσίας.



Τέτοια συμπεριφορά είναι πιο πιθανό να ακολουθήσουν οι νεότεροι άντρες που διαπιστώνουν γρήγορα πως η κοινωνία δεν τους εξασφαλίζει έναν τομέα στον οποίο να μπορούν να διοχετεύσουν το δυναμισμό τους. Αυτοί οι νέοι δεν είναι «απροσάρμοστοι». Αντίθετα, κατά έναν τρόπο προσαρμόζονται πολύ καλά! Έχουν μάθει ότι οι άντρες πρέπει να έχουν δύναμη και, επειδή το σύστημα δεν τους επιτρέπει να έχουν αυτή τη δύναμη, δημιουργούν ένα δικό τους καινούριο κόσμο στον οποίο είναι οι μόνοι κυρίαρχοι. (Αποσπάσματα από το βιβλίο της Άντζελα Φίλιπς The trouble with boys)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το κείμενο σε 100 - 120 λέξεις. Μονάδες 25

Β.1.«Στον τομέα της επαγγελματικής εξέλιξης οι γυναίκες διεκδικούν όλο και μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής ακόμη και σε επαγγέλματα κατά παράδοση αντρικά». Να αναπτύξεις την παραπάνω θέση σε μία παράγραφο 80 περίπου λέξεων, που ο τρόπος ανάπτυξης της θα βασίζεται σε παραδείγματα. Μονάδες 13

Β.2. Να σχολιαστεί ο τρόπος συνοχής των παραγράφων. Μονάδες 5

Β.3.α. Να δοθούν τα συνώνυμα των λέξεων: ξεπερνά, κατηγορώντας, ολοκληρωμένο, διαπαιδαγωγείται, διεκδικούν. (Μονάδες 5)

β. Να δοθούν τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων της τελευταίας παραγράφου: αποκλεισμός, περιθωριοποίηση, δυναμισμό, προσαρμόζονται, κυρίαρχοι. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Β.4.. Να βρεθούν η δομή και οι τρόποι ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου. Μονάδες 6

Γ. Στο κείμενο αναφέρεται πως: «Ο πατέρας υπάρχει για να φέρνει χρήματα στο σπίτι, ενώ οι γυναίκες είναι για να φροντίζουν τα παιδιά». Οι στερεότυπες αντιλήψεις, ενδεικτικές των αξιών και της νοοτροπίας παλιότερων εποχών, εξακολουθούν ως ένα βαθμό να υφίστανται. Ποιες από αυτές που αφορούσαν τους ρόλους των δύο φύλων επιβιώνουν ακόμα και σήμερα; Ποιοι λόγοι μας οδηγούν σε στερεότυπες αντιλήψεις και πώς μπορούμε να αντισταθούμε σ' αυτές; Μονάδες 40



ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ # ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ

ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ. ΟΡΙΜΟΙ. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Η κατανάλωση και το «παν μέτρον άριστον».

Καταναλωτισμός: φαινόμενο της βιομηχανικής κοινωνίας που τοποθετεί την κατανάλωση στο κέντρο της ζωής του ανθρώπου. Στο βαθύτερο περιεχόμενο του αναδεικνύεται ως τρόπος ζωής που εξαρτά την ευτυχία και την αυτοεκτίμηση του ανθρώπου από τη δυνατότητα ικανοποίησης των καταναλωτικών αναγκών.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Παλαιότερα, η ελευθερία του ανθρώπου καταργούνταν από τον αυταρχισμό της εξουσίας. Σήμερα ο αγώνας για την ελευθερία μεταφέρεται σε άλλο επίπεδο και συνδέεται με την αντίσταση στους μηχανισμούς ετεροκαθορισμού τη συστηματική διαφήμιση και τον καταναλωτισμό.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ - ΘΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ / ΟΦΕΛΗ

Οικονομικός

Παραγωγικότητα, ανάπτυξη οικονομικών κλάδων (τουρισμός, εμπόριο κ.ά.), νέες θέσεις εργασίας, ενίσχυση της επαγγελματικής κατάρτισης ατόμου: συντελεστές της οικονομικής προόδου.• Λόγω του ανταγωνισμού, η κατανάλωση μπορεί να συντελέσει στη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών, όπως και στη σταθεροποίηση των τιμών: αντιληπτό κέρδος για τον καταναλωτή.• Υλική ευημερία κρατών: τα αυξανόμενα έσοδα από τη φορολογία ανοίγουν τη δυνατότητα για πρόνοια και έργα υποδομής.• Βελτίωση όρων ζωής και άνοδος βιοτικού επιπέδου: καλύτερες συνθήκες εργασίας, ανέσεις από αγορά αγαθών (Η/Υ, αυτοκίνητο κ.ά.), καλύτερη υγειονομική και φαρμακευτική περίθαλψη, ποιότητα στην ένδυση - υπόδυση, διατροφή και γενικότερα διευκόλυνση στην πρακτική του βίου μας από την κατανάλωση με μέτρο.

Πνευματικός - Πολιτιστικός



• Η απελευθέρωση από τη βιοτική μέριμνα δίνει τη δυνατότητα για στροφή στα πνευματικά αγαθά, για επαφή με τα τεχνολογικά επιτεύγματα (τηλεόραση, Η/Υ και το διαδίκτυο), οπότε συντελεί στην πνευματική πρόοδο (μόρφωση, γνώση, όξυνση κρίσης κ.ά.). Παρατηρείται στροφή στα γράμματα και τις τέχνες …

Ηθικός - Ψυχικός - Κοινωνικός - Πολιτικός

Ο καταναλωτής αισθάνεται ελεύθερος να επιλέξει προϊόντα και υπηρεσίες βεβαιώνεται η εξωτερική ελευθερία.• Στο βαθμό που οι άνθρωποι έχουν την αγοραστική δυνατότητα, ενδέχεται να μη χρησιμοποιήσουν αθέμιτα μέσα. Επίσης, επειδή δε βιώνουν τη δυστυχία και τις υλικές στερήσεις, είναι πιθανό να μην εξαχρειωθούν ηθικά.• Τα παραπάνω επιδρούν ευεργετικά στον ψυχισμό των ανθρώπων (χαρά, ασφάλεια, ευπρέπεια, αξιοπρέπεια) και κατ' επέκταση στην κοινωνική συμπεριφορά τους. Έτσι περιορίζεται η παθογένεια, αναδεικνύεται η ανθρωπιάκοινωνική ομαλότητα. Συνάμα, ο πολίτης έχοντας λύσει προβλήματα αυτοσυντήρησης, μπορεί να συμμετέχει στα κοινά, με θετική συνέπεια την ενίσχυση της δημοκρατίας.

ΑΙΤΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΥ

Οικονομία – Εργασία – Τεχνολογία

1. Η δομή της οικονομίας: στα πλαίσια της ελεύθερης οικονομίας οι ιδιωτικές επιχειρήσεις επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση του κέρδους με την υπερπαραγωγή και έντονη προβολή των προϊόντων τους.- Η ανάπτυξη της τεχνολογίας (αυτοματοποίηση παραγωγής):*μαζική παραγωγή*ποικιλία και ελκυστικότητα προϊόντων *χαμηλό κόστος: προσιτά στο ευρύτερο κοινό.- Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου. Δίνει τη δυνατότητα: ικανοποίησης πρωταρχικών αναγκώνγια περισσότερες αγορές (επιθυμία για ικανοποίηση δευτερευουσών αναγκών).-Η ανέχεια που χαρακτήριζε τη ζωή των προηγούμενων γενεών Η φτώχεια και η υπανάπτυξη που σημάδεψε την ελληνική κοινωνία, κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, οδηγεί τώρα στην υπερβολική κατανάλωση.

Πνευματικός – Εκπαίδευση - Ηθικός

2. Η χρεωκοπία των πνευματικών, κοινωνικών και ηθικών αξιών αποπροσανατόλισε το άτομο και το έστρεψε: -> στον υλικό ευδαιμονισμό - > σε μια νέα ιεράρχηση αξιών (πλούτος, κοινωνική ανάδειξη, «είμαι ό,τι έχω και ό,τι καταναλώνω»), ->Ο νεοπλουτισμός, η τάση αυτοπροβολής έκαναν, γι' αρκετούς, την επιδεικτική κατανάλωση τρόπο ζωής.- Η έλλειψη παιδείας > Οι Νεοέλληνες δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι η ανθρώπινη ευτυχία δεν εξαρτάται μόνο από την κατανάλωση υλικών αγαθών.

Κοινωνικός

3. Τα οξυμμένα προβλήματα, το άγχος, η ανία, οδηγούν στην υπερκατανάλωση για εκτόνωση, στη φυγή.



Μ.Μ.Ε.

4. Η προβολή του καταναλωτικού προτύπου ζωής από τα Μ.Μ.Ε.Κριτήριο για την αξιολόγηση του ανθρώπου δεν είναι η προσωπικότητα του, αλλά η

αξία των αγαθών που μπορεί να αποκτήσει. Η αποτελεσματικότητα της διαφήμισης > Πειστικότερη προβολή του διαφημιστικού μηνύματος (βλ. Διαφήμιση) -Η ξενομανία > Το αγοραστικό κοινό καταναλώνει ξένα προϊόντα, στην προσπάθεια του να μιμηθεί τρόπους ζωής που έχουν «κατακτήσει» οι αναπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης.

Ατομικοί παράγοντες - Ψυχολογικοί παράγοντες

5. Η περιέργεια, η αυτοπροβολή, η επίδειξη και η ματαιοδοξία ως φυσικές τάσεις αλλά κυρίως ως εσωτερικά ελλείμματα που φανερώνουν ότι μια μερίδα ανθρώπων ψάχνουν να στηριχθούν σε «δεκανίκια ευτυχίας».

- Η προσπάθεια αυτοπροβολής και ο μιμητισμός

ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ – ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΥ

Οικονομικός – Οικολογικός.

1. Η μεταφορά κεφαλαίων από τις επενδυτικές δαπάνες και τους τομείς της κοινωνικής πολιτικής στις καταναλωτικές δαπάνες > Όσο περισσότερα χρήματα ξοδεύει μια κοινωνία για την κατανάλωση, τόσο λιγότερα απομένουν για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής πρόνοιας, της παιδείας και του πολιτισμού. ->Η διόγκωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας > Η κατανάλωση αυξάνει (στην Ελλάδα) τις εισαγωγές προϊόντων και δεν καλύπτεται από την εγχώρια παραγωγή. ->Η υπερεργασία > Ο περιορισμός του ελεύθερου χρόνου > Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει πάψει να χαίρεται τη ζωή και τις απλές στιγμές της > η αύξηση του άγχους, λόγω των αυξημένων οικονομικών μας αναγκών.-> Η οικολογική καταστροφή > Αυξάνεται η ρύπανση της ατμόσφαιρας > Αλόγιστη εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του πλανήτη > Εξάντληση των πρώτων υλών > Συσσώρευση απορριμμάτων.

Κοινωνικός

2.Η έξαρση των παθογενών κοινωνικών φαινομένων, όπως η βία, εξαιτίας: (α) της επιθυμίας για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό ή (β) της αντίδρασης στο καταναλωτικό πρότυπο.->Η αλλοτρίωση του ανθρώπου > Η απόκτηση υλικών αγαθών ενώ αποτελεί μέσο, γίνεται σκοπός της ζωής του > Οι πραγματικοί σκοποί -όπως η διεύρυνση της γνώσης, οι κοινωνικές μας σχέσεις- υποβιβάζονται σε μέσα για τον πολλαπλασιασμό του κέρδους.->Η εμπορευματοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων > Αξιολογούμε τους ανθρώπους μάλλον με βάση την οικονομική δύναμη και την επιρροή τους παρά την προσωπικότητα τους > Οι κοινωνικές σχέσεις μετατρέπονται σε «δημόσιες σχέσεις» > «Λατρεύουμε» τη δύναμη και το χρήμα > Θεωρούμε τον ανταγωνισμό βασική προϋπόθεση της επιτυχίας > Έξαρση του ατομικισμού και της μοναξιάς.

Πνευματικός – Ηθικός – Ψυχοσυναισθηματικός

3. Η υποτίμηση των πνευματικών και των ηθικών αξιών > Πρότυπα αποτελούν άνθρωποι που ζουν στη χλιδή, οι «γκλάμουρ», οι αναγνωρίσιμοι και οι κάθε λογής «επώνυμοι» > Έτσι



εξηγείται η υψηλή τηλεθέαση εκπομπών κουτσομπολιού και οι αυξημένες πωλήσεις περιοδικών και εφημερίδων ανάλογου περιεχομένου.-> Ψυχική φθορά και ανελευθερία: Κατατρύχει τον άνθρωπο με το άγχος της καταξίωσης και της απόκτησης αγαθών, οδηγώντας τον σε έναν ασταμάτητο αγώνα -φαύλο κύκλο- που τελικά σημαίνει δυστυχία.

Πολιτικός

4.Άμβλυνση της πολιτικής συνείδησης: Υποβαθμίζει τη σπουδαιότητα της πολιτικής συμμετοχής και της κοινωνικής δράσης, "προτάσσοντας τα ατομικά υλικά αγαθά σε βάρος των συλλογικών, όπως: η -παιδεία, ο πολιτισμός, η ποιότητα ζωής κ.ά.

Πολιτιστικός

5.Μαζοποίηση και πολιτιστική ομοιομορφία: Ισοπεδώνει τις ιδιαιτερότητες των ατόμων και των λαών, πιέζοντας τους ευθυγραμμιστούν με μια κοινή νοηματοδότηση της ζωής που χαρακτηρίζει όλους τους κατοίκους του πλανητικού χωριού.

Η ΣΤΑΣΗ ΜΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟ

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

Η απελευθέρωση του ανθρώπου από τη διαβρωτική επίδραση της καταναλωτικής «κουλτούρας» προϋποθέτει σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο:

1. Επαναξιολόγηση αναγκών και αξιών

• Απομάκρυνση από τη λογική της αλόγιστης οικονομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης, που έχει κύρια χαρακτηριστικά την έλλειψη μέτρου και πρόνοιας για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και τον κοινωνικό χώρο.• Επαναπροσδιορισμό των στόχων και των αξιών της κοινωνίας μας. Στο κέντρο της ζωής του ανθρώπου πρέπει να τοποθετηθούν οι πολιτιστικές αξίες και όχι αυτές της αύξησης της παραγωγής και της κατανάλωσης.• Ιεράρχηση των αναγκών και διάκριση των πραγματικών από τις πλασματικές.• Προτεραιότητα σε ποιοτικά κριτήρια, στην ποιότητα ζωής και τα κοινωνικά αγαθά.

2. Ανθρωπιστική παιδεία

• Διαμόρφωση ατόμων συγκροτημένων και ικανών να αντισταθούν στην ισοπεδωτική καταναλωτική «κουλτούρα» και να αναζητήσουν την ευτυχία και την καταξίωση σε ανώτερα αγαθά, όπως: η δημιουργικότητα, η κοινωνικότητα, ο πολιτισμός, η τέχνη, ο αθλητισμός κ.ά.

3. Διαμόρφωση συνειδητοποιημένων καταναλωτών από την οικογένεια και το σχολείο

• Καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, του προβληματισμού και παροχή καταναλωτικής αγωγής, αποβλέποντας στη διαμόρφωση υπεύθυνου και συνειδητοποιημένου καταναλωτή.



• Ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης, ώστε να γίνει κατανοητή η σπουδαιότητα του περιβάλλοντος για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό και η ανάγκη διασφάλισης του για τις επόμενες γενιές.

4. Δημιουργία θεσμών προστασίας των δικαιωμάτων του καταναλωτή

• Θέσπιση μηχανισμών προστασίας του καταναλωτή από την αισχροκέρδεια, την εκμετάλλευση και την υποβάθμιση της υγείας του.• Ενίσχυση των καταναλωτικών οργανώσεων από την πολιτεία με στόχο την αυτοπροστασία του καταναλωτή και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του, μέσα από εθελοντικές παρεμβάσεις και δραστηριότητες.

5. Υπευθυνότητα του ατόμου• Αξιολόγηση και έλεγχος των διαφημιστικών μηνυμάτων.• Διαμόρφωση υπεύθυνης καταναλωτικής συμπεριφοράς με τον έλεγχο της χρησιμότητας και αναγκαιότητας ενός προϊόντος.

6.Αλλαγή νοοτροπίας.-> Απομυθοποιώντας την ευτυχία που υπόσχονται- τα διαφημιστικά μηνύματα > Η ευτυχία δεν εξαρτάται μόνο από την ικανοποίηση των υλικών αναγκών. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι πνευματικές και οι ψυχικές μας ανάγκες. Αναγνωρίζοντας ότι τα χρήματα είναι μέσο και όχι κυρίαρχος σκοπός της ζωής.-> Ανακαλύπτοντας ότι η χαρά της ζωής δε βρίσκεται στην άνευ όρων κατανάλωση > Για να χαρούμε τις ομορφιές της ζωής, δε χρειαζόμαστε χρήματα > Χρειαζόμαστε τη δεκτικότητα της ψυχής μας και την ευαισθησία μας > Μπορούμε να χαρούμε τη συντροφιά με φίλους, μια εκδρομή, ένα βιβλίο, μια ταινία...

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ - ΟΡΟΙΜαζική παραγωγή αγαθών Ατομικισμός/ανταγωνισμός

Υλικός ευδαιμονισμός Μηχανισμός εξανδραποδισμού

Πολλαπλασιασμός αναγκών Ψυχολογική φθορά

Ταύτιση της ευτυχίας με την κατανάλωση Αλλοτρίωση της βούλησης

Καναδικό πόστερ του Β' Παγκοσμίου Πολέμου που καλεί τους πολίτες να περιορίσουν τις σπατάλες και να κάνουν οικονομία


http://1.bp.blogspot.com/_xrDKwQauZUw/TPd2_gbNEbI/AAAAAAAABXY/SWMu68W5Se8/s1600/163025_1229891922691_1690909558_458252_504550_n.jpg


ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο ΗΟΜΟ CONSUMENS ΖΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

«[...] Ο homo consumens [άνθρωπος - καταναλωτής] είναι ο άνθρωπος που έχει για βασικό στόχο όχι να κατέχει πράγματα, αλλά να καταναλώνει όλο και περισσότερα, εξισορροπώντας έτσι το εσωτερικό του κενό, την παθητικότητα, τη μοναξιά και το άγχος του. Σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από το γιγαντισμό των επιχειρήσεων και των βιομηχανιών, από τις κυβερνητικές και εργασιακές γραφειοκρατίες, το άτομο που δεν ελέγχει σε τίποτε τα πλαίσια της εργασίας του, νιώθει ανίσχυρο, απομονωμένο, βαριεστημένο και γεμάτο άγχος.

Ταυτόχρονα, η ανάγκη του κέρδους από τις μεγάλες καταναλωτικές βιομηχανίες, μέσα από τη διαφήμιση, τον μεταβάλλει σ' έναν αχόρταγο άνθρωπο, ένα αιώνιο βυζανιάρικο βρέφος που θέλει να καταναλώνει όλο και περισσότερο και για το οποίο τα πάντα γίνονται αντικείμενο κατανάλωσης - τα τσιγάρα, το ποτό, το σεξ, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, τα ταξίδια, ακόμα και η μόρφωση, τα βιβλία, οι διαλέξεις. Νέες τεχνητές ανάγκες δημιουργούνται και τα ανθρώπινα γούστα χειραγωγούνται. [...] Το πάθος της κατανάλωσης, μια ακραία μορφή αυτού που ο Φρόυντ ονόμασε «στοματικό - δεχτικό χαρακτήρα», έχει αρχίσει να γίνεται η κύρια ψυχική δύναμη στη σημερινή βιομηχανική κοινωνία. Ο homo consumens ζει με την ψευδαίσθηση της ευτυχίας, ενώ ασυνείδητα υποφέρει από ανία και παθητικότητα. Όσο μεγαλύτερη ισχύ αποχτάει πάνω στις μηχανές, τόσο ανίσχυρος γίνεται σαν άνθρωπος όσο περισσότερο καταναλώνει, τόσο περισσότερο γίνεται σκλάβος των αυξανόμενων αναγκών που δημιουργεί και χειρίζεται το βιομηχανικό σύστημα. Μπερδεύει την έξαψη και τον εντυπωσιασμό με τη χαρά και την ευτυχία, την υλική άνεση με τη ζωντάνια η ικανοποίηση της απληστίας γίνεται το νόημα της ζωής, και η επιδίωξη της, η νέα θρησκεία.



Η ελευθερία στην κατανάλωση γίνεται η ουσία της ανθρώπινης ελευθερίας. Αυτό το πνεύμα της κατανάλωσης είναι το αντίθετο ακριβώς από το πνεύμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας, όπως την οραματίστηκε ο Μαρξ. Είχε διακρίνει πολύ καθαρά τον εγγενή κίνδυνο του καπιταλισμού και ο στόχος του ήταν μια κοινωνία όπου ο άνθρωπος είναι πολύς κι όχι μια κοινωνία όπου έχει και χρησιμοποιεί πολλά. Ήθελε να ελευθερώσει τον άνθρωπο από τις αλυσίδες της υλικής του απληστίας, έτσι που να γίνει αφυπνισμένος, ζωντανός κι ευαίσθητος κι όχι δούλος της λαιμαργίας του. «Η παραγωγή υπερβολικού αριθμού χρήσιμων πραγμάτων», έγραψε ο Μαρξ, «καταλήγει στη δημιουργία υπερβολικού αριθμού άχρηστων ανθρώπων». Ήθελε να εξαλείψει τη μεγάλη φτώχεια, γιατί εμποδίζει τον άνθρωπο να είναι ολοκληρωμένα άνθρωπος, ήθελε όμως να εμποδίσει και τον υπερβολικό πλούτο, γιατί το άτομο γίνεται αιχμάλωτο της ίδιας της απληστίας του. Ο στόχος του δεν ήταν το maximum (μέγιστο) αλλά το optimum (κάλλιστο) της κατανάλωσης, η ικανοποίηση των ουσιαστικά ανθρώπινων αναγκών που αποτελούν το μέσο για μια ζωή πιο γεμάτη και πιο πλούσια.[...]»

Έριχ Φρομ, «Πειθαρχία και Ελευθερία», απόσπασμα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Γράψτε την περίληψη του κειμένου (120 λέξεις). Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε 80 -100 λέξεις το νόημα του παρακάτω κειμενικού αποσπάσματος: «η ανάγκη του κέρδους από τις μεγάλες καταναλωτικές βιομηχανίες, μέσα από τη διαφήμιση, τον μεταβάλλει σ' έναν αχόρταγο άνθρωπο». Μονάδες 12

Β2. Να αναγνωρίσετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς, που χρησιμοποιούνται στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου και να δώσετε από ένα παράδειγμα για κάθε είδος.

Μονάδες 6

Β3. Να αναλύσετε τη δομή της δεύτερης παραγράφου και να υποδείξετε τον τρόπο ανάπτυξης της. Μονάδες 6

Β4. Να γράψετε από ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε μία από τις λέξεις: ανία, ελευθερώσει, παραγωγή, παθητικότητα, απληστία, γραφειοκρατίες, μεταβάλλει, διαλέξεις, χειραγωγούνται, βιομηχανική, ευτυχία.

Μονάδες 11

Γ. Το θέμα που απασχολεί τον συγγραφέα του κειμένου είναι η διάσταση ανάμεσα στην ποσότητα των καταναλωτικών αγαθών και την ποιότητα ζωής στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες. Ποια είναι η δική σας θέση σχετικά με την αλλοτρίωση που προξενεί η «αχόρταγη» κατανάλωση; Πώς θα προσδιορίζατε εσείς το περιεχόμενο μιας «γεμάτης και πλούσιας» ζωής, η οποία θα αντιστάθμιζε με «ποιότητα» την «ποσότητα» που



προσφέρει ο καταναλωτισμός; Μονάδες 40

Τ Ο Ν Ο Υ Σ Α Σ , Τ Ο Μ Υ Α Λ Ό Ε Ί Ν Α Ι Ο Σ Τ Ό Χ Ο Σ

ΚΕΙΜΕΝΟ



ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Ο τρόπος της κατανάλωσης μας έχει υποχρεωτικά σαν αποτέλεσμα το γεγονός ότι ποτέ δεν είμαστε ικανοποιημένοι, αφού δεν είναι το δικό μας πραγματικό, συγκεκριμένο πρόσωπο που καταναλώνει ένα πραγματικό, συγκεκριμένο πράγμα. Έτσι, αναπτύσσουμε μια ολοένα μεγαλύτερη ανάγκη για περισσότερα πράγματα, για περισσότερη κατανάλωση. Είναι αλήθεια ότι, εφόσον το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού βρίσκεται κάτω από ένα ανεκτό επίπεδο συντήρησης, θα υπάρχει μια φυσική ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι υπάρχει μια βάσιμη ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση, όσο ο άνθρωπος αναπτύσσεται πολιτιστικά και έχει πιο εκλεπτυσμένες ανάγκες για καλύτερη τροφή, για αντικείμενα καλλιτεχνικής απόλαυσης, βιβλία κτλ. Η επιθυμία μας όμως για κατανάλωση έχει χάσει κάθε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Αρχικά, η ιδέα της κατανάλωσης περισσότερων και καλύτερων πραγμάτων είχε τη σημασία πως ένας άνθρωπος θα περνούσε καλύτερη, πιο ικανοποιημένη ζωή. Η κατανάλωση ήταν ένα μέσο για ένα σκοπό, το σκοπό της ευτυχίας. Τώρα έχει γίνει αυτοσκοπός. Η σταθερή αύξηση των αναγκών μας ωθεί σε μια συνεχώς μεγαλύτερη προσπάθεια, μας κάνει να εξαρτιόμαστε απ' αυτές τις ανάγκες και από τους ανθρώπους και από τους θεσμούς με τη βοήθεια των οποίων τις ικανοποιούμε. «Κάθε πρόσωπο προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα ανάγκη σε ένα άλλο πρόσωπο, για να το ωθήσει σε μια νέα εξάρτηση, σ' ένα νέο τρόπο απόλαυσης, κι έτσι στην οικονομική του καταστροφή... Μ' ένα πλήθος εμπορευμάτων δημιουργείται το βασίλειο των ξένων πραγμάτων που υποδουλώνουν τον άνθρωπο» (Κ. Μαρξ).

Ο άνθρωπος σήμερα γοητεύεται από τη δυνατότητα να αγοράσει περισσότερα, καλύτερα και, ειδικά, καινούρια πράγματα. Είναι πεινασμένος για κατανάλωση. Η ενέργεια της αγοράς και κατανάλωσης έχει γίνει ένας πιεστικός, παράλογος σκοπός, επειδή καθαυτός είναι ένα τέλος, έχοντας μικρή σχέση με τη χρήση ή την ευχαρίστηση απ' τα πράγματα που αγοράζονται και καταναλώνονται. Ν' αγοράσει το πιο νέο μηχάνημα, το νεότερο μοντέλο απ' οτιδήποτε υπάρχει στην αγορά είναι το όνειρο του καθενός, σε σχέση με το οποίο η πραγματική ευχαρίστηση από τη χρήση είναι τελείως δευτερεύουσα. Ο μοντέρνος άνθρωπος, αν θα τολμούσε να πει καθαρά πως φαντάζεται τον παράδεισο, θα περιέγραφε ένα όραμα που θα μοιάζε με το μεγαλύτερο υπερκατάστημα του κόσμου να εκθέτει νέα είδη και μηχανές και τον εαυτό του να έχει αφθονία χρημάτων, με τα οποία να τα αγοράσει, θα περιπλανιόταν μ' ανοιχτό το στόμα στον παράδεισο των μηχανών, και των ειδών ανέσεων, με την προϋπόθεση μόνο ότι θα υπήρχαν περισσότερα και νεότερα πράγματα ν' αγοράσει και, ίσως, ότι οι γείτονες του θα ήταν κάπως λιγότερο προνομιούχοι απ’ αυτόν.

Ένα από τα παλαιότερα χαρακτηριστικά της μεσαίας κοινωνικής τάξης η προσκόλληση στα υπάρχοντα και την περιουσία, έχει υποστεί σε αξιοσημείωτο βαθμό μια προφανή αλλαγή. Σε μια παλαιότερη στάση, μια ορισμένη αίσθηση αγάπης των υπαρχόντων υπήρχε ανάμεσα στον άνθρωπο και την περιουσία του. Μεγάλωνε γι’ αυτόν. Ήταν υπερήφανος γι' αυτή. Τη φρόντιζε και ήταν οδυνηρό, όταν τελικά έπρεπε να την αποχωριστεί, επειδή δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί άλλο. Υπάρχει πολύ μικρό κατάλοιπο αυτής της αίσθησης σήμερα. Αγαπάει κανείς το καινούριο των πραγμάτων που αγόρασε και είναι έτοιμος να τα παραδώσει, όταν κάτι νέο κάνει την εμφάνιση του.

Η αλλοτριωμένη στάση, απέναντι στην κατανάλωση δεν υπάρχει μόνο στην απόκτηση και κατανάλωση από μέρους μας εμπορευμάτων, αλλά καθορίζει πολύ πέρα απ' αυτό την ενασχόληση του χρόνου ανάπαυσης μας. Τι θα πρέπει να προσδοκούμε; Αν ένας άνθρωπος εργάζεται χωρίς να σχετίζεται αληθινά μ' αυτό που κάνει, αν αγοράζει και καταναλώνει



εμπορεύματα με αφηρημένο και αλλοτριωμένο τρόπο, πώς είναι δυνατό να χρησιμοποιήσει το χρόνο ανάπαυσης του κατά τρόπο ενεργητικό και αξιόλογο; Εξακολουθεί να παραμένει πάντα ο παθητικός και αλλοτριωμένος καταναλωτής. «Καταναλώνει» παιχνίδια, ταινίες κινηματογράφου, εφημερίδες και περιοδικά, βιβλία, διαλέξεις, φυσικές θέες, κοινωνικές συγκεντρώσεις, κατά τον ίδιο αλλοτριωμένο και αφηρημένο τρόπο που καταναλώνει τα εμπορεύματα που έχει αγοράσει. Δε συμμετέχει ενεργητικά και επιθυμεί να «προσλάβει» όλα όσα μπορεί να δεχτεί και να έχει όσο το δυνατό περισσότερη ευχαρίστηση, κουλτούρα κτλ. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ελεύθερος να απολαύσει τη «σχόλη» του. Η κατανάλωση της αργίας καθορίζεται από τη βιομηχανία, όπως και τα είδη ανέσεων που αγοράζει. Το γούστο του είναι προκαθορισμένο, επιθυμεί να δει και να ακούσει αυτό που υποτίθεται πως πρέπει να δει και να ακούσει. Η ψυχαγωγία είναι μια βιομηχανία όπως και οι άλλες, ο καταναλωτής ωθείται στο να αγοράσει διασκέδαση, όπως ωθείται στο να αγοράσει ρούχα και παπούτσια Η αξία της διασκέδασης καθορίζεται από την επιτυχία της στην αγορά, και όχι από κάτι που θα ήταν δυνατό να μετρηθεί με ανθρώπινους όρους. Σε κάθε παραγωγική και αυθόρμητη δραστηριότητα συμβαίνει κάτι μέσα μου ενώ διαβάζω, απολαμβάνω την εξοχή, μιλώ με φίλους κτλ. Μετά την εμπειρία, δεν είμαι όπως ήμουν πριν. Στην αλλοτριωμένη μορφή της ευχαρίστησης, τίποτα δε συμβαίνει μέσα μου. Έχω καταναλώσει τούτο ή εκείνο. Τίποτα δεν άλλαξε μέσα μου και το μόνο που έχει μείνει είναι η ανάμνηση αυτού που έκανα. Ένα από τα πιο εκπληκτικά παραδείγματα του είδους αυτού κατανάλωσης ευχαρίστησης είναι η λήψη φωτογραφιών, που έχει αναδειχτεί σε μια από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες κατά την ανάπαυση. Το σύνθημα της Κόντακ «πιέστε το κουμπί, τα υπόλοιπα είναι δική μας δουλειά», που έχει συμβάλλει τόσο πολύ από το 1889 στη διάδοση της φωτογραφίας σ' όλον τον κόσμο, είναι συμβολικό. Είναι μια από τις πιο παλιές προτροπές στο αίσθημα παντοδυναμίας που αποκτάμε με το πάτημα των κουμπιών. Δεν χάνεις τίποτα, δε χρειάζεται να ξέρεις τίποτα, τα πάντα γίνονται μόνα τους για σένα. Το μόνο που' χρειάζεται να κάνεις είναι να πατήσεις το κουμπί.

Ο αλλοτριωμένος καταναλωτής (Ε. Φρομ)

EΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το κείμενο σε 100 - 120 λέξεις. Μονάδες 25

Β.1. «Η κατανάλωση ήταν ένα μέσο για ένα σκοπό, το σκοπό της ευτυχίας. Τώρα έχει γίνει αυτοσκοπός». Να αναπτύξετε το παραπάνω απόσπασμα σε μια παράγραφο 90 – 100 λέξεων.

Μονάδες 11

Β.2. Με βάση τις επεξηγήσεις του συγγραφέα δώστε τους ορισμούς:

α) αλλοτριωμένος καταναλωτής είναι... β) αλλοτριωμένος καταναλωτής της αργίας είναι... Μονάδες 6

Β.3.α. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το απόσπασμα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. (Μονάδες 5)



β. «Η ψυχαγωγία είναι μια βιομηχανία όπως και οι άλλες, ο καταναλωτής ωθείται στο να αγοράσει διασκέδαση, όπως ωθείται στο να αγοράσει ρούχα και παπούτσια». Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο συλλογισμός. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Β.4.α.Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αποτέλεσμα, υποδουλώνουν, προφανή, προτροπές.(Μονάδες 4)

β. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: υποχρεωτικά, μοντέρνος, αφθονία, οδυνηρό. (Μονάδες 4)

Μονάδες 8

Γ. Ο Ε. Φρομ επισημαίνει: «Ο άνθρωπος έχει μεταβληθεί σε homo consumens. Είναι άπληστος, παθητικός και προσπαθεί να εξισορροπήσει το εσωτερικό του κενό με μια συνεχή και αυξανόμενη κατανάλωση».

Αφορμώμενοι από το παραπάνω, σ' ένα αποδεικτικό δοκίμιο να αιτιολογήσετε την καταναλωτική υπερβολή του σύγχρονου ανθρώπου. Κατόπιν, να προτείνετε τρόπους περιστολής του φαινομένου (550-600 λέξεις).

Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

ΤΙ ΣΧΕΣΗ ΕΧΕΙ Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ;

Μια φορά και έναν καιρό λέει το παραμύθι μια μεγάλη εταιρεία χάρισε λίπασμα σε χωρικούς της Αφρικής για να διπλασιάσουν τη σοδειά τους. Αυτό και έγινε. Οι επιχειρηματίες πίστεψαν σα είχαν σπείρει τους σπόρους της αποτελεσματικής γεωργίας. Αλίμονο, όμως, την επόμενη χρονιά οι χωρικοί δε φύτεψαν τίποτε. «Γιατί δε φυτεύετε;» ρώτησαν οι επιχειρηματίες. Οι χωρικοί θεώρησαν ανόητη την ερώτηση. «H τελευταία σοδειά διπλασιάστηκε» απάντησαν «μας φτάνει για να θρέψουμε τις οικογένειες μας ως του χρόνου». Αληθινή ή όχι η ιστορία αυτή δείχνει με το χαρακτηριστικότερο τρόπο τις διαφορετικές απαντήσεις του καθενός στην ερώτηση: πόσα χρειάζεται ο άνθρωπος; Άλλοι απαντούν: «Αρκετά για να ζήσει», άλλοι: «Όσο περισσότερα γίνεται». Οι τελευταίοι σίγουρα πλουτίζουν. Άραγε γίνονται και ευτυχισμένοι;

Εύκολα επιβεβαιώνεται το γεγονός ότι πλούτος και ευτυχία συνήθως δεν πάνε μαζί. Όποιος επισκέπτεται την Ευρώπη απορεί με τα σοβαρά πρόσωπα και τα σουφρωμένα φρύδια των ανθρώπων στις πιο ευημερούσες χώρες. Στη Λατινική Αμερική, συχνά μαγεύεται από το γέλιο και την ευτυχία που βλέπει ακόμη και στους φτωχότερους. Κατά τη δεκαετία του '80, ζητήθηκε από Δυτικοευρωπαίους να απαντήσουν στη «μητέρα όλων των ερωτήσεων»: είστε ευτυχισμένοι; Οι Γερμανοί, -οι πλουσιότερα- αποδείχτηκαν οι πιο δυστυχισμένοι. Οι Ιρλανδοί και οι Πορτογάλοι -οι φτωχότεροι- φάνηκαν οι πιο ευτυχισμένοι. Το 1998 παγκόσμια έρευνα της /Agnus Reid Group κατέληξε στη διαμόρφωση ενός Δείκτη Ελπίδας ζητώντας από τους ανθρώπους να απαντήσουν πόσο αισιόδοξοι ένιωθαν για το μέλλον. Η απαισιοδοξία κυριάρχησε στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στις χώρες εκατέρωθεν του Ρήνου. Στη Γερμανία (κατά κεφαλή ΑΕΠ 28.000 δολάρια), μόλις το 18% των ερωτηθέντων έβλεπαν το μέλλον με προσμονή και στη Γαλλία (26.000 δολάρια) το αντίστοιχο ποσοστό έφτανε το 17%. Αντίστοιχα, Νότια Αφρική (3.500 δολ.) και Βραζιλία (4.400 δολ) τοποθετήθηκαν στο 42% και 64% του Δείκτη Ελπίδας.

Δεν είναι καινούριο το συμπέρασμα ότι η σχέση μεταξύ υλικής ευημερίας και συναισθηματικής ισορροπίας είναι μάλλον αντιστρόφως ανάλογη. Όταν ο ξυλουργός από τη Γαλιλαία διακήρυξε ότι «ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος», υπενθύμισε σε όλους όσοι θεωρούνταν άνθρωπο μόνο ως homo oeconomicus τις υλιστικές παρωπίδες τους. Πώς εξηγείται, όμως, το παράξενο αυτό φαινόμενο; η ανθρωπότητα γνωρίζει εξαρχής πως η υπερβολική ψυχανάλυση δε φέρνει την ευτυχία. « Αναρωτήσου αν είσαι ευτυχισμένος και αμέσως θα πάψεις να είσαι» έγραφε ο Τζον Στιούαρτ Μιλ περισσότερο από 100 χρόνια πριν. Για τους διανοούμενους το κυνήγι της ευτυχίας είναι κάτι ανάρμοστο για έναν καλλιεργημένο άνθρωπο. Η αγωνία και η απογοήτευση εκλαμβάνονται ως χαρακτηριστικά του εμβριθούς στοχασμού και η καλοπροβαρισμένη συνοφρύωση ως "σήμα κατατεθέν" του.



Είθισται να μην ισχύει τόσο ότι άγνοια σημαίνει μακαριότητα αλλά ότι μακαριότητα σημαίνει άγνοια. Ο πόνος συχνά θεωρείται όχι μόνο προϋπόθεση βαθιάς γνώσης αλλά και λόγος ύπαρξης. Πάσχω, άρα υπάρχω. Ο Μαρσέλ Προυστ, από τους πλέον ανικανοποίητους όλων των εποχών, υποστήριζε ότι ο μοναδικός δυνάμει παράδεισος είναι εκείνος που χάσαμε. Κι αν δεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα μπορούμε πάντα να εφεύρουμε ένα. Η επινόηση προβλημάτων εξυπηρετεί ως κίνητρο μόνο τις τάξεις που αρέσκονται να επιλύουν προβλήματα.

Με τη συνειδητοποίηση άτι «ο πλούτος δε φέρνει την ευτυχία» ζητείται πλέον ένα νέο μέτρο για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Η σημερινή κλίμακα, ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, ταξινομεί τις χώρες με βάση το κατά κεφαλή εισόδημα, το ποσοστό γνώσης ανάγνωσης και γραφής και τον προσδοκώμενο μέσο όρο ζωής. Αυτά τα κριτήρια -τι έκπληξη... - επέλεξαν άνθρωποι με υψηλό κατά κεφαλή εισόδημα, υψηλά επίπεδα γνώσης γραφής και ανάγνωσης και υψηλό προσδοκώμενο μέσο όρο ζωής. Στο δείκτη αυτό μια χώρα με μεγάλο ποσοστό αναλφάβητων και βραχύβιων αγροτών βαθμολογείται στην ουσία με μηδέν.

Μια χώρα νευρωτικών με δύο διδακτορικά έκαστος, που ζουν ως τα 90 χρόνια τους, βαθμολογείται με άριστα. Οι Μπακούτου, φυλή του Κογκό, ανέκαθεν θεωρούσαν τη λογική του λευκού ανθρώπου λιγάκι «παλαβή». Τον αποκαλούν «νυχτερίδα που αποφασίζει να πετάξει, αλλά δεν ξέρει που να πάει».

Αν πιστέψουμε την ιστορία του επιχειρηματία και του ψαρά, σύμφωνοι με τους Μπακούτου είναι και κάποιοι Μεξικανοί. Εποχή διακοπών σε ένα ψαροχώρι: Αμερικανός επιχειρηματίας παρακολουθεί ντόπιο ψαρά να βγαίνει από τη βάρκα του με μικρή ψαριά. «Γιατί δε μένεις λίγο ακόμη στη θάλασσα, να πιάσεις περισσότερα ψάρια;» ρωτά ο επισκέπτης. «Μ' αρέσει να περνώ την ώρα μου με τα παιδιά μου, να παίρνω τον υπνάκο μου με τη γυναίκα μου, να παίζω κιθάρα με τους φίλους μου» απαντά ο Μεξικανός. Ο Αμερικανός δεν εντυπωσιάζεται. «Αν δούλευες σκληρότερα , θα μπορούσες να αγοράσεις και δεύτερη βάρκα κι ύστερα ολόκληρο στόλο. Θα μπορούσες να γίνεις επικεφαλής μιας μεγάλης εταιρείας, να μετακομίσεις στη Νέα Υόρκη και να μπεις στη Γουώλ Στρητ. Στο τέλος θα μπορούσες να πουλήσεις τις μετοχές σου και να γίνεις πάμπλουτος». «Κι ύστερα, σενιόρ;» ρωτά ο ψαράς. «Ύστερα έρχεται το καλύτερο» απαντά ο επιχειρηματίας «Παίρνεις σύνταξη. Μετακομίζεις σ' ένα μεξικάνικο ψαροχώρι. Παίρνεις τον υπνάκο σου με τη γυναίκα σου και παίζεις με τα παιδιά σου...».

Κείμενο από τον ημερήσιο τύπο

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το κείμενο σε 100 - 120 λέξεις.

Μονάδες 25

Β.1. Να αναπτύξετε το παρακάτω απόφθεγμα σε μια παράγραφο 90 – 100 λέξεων: «ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος» Μονάδες 10

Β.2. Ποιο το θέμα και ποια η θέση του συγγραφέα; Μονάδες 6



Β.3.α.Ποιους τρόπους και μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο; (Μονάδες 5)

β. Να ελέγξετε την αξιοπιστία των τεκμηρίων που αναφέρονται στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου. (Μονάδες 4) Μονάδες 9

Β.4.α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αποτελεσματικής, ευημερούσες, απαισιοδοξία, κυριάρχησε, παράξενο (Μονάδες 5).

β. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: επόμενη, ανόητη, ανάρμοστο, σκληρότερα, επικεφαλής (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ. Σύμφωνα με το συγγραφέα του κειμένου "ο πλούτος δε φέρνει την ευτυχία" και ο τρόπος που ζει σήμερα ο δυτικός άνθρωπος του προκαλεί πολλά προβλήματα. Γνωρίζοντας ότι το κυρίαρχο πρότυπο ζωής στην εποχή μας είναι το καταναλωτικό να διατυπώσετε τη δική σας γνώμη σχετικά με το κατά πόσο ο καταναλωτισμός μπορεί να εξασφαλίσει στον άνθρωπο την ευτυχία (550 – 600 λέξεις) Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΥΠΟ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ

Δεν θα είμαι, ελπίζω, πολύ μακριά από τη σκέψη των περισσότερων αναγνωστών μου, αν υποστηρίξω ότι αμφισβητούμενος σήμερα είναι ο τρόπος της ζωής του ανθρώπου στις τεχνοκρατούμενες καταναλωτικές κοινωνίες της οικουμένης. Το πώς εθίζεται και εκπαιδεύεται να αισθάνεται και να στοχάζεται. Το πώς βλέπει και με ποια κλίμακα αξιών λογαριάζει τα άψυχα και τα έμψυχα όντα γύρω του. Το πώς εργάζεται, για να ζήσει και πώς γεμίζει τις ώρες της αργίας του. Το πώς έχει συντάξει πολιτικά την κοινότητα του και σε τι σχέσεις βρίσκεται με τους συνανθρώπους που ζουν σε άλλες κοινότητες γειτονικές ή μακρινές. Τι θέση παίρνει απέναντι στα μεγάλα θέματα της ζωής, στον έρωτα και στη διαιώνιση του είδους, στην αρρώστια και στα γηρατειά, στη γέννηση και στο θάνατο.

Γιατί έπαψε ο σημερινός άνθρωπος (ο στοχαστικός, φυσικά, και ευαίσθητος) να πιστεύει στον πολιτισμό του;

Η απάντηση στο ερώτημα είναι, νομίζω, η εξής: γιατί μέσα στα αγαθά και παρόλα τα αγαθά -τα υλικά εννοώ- που έχει αποκτήσει δεν είναι ευτυχής. Με την εφεύρεση νέων μηχανών και την αδιάκοπη τελειοποίηση τους, έχει μπει σ' ένα αδυσώπητο κύκλωμα από το οποίο μάταια αγωνίζεται να βγει, όσο η φορά του συστήματος τον σπρώχνει όχι να κάνει σε όλους προσιτότερα τα αγαθά που μπορούν να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες του, αλλά να πολλαπλασιάζει τις ανάγκες του μεγάλου αριθμού, για να αυξάνει διαρκώς η κατανάλωση αγαθών που αποφέρει ανέλεγκτα κέρδη στους παραγωγούς. Αναγκάζεται λοιπόν ο άνθρωπος, για να ικανοποιήσει τις διαρκώς πολλαπλασιαζόμενες ανάγκες του να καταναλώνει ολοένα περισσότερα και ποικιλότερα αγαθά.

Επειδή, όμως, αυτά δεν προσφέρονται βέβαια δωρεάν, αλλά αγοράζονται και μάλιστα ακριβά, ο συνεχώς ερεθιζόμενος με το δόλωμα των ανέσεων καταναλωτής υποχρεώνεται να διαλέξει έναν από δύο δρόμους, ολέθριους και τους δύο. Ή τον «έντιμο», δηλαδή την καλύτερα αμειβόμενη εργασία, την εντατική και καταπονητική, που του καταβροχθίζει τα καλύτερα χρόνια της ζωής και τον φθείρει γρήγορα. Ή τον «ανέντιμο», του δόλου και της αρπαγής, που ζημιώνει το ληστή περισσότερο από τα θύματα του.[...]



Ιδού, λοιπόν, γιατί αμφισβητείται ο «πολιτισμός» μας. Με το κυνηγητό των ανέσεων, την πολυτέλεια, την επιδειξιμανία υποδούλωσε το δημιουργό στα δημιουργήματα του, το πνεύμα στις επινοήσεις και στις κατασκευές του. Έκανε τον άνθρωπο δυστυχή (σωματικά και ψυχικά τσακισμένο, νευρικά εξαντλημένο, πρόωρα γερασμένο, ηθικά ανάπηρο, κοινωνικά απόβλητο, αποθηριωμένο) μ' εκείνα ακριβώς τα μέσα που περίμενε να του αλαφρώσουν το βάρος της ζωής. Από κύριο τον κατάντησε δούλο της μηχανής. Έτσι εμείς γίναμε έμποροι σκλάβων, αλυσοδεμένοι σ' αυτούς τους βουβούς σκλάβους που ορίζουμε.

[...] Κάτι λοιπόν και κάτι όχι αδύνατο, αλλά κατορθωτό, μπορούμε να κάνουμε. Και αυτό, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι πρώτα και κύρια να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα σε όλη την έκταση και το βάθος του. Να καταλάβουμε (και να δώσουμε και στους άλλους να καταλάβουν) ότι με την ξέφρενη ζήτηση και ανάλωση υλικών αγαθών, που έχει ως αποτέλεσμα από το ένα μέρος την αλόγιστη σπατάλη των πόρων της γης, τη ρύπανση και μόλυνση των στοιχείων της και από το άλλο την παγίδευση μας σ’ ένα κύκλωμα αφόρητης για τον άνθρωπο δουλείας, γινόμαστε κάθε μέρα δυστυχέστεροι.

Ε. Π. Παπανούτσου [«Η κρίση του πολιτισμού μας», απόσπασμα]

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


Μονάδες 25

Β1. «…πολλαπλασιάζει τις ανάγκες του μεγάλου αριθμού, για να αυξάνει διαρκώς η κατανάλωση αγαθών που αποφέρει ανέλεγκτα κέρδη στους παραγωγούς». Να αναπτύξετε το παραπάνω απόσπασμα σε μια παράγραφο 90 – 100 λέξεων.

Μονάδες 10

Β.2. «Επειδή όμως αυτά δεν προσφέρονται... από τα θύματα του». Να παρουσιάσετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου.

Μονάδες 6

Β.3.α. Να παρουσιάσετε τη μέθοδο συλλογισμού του συγγραφέα στην πρώτη παράγραφο (παραγωγική, επαγωγική, αναλογική). Να αιτιολογήσετε την άποψη σας. (Μονάδες 5)

β. Να παρουσιάσετε στοιχεία που μας επιτρέπουν να κατατάξουμε το παραπάνω κείμενο στο είδος του αποδεικτικού δοκιμίου. (Μονάδες 4)

Μονάδες 9

Β4. α. εθίζεται, συντάξει, αδυσώπητο, εντατική, καταλάβουν, αποτέλεσμα, αφόρητης: να δώσετε μία συνώνυμη για κάθε λέξη, χωρίς να μεταβάλλεται το νόημα του κειμένου. (Μονάδες 7)

β. ταπεινή, σπατάλη, αφόρητης: να δοθούν τα αντώνυμα. (Μονάδες 3) Μονάδες 10



Γ. Διαβάζετε το κείμενο στην τάξη σας και συζητάτε για τον καταναλωτισμό και τις συνέπειες του. Παίρνοντας αφορμή από τη συζήτηση, αναλαμβάνεις να συντάξεις ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα, στο οποίο να παρουσιάζεις τις επιπτώσεις του υπερκαταναλωτισμού στον άνθρωπο, την κοινωνική ζωή και το περιβάλλον (550 - 600 λέξεις). Μονάδες 40

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑΣ

1. Υπάρχει μια ομάδα προϊόντων που είναι καλλυντικά φάρμακα και η οποία περιλαμβάνει παρασκευάσματα που καθυστερούν την εμφάνιση των ρυτίδων στο πρόσωπο ή τις μειώνουν, που προστατεύουν από την τριχόπτωση ή βοηθούν στην επανεμφάνιση τριχών, που προστατεύουν το δέρμα από τον ήλιο κ.τ.λ. Ασφαλώς αυτό το ξέρατε. Εκείνο που δεν ξέρατε είναι η αξία των πωλήσεων αυτών των προϊόντων. Μια πρόσφατη πληροφορία στον «Economist» αναφέρει ότι η κατά κεφαλήν δαπάνη για τέτοια προϊόντα ήταν για το 1999 περίπου 21 δολάρια στη Γερμανία και στην Ελβετία, 18 δολάρια στη Γαλλία και στην Ιαπωνία, 16 στις ΗΠΑ, 15 στην Ιταλία, 14 στην Ισπανία και στη Σουηδία, 13 στο Χονγκ Κονγκ, 12 στη Βρετανία και 6 στη Νότια Κορέα. Αν πολλαπλασιάσουμε το κατά κεφαλήν ποσό με τον



πληθυσμό, κάθε χώρας και αθροίσουμε βρίσκουμε περίπου 13 δισεκατομμύρια δολάρια ως συνολική δαπάνη των χωρών αυτών.

2. Είναι δύσκολο να συλλάβουμε το μέγεθος των 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων, γι' αυτό είναι σκόπιμο να το μετατρέψουμε σε δραχμές καινά το δούμε σε σχέση με το ακαθάριστο εθνικό προϊόν της Ελλάδας. Τα 13 δισεκατομμύρια δολάρια, με τιμή δολαρίου 380 δρχ. μετατρέπονται σε περίπου 5 τρισεκατομμύρια δρχ., δηλαδή σε περίπου 8% του ελληνικού ΑΕΠ. Στα μεγέθη αυτά δεν περιλαμβάνονται οι δαπάνες για άλλα συγγενή προϊόντα, όπως βαφές μαλλιών, κραγιόν, πούδρες, αρώματα, κολόνιες, αποτριχώσεις, δαπανηρότατα (και απαίσια) λίφτινγκ κτλ.

3. Επίσης, ο συνολικός πληθυσμός των χωρών που ανέφερα πιο πάνω είναι περίπου 800 εκατομμύρια, δηλαδή μόνο το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι δύσκολο να κάνω αναγωγή στον παγκόσμιο πληθυσμό, διότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές εισοδήματος και διάρθρωσης ηλικιών μεταξύ των χωρών. Ακόμη και η πιο συντηρητική εκτίμηση όμως οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ένας τεράστιος όγκος οικονομικών πόρων χρησιμοποιείται για να ικανοποιήσει «ανάγκες ομορφιάς». Αναφέρω τα παραπάνω διότι πιστεύω ότι δείχνουν μια κατάσταση πραγμάτων την οποία θεωρώ κατακριτέα. Βέβαια, ο οικονομολόγος που έχει ανατραφεί με τη νεοκλασική θεωρία θα προβάλει αμέσως τη γνωστή αρχή «περί γούστου ουδείς λόγος», δηλαδή κάθε άτομο δαπανά το εισόδημα του όπως αυτό νομίζει και κανείς δεν είναι σε θέση να του πει αν κάνει καλά ή άσχημα. Είναι δύσκολο (αν όχι αδύνατο) να αγνοήσει κανείς την ισχύ αυτού του επιχειρήματος, κυρίως στο επίπεδο των ατομικών επιλογών.

4. Εν τούτοις, νομίζω ότι υπάρχει κάτι παράλογο και κακό σε μια κοινωνία που επιτρέπει σε ορισμένους την ικανοποίηση κάθε ματαιοδοξίας και κάθε τρυφηλότητας την ίδια στιγμή που άλλοι αδυνατούν να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες διατροφής, στέγασης και περίθαλψης. Ο Επίκουρος έλεγε πως ήταν έτοιμος να παραβγεί με τον Δία σε ευτυχία, αρκεί να είχε ψωμί και νερό, πρόταση που μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή που λεγόταν σε αντίθεση προς εκείνους που υποστήριζαν ότι η ευτυχία βρίσκεται στον πλούτο και στην εξουσία. Δεν είναι ανάγκη να ζούμε σύμφωνα με το πρότυπο του Επίκουρου και να αποφεύγουμε ό,τι υπερβαίνει το επίπεδο της λιτής διαβίωσης. Φαίνεται ότι η ποικιλία και η πολυτέλεια παίζουν κάποιον ρόλο στη ζωή μας. Υπάρχουν όμως όρια που η φύση επιβάλλει. Όπως έλεγε ο Επίκουρος, «τη φύση δεν πρέπει να τη βιάζουμε αλλά να την υπακούμε».

5. Υπάρχουν επίσης όρια που επιβάλλει η αρμονική κοινωνική συμβίωση. Έχω την αίσθηση ότι σε πολλές περιπτώσεις τα όρια αυτά έχουν ξεπερασθεί. Όταν υπάρχουν άτομα, γυναίκες αλλά και άνδρες, που υποβάλλονται σε εγχειρήσεις για να αφαιρέσουν τις ρυτίδες που η φύση τους έδωσε, αυτό σίγουρα είναι μια θλιβερή παράβαση των ορίων της φύσης.

Δημοσίευμα σε Κυριακάτικη εφημερίδα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε το κείμενο σε 80 -100 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. «… ένας τεράστιος όγκος οικονομικών πόρων χρησιμοποιείται για να ικανοποιήσει «ανάγκες ομορφιάς». Να αναπτύξετε και να σχολιάσετε το παραπάνω απόσπασμα σε μια παράγραφο 90 – 100 λέξεων.

Μονάδες 13

Β.2.α.Να εντοπίσετε τους τρόπους πειθούς που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας. (Μονάδες 4)



β. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί παραγωγική ή επαγωγική πορεία συλλογισμού για την ανάπτυξη του κειμένου του; (Μονάδες 4)

Μονάδες 8

Β3. Πώς επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα και η συνοχή μεταξύ της 3ης και 4ης παραγράφου; Μονάδες 6

Β4.α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: φάρμακα, δαπάνη, κατακριτέα, τρυφηλότητα, επίπεδο. (Μονάδες 5)

β. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις : αγνοήσει, υπερβολή, λιτής. (Μονάδες 3) Μονάδες 8

Γ. Υποθέστε ότι είστε γονέας και ο έφηβος γιος σας ζητά να καταναλώνει συνεχώς αγαθά. Παρότι έχετε τη δυνατότητα να καλύπτετε οικονομικά τις όποιες ανάγκες του, θεωρείτε χρέος σας να τον πείσετε -ενάντια στα ερεθίσματα που λαμβάνει καθημερινά- ότι δεν ενδείκνυται ένας τέτοιος τρόπος σκέψης και ζωής. Να γράψετε λοιπόν σε 500-600 λέξεις τα λόγια με τα οποία θα επιχειρούσατε να μειώσετε ή να εξαλείψετε την καταναλωτική του μανία.

Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

Η ΛΥΤΡΩΣΗ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ

1. Τι είναι ο καταναλωτισμός; Μια ουτοπία του αντιπερισπασμοί), η ιδιοφυής και ταυτόχρονα θλιβερή ιδέα πως, από τη στιγμή που οι άνθρωποι ανταλλάσσουν ή αγοράζουν αγαθά, παύουν να κάνουν πόλεμο, διοχετεύουν τις επιθετικές τους ορμές στον χώρο του σούπερ μάρκετ ή του πολυκαταστήματος, πως μια τέτοια δραστηριότητα ταιριάζει τόσο στον Άραβα, τον Ινδό, τον Αφρικανό όσο και στον Κινέζο, οι οποίοι, απασχολημένοι με αγορές ή με πωλήσεις, δεν έχουν πια τον χρόνο να μαλώνουν μεταξύ τους. Μια πολύ απογοητευτική σοφία, γιατί δεν βλέπει την επί γης ειρήνη παρά μόνο στη γενίκευση μιας μηχανικής και επαγγελματικής δραστηριότητας που δεν συνεπάγεται καμιά ανύψωση και περιορίζει την ανθρώπινη ζωή στις πράξεις του ξοδέματος και των ψώνιων. Το χαμόγελο της διαφήμισης είναι το χαμόγελο ενός θεού που βρήκε επιτέλους τη λύση για τις ανθρώπινες διχόνοιες: τον καταναγκασμό σε ξέφρενα ψώνια σαν μια πολιτισμική τελείωση.

2. Οι δυτικές κοινωνίες μας δεν ευνοούν το «έχεαν» αλλά τη συσσώρευση, την ανάλωση και την ανανέωση των εμπορευμάτων σαν τρόπο ζωής. Αν αρκούμασταν, ήρεμα - ήρεμα, στο να κατέχουμε απλώς τα αυτοκίνητα ή τα έπιπλα μας, τα στοκ δεν θα αργούσαν να ξεχειλίσουν και το σύστημα θα παρέλυε. Καταναλωτισμός σημαίνει απαγόρευση να κατέχεις κάτι μονίμως. Έξαρση, ανανέωση, μιμητισμός: πρέπει να ανυψώνουμε συνεχώς τις ιδιοτροπίες κάποιων σε ανάγκες για όλους. Το σφάλμα μας σε αυτόν τον τομέα δεν είναι να επιθυμούμε πολλά, αλλά να επιθυμούμε πολύ λίγα.

3. Εντούτοις, η ουτοπία αυτή δεν είναι και πολύ σίγουρη: οι άνθρωποι μπορεί να ζηλέψουν τα αγαθά των άλλων, και η ζήλια να εξελιχθεί σε εχθρότητα. Τα αποκτημένα αντικείμενα μας χαρίζουν πυρετικές απολαύσεις, όμως οι απολαύσεις αυτές είναι σύντομες, απλούστατα επειδή η συνήθεια τις εξαντλεί γρήγορα. Το γεγονός πως η ευχή συμπίπτει με την πραγμάτωση της, είναι θαυμαστό και ταυτόχρονα απογοητευτικό. Μόνο αυτό που μας αντιστέκεται μπορεί να αντιπροσωπεύει μια αξία: ένα έργο τέχνης, ένα τοπίο μας συγκινούν επειδή δεν τελειώνουμε ποτέ με αυτά. Ο πλούτος τους μεγαλώνει όσο περισσότερο τα γνωρίζουμε. Τα χωρίζει αδιάκοπα από μας μια απόσταση που σηματοδοτεί το πραγματικό μεγαλείο.4. Ο καταναλωτισμός, λοιπόν, είναι η ισοπέδωση προς τα κάτω: αβλαβής όταν εξισορροπείται από άλλα πάθη, βλαβερός από τη στιγμή που εκφυλίζεται σε στυλ ζωής για να μας επιβάλει τρόπο συμπεριφοράς, αξίες. Αντικαθιστώντας τους μεγάλους πολιτισμούς με το φτωχό σύμπαν της McDo, του Disney, της Coca Cola, του MTV, καθιστά τον άνθρωπο ένα πλάσμα ματαιόσχολο, πανομοιότυπο σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Η γλυκερή φιλικότητα του σούπερ μάρκετ ή του πάρκου αναψυχής δεν θα καταλαγιάσει ποτέ τη μανία του μηδενιστή ή φανατικού.

Πασκάλ Μπρικνέρ, Η μιζέρια του πλούτου, εκδόσεις Αστάρτη

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ



Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις. Μονάδες 25

Β1. «Το γεγονός πως η ευχή συμπίπτει με την πραγμάτωση της είναι θαυμαστό και ταυτόχρονα απογοητευτικό.» Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 90 – 100 λέξεων το παραπάνω απόσπασμα. Μονάδες 13

Β.2. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της 2ης παραγράφου;Μονάδες 6

Β.3.α.Ποια συλλογιστική πορεία ακολούθησε ο συγγραφέας στη 2η παράγραφο; (Μονάδες 5)

β. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποίησε στην 1η παράγραφο ο συγγραφέας; (Μονάδες 5) Μονάδες 10

Β.4. Τι εξυπηρετεί η συχνή χρήση α' πληθυντικού από τον συγγραφέα;

Μονάδες 6

Γ. Ως μέλος της βουλής των εφήβων εκφωνείτε μια ομιλία στην οποία αρχικά παρουσιάζετε τη διαβρωτική επίδραση του καταναλωτισμού στην κοινωνικο-πολιτική συνείδηση του ατόμου και στη συνέχεια εκφράζετε τον προβληματισμό σας για την αντίσταση που μπορεί να προβάλει ο σύγχρονος άνθρωπος στα καταναλωτικά πρότυπα. (600 λέξεις).

Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΝΙΣΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ

Στην κατανάλωση ως παράγοντα και δείκτη της ανθρώπινης ανάπτυξης εστιάζεται η φετινή έκθεση του ΟΗΕ, με θέμα την Ανθρώπινη Ανάπτυξη. Το συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι, «παρά τη δραματική αύξηση της κατανάλωσης σε πολλές χώρες, ένα και πλέον δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν είναι σε θέση να καταναλώσουν κατά τρόπο που να εξυπηρετεί τις πλέον στοιχειώδεις ανάγκες τους, ενώ άλλοι καταναλώνουν κατά τρόπο που, περιβαλλοντικά και κοινωνικά, δεν είναι βιώσιμος και που συχνά έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ίδια τους την υγεία».

Οι έντονες αντιθέσεις της εποχής μας

Είναι, λοιπόν, παράξενος ο κόσμος μας... Στους αστραποβόλους πύργους των μεταβιομηχανικών μεγαλουπόλεων του ανεπτυγμένου κόσμου, η συσσώρευση και η κατανάλωση του συνεχώς διογκούμενου πλούτου λαμβάνει διαστάσεις σχεδόν επικές. Λίγο πιο μακριά, η αθλιότητα του γκέτο είτε αυτό λέγεται Αϊτή είτε Μπρονξ (είτε Ομόνοια), αποκαλύπτει τη σκοτεινή όψη του νομίσματος.

Αυξάνεται το χάσμα πλουσίων και φτωχών

§ 3 Η έκθεση του ΟΗΕ για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη δεν αποκαλύπτει κάτι το άγνωστο: οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι - οι λίγοι απολαμβάνοooooooυν τα πολλά και οι πολλοί ολίγα. Η κατάσταση μάλιστα, αντί να βελτιώνεται, επιδεινώνεται, με ραγδαίους ρυθμούς. Οι αριθμοί είναι πράγματι αποκαρδιωτικοί: 225 άτομα, μας πληροφορεί η έκθεση, κατέχουν πλούτο ίσο με το ετήσιο εισόδημα 2,5 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

S 4 Το αληθινά τραγικό είναι άλλο. Εάν, για πρώτη ίσως φορά, η ανθρωπότητα έχει τη δυνατότητα εάν όχι να εξαλείψει, τουλάχιστον να μειώσει δραματικά το χάσμα αυτό, προς το παρόν είναι προφανές ότι συμβαίνει το αντίθετο. Αν η κατανάλωση αυξάνεται στις ανεπτυγμένες οικονομίες με ρυθμούς εντυπωσιακούς, ιλιγγιώδεις σχεδόν, στον Τρίτο Κόσμο, παρουσιάζει τις τελευταίες δεκαετίες σταθερή μείωση, για να λάβει την πλέον ακραία μορφή της στην περίπτωση του ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων που, όπως επισημαίνει ο ΟΗΕ, ζουν υπό συνθήκες απόλυτης ένδειας, με ημερήσιο εισόδημα μικρότερο του ενός ευρώ και, φυσικά, σχεδόν καμία δυνατότητα να εξυπηρετήσουν έστω και στοιχειώδεις καταναλωτικές ανάγκες: επαρκή τροφή, πόσιμο νερό, επαρκή στέγη και συνθήκες υγιεινής και, τέλος, φτηνά και αξιόπιστα μέσα μεταφοράς για να είναι δυνατή η πρόσβαση σε σχολεία, νοσοκομεία, χώρους εργασίας, αγορές και, γενικότερα, την άρση της απομόνωσης.

§ 5 Γιατί; Μία απάντηση δίνει ο οικονομολόγος Τζο ν Κενέ θ Γκαλμπρέιθ: ο άνθρωπος έχει την τάση να αδιαφορεί ολοένα και περισσότερο για τους φτωχούς, καθώς αυξάνεται η προσωπική του ευμάρεια· έχει την τάση να επιρρίπτει την ευθύνη στους ίδιους τους πένητες: οι φτωχοί είναι φτωχοί γιατί δεν μπορούν να προσαρμοστούν είναι φτωχοί, γιατί αυτή είναι η θέση τους στον κόσμο. Η άρση, όμως, αυτής της νοοτροπίας δε θα απέφερε, ως δια μαγείας, κάποια λύση, όπως και ο ίδιος ο Γκαλμπρέιθ σπεύδει να επισημάνει".



§6 Εκείνο που πραγματικά λείπει, τόσο σε ό,τι αφορά την εξαθλίωση στον Τρίτο Κόσμο, όσο και την εξαθλίωση αυξανόμενου αριθμού πολιτών του Πρώτου Κόσμου είναι εκείνο το απαραίτητο συστατικό κάθε οργανωμένης ομάδας αντάξιας του τίτλου «κοινωνία»: η πολιτική βούληση.

§ 7 Ό, τι όμως ισχύει εντός των κοινωνιών, ισχύει και σε παγκόσμιο επίπεδο: οι πλούσιες χώρες και κοινωνίες καθίστανται ολοένα και πιο εύπορες, ενώ οι φτωχές του Τρίτου Κόσμου υφίστανται ολοένα και μεγαλύτερη καθίζηση, με το τρίπτυχο λοιμών, λιμών και (εσχάτως ολοένα και περισσοτέρων) καταποντισμών να δημιουργεί ένα εφιαλτικό σκηνικό υπανάπτυξης σε έναν φαύλο κύκλο, όπου η ένδεια προκαλεί καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία με τη σειρά της εντείνει ακόμα περισσότερο την ένδεια.

§ 8«Η ανθρώπινη ανάπτυξη», καταλήγει η έκθεση, «θα είναι πάντοτε ένα μεγάλο ταξίδι προόδου και ανακάλυψης. Τα σημερινά υψηλά επίπεδα κατανάλωσης και παραγωγής παρέχουν τεράστιες ευκαιρίες. Ύστερα, όμως, από έναν αιώνα συνταρακτικής υλικής και κοινωνικής προόδου, θα βρεθούν άραγε ηγέτες ικανοί να αναζητήσουν καινά επιτύχουν έναν πιο ισομερή καταμερισμό της προόδου»; [562]

Κ. Καλλέργης, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 13/9/1998 (διασκευασμένο κείμενο)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις. Μονάδες 25

Β.1. «… οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι - οι λίγοι απολαμβάνουν τα πολλά και οι πολλοί ολίγα.» Να σχολιάσετε το παραπάνω απόσπασμα σε μια παράγραφο 90 – 100 λέξεων.

Μονάδες 12

Β.2. Ποια είναι τα δομικά/συστατικά μέρη της 3ης παραγράφου;

Μονάδες 5

Β.3.α.Ποια η σημασία της χρήσης των εισαγωγικών στο κείμενο;

(Μονάδες 4)

β. Στις παραγράφους 5 και 8, ο συντάκτης χρησιμοποιεί ερωτήσεις. Ποιος είναι ο σκοπός του; (Μονάδες 4) Μονάδες 8

Β.4.α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: εστιάζεται, συσσώρευση, εξαλείψει, ένδειας, άρση. (Μονάδες 5)



β. Να γράψετε ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: βιώσιμος, αξιόπιστα, αδιαφορεί, εξαθλίωση, ισομερή. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ. Διαβάζοντας το παραπάνω κείμενο, σας γεννήθηκε η ανάγκη να στείλετε μια επιστολή (550 - 600 λέξεων) σ' έναν συνομήλικο σας σε μια χώρα του Τρίτου Κόσμου, με βιοτικό επίπεδο κάτω από το όριο της φτώχειας. Πώς θα-του δικαιολογούσατε τη μεγάλη διαφορά βιοτικού επιπέδου που σας χωρίζει; Με ποιους τρόπους θα μπορούσατε να του συμπαρασταθείτε χωρίς να θίξετε την αξιοπρέπειά του; Μονάδες 40


Documents

Εννοιες Και Θεματα α