Η τέχνη Μϋςα από την ανϊγκη του για καλλιτεχνικό δημιουργύα ο ϊνθρωποσ προςπϊθηςε να απαντόςει ςτα αιώνια προβλόματα τησ ζωόσ: τον ϋρωτα, το θϊνατο, το θεύο, την ύδια τη ζωό. Επομϋνωσ, η καλλιτεχνικό δημιουργύα, δηλαδό αυτό που ονομϊζουμε τϋχνη, εμφανύζεται από τότε που εμφανύςτηκε και ο ϊνθρωποσ επϊνω ςτη Γη. H λϋξη "τϋχνη" προϋρχεται, ςύμφωνα με μύα εκδοχό, από το ρόμα "τύκτω"(= "γεννώ") και, όπωσ κϊθε δημιουργύα, εύναι ςτενϊ ςυνδεδεμϋνη με την κοινωνικό πραγματικότητα και με τισ αντιλόψεισ κϊθε εποχόσ. Σϋχνη για τον Πλϊτωνα όταν "μύμηςισ τησ φύςεωσ", δηλαδό αντιγραφό των πραγμϊτων όπωσ αυτϊ φαύνονται. Σησ αναγνώριζε τερϊςτια δύναμη επιβολόσ και γι' αυτό ϋφτανε ςτο ςημεύο να την αρνεύται. Για τον Αριςτοτϋλη τϋχνη όταν η ικανότητα παραγωγόσ πραγμϊτων ςύμφωνα με κανόνεσ. Σα εύδη τησ χωρύζονταν ςε "μιμητικϊ" και "μη μιμητικϊ".

Κατϊ την περύοδο του Μεςαύωνα (από τον 5ο μϋχρι το 15ο αιώνα μ.Χ.) ϋγινε διϊκριςη ανϊμεςα ςτισ "ευγενεύσ" και τισ "βϊναυςεσ τϋχνεσ", δηλαδό ςτισ "ελευθϋριεσ" και ςτισ "χειρωνακτικϋσ" ό "δουλικϋσ". Ωσ "ελευθϋριεσ" θεωρούνταν οι τϋχνεσ που παρϊγονται από την πνευματικό προςπϊθεια του ανθρώπου (η γραμματικό, η λογικό, η ρητορικό και η αριθμητικό, η μουςικό, η γεωμετρύα, η αςτρονομύα). Ωσ "δουλικϋσ" θεωρούνταν εκεύνεσ που απαιτούν το χειρωνακτικό μόχθο και την επεξεργαςύα τησ ύλησ, και ςε αυτϋσ ςυγκαταλϋγονταν η ζωγραφικό και η γλυπτικό. την Αναγϋννηςη (ανϊμεςα ςτο 14ο και το 17ο αιώνα) η ζωγραφικό και η γλυπτικό διαφοροποιούνται από τισ ϊλλεσ "χειρωνακτικϋσ" τϋχνεσ και κατακτούν μια θϋςη ανϊμεςα ςτισ "ελευθϋριεσ". Η ζωγραφικό εύναι επιςτόμη, ϋλεγε ο Λεονϊρντο ντα Βύντςι, και μϊλιςτα ανώτερη από την πούηςη και τη μουςικό. τα μϋςα του 16ου αιώνα η ζωγραφικό, η γλυπτικό και η αρχιτεκτονικό εντϊχθηκαν ςτην κατηγορύα των arti di disegno, δηλαδό των τεχνών του ςχεδύου, όπου ςχϋδιο ςόμαινε και τη ςύλληψη τησ ιδϋασ. Ωσ γνώςτεσ τησ προοπτικόσ δηλαδό των μαθηματικών και των λόγιων κειμϋνων, τησ μυθολογύασ και τησ θεολογύασ, οι καλλιτϋχνεσ περιελόφθηςαν ςτουσ πολύτεσ τησ ανώτερησ πνευματικόσ τϊξησ. το τϋλοσ του 16ου αιώνα ο καλλιτϋχνησ αποθεώνεται και θεωρεύται ανώτεροσ ϊνθρωποσ, ο οπούοσ χρειϊζεται ελεύθερο πεδύο δρϊςησ για τη ςύλληψη και την εκτϋλεςη του ϋργου του. Σο ϋργο του καλλιτϋχνη αντικατοπτρύζει την προςωπικότητϊ του ό, καλύτερα, εύναι ενδιαφϋρον και πολύτιμο ακριβώσ επειδό εύναι δημιούργημϊ του. Ήδη από την Αναγϋννηςη αναπτύχθηκαν διϊφορεσ θεωρύεσ περύ τϋχνησ, ενώ αργότερα, μετϊ το 17ο αιώνα και την εποχό του Διαφωτιςμού, η καλλιτεχνικό δραςτηριότητα απϋκτηςε μια αυτονομύα τόςο από τισ επιςτόμεσ όςο και από τα χειρωνακτικϊ επαγγϋλματα. Σο 18ο αιώνα η πούηςη, η μουςικό, η ζωγραφικό, η γλυπτικό, η αρχιτεκτονικό και ο χορόσ αποτϋλεςαν τισ "καλϋσ τϋχνεσ" και ςυνδϋθηκαν, λόγω τησ κοινόσ εναςχόληςόσ τουσ, με την ϋννοια του "ωραύου". Σο 19ο αιώνα, με την ανϊπτυξη τησ βιομηχανικόσ παραγωγόσ, οι τϋχνεσ χωρύςτηκαν ςε "καλϋσ" και "εφαρμοςμϋνεσ", με τισ τελευταύεσ να ςτοχεύουν ςτη ςύμπραξη τησ καλλιτεχνικόσ παραγωγόσ με τη βιομηχανύα. Εύναι φανερό ότι η κατϊταξη των τεχνών ςε κατηγορύεσ ςυμβαδύζει με τισ αντιλόψεισ κϊθε εποχόσ. Σον 20ό αιώνα ο κινηματογρϊφοσ αποτϋλεςε την ϋβδομη τϋχνη. Η Ιςτορία τησ Τέχνησ Ο Γϊλλοσ ιςτορικόσ Ζακ Αε Γκοφ, ςτο βιβλύο του Ιςτορύα και Μνόμη, αναφϋρει: Ή λϋξη histoire (ςε όλεσ τισ γλώςςεσ που προϋκυψαν από τα λατινικϊ, καθώσ και ςτα αγγλικϊ) προϋρχεται από την αρχαύα ελληνικό λϋξη "ιςτορύα" τησ ιωνικόσ διαλϋκτου. O τύποσ αυτόσ κατϊγεται από την ινδοευρωπαώκό ρύζα "wid weid", "voir" (=βλϋπω). Εξ ου και το ςανςκριτικό "βϋτασ", "μϊρτυρασ", και

το ελληνικό "ύςτωρ", "μϊρτυρασ", με την ϋννοια "εκεύνου που βλϋπει". Αυτό η αντύληψη για την όραςη ωσ ουςιαςτικό πηγό γνώςησ οδηγεύ ςτην ϊποψη ότι ο "ύςτωρ", εκεύνοσ που βλϋπει, εύναι επύςησ αυτόσ που γνωρύζει. "Ιςτορεύν" ςτα αρχαύα ελληνικϊ ςημαύνει "προςπαθώ να γνωρύςω", "να πληροφορηθώ". Ιςτορύα ςημαύνει λοιπόν ϋρευνα. Αυτό εύναι η ςημαςύα τησ λϋξησ ςτον Ήρόδοτο ςτην αφετηρύα των "Ιςτοριών" του, οι οπούεσ εύναι "αναζητόςεισ", "ϋρευνεσ" (Ζακ Αε Γκοφ, Ιςτορύα και Μνόμη, Αθόνα 1998, ςελ. 147). H Ιςτορύα, για να παρουςιϊςει τισ διϊφορεσ ςτιγμϋσ τησ ανθρωπότητασ, βαςύζεται ςε αποδεύξεισ και μαρτυρύεσ. Για την Ιςτορύα τησ Σϋχνησ μαρτυρύεσ εύναι τα ϋργα τϋχνησ. H Ιςτορύα τησ Σϋχνησ μϋςα από την προςϋγγιςη των διϊφορων επιτευγμϊτων του πολιτιςμού, ϋχει ωσ ςτόχο την καλύτερη κατανόηςη του παρόντοσ. Από την αρχαιότητα το ενδιαφϋρον για τα ϋργα τησ τϋχνησ όταν ζωηρό. H Φυςικό Ιςτορύα του Πλύνιου του Νεότερου (1οσ αιώνασ μ.Χ.) αποτελεύ μύα από τισ πρώτεσ προςεγγύςεισ παρουςύαςησ των ϋργων τϋχνησ. Σο βιβλύο που δημοςύευςε το 1550 ο Σζ. Βαζϊρι (1511- 74), με τύτλο H ζωό των πιο επιφανών ζωγρϊφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων, αποτϋλεςε μια πρώτη Ιςτορύα τησ τϋχνησ και περιελϊμβανε πληροφορύεσ για την εκτϋλεςη των ϋργων, καθώσ και ςχόλια για την ικανότητα των καλλιτεχνών. Κατϊ την Αναγϋννηςη, μϋςα από τη γενικότερη επαφό με την τϋχνη των κλαςικών, το ενδιαφϋρον για ιςτορικϋσ μαρτυρύεσ γύρω από τη δημιουργύα των ϋργων τϋχνησ αυξόθηκε. H Ιςτορύα τησ Σϋχνησ αναπτύχθηκε από τουσ διϊφορουσ ςυλλϋκτεσ και τουσ "εραςτϋσ των τεχνών", ενώ το 1764 ο Γ. Γ. Βύνκελμαν (1717- 68), ςτο βιβλύο του H τϋχνη των αρχαύων Ελλόνων, ςυνϋδεςε την τϋχνη με τη γενικότερη πολιτιςμικό πορεύα μιασ κοινωνικόσ ομϊδασ.

1 ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Παλαιολιθική εποχή

Η δημιουργικό παρόρμηςη του ανθρώπου αποτυπώνεται από την εποχό που ο Homo sapiens αρχύζει να ςχεδιϊζει ςτουσ βρϊχουσ και να φτιϊχνει αντικεύμενα. Σα δημιουργόματα αυτϊ χρονολογούνται από το 30.000 μϋχρι το 10.000 π.Χ περύπου. Η περύοδοσ αυτό, η οπούα ονομϊζεται παλαιολιθικό, διακρύνεται ςε τρεισ επιμϋρουσ περιόδουσ, ανϊλογα με τα γενικϊ χαρακτηριςτικϊ των ευρημϊτων τησ εποχόσ:

1. ςτην ωρινιϊκια περύοδο (περύπου 30.000- 20.000 π.Χ.), κατϊ την οπούα όλεσ οι αναπαραςτϊςεισ (ςυνόθωσ ζώων) προςεγγύζονται με ϋνα γραμμικό ρεαλιςτικό τρόπο απεικόνιςησ.

2. ςτη ςολουτραύα ( περύπου 20.000 14.000 π.Χ.), που όταν μια μεταβατικό περύοδοσ, 3. ςτη μαγδαλόνια ( περύπου 14.000-10.000 π.Χ.), κατϊ την οπούα οι αναπαραςτϊςεισ

προςεγγύζονται με τρόπο που πληςιϊζει αρκετϊ το φυςικό πρότυπο, αποδύδονται δηλαδό φυςιοκρατικϊ (νατουραλιςτικϊ).

Από τα ςημαντικότερα δημιουργόματα ανϊμεςα ςτο 20.000 και 10.000 π.χ. εύναι οι βραχογραφύεσ (ζωγραφικό ςτουσ τούχουσ και ςτισ οροφϋσ ςπηλαύων) που βρϋθηκαν κυρύωσ ςτην Ευρώπη, ςε μια ευρεύα περιοχό η οπούα εκτεύνεται από την Πορτογαλύα μϋχρι τη Ρωςύα. όμερα εύναι γνωςτϊ περιςςότερα από 300. Από τα ςημαντικότερα εύναι αυτϊ του Λαςκό ςτη Νοτιοδυτικό Γαλλύα και τησ Αλταμύρα ςτη Βόρεια Ιςπανύα. Επϊλληλα ζωγραφιςμϋνεσ οι παραςτϊςεισ, απεικονύζουν ζώα όπωσ βύςωνεσ, ελϊφια, ταύρουσ, ϊλογα τα οπούα (ιδιαύτερα ςτο ςπόλαιο Λαςκό) φαύνονται να κινούνται. Μαγικϋσ ιδιότητεσ πρϋπει να φανταςτεύ κανεύσ ότι αποδύδονταν ςτισ μορφϋσ αυτϋσ, καθώσ παρατηρούνται ακόμη και ςόμερα παρόμοιεσ δοξαςύεσ ςε κυνηγετικϋσ φυλϋσ που ϋχουν επιζόςει όπωσ ςτουσ Μπουςμϋν τησ Νότιασ Αφρικόσ και ςτουσ Αβορύγινεσ τησ Αυςτραλύασ. Ανϊμεςα ςτα ευρόματα που όρθαν ςτο φωσ και ϋχουν διατηρόςει κϊποια ύχνη ζωγραφικόσ εύναι επύςησ κόκαλα ζώων, κϋρατα ταρϊνδου, χαυλιόδοντεσ των μαμούθ και πϋτρεσ.

Εικ. 5. Η Αφροδύτη του Βύλεντορφ (30.000-25.000 π.Χ.

περύ που), ύψοσ 11,5 εκ., αςΒεςτόλιθοσ, Βιϋννη.

Οι πιο γνωςτϋσ ανθρώπινεσ μορφϋσ κατϊ την ωρινιϊκια περύοδο όταν

ςυνόθωσ γυναικεύεσ και ονομϊζονται Αφροδύτεσ. Πρόκειται για μικρϊ,

απρόςωπα ειδώλια, με ατροφικϊ χϋρια, τερϊςτια ςτόθη και μηρούσ, μια

παραμόρφωςη που ερμηνεύεται ωσ προςπϊθεια ςχηματοπούηςησ τησ

γυναικεύασ γονιμότητασ. ' αυτό το ειδώλιο διακρύνονται ύχνη χρώματοσ. Δεν

υπϊρχουν χαρακτηριςτικϊ προςώπου, αλλϊ ολόκληρο το κεφϊλι εύναι

καλυμμϋνο με ςγουρϊ μαλλιϊ. Και εδώ παρατηρούμε διογκωμϋνα ςτόθη,

κοιλιϊ και μηρούσ, που ςημαύνει ότι πρόκειται για μια απεικόνιςη τησ

γονιμότητασ.

Εικ. 6. Η Αφροδύτη του Λοςϋλ (15.000-10.000 π.Χ.

περύπου), χαμηλό ανϊγλυφο* ςκαλιςμϋνο ςε

πϋτρα, Γαλλύα, Μουςεύο Μπορντό.

Ο ςαφόσ τρόποσ με τον οπούο αποδύδονται τα ογκώδη χαρακτηριςτικϊ

(ςτόθοσ, κοιλιϊ και μηρού) ϋρχεται ςε αντύθεςη με τα αςαφό χαρακτηριςτικϊ

του προςώπου και τα ατροφικϊ χϋρια. Η γυναύκα φαύνεται ότι ςυμβολύζει τη

γονιμότητα. Σο κϋρασ του βύςονα που κρατϊ ςυνδϋεται μϊλλον με μια

θεότητα που εξουςιϊζει τα ζώα και τα οδηγεύ προσ τουσ κυνηγούσ

Εικ.6. ΚαλύΒεσ από κλαδιϊ.

Σα πρώτα κτύςματα όταν φτιαγμϋνα από διαθϋςιμα υλικϊ πωσ χώμα, ξύλα,

βρϊχουσ και δϋρματα ζώων. Καταςκευϊζονταν απλώσ και μόνο για να

καλύψουν τισ ανϊγκεσ των ανθρώπων όςον αφορϊ την προςταςύα τουσ από τισ καιρικϋσ ςυνθόκεσ, με αποτϋλεςμα να μη μαρτυρούν ιδιαύτερεσ μορφικϋσ

αναζητόςεισ. Εδώ παρουςιϊζονται καλύβεσ από κλαδιϊ τοποθετημϋνα

κωνικϊ και ςτερεωμϋνα επϊνω ςτουσ βρϊχουσ. τισ ςυγκεκριμϋνεσ καλύβεσ

οι ϊνθρωποι κατοικούςαν για λύγο χρονικό διϊςτημα, επειδό η αναζότηςη τροφόσ τούσ ανϊγκαζε να μετακινούνται ςυνεχώσ.

Εικ. 7. Ο οικιςμόσ Τςατϊλ Χουγιούκ (Catal Huyuk) (6000 π.Χ. περύπου), Τουρκύα.

Εύναι από τουσ πρώτουσ οργανωμϋνουσ οικιςμούσ. Σα ςπύτια όταν φτιαγμϋνα

από ωμϋσ πλύνθουσ και κολλημϋνα το ϋνα με το ϊλλο ςχηματύζοντασ ϋνα

ςυμπαγϋσ ςύνολο. Δεν υπόρχαν δρόμοι και η εύςοδοσ ςτα ςπύτια γινόταν από ανούγματα που υπόρχαν ςτισ οροφϋσ. κϊλεσ οδηγούςαν από την οροφό ςτο

εςωτερικό του ςπιτιού. Οι αναςκαφϋσ που ϋγιναν εκεύ αποτελούν τεκμόρια

για τον τρόπο οργϊνωςησ των πρώτων μεγϊλων κοινοτότων, οι οπούεσ

ανϋπτυξαν ςυγχρόνωσ και πιο οργανωμϋνεσ μορφϋσ λατρεύασ των θεοτότων τουσ.

Εικ. 8. Πολύχρωμο ζωγραφιςμϋνο αγγεύο από το Διμόνι τησ Θεςςαλύασ (2500 π.Χ. περύπου), λευκόσ πηλόσ ζωγραφιςμϋνοσ με κόκκινο και μαύρο, Αθόνα, Εθνικό Μουςεύο.

Κατϊ τη νεολιθικό περύοδο αναπτύςςεται η αγγειοπλαςτικό. το νεολιθικό

οικιςμό Διμόνι τησ Θεςςαλύασ βρϋθηκαν αγγεύα με ενδιαφϋροντα ςχόματα. Οι

γυαλιςμϋνεσ επιφϊνειϋσ τουσ εύναι διακοςμημϋνεσ με γραμμϋσ και καμπύλεσ

("κτενιςμϋνη διακόςμηςη").

Εικ. 9. Η "Μεγϊλη Μητϋρα", αςβεςτόλιθοσ, Σαρδηνύα, Μουςεύο Κϊλιαρι.

Σα μικρϊ πόλινα ό μαρμϊρινα ειδώλια που βρϋθηκαν ςτη αρδηνύα

χαρακτηρύζονται από επύπεδεσ επιφϊνειεσ (εκτόσ από το ςτόθοσ), ςε

αντύθεςη με τισ "ςτρογγυλϋσ" Αφροδύτεσ τησ παλαιολιθικόσ περιόδου.