i

ทฤษฎความร

โรเดอรค เอม ชสโฮลม

เอกศกด ยกตะนนทน แปล

มหาวทยาลยขอนแกน 2550

ii

ค ำน ำของผแปล หนงสอเลมนเปนเลมหนงจากชด Foundations of Philosophy ของส านกพมพ Prentice Hall ซงม Tom L. Beauchamp เปนบรรณาธการจดพมพ และม Monroe Beardsley และ Elizabeth Beardsley เปนบรรณาธการผกอตง

หนงสอชดนมเปาหมายทจะน าเสนอปญหาหลกๆ ในแขนงตางๆ ของปรชญา ตามทเปนอยในสภาวการณปจจบน ในประวตศาสตรของปรชญา แตละเลมครอบคลมแขนงเฉพาะของวชาปรชญา และเขยนขนโดยนกปรชญาแนวหนาในสาขานนๆ Chisholm เปนนกญาณวทยาผมอทธพลอยางสงตอวงการผหนง งานชนน ตพมพเมอป ค.ศ. 1966 ใหพนฐานทส าคญส าหรบผทตองการศกษาในปญหาทางญาณวทยา จดเปนงานคลาสสคทผทสนใจในปญหาดงกลาวทกคนควรอาน ขาพเจาแปลใจความทงหมดรวมทงเชงอรรถ ตลอดจนไดท าดชนตามทปรากฏอยในตนฉบบทกประการ.

เอกศกด ยกตะนนทน

iii

สำรบญ

บทน ำ ...................................................................................................................................................... 1

บทท 1 ..................................................................................................................................................... 5

ควำมรและควำมคดเหนทเปนจรง .................................................................................................... 5 ปญหาของเธยเทตส (Theatetus) 5 การมพยานหลกฐานทเพยงพอ 6 ความนาจะเปน 7 การสงเกต 10 ความรในฐานะทเปนมโนทศนทางจรยะ 11 “การกระท าดวยการเปลงวาจา” 14 ค าทางญาณวทยาอนๆ 18 บางค านยาม 21

บทท 2 ................................................................................................................................................... 24

สงทประจกษแจงโดยตรง ............................................................................................................... 24 ค าถามของโสคราตส 24 ค าถามแบบโสเครตสตอไปอก 26 ความพยายามหลบเลยง 27 สภาวะทน าเสนอตนเอง 28 การบรรยายแบบอน 30 การดเหมอนวาและการปรากฏวา 31 ความเขาใจผดบางประการ 35

บทท 3 ................................................................................................................................................... 38

สงทประจกษแจงโดยออม .............................................................................................................. 38 ความสมพนธระหวางสงทประจกษแจงโดยตรงและสงทประจกษแจงโดยออม 38 ไมใชความสมพนธแบบนรนย 38 ไมใชความสมพนธแบบอปนย39 ทฤษฎของคารเนเดส 41 การน าเสนอตนเองและการรบร 44 การรบรและสงทประจกษแจง 46 ความจ า 49 การยนยนและการเกดขนควบคกน 52

บทท 4 ................................................................................................................................................... 56

ปญหำเรองเกณฑตดสนควำมร ...................................................................................................... 56 ค าถามสองขอ 56 “แหลง” ของความร 57 ความรดชวถกผดในฐานะตวอยางหนง 58 “ความรถงสงภายนอก” ในฐานะอกตวอยางหนง 62“จตของผอน” 63 ตวอยางสดทาย 67

บทท 5 ................................................................................................................................................... 70

ควำมเปนจรงแหงเหตผล ................................................................................................................ 70 ทศนะดงเดม 70 การครอบคลมถงกนและการตดขาดจากกน 71 ความรในความจ าเปนจรงไมไดมาหลงประสบการณ73 ความรกอนประสบการณ 75 วมตนยมและ “จตวทยานยม” 80

iv

“ภาษาศาสตรนยม” 83 ความเปนจรงทางตรรกะและขอความวเคราะห 85 ประโยคสงเคราะหกอนประสบการณ 88

บทท 6 ................................................................................................................................................... 92

สถานะของลกษณะปรากฏ ............................................................................................................. 92 ปญหาของเดโมครตส 92 ค าตอบของอรสโตเตล 94 ความฟนเฟอนผดพลาดของขอมลทางผสสะ95 ทฤษฎการท าใหเปนกรยาวเศษณ (Adverbial Theory) 97 ปญหาในเชงปรากฏการณนยม 98 ลกษณะปรากฏและกระบวนการทางสมอง 100

บทท 7 ................................................................................................................................................. 105

ความจรงคออะไร? ........................................................................................................................ 105 ค าตอบ 105 สภาวการณ? 107 ค าวา “จรง” และ “เทจ” 108 ปรศนาเอพเมนเดส 110 ลทธปฏบตนยม112 ความจรงและสงทประจกษแจง 113

ดชน .................................................................................................................................................... 117

1

บทน ำ

การครนคดไตรตรอง เรองธรรมชาตของความร กระตนใหเกดค าถามทางปรชญาทนาสนเทจ านวนหนง ปญหาเหลานประกอบกนขนเปนเนอหาของวชาทฤษฎความรหรอญาณวทยา ปญหาสวนใหญไดเคยถกอภปรายโดยชาวกรกโบราณ และแมจนปจจบนกยงมความเหนทลงรอยกนเพยงเลกนอยถงวธทจะแกหรอขจดซงปญหาเหลาน การบรรยายหวขอของบททงเจด เราจะชวยใหเราไดเหนภาพกวางๆ วาปญหาเหลานคออะไร

(1) อะไรคอความแตกตางระหวางความรและความคดเหนทเปนจรง ถาใครสกคนโชคดบงเอญเดาไดอยางถกตอง แตไมไดรจรงๆ แตคนอกคนหนงร แตไมพด และไมจ าเปนตองเดา อะไรคอสงทคนทสองม ทคนทหนงไมม แนนอน เราอาจจะพดวา คนทสองมประจกษพยานและคนแรกไมม หรอพดวา บางสงประจกษแจงตอคนหนงแตไมประจกษแจงตออกคนหนง แตการมประจกษพยานคออะไร และในกรณเฉพาะใดๆ เราจะตดสนไดอยางไรวาเรามหรอไมมประจกษพยาน?

ค าถามนมความคลายคลงกบค าถามในปรชญาศลธรรมและตรรกศาสตร อะไรท าใหการกระท าหนงถกตองและเราจะตดสนไดอยางไรวาในกรณหนงๆ การกระท าแบบหนงจะถกตองหรอไม? อะไรท าใหการอนมานหนงสมเหตสมผล และเราจะตดสนไดอยางไรวาในกรณหนงๆ การอนมานแบบหนงสมเหตสมผลหรอไม?

(2) อาจจะดเหมอนวา ประจกษพยานของเราส าหรบบางสง เกดจากขอเทจจรงทวาเรามประจกษพยานส าหรบสงอน “ประจกษพยานของผมวาเขาจะรกษาสญญาคอขอเทจจรงทวา . . .” เราตองพดหรอไมวา ส าหรบทกอยางทเรามประจกษพยาน ประจกษพยานของเราส าหรบสงนน เกดจากขอเทจจรงทวาเรามประจกษพยานส าหรบสงอนบางอยาง

ถาเราจะพยายามท าแบบโสเครตส (Socrates) คอสรางแสดงเหตผลรองรบการอางวารออกมาเปนค าพด (“เหตผลรองรบส าหรบการคดวาฉนรวา ก คอขอเทจจรงวา ข”) และถาเราไมยอมหยดยงความเอาจรงเอาจงในการไตรสวนของเรา (“เหตผลรองรบส าหรบการคดวาฉนรวา ข คอขอเทจจรงวา ค”) ไมชากเรว เรากตองมาถงทจดทตองหยด (“แตเหตผลรองรบส าหรบการคดวาฉนรวา อ คอขอเทจจรงวา อ”) ตวอยางของ อ กอาจจะเปนขอเทจจรงทวาฉนดเหมอนจะจ าไดวาจะเคยมาทนมากอน หรอขอเทจจรงทวาบางอยางตอนนดเปนสฟาส าหรบฉน

จดทใหเราหยดไดนอาจบรรยายไดตางกนในสองลกษณะ คอ เราอาจกลาววา “มบางสงบางอยาง (ตวอยางเชน ขอเทจจรงทวาดเหมอนฉนจะจ าไดวาฉนจะเคยมาทนมากอน) ซงเปนสงทประจกษแจงส าหรบฉน และเปนสงซงประจกษพยานส าหรบสงเหลานนไมไดเกดขนจากขอเทจจรงทวามสงอนทประจกษแจงส าหรบฉน” หรอในอกทางเลอกหนง เราอาจกลาววา “มบางสงบางอยาง

2

(ตวอยางเชน ขอเทจจรงทวาดเหมอนฉนจะจ าไดวาฉนจะเคยมาทนมากอน) ซงโดยตวของมนเองไมอาจกลาวไดวาประจกษแจง แตคลายกบอะไรทสามารถกลาววาประจกษแจง ในลกษณะทวามนสามารถท าหนาทเปนประจกษพยานส าหรบสงอน” สองวธในการกลาวนอาจจะดตางกนพยงแคในค าพดเทานน ถาเราเลอกใชอนทหนง เรากอาจกลาววาบางสงบางอยางเปนสงทประจกษแจงโดยตรง

(3) ตามปกตแลว สงตางๆ ทเรากลาววาเรารไมใชสงประเภทท “ประจกษแจงโดยตรง” แตในการอางเหตผลรองรบขออางวารในสงเหลานนของเรา เราจะถกพาไปกลบไปสหลายๆ สงซงประจกษแจงโดยตรง ดวยวธตามทแสดงมา ดงนนแลว เราควรจะพดหรอไมวา ทงหมดของอะไรทเรารในเวลาหนงๆ เปน “โครงสราง” ทวางอยบน “ฐาน” ซงปรากฏเปนสงทประจกษแจงในตนเองในเวลานน? ถาเราพดอยางนน เรากควรจะพรอมทจะพดถงวธทฐานท าการรองรบโครงสรางสวนทเหลอ แตค าถามนยากทจะตอบ เพราะการรองรบทฐานใหดเหมอนจะไมใชทงแบบนรนยหรอแบบอปนย กลาวกคอ มนไมใชการรองรบแบบทขออางฐาน (premise) ของการอางเหตผลแบบนรนยใหกบขอสรป (conclusion) และทงไมใชการรองรบแบบทขออางฐานของการอางเหตผลแบบอปนยใหกบขอสรปดวย เพราะถาเราเอาทงหมดของอะไรทประจกษแจงโดยตรง ณ เวลาหนง มาเปนขออางฐาน เรากไมสามารถสรางการอางเหตผลแบบนรนยทด และเรากไมสามารถสรางการอางเหตผลแบบอปนยทด ทมสงทปกตเรากลาววาเราร มาปรากฏเปนขอสรปได ดงนน อาจจะเปนวา นอกเหนอไปจาก “กฎของการนรนย” และ “กฎของการอปนย” จะตองม “กฎของประจกษพยาน” ในระดบพนฐานบางอยางเพมขนมาอก นกตรรกวทยานรนยพยายามสรางกฎประเภททหนง นกตรรกวทยาอปนยพยายามสรางกฎประเภททสอง และนกญาณวทยาพยายามสรางกฎประเภททสาม

(4) เราอาจจะถามวา “เรารอะไรบาง ซงกคอ อะไรคอขอบเขตของความรของเรา?” และอาจจะถามเชนกนวา “ในกรณหนงๆ นนเราตดสนไดอยางไรวาเรารหรอเราไมร ซงกคอ อะไรคอเกณฑตดสนของการร?” “ปญหาเรองเกณฑตดสน” เกดขนมาจากขอเทจจรงทวา ถาเราไมมค าตอบใหกบค าถามคทสอง กดเหมอนวา เรากจะไมมกระบวนการทมเหตมผลทจะใชหาค าตอบส าหรบค าถามคทหนง และถาเรามค าตอบใหกบค าถามคทหนง กดเหมอนวา เรากจะมกระบวนการทมเหตมผลทจะใชหาค าตอบส าหรบค าถามคทสอง ปญหาอาจท าใหเจาะจงส าหรบเนอหาเรองราวตางๆ เชน ความรของเรา (ถาม) เกยวกบ “สงภายนอก” “จตของคนอน” “ถกและผด” “ความจรงเรองพระเจา” นกปรชญาจ านวนมาก แมจะเหนชดๆ วาปราศจากเหตผลทพอเพยงกยงเลอกวธแกปญหาทจ าเพาะเจาะจงลงไปเหลาน ซงกคอปญหาเรองเกณฑตดสน จากมมมองหนง และคนอนๆ กเลอกวธแกปญหาจากอกมมมองหนง (5) ความรของเรา (ถาม) ในเรองทบางครงกเรยกวา “ความเปนจรงแหงเหตผล” ซงไดแก ความเปนจรงของตรรกศาสตรและคณตศาสตร และของอะไรบางอยางทแสดงออกผานค าพด “พนททเปนสแดงโดยตลอดยอมไมเปนสเขยว” ใหตวอยางทใชสอนไดเปนอยางดในเรองปญหาเรองเกณฑตดสน นกปรชญาบางคนเชอวาทฤษฎความรใดกตามทนาพงปรารถนาจะตองอธบายไดอยางพอเพยง ตอขอเทจจรงทวา

3

“ความจรงแหงเหตผล” เปนหนงในบรรดาสงทเราร แตนกปรชญาคนอนสรางเกณฑตดสนการร ซงมลกษณะท ตามเกณฑเหลานนแลว สงทเปน “ความจรงแหงเหตผล” ตามทรบรกนมาแตเดมจะไมเปนสวนหนงของสงทเราร ยงไปกวานน บางคนยงพยายามท าปญหาใหกลายเปนเรองงายขนดวยการกลาววาสงทเรยกวา “ความจรงแหงเหตผล” นนเปนเรองทดวยอะไรบางอยางแลวเกยวของอยกบวธทคนคด หรอวธทคนใชภาษาของพวกเขา แตทนททขอเสนอแบบนถกน าเสนอชดๆ พวกมนกเสยน าหนกและความนายอมรบอะไรกแลวแตทมนดเหมอนจะมอยแตแรกไป (6) ปญหาอนของทฤษฎความรอาจกลาวไดวาเปนปญหาเชง “อภปรชญา” นรวมถงค าถามเกยวกบวธทสงปรากฏ ลกษณะปรากฏทสงตางๆ น าเสนอตอเราเมอเรารบรมนดเหมอนจะเปนอตนยในแงทวาธรรมชาตและความมอยของมนขนกบสภาวะของสมอง ขอเทจจรงขอนชกจงนกปรชญาไปสขอสรปทคอนขางสดโตง บางคนกลาววาลกษณะปรากฏของสงภายนอกตองเปนสงภายในทจ าลองสงเหลานนอยางเหมอนจรง คอเมอคนก าลงรบรสนข ตองมตวจ าลองเหมอนจรงของสนขถกสรางขนในหวของเขา แตคนอนกลาววาสงภายนอกตองคอนขางตางออกไปจากอะไรทเราถอวามนเปนอยตามปกต กลาวคอ ดอกกหลาบไมอาจมสแดงเมอไมมใครมองดมน บางคนพดวาสงกายภาพตองสรางขนมาจากลกษณะปรากฏ ดวยวธการอะไรบางอยาง คนอนกลาววาลกษณะปรากฏตองถกสรางขนจากสงกายภาพ ดวยวธการอะไรบางอยาง ปญหาพาใหนกปรชญาบางคนสงสยแมกระทงวามสงกายภาพอยจรงหรอไม และพาใหนกปรชญาคนอนสงสยวามลกษณะปรากฏอยจรงหรอไม (7) “ปญหาเรองความจรง” อาจจะดเหมอนเปนหนงในปญหาทงายทสดของทฤษฎความร ถาเรากลาวถงคนๆ หนงวา “เขาเชอวาโสเครตสตองตาย” และเรากกลาวตอไปวา “และสงทยงไปกวานนกคอ ความเชอขอนนของเขาเปนจรง” แนนอนวาสงทเราเพมเขาไปนนไมใชอะไรมากไปกวาวาโสเครตสตองตาย และ “โสเครตสตองตาย” บอกเรามากเทาท “เปนความจรงวาโสเครตสตองตาย” บอก แตจะเปนอยางไรถาเราเกดพดถงคนๆ หนง วาความเชอขอหนงของเขาเปนจรง โดยไมระบวาเปนความเชออะไร? เราก าลงกลาวอางวาความเชอของเขามคณสมบตอะไร? สมมตวาราพดวา “สงทเขาก าลงกลาวอยเปนจรง” โดยทเขาเองกก าลงกลาววา สงทเราก าลงกลาวอยไมวาอะไรกแลวแตเปนเทจ ในกรณอยางน เราก าลงกลาวสงทเปนจรง หรอ เราก าลงกลาวสงทเปนเทจกนแน? ประการสดทาย อะไรคอความสมพนธระหวางเงอนไขความจรงและเกณฑตดสนประจกษพยาน? ถอไดวาเรามประจกษพยานทดในการเชอวามดาวเคราะหอยเกาดวง ประจกษพยานนประกอบดวยขอเทจจรงอนๆ หลายๆ อยางเกยวกบดาราศาสตร แตไมไดรวมเอาขอเทจจรงทวามดาวเคราะหอยเกาดวงไวดวย ดงนนมนอาจจะดเหมอนวาจะเปนไปไดทางตรรกะทคนจะมประจกษพยานทดทจะเชอในสงหนง ซง ถงกระนนกยงเปนความเชอทเทจ นหมายความหรอไมวา การทมดาวเคราะหอยเกาดวง ถานเปนขอเทจจรง เปนบางสงบางอยางททจรงแลวไมสามารถประจกษแจงได ดงนนเราควรจะพดไหมวา

4

ไมมใครทสามารถรไดจรงๆ วามดาวเคราะหอยเกาดวง หรอเราควรจะพดวา ถงแมวามนอาจจะเปนไปไดทจะรวามดาวเคราะหอยเกาดวง มนกเปนไปไมไดทจะรวาเรารวามดาวเคราะหอยเกาดวง หรอวาประจกษพยานทเรามส าหรบการเชอวามดาวเคราะหอยเกาดวงค าประกนวาความเชอเปนจรงและดงนนจงค าประกนวามดาวเคราะหอยเกาดวง? ค าถามและปญหาเหลานประกอบกนขนเปนเนอหาของทฤษฎความร ผอานคงรสกไดวาค าถามเหลานบางค าถามเปนผลของความสบสนและเมอความสบสนถกเปดเผย ปญหาเหลานนกหายไป แตหนงสอเลมนกตองการแสดงใหเหนวาปญหาอนๆ ทเหลออยเปนปญหาทแกไขไดยากกวามาก.

5

บทท 1

ควำมรและควำมคดเหนทเปนจรง

ปญหำของเธยเทตส (Theatetus)

ในบทสนทนาของเพลโต (Plato) เรองเมโน(Meno) โสเครตส (Socrates) ตงขอสงเกตวา “ขอทวามความแตกตางระหวางขอคดเหนทเปนจรง (true opinion) กบความร (knowledge) นนไมใชเพยงขอทคดคาดคะเนเอาส าหรบฉน แตเปนสงทฉนจะยนยนไดวาฉนร มสงไมมากมายนกทฉนกลาจะยนยนเชนน แตส าหรบสงน อยางไรเสย ฉนขอรวมมนไวในสงทฉนร” [97C] ขอแตกตางดเหมอนจะเปนเรองชดเจน ถาใครมความร เขากมขอคดเหนทถกตองดวย แตถาหากกลบกนกจะไมจรง คอ คนสามารถมความคดเหนทถกตองไดโดยไมไดมความร ฉะนน เราอาจจะเดาไดอยางถกตองในวนน ดงนน จงมความคดเหนทถกตอง แตจะไมรจนกวาจะถงวนพรงน หรอ เราอาจจะมความคดเหนทถกตองโดยไมมวนรเลยกได

ในหนงสอเธยเทตส เพลโตตงค าถามวา อะไรคอความแตกตางระหวางความรและความคดเหนทเปนจรง หรอถกตอง? แลวเขากเรม “น าความรหลายๆ ประเภทมาไวภายใตค านยามหนง” [184E] เปนทนาสงสยวาเขาประสบความส าเรจหรอไม และกเปนทแนนอนวาเรากคงไมอาจท าไดดไปกวาเขา แตเราอาจใหความกระจางกบ “ความรหลายๆ ประเภท” ถาเราพจารณาขอยงยากทเกดขนในการตอบค าถามของเพลโต วธหนงในการตอบค าถาม ซงเพลโตเสนอขนมาเอง คอการเรมตนดวยการถอวา ถาคนทหนงร และคนทสองมความคดเหนทเปนจรงแตเขาไมร คนทหนงมทกอยางทคนทสองมแตมมากกวา เมอตงขอสมมตฐานเชนนแลวเรากถามวา อะไรคอสงทเมอเตมเขาไปใหกบความคดเหนทถกตองแลวจะไดผลออกมาเปนความร วธในการตอบปญหาของเพลโตนอาจน าเสนอในรปของค าพดวา “S รวา h เปนจรง” โดย “S” สามารถแทนทไดดวยชอหรอค าบรรยายบคคล และ “h เปนจรง” สามารถแทนทไดดวยประโยค อยางเชน “ฝนก าลงตก” “อนกซากอรส (Anaxagoras) เปนนกปรชญาชาวกรก” ซงถอยค าวา “S รวา h เปนจรง” ถอกนวาบอกสงทแตกตางกนสามอยางตอเรา คอ 1. S เชอวา h ตวอยางเชน บคคลทก าลงพดถงอาจจะเชอวาฝนก าลงตก หรอเชอวาอะนกซากอรซเปนนกปรชญาชาวกรก และมนบอกเราอกดวยวา

6

2. h เปนจรง ตวอยางเชน ฝนก าลงตกอยจรง หรออะนกซากอรซเปนนกปรชญาชาวกรกจรง และทายทสดมนบอกอะไรแกเราอกบางสงบางอยาง 3. __________ ตรงนเรามชองวางทจะตองเตม เราควรจะท าอยางไรดกบขอ 3. น? เราอาจจะเรมหาทางแกปญหาของเราดวยวธน แตกควรเตอนตวเองไวดวยวา อาจเปนไปไดทเราจะเรมตนดวยวธอน เราจะพบวาค าพดทเราจะเตมลงไปในชวงวาง ลวนแตจะเปนค าทไมอาจพาเราไปพนจากปญหาเดม เพราะเมอเราพยายามอธบายวาค าพดพวกนนหมายความวาอยางไร เรากจะกลบมาจบทค าวา “ร” เหมอนเดม กำรมพยำนหลกฐำนทเพยงพอ มกจะพดกนวา เมอเราเตมค าวา การมพยานหลกฐานทเพยงพอ (adequate evidence) เขาไปใหกบการมความคดเหนทถกตองเราจะไดผลออกมาเปนความร ดงนน เปนไปไดไหมทเราจะเตมชองวางดวยค าพดวา “S มพยานหลกฐานทเพยงพอส าหรบ h”? คนบางคนแยงนยามประเภทนดวยค าพดวา “ลองคดถงคนทมพยาน หลกฐานทเพยงพอ (ไมใชเพยงแคไดยนความคดเหนของผเชยวชาญทงหลาย แตเขายงเขาถงพยานหลกฐานทงหลายทผเชยวชาญมดวย) แตเขาเชอในสงทเขาเชอไมใชเพราะดวยพยานหลกฐานทเขาม แตเพราะดวยเหตผลทไมสมควรอยางสนเชงอะไรบางอยาง (เชน เชอค าท านายของใบชา) ไมวาประจกษพยานจะดสกแคไหนเรากไมสามารถพดวาเขาร แมวาสงทเขาเชอจะเปนจรง เพราะเขาไมไดตระหนกถงความส าคญของประจกษพยานของเขา” แตเรากอาจจะเถยงวา สงทขอโตแยงนแสดงใหเราเหนนน ไมใชวามนเปนไปไดวาคนๆ หนงจะมความเชอทจรงและมพยานหลกฐานอยางเพยงพอ แตพรอมกนนนกไมร แตทจรงแลวมนแสดงใหเราเหนวามนเปนไปไดทคนอยางนนจะมพยานหลกฐานทเพยงพอและดงนนจะรแตโดยไมรตววาตวเองร อยางไรกตาม มเหตผลอนทท าใหตองปฏเสธนยามน เหตผลอยางหนงกคอ มนเปนไปไดทจะเตมการมพยานหลกฐานทพอเพยงลงไปใหกบการมความเชอทจรงหรอการมความคดเหนทจรง โดยไมไดมาซงความร คนจ านวนมากทท านายผลการเลอกตงไดอยางถกตอง มพยานหลกฐานอยางพอเพยงส าหรบสงทเขาเชอและท านาย แมแตในชวงตนของการหาเสยง แตกไมมใครในเวลานนรวาการท านายเปนจรง เหตผลอกอยางหนงกคอ ค าวา “ประจกษพยานทเพยงพอ” ตามการตความปกต สมมตไวลวงหนาอยแลว (presuppose) ถงมโนทศนเรองความร ซงไมใชความรของสงทเรากลาววาเรามพยานหลกฐานอยางเพยงพอ แตเปนความรของอะไรอนบางอยาง ตวอยางเชน ถามใครพดวา เราม

7

พยานหลกฐานเพยงพอส าหรบขอสนนษฐานวาไมมอะไรอาศยอยบนดาวพธ เขานาทจะหมายความวา บนพนฐานของสงทเราร มเหตผลดใหเราเชอวาไมมสงมชวตอาศยอยบนดาวพธ หรอในภาษาทเปนเทคนคขนอกสกนดหนงกคอ เขาก าลงพดวา ตามทสมพนธกบอะไรทเปนทรกนอย มนไมนาจะเปนไปไดอยางยงวาจะมสงมชวตอยบนดาวพธ เราจงอาจพดถงนยามประเภทน ดวยสงทโสเครตสพดถงความพยายามทจะนยามความร ดวยค าวาเหตผล หรอดวยค าวาอธบาย เขากลาววา “ถาขอเรยกรองใหเตมเหตผลหรอการอธบายหมายถงการเรยนทจะรและไมใชเพยงทจะไดขอคดเหน ค านยามความรอนสวยหรของเรากจะยอดเยยม! เพราะการเรยนใหรกคอการไดมาซงความร ไมใชดอกหรอ?” [Theatetus 209E] ควำมนำจะเปน มโนทศนเรองพยานหลกฐานทพอเพยงอาศยการรจกมโนทศนเรองความรอยลวงหนาแลว แตมโนทศนเรองความนาจะเปน (probability) อาจไมจ าเปนตองเปนเชนนน ดงนน เปนไปไดไหมทเราจะพดวา ความนาจะเปนคอสงทเมอเตมเขาไปกบความคดเหนทเปนจรงแลวจะไดความรออกมา? ค าวา “ความนาจะเปน” ตามทใชกนเปนปกต สามารถมไดหลากหลายความหมาย ในบรรดาความ หมายเหลานน ความหมายทสามญทสดกคอ ความหมายเชงสถต ความหมายเชงอปนย และความหมายแบบสมบรณ แตไมวาเราจะเลอกใชการตความแบบไหน เรากจะพบวามโนทศนเรองความนาจะเปนจะไมสามารถใหทางออกส าหรบปญหาของพลาโตได

(1) เมอใชตามความหมายแบบสถต เราอาจกลาวตามอรสโตเตล (Aristotle) วา สงทนาจะเปนคอ “สงซงเกดขนอยางมากทสด” เมอถอตามความหมายน ขอความความนาจะเปนบอกเราบางอยางเกยวกบความถสมพทธซงคณสมบตหรอเหตการณหนง (เชน การตายกอนอาย 100 ป) เกดขนภายในกลมชนหรอประชากรหนง (เชนกลมชนของผชาย นกปรชญา หรอของนกปรชญากรก) ดงนน เมอถอตามความหมายน ขอความวา มนมความนาจะเปนอยางสงวานกปรชญากรกยคโบราณ ตวอยางเชน อนคซากอรส ตายกอนอาย 100 ป จะบอกเราวาอนคซากอรสเปนสมาชกของกลมชนหนงของสง (นกปรชญากรกโบราณ) ซงเกอบทงหมดตายกอนทจะมอายถง 100 ป ขอความความนาจะเปนทางสถตซงอาจจะมคาทางคณตศาสตรซบซอนกวานกบอกเราในลกษณะเดยวกน แตเราจะหาทางนยามความรโดยอาศยความนาจะเปนทางสถตไดอยางไร? ขออนญาตใหเราพดวา ถาคนๆ หนงเชออะไรบางอยางแลว สงทเขาเชอนนกคอขอความ (proposition) แลวเรากจะพยายามกลาวท านองนคอ ถาคนๆ หนงรวาขอความหนงจรง แลวละก ขอความนน กเปนสมาชกของชนของขอความทกวางกวา ซงสมาชกเกอบทงหมดมคณสมบตทเพมขนอกประการหนงคอ P และเราหวงทจะพบคณสมบต P ซงเปนของประเภทท ถาขอความหนงเปนสมาชกของชนหรอกลมของขอความกลมหนง ซงเกอบทงหมดของกลมมคณสมบต P อนนน แลวละก ขอความอนนนสามารถทจะกลาวไดวาร

8

วาจรง แตมนคอชนหรอกลมของขอความอะไร? และคณสมบต P ทเพมขนมานนคออะไร? มนไมเปนการเพยงพอทจะกลาววา ชนของขอความนนกคอชนของขอความท S เชอ และ P คอคณสมบตของการเปนจรง เพราะถาเปนเชนนน เรากจะไมไดสรางการแบงแยกใดขนมาเลยระหวางความรและความคดเหนทเปนจรง และจะเปนการมากเกนไปทจะกลาววา ชนดงกลาวเปนชนของขอความท เปนจรงท S เชอ และคณสมบต P ทเพมเตมขนมาคอคณสมบตของการรวาจรง เพราะในกรณเชนน เราก าลงสมมตลวงหนาถงการแบงแยกทเราก าลงพยายามจะนยาม (2) ความหมายแบบอปนย (inductive) ของความนาจะเปนอาจดเหมอนจะหวงไดมากกวา และเชนเคยถาเรายอมใชค าวา“ขอความ” เรากอาจจะพดวา ค าวา“ความนาจะเปน” ในความหมายแบบอปนยอางองไปถงความสมพนธทางตรรกะแบบหนงทเกดขนระหวางขอความหลายๆ ขอความ1 ขอความ e และ h อาจจะมความสมพนธทางตรรกะตอกนในทางทท าใหอาจกลาวไดวา ขอความ h มความนาจะเปน ซงกคอ นาจะเปนมากกวานาจะไมเปนตามทสมพนธกบขอความ e ในกรณดงกลาว เราอาจกลาววา h นาจะเปนตามทสมพนธกบ e ถาผอานสามารถบงบอกถงการอางเหตผล (argument) แบบอปนยทดได เขากไมนาจะมปญหาในการบงบอกถงความสมพนธน เพราะการบอกวา h นาจะเปนตามทสมพนธกบ e มคาเทากบการกลาววาการอางเหตผลทม e เปนขออางฐาน (premise) (e อาจจะเปนขอความหลายๆ ขอความเชอมตอกน) และ h เปนขอสรป (conclusion) เปนการอางเหตผลแบบอปนยทดในการสนบสนน h ตวอยางเชน ขอใหเราพดวา ขอความวา “อนคซากอรสมชวตอยจนถงอาย 500 ป” มความนาจะเปนตามทสมพนธกบ “อนคซากอรสเปนนกปรชญากรกโบราณ และเกอบทงหมดของนกปรชญากรกโบราณมอายถง 500 ป” ขอความหลงน ถาเรารวามนเปนจรง ยอมใหน าหนกการรองรบแบบอปนยตอขอความแรก อยางไรกตาม โชคไมดทค าถาม “อะไรคอการอางเหตผลแบบอปนยทด?” อยางนอยทสดกนบวายากพอๆ กบปญหา “อะไรคอความแตกตางระหวางความรและความคดเหน?” และแมมนจะไมเปนเชนนน ความนาจะเปนแบบอปนยกไมอาจใหค าตอบตอเราได อยนนเอง ถาเราพยายามขดเสนแบงระหวางความร และความคดเหนทเปนจรง ดวยการอางองไปถงความหมายแบบอปนยของ “ความนาจะเปน” กยอมจะดเหมอนวา เราจะกลาววาตวบคคล S ของเรารขอความ h วาเปนจรง ถาหากวา h นนนาจะเปนตามทอยในความสมพนธกบขอความอนคอ e แตขอความ e อะไร? มนไมเพยงพอทจะกลาววามขอความทเปนจรง e ซง h มความนาจะเปนบนพนฐานของ e เพราะในกรณเชนนเราจะไมสามารถแบงแยกความรและความคดเหนทเปนจรงออกจากกน เรา

1 ค าวา “ขอความ” เปนเครองมอยนยอทสะดวกทจะใชตลอดหนงสอเลมน ความสมพนธระหวางค าๆ นและมโนทศนทางภาษาของประโยคค าพด(sentence) และมโนทศนทางอภปรชญาของสภาวการณ(state of affairs) (ทเปนไปได) จะกลาวพาดพงถงในบทท 5 และบทท 7 (หมายเหตโดยผแปล: นกเขยนปรชญาไทยหลายคนแปลค าวา “proposition” ดวยค าวา “ประพจน” ซงเปนค าเฉพาะของวชาตรรกศาสตร ดงนนขอใหเขาใจวา “ขอความ” และ “ประพจน” หมายถงสงเดยวกน)

9

ตองไมพดแควา e เปนจรง แตตองพดวา e มคณสมบตอนอกดวย และคณสมบตอนทวานจะเปนอะไรได หากไมใชการถกรโดย S วาเปนจรง ดงนนแลว ปญหาของเธยเทตสกเกดขนอกครง แตคราวนเกดขนกบ e แทนทจะเปน h เราจะนยาม “S รวา e เปนจรง” ไดอยางไร? (3) เมอค าวา “นาจะเปน” ถกใชในความหมายแบบสมบรณ (absolute) มนจะสมพนธใกลชดกบสงทมงกลาวถงดวยค าวา “ร” ซงนดเหมอนจะเปนความหมายทใชกนบอยทสด วล “ดวยความนาจะเปนทงมวล” มกจะถกใชเพอแสดงความหมายสมบรณของค าวา “นาจะเปน” ดงนนเมอเราพดวา “ดวยความนาจะเปนทงมวลแลว ฝนนาจะตกพรงน” เราหมายความวาขอสนนษฐานหรอขอความวาฝนจะตกพรงน มความนาจะเปนมากกวาไมนาจะเปนในความหมายแบบอปนยทเพงพจารณามา ตามทสมพนธกบขอความพวกทเรารวาเปนจรงหรอสามารถรวาเปนจรงไดอยางรวดเรว เราอาจก าลงอางองขอสนนษฐานไปถงอะไรทตวเราเองร หรอเราอาจจะก าลงอางองมนไปถงอะไรทเราเชอวาผเชยวชาญร (อยางเชนทเราท าเมอเราพดวา “ดวยความนาจะเปนทงมวลแลว มนษยนาจะเหยยบเทาลงบนดวงจนทรกอนสนศตวรรษท 20” ) หรอเราอาจก าลงอางองขอสนนษฐานไปถงความรของผเชยวชาญกลมยอยซงถกบงบอกดวยบรบทของการพด มโนทศนของความนาจะเปนแบบสมบรณ ในความหมายทตรงไปตรงมามากทสด อาจนยามไดดงน คอ: ขอความ h นาจะเปนในความหมายสมบรณ ส าหรบบคคล S ถาหากวา h นาจะเปนในความหมายแบบอปนย ตามทสมพนธกบการเชอมกน (conjunction) ของทกขอความท S รวาจรง 2 (ดงนนเราอาจจบคสงทแสดงออกโดย “h นาจะเปนในความหมายสมบรณส าหรบ S” กบสงทแสดงออกโดย “S มพยานหลกฐานอยางเพยงพอส าหรบ h”) และเนองจากเราตองอาศยมโนทศนของความรในการอธบายมโนทศนของความนาจะเปนแบบสมบรณ เราจงไมสามารถใชมโนทศนความนาจะเปนสมบรณในการมาเตมค านยามความรของเราใหสมบรณได 3

2 ค านยามทตามมานอาจบรรลวตถประสงคเดยวกนโดยไมตองอางองถง “การเชอมกนของทกขอความท S รวาจรง” คอ ขอความ h นาจะเปนในความหมายแบบสมบรณส าหรบ S ถาหากวา มการเชอมกน e ของขอความทงหลายท S รวาจรง h นาจะเปนตามทสมพนธกบ e และไมมขอความ i ซง (1) S รวา i เปนจรง และ (2) h ไมนาจะเปนตามทสมพนธกบการเชอมกนของ e กบ i 3 การแยกแยะระหวางความหมายของ “นาจะเปน” แบบอปนยและแบบสถตไดถกแบงแยกอยางชดเจนโดยรดอลฟ คารแนบ (Rudolf Carnap) ใน The Logical Foundations of Probability (Chicago: University of Chicago Press, 1950) ค าวา “ความนาจะเปนสมบรณ” ทตความตามในทน ถกใชโดยเบอรนารด บลซาโน (Bernard Bolzano) ใน Wissenschaftslehre, III (Leipzig: Felix Meiner, 1930, 267-68 งานชนนตพมพครงแรกในป ค.ศ. 1837 อกความหมายหนงของ “นาจะเปน” ถกแยกแยะไวในเชงอรรถท 17 ของบทน

10

กำรสงเกต ในงานเขยนทางปรชญาวทยาศาสตร มกมการถอเอาวา (1) ความรสามารถนยามไดโดยอาศยค าวาการสงเกต (observation) และวา (2) การสงเกตเปนมโนทศนทางกายภาพวทยาและจตวทยา สามารถนยามไดโดยอาศยค าศพทจากวทยาศาสตรแขนงดงกลาวและโดยไมตองอางองถงความร ในการทจะสนบสนนความเชอขอแรก เราอาจสรางนยามดงน คอ การกลาวถงบคคล S วา S รวาขอความ h เปนจรงคอการกลาววา S มความคดเหนทเปนจรงทเกยวของกบ h และวา h เปนขอความสงเกตส าหรบ S และในการสนบสนนความเชอขอทสอง เราอาจจะชออกมาวา การกลาววาคนๆ หนงสงเกตเหนแมว คอการกลาววา ส าหรบเขา แมวคอวตถทเปนสงเราทเปนสาเหตใหเขาเกดผสสะบางอยาง และบางทเราอาจกลาวดวยวา แมวได “เขาไปสอาณาบรเวณแหงจกษสมผสของเขา”

วธแบบนในการแกปญหาของเพลโต ไมอาจ “น าความรหลายๆ แบบเขามาอยภายใตนยามเดยวกนได” เพราะตามทเราจะเหนในรายละเอยดตอไป มความรหลายๆ แบบทไมใชแบบการสงเกต ตวอยางเชน ความรทางตรรกศาสตรและคณตศาสตร และความรเกยวกบสภาวะทางจตของเราเอง แตมปญหายงยากอนทรนแรงยงกวา

ค าวา “การสงเกต” เปนสมาชกในกลมของค ากลมหนง (เทยบกบ “รบร” “เหน” “ไดยน” “รสก”) ซงแตละค าสามารถตความอยางแตกตางออกไปไดเปนสองแบบ ถาเราตความค าหนงค าใดของค าเหลานในลกษณะซงตามการตความนน หนงในความเชอสองขอซงเปนขอเสนอปจจบนของเราจะเปนจรง (และเราอาจจะท าอยางนน) สงทจะตามมากคอ ตามการตความนน ความเชออกขอหนงกจะเปนเทจ

เราอาจกลาวถงคนๆ หนงอยางงายๆ วาเขาสงเกตแมวตวหนงบนหลงคา หรอเราอาจกลาวถงเขาวา เขาสงเกตวาแมวตวหนงอยบนหลงคา ในกรณทสอง กรยา “สงเกต” ม วล “วา” ซงเปนวลในรปแบบขอความเปนกรรมตามรปไวยากรณ ดงนน เราจงอาจแยกแยะระหวางการใชค าวา “สงเกต” ใน “แบบขอความ” (propositional) และใน “แบบไมใชขอความ” (nonpropositional) และเรากอาจแยกแยะในลกษณะเดยวกนส าหรบค าวา “รบร” “เหน” ไดยน” และ “รสก”

ถาเราใชกรยา “สงเกต” ในลกษณะแบบขอความ ดวยการกลาวถงคนๆ หนง วาเขาสงเกตวาแมวตวหนงอยบนหลงคา หรอวาเขาสงเกตแมวตวหนงวาอยบนหลงคา แลวเรากอาจจะกลาวไดเชนกนวา เขารวาแมวตวหนงอยบนหลงคา เพราะวาในความหมายในเชงขอความของ “สงเกต” การสงเกตอาจกลาวไดวามนยบงถง(imply) ความร แตถาเราใชค ากรยาในแบบทไมใชแบบขอความ คอกลาวถงคนเพยงแควาเขาสงเกตแมวซงอยบนหลงคา สงทเรากลาวกจะไมมนยบงชวาเขารวามแมวอยบนหลงคา เพราะอาจกลาวไดวา คนๆ หนงสงเกตแมว เหนแมว ไดยนแมว ในความหมายของค าตามแบบทไมใชแบบขอความ โดยทเขาไมไดรวา สงทเขาก าลงสงเกต ก าลงเหน ก าลงไดยน กคอแมว “มาจนถงวนรงขนฉนถงพบวาสงทฉนเหนเปนแคแมวตวหนง”

11

เราอาจแสดงการแยกแยะความหมายของ “สงเกต” และค าทเกยวของ ออกเปนสองความหมาย ไดจากตอนหนงในเรองโรบนสน ครโซ ทกลาววา “เชาตรวนหนง เรอล าหนงไดปรากฏขนอยางไมไดคาดหมาย การทสงนนเปนอะไรนน ประจกษชดทนททครโซมองเหน แตส าหรบฟรายเดยแลวเปนอยางไร? ดวยความทหนมกวาและไมใชคนจากเมอง สายตาของเขานาจะดกวาของนายของเขา นนคอ ฟรายเดยเหนเรอดกวา แตกระนนกยากทจะพดไดวาเขาเหนมนแมแตนอย” เมอก าลงใช “เหน”ในแบบทไมใชในเชงขอความ เราอาจกลาววา ฟรายเดยไมเพยงแคเหนเรอเทานน แตเหนเรอไดดกวาทครโซเหน แตในการใชในเชงขอความ เราอาจกลาววา ครโซตางหาก ไมใชฟรายเดย ทเหนวามนเปนเรอ และดงนนฟรายเดยไมไดเหนเรอเลย

เราสามารถก าหนดความหมายของ “สงเกต” แบบทไมใชเชงขอความของฟรายเดยไดดวยการอาศยค าจากจตวทยาและกายภาพวทยา แตการสงเกตในความหมายนไมมนยไปถงความร และเราไมสามารถใชมนมาเตมนยามความรของเราใหสมบรณได เราตองหนไปอาศยความหมายของ “สงเกต” แบบทเปนเชงขอความของครโซแทน แลวอะไรคอสงทครโซมแตฟรายเดยไมม?

ค าตอบทชดเจนกคอ ครโซมความร กระบวนการรบรของเขาท าใหเขาร ซงมผลให “การทสงนนเปนอะไรนน ประจกษชดทนททเหน” ดงนน ความหมายนของ “การสงเกต” จงตองถกนยามโดยผานความร ดงนน เราจงไปไมพนจากปญหาของเพลโตอกเชนเคย ควำมรในฐำนะทเปนมโนทศนทำงจรยะ ถาเราจะแกปญหาของเพลโต เราตองหาทางนยามความรแบบทไมวนเปนวงกลม คอไมพาเรากลบมาทเดม เราไมอาจจะพอใจกบการนยามความรดวยการอางองถง “สงทอยทอยในอ านาจทางปญญาของเรา” รวมทงไมอาจใชวธการสรางค าพเศษขนมาแลวกก าหนดใหใชมนในวธทปกตแลวเราจะใชค าวา “ความร” พดถง เราอาจพดวาการทจะเปนความรขนมาได ความคดเหนทเปนจรงตองเปนสงท “ประจกษแจง” ดวย แตเราตองไมถอวาการน าเอาค าพเศษเขามาใช ดวยตวของมนเองแลว จะพอเพยงทจะสรางความกระจางใหกบปญหาของเรา ขอใหเรามาพจารณาความเปนไปไดของการนยามความรดวยค าทางจรยะ การรวา h เปนจรง ไมใชการแคมขอคดเหนทเปนจรงทเกยวของกบ h แตยงเปนการมสทธหรอมหนาททเกยวของกบ h ดวย การนยามเชนนจะปรากฏออกมาวาวนเปนวงกลมหรอไมจะขนอยกบวธทเราบรรยายสทธและหนาททเรากลาวถง ค าวา “สทธ” และ “หนาท” ไมใชค าพเศษทประดษฐขนเพยงเพอเอามาเตมนยามของเราใหสมบรณ เราอาจถอวา “สทธ” และ “หนาท” เปนค าทเปนภาวะทสมพนธกนคอ คนมสทธทจะกระท าการกระท า A เมอ และเฉพาะเพยงเมอ มนไมใชหนาททเขาจะตองละเวนจากการกระท า A และเขามหนาททจะกระท า A เมอ และเฉพาะเพยงเมอ เขาไมมสทธทจะละเวนจากการกระท า A และแทนททจะพดวา “เขามหนาททจะตองกระท า A” เราอาจพดแทนวา “เขาควรกระท า A” กได

12

เราอาจแยงวา นยามเชนนไมอาจชวยสรางความกระจางอะไร ใหกบมโนทศนของความรได เพราะการมสทธและหนาทคออะไรกเปนเรองทคลมเครอไมนอยไปกวาเรองวาการรคออะไร ค าตอบตรงๆ กคอ เปนความจรงวานกปรชญาเผชญหนาไมเพยงกบความยงยากของมโนทศนเรองความร แตกบความยงยากของมโนทศนเรองสทธและหนาทดวย แตถาเขาประสบความส าเรจในการนยามอนหนงดวยอกอนหนง เขากจะกาวไปขางหนา อยางนอยกในการทพบวาตวเองเหลอมโนทศนทยงยากอยอนเดยว ในขณะทเมอกอนมอยสองอน4 ตามทเกยวของกบสงทผรร เขามสทธและหนาทอะไร? ค าตอบอยางงายๆ อาจจะเปนวา ถาคนๆ หนงรวาขอความหนงเปนจรง เขามหนาททจะยอมรบหรอเชอขอความนน พดใหชดกวานนกคอ S รวา h เปนจรง กตอเมอ (1) S ยอมรบหรอเชอ h (2) h เปนจรง (3) S มหนาททจะเชอหรอยอมรบ h นจะเปนนยามทเพยงพอในตวเองหรอไม? ถาหากนยามนจะมนยส าคญ ค าวา “หนาท” จะตองถกถอวามความหมายตามปกต แต “หนาท” ตามทเราเขาใจกนอยตามปกต เปนสงทสมพนธอยกบการกระท า หรอการกระท าทเปนไปได ทอยในอ านาจของบคคล ซงเราสามารถถอวาเขาตองรบผดชอบ ถาหากเขากระท ามน (“ควร” มนยวา “สามารถ”) แตความเชอเปนการกระท า หรอเปนการกระท าทเปนไปได ทอยภายในอ านาจของบคคลใชหรอไม? 5 และคนสามารถถกถอใหตองรบผดชอบตอสงทเขาเชอหรอไมเชอไดหรอไม? (เราพดถงคนอนบอยๆ วาเขาควรจะร แตถาพด เรากพดนอยมาก วาเขาควรจะเชอ) มปญหาทยงยากมากกวานน คอ ถาความเชอ หรอพดใหถกกคอ การเชอ เปนการกระท า ซงเราสามารถถกถอใหตองรบผดชอบ นยามทเสนอมากจะมนยวา การทจะเปลยนความเหนทเปนจรงของ

4 ดงนน นกปรชญาศลธรรมบางคนไดพยายามนยาม “หนาท” โดยอาศย “ร” เชนโดยอาศยอะไรซง “ผสงเกตการณในอดมคต” จะยอมรบถาเขารขอเทจจรงทกอยางทเกยวของ ด Francis Hutcheson, An Essay on the Nature and Conduct of the Passions, with Illustrations upon the Moral Sense (1728) และด Roderick Firth, “Ethical Absolutism and the Ideal Observer,” Philosophy and Phenomenological research, XII (1952), 317-45. อยางไรกตามวธในการนยาม “หนาท” นพาไปสขอยงยากแบบเดยวกบทเกดขนในการพยายามนยาม “ร” ถาหากคณสมบตทจะท าใหผสงเกตเปนผสงเกต “ในอดมคต” หมายรวมถงคณสมบตทางศลธรรม ผลกจะตามมาวา การนยาม “หนาท” ดวย “ผสงเกตการณในอดมคต” กลายเปนการนยามเปนวงกลม และถาไมเปนเชนนน มนกอาจจะเปนไปไมไดทจะตดสนวาผสงเกตการณเชนนนจะยอมรบอะไร ซงในกรณเชนนค านยามกจะใชไมได 5 เดสการตส (Descartes) ถอวาความเชอเปนการกระท าซงอยในอ านาจของเรา แตสปโนซา (Spinoza) ถอวาไมใช ปญหานไดรบการอภปรายใน C. S. Peirce, Collected Papers, ed. Charles Hartshorne and Paul Weiss, I (Cambridge: Harvard University Press, 1931), 331-34; H. H. Price, “belief and Will,” Aristotelian Society Supplementary Volume, XXVIII (1954), 1-26; C. I. Lewis, The Ground and Nature of the Right, “Right Believing and Right Concluding” (New York: Columbia University Press, 1955), Chap. 2; and Stuart Hampshire, Thought and Action (New York: The Viking Press, Inc., 1959), Chap. 2.

13

คนๆ หนงใหกลายเปนความร สามารถท าได ดวยการท าใหการยดถอความคดเหนนนกลายเปนหนาทส าหรบเขา แตอยางนอยทสด เรากสามารถคดถงกรณทคนอาจจะมหนาททจะยอมรบขอความทจรง ทเขาไมรวาเปนจรง ตวอยาง เชน คนอาจจะมหนาททจะเชอวาสมาชกของครอบครวของเขาซอสตยตอเขา โดยไมรวาพวกเขาเปนเชนนนจรง หรอคนปวยผซงยงมพนธะหลายอยางทยงไมไดท าใหส าเรจ อาจมหนาทตองยอมรบขอความบางขอความ ถาดวยการยอมรบขอความเหลานน เขาสามารถท าใหตนเองหายปวยและกลบมาท าประโยชนไดอกครงหนง นยามทเสนอมาจะใหผลตามมาวา ถาหนาททจะตองเชอนไดรบการตอบสนอง และถาขอความทถกเชอเหลานนเปนจรง กยอมตามมา เพยงเพราะจากขอเทจจรงนวา ผทเชอ รวามนเปนจรง แตนมนเปนเรองไรสาระ6 ขอพจารณาแบบเดยวกนจะเกดขนถาเรานยามการรดวย “สทธทจะเชอ” แทน “หนาททจะเชอ” ดงนน ขอใหเรามาลองพจารณาสทธหรอหนาทอกแบบหนง ซงสมพนธกบมโนทศนเรองการรมากขน นนคอ สทธหรอหนาทในการทจะระวง การระมดระวงเปนกจกรรมประเภทหนง เมอคนท าการระวง เขาเตรยมตวส าหรบสงทไมด แมเขาอาจจะไมคาดวามนจะเกดขน ตวอยางเชน เขาอาจจะไมเชอวาบานของเขาจะถกไฟไหม แตเขาท าการระวงดวยการซอประกนไฟ แตถาเขารวาขอความหนงเปนจรง มนยอมดเหมอนวาจะไมมประโยชนอะไร ในการทเขาจะระวงตอความเปนไปไดทขอความนนจะเปนเทจ ถาดวยอะไรบางอยาง เขารวาบานของเขาจะไมมวนไฟไหม กยอมจะดเหมอนวา จะไมมประโยชนอะไรทจะประกนอคคภยบาน หรอท าการระวงตอความเปนไปไดวาบานจะไหม ดงนน สมมตวาเราพดวา คนๆ หนงรวา h เปนจรง กตอเมอไมวาเขาอาจจะท าอะไรกตามแต เขามสทธทจะวางใจใน h นนกคอวา ไมวาเขาจะท าอะไร เขาไมมหนาททจะตองระวงตอความเปนไปไดวา h จะเทจ ค านยามนถกเสนอแนะโดยค าสอนของปรชญาแนวส านกนยม (scholastic philosophy) ทเปนทคน เคยกนด ทวา คนทรยอมไมตองกลวทจะผด และทวา ในเรองทเกยวของกบสงทรแลว ปญญาของเขาผซงรยอม “อยในสภาวะของความสงบ” 7 แอร (A. J. Ayer) กไดเสนอแนะนยามทคลายๆ กน ดวยการกลาววา คนผทร ตางจากคนผทเพยงมความคดเหนทถกตอง ตรงท เปนคนผซงม “สทธทจะมนใจ” 8 แตตรงนกมความยงยากเชนกน หนาททจะตองท าการระวงนนไมไดเกดขนมาเพยงแคจากอะไรทถกร แตจากอะไรทเสยงตอการสญเสยดวย หรอทจรงแลวคอ จากอะไรทถกรวาเสยงตอการสญเสย ถาสงทเสยงตอการสญเสยเปนเรองเลกนอย กไมจ าเปนตองมการระวง ไมวาจะรหรอไม ถาสงทเสยงตอการสญเสยเปนเรองใหญ อาจมหนาทตองระวง ไมวาจะรหรอไม ยงกวานน หนาททตองระวง กอาจเกดขนในทางอน แมกปตนจะรวาเรอของเขาทนตอทะเลได แตเขากยงมพนธะหนาททตอง

6 ด Roderick Firth, “Chisholm and the Ethics of Belief,” Philosophical Review, LXVIII (1959),493-506. 7 ด D. J. Mercier, Critériologie générale, ou Théorie générale de la certitude, 8th ed. (Paris: Felix Alcan, 1923), pp. 420-21; P. Coffey, Epistemology, or the Theory of Knowledge, I (London: Longmans, Green & Company, Ltd., 1917), 54-55. 8 The Problem of Knowledge (New York: St. Martin’s Press, Inc., 1955), pp. 31-35.

14

ตระเตรยมเรอกชพและระวงตอความเปนไปไดวาเรออาจสทะเลไมได เพราะเขามพนธะทจะตองใหความมนใจตอผโดยสารของเขา หรอเพราะเขาสาบานทจะเคารพตอกฎหมาย ดงนนจงมพนธะทจะตองระวงตอความสญเสยทกครงทออกเรอ และอกเชนเคย มหลายๆ สถานการณ ซงคนอาจถกกลาววามหนาททจะวางใจตอขอความเกยวกบเพอนของเขา หรอตอขอความทเพอนของเขายนยนตอเขาวาจรง ถงแมเขาจะไมรวาขอความเหลานนเปนจรง ตวอยางเชน หนงในหนาทของครสเตยนถกกลาววาเปนหนาทของศรทธา โดยศรทธากคอความเชอมน เปนเรองของการวางใจตอคตธรรม (tenet) หลายๆ ขอซงประกอบกนขนเปนหลกค าสอนของครสเตยน ครสเตยนบางคนคดวา คณธรรมของการมศรทธา วางอยบนขอเทจจรงทวา คตธรรมของศรทธาเปนขอความซงไมรวาจรงและทจรงแลวไมมเหตผลอยางมาก9 ถามนเปนหนาทของครสเตยนทจะมศรทธา และถาคตธรรมของศรทธาปรากฏวาเปนจรง ตามนยามของความรทเสนอมา มนกจะตามมาจากขอเทจจรงเหลานทนทวา ครสเตยนรวาคตธรรมพวกนเปนจรง มนจงไมเพยงพอทจะนยาม “S รวา h เปนจรง” โดยเพยงแคการอางองไปถงสทธทจะไมตองระวงตอความเปนไปไดวา h จะเทจ เพราะ S อาจรวา h เปนจรง แตกไมมสทธน หรอเขาอาจมสทธ (เพราะวาเขามหนาท และถาเขามหนาท เขากมสทธ) แตเขากไมรวา h เปนจรง อาจเปนไปไดวา ดวยการใชค าขยายความทเหมาะสมเราอาจสรางสรางนยามของ “ร” ดวยค าทางจรยะทไมตองประสบปญหายงยากดงกลาวได แตยงไมมใครประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนวา ตองใชค าขยายความแบบไหน ดงนน ในปจจบนจงยงไมมนยามเชงจรยะใหกบการแกปญหาของเธยเทตส 10 “กำรกระท ำดวยกำรเปลงวำจำ”

9 ดเปรยบเทยบ ตอนตอไปนจาก Concluding Unscientific Postscript ของเคยรเคอการด (Kierkegaard) “สมมตวาคนๆ หนงปรารถนาทจะมศรทธา กขอใหเรมเรองอนสนกสนาน เขาปรารถนาทจะมศรทธา แตเขากปรารถนาทจะปองกนตวเองดวยวธการสบคนอยางเปนปรนยและกระบวนการประมาณการของมน เกดอะไรขน? ดวยความชวยเหลอของกระบวนการกะประมาณการ สงทไรเหตผลกลบกลายเปนสงอน มนเปลยนเปนนาจะเปน มนเปลยนเปนนาจะเปนมากขนๆ มนเปลยนเปนนาจะเปนอยางชดเจนและอยางทสด ตอนนเขาพรอมทจะเชอมน และเขาเสยงทจะอางใหตวเองวาเขาไมไดเชออยางทชางท ารองเทาและชางตดเสอและคนธรรมดาเชอ แตเชอหลงจากการไตรตรองเปนเวลานาน ตอนนเขาพรอมทจะเชอ [คอ พรอมทจะรบมนบนศรทธา] และ ดใหด ตอนนมนเปลยนเปน เปนไปไมไดอยางแนนอนทจะเชอมน อะไรกแลวแตทแทบจะนาจะเปน เปนบางสงทเขาสามารถทแทบจะร หรอเทากบร แทบจะรอยางทสดและเตมท –แตมนเปนไปไมไดทจะเชอ เพราะสงทไรเหตผลคอวตถของความเชอ และเปนของอยางเดยวเทานนทจะเชอได” จาก AKierkegaad Antholgy, ed. Robert Bretall (Princeton: Princeton University Press, 1947), pp. 220-21. 10 ขอยงยากอนไดรบการตงขอสงเกตโดย Herbert Heidelberger ใน “On Defining Epistemic Expression,” Journal of Philosophy, LX (1963), 344-48.

15

เมอมาถงจดนแลว กอาจเกดค าถามขนไดวา เปนไปไดไหมวาเราเขาใจปญหาของเราผด เปนไปไดไหมวาอะไรทเราถอวาเปนปญหานนอาจจะวางอยบนขอสมมตลวงหนาทผด เราไดสมมตไวตลอดวามบางสงเปน x ซงเมอ x น ถกเพมเขาไปกบความคดเหนทเปนจรงกจะไดผลออกมาเปนความร และเรากพยายามหาเจา x แตกลมเหลว แตการทจะแบงแยกระหวางความรและความคดเหนทเปนจรงนน จ าเปนหรอไมทตองมขอสมมตเชนวาน? มคนซงเชอวาถาเราสงเกตวธการทคนใชค าวา “ร” เราจะสามารถเหนไดวาขอสมมตทพดถงนนเปนเรองผดพลาด แหลงหนงของความเชอนคองานเขยนทมอทธพลของ เจ แอล ออสตน (J. L. Austin) ซงเขาบรรยายสงทเขาเรยกวา หนาท “ในเชงของการกระท า” (performative) ของค าวา “ฉนร” 11 มโนทศนวาดวยหนาทใน “เชงการกระท า” ของค าพด อาจแสดงใหเหนไดดวยการอางองไปถงการใชตามปกตของค าวา “ฉนสญญา” ประเดนในการเปลงวาจา (utterance) ของผพดไมใชการรายงานอะไร สงทเขามงหมายคอการสญญา ไมใชการบรรยายวาตวเองก าลงท าการสญญา ในการเปลงค าวา “ฉนสญญา” ภายใตเงอนไขปกต กคอการสญญา “ฉนขอรอง” กเชนเดยวกน ดงนน ถาคนใชค าวา “ขอรอง” ในบรษทสาม คอกลาววา “เขาขอรอง” เขาก าลงบรรยายหรอรายงานสงทคนอนก าลงท า หรอถาเขาใชมนในบรษทหนง แตในอดตกาล คอพดวา “ฉนเคยขอรอง” เขากก าลงบรรยายหรอรายงานสงทเขาไดท าในอดต แตถาเขาใชค านนในบรษทหนงและในปจจบนกาล คอกลาววา “ฉนขอรอง” สงทเขาท าไมใชก าลงรายงานหรอบรรยายตวเองวาก าลงขอรอง สงทเขาท าคอการขอรอง ค าวา “สง” “เตอน” “รบประกน” กเปนไปในลกษณะเชนเดยวกน ออสตนชวา ค าวา “ฉนร” กระท าหนาททคลายกบ “ฉนสญญา” เมอคนกลาวค าพดวา “ฉนสญญา” เขาใหการรบประกน เขาเอาชอเสยงขนมาเสยงและเอาตวเองขนมาผกมด ซงกเปนเชนเดยวกนกบการพดวา “ฉนร” ออสตนกลาววา “การพดวา “ฉนร” ไมใชการกลาววาฉนไดกระท าการท างานทางพทธปญญาทพเศษสดยอดทเหนอขนกวาการเพยงแคคอนขางแนใจ ในมาตรวดอนเดยวกนของการเชอและการแนใจ เพราะไมมอะไรในมาตรวดนน ทเหนอกวาขนของการคอนขางแนใจ เชนเดยวกบทการสญญาไมใชอะไรทเหนอขนไปกวาระดบของการเพยงแคตงใจอยางเตมท ในมาตรวดอนเดยวกนกบของความหวงและความตงใจ เพราะไมมอะไรในมาตรวดนน ทเหนอไปกวาการตงใจอยางเตมท เมอฉนพดวา “ฉนร” ฉนก าลงใหค าพดของฉนกบผอน ฉนก าลงใหอ านาจของฉนกบผอนเพอทเขาจะกลาว

11 “Other Minds,” Proceedings of the Aristotelian Society, Supplementary Volume XX (1946) reprinted in Austin’s Philosophical Papers, ed. J. O. Urmson and G. J. Warnock (New York: Oxford University Press, 1961), pp. 44-84.

16

ไดวา S เปน P” 12 และออสตนสรปวา “การคดวา “ฉนร” เปนวลบรรยาย เปนเพยงแคหนงในตวอยางของความหลงผดเชงการบรรยาย (descriptive fallacy) ทมอยทวไปในปรชญา” 13 ตามใจความของสงทกลาวมาน ขอใหสงเกตดวยวาในขณะท “ฉนร” กระท าหนาทของการใหความมนใจ “ฉนเชอ” อาจกระท าการถอนความมนใจ เพราะการพดวา “ฉนเชอ” ภายใตเงอนไขบางอยางมคาเทากบการพดวา “อยาถอค าพดของฉนวาแนนอน ฉนไมขอรบผดชอบ” ถาเชนนนแลว เปนไปไดอยางไรท “การร” จงถกคดวามนยไปถง “การเชอ” ถาหากหนาทของค าหนงคอการให แตหนาทของอกค าหนงคอการเอาออก? บนพนฐานของขอพจารณาประเภทน นกปรชญาบางคนจงสรปวาปญหาของเธยเทตสเปนปญหาปลอม มนถกกลาววาเปนปญหาปลอมกเพราะวามนวางอยบนขอสมมตทผด ไดแกขอสมมตทวา มสภาวะทสามารถบรรยายหรอรายงานถงไดโดยอาศยค าวา “ร” และกเพราะดวยการหลงผดเชงการบรรยายนเองท คนถกชกน าไปสการสรางขอสมมตดงกลาว แตขอใหเรามามองดมโนทศน “การกระท าดวยการเปลงวาจา” (performative utterance) นกนใหดๆ การเปลงวาจาเกอบทงหมด กลาวไดวาเปนการกระท าการอยางนอยกในแงใดแงหนง เพราะวาเกอบทกการเปลงวาจายอมมเจตนาใหเกดผลทนอกเหนอไปกวาการแคบรรยายหรอรายงาน ดงนนอะไรคอความพเศษของค าเฉพาะทออสตนเรยกวา “ค าทกระท าการ” ออสตนไมไดใหนยามทชดเจนของมโนทศน แตผมคดวา “การกระท าดวยการเปลงวาจา” อาจจะสามารถบรรยายไดดงน มการกระท าบางอยาง ไดแก การขอรอง การสง การรบประกน เปนตน ซงมลกษณะดงน คอ เมอสถานการณถกตอง การเปลงวาจาทมค าทปกตแลวใชบงถงการกระท าดงกลาว จะเปนการเพยงพอส าหรบท าการกระท าดงกลาว วธทเปนมาตรฐานในการขอรองระหวางผทพดภาษาไทยกคอการเปลงค าพดทเรมตนดวยค าวา “ฉนขอรอง” (การสญญา การสง การรบประกนกเปนไปในลกษณะเดยวกน) ดงนน ขอใหเรากลาววา ส าหรบคนผทท าการกระท าในลกษณะน การเปลงค าพดของเขาเปน “การกระท าดวยการเปลงวาจา” ตามแบบทเราอาจเรยกวา เปนความหมายอยางเขมงวดของค า การเปลงค าพดทเรมตนดวย “ฉนตองการ” ไมไดเปนการกระท าการในความหมายอยางเขมงวด เพราะมนไมสามารถกลาวไดวาเปน “การกระท า” ของการตองการ แต “ฉนตองการ” มกถกใชบอยๆ เพอใหไดมาซงสงทคนอาจไดมาดวยวธของการกระท าการ “ฉนขอรอง” ดงนน ขอใหเราพดวา “ฉนตองการ” อาจเปน “การกระท าการดวยการเปลงวาจา” ในความหมายแบบทขยายออกมาของค า ในความหมายไหนทการเปลงค าพดวา “ฉนร”อาจกลาววาเปนการกระท า เหนไดชดวา “ฉนร” ไมใชการกระท าตามความหมายแบบเขมงวดของค า เพราะการรไมไดเปน “การกระท า” ทสามารถ

12 Philosophical Papers, p. 67. Cf. C. S. Peirce, Collected Paper, V (1932), 383-87. 13 Ibid., p. 71

17

กระท าไดดวยการกลาวค าพดวา “ฉนร” การพดวา “ผมสญญาวา p” อยางนอยทสด ในบางสถานการณ กคอการสญญาวา p แตการพดวา “ฉนรวา p” ดวยตวมนเองไมใชการรวา p (เราอาจกลาววา “ณ ทน ฉนขอสญญา” แตเราไมอาจกลาววา “ณ ทน ฉนขอร”) “ฉนร” สมพนธกบ “ฉนรบประกน” ในลกษณะท “ฉนตองการ” สมพนธกบ “ฉนขอรอง” เพราะวา “ฉนร” มกถกใชเพอใหบรรลซงซงสงทคนอาจบรรลดวยการกระท าอยางเขมงวดของ “ฉนรบประกน” ดงนน “ฉนร” จงเปนการกระท าตามความหมายแบบทขยายออกไปของค า “ฉนตองการ” ไมไดแทน “ฉนขอรอง” เสมอไป ผมอาจบอกคณถงสงทผมตองการ ซงเปนแคการบรรยายถงสภาวะทางจตวทยาของผม เพราะผมรวา เปนไปไมไดทคณจะชวยใหผมไดในสงทผมตองการ และ “ฉนร” กไมไดแทน “ฉนรบประกน” เสมอไป ฉนอาจจะบอกกบคณ สารภาพกบคณ อวดกบคณ วาฉนรบางสงบางอยางทคณกร ในโอกาสทคณไมไดตองการใหฉนบอก หรอไมไดตองการใหฉนรบประกน (เชนเดยวกน “ฉนเชอ” กไมไดแทน “ฉนไมสามารถใหการรบประกน” เพราะผมอาจบอกคณถงอะไรทผมเชอในโอกาสทผมพรอมทจะใหการรบประกน) ถาอยางนน เราจะวาอยางไรกบค าพดของออสตน ทวา “การคดวา “ฉนร” เปนวลบรรยาย เปนเพยงแคหนงในตวอยางของความหลงผดเชงการบรรยายทมอยทวไปในปรชญา”? ดเหมอนออสตนจะถอเอาไปเองอยางผดๆ วา “ฉนร” เปนค าทกระท าการตามความหมายอยางเขมงวด ไมใชเพยงแคในความหมายแบบขยายออก และเชนเดยวกนกบท “ฉนตองการ” อาจใชท าไดทงบอกบางสงบางอยางเกยวกบตวฉน และท าใหคณท าบางสงบางอยาง การเปลงค าพดวา “ฉนร” อาจใชไดทงในการบอกบางสงบางอยางเกยวกบตวฉน และทงในการใหการรบประกนตอคณ การคดวาการท าหนาททไมใชเชงบรรยายไมสอดคลองกบการทจะท าหนาทแบบการบรรยายไปพรอมๆ กน อาจจะเรยกวา เปนตวอยางหนงของ ความหลงผดเชงการกระท า (performative fallacy) ถาเราเปนนกปรชญา เราตองระวงตอค าวา “เราร” เราอาจตองระวงทจะถามวาภายใตเงอนไขอะไรทคนจะกลาวค าพดน ออสตนกลาววา “ถาคณพดวาคณรบางสงบางอยาง ขอทาทายทจะเกดขนในทนทยอมจะอยในรปทวา “คณอยในฐานะทจะรจรงหรอ?” นนคอ คณตองรบภาระทจะแสดงใหเหนวามนอยในขอบเขตของอ านาจทางปญญาของคณจรงๆ ไมใชเพยงแควาคณมความแนใจ” 14

ถาคนๆ หนงมสทธทจะกลาววา “ฉนรวา h” อาจเปนไดวา เขาไมไดท ากระท าการทางพทธปญญาทพเศษอะไร แต h ก อยในอ านาจทางปญญาของเขา และถา h อยในอ านาจทางปญญาของเขาจรง ๆ ไมวาเขาจะพดหรอไมวา “ฉนร” เขากรจรงๆ (เขารแตไมไดพดวาร) ดงนน ทายทสดแลว กดเหมอนวา

14 Philosophical Papers, p. 68. การเนนตวเอยงในวลกอนสดทายเปนของผม

18

จะตองมสภาวะทจะตองถกบรรยายหรอรายงานดวยค าวา “ร” 15 ดวยการถกชกจงไปดวย “ความหลงผดเชงการกระท า” เทานนทจะท าใหคดไปวาไมม

ค ำทำงญำณวทยำอนๆ

“ร” เปนหนงในกลมของค า ทเราอาจเรยกวาเปนค าประเมนคาทางญาณวทยา (epistemic appraisal) ซงสรางปญหาใหกบเราในลกษณะเดยวกน เราสามารถเขาใจ “ร” ไดดขน ดวยการดความสมพนธของมนกบสมาชกอนๆ ในกลม

เชนเดยวกบการทเราสามารถพดถงคนๆ หนง วาเขารวาขอสนนษฐานขอหนง หรอขอความๆ หนงเปนจรง เรากอาจกลาวไดดวยเชนกนวา ขอสนนษฐานขอหนงประจกษแจง (evident) ส าหรบเขา หรอวา มนมเหตผล (reasonable) อนเหมาะสมใหเขายอมรบขอสนนษฐานขอหนง หรอวา ขอสนนษฐานขอหนงมเหตผลดกวาอกขอหนงส าหรบเขา หรอวา ขอสนนษฐานขอหนงส าหรบเขาแลวเปนของไดเปลาไรคา (gratuitous) หรอ ไมมความแตกตางอะไร (indifferent) หรอ พอยอมรบได (acceptable) หรอ ยอมรบไมได

ถาเราพดวาขอสนนษฐานขอหนงหรอขอความๆ หนง “ยอมรบไมไดเลย” โดย “ยอมรบไมไดเลย” ถอเปนค าทใชประเมนคาทางญาณวทยา เราไมไดหมายความวาขอความนนไมสามารถทจะถกยอมรบได แตหมายความวา ในเชงญาณวทยาแลว มนไมมคาส าหรบการยอมรบ บทปฏเสธของขอความใดกแลวแตทคนๆ หนงรวาเปนจรง หรอของขอความใดกแลวแต ทประจกษแจงส าหรบเขา อาจกลาววาเปนขอความท ส าหรบเขาแลว ยอมรบไมได ดงนนส าหรบเราทงหมด “ชคาโกไมไดตงอยบนทะเลสาบมชแกน” ยอมยอมรบไมไดเลย ขอความอนอาจยอมรบไมไดถงแมวาบทปฏเสธของมนจะไมประจกษแจงหรอรวาเปนจรง เพราะมขอความบางขอความซงทงตวมนและบทปฏเสธของตวมนยอมรบไมได นคอขอความซงตามค าของพวกวมตนยม (scepticism) โบราณ คนทมเหตผลควรจะรงรอความเชอไวกอน เขาไมควรจะทงเชอ หรอไมเชอมน ไมควรจะยนยนหรอปฏเสธมน ตวอยางทเหนไดชดของขอความประเภทนกคอขอความแบบปรศนาทแฝงความขดแยง เชน ปฏทศน (paradox) ของรซเซล (Bertrand Russell) ทกลาววา “ชนของทกๆ ชนทไมเปนสมาชกของตวเองเปนสมาชกของ

15 เอรมสน (J. O. Urmson) เสนอค าอธบายการใช “ฉนร” ทคลายกบของออสตน และหลงจากนนพยายามขยายค าอธบายไปสคนทสองและคนทสาม และไปสกาละ (tense) อน ดงน การพดวานายโจนสรในอดตวาขอความบางขอความเปนจรง กคอการพดวา นายโจนสในอดต “อยในสถานะทท าใหเขามสทธทจะกลาววา ‘ฉนร’ ” และอะไรคอการ “อยในสถานะทท าใหเขามสทธทจะกลาววา ‘ฉนร’ ”? ตามค าอธบายของเอรมสนกคอ การอยในสถานะของการม “ประจกษพยานทงหมดทตองการ” ซงพาเรากลบมาสจดทเราเรมตนอภปรายปญหาของเพลโต ด “Parenthetical Verbs,” ใน Essays in Conceptual Analysis, ed. A. G. N. Flew (New York: St. Martin’s Press, Inc., 1956), p. 199 ตวเอยงเปนของผม

19

ตวมนเอง” ตามหลกจรยศาสตรของความเชอแบบเขมงวด ทสนบสนนโดย คลฟฟอรด (W. K. Clifford) ขอความทกขอความ “ทมพยานหลกฐานไมเพยงพอ” เปนขอความทยอมรบไมได 16 ตามความคดของนกปรชญาปฏฐานนยม ขอความบางขอความทพสจนไมได และขอความทกขอความทมเนอหาทางอภปรชญาอาจกลาววายอมรบไมได

ขอความ “เปนของไดเปลาไรคา” อาจบรรยายในฐานะวาเปนขอความซงไมมประโยชนอะไรทจะรบ ถาเราอาจกลาววาขอความทยอมรบไมได คอขอความทไมควรจะยอมรบ แลวเรากอาจกลาววาขอความแบบทเปนของไดเปลาไรคา เปนขอความทไมจ าเปนทจะตองยอมรบ ดงนนขอกลาวหาวาเปนขอความทไดมาเปลาๆ ไรคา จงเปนขอหาทรายแรงนอยกวาการเปนขอความทยอมรบไมได ทกขอความทยอมรบไมไดเปนขอความทไดมาเปลาๆ ไรคา แตขอความทไดมาเปลาๆ ไรคา บางขอความ ไมใชขอความทยอมรบไมได ตามความคดของคนบางคน ดาราศาสตรของโคเปอรนคสท าใหดาราศาสตรของปโทเลมเปนของไดมาเปลาๆ ไรคา แตไมไดท าใหมนเปนของทยอมรบไมได ดาราศาสตรของปโทเลมไมใชวายอมรบไมได แตเนองจากมนซบซอนอยางไรความจ าเปน มนจงเปนของไดมาอยางเปลาประโยชน

บางครง ขอความอาจถกกลาววา “ไมมความแตกตางกน” ทางญาณวทยา แตเราตองแยกแยะการใชทแตกตางกนสองอยางของค าน (1) หนงปนบไปจากวนนฝนจะตกในบลตมอรหรอไม? ส าหรบพวกเราสวนใหญขอความนนบวา “ไมมความแตกตางทางญาณวทยา” ในแงทวามเหตผลอยมากหรอนอยเทาๆ กนในการเชอหรอในการไมเชอมน ขอความใดกตามทมความนาจะเปนเทากบ .5 ตามทสมพนธกบทกอยางทรอย อาจกลาวไดวาไมมความแตกตางในความหมายทหนงน (2) การกระท าหนงอาจกลาวไดวาไมมความแตกตางในคาทางศลธรรม ถาการกระท านนไดรบการอนญาตและการไมกระท าการกระท านนกไดรบการอนญาต ดงนน บางครง จงไดรบการพดในแบบเดยวกนวา ขอความๆ หนง ไมมความแตกตางในคาทางญาณวทยา ถาขอความนนยอมรบได และบทปฏเสธของมนกยอมรบไดเชนกน

ถาขอความไมมความแตกตางในความหมายแบบแรกทกลาวถง มนกจะไมไมมความแตกตางในความหมายแบบทสองทกลาวถง เพราะเนองจากไมมอะไรใหใชเลอกระหวางขอความและบทปฏเสธของมน การระงบความเชอไวกอนดเหมอนจะเปนทางทมเหตผล ในกรณเชนน ทงตวขอความและขอปฏเสธของมนยอมไมอาจยอมรบได มนอาจจะเปนวา ทจรงแลว ไมมขอความไหนทไมมความแตกตางในความหมายทสองทกลาวถง

ขอความบางขอความ “อยเหนอความสงสยทมเหตผล” หรอตามทเราอาจกลาวเชนกนวา มนเปนขอความซง “มเหตผล” ทคนจะเชอ นรวมถงขอความทคนมประจกษพยานสนบสนนทเพยงพอ (ในความหมายของ “พยานหลกฐานทเพยงพอ” ทอภปรายมาแลว) เพราะถอไดวามนมเหตผลทคนจะเชอ 16 ด “The Ethics of Belief,” in Lectures and Essays, II (London: Macmillan & Co., Ltd., 1879), 163-205.

20

ในขอความใดกตามทนาจะเปนมากกวาทไมนาจะเปน ตามทสมพนธกบอะไรทงหมดทเขาร (นคอขอเสนอทางญาณวทยาทบางครงแสดงออกมาในค าพดทวา “การอปนยเปนสงทสมเหตสมผล”)17 ค าถามทางญาณวทยาทส าคญขอหนง (ซงจะอภปรายในบทท 3) เกยวของกบวามขอความอนอกหรอไมทมเหตผลทคนควรจะยอมรบ

ขอความบางขอความเปนขอความทเปน “ประจกษแจง” เชนเดยวกบทมเหตผล ขอความใดกตามทคนรวาเปนจรง อาจกลาวไดวาเปนขอความทประจกษแจงส าหรบเขา แตอาจจะเปนไดวาบางขอความทประจกษแจงส าหรบเขาไมใชขอความทเขารวาเปนจรง เปนทถอกนวา อะไรกตามทตามมาในทางตรรกะ (logically entailed) จากสงทประจกษแจง ตวของมนกตองประจกษแจงดวย แตขอความบางขอความทตามมาในทางตรรกะจากอะไรทคนร อาจจะเปนขอความแบบทเขาไมรวามนตามมาจากสงทเขาร และมนอาจเปนขอความทเขาไมยอมรบกเปนได (เขาอาจจะรวานกปรชญาทงหมดเปนผชาย แตไมยอมทจะเชอวา ทกสงทกอยางทไมใชผชาย เปนบางสงบางอยางทไมใชนกปรชญา) ในกรณเชนน เขาจะไมยอมรบหรอเชอบางขอความซงประจกษแจงส าหรบเขา และขอความทประจกษแจงแตไมไดถกยอมรบกไมอาจกลาวไดวาเปนขอความทถกร และเชนกน ขอความใดกแลวแต ซงทงประจกษแจงและเทจ จะเปนขอความทประจกษแจงแตไมร ขอทวามขอความเชนนหรอไมเปนปญหาทยงยากเปนพเศษ ซงเราจะกลบมาหาภายหลง

ฉะนน จงมความแตกตางทส าคญ ระหวางการพดวา ขอความๆ หนง ประจกษแจงส าหรบคน ๆ หนง กบการพดวาเขาม “พยานหลกฐานทเพยงพอ” ส าหรบขอความนน เราอาจสงเกตความแตกตาง 3 อยาง (1) คนอาจมพยานหลกฐานทเพยงพอส าหรบขอความทไมไดประจกษแจงส าหรบเขา ตวอยางเชน ถาเขาเกดรวา มลกบอลอยในกลอง 1,000 ลก และรวา 999 ลกเปนสแดง และรตอไปอกวาจะมการหยบออกมาครงละหนงลกดวยวธการสม กอาจกลาวไดวา เขามประจกษพยานอยางพอเพยง ส าหรบขอความวาลกบอลทถกหยบออกมาจะเปนสแดง แตกอนหนาการหยบ มนจะไมประจกษแจงส าหรบเขาวามนเปนสแดง (2) “ตรรกะ” ของมโนทศนของการประจกษแจงแตกตางจากของมโนทศนของการมพยานหลกฐานอยางเพยงพอ ถาลกบอลในกลองจะถกหยบออกมาทละลกและไมคนกลบไป บางท

17 เราไดใช “h นาจะเปนส าหรบ S” ในความหมายแบบสมบรณ เพอหมายความวา h ไดรบการสนบสนนเชงอปนยจาก (นาจะเปนมากกวาทจะไมนาจะเปน ตามทสมพนธกบ) สงท S ร แตบางครง ค าๆ นถกใชในทางญาณวทยาใหหมายถงเพยงแควา h เปนขอความทมเหตผลส าหรบ S ทจะยอมรบ ความคลมเครอนดเหมอนจะพาใหนกปรชญาบางคนคดไปอยางผดๆ วาพวกเขาสามารถแสดงความสมเหตสมผลของการอปนยไดอยางงายๆ เมอถอ “นาจะเปน” ในความหมายทางญาณวทยา พวกเขาสงเกตเหนวาขอความทนาจะเปน เปนขอความทมเหตผล แลวเมอถอ “นาจะเปน” ในความหมายสมบรณ พวกเขาสงเกตเหนวาขอความทนาจะเปน เปนขอความทไดรบการรองรบเชงอปนบจากสงทร และทายทสด ดวยความหลงผดบนความคลมเครอ พวกเขาอนมานวาถาขอความหนงไดรบการรองรบทางอปนยจากอะไรทรอยแลว แลวละก มนยอมเปนขอความทมเหตผลทจะยอมรบ

21

เราอาจกลาววา ส าหรบการหยบแตละครง คนๆ นนมพยานหลกฐานอยางเพยงพอวาลกบอลของการหยบเฉพาะครงนนจะเปนสแดง แตเขาไมมพยานหลกฐานอยางเพยงพอส าหรบขอความวา ทกครงของการหยบ ลกบอลทถกหยบจะเปนสแดง แตถาดวยอะไรบางอยาง มนเกดกลายเปนประจกษแจงตอเขาขนมาไดในแตละครง วาในแตละครงนนลกบอลสแดงจะถกหยบขนมา มนกจะยอมกลายเปนประจกษแจงส าหรบเขาวา ในทกครงลกบอลสแดงจะถกหยบขนมา (3) อาจจะมขอความทประจกษแจงส าหรบคนๆ หนง แตเปนขอความแบบทเขาไมอาจกลาวไดวามพยานหลกฐานอยางเพยงพอใหมน เพราะถาเราด าเนนตามการใชตามปกต เราจะกลาวถงขอความอยางเชน “ฉนดเหมอนจะจ าไดวาเคยอยทนมากอน” วาเปนขอความทอาจประจกษแจงส าหรบคนๆ หนงในเวลาหนง แตวามนไมใชขอความทเขาจะมพยานหลกฐานใหในเวลานน ฉะนน ถาฉนมพยานหลกฐานส าหรบขอความหนง ฉนจะตองสามารถยกขอความอนขนมาในฐานะพยานหลกฐานของฉนส าหรบขอความนน แตถงแมวามนประจกษแจงส าหรบฉน วาฉนดเหมอนจะจ าไดวาเคยอยทนมากอน กไมมขอความอนทฉนอาจยกขนมาเปนพยานหลกฐานส าหรบขอความทวาฉนดเหมอนจะจ าไดวาเคยอยทนมากอน18

บำงค ำนยำม ถา “ร” และค าทางญาณวทยาอนๆ ทเราอภปรายมาจะสามารถนยามไดดวยค าทางญาณวทยาหนงค า เรากอาจกลาววา เราไดแกปญหาของเพลโตไปบางสวน

ประการแรก ขอใหเราเตอนตวเองวา เราอาจถอทาททแตกตางกนไดสามแบบ ตอขอความใดขอความหนง เราอาจเชอ หรอยอมรบขอความนน เราอาจไมเชอ หรอปฏเสธขอความนน (และนคอสงเดยวกบการเชอหรอยอมรบในบทปฏเสธของขอความนน) หรอเราอาจจะ “รงรอความเชอไวกอน” นนคอ เราอาจจะทงละเวนการเชอและการไมเชอมน และประการทสอง ขอใหเราเตอนตวเองวา ส าหรบขอความใด และบคคลใดกตาม บางทาทจากทศนคตทาทเหลานจะเปนสงทมเหตผลมากกวาทาทอน ในเวลาๆ หนง ดงนน นกบญออกสตน (St. Augustine) จงแนะน าวาแมอาจมเรองใหตองตงค าถามตอความนาเชอถอของผสสะ มนกอาจจะเปนสงทมเหตผลดกวาส าหรบเราเกอบตลอดเวลา ทจะเชอวาเราสามารถวางใจในผสสะ มากกวาทจะเชอวาเราไมสามารถจะวางใจได ถอไดวา ส าหรบพวกเราในปจจบน มนมเหตผลทจะรงรอความเชอวามสงมชวตอยบนดาวศกรไวกอน มากกวาทจะยอมรบขอความวามสงมชวตอยบนดาวพธ สงทถกเสนอแนะเมอเรากลาววาหนงในทาทเหลานเปนสงทมเหตผลมากกวาทาทอนกคอ ถาบคคลทก าลงพดถงเปนผทมเหตผล ถาความสนใจของเขาเปนไปในทาง

18 ส าหรบการอภปรายในบางประเดนเหลาน ดเปรยบเทยบ Herbert Heidelberger, “Knowledge, Certainty, and Probability,” Inquiry, VI (1963), 245-50.

22

ปญญาจรงๆ และถาเขาตองเลอกระหวางสองทาท เขายอมจะเลอกอนทมเหตผลมากกวา มากกวาทจะเลอกอนทมเหตผลนอยกวา 19

ดวยการอางองถงมโนทศนของการททาททางญาณวทยาหนง เปนสงทมเหตผลกวาอกทาทหนง ส าหรบบคคลหนง ณ เวลาหนง เราสามารถนยามและจดระบบใหกบมโนทศนทางญาณวทยาทงหลายของเรา ขอความหนงมเหตผล หรอ “อยเหนอความสงสยทมเหตผล” ถา การเชอมน เปนสงทมเหตผลมากวาการรงรอไวกอน ขอความหนงเปนสงทไดเปลาไรคา ถาการเชอมนไมมเหตผลมากไปกวาการรงรอไวกอน ขอความหนงยอมรบไมได ถาการรงรอมนไวกอนมเหตผลมากกวาการเชอมน และขอความหนงยอมรบไดถาการรงรอมนไวกอนไมมเหตผลมากกวาการเชอมน 20 และขอความ h อาจกลาววา ประจกษแจงส าหรบบคคล S กตอเมอ (1) h มเหตผลส าหรบ S และ (2) ไมมขอความ i ซงเปนขอความอยางทจะมเหตผลให S เชอใน i มากกวาทจะเชอใน h ดงนแลว เรากจะมระดบชนของค าทางญาณวทยา ทกๆ ขอความทประจกษแจงกจะเปนขอความทมเหตผล แตจะไมจรงในทางกลบกน และทกๆ ขอความทมเหตผลกจะเปนขอความทยอมรบได แตจะไมจรงในทางกลบกน21 เราจะเหนความส าคญของล าดบชนเชนนในบทท 3 เมอเราอภปรายปญหาของการสรางทฤษฎพยานหลกฐานเชงประจกษ

เมอไดนยามการประจกษแจงแลว เรากอาจหนกลบมาหาปญหาของเธยเทตส และนยามทเราเรมตนไว

19 ขอสงเกตของวลเลยม เจมส (William James) เตอนเราวาบคคลดงกลาว ผซงมเหตผลและมความสนใจในทางปญญาจรงๆ จะตองไมถกชกจงดวยความปรารถนาทจะหาทางปลอดภยไวกอน “มสองวธในการมองหนาทของเราในเรองของขอคดเหน สองวธทตางกนสนเชง แตกเปนความแตกตางททฤษฎความรดเหมอนจะใหความสนใจนอยมาก เราตองรความจรง และเราตองเลยงความผด นคอบญญตหลกและบญญตแรกของเรา มนคอกฎทแยกกนสองขอ . . . . ดวยการเลอกระหวางมนเราลงเอยดวยการลงสทแตกตางกนใหกบชวตทางปญญาทงหมดของเรา. . . . .ในสวนของฉนแลว ฉนสามารถเชอวาสงเลวรายกวาการถกลวงอาจเกดขนกบคน” จาก The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy (New York: David McKay Co. Inc., 1911), pp. 17-19. 20 ใน “ไมมความแตกตาง” สองความหมายทแยกแยะไวขางบน ขอความหนงอาจกลาววา ไมมความแตกตางในความหมายแรก ถาการเชอมนไมมเหตผลมากกวาการไมเชอมน มนจะไมมความแตกตางในความหมายทสอง ถาทงตวมนและบทปฏเสธของมนเปนสงทยอมรบไดทงค แตตามทเราไดตงขอสงเกตมาแลว มค าถามวามขอความใดหรอไมทไมมความแตกตางตามความหมายทสอง 21 เปนไปไดทจะพฒนา “ตรรกะทางญาณวทยา” (epistemic logic) ซงแสดงถงความสมพนธทางตรรกะระหวางมโนทศนเหลาน ขนมาบนพนฐานของขอสมมตฐานสามขอ (1) ถาทศนคตหนงมเหตผลมากกวาอกทศนคตหนง และทศนคตทสองมเหตผลมากกวาทศนคตทสาม ทศนคตทหนงยอมมเหตผลมากกวาทศนคตทสาม (2) ถาทศนคตอนหนงมเหตมากกวาอกทศนคตหนง ทศนคตทสองยอมไมมเหตผลมากกวาทศนคตทหนง (3) ถาการรงรอขอความหนงไมมเหตผลมากกวาการเชอมน การเชอมนกมเหตผลมากกวาการไมเชอมน (ถาลทธทถอวาเราไมรวาพระเจามอยจรงหรอไม (agnosticism) ไมมเหตผลมากไปกวาลทธทเชอวามพระเจา (theism) ลทธทเชอวามพระเจากยอมมเหตผลมากกวาลทธทเชอวาไมมพระเจา (atheism)

23

S รในเวลา t วา h เปนจรง กตอเมอ (1) S เชอ h ในเวลา t (2) h เปนจรง (3) h ประจกษแจงส าหรบ S ในเวลา t22 ดงนน เราจงมทางออกใหกบปญหาในบางสวน เราไดนยาม “ร” ดวย “ประจกษแจง” และเรา

นยาม “ประจกษแจง” ดวย “มเหตผลดกวา” นยามของ “ประจกษแจง” ไมไดวางเปลาอยางสมบรณ เพราะเราไดเหนแลววา “มเหตผลดกวา” เพยงพอทจะนยามค าพนฐานในการประเมนคาทางญาณวทยา ดงนน ค านยามของเราจงชวยใหเราเหนวธทมโนทศนทงหลายสมพนธกน ทงน เราอาจจะยงไมไดตอบค าถามวาเปนไปไดหรอไมทจะนยาม “มเหตผลดกวา” ดวยค าทางจรยะ

แลวมขอความอะไรบางทอาจกลาวไดวาประจกษแจง?

22 ถาเรายอมรบความเปนไปไดวาขอความบางขอความจะทงประจกษแจงและเปนเทจ เรากตองเตมค าขยายความใหกบนยามเพอทจะก าจดขอยงยากทชใหเหนโดยเกตตเออร (Edmund L. Gettier) ใน “Is Justified True Belief Knowledge” Analysis, XXV (1963), 121-23. สมมตวา “ฉนเหนแกะตวหนงอยในทง” เปนขอความทเปนเทจ i ซงประจกษแจงส าหรบ S (เขาเหนหมาเปนแกะ) ดงนนแลว “แกะตวหนงอยในทง” (h) กจะเปนขอความทประจกษแจงส าหรบ S ดวย สมมตตอไปวา บงเอญมแกะตวหนงอยในทง ซง S มองไมเหน เหนไดชดวาสถานการณนยอมไมใหการรองรบตอการทเราพดวา S รวามแกะตวหนงอยในทง แตมนกตอบสนองตอเงอนไขในนยามของเรา เพราะวา S เชอ h และ h เปนจรง และ h ประจกษแจงส าหรบ S เพอทจะหกลางสถานการณประเภทน ยอมจ าเปนทจะตองเตมค าขยายความใหกบนยาม “ร” ของเรา ขอใหเราพดวา ขอความ e “ใหเหตผลรองรบ h ในเงอนไขท ส าหรบบคคลใดและเวลาใดกตาม ถา e ประจกษแจงส าหรบบคคลนน ณ เวลานน แลวละก h กประจกษแจงส าหรบบคคลนน ณ เวลานน ดวย และขอใหเราพดวา “ขอความพนฐาน” เปนขอความทประจกษแจง ในลกษณะซง มแตขอความทเปนเหตผลรองรบมนเทานนทเปนขอความทท าใหมนตองเปนจรงตามไป เพอทจะแกไขขอยงยาก เราอาจพจารณาการเตมวลตอไปน ซงจะท าให นยาม “ร” ของเราวนซ าตวเอง (recursive) คอ “ขอใดขอหนงนเทานนเปนจรง คอ (1) h เปนขอความพนฐานส าหรบ S ณ เวลา t หรอ (2) h เปนจรงตามมาจากชดของขอความท S ร ณ เวลา t หรอ (3) ขอความหนงซง S ร ณ เวลา t และไมไดเปนเหตผลรองรบขอความทเปนเทจใดๆ ใหเหตผลรองรบ h” ในบทท 2 เราจะพจารณาขอความทเปน “ขอความพนฐาน” ตามความหมายทนยามมา และในบทท 3 เราจะพจารณากรณซง ขอความๆ หนงอาจจะ “ใหเหตผลรองรบ” ขอความทมนไมไดท าใหเปนจรงตามมา ถามนจ าเปนทจะตองเตมวลทสใหกบนยาม “ร” ของเรา การรวาตวเองร ซงนนกคอ การแนใจ กยอมยากกวาการเพยงแครเฉยๆ ส าหรบการอภปรายปญหาหลงน ด Jaakko Hintikka, Knowledgeand Belief (Ithaca: Cornell University Press, 1962), Chap. 5. และ Roderick M. Chisholm, “The Logic of Knowing,” Journalof Philosophy, LX (1963), 775-95.

24

บทท 2

สงทประจกษแจงโดยตรง

ค ำถำมของโสครำตส ในการทจะสรางกฎแหงประจกษพยาน ออกมาใหเปนถอยค าทชดเจนนน จะดกวาถาเราจะด าเนนการตามวธทท ากนในตรรกศาสตรเมอมการสรางกฎของการอนมาน หรอในปรชญาศลธรรม เมอมการสรางกฎของการกระท า คอ เราจะสมมตวาเรามตวอยางบางตวอยางอยในมอ ซงกฎควรจะยนยอมหรออนญาต และมบางตวอยางซงกฎควรจะปฏเสธหรอหาม และเรากสมมตวาดวยการเขาไปตรวจสอบตวอยางเหลาน เราสามารถสรางกฎเกณฑซงตวอยางใดกตาม จะตองตอบสนองถามนจะไดรบการอนญาต และสรางกฎเกณฑซงตวอยางใดกตาม จะตองตอบสนองถามนจะถกปฏเสธหรอหาม 1 เพอใหไดมาซงตวอยางทเราตองการ ส าหรบการสรางกฎแหงประจกษพยาน เราอาจด าเนนการตามน เราพจารณาบางสงทเรารวาจรง หรอทเราคดวาเรารวาจรง หรอบางสงซงเมอไตรตรองแลว เราเตมใจทจะเรยกวาประจกษแจง จากแตละสงพวกนน เราพยายามตอบค าถามวา “คณมหลกการรองรบอะไรทท าใหคณคดวาคณรวาสงนเปนจรง” หรอ “คณมหลกการรองรบอะไรทท าใหคณถอวาสงนเปนบางสงบางอยางซงประจกษแจง” ในการเรมตนดวยสงทเราคดวาเรารวาจรง หรอสงทเราพรอมทจะถอวาประจกษแจง เราก าลงถอเอาวาความจรงทเราก าลงคนหานน “มแฝงอยแลวในจตทคนหามน และ

1 “ธรรมชาตของสงทดจะสามารถเรยนรไดจากประสบการณ กตอเมอ เราสามารถทจะจ าแนกเนอหาของประสบการณเปนสวนทดและสวนทเลว หรอจดเรยงล าดบวาดกวาหรอเลวกวากนเสยกอน แตการจ าแนกหรอการจดล าดบดงกลาวกเกยวพนเรยบรอยแลวถงการใชในเชงการก าหนดถกผด ของตวหลกการทก าลงมองหาอย ในตรรกศาสตร หลกการสามารถดงออกมาไดจากการสรปรวบยอดจากตวอยาง กตอเมอ กรณของการใชเหตผลทสมเหตสมผลถกแยกแยะออกมากอนแลวดวยเกณฑบางอยาง ในสนทรยศาสตร กฎของความงามอาจดงออกมาไดจากประสบการณ กตอเมอ เกณฑของความงามไดถกน ามาใชกอนแลวอยางถกตอง” C. I. Lewis, Mind and the World-Order (New York: Charles Scribner’s Sons, 1929), p. 29; ดเปรยบเทยบ การอภปรายของเขา ถง “บทวพากษของความถกตองในเหตผล” (critique of cogency) ใน The Ground and Nature of the Right (New York: Columbia of University Press, 1955), pp. 20-38.

25

ตองการเพยงดงมนใหปรากฏออกมาสการไตรตรองอยางชดเจนเทานน” 2 การเรมตนเชนนสมเหตสมผลหรอไมจะไดรบการอภปรายในบทท 4 มนกปรชญาทชวา ในเรองทเกยวกบสงซงเหนไดชดวารวาจรงนน การถามเรองเหตผลหรอหลกการรองรบ (justification) มนนน “จะไมเกดขน” เพราะ (พวกเขาพดวา) การสงสยเกยวกบสงพวกนน “เปนการละเมดตอกฎของภาษาของเรา” แตขอแยงนใชไมไดกบค าถามประเภททเราก าลงอภปรายอย เพราะค าถามพวกนไมจ าเปนตองถอวาแสดงความสงสย หรอชถงทาทแบบวมตนยม ค าถามสรางขนมาเพยงเพอหาความร ไมใชการทาทาย มนไมไดมนยหรอถอวามพนฐานใหตองสงสยเรองทมนพาดพงถง 3 เมออรสโตเตลพจารณาถงความรสกทไมสมเหตสมผลและถามตวเองวา “นเกดความผดพลาดอะไรขน?” เขาก าลงพยายามทจะเรยนร ไมจ าเปนวาเขาก าลงเตอนตวเองวาบางทอาจจะไมมอะไรผดปกตเกยวกบความรสกนน ควรจะสงเกตดวยเชนกนวา เมอเราถามตวเราเอง เกยวกบอะไรทเราอาจคดวาเรารวาจรงนน “ดวยเหตผลรองรบอะไรทฉนถอวานเปนบางสงทประจกษแจง?” หรอ “ดวยเหตผลรองรบอะไรทฉนคดวาฉนรวานเปนจรง?” เราไมไดก าลงถามค าถามวา “ฉนจะหาพยานหลกฐานเพมเตมอะไรมาสนบสนนสงนไดอก?” “ฉนไดใชวธอยางไรในการกาวมาสความเชอนและพบวามนเปนจรง?” “ฉนจะชกจงคนทมเหตผลคนอนอยางไรวามนเปนจรง?” เราตองไมคาดหวงวา เพยงการตอบค าถามพวกน เพยงเทานน กจะเปนการตอบค าถามของเราดวย ค าถามของเราเปนค าถามแบบโสเครตส ดงนนจงไมใชค าถามแบบทถามกนอยทวๆ ไป4

2 Mind and World-Order, p.19.

3 ขอสงเกตนกอาจใชไดเชนกนกบขอความของเลยนารด เนลสน (Leonard Nelson) ทวา “ถาคนถามขนมา วาเขามพทธปญญาทถกตองอยางเปนปรนยจรงหรอไม คนๆ นนกตองถอไวลวงหนาแลววาความเปนปรนยของพทธปญญาเปนสงทอาจตงค าถามไดอยแลวแตแรก . . .”; Socratic Method and Critical Philosophy (New Haven: Yale University Press, 1949), p. 190. ผลประการหนงของงานของเดสการตส และของงานของเบอรทรน รสเซล และเอดมน ฮสเซรล กคอความคดทเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางวา ค าถามเกยวกบเหตผลทใชเปนหลกการรองรบในการถอขอความทประจกษแจงวาเปนสงทประจกษแจง ตองเปนการทาทาย หรอเปนการแสดงออกถงความสงสย ด Bertrand Russell’s Problems of Philosophy (New York: Holt, Rinehart & Winston, Inc., 1912) และงานเขยนอนๆ อกมากของเขาในเรองทฤษฎความร และ Edmund Husserl’s Méditations Cartésiennes (Paris: J. Vrin, 1931) และตพมพในชอ Cartesianische

Meditationen Und Pariser Vorträge (The Hague: Martinus Nijhoff, 1950) ขอโตแยงตอวธการตความมโนทศนของสงทประจกษแจงตามแนวนไดรบการเสนออยางกระจางโดย A. Meinong ดใน Gesammelte Abhandlungen, II (Leipzig: Johann Ambrosius Barth, 1913), 191. 4 ตามการบอกเลาเซโนฟอน (Xenophon) คารเคลส (Charicles) กลาวตอโสเครตสวา “ทานชอบถามค าถามซงทานรความเปนจรงของเรองราวดอยแลว นคอค าถามททานไมควรถาม” [Memorabilia, I, 2, 36]

26

ค ำถำมแบบโสเครตสตอไปอก ในหลายๆ ตวอยางค าตอบส าหรบปญหาของเราจะอยในรปแบบดงน

สงทเปนเหตผลทท าใหฉนถอวามนประจกษแจง (ในการคดวาฉนร) วา a เปน F กคอขอเทจจรงทวา (1) มนประจกษแจงวา b เปน G และ (2) ถามนประจกษแจงวา b เปน G แลว มนกประจกษแจงวา a เปน F

ตวอยางเชน “สงทเปนเหตผลรองรบใหฉนถอวามนประจกษแจงวาเขาปวยเปนโรคนน กคอขอเทจจรงทวามนประจกษแจงวาเขามอาการพวกนน และถามนประจกษแจงวาเขามอาการพวกนน มนกประจกษแจงวาเขาปวยเปนโรคนน” ค าตอบแบบนมสองสวน สวนทหนง เรากลาววา เหตผลรองรบของเราในการถอสงหนงวาประจกษแจงคอขอเทจจรงวามสงอนทประจกษแจง สวนทสอง เราเสนอสงทอาจเรยกวา “กฎแหงประจกษพยาน” นนกคอ เรากลาวขอความซงกลาววา ถาเงอนไขบางอยางไดรบการตอบสนอง บางสงบางอยางกอาจกลาวไดวาประจกษแจง เราอาจจะพดถงกฎเชนนวา มนบอกเราวาสงๆหนงใหประจกษพยานกบอกสงๆหนง

ค าตอบแบบนยายภาระของการใหเหตผลรองรบจากขออางหนงไปสอกขออางหนง เพราะตอนนเราอาจถามวา “อะไรทเปนเหตผลรองรบทท าใหฉนถอวามนประจกษแจงวา b เปน G?” หรอ “อะไรทเปนเหตผลรองรบทท าใหฉนคดวาฉนรวา b เปน G?” และเปนไปไดวาเราสามารถสรางค าตอบตามแบบทหนง คอ “สงทเปนเหตผลรองรบทท าใหฉนถอวามนประจกษแจง วา b เปน G กคอขอเทจจรงทวา (1) มนประจกษแจงวา c เปน H และ (2) ถามนประจกษแจงวา c เปน H แลว มนกประจกษแจงวา b เปน G” (“สงทเปนเหตผลรองรบใหฉนถอวามนประจกษแจง วาเขามอาการพวกนน กคอขอเทจจรงทวาอณหภมของเขาทบนทกไวขนสง. . . .”) เราจะท าอยางนตอเนองไปไดไกลแคไหน?

เราอาจจะท าตอไปไดอยางไมมทสนสด หาเหตผลมารองรบขออางใหมทเรายกขนมาดวยขออางใหมตอไปอก หรอเราอาจจะวนมาบรรจบเปนวงกลม ใหเหตผลรองรบ “a เปน F” ดวยการอางวาเพราะ “b เปน G” และส าหรบ “b เปน G” ดวย “c เปน H” แลวเรากใหเหตผลรองรบ “c เปน H” ดวย “a เปน F” ทจรงแลวเราจะไมท าทงสองอยางน เราจะพบวาค าถามโสเครตสของเราจะพาเราไปจบ ณ จดทจะหยดทเหมาะสม แตเราจะรไดอยางไรวาเราถงจดทจะหยดแลว?

เซคตส เอมพรคส (Sextus Empiricus)ใหขอสงเกตไววา วตถของความเขาใจทงหลายดเหมอนจะถกเขาใจถาไมโดยผานตวเองกโดยผานวตถอน5 วตถพวกท “ถกเขาใจผานตวของมนเอง” ถามอยจรง อาจใหทหยดแกเรา แตวามนคออะไร? รปแบบค าถามของโสเครตสชวยเสนอวธหาค าตอบ ขอใหเรากลาววา เราพบทจะหยดทเหมาะสม เมอค าตอบของเราอยในรปแบบดงน

5 Sextus Empiricus, Outlines of Pyrrhonism, Book I, Chap. 6, in Vol. I of Sextus Empiricus, The Loeb Classical

Library (Cambridge: Harward University Press, 1933).

27

สงทเปนเหตผลใหฉนถอวามนประจกษแจงวา a เปน F คอขอเทจจรงวา a เปน F

เมอใดกตามทค าตอบแบบนเหมาะสม เรากไดพบกบสงทประจกษแจงโดยตรง

ควำมพยำยำมหลบเลยง หากยงไมทนพจารณาใหละเอยด เราอาจคดวาขอความทบรรยาย “ประสบการณ” ของเราอยางถกตอง หรอ บอกถงเนอหา “การรบร” หรอ “การสงเกต” จะเปนขอความทแสองออกถงอะไรทประจกษแจงโดยตรงในความหมายทบรรยายถง แตสงทแสดงออกโดยขอความพวกนนไมไดตอบสนองตอเกณฑทเราตงไว ในการตอบค าถาม “อะไรคอเหตผลรองรบใหฉนคดวาฉนรวานายสมธอยทน?” คนอาจพดวา “ฉนเหนวาเขาอยทน” แต “ฉนเหนวาเขาอยทน” ไมไดแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรงตามความหมายปจจบนของเรา เพราะวาในการตอบค าถาม “อะไรคอเหตผลรองรบทท าใหฉนถอวามนประจกษแจงวาคนทฉนเหนคอนายสมธ?” คนทมเหตผลจะไมตอบวา เหตผลรองรบทท าใหฉนถอวา มนประจกษแจงวาฉนเหนนายสมธ คอขอเทจจรงทวาฉนเหนนายสมธจรง ถาเขาเขาใจค าถามของโสเครตส เขาจะตอบในท านองวา “ฉนรวานายสมธเปนชายสงผมแดง ฉนเหนชายสงผมแดง ฉนรวาไมมใครอนทจะเขากบค าบรรยายนทจะอยในหองนในตอนน. . . .” ขอความแตละขอเหลาน รวมทงขอความวา “ฉนเหนชายสงผมแดง” จะถกใหเหตผลรองรบดวยการอางองไปถงขอความอน และนกเปนจรงส าหรบขอความการรบรโลก (perceptual proposition) ขอความอนๆ เชนกน ดงนน เราไมสามารถพดวาสงทเรารโดยผานกระบวนการการรบรหรอการสงเกตดวยตวของมนเองแลว จะเปนสงทประจกษแจงโดยตรง มนกปรชญาทอาจกลาววา “เหตผลรองรบทท าใหฉนถอวามนประจกษแจงวานายสมธอยทน (หรอวาฉนเหนนายสมธ) กคอประสบการณปจจบนของฉน แตประสบการณดวยตวของมนเองแลวไมสามารถกลาววาประจกษแจง และยงกลาวยากกวานนวามประจกษพยานใหแกมน” ดวยการตอบเชนน พวกเขาอาจจะคดวาสามารถกนค าถามทยงยากกวานของทฤษฎความรได 6 แตค าตอบนนเองกลบดเหมอนวาจะเปดใหตงค าถามแบบโสเครตสตอไปอก เพราะเราอาจจะถามวา “อะไรคอเหตผลรองรบทท าใหฉนถอวามนประจกษแจงวาประสบการณของฉน เปนประสบการณแบบทท าใหมนประจกษแจง

6 ด Leonard Nelson’s Über das sogenannte Erkenntnisproblem (Göttingen: Verlag “Öffentliches Leben,” 1930) ตพมพซ าจาก Abhandlungen der Fries’ schen Schule, II (Göttingen: Verlag “Öffentliches Leben,” 1908) ดเปนพเศษใน 479-85, 502-3, 521-24, 528. Cf. “The Impossibility of the ‘Theory of Knowledge,’ ” ใน Socratic Method and Critical Philosophy, ดเปนพเศษใน pp. 190-92.

28

ตอฉนวานายสมธอยทน หรอแบบทท าใหฉนเหนวานายสมธอยทน และเรากอาจถอไดวามเหตผลทจะตอบค าถามนดวยวธทตามทบรรยายไวขางบน สภำวะทน ำเสนอตนเอง

ขอความทยกมาจากของไลบนซ (Leibniz) ชใหเหนถงสงทประจกษแจงในตนเอง

ความตระหนกรโดยตรงของเราถงความมอยของตวเราเอง และของความคดของเรา มอบสงทเปนความจรงขนตนหลงประสบการณใหแกเรา เปนความเปนจรงขนตนแหงขอเทจจรง หรอ เรยกอกอยางหนงกคอ เปนประสบการณขนตนของเรา เชนเดยวกบทขอความทเทาเทยมกนทกประการยอมเปนความเปนจรงขนตนกอนประสบการณ คอเปนความเปนจรงขนตนแหงเหตผล หรอ เรยกอกอยางหนงกคอ ของการหยงรขนตน ไมมอนใดอนหนงสามารถทจะแสดงออกมาเปนขนตอนได ทงสองอยางสามารถกลาววาเปนไปอยางทนททนใด อยางแรก เพราะวาไมมสอกลางระหวางความเขาใจและวตถของมน และอยางหลง เพราะไมมสอกลางระหวาง ภาคประธาน และภาคขยาย7

ในทนเราจะเกยวของเฉพาะกบ “ความเปนจรงขนตนแหงขอเทจจรง” ของไลบนซ สวน “ความเปนจรงขนตนแหงเหตผล” จะอภปรายในบทท 5

การคดและการเชอเปนกรณทจดวาเปนตวอยางหลกของสงทประจกษแจงโดยตรง ลองพจารณาคนซงก าลงคดถงเกยวกบอลบเกอก (Albuquerque หมายเหตโดยผแปล : เปนชอเมองแหงหนงในอเมรกา) และเขาเชอวาอลบเกอกอยในนวเมกซโก และลองสมมตวาเขาก าลงคดปญหาปรชญาวา “ฉนใชเหตผลอะไรมารองรบในการถอวามนประจกษแจง หรอรวาฉนก าลงคดถงอลบเกอก หรอวาฉนเชอวาอลบเกอกอยในนวเมกซโก?” (เขาไมไดก าลงถามวา “อะไรคอเหตผลทฉนคดวาอลบเกอกอยในนวเมกซโก?”) เขาสามารถตอบไดดงนวา “เหตผลรองรบทฉนถอวามนประจกษแจงวาฉนก าลงคดถงอลบเกอก หรอวาฉนเชอวาอลบเกอกอยในนวเมกซโก กคอขอเทจจรงทวา ฉนก าลงคดถงอลบเกอก หรอวาฉนเชออยจรงๆวาอลบเกอกอยในนวเมกซโก” และค าตอบนกจะเขากบสตรส าหรบสงทประจกษแจงในตนเองส าหรบเรา คอ

สงทเปนเหตผลใหฉนถอวามนประจกษแจงวา a เปน F กคอขอเทจจรงทวา a เปน F

คนๆ นนใหเหตผลรองรบขอความเพยงดวยการพดมนซ า และการใหเหตผลรองรบแบบนไมเหมาะสมกบค าถามทอภปรายกอนหนา เมอเปนค าถาม “อะไรคอเหตผลทท าใหคณถอวามนประจกษแจงวาไมสามารถมสงมชวตอยบนดวงจนทร?” มนยอมไมเหมาะสม ไมเขากบค าถาม ทจะเพยงแคกลาวซ าวา “ไมสามารถมสงมชวตอยบนดวงจนทร” แตเราสามารถกลาวเหตผลรองรบขอความบางอยางเกยวกบ

7 New Essays Concerning Human Understanding, Book IV, Chap. 9.

29

ความเชอของเรา และขอความบางอยางเกยวกบความคดของเรา เพยงแคดวยการกลาวขอความเหลานนซ า ดงนน ขอความดงกลาวจงเปนเรองของสงทประจกษแจงโดยตรง

ดวยการยมค าพเศษมาจากไมนอง (Meinong) ขอใหเรากลาววาสงทประจกษแจงโดยตรงตอคนจะเปนสภาวะของเหตการณท “น าเสนอตนเองตอเขา” ฉะนน ความเชอของฉนวาโสเครตสเปนผตองตายจงเปนสภาวะท “น าเสนอตนเอง” ตอฉน ถาฉนเชอจรงๆ วาโสเครตสเปนผทตองตาย เพยงดวยขอเทจจรงน มนกประจกษแจงตอฉนวา ฉนเชอวาโสเครตสเปนผทตองตาย สภาวะน “ถกเขาใจผานตวของมนเอง” 8

สภาวการณอนทอาจจะน าเสนอตวเองในแบบเดยวกนกไดแก “การคดวาจ าไดวา. . .” หรอ “ดเหมอนจะจ าไดวา. . .” (เมอถอวาแตกตางจาก “การจ าไดวา. . .”) และ “การคดวารบร” (เมอถอวาแตกตางจาก “รบร” การปรารถนา การหวง การสงสย การรก การเกลยด กอาจเปนสงทน าเสนอตนเองเชนกน สภาวะเหลานคอสงทไลบนซเจตนาพดถงดวยค าวา “ความคด” แตขอบเขตของสงทน าเสนอตวเองอาจจะกวางกวาขอบเขตของความคดของเรา ถาเราถอค าหลงนตามความหมายปกต

มการเสนอวาการกระท าของตวเราเองเปนสงทสามารถทจะรไดโดย “ไมตองอาศยการสงเกต” คอ คนสามารถรตรงและรโดยทนทวาเขาก าลงท าอะไรอยในขณะเวลาหนง โดยไมตองสงเกตการกระท าของเขาผานสมผสใด9 แตจะถกตองมากกวาทจะกลาววา คนสามารถรโดยตรง และโดย “ไมตองอาศยการสงเกต” ถงสงทเขามงหมายหรอเจตนาทจะกระท า เพราะเมอการกระท าเปนของภายนอก คอเปนการกระท าของรางกาย เขาไมสามารรไดโดยปราศจากการสงเกต วาผลจรงๆของการออกแรงพยายามของเขาเปนอยางไร ขอเทจจรงจงยงคงมอยวา การพยายามเปนมากกวาการเพยงแคคด และการออกแรงหรอการพยายามกเปนสงท “น าเสนอตนเอง” ดวยเชนกน ดงนน เราอาจกลาววา ไลบนซผดพลาดในการจ ากด “ความเปนจรงขนตนแหงขอเทจจรง” ไวท “การตระหนกรโดยตรงถงความมอยของตวเราและความคดของเรา” ขอความเกยวกบอะไรทคนๆ หนงพยายามทจะท าในเวลาหนง ถาพดใหแนๆ แลว ไมใชขอความเกยวกบ “ความคด” แตกเปนขอความทแสดงถงสงทประจกษแจงโดยตรงตอเขาในเวลานน

8 ด A. Meinong, Über emotionale Präsentation (Vienna: Alfred Hölder, 1917) Sec. 1. ดเปรยบเทยบ. Franz Brentano,

( Psychologie vom empirischen Standpunkt (Leipzig: Felix Meiner, 1924), Chap. 2, Sec. 2; Bertrand Russell, An Inquiry into Meaning and Truth (New York: W. W. Norton & Company, Inc., 1940 ) chap. 9-11; Ledger Wood, The Analysis of Knowledge (Princeton: Princton University Press, 1941), Chap. 5; and C. J. Ducasse, “Propositions, Truth, and the Ultimate Criterion of Truth,” Philosophy and Phenomenological Research, IV (1944), 317-40.

9 ดเปรยบเทยบ. G. E. M. Anscombe, Intention (Oxford: Basil Blackwell, 1957), pp. 49-50.

30

กำรบรรยำยแบบอน แตคนอาจจะแยงวามนไรความหมายทจะถามวา “อะไรคอเหตผลรองรบทท าใหคณคดวา คณร

วาคณเชอวาโสเครตสเปนผตองตาย?” ส าหรบใครทคดวาค าถามดงกลาว “ไรความหมาย” เราไมจ าเปนตองตอบดวยการแสดงวามนม

ความหมาย เราเพยงแคชใหเหนสองประเดน (1) ถาเขาถก ขอความอยาง “ฉนเชอวาโสเครตสเปนผตองตาย” และ “ฉนก าลงคดถงดวงจนทร” กจะแตกตางในลกษณะทส าคญมากประการหนงจากขอความ “โสเครตสเปนผตองตาย” และ “ไมมสงมชวตอยบนดวงจนทร” กลาวคอ ถาผวจารณถกตอง ขอความอยางแรก “ไรความหมาย” ทจะถามดวยค าถามวา “อะไรคอเหตผลรองรบวาฉนรวามนเปนจรง?” (2) แตถงกระนนมนกคลายกบขอความทถกรวาเปนจรง ในแงทวามนท าหนาทเปนประจกษพยาน ประจกษพยานของผมวาคณและผมคดเหมอนกนในเรองทเกยวกบชวตทตองตายของโสเครตส ไมสามารถจะมอยเพยงแคจากพยานหลกฐานทผมมในเรองความเชอของคณเกยวกบโสเครตส แตมนตองมสวนมาจากขอเทจจรงทวาผมเชอวาโสเครตสเปนผตองตายดวย และสองประเดนนชวยแสดงถงอกวธหนงในการอธบายสงทประจกษแจงโดยตรง

เราอาจพดในเชงปรศนาวา ขอความหนงเปนสงทประจกษแจงโดยตรงตอคนๆ หนง เมอ (1) มนเปนสงทไรความหมายทจะพดวาเขารวาขอความนนเปนจรง และ (2) ขอความนนเปนประจกษพยานใหเขาส าหรบสงอน

ถาเราใชวธการอธบายสงทประจกษแจงโดยตรงตามแบบเดมของเรา เราอาจคดถงสงทประจกษแจงโดยตรงวาเปนสงซง “เปนประจกษพยานใหแกตวของมนเอง” และตามค าของ เซคตส เอมพรคส เปนสงซง “เขาใจผานตวของมนเอง” แตถาเราใชวธการอธบายตามแบบทไดมาใหม เราอาจคดถงสงทประจกษแจงโดยตรงวา “เปนประจกษพยานแตไมประจกษแจง” 10 กรณทหนงท าใหนกถง ผผลกแรกทผลกตวเอง กรณทสองท าใหนกถงผผลกทไมถกผลก

เปนการสะดวกทจะใชการอธบายตามแบบแรกของเราตอไป แตสงทเราจะพดกอาจแปลใหเปนแบบทสองไดเสมอ

เรายงไมไดพจารณาถงตวอยางทนาสนใจทสด และเปนทเปนขอโตเถยงมากทสด ของสงทประจกษแจงโดยตรง

10

วธการอธบายแบบทสองวางอยในใจความของขอสงเกตตอไปน ของลดวก วตเกนสไตน (Ludwig Wittgenstien) คอ (1) “มนไมใชสงทจะสามารถพดเกยวกบผมไดเลย (ยกเวนแตเมอเปนเรองข าขน) วาผมรวาผมรสกเจบ” และ (2) “การใหเหตผลรองรบดวยประสบการณเปนการจบเรอง ถาหากวามนกลายเปนไมจบ มนกไมใชเหตผลรองรบ” Philosophical Investigations (Oxford: Basil Blackwell, 1953), pp. 89e, 136e. จากขอเทจจรงทวา มนไมใชเรองทจะพดเกยวกบผมวา ผมรวาผมรสกเจบ กยงเปนทแนนอนวา มนกไมไดตามมาวาผมโงเขลาจนไมลวงรขอเทจจรงทวาผมรสกเจบ

31

กำรดเหมอนวำและกำรปรำกฏวำ

ในหนงสอ Meditations เลมสอง เดสการตส (Descartes) เสนอสงทเขาถอวาเปนเหตผลทดส าหรบการสงสยวาเขาเหนแสง ไดยนเสยง รสกรอน แลวเขากตงขอสงเกตวา “ถงมนเปนเชนนน อยางนอยมนกยงคอนขางแนนอนวามนดเหมอนวาฉนเหนแสง ไดยนเสยง รสกรอน” 11 ขอสงเกตเรองการดเหมอนวานอาจน ามาเทยบกบอะไรทนกบญออกสตนพดเกยวกบการปรากฏ ใน Contra Academicos วา

ฉนไมเหนวธทพวกนกวชาการจะปฏเสธคนทกลาววา “ฉนรวานปรากฏเปนสขาวส าหรบฉน ฉนรวาการไดยนของฉนในเสยงนกอใหเกดความรพงพอใจ ฉนรวานเปนกลนทนาชมชอบ ฉนรวานเปนรสหวานส าหรบฉน ฉนรวานรสกเยนส าหรบฉน”. . . ฉนขอกลาววา เมอบคคลลมรสบางสง เขาสามารถสาบานไดอยางซอสตยวาเขารวามนหวานตอลนของเขา หรอเปนตรงกนขาม และไมมเลหเหลยมของพวกกรกอนใดทจะมาพรากความรนไปจากเขาได12

ค าพดสองตอนทยกมาอางนเตอนเราวาค าอยางเชน “ดเหมอนวา” หรอ “ปรากฏวา” มการใชทตางกนในบรบททตางกน

ฉะนน ค าพดของเดสการตส “ดเหมอนวาฉนเหนแสง” เมอกลาวออกมาในเหตการณปกต อาจถอวาท าหนาทอนใดอนหนง ของหนาททตางกนสองอยาง (1) ค าพดนนอาจถกใชเพยงเพอรายงานความเชอของคน ในกรณเชนน “ดเหมอนวาฉนเหนแสง” อาจแทนทดวย “ฉนเชอวาฉนเหนแสง” ในกรณนประโยค “ดเหมอนวา” แสดงออกถงสงซงประจกษแจงโดยตรง แตเนองจากมนมคาเทาเทยมกนกบประโยคความเชอ จงไมไดเพมอะไรใหมใหกบกรณทเราพจารณามา (2) “ส าหรบฉนแลวดเหมอนวา” อาจถกใชไมใชเพยงแคเพอรายงานความเชอ แตอาจจะเพอเปนทางหลบเลยง หากวาขอความทถกน าหนาดวย “ส าหรบฉนแลวดเหมอนวา” จะปรากฏออกมาวาเปนเทจ หนาทนของค าวา “ดเหมอนวา” จงเปนหนาททแยงกบหนาทการท างานของค าวา “ฉนร” ทออสตนใหความสนใจ ในการพดวา “ฉนร” ฉนใหการค าประกนกบผฟง เอาชอเสยงของฉนขนเสยง แตการพดวา “ส าหรบฉนแลวดเหมอนวา” ฉนก าลงบอกวาฉนไมขอรบประกน ถาพวกเขาเลอกทจะเชอ เขากเลอกทจะเสยงเอาเอง 13 เมอใชในวธน “ส าหรบฉนแลวดเหมอนวา” ไมอาจพดไดวาบรรยายสงทประจกษแจงโดยตรง เพราะวาเราไมอาจกลาววามนบรรยายอะไรเลย

11

E. S. Haldane and R. T. Ross, eds., The Philosophical Works of Descartes, I (London: Cambridge University Press, 1934), ตวเอยงเปนของขาพเจา 12

Against the Academicians (Contra Academicos), trans. and ed. Sister Mary Patricia (Milwaukee: Maquette University Press, 1942), para. 26, p.68 of translation. 13

ออสตนอภปรายอยางละเอยดพอสมควรถงการใช “ดเหมอนวา” นใน Sense and Sensibilia (Oxford: The Clarendon Press, 1962) ซงตพมพหลงจากมรณกรรมของเขา

32

แตค าวา “ปรากฏ” ตามทใชในค าพดของนกบญออกสตน “สงนปรากฏเปนสขาวส าหรบฉน” ท าหนาทอกอยางหนง (3) มนอาจใชเพอบรรยายสภาวะของเหตการณบางอยาง ซงดวยตวของมนเองแลวไมใชความเชอ เมอ “ปรากฏ” ถกใชในเชงบรรยาย ในแบบ “ปรากฏการณนยม” (phenomenological) คนเรากอาจจะกลาวไดอยางกลมกลนและไมฟงดแปลกเมอเขาพดวา “สงๆ นปรากฏเปนสขาวส าหรบฉนในแสงน แตฉนรวาทจรงมนมสเทา” และเขากอาจจะกลาวไดเชนกนวา “มนปรากฏเปนสขาวในแสงนและฉนกรวา ตามทเปนอยจรง มนกมสขาว”

ขอความหลงชวยใหเหนสองประเดนทถกมองขามไปโดยนกปรชญารวมสมย ประเดนแรก ในขอความเชนน “ปรากฏ” ไมสามารถใชเพอหลบเลยงไดอยางทเพงอางถงไป เพราะหากมนเกดใชไดขนมา ขอความกตองฟงแปลก (ซงมนไม) คอ สวนทสอง (“ฉนรวามนขาว) จะใหการค าประกน ซงสวนทหนง (“สงนปรากฏเปนสขาว”) ดงเอาไว ประเดนทสองคอวา การใชในเชงบรรยายในแบบปรากฏการณนยม ไมไดจ ากดอยแตเพยงในการบรรยายประสบการณทผดจากความเปนจรง

ขอความขางลางทแปลมาจากเซคตส เอมพรคส เตอนเราวา “ดเหมอนวา” รวมทงกรยาอนอกจ านวนหนง มการใชในแบบการบรรยาย ในลกษณะเชงปรากฏการณนยม

น าเดยวกนทรสกรอนจดเมอรนลงไปสบรเวณทอกเสบ ดเหมอนวาอนสบายส าหรบเรา อากาศเดยวกนทรสกหนาวยะเยอกส าหรบคนแก แตรสกเยนออนๆ ส าหรบคนในวยแขงแรง เสยงทส าหรบคนพวกแรกฟงไดยนเพยงแผวๆ กลบไดยนไดอยางชดเจนส าหรบคนพวกหลง เหลาองนซงดเหมอนจะเปรยวส าหรบคนทเพงกนเดท หรอฟก กลบดเหมอนวามรสหวานส าหรบคนทเพงทานถว หรอชคพ อากาศในหองทางเขาของอาคารอาบน าใหความอนสบายกบคนทเพงมาจากขางนอก แตเยนสะทานส าหรบคนทออกมาจากดานใน14

จะเหนวา เซคตสก าลงใชค าพวกเหมอนวา เพอบงชถงประสบการณทเราคนเคยกนด ซงกคอ หากสภาวะของตวบคคลหรอผรบรเปลยนไป หรอตวสอกลาง หรอเงอนไขอนๆ ของการสงเกตเปลยนไป ลกษณะของวตถทบคคลรบรจะปรากฏอยางแตกตางกนออกไป ขอความ-ปรากฏวา ของเซตตสคอการบรรยายถงประสบการณ

ขอความ “ปรากฏ” และ “ดเหมอน” บางขอความอาจบรรยายถงสงทน าเสนอตวเอง และเมอเปนเชนนน มนกจะแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง เราสามารถแยกกลมของขอความ “ปรากฏวา” ทพดถงสงทประจกษแจงโดยตรง ดวยการอางองไปถงสงทอรสโตเตลเรยกวา “วตถเฉพาะ” ของประสาทสมผสตางๆ และสงทเขาเรยกวา “สงทสมผสรรวม” 15 ส าหรบ “วตถเฉพาะ” อาจใหตวอยางไดดงน คอ สงทเปนบคลกเฉพาะตวของจกษสมผส อยางเชน สฟา เขยว เหลอง แดง ขาว ด า สงทเปน 14

Outlines of Pyrrhonism, Book I, Chap. 14; ยอจาก Vol. I of Sextus Empiricus, The Loeb Classic Library, pp. 55, 63, 65. Cf. K. Lykos, “Aristotle and Plato on ‘Appearing,’ ” Mind, LXXIII (1964), 496-514. 15

ด Aristotle’s De Anima, Book II, chaps. 6 and 7.

33

บคลกเฉพาะตวของโสตสมผส คอ เสยงธรรมดา เสยงระคายห สงทเปนบคลกเฉพาะตวของกายสมผส คอ ขรขระ เรยบ ออน แขง หนก เบา รอน เยน สงทเปนบคลกเฉพาะตวของรสสมผส เชน ขม หวาน เคม เปรยว สงทเปนบคลกเฉพาะตวของนาสกสมผส เชน กลนหอม กลนเนาเหมน กลนไหม ส าหรบ “สงทสมผสรรวม” ไดแก การเคลอนท การหยดนง จ านวน รปทรง ขนาด ซงเปนสงทอรสโตเตลกลาววา “ไมจ ากดเฉพาะอยกบสมผสชนดหนง แตมรวมกน”

ถาหากวา ส าหรบ คณภาพ F ผมสามารถใหเหตผลรองรบขออางวาร ดวยการกลาวถงบางสงวา มนปรากฏ F (การพดถงไวนวามนดเปนสแดง หรอมรสเปรยว ส าหรบผม) โดยเจตนาใหตวกรยานนมความหมายแบบบรรยายในเชงปรากฏการนยม ทเพงแสดงมา แลวละก การปรากฏทพดถงกเปนยอมการน าเสนอตวเอง และขอความของผมกยอมแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง ขออางทผมใหเหตผลรองรบดวยการกลาวถงบางสงวามนปรากฏ F อาจเปนขอความวา สงนนเปน F แตเรากไดเหนมาแลวามนกอาจเปนขออางอนกไดเชนกน เมอมค าถามวา “ผมมเหตผลรองรบอะไรในการคดวาตวเองรวา หรอถอวามนประจกษแจงวา บางสงบางอยางดมสแดง หรอ มรสเปรยว ส าหรบผม?” ผมสามารถตอบดวยการกลาวซ าวาบางสงบางอยางดมสแดงหรอมรสเปรยวจรงๆ16

ถาพดจรงๆ แลว “ไวนนรสเปรยวส าหรบฉน” และ “บางสงดมสแดงส าหรบฉน” ไมไดแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรงตามความหมายของเรา เพราะขอความแรกมนยวา ฉนก าลงชมไวน และขอความทสองมนยวามบางสงทปรากฏเปนสแดงส าหรบฉน และ “ฉนก าลงชมไวน” และ “มสงกายภาพบางอยางทปรากฏเปนสแดงส าหรบฉน” ไมไดแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง สงทเปนเหตผลรองรบใหฉนถอวามนประจกษแจงวาฉนก าลงชมไวน ไมไดมเพยงแคขอเทจจรงทวา ฉนก าลงชมไวน และสงทเปนเหตผลใหฉนถอวามนประจกษแจงวาสงกายภาพบางอยางก าลงปรากฏเปนสแดงส าหรบฉน (และวา ฉนไมไดก าลงมอาการประสาทหลอน) ไมไดมเพยงแคขอเทจจรงทวาบางสงก าลงปรากฏวามสแดงส าหรบฉน การจะไปใหถงสงทประจกษแจงโดยตรงในกรณเหลาน เราตองถอดการอางองถงไวนใน “ไวนนมรสเปรยวส าหรบฉน” และถอดการอางองถงสงกายภาพใน “สงนนปรากฏเปนสแดงส าหรบฉน” อยางไรกตาม นเปนสงทท าไดยาก เพราะภาษาของเราไมไดถกพฒนาขนมาเพอเปาหมายทางปรชญาอยางน

นกปรชญาและนกจตวทยาหลายคนจะเปลยนค ากรยาใหเปนค านาม พดวา “ฉนไดรสเปรยว” และ “ฉนก าลงมประสบการณถงลกษณะปรากฏสแดง” วธการดงกลาวมประโยชนทชวยใหเราสามารถรวมการดเหมอนและการปรากฏไวกบประสบการณทางผสสะประเภทอน คอ ความรสก จนตภาพ และ

16

หรอถาสงทประจกษแจงโดยตรงจะถกเปรยบเทยบกบผผลกแรกทไมถกผลก แทนทจะเปรยบเทยบกบผผลกแรกทผลกตวเอง ผมกอาจพดวา (1) ถามน “ไรสาระ” ทจะพดวา “มนประจกษแจงตอฉนวาในขณะน บางสงบางอยางดเปนสแดง หรอมรสเปรยว” พรอมกบพดวา (2) แตกระนน “ในขณะน บางสงบางอยางดเปนสแดง” หรอ “ในขณะน บางสงบางอยางมรสเปรยว” กเปนการแสดงออกถงประจกษพยานของผมส าหรบสงอน

34

เนอหาทางประสาทสมผสของความฝนและประสาทหลอน ซงทงหมดอาจเปนสงท “น าเสนอตวเอง” ตามความหมายทบรรยายมา แตในการน าค าวา “ลกษณะปรากฏ” (appearance) มาใช ดเหมอนเราจะทวจ านวนสงในโลกขนเกนความจ าเปน เพราะตอนนดเหมอนเราก าลงกลาววา ลกษณะปรากฏ จะตองนบวาอยรวมกบ บาน และ รว ในฐานะสงทมสแดง เชนเดยวกน “ฉนไดรสเปรยว” กอาจเสนอวา รสชาด จะตองนบวาอยรวมกบไวนและผลไม ในฐานะสงทเปรยว เหนไดชดวาเราตองระวงในการเปลยนกรยามาเปนนาม17

ขอใหเราพจารณาอกวธหนงในการบรรยายสภาวะทน าเสนอตวเองเหลาน ในตวอยางของเรา “ปรากฏ” ตองการประธานรปไวยากรณ และตองการค าซงไมเพยงแคอางองถงลกษณะของการปรากฏ แตอางองถงสงซงถกกลาววาปรากฏในลกษณะนนดวย อยางไรกตาม เราอาจจะลบการอางองไปถงสงทปรากฏ ถาเราเปลยนรปรางของประโยคปรากฏ คอแทนทจะพดวา “บางสงบางอยางปรากฏวาเปนสขาวส าหรบฉน” เราอาจพดอยางไมใชภาษาปกตวา “ฉนถกปรากฏเปนสขาวดวยบางสง” แลวเรากตด “บางสง” ทงและพดวา “ฉนถกปรากฏเปนสขาว”18 กรยา “มรส” และ “มเสยง” อาจถกแทนทดวย “ถกปรากฏ” และเราอาจพดวา “ฉนถกปรากฏเปนเสยงดง” และ “ฉนถกปรากฏเปนรสเปรยว” แบบเดยวกบทเราพดวา “ฉนถกปรากฏเปนสขาว” ค าวา “ดง” “เปรยว” “ขาว” ในประโยคเหลานไมไดท าหนาทเปนค าคณศพทขยายค านาม ประโยคไมไดพดถงสง วามสงๆ ไหนทดง เปรยว หรอวา ขาว ค าถกใชในทนเพอบรรยายถงวธของการปรากฏ หรอ การถกปรากฏ เหมอนทค าวา “เรว” หรอ “ชา” อาจถกใชเพอบรรยายวธของการวง ค าเหลานนท าหนาทเปนค ากรยาวเศษณ และดงนน ประโยคของเราจะถกตองกวาทจะพดวา “ฉนถกปรากฏอยางเปรยว” “ฉนถกปรากฏอยางขาว” และ “ฉนถกปรากฏอยางดง”

ถงจดน ความแปลกไปจากปกตของ การใชศพท “ปรากฏ” อาจหลกเลยงได ถาเราจะน าเอากรยาอนเขามาใช คอค า “สมผสร” (sense) โดยใชเปนค าพเศษทมความหมายเทาเทยมกบ “ถกปรากฏ” ในกรณน เราจะพดวา “ฉนสมผสรอยางเปรยว” “ฉนสมผสรอยางขาว” และ “ฉนสมผสรอยางดง”

ทนททความยงยากทางค าศพทถกก าจดไป จะมอะไรใหอาจสงสยไดอกหรอไม เกยวกบลกษณะการประจกษแจงโดยตรงของขอความปรากฏ? มขอสงสยบางอยางทเราควรพจารณา

17 หนงในนกปรชญาคนแรกๆ ทสงเกตเหนหลมพรางซงเกยวของอยกบ ค าศพทของกรยาทเปลยนรปเปนนามแบบน หรอของ “ขอมลทางผสสะ” กคอ โทมส รด (Thomas Reid) ด Inquiry into the Human Mind (1764), Chap. 6, Sec. 20 และ Essays on the Intellectual Powers (1785) Essay II, Chap. 16. ดเปรยบเทยบ H. A. Prichard, Kant’s Theory of Knowledge (Oxford: The Clarendon Press, 1909) และ “Appearances and Reality,” Mind (1906) งานชนหลงไดรบการตพมพซ าใน Realism and the Background pf Phenomenology, ed. Roderick M. Chisholm (New York: Free Press of Glencoe, Inc., 1960). เราจะกลบมาหา “สถานะทางอภปรชญาของลกษณะปรากฏ” ในบทท 6 18

แตค านาม “ตวฉน” ยงคงอย ขอทบทวนตอนตนของขอความทยกมาแสดงของไลบนซ “ความตระหนกรโดยตรงของเราถงความมอยของตวเราเอง และของความคดของเรา มอบสงทเปนความจรงขนตนหลงประสบการณใหแกเรา . . .” (ดหนา 27)

35

ควำมเขำใจผดบำงประกำร

มขอความปรากฏบางขอความทไมไดแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง “เขามองดเหมอนกบลงของเขาเมอสบหาปทแลว” ถาเราบรรยายวธของการปรากฏดวยการเปรยบเทยบมนกบวธซงสงกายภาพบงเอญปรากฏในอดต หรอวธทสงกายภาพถกคดวาปรากฏตามปกต สงทตามกคอ การอางเหตผลรองรบส าหรบอะไรทเราพดเกยวกบการปรากฏ จะขนกบเหตผลรองรบของอะไรทเราพดเกยวกบสงกายภาพนน และอะไรทเราพดเกยวกบสงกายภาพนนจะไมเปนสงทประจกษแจงโดยตรง มการโตเถยงวาขอความปรากฏ ทเราเพงพจารณามานนมการน าไปเปรยบเทยบกบวตถทเราเคยมประสบการณมากอน และดงนน สงทมนแสดงออกมายอมไมอาจทจะกลาวไดวาประจกษแจงโดยตรง มการเสนอวา ถาฉนพดวา “สงนปรากฏเปนสขาว” ฉนก าลง “เปรยบเทยบระหวางวตถปจจบนกบวตถทเหนมากอน” 19 การพดเชนนมเหตผลอะไรมารองรบ?

“ปรากฏวาขาว” อาจถกใชเพอยอ “ปรากฏในลกษณะทสงสขาวปรากฏตามปกต” แตในทางกลบกน “สงสขาว” กอาจถกใชเพอยอ “สงซงมสของสงซงปกตแลวจะปรากฏวาขาว” วล “ปรากฏวาขาว” ตามทใชอยในค าพดหลง ไมไดถกใชเพอยอ “ปรากฏในลกษณะทสงสขาวปรากฏตามปกต” เพราะวาประเดนของประโยคกอนหนาไมอาจแสดงออกดวยการพดวา “สงสขาว” อาจถกใชเพอยอ “สงซงมสของสงซงตามปกตแลวจะปรากฏในลกษณะซงสงสขาวปรากฏตามปกต” ดงนนเมอเราพดวา “สงสขาว” อาจถกใชเพอยอ “สงซงมสของสงทปกตแลวปรากฏวาขาว” ประเดนของ “ปรากฏวาขาว” ไมใชเพอเปรยบเทยบลกษณะของการปรากฏกบอะไร ในการใช “ปรากฏวาขาว” นเราอาจกลาวไดอยางมความหมายและไมซ าความวา “สงทเปนสขาวตามปกตแลวจะปรากฏวามสขาว” และนคอวธทเราควรตความ “สงนปรากฏเปนสขาวส าหรบฉน” ในขอความของนกบญออกสตนทยกมา กลาวโดยทวไปยงกวานนกคอ จากการใช “ปรากฏ” และ “ดเหมอน” อนๆ ของเรา (รวมทงค า “ดวา” “มรส” “มเสยง” และค าทคลายกน) ในแบบบรรยายและไมใชในเชงเปรยบเทยบนเอง ทเราควรจะใชในการตความขอความการปรากฏทงหลาย ทถอวาเปนสงทประจกษแจงโดยตรง

แตนกปรชญากไดเสนอขอโตถยงสามประการ เพอแสดงวาค าทบอกการปรากฏไมสามารถใชในแบบทไมใชในเชงของการเปรยบเทยบได ผมเชอวา การอางเหตผลแตละขอนนยงสามารถโตเถยงกลบได

(1) เพอทจะอนมานขอสรปเกยวกบความหมายของ “ปรากฏ” และค าพวกเดยวกน มการใชขอสนนษฐานบางอยางเกยวกบวธทคนเรยนรภาษา โดยขอสนนษฐานกลาววาประโยคอยางเชน “สงนปรากฏเปนสขาว” เปนประโยคทตององอาศยประโยคอยางเชน “สงนมสขาว” นนกคอ ในการเขาใจ “สงนปรากฏเปนสขาว” คนจะตองเขาใจ “สงนมสขาว” เสยกอน แลวกอนมานตอไปวา มความหมาย

19

Han Reichenbach, Experience and Prediction (Chicago: University of Chicago Press, 1938), p. 176.

36

ส าคญประการหนงของค าพดวา “จรงๆ แลวหมายความวา” ซงเปนไปในเชงทวา (ก) “สงนปรากฏวาเปนสขาว” สามารถกลาว ตามความหมายนนไดวา จรงๆ แลวหมายความอยางเดยวกนกบ “สงนปรากฏในลกษณะซงสงสขาวปรากฏตามปกต” และซงเปนไปในเชงทวา (ข) “สงนมสขาว” ไมสามารถกลาวไดวา จรงๆ แลวมความหมายอยางเดยวกนกบ “นคอสงประเภททตามปกตแลวปรากฏเปนสขาว” โดย “ปรากฏเปนสขาว” ถกใชในลกษณะทเราเพงบรรยายมา ถาหากขอโตเถยงนสมเหตสมผล สงทแสดงออกโดย “สงนปรากฏเปนสขาว” กไมอาจพดไดวาเปนสงทประจกษแจงโดยตรง ในความหมายทชดเจนใดๆ โดยทในการทจะบอกเหตผลรองรบของเรา ในการคดวาเรารวาบางสงปรากฏเปนสขาว เราจะตองบอกถงเหตผลรองรบของเรา ส าหรบความเชอของเราเกยวกบลกษณะทสงสขาวปรากฏอยตามปกต แตขอโตเถยงนไมสมเหตสมผล คอ ถงแมวาขอสนนษฐานเรองภาษาทใชรองรบอาจจะเปนจรง ขอสรปกไมไดตามมาจากขออาง เพราะจากขออางทบอกเราวาในการเรยนรความหมายของถอยค า A คนตองเรยนความหมายของถอยค า B กอน เราไมสามารถดงขอสรปออกมาไดวา A จรงๆ แลว มความหมายอยางเดยวกบ B

(2) มการโตเถยงวา ถาประโยค “ฉนถกปรากฏเปนสขาว” ไมไดแสดงออกถงการเปรยบเทยบระหวางลกษณะการปรากฏปจจบนกบอะไรอน แลวละก ประโยคนกยอมวางเปลาและไมไดพดอะไรเลยเกยวกบลกษณะของการปรากฏปจจบน แตถามนแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง มนกยอมไมสามารถยนยนการเปรยบเทยบลกษณะของการปรากฏปจจบนกบอะไรอน ฉะนน “ฉนถกปรากฏเปนสขาว” กตองวางเปลา หรอมฉะนนมนกไมไดแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง ขอยงยากวางอยบนตวขออางทหนง มนอาจจะเปนจรงวาถาประโยคการปรากฏจะสอสารบางอยางแลว มนตองยนยนการเปรยบเทยบสง ถาผมอยากใหคณรวาตอนนผมถกปรากฏเปนอยางไร ผมกตองอางองการถกปรากฏนไปถงสงทคณคนเคย (“จะใหบรรยายรสชาตหรอ? มนกมรสคลายๆ มะมวงนนแหละ”) แตค าถามของเราไมใชวา “ถาคณจะเขาใจผม เมอผมพดบางอยางเกยวกบวธซงผมถกปรากฏ จ าเปนหรอไมทผมจะตองเปรยบเทยบลกษณะของการปรากฏนนกบวธซงบางสงทคณคนเคยปรากฏ” แตค าถามของเราคอ “เปนไปไดไหมทฉนจะเขาใจลกษณะทฉนถกปรากฏ โดยไมตองคดไปวา เมอพจารณาถงวตถบางชน ลกษณะทฉนถกปรากฏเปนลกษณะทวตถชนนนบางครงปรากฏหรอเคยปรากฏ?” จากขอทวาค าถามขอแรกตองตอบแบบปฏเสธ มนกไมไดบงคบวาค าถามขอหลงกตองตอบแบบปฏเสธ 20 20

ทจรงแลว ขอโตเถยงทเราพดถงดเหมอนจะมการสมมตลวงหนาถงญตตททวไปกวานน เกยวกบธรรมชาตของความคดหรอของการน าภาคแสดงมาพดกบภาคประธาน เปนญตตทอาจแสดงออกดวยการกลาววา “ขอตดสนทงหมดเปนการเปรยบเทยบ” แตเพอทจะเหนวาญตตนไรสาระ เราตองการเพยงแคพดมนออกมาใหชดเจน ญตตบอกเราวา เพอทจะกลาวยนยนหรอเชอ ในเรองทเกยวกบสงเฉพาะ x ใดๆ กตาม วา x มคณสมบตบางอยางคอ F เราตองเปรยบเทยบ x กบสงอน คอ y ฉะนนจงเปนการยนยนหรอการเชอถง x วามนมบางอยางรวมกบ y แตเหนชดวา เราไมสามารถอนมาน “x เปน F” จาก “x คลายคลงกบ y” นอกเสยจากวา เราจะสามารถพดหรอเชออยางไมเปนการเปรยบเทยบวา y เปน F ไดเสยกอน

37

(3) ขอโตเถยงสดทายทตองการจะแสดงใหเหนวา ขอความปรากฏไมสามารถแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง อาจอธบายไดดงน (ก) ในการพดวา “บางสงบางอยางปรากฏเปนสขาว” คณก าลงสรางขอสมมตฐานบางอยางเกยวกบภาษา คณก าลงถอเอาวา คณก าลงใช “ขาว” หรอ วล “ปรากฏเปนสขาว” ในวธทคณเคยใชมนในโอกาสอนๆ หรอในวธทคนอนๆ เคยใชมน ดงนน (ข) เมอคณพดวา “สงนปรากฏเปนสขาว” คณไมไดก าลงพดเกยวกบประสบการณปจจบนเทานน แตคณก าลงพดถงโอกาสอนๆ พวกนนดวย (ค) แตสงทคณก าลงพดถงเกยวกบโอกาสอนๆ นนไมไดประจกษแจงโดยตรง ดงนน (ง) “สงนขาว” ไมไดแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง

ขนตอนทผดพลาดในขอโตถยงนกคอการอนมานจาก (ก) ไปหา (ข) เราตองแยกแยะความเชอทผพดมอยเกยวกบค าพดทเขาก าลงใช ออกจากความเชอทเขาก าลงใชค าพวกนนพดถง สงทเปนจรงส าหรบอยางแรกไมจ าเปนตองจรงส าหรบอยางหลง คนฝรงทคดวา “มนฝรง” เปนค าในภาษาไทยทใชเรยกมะเขอเทศ อาจใช “มมนฝรงอยในตะกรา” เพอแสดงออกถงความเชอวามมะเขอเทศอยในตะกรา จากขอเทจจรงทวาเขามความเชอทผดพลาดเกยวกบ “มนฝรง” และ “มะเขอเทศ” มนไมไดบงคบวาเขามความเชอทผดพลาดเกยวกบมนฝรงและมะเขอเทศ ในลกษณะเชนเดยวกน อาจจะเปนไดวา สงทคนเชอเกยวกบการใชถอยค า “ปรากฏเปนสขาว” ของเขา เปนสงทไมไดประจกษแจงโดยตรงตอเขา และทจรงแลวสงทเขาเชอเกยวกบภาษาของเขาอาจจะเทจและไรเหตผล แตจากขอเทจจรงเหลาน มนไมไดตามมาวาอะไรทเขามงหมายจะยนยนเมอเขาพดวา “นปรากฏเปนสขาวตอฉน” จะเปนสงทไมสามารถจะประจกษแจงโดยตรง

ดงนน เราไดชออกมาใหเหนถงประเภทของขอความแบบตางๆ ทแสดงออกถงสงทประจกษแจงโดยตรง เกอบทงหมดของขอความเหลาน เปนไปตามทไลบนซกลาว คออางองไปถงความคดของเรา ขอความพวกนนอาจกลาวถงอะไรทเราก าลงคด เชอ หวง กลว ปรารถนา สงสย รก และเกลยด หรออาจจะกลาวถงอะไรทเราคดวาเราร หรอคดวาเราจ าได หรอคดวาเราก าลงรบร บางขอความจะอางองไปถงการกระท าของเรา อยางนอยทสดกในขอบเขตทเปนการกลาวถงอะไรทเราพยายามจะท าในขณะใดขณะหนง และบางขอความกจะอางองถงลกษณะทเราสมผสร หรอลกษณะทเราถกปรากฏ

แตกชดเจนวา สงทเรารมไดถกจ ากดอยกบสงทประจกษแจงโดยตรงเทานน.

38

บทท 3

สงทประจกษแจงโดยออม

ควำมสมพนธระหวำงสงทประจกษแจงโดยตรงและสงทประจกษแจงโดยออม “ความเปนจรงของขอเทจจรง” พวกทเรารแตไมประจกษแจงโดยตรงอาจเรยกวาประจกษแจง

โดยออม ฉะนน อะไรกแลวแตทเรารเกยวกบ “วตถภายนอก” คนอน อดต อาจกลาวไดวาเปนสงทประจกษแจงโดยออม ตามทเปนมา ทฤษฎความร หรอสวนทเราอาจเรยกวา “ทฤษฎแหงประจกษพยาน” เรมตนจากขอสมมตฐานทวา สงทประจกษแจงโดยออม “วางอยบน” หรอ “ถกรผาน” สงทประจกษแจงโดยตรง ขอสมมตฐานนอาจถอวามนยวา มหลกการทางญาณวทยาหรอกฎของการเปนประจกษพยานบางอยาง ซงเมอน าไปใชกบสงทประจกษแจงโดยตรงแลว จะใหผลเปนอะไรกตามทประจกษแจงโดยออม โดยอาศยหลกการพวกน ถอกนวา อะไรทเรารเกยวกบ “วตถภายนอก” คนอน และอดต อาจอนมานไดจากความเปนจรงเกยวกบความคดของเรา ความพยายาม และลกษณะการปรากฏ ทรวมกนเปนสงทประจกษแจงโดยตรง ในขณะทเราจะด าเนนไปขางหนาบนขอสมมตฐานทสบทอดมาน ในบทตอไป เราจะพจารณาตวขอสนนษฐานและจะอภปรายปญหาเชงวธวทยาทเกดขน

ดงนน ดวยการอาศยหลกการหรอกฎเกณฑอะไร ทสงทประจกษแจงโดยออมจะสามารถอนมานออกมาไดจากสงทประจกษแจงโดยตรง?

ไมใชควำมสมพนธแบบนรนย

หลกแหงการเปนประจกษพยานทเรามองหา อาจครอบคลมหลกของตรรกวทยานรนยแบบธรรมดา แตการใชหลกนรนยพวกนนกบสงทประจกษแจงโดยตรง ดวยตวเองแลว จะไมเพยงพอทจะใหผลเปนสงทเราถอวาประจกษแจงโดยออม เพราะวาขออางฐานทประจกษแจงโดยตรงทเราอาจจะน ามาใชไดในขณะใดขณะหนง อาจแสดงออก ดวยขอความประเภทขางลางน

ฉนคดวาบางอยางเปนแมวอยบนหลงคา ฉนดเหมอนจะจ าไดวามนอยทนมากอน ฉนก าลงคดถงมาตวหนง ฉนก าลงพยายามขามถนน ฉนถกปรากฏอยางเปนสเขยว

39

ผลทางนรนยทมนยส าคญทอาจดงออกมาไดจากขออางฐานทประจกษแจงโดยตรง ประเภทน จะเปนเพยงขอความเกยวกบตวตน การพยายาม และลกษณะการปรากฏ แตขอสรปทประจกษแจงโดยออม ทเราตองการอนมานถง คอขอความอยางเชน

มแมวอยบนหลงคา มนอยทนเมอวานน บางสวนของมนเปนสเขยว

ดงนนหลกการหรอกฎเกณฑทจะท าใหเราสามารถอนมานสงทประจกษแจงโดยออม จากสงทประจกษแจงโดยตรง จงไมใชหลกนรนย และกจะไมใชหลกอปนยเชนกน

ไมใชควำมสมพนธแบบอปนย

ขอใหเราพจารณาธรรมชาตของการอปนย และถามตวเองวาขอโตเถยงแบบอปนยประเภทไหน ทจะรองรบขอสรปวา “มแมวอยบนหลงคา” ถาพดอยางกวางๆ เราอาจกลาววามอยสองประเภท ในกรณหนง ขออางฐานของขอโตเถยงเปน “ขอเทจจรง” ทเปนขอความสงเคราะหทเรยงไลขอเทจจรงเกยวกบแมวและหลงคา หรอเกยวกบสงซงมความคลายคลงกบแมวและหลงคา

มแมวตวหนงอยบนหลงคาของบานหลงทหนง มแมวตวหนงอยบนหลงคาของบานหลงทสอง มแมวตวหนงอยบนหลงคาของบานหลงทสาม นคอบานหลงทส

► ดงนน ในความนาจะเปนทงหลาย มแมวอยบนหลงคาของบานหลงน

และ

มแมวตวหนงอยบนหลงคาเมอวานน มแมวตวหนงอยบนหลงคาเมอวานซนน มแมวตวหนงอยบนหลงคาวนกอนวนนน

► ดงนน ในความนาจะเปนทงหลาย มแมวตวหนงอยบนหลงคาวนน

หรอ ในแบบเดยวกน

มแกะอยหนาบานหลงนน มมาอยหลงบาน มหมาอยในบาน และมแมวอยบนหลงคา มแกะอยหนาบานหลงน มมาอยหลงบาน มหมาอยในบาน

► ดงนน ในความนาจะเปนทงหลาย มแมวอยบนหลงคาของบานหลงน

40

เหนไดชดวา เราไมมขออางฐานทประจกษแจงโดยตรง ทท าใหเราสามารถสรางขอโตเถยงแบบอปนยส าหรบสนบสนนขอสรปวาแมวตวหนงอยบนหลงคา เพราะเรากไดเหนแลววา ขอความประจกษแจงโดยตรงเปนเรองของความคด หรอการพยายาม หรอลกษณะการปรากฏ

อยางไรกตาม เราอาจตความการอปนยใหกวางขน ขอโตเถยงในแบบทตามมานอาจกลาวไดวาเปนขอโตเถยงแบบอปนยส าหรบขอสนนษฐานขอใดขอหนง กลาวคอ ขออางฐานบอกเรา ในประการทหนง ถงบางสงบางอยางทจะเปนจรง ถาหากวาขอสนนษฐานนนเปนจรง และบอกเรา ในประการทสองวา บางสงบางอยางในของพวกนนเปนจรง (อาจเปนไดวาขออางจะเปนการบนทกผลการทดลองหรอการการทดสอบทใหออกมาทางบวก) ดงนน เราอาจอาศยขอสรปรวบยอดทบอกเราวา บางสงบางอยางจะเกดขนถาหากมแมวอยบนหลงคา แลวเรากท าการตรวจสอบหรอทดลองวาสงเหลานนเกดขนจรงหรอไม ถาเราพบวามนจรง เรากกลาวไดวาขอสนนษฐานของเราไดรบการยนยน

ถามแมวอยบนหลงคา และถาฉนยนอยในสวน และมองไปยงหลงคา แลวฉนจะเหนอะไรบางอยางวาเปนแมวส าหรบฉน ฉนก าลงยนอยในสวนและก าลงมองไปยงหลงคา ฉนเหนอะไรบางอยางวาเปนแมวส าหรบฉน

► ดงนน ในความนาจะเปนทงหลาย มแมวอยบนหลงคา

ตวอยางอนๆ ของขอโตเถยงอปนยแบบนอาจซบซอนมากกวาน แตในทกกรณ ขออางฐานจะรวมไปถงขอความสงเคราะหทเปน “ขอเทจจรง” ทสอดคลองกบขอความแรกขางบน ซงบอกเราถงบางสงบางอยางทจะเกดตามมา ถาหากขอสรปจะเกดเปนจรง

เหนไดชดวาเราไมสามารถโตเถยงตามแบบน จากขออางฐานทประจกษแจงโดยตรงได เพราะวาขออางฐานของเราจะไมครอบคลมไปถงขอความสงเคราะหทเปน “ขอเทจจรง” แบบขอความทหนงขางบน ทบอกเราวาอะไรจะเกดขนถามแมวอยบนหลงคา1

เหนไดไมยากวาสงทเราพดมาจะเปนจรงส าหรบสงอนๆ ทเราบรรยายวาเปนสงทประจกษแจงโดยออมดวยเชนกน ดงนน จงดมเหตผลทจะสรปวา ถาหากวาสงทประจกษแจงโดยออมจะสามารถ

1 มความเปนจรงทางตรรกะ (logical truth) หรอความจรงท “ไมใชเชงขอเทจจรง” (nonfactual truth) บางอยางทเราอาจคดวา บอกใหเรารวาอะไรจะเกดขนถามแมวอยบนหลงคา (ตวอยางเชน “ถามแมวอยบนหลงคา กมสตวอยบนหลงคา”) แตการเพมความเปนจรงทางตรรกะแบบนนเขาไปในขออางฐานกจะไมชวยอะไร เพราะไมวาจะมขอสรปใดกตามทสามารถแสดงขนตอนการอนมานออกมาใหเหนได ในแบบอปนยหรอแบบนรนย ดวยการอาศยชดของขออางฐานทรวมเอาความเปนจรงทางตรรกะเอาไว กจะสามารถแสดงขนตอนการอนมานออกมาใหเหนได โดยการอาศยชดของขออางฐานทเหลออย ถาเราตดความเปนจรงทางตรรกะนนออกไป เราจะอภปรายถงมโนทศนของความเปนจรงทางตรรกะในบทท 4

41

อนมานไดจากสงทประจกษแจงโดยตรง จะตองมหลกการส าหรบการอนมานทไมใชทงแบบนรนยและอปนย หลกการทวานคออะไร?

ทฤษฎของคำรเนเดส

ถาหากจะมค าตอบใหกบปญหาของเรา มนกนาจะเปนรปแบบหนงของทฤษฎของคารเนเดส (Carneades of Cyrene 213-129 B.C.) หนงในผน าของ Platonic Academy และเปนคนทส าคญทสดของ “Academic Sceptics” ทฤษฎของคารเนเดสตามทอธบายโดยเซคตส เอมพรคส ในหนงสอ “Outlines of Pyrrhonism และใน Against the Logicians เกยวของกบญตตสามขอวาดวย “ประจกษพยานแหงประสาทสมผส”

ในการอภปรายญตตของคารเนเดส เราจะใชค าทางญาณวทยาสามค าทไดน าเสนอไวในบทท 1 เราเสนอไวในทนนวา ขอความหนงสามารถพดวา “ยอมรบได” (ส าหรบคนๆ หนง ณ เวลาหนง) ถาการรงรอมนไวกอนไมเปนสงทมเหตผลมากกวาการเชอมน และอาจพดไดมนวา “มเหตผล” ถาการเชอมนมเหตผลมากกวาการรงรอไวกอน และอาจพดไดมนวา “ประจกษแจง” ถามนมเหตผล และไมมขอความอนทมเหตผลมากกวามน ดงนน อะไรกตามทประจกษแจงยอมมเหตผล (แตไมจรงในทางกลบกน) และอะไรกตามทมเหตผลยอมยอมรบได (แตไมจรงในทางกลบกน)

(1) เราอาจพดถงญตตทหนงของดารเนเดส ดวยการกลาววา ถาคนๆ หนงมการรบรบางสงวามคณสมบต F แลวละก ขอความวามบางอยางทมคณสมบต F ยอมยอมรบไดส าหรบเขา ตวอยางเชน ถาเขามการรบรบางสงวาเปนแมว ขอความวามแมวกยอมยอมรบไดส าหรบเขา2

แตท าไมเราจงตองใชถอยค าแปลกๆ? ท าไมแทนทจะพดวา “เขามการรบรบางสงวาเปนแมว” เราไมพดงายๆ วา “เขารบรบางสงวาเปนแมว” และท าไมไมใช “ประจกษแจง” แทนทจะใชเพยงแค “ยอมรบได” ถาคนรบร (perceive) บางสงวาเปนแมว เขากรวามแมว ขอความมนประจกษแจง และไมใชเพยงแควายอมรบได

คารเนเดสจะตอบวา ถาคนรบรบางสงวาเปน F กแนนอนวา ขอความวา ม F ยอมประจกษแจงตอเขา แตถาเราพดถงหลกการของเราดวยวธน มนกไมอาจเอามาใชได เพราะคนๆ นนจะไมมทางตดสนใจวาในขณะใดๆ กตาม เขาก าลงรบรบางสงวาเปน F อยจรงๆ ประสบการณของเขาในขณะใดขณะหนงจะไมใหการค าประกนวาเขาก าลงรบรแมว

ลองพจารณาถงกรณทประสาทสมผสของคน “หลอกลวงเขา” เขาเหนบางสงบางอยางวาเปนแมว และเขาพดอยางสตยซอและจรงใจวา เขา “เหนแมว” แตสงทเขาเหนกไมใชแมว ประสบการณของเขาในเวลานนเปนประสบการณทเขาไมอาจแยกแยะ จากประสบการณทเรยกไดอยางถกตองวา

2 โดยทวไปแลว ค าพดของคารเนเดสเองจะถกแปลวา “นาจะเปน” ไมใช “ยอมรบได” แตวาเมอเราพจารณาการใช “นาจะเปน” ของสมยปจจบน และการใชแบบทเราก าหนดใหกบ “ยอมรบได” ค าหลงจะนาพอใจกวาในบรบทขณะน

42

“เปนการรบรแมว” นนกคอเขาจะไมสามารถแยกแยะมนออกจากประสบการณ ซงหากมนกลายเปนวาเกดขนจรง กจะท าใหขอความวาสงทเหนเปนแมวนนประจกษแจง ถาเราใช “รบร” ตามแบบปกตเรากไมสามารถพดวา ในเวลาทประสบการณมนหลอกลวงนน คนรบรแมว เราจงตองบรรยายประสบการณในแบบอน นเองทท าใหเราตองพดดวยค าแปลกๆ วา “เขามการรบรบางสงวาเปนแมว”

ถาหากมวธทจะแยกแยะการรบร “ทตรงตอความเปนจรง” ออกจากการรบร “ทไมตรงตอความเปนจรง” เรากอาจสรางหลกการของเราโดยอางองเพยงถงเฉพาะการรบรแบบแรก แตประสาทสมผสของเรา ไมวาจะอนไหน กอาจหลอกเราไดทงสน ดงนน ดทสดทเราจะพดได ในโอกาสใดโอกาสหนง กคอ เรา “ก าลงมการรบร” แตเปนการรบรทอาจจะตรง หรออาจจะไมตรง ตอความเปนจรงกได3 เราอาจพดใหคารเนเดสวา มนอาจจะประจกษแจงโดยตรงตอคนๆ หนง วาในขณะเวลาใดเวลาหนง เขามการรบรวามแมว แตมนไมเคยจะประจกษแจงโดยตรงตอคนวา เขาก าลงรบรแมว ดงนน ถาหลกทางญาณวทยาของเราจะใชกบสงทประจกษแจงโดยตรง เราตองอางองไปถง “การมการรบรวาบางสงเปน F” และไมใช “การรบร F”

(2) เมอไดจ ากดกลมของขอความทยอมรบไดเรยบรอยแลว คารเนเดสกแยกกลมยอยของขอความพวกนนออกมา เขาบอกเราวา การรบรบางอยางของเรา เกดขนควบคกนไป (concur) และค าจนเสรมแรงซงกนและกน “ยดกนและกนเหมอนหวงในสายโซ” 4 การรบรพวกน “ไมมความขดแยงและเกดขนควบคกน” แตละอนยนยนขอเทจจรงเดยวกน และไมมอนไหนทท าใหตองสงสยอนอน ในการแสดงทศนะของคารเนเดส เซคตสอางถงกลมของการรบรทเกดขนควบคกนในขอเทจจรงวาคนๆ หนงคอโสเครตส “เราเชอวาคนผนคอโสเครตสจากขอเทจจรงทวา เขามคณสมบตทงหลาย ไมวา ส ขนาด รปราง เสยง เสอคลม และทาทาง ในแบบทซงไมมใครเหมอนเขา” การเกดขนควบคกนกยงเหนไดในการวนจฉยทางการแพทย “หมอบางคนไมไดสรปวามนเปนกรณของการเปนไขจรงจากเพยงแคอาการเดยว อยางเชน การมชพจทเตนเรว หรอมอณหภมสง แตสรปจากการเกดขนควบคกนหลายๆ อยาง เชน อณหภมสงพรอมกบชพจรเตนเรว และ ปวดตามขอ และหนาแดง และคอแหง และอาการอนๆ ทคลายคลงกน” 5 ดงนนญตตขอทสองของคารเนเดสจงเปนดงน คอ ขอความทยอมรบได ทมความสมพนธของการเกดขนควบคกนมเหตผลมากกวาขอความทไมเปนดงนน

ตามทตวอยางอาจชใหเหน คารเนเดสตองอาศยขอมลอสระ หรออยางนอยทสด กลมของความเชอทเปนอสระจากกน เพอทจะตดสนวา สมาชกในกลมของการรบร “เกดขนควบคกนไป” หรอไม การรบรเสอคลมของโสเครตสเกดขนควบคไปกบการรบรขนาดและรปรางของเขา กเพยงเพราะมน

3 Sextus Empiricus, Against the Logicians, Book I, para. 160, in Vol. II of Sextus Empiricus, The Loeb Classical

Library (Cambridge: Harward University Press, 1933), p. 87. 4 Ibid., para. 176, p. 95.

5 Ibid., para. 178-79, p. 97.

43

เกดขนบนพนฐานของขอเทจจรง หรอความทรงจ า หรอ ความเชอทวา โสเครตสมเลอคลมเชนนนๆ และมขนาดและรปรางเชนนนๆ ดงนนมนจงเปนขอบกพรองในอธบายของคารเนเดส หรอในค าอธบายทรายงานมาถงเรา วาเขาไมไดใหวธทจะตดสนวา ความเชออสระอะไรทจะใชในการยนยนการเกดขนควบคกน และเขากไมไดบอกใหชดเจนวาการเกดขนควบคกนคออะไร ผมจะพยายามบรรยายมนในรายละเอยดขางลาง

(3) ประการสดทาย จากกลมของการรบร “ทไมขดแยงกนและเกดขนควบคกนไป” คารเนเดสแยกกลมยอยตอไปอก คอกลมของการรบรทมความพเศษของการไดรบ “การตรวจและทดสอบอยางละเอยด” ใน “การทดสอบ” การรบร เรา “ตรวจสอบ” เงอนไขทรองรบการเกดขนของมน เราตรวจเงอนไขของการสงเกต สอทเขามาเปนตวกลาง อวยวะรบสมผสของเรา สภาวะทางจตของเรา การรบรจะผานและชนะการทดสอบพวกน ถาเราพบดงน

พบวาอวยวะรบสมผสของเราเปนปกต และพบวาเราเหนวตถในขณะตนเตมท และในขณะทบรรยากาศแจมใส ระยะหางพอประมาณ และวตถทรบรกไมไดเคลอนไหว ดวยเหตแหงเงอนไขเหลาน การปรากฏตวของวตถจงนาเชอถอ เรามเวลาเพยงพอส าหรบการตรวจสอบขอเทจจรงทสงเกตเหน ณ ต าแหนงของการปรากฏตวของวตถ6

ในการตรวจสอบการรบรหนงๆ เราอาศยการรบรอน (เชน การรบรสภาวะของบรรยากาศ) และเรายงอาศยขอมลหรอความเชออสระ (เชน ขอมลหรอความเชอทเราตองใชในการตดสนใจวาอวยวะรบสมผสของเราเปนปกตหรอไม) และคารเนเดสกไมไดบอกเราอกเชนเคย วาขอมลและความเชออสระอะไรทเรามสทธดงมาใช 7

ญตตขอทสามของคารเนเดสจงไดแก ขอความทเกดขนควบคกน พวกทผานและชนะการตรวจและทดสอบอยางละเอยดได มเหตผลมากกวาพวกทแพ แตกเหนไดวาเขาไมไปไกลถงกบจะพดวา ขอความพวกนน “มเหตผล” ตามความหมายทเราไดนยามมา เพราะไมมการอางวาเขาไดพดอยางเดดขาดวาการยอมรบขอความเหลานมเหตผลมากกวาการรงรอความเชอไวกอน และเขาปฏเสธวามน

6 Ibid., para. 188, p. 103.

7 นาสนใจทไดเหนวาคารเนเดสดเหมอนจะมทศนะททนสมย เกยวกบความสมพนธระหวางลกษณะปรากฏ หรอวธทเราถกปรากฏ และสงทเราร ประการแรก เขาเสนอวา “การตรวจ” ลกษณะปรากฏโดยปกตแลวจะไมเกดขน นอกเสยจากวาความเชอบางอยางก าลงถกทดสอบ เชนเดยวกบทโทมส รด และคนอนกลาวในภายหลง วาปกตแลวจตจะ “ทะลผาน” ลกษณะปรากฏ และพงความสนใจไปทสงทปรากฏ ประการตอมา คารเนเดสยนยนวา ไมมอะไรทประจกษแจงตอเรา และดงนนเขาจงยอมตองถกถอวามทศนะวา ความเขาใจของเราถงวธทเราถกปรากฏ กไมใชสงทประจกษแจงโดยตรง ทจรงแลว ขอสงเกตของนกบญออกสตนเกยวกบลกษณะปรากฏ ทยกมาแสดงในบททแลว กเขยนขนมาเพอวจารณทศนะของคารเนเดส แตกอาจเปนไดวาคารเนเดสยอมรบสงทผมเรยกวา ทศนะแบบ “ผผลกแรกทไมถกผลก” ในเรองความเขาใจของเราตอวธทเราถกปรากฏ

44

เปนขอความทเรารวาเปนจรง เพราะเขากลาววามนไมประจกษแจง เหตผลรองรบของเขาในการกลาววามนไมประจกษแจงกคอ ขอเทจจรงทวา เกณฑทเขาตงขนมานน ไมไดใหการค าประกนคาความจรง ขอความอาจเอาชนะการทดสอบได แตกยงอาจเปนเทจ 8 ดงนน สงทคารเนเดสใหเราจงเปนรปแบบหนงของวมตนยม

อยางไรกตาม การด าเนนวธการทวไปของคารเนเดส กอาจท าใหเราพบสงทเราก าลงมองหา คอวธซงสงทประจกษแจงโดยออม อาจกลาวไดวา “รผาน” หรอ “วางอยบนฐาน” ของสงทประจกษแจงโดยตรง

เนอหาทเหลออยของบทน อาจถอไดวาเปนบนรางเบองตนหรอเคาโครงของทฤษฎหนงทเปนไปได ของการเปนพยานหลกฐานเชงประจกษ เราจะวางหลกการทางญาณวทยา 9 ขอ

กำรน ำเสนอตนเองและกำรรบร

เราอาจสมมตวาเราก าลงยงอยกบบคคลทมเหตผล คอ นาย S ผซงก าลงท าการ “วพากษตอความถกตอง” ในแบบทเราไดพยายามบรรยายในบททแลว นาย S ถามตวเอง ตามทเกยวของกบหลายๆ สงทเขารหรอคดวาเขาร วาอะไรคอเหตผลรองรบใหเขาคดวาเขารในสงเหลานน และขอทบทวนวา เขาถามค าถามเหลานตอตนเองไมใชเพอทจะลดความนาเชอถอหรอตงขอสงสยตอความรของเขา หากแตเพอทจะหาหลกการทวไปของธรรมชาตของความรและประจกษพยาน

ในการตอบค าถามวา “อะไรคอเหตผลรองรบใหฉนคดวาฉนรสงพวกทหนง” นาย S อาจพดวา “เหตผลรองรบทท าใหฉนคดวาฉนรสงพวกทหนง กคอ ขอเทจจรงวาฉนรสงพวกทสอง และถาฉนรสงพวกทสอง ฉนกจะรสงพวกทหนง ขอใหเรากลาวยอๆ วา S ใหเหตผลรองรบความเชอวาเขารสงพวกทหนง ดวยการอาศยขอความวาเขารสงพวกทสอง

และไมเหมอนคารเนเดส เราจะยอมรบคณสมบตของการประจกษแจงโดยตรงของ “สภาวะทน าเสนอตนเอง” ของ S หลกการทางญาณวทยาขอทหนงของเราอาจสรปไดดงน

(A) ถาหากวาม “สภาวะทน าเสนอตนเอง” แบบท S อยในสภาวะนน แลวละก มนกจะประจกษแจงตอ S วาเขาอยในสภาวะนน

และตอนน เราจะท าเหมอนคารเนเดส คอหนมาดการรบรวตถในโลก แตเราจะแยกแยะกลมยอยของการรบรสองกลม และกลาวตอกลมหนงวา มนเสนอสงทมเหตผลใหแกเรา และกลาวส าหรบอกกลมหนงวา มนเสนอสงทประจกษแจงใหแกเรา

8 ซเซโร (Cicero) แสดงออกถงประเดนนดวยการกลาววา “การรบรทงหลายถงอะไรทเปนจรง ลวนเปนของประเภทท การรบรของอะไรทเปนเทจ กอาจจะเปนไปในแบบเดยวกนนนไดดวยเสมอ” เขาเพมเตมวา ขอเทจจรงขอนดเหมอนจะเปนขอโตเถยงทส าคญทสดทสนบสนนวมตนยม Academica, Book II, Chap. 4, in Cicero, De Natura Deorum, The Loeb Classical Library (Cambridge: Harvard University Press, 1933), p. 565.

45

ขอใหเราสมมตวา S ร หรอคดวาเขาร ในเรองทเกยวของกบคณสมบตหรอความสมพนธ F วา มบางสงบางอยางทมคณสมบต F อนนน หรอตงอยในความสมพนธ F อนนน และขอใหเราสมมตวา เขาจะใหเหตผลรองรบขออางวาเขารหรอเชอวาเขามความร ในลกษณะดงนคอ เขาจะอาศยขอความวาเขารบรบางสงบางอยางวาเปน F (หรอ เหน ไดยน รสก ไดกลน วาบางสงบางอยางเปน F โดยทค าเหลานมนยวาเขารบรบางสงวาเปน F) “เหตผลรองรบใหฉนคดวาฉนรวาสงนนเปนแกะ กคอขอเทจจรงทวา ฉนเหนมนเปนแกะ” ขอใหเราพดวา ในกรณเชนน S เชอวาเขารบรบางอยางวาเปน F นนกคอ เขาเชอวาเขาเหนบางสงบางอยางเปนแกะ

“การเชอวาตนเองรบร” เปนมโนทศนทตางไปนดหนอยจาก “มการรบร” ของคารเนเดส ลองพจารณาตวอยางถงสงทจะเกดขน ถานาย S ของเรา จะเหนใครคนหนงอยในสวน ซงเขารวาเปนขโมย อาจเปนธรรมชาตทจะพดวา S รบรขโมย และอาจเปนไดวา คารเนเดสจะยอมรบมนวาเปนตวอยางหนงของการรบรขโมย แตถา S ซอตรงและมเปนผมเหตผลเชนเดยวกบพวกเรา เขาจะไมใหเหตผลรองรบตอ “ฉนรวาเขาเปนขโมย” โดยอาศย “ฉนรบรวาเขาเปนขโมย” นนเทากบการพดวา ในการตอบค าถามแบบโสเครตสวา “อะไรคอเหตผลรองรบของฉนในการคดวาฉนรวาคนๆ นนเปนขโมย?” S จะไมพดวาเขารบรคนๆนนวาเปนขโมย หรอ เขาเหนวาคนๆ นนเปนขโมย และถาเปนดงนน กไมอาจกลาวตามความหมายของเราไดวา S เชอวาเขารบรคนๆ หนงวาเปนขโมย ถงแมจะอาจกลาวตามความหมายของคารเนเดสไดวา เขามการรบรถงขโมย

ดงนน หลกการทางญาณวทยาขอทสองของเรา จะตางไปนดหนอยจากหลกขอทหนงของคารเนเดส

(B) ถา S เชอวาเขารบรบางสงวามคณสมบต F แลวละก ขอความทวาเขารบรบางสงวาเปน F เชนเดยวกบขอความวามบางสงทเปน F จะเปนขอความทมเหตผลส าหรบ S

เราอาจแทนทกรยา “รบร” ดวยกรยาอนๆ ทอยในกลมเดยวกน เชน “เหน” “ไดยน” “รสก” “สงเกต” และเราอาจเขาใจค าวา “มคณสมบต F” วาอาจแทนทไดดวย “ตงอยในความสมพนธ F กบบางสง”

หลกการ B เจตนาทจะบอกเราวา “การเชอวารบร” เปนแหลงของความเชอทมเหตผล ดงนน เราจงก าลงยนยนรปแบบหนงของลทธประสบการณนยม (empiricism)

เราอาจหวงวาการรบรซงไดรบการยอมรบโดยหลกการของเราจะเปนกลมทมสถานะเหนอกวากลมทคารเนเดสเรมตน คารเนเดสไมไดใหวธทจะกน “คนๆ นนเปนขโมย” ออกจากลมของการรบรทเขาเรมตน ดงนน มนอาจเปนไดวาเขาจะถอวา “คนๆ นนเปนขโมย” เปนสงทยอมรบไดในเบองตนส าหรบ S 9 นจะเปนการเรมตนทไมนาปรารถนา เพราะขอสมมตฐานนนอาจเอาชนะ “การตรวจและ

9 ทจรงแลวคารเนเดสจ ากดหลกการของเขาไวเฉพาะกบการรบรพวกซง “กระจางคมชดและไมสบสน” เปนไปไดทจะคดวา เขาใชค าเหลานในลกษณะทกนความเปนไปไดแบบทเราก าลงพดถงอยออกไป

46

ทดสอบอยางละเอยด” ของคารเนเดสงายเกนไป S จะตองท าเพยงแคสงเกตวาเขาไมไดเพยงแคเหนขโมย แตเขาทงไดยนเสยง และไดกลนดวย อยางไรกตาม ความหวงของเรากคอ หลกการ B จะกนนาย S จากการเรมตนดวยวธน เชนเดยวกบคารเนเดส เราก าลงศรทธาตอผสสะ แตเรากก าลงยนยนศรทธาตอคนๆ นนดวย เราก าลงสมมตวานาย S ไมมความเชอใดๆ ทเขาจะใหเหตผลรองรบดวยการพดวา “คนๆ นนคอคนทฉนรบรวาเปนขโมย” บนพนฐานของศรทธาน เราไดถอวาการรบรมสถานะของการเปนประจกษพยานอยางทสงกวาทคารเนเดสถอ เราพดตงแตเรมตนวา มนมเหตผล ไมใชเพยงแคยอมรบได ซงกคอ ขอความของการรบรเปนอะไรซงการเชอมนมเหตผลมากกวาการรงรอไวกอน

การรบรทหลกการของเราอางองถงเปนเหมอนการรบรของคารเนเดส ในแงทวา มนอาจจะเปนทวไป และอาจเปนเชงลบ (เชน “หงสทกตวในสวนมสขาว” และ “ไมมสตวอนอยทนน”)

และมนกยงเหมอนการรบรของคารเนเดสในแงทวามนอาจเปนเทจ หรอพดใหชดกวานนกคอ จากขอเทจจรงทวา S เชอวาเขารบรบางสงบางอยางวาเปน F มนไมไดตามมาวามสงทเปน F ดงนน มนไมไดตามมาดวยเชนกนวา S รบรจรงๆ วาบางสงเปน F เพราะตามทเราเคยตงขอสงเกตมาแลววา ถาคนรบรจรงๆ วาบางสงเปน F (ถาเราถอ “รบร” ตามความหมายปกต) เขายอมรวามบางสงเปน F และดงนน มบางสงทเปน F

กำรรบรและสงทประจกษแจง

หลกการทางญาณวทยาขอท 3 ของเรา เปนอกขอหนงทเกยวของกบการรบร และมนจะกลาวมากกวาทฤษฎประจกษพยานของคารเนเดส

ขอใหเราหนมาด “วตถเฉพาะ” และ “สงทรบรรวมกน” ของสมผสตางๆ ตวอยางของ “วตถเฉพาะ” กไดแกคณภาพทางผสสะทเปนคณสมบตเฉพาะของจกษสมผสเชน สเขยว สขาว สฟา สขาว สด า หรอลกษณะเฉพาะของโสตสมผส คอ เสยง ลกษณะเฉพาะของกายสมผส เชน ออน แขง เรยบ ขรขระ รอน เยน ลกษณะเฉพาะของการรรส คอ เปรยว หวาน เคม ขม และลกษณะเฉพาะของการรบรกลน เชน หอม ฉน เหมน “สงทรบรรวมกน” กไดแกคณภาพอยางเชน การเคลอนไหว การหยดนง จ านวน รปทรง ขนาด ซงตามค าพดของอรสโตเตล “ไมจ ากดเฉพาะกบสมผสหรอผสสะใด แตรบรรวมกนทงหมด”

ในแตละสมผส มความสมพนธระหวางสงทสมผสร ซงจ ากดเฉพาะกบวตถเฉพาะของสมผส อาณาเขตของการเหนใหตวอยางดงน ความสมพนธทเกดขนระหวางสงสองสง x และ y เมอ x มสเหมอนกบ y ความสมพนธทเกดขนระหวางสามสง x y z เมอ x มสทคลาย y มากกวามสทคลาย z ความสมพนธทเกดขนระหวางสองสง x และ y เมอ x มสทสวางกวา y ความสมพนธทเกดขนระหวางสองสง x และ y เมอ x มความเขมขนของสมากกวา y ในอาณาเขตของสมผสอน กมความสมพนธเกดขนในลกษณะคลายคลงกน

47

นอกเหนอจากความสมพนธประเภทดงกลาว กมความสมพนธระหวางสงทสมผสรรวมกนดวย เชน ความสมพนธระหวางสองสง x และ y เมอ x ใหญกวา y หรอเมอ x เคลอนทเรวกวา y หรอเมอ x อยทางซายของ y หรอ x อยเหนอ y ความสมพนธระหวางสามสง x y z เมอ x อยใกล y มากกวาใกล z และความสมพนธระหวางเหตการณสองเหตการณ เมอ x เกดขนในล าดบเวลากอนหนา y

หลกการขอทสามของเราจงเกยวของกบโอกาสซง S จะใหเหตผลรองรบขออางวาร ดวยการอางองไปถงความเชอวารบรบางสงวามคณภาพทางผสสะเฉพาะตว F (เพอยนยอ เราอาจถอวาความสมพนธระหวางผสสะวาเปนคณภาพทางผสสะ) เราจะพดวา โอกาสดงกลาวท าให S ไดขอความซงไมเพยงแคมเหตผลแตทวาประจกษแจงดวย

(C) ถามคณภาพทางผสสะ F ซง S เชอวาเขารบรบางอยางวาเปน F มนกยอมประจกษแจงตอ S วา เขาก าลงรบรบางอยางวามคณสมบต F และวามบางสงทเปน F

สงทเราก าลงกลาวน ตองแยกแยะออกจากญตตกอนหนาของเราเกยวกบลกษณะปรากฏ เราไดกลาวไววา ถา S ถกปรากฏเปนสแดง หรอฟา หรอเขยว หรอเหลอง มนกยอมประจกษแจงโดยตรงเขาถกปรากฏในแบบนน แตตอนนเราไมก าลงพดถงเพยงแคลกษณะท S ถกปรากฏ แตพดถงสงทปรากฏตอ S ดวย เราก าลงพดวา ถา S เหนบางอยางเปนสแดง หรอฟา หรอเหลอง หรอเขยว มนยอมประจกษแจงตอ S วา มบางสงทเปนสแดง หรอฟา หรอเขยว หรอเหลอง นกจะเปนจรงตอคณภาพทางผสสะและความสมพนธอนๆ

หลกทแตกตางไปเลกนอยจาก (C) ไดรบการเสนอโดยไมนอง (Meinong) และไพรซ (H. H. Price) 10 แตในขณะทผมพดวาความเชอเกยวกบการรบรในคณภาพทางผสสะเปนความเชอในสงทประจกษแจง ไมนองอธบายหลกการนนดวยการพดวา การรบรนนใหเพยงแค “ประจกษพยานทนาจะจรง” (presumptive evidence) และไพรซพดวามนใหเพยงแค “ประจกษพยานทนาเชอถอในการพจารณาเบองตน” (prima-facie evidence) มสองเหตผลใหพจารณาการอธบายเชนนน

เราอาจปรารถนาทจะกลาววา กฎแหงประจกษพยาน เปนเหมอนกฎศลธรรมหลายๆ ขอ คอ มนอาจถก “ยกเลก” หรอ “หกลาง” ไดดวยอะไรอน นกจรยปรชญาหลายคนถอวา การท าสญญา ดวยตวของมนเองแลวเรยกรองการรกษาสญญา แตกระนน เหตการณเฉพาะของการท าสญญาหนงๆ อาจจะเกดขนในสถานการณทใหญกวาทไมเรยกรองใหมการรกษาสญญา (เราอาจพดวาความเสยหายทใหญกวาจะเกดขนถามการรกษาสญญาครงน) ในกรณดงกลาว ความถกตองเหมาะสม “ทมอยในเบองตน” ทเรยกรองใหรกษาสญญา ถกหกลางหรอยกเลกไปดวยสถานการณทใหญกวา การพดวา ในเหตการณหนงม “ขอเรยกรองอยางเดดขาดสมบรณ” ใหรกษาสญญา มคาเทากบการพดวา หนง มขอเรยกรองใน 10

ด A. Meinong, Über die Erfarhrungsgrundlagen unseres Wiessens (Berlin: Julius Springer, 1906); H. H. Price, Perception (New York: Robert M. McBride & Co., 1933), p. 185; Roderick M. Chisholm, Perceiving: A Philosophical Study (Ithaca: Cornell University Press, 1957), Chap. 6.

48

เบองตนใหรกษาสญญา และสอง ไมมเหตการณทใหญกวามายกเลกขอเรยกรองน เราอาจจะถอคลายๆ กน ซงนนาจะเปนทศนะของไมนองและไพรซ วาการรบรให “ประจกษพยานทนาเชอถอในการพจารณาเบองตน” ตอขอความๆ หนง (เชน ขอความวา S เหนบางอยางวามสเหลอง) แตถงกระนน การรบรนนกเกดขนในฐานะของสวนหนงของสถานการณทใหญกวา ทไมไดให “ประจกษพยานทนาเชอถอในการพจารณาเบองตน” ตอขอความนน (เขาเหนสงภายใตแสงทมนมเหตผลใหเขาเชอวา สงสขาวทเหนในแสงนนจะถกเหนอยางผดๆ เปนสงสเหลอง) ถาเราจะถอเชนน เรากอาจจะพดตอไปวา การรบรให “ประจกษพยานทสมบรณ” ถาหากวามนให “ประจกษพยานทนาเชอถอในการพจารณาเบองตน” และไมถกหกลางไปโดยสถานการณทใหญกวา และเรากอาจจะใช “การตรวจและทดสอบอยางละเอยด” ของคารเนเดส ในการประเมน “สถานการณใหญ” ในโอกาสหนงๆ ทจรงแลวผมเชอวานคอวธการทถกตองในการเขาใจประเดน อยางไรกตามเพอใหงาย ขอใหเรากาวตอไปบนขอสมมตฐานวาหลกการของเราไมอาจหกลางได 11

แตมอกเหตผลหนงส าหรบการใชค าวา “นาเชอถอในการพจารณาเบองตน” และส าหรบการรงรอทจะใชค าวา “ประจกษแจง” กบการรบรทเราก าลงพจารณาอยางไมมการอธบายขยายความ (และเหตผลเพมเตมนจะเปนจรง ถาสถานการณใหญผานและเอาชนะการ “ตรวจและทดสอบอยางละเอยด” ของคารเนเดสไปได) มนเปนไปไดทการรบรทไมตรงตอความเปนจรง จะผานการทดสอบและเกณฑของเรา นนเทากบการพดวา จากการทคนๆ หนงเชอวาเขารบรวาบางสงบางอยางมคณสมบตบางอยาง มนจะไมเปนจรงตามมาวา เขารบรวาบางสงมคณสมบตนนจรงๆ ดงนน ถาเราพดอยางไมมการขยายความวาการรบรซงไดรบการรบรองโดยหลกการของเราเปนสงทประจกษแจง เรากตองพดวา มขอความททงประจกษแจงและเปนเทจพรอมๆ กน

ตองยอมรบวาสถานการณนท าใหเราเผชญหนากบการหนเสอปะจระเข ถาเราพดวาไมมขอความทจะทงประจกษแจงและเปนเทจพรอมๆ กน เรากก าลงจ ากดการประจกษแจงไวทขอความทเปนจรงแบบทไรสาระส าคญ (trivial proposition) ทเราเรยกวาสงทประจกษแจงโดยตรง และถาเราพดวา ความรของเรากาวขามสงทประจกษแจงโดยตรง เรากก าลงผกมดตวเองกบการพดวา บางสงทประจกษแจงอาจจะเปนเทจ (แมจะไมใชกบการพดวา ขอความใดทเรารวาจรงเปนเทจ)

ทางทสองของสถานการณหนเสอปะจระเขน ดเหมอนจะมอนตรายนอยกวา ถาเราพดวามนเปนไปไดทขอความทประจกษแจงจะเปนเทจ เรากสามารถทจะยนยนตอตวเองไดวามขอความทประจกษแจงเกยวกบสงทางกายภาพภายนอก และเรากสามารถยนยนกบตวเราเองไดวา ถาขอความนนเปนเทจ อยางนอยทสด มนกสามารถใหเหตผลรองรบไดดวยอะไรทเปนจรง แตเราไมสามารถยนยนกบตวเราเองวาขอความทประจกษแจงทกขอความเปนจรง บางทขอสรปนกถกแสดงออกแบบเปนปรศนา

11

ดรายละเอยดทมากกวานของการอภปรายมโนทศนนและความสมพนธบางประการของมนกบทฤษฎความร ใน Roderick M. Chisholm, “The Ethics of Requirement,” The American Philosophical Quarterly, I (1964), 147-53.

49

ดวยค าพดวา ความรนนเกยวพนถงองคประกอบของ “ศรทธาแบบสตว” 12 เราจะกลบมาสปญหานในบทสดทาย

ควำมจ ำ

เมอตอนทคารเนเดสยนยน “การเกดขนควบคกน” และ “การตรวจตราและทดสอบ” การรบรของเขา เขาอาศยขอมลอสระบางอยาง หรอกลาวใหชดกวานนกคอ เขาอาศยความเชอบางอยางทเขามอย ซงกคอ ความเชอเกยวกบคณสมบตของสงทเขาก าลงรบร เกยวกบเงอนไขของสอกลาง เกยวกบสภาวะทางจตวทยาและทางกายภาพของเขา แตเขาไมไดบอกเราถงความนาเชอถอของความเชออสระเหลาน ชองวางในค าอธบายนของเขาสามารถเตมไดดวยการอางถงความจ า

ค าวา “ความจ า” น ามาซงความยงยากทางศพทแสงแบบเดยวกบทน ามาโดย “การรบร” ลองพจารณากรณทความจ าของคนๆ หนงหลอกลวงเขา เขาจะพดอยางซอสตยและจรงใจวา เขาจ าไดถงเหตการณหนงทเกดขน แตทจรงแลวเหตการณนนไมไดเกดขน ความผดพลาดนเกดขนไดทวไป “เราจ าไดถงการจ าสงซงมาพบทหลงวาไมใช” 13 แตถาเราพดวา “สงทเขาจ าไดนนผด การตความตามปกตของค าวา “จ าได” จะท าใหสงทเราพดเกดความขดแยง ถาเราอยากจะใช “จ าได” ในความหมายปกตน เราตองพดถงขอเทจจรงทวานดวยค าพดวา “สงทเขาคดวาเขาจ าไดนนผด” และในกรณทความจ าของคนไมหลอกลวง เรากอาจกลาววา “สงทเขาคดวาเขาจ าไดนนถกตอง”

เนองจากทงความทรงจ าและการรบรอาจผดพลาดได เราจงเสยงเปนสองเทาเมอเราอางถงการจ าไดถงสงทรบร ขอใหเราสมมตวา นายS ปกปองขออางวาเขารวา “ตอนนนมแมวตวหนงอยบนหลงคา” ดวยการกลาววาเขาจ าไดวาเขารบรแมวตวหนงตรงนน สถานการณนเสนอความเปนไปไดสประการ (1) ทงความจ าปจจบนและการรบรในอดตเปนสงทตรงตอความเปนจรงทงค เขาคดวาเขาไดรบรถงแมว และสงทเขาไดเหนกเปนแมวจรงๆ (2) เขาจ าไดอยางถกตองวาคดวาเปนแมว แตสงทเขาเหนตอนนนไมใชแมว ในกรณนความผดพลาดอยทการรบรในอดต ไมใชความทรงจ าปจจบน (3) เขาจ าอยางผดพลาดวาคดวาเหนแมว แตสงทเขาคดจรงๆ ตอนนนวาเหนคอกระรอก และทจรงแลวสงทเขาเหนกคอกระรอก ในกรณน ความผดพลาดอยทความจ าปจจบน และไมไดอยทการรบรในอดต (4) เขา 12

เราอาจกลาวถงสงทประจกษแจงดวยค าทคเนส (J. M. Keynes) พดเกยวกบความนาจะเปนวา “. . . ไมมความสมพนธโดยตรงระหวางความเปนจรงของขอความและความนาจะเปนของมน ความนาจะเปนเรมตนและจบดวยความนาจะเปน ความคดทวา การคนควาทางวทยาศาสตรเรองใดเรองหนง ทด าเนนไปบนความนาจะเปนของมน โดยทวไปแลวจะพาไปสความจรงมากกวาความเทจ อยางดทสดกเปนเพยงนาจะจรง ความคดทวา การกระท าอยางมเปาหมาย ทชน าโดยขอพจารณาทนาจะเปนจรงมากทสด โดยทวไปแลวจะพาไปสความส าเรจ กไมไดเปนจรงอยางแนนอน และไมมอะไรรบรองมนนอกจากความนาจะเปนจรง” A Treatise on Probability (London: Macmillan & Co., Ltd., 1921), p. 322. 13

C. I. Lewis, An Analysis of Knowledge and Valuation (La Salle, Ill.: Open Court Publishing Co., 1946), p. 334.

50

จ าอยางผดพลาดวาเขาคดวาเหนแมว แตสงทเขาคดจรงๆ ในตอนนนคอคดวาเหนกระรอก และการรบรตอนนนของเขากไมตรงกบความจรง เพราะทจรงแลวไมมกระรอก ในกรณนความผดพลาดอยทงความจ าปจจบนและการรบรในอดต อยางไรกตาม ความจ ากอาจผดพลาดไปในทางทแกไขการรบรในอดต ในตอนนนคนนนอาจจะคดวาเขาเหนกระรอก แตทจรงแลวมนเปนแมว แตในตอนน เขาจ าวาตอนนนเขาคดวาเขาเหนแมว ภาษาปกตไมไดใหวธทชดเจนส าหรบการแยกแยะการหลอกลวงหลายๆ แบบพวกน และความจ ากมกจะถกต าหนไปอยางเกนสมควร แตโดยทวๆไปแลว มนกดเหมอนจะชดเจนวา เราจะใหคาของการเปนประจกษพยานกบความจ าเพยงแคในระดบทต า

เมอกอนเราเคยพดถงความเชอแบบหนงทไดจากการรบร (หรอสญชาณ) วาเปนสงทมเหตผล และพดถงความเชออกแบบหนง วาประจกษแจง ในตอนนขอใหเราพดถงความจ าถงความเชอดงกลาววา มนนายอมรบ และมเหตผล ตามล าดบ ดงนนเราอาจเพมเตมหลกการสองขอคอ

(D) ถา S เชอวา เขาจ าไดวาไดรบรบางสงวามคณสมบต F แลวละก ขอความทวา เขาจ าไดวาไดรบรบางสงวาเปน F เชนเดยวกบขอความวา เขาไดรบรบางอยางวาเปน F และขอความวา ในตอนนน บางอยางเปน F เปนขอความทยอมรบไดส าหรบ S

(E) ถามคณภาพทางผสสะ F ซง S เชอวา เขาจ าไดวา ไดรบรบางอยางวาเปน F แลวละก ขอความวา เขาจ าไดวา ไดรบรบางอยางวาเปน F เชนเดยวกบขอความวา เขาไดรบรบางอยางวาเปน F และขอความวา บางสงเปน F เปนขอความทมเหตผลส าหรบ S

รปแบบทตางไปเลกนอยจากหลกการสองขอน ไดรบการเสนอแนะโดยนกปรชญาคนอน ไมนองถอวาขอตดสนจากความจ ามคณสมบตของ “การเปนประจกษพยานตรงทนาจะจรงในการพจารณาเบองตน” รสเซลกลาววา ความจ าทกความจ า “เรยกรองความนาเชอถอในระดบหนง” และลวอส (Lewis) พดวา “อะไรกตามแตทจ าได ไมวาจะในรปของการหวลนกไดถงอยางชดเจน หรอเพยงแคการรสกถงอดต เปนสงทมความนาเชอถอ ในฐานะหลกยนยนเบองตน ดวยเหตเพราะจ าไดเชนนน” 14

ยงมบางอยางทสามารถพดไดมากกวานส าหรบความทรงจ า ถาความจ าของเราถงการรบรคณภาพทางผสสะเปนสงทมเหตผล ความจ าของเราถง “สภาวะท

น าเสนอตนเอง” ทอภปรายในบทกอน กตองเปนเชนเดยวกน ถาฉนคดวา ฉนจ าไดวา ฉนเชอ หรอปรารถนา หรอหวง หรอรก หรอวาฉนพยายามบางสงบางอยาง หรอวาฉนถกปรากฏในลกษณะบางอยาง

14

A. Meinong, “Zur erkenntnistheoretischen Wüdigung des Gedächtnisses,” in Gesammelte Abhandlungen (Leipzig: Johann Ambrosius Barth, 1933) p. 207; first published in 1896. Bertrand Russell, An Inquiry into Meaning and Truth (New York: W. W. Norton & Co., Inc., 1940), pp. 192-202; C. I. Lewis, An Analysis of Knowledge and Valuation, p. 334.

51

แลวละก ขอความทแสดงออกถงอะไรเหลานนทฉนคดวาฉนจ าได ยอมเปนขอความทมเหตผลส าหรบฉน ดงนน ขอใหเราเพมเตมวา

(F) ถาม “สภาวะทน าเสนอตนเอง” ซง S เชอวา เขาจ าไดวาเคยอยในสภาวะนน แลวละก ขอความวาเขาจ าไดวาเคยอยในสภาวะนน เชนเดยวกบขอความวา เขาไดอยในสภาวะนน ยอมเปนขอความทมเหตผลส าหรบ S

เราไดกลาววาการรบรของเราตอสงทเคลอนไหว หรออยนง และการรบรของเราตอเหตการณทเรยงล ากบไปในเวลา เปนแหลงของอะไรทประจกษแจง ในการกลาวน เราไดยอมรบคณสมบตความประจกษแจงของ “proteraesthesis” หรอความเขาใจของเราตอ “อดตทเพงผานไป” 15 เมอใดกตามทเรารบรสงทเคลอนไหว หรอทอยนง และเมอใดกตามทเรารบรเหตการณทเกดเรยงไลกนไปเปนล าดบ เหมอนอยางทเราไดยนในท านองดนตร หรอในบทสนทนา เรารบรวาเหตการณหนงวาเกดขนในเวลากอนหนา ดงนน เราจงรบรเหตการณกอนหนาวาเปนอดต การทจะเรยกความเขาใจถงอดตทใกลชดนวาเปน “ความจ า” หรอไม อาจเปนแคเรองของการใชศพทแสง แตถาเราเรยกมนวาเปน “ความจ า” เรากอาจกลาววาสงทเราจ าได หรอคดวาจ าได ในแบบนนนเปนบางสงทประจกษแจง 16

ฉะนน เราไดแทนทญตตหรอหลกการขอแรกของคารเนเดส ซงกลาววา “การรบร” ทงหมดของเราเปนสงทยอมรบได ดวยญตตหลายๆ ขอเกยวกบการรบรและความจ า ในแงหนงนน ญตตหลายๆ ขอของเรา ตามทเราไดเหนมาแลว มความเครงครดในเชงประจกษมากกวาญตตขอแรกของคารเนเดส เพราะถาเราจะยอมรบตามค าอธบายของคารเนเดสทถายทอดมาถงเรา เรากอาจถกบงคบใหพดวา ส าหรบนาย S “มขโมยอยในสวน” อาจแสดงออกถงการรบรและดงนนจงเปนขอความทยอมรบได แตเราไดเสนอวธซงสงทแสดงออกโดย “มขโมยอยในสวน” อาจถกกนออกจากการรบรซงจะถกถอในเบองแรกวายอมรบได ในอกแงหนง ญตตหลายๆ ขอของเรามความเครงครดในเชงประจกษนอยกวาญตตขอแรกของคารเนเดส เพราะมนยอมใหเรากลาวถงขอความบางแบบ ไมเพยงแความนยอมรบไดเทานน แตวามนมเหตผลดวย และยอมใหเรากลาวดวยวา บางขอความ ซงกคอขอความทเกยวกบคณภาพทางผสสะและความสมพนธทางผสสะ เปนขอความทประจกษแจง

แตหลกการของเรา ไมอนญาตใหเรากลาวถงนาย S วามนประจกษแจงส าหรบเขาวามแมวตวหนงอยบนหลงคา

15

ฟรานซ เบรนทาโน (Franz Brentano) (ใชค าวา “Proteräthese” กบเรองน รสเซลใช “อดตทเพงผานไป” ด Franz Brentano, Die Lehre vom richtigen Urteil (Bern: A. Francke, 1956), p. 158. Bertrand Russell, Inquiry into Meaning and Truth, p. 192. 16

และถาเราเรยกมนวา “ความจ า” เรากไมควรเลกเรยกมนวา “การรบร” “การไดยนโนตตวหนงน าหนาโนตอกตวหนง” อาจไมสามารวเคราะหออกมาเปน “การไดยนโนตตวหนง และตอมากไดยนอกตวหนง” หรอเปน “การจ าโนตตวหนงไดและการไดยนอกตวหนง”

52

ดงนน เราตองหนกลบมาหามโนทศนเรองการยนยน

กำรยนยนและกำรเกดขนควบคกน ตรรกะของการอปนยยงไมไดพฒนาไปถงขนทท าใหเปนไปไดทจะกลาววา การทขอความหนง

ยนยนหรอใหการรองรบตออกขอความหนงนน มความหมายอยางไรกนแน แนนอนวาเราอาจกลาววาขออางฐานของขอโตเถยงแบบอปนยทดจะยนยน หรอสนบสนนรบรองตอขอสรป และเรากสามารถบอกไดวาขอโตเถยงแบบอปนยชดใดดหรอไมด ขอใหเราถอวา เรามความเขาใจอยางเพยงพอตอมโนทศนเรองการยนยน พอทจะใชมนกบปญหาขณะนของเราได

ประการทหนง เราอาจจะขยายกลมของขอความทหลกการของเราจะใหการรบรอง วาเปนขอความทยอมรบไดส าหรบ S

เนองจากอะไรกตามทประจกษแจง กยอมมเหตผล และเนองจากอะไรกตามทมเหตผลกยอมสามารถยอมรบได เรากอาจกลาววาทกขอความทไดรบการรบรองโดยหลก A ถง F เปนขอความทยอมรบได จะเปนการสะดวกทจะกลาวถงขอความทไดรบการรองรบดงกลาว วามนเปนขอความทยอมรบไดในเชงประจกษส าหรบ S ในตอนน เรากอาจน ามโนทศนการยนยนมาใช และกลาววา อะไรกแลวแตทไดรบการยนยนหรอสนบสนน โดยชดของขอความททงหมดเปนขอความทยอมรบไดในเชงประจกษ ตวของมนเองกยอมยอมรบไดดวย 17 ดงนน เรากอาจเพมเตมหลกการของเรา ดงน

(G) ถา h ไดรบการยนยนโดยชดของขอความ e ซงทกขอความของ e เปนขอความทยอมรบไดในเชงประจกษ ส าหรบ S ณ เวลา t แลว h ยอมเปนขอความทยอมรบได ส าหรบ S ณ เวลา t

กลมหรอชนของขอความทยอมรบไดในตอนน กอาจรวมไปถง ขอสนนษฐานเชงอปนยจ านวนมากมาย และจะครอบคลมไปไกลเกนกวาเนอหาของความจ าและการรบร ขอความความทรงจ าทยอมรบไดของ S จะรวมไปถงขอความหลากหลายอยางเกยวกบแมวและหลงคา ดงนน จงเปนไปไดวา ขอสนนษฐานเชงอปนยทไดรบการยอมรบโดยหลกการ G จะรวมไปถงขอสรปทวไปเกยวกบแมวและหลงคา เพราะวาขอสรปทวไปดงกลาวอาจไดรบการยนยน โดยอะไรท S คดวารบรและจ าได

ประการตอไป ดวยการใชมโนทศนการเกดขนควบคกนของคารเนเดสตอชนของขอความทขยายออกน เรากสามารถขยายชนของขอความทจะไดรบการยอมรบวามเหตผล เมอคารเนเดส กลาววากลมของเหตการณอาจเกดขนอยางควบคไปดวยกน เขาหมายความวา สมาชกแตละรายของกลมจะ

17

ถาจะพดใหแนๆ ค านยาม “ยอมรบไดในเชงประจกษ” ของเราควรไดรบการขยายความ ลองพจารณาถงชดของขอความทไดรบการรบรองโดยหลกการ A ถง F แลวหกลบขอความทขดแยงในตวเอง ออกจากชดนน รวมทงคของขอความใดๆ ทขดแยงกน (เราอาจหวงวาชดขอความของเราจะไมมขอความเชนนน แตเรากไมอะไรมารบประกน) ผลทไดจะเปนชดขอความทยอมรบไดในเชงประจกษ เปนเรองส าคญมากทชดขอความนจะตองไมมความขดแยง เพราะมฉะนน กอาจมการพดวา มนยนยน หรอใหการรองรบ ตอขอความอะไรกไดทงสน

53

สนบสนน หรอไดรบการสนบสนนจากสมาชกรายอนของกลม บางทมโนทศนของการเกดขนควบคไปดวยกนสามารถทจะอธบายไดดงน คอ กลมของขอความใดทสอดคลองลงรอยซงกนและกน และเปนอสระทางตรรกะตอกน (ไมมขอความไหนทมนยทางตรรกะใหอนมานไปถงขอความอน) เปนขอความทเกดขนอยางควบคไปดวยกน เมอ สมาชกแตละรายของกลมไดรบการยนยนจากสมาชกอนทงหมดของกลมผนวกเขาดวยกน 18

เหนไดวา จะมชดของขอความทเขาคไปดวยกนหลายชด อยในบรรดาขอความทยอมรบไดส าหรบ S ดงนน ขอใหเราพจารณาหลกการขางลางน

(H) ถา h เปนสมาชกของชดของขอความทควบคไปดวยกน ซงแตละขอความเปนขอความทยอมรบไดส าหรบ S ในเวลา t แลวละก h ยอมเปนขอความทมเหตผลส าหรบ S ในเวลา t

กลาวอกอยางหนงกคอ ถาในบรรดาขอความทยอมรบได มชดของขอความทสมพนธกนดวยการสนบสนนซงกนและกน แลวละก ขอความแตละขอความทสมพนธกนในแบบดงกลาวกยอมเปนขอความทมเหตผล

นคอตวอยางแบบงายๆ ของสงทอาจเปนชดของขอความทควบคไปดวยกน “มแมวอยบนหลงคาวนน มแมวบนหลงคาเมอวานน และวนกอนวานน และวนกอนหนานน และมแมวอยบนหลงคาเกอบทกวน” เราอาจถอวาขอความแรกแสดงถงการรบรปจจบน และดงนน มนจงแสดงออกถงสงทมเหตผล (ดงนน จงยอมรบไดดวย) ตามหลกการ B เราอาจถอวาขอความทสอง สาม และส แสดงออกถงความจ า และดงนน จงแสดงออกถงสงทยอมรบไดตามหลกการ D และเราอาจถอวา ขอความสดทายไดรบการยนยนโดยชดของขอความทงหมดดงกลาว ซงเปนขอความทยอมรบไดในเชงประจกษ ส าหรบ S และดงนนจงแสดงออกถงสงทยอมรบไดตามหลกการ G แตละขอความของหาขอความอาจกลาววาไดรบการยนยน โดยชดของขอความอนทงหมด ขอความเหลานสอดคลองลงรอยซงกนและกน จงเปนขอความทควบคไปดวยกน ดงนน ขอความเหลานทงหมดจงมเหตผลตามหลกการ H

คารเนเดสไดพดถงการเกดขนทควบคกนไปวามนคลองจองกนเหมอน “หวงของโซ” แตภาพพจนของไมนองอาจดกวา เขากลาววา “เราอาจคดถงการตงไพ ไมมไพใบไหนทไมไดพบงอ ทจะตงอยไดดวยตวของมนเอง แตไพหลายๆ ใบทพงกนและกน สามารถหนนกนและกนใหตงอยได” 19 ขอความแตละขอความในชดทควบคกนของเราตองยอมรบไดดวยตวของมนเอง ถาเราจะอนมานเอาความมเหตผลจากการควบคไปดวยกน เหมอนเชนทสมาชกแตละอนของไพทตงซอนขนเปนรป

18

ดเปรยบเทยบกบนยามของ “ความสอดคลองกนภายใน” (coherence) ใน H. H. Price’s Perception, p. 183 และนยามของ “การตรงกน” (congruence) ใน C. I. Lewis, An Analysis of Knowledge and Valuation, p. 338 ลวอสอภปรายคณสมบตทางตรรกะของมโนทศนนอยางละเอยด ผมเปนหนชารลส รฟ (Charles Raff) ในการแกไขนยามเบองตนของ “การเกดขนควบคกน” 19

A. Meinong, Über Möglichkeit und Wahrscheinlichkeit (Leipzig: Johann Ambrosius Barth, 1915), p. 465.

54

จะตองมพลงความแขงแกรงอยในตวของมนเอง มนจงจะไมลมลง (เราอาจจะไมอยากเทยบความมเหตผลกบการตงไพ ถาเชนนนไมนองกเสนอใหเทยบกบสะพานโคง หรอการพงหอกหรอปนเปนกระโจม)

และประการสดทาย จากชดของขอความทควบคกนไปของเรา ซงตอนนเปนขอความทมเหตผลเชนเดยวกบยอมรบได เราดงขอความออกมาอกชดหนง ซงสมาชกของกลมนจะไดรบการยอมรบวาเปนขอความทประจกษแจง กลาวสนๆ กคอ เราจะกลาววา ขอความการรบรทกขอความทเปนสมาชกของกลมทควบคไปดวยกนดงกลาว เปนขอความทประจกษแจง

(I) ถา S เชอ ณ เวลา t วาเขารบรบางสงวามคณสมบต F ถา h เปนขอความวามบางอยางซงมคณสมบต F และถา h เปนสมาชกของชดของขอความทควบคไปดวยกน ซงแตละขอความยอมรบไดส าหรบ S ณ เวลา t แลวละก h กจะเปนขอความทประจกษแจงส าหรบ S ณ เวลา t

ชดของขอความทควบคไปดวยกนทยกมาขางบนรวมความไปถงขอความการรบร “แมวตวหนงอยบนหลงคา” ดงนน จากหลกการ I และนยามความรจากตอนตนของเรา เรากอาจจะพดไดในทสดวา S รวามแมวตวหนงอยบนหลงคา

ดงนน เราจงไดมาซงเคาโครงของทฤษฎการเปนประจกษพยานเชงประสบการณ 20 ซงอาจตองการการแกไขในรายละเอยด แตดวยหลกการดงกลาวนเทานนทเราสามารถพดวาสงทประจกษแจงโดยออม รไดผานสงทประจกษแจงโดยตรง หลกการ A อางองไปถง “สภาวะทน าเสนอตวเอง” ทกอยาง ดงนนจงอางองไปถงสงทประจกษแจงโดยตรง หลกการ B และ C ใชกบขออางฐานทกลาวถงสงท S คดวาเขารบร และหลกการ D E และ F ใชกบขออางฐานทกลาวถงสงท S คดวาเขาจ าได ตามทเรา

20

ทฤษฎทสมบรณของการเปนพยานหลกฐานเชงประจกษจะตองเขามาเกยวของกบปญหาทจะกลาวถงนดวย คอ ภายใตเงอนไขอะไร ทการยนยนโดยชดของขอความทประจกษแจง จะท าใหขอความอกขอความหนงประจกษแจงดวย? มนจะเปนสงไรสาระทจะคดวา เมอใดกตามทเราพบวาขอสนนษฐานทเสนอขนมามความนาจะเปนจรงมากกวาทจะไมเปนจรง ตามทสมพนธกบประจกษพยานของเรา แลวละก เรากยอมมเหตผลรองรบในการเตมขอสนนษฐานนนเขาไปในพยานหลกฐานของเรา และในการใชมนเปนฐานของการอปนยตอไป ชดของขออางฐาน (e) ทวาโจนสเปนหนงในครสเตยนของโกลตา และทวา 51 % ของครสเตยนในโกลตาเปนโปรเตสเตนท และทวา 26 % ของโปรเตสเตนททนนเปนเพรสไบทเรยน อาจใชในการพดวา นาจะเปนวา (h) โจนสเปนโปรเตสเตนส เพราะวา h มความนาจะจรงมากกวานาจะเทจ ตามทสมพนธกบ e และถาตอนนเราผนวก h เขาไปในพยานหลกฐานของเรา พยานหลกฐานทเพมขนนของเรากจะท าใหนาจะเปนวา (i) โจนสเปนเพรสไบทเรยน แตภายใตเงอนไขเหลาน มนจะเปนเรองไรสาระทจะขยายฐานของประจกษพยานของเราตอไปอก และนบ “โจนสเปนเพรสไบทเรยน” วาเปนขอความหนงทประจกษแจง แตกระนนกมกเปนทสมมตไวลวงหนาในงานเขยนทางปรชญาวทยาศาสตรวา มเงอนไขบางอยาง ซงภายใตเงอนไขเชนนน การยนยนโดยชดของขอความทประจกษแจงสามารถใหประจกษพยานตอขอความทไมไดตามมาทางตรรกะของขอความชดนน “ปญหาของการอปนย” ทขบคดกนไมออก กคอปญหาของการกลาววาเงอนไขทวานนอาจจะเปนอะไรไดบาง

55

ไดเหนมาแลว ถา S คดวาเขารบรบางสง a วามคณสมบต F หรอวาเขาจ าไดวา a เปน F มนกจะประจกษแจงโดยตรงตอเขาวาเขาคดจรงๆ วาเขารบรวาสง a นนเปน F หรอวาเขาคดจรงๆ วาเขาจ าไดวาสง a นนเปน F หลกการ G H และ I อางองไปถงความสมพนธทางตรรกะทเกดขนในบรรดาขอความทไดรบการยอมรบโดยหลกการดงกลาว และหลกการเหลานอาจไดรบการตอบสนอง แมวา S จะไมรวามนไดรบการตอบสนอง ฉะนน เรากอาจกลาววาเรามชดของหลกการทท าใหเราสามารถอนมานบางสงบางอยางทประจกษแจงโดยออมจากสงทประจกษแจงโดยตรง

มความรแบบอนหรอไมซงซงหลกการของเรานาจะอธบายได? เราจะตดสนไดอยางไร?

56

บทท 4

ปญหาเรองเกณฑตดสนความร

ค ำถำมสองขอ

ในทฤษฎความรมค าถามทตางกนอยสองขอ คอ “เรารอะไรบาง?” และ “ในกรณหนงๆ เราจะตดสนไดอยางไรวาเรารหรอไมร?” ค าถามแรกอาจพดอกแบบวา “อะไรคอขอบเขตของความรของเรา?” และค าถามทสองกอาจพดอกแบบวา “อะไรคอเกณฑตดสนความร? ”

ถาเรารค าตอบของค าถามขอใดขอหนงแลว กอาจเปนไดทเราจะสรางกระบวนการทจะท าใหเราสามารถตอบค าถามอกขอหนงได คอถาเราสามารถระบเกณฑตดสนความรได เรากอาจจะมวธตดสนวาความรของเราครอบคลมไปไกลแคไหน หรอถาเรารวาความรของเราครอบคลมไปไกลแคไหน และสามารถพดไดวาอะไรบางทเราร แลว เรากอาจจะสามารถสรางเกณฑทจะแยกสงทเรารออกจากสงทเราไมรได

แตถาเราไมมค าตอบใหแกค าถามขอแรก มนกดเหมอนวา เราจะไมมทางในการตอบค าถามขอหลง และถาเราไมมค าตอบใหกบค าถามขอหลง มนกดเหมอนวา เราจะไมมทางในการตอบค าถามขอแรกเชนเดยวกน

“ลทธประสบการณนยม” มลกษณะพเศษทจะถอเอาวาเรามค าตอบส าหรบค าถามขอหลง (แตกไมใชเฉพาะลทธประสบการณนยมเทานน) และพยายามทจะตอบค าถามขอแรกบนพนฐานของค าตอบของค าถามขอหลง ประสบการณไมในความหมายใดกความหมายหนงถกกลาววาเปนแหลงของความรของเรา นนกคอ เปนทยดถอวา ขออางวารทอางขนอยางสมเหตสมผลทกขออาง จะตอบสนองตอเกณฑตดสนเชงประสบการณบางประการ และมการสรปวาเกณฑตดสนเหลานอาจน ามาใชเพอตดสนขอบเขตความรของเรา ลทธประสบการณนยมจงเรมตนอยางเปนปรศนาดวยขออางทวไปขอหนง แตถาฮม (Hume) ถกตอง การใชเกณฑเหลานอยางคงเสนคงวาจะบงชวา เราแทบไมรอะไรเลยเกยวกบตวเราและเกยวกบวตถกายภาพรอบๆ ตวเรา

ฉะนน “ลทธสามญส านกนยม” ในฐานะอกแนวทางในทฤษฎความร จงมลกษณะพเศษทจะถอวา เรารในเกอบทกสงทกอยางทคนทวๆ ไปคดวาตนร มวร (G. E. Moore) เขยนไววา “ในแงน ไมมเหตผลอะไร ทเราจะไมควรท าใหทศนะทางปรชญาของเราสอดคลองกบอะไรทเราเชอโดยจ าเปนในเวลาอน ไมมเหตผลวาท าไมผมจงไมควรยนยนอยางมนใจวาผมรถงขอเทจจรงภายนอกบางอยาง ถงแมผม

57

จะไมสามารถพสจนขอยนยนนยกเวนแตโดยการถอเอางายๆ วาผมร และในความเปนจรง ผมแนใจในสงนมากเทาทจะแนใจได ผมแนใจเทาทจะมเหตผลใหแนใจ” 1 ถาเราถอทศนะน เรากอาจกลาวเชนเดยวกบโทมส รด (Thomas Reid) วาถาลทธประสบการณนยมมผลตามมาวาเราไมรอะไรเลยเกยวกบ “ขอเทจจรงภายนอก” เหลาน ลทธประสบการณนยมกตองผดเพยงดวยเหตประการนนเอง

ทศนะทสามเกยวกบค าถามทงสองของเรากคอ “ลทธวมตนยม” หรอ “ลทธปฏปกษนยม” (agnosticism) นกสงสยหรอผไมเชอไมไดถอเอาแตแรกวาเขามค าตอบใหกบค าถามขอทหนง หรอกบค าถามขอทสอง ฉะนนเขาจงสามารถสรปวา “เราไมรวาเรารอะไรบาง และไมวาจะในกรณใด เราไมมวธทจะตดสนวาเรารหรอไมร”

นกปรชญาหลายคนไดถอทศนะทงสามอยางไมเฉลยวตว ฉะนน นกปรชญาคนเดยวอาจพยายามกาวเดนไปในทงสามทศทางพรอมๆ กน ประการทหนง เขาจะใชสงทเขาถอวาเปนความรของเขาเกยวกบสงกายภาพภายนอก มาใชทดสอบความพอเพยงของเกณฑตดสนความรหลายๆ เกณฑ ในกรณน เขาเรมตนดวยขออางวาร ไมใชดวยเกณฑตดสน ประการทสอง เขาจะใชสงทเขาถอวาเปนเกณฑทพอเพยงของการรมาตดสนวาเขารอะไรเกยวกบ “จตของผอน” หรอไม ในกรณน เขาเรมตนดวยเกณฑตดสน ไมใชดวยขออางวาร ประการทสาม เขาจะกาวเขาไปสอาณาบรเวณของจรยศาสตรโดยปราศจากขอตดสนลวงหนาทงสองแบบ เขาจะไมเรมตนดวยเกณฑตดสน และเขาจะไมเรมตนดวยขออางวาร และดงนนเขากจะไมบรรลถงเกณฑตดสน หรอขออางวารใดๆ

“แหลง” ของควำมร

วธหนงในการตอบค าถามวา “ในกรณหนงๆ เราตดสนไดอยางไรวาเรารหรอไมร?” กคอการอางองไปถง “แหลง” ของความรของเรา และดวยการกลาววา หนวยของความรทวางอยเบองหนานนจะเปนความรทแทจรง กตอเมอมนเปนผลผลตจากแหลงทมความนาเชอถออยางถกตองเหมาะสมเทานน ตามมาตรฐานของกระแสของปรชญาตะวนตก จงกลาววามแหลงดงกลาวอยสแหลง

1. สญชาณ หรอการรบรโลกภายนอก 2. ความทรงจ า 3. “การตระหนกรตนเอง” (“มโนส านกภายใน”) 4. เหตผล

(“การตระหนกรตนเอง” เปนเรองของสงทเราเรยกวาประจกษแจงโดยตรง และกลาวไดวา “เหตผล” คอวถทางทเราไดมาซงความรแบบจ าเปนจรงกอนประสบการณของเรา)

ตวอยางเชน เดสการตสเขยนไววา “ในเรองของปญญารขอเทจจรง มเพยงสองสงเทานนทตองพจารณา คอ ตวเราผรและตววตถซงถกร ภายในตวเรามสมรรถภาพอยสอยางซงเราใชเพอเปาหมายน

1 Philosophical Studies (London: Routledge & Kegan Paul, Ltd., 1922), p. 163.

58

นนคอ การเขาใจ จนตนาการ ผสสะ และความจ า. . .” 2 และโทมส รด กลาวอยางชดเจนยงกวานนวา “ฉะนน สมรรถภาพของมโนส านก ของความจ า ของผสสะภายนอก และของเหตผล เปนของขวญอนเทาเทยมกนของธรรมชาต ไมมเหตผลอนควรขอไหนทอาจพดไดในการไดรบมาซงการเปนพยานหลกฐานของสงหนง ทไมมน าหนกเทาๆ กน กบสงอน” 3

หลกการหรอกฏเกณฑแหงประจกษพยานทเราไดพยายามสราง อาจมองดวาเปนการยอมรบตอแหลงสามอยางแรก เปนอยางนอย ประโยควา “ฉนคดวาฉนรบรวาสงเปนเชนนนๆ ” แสดงออกถงเนอหาของการตระหนกรตนเอง แตเราไดกลาวถงเงอนไขซงการทคนคดวาตนรบรบางสงวาเปนอะไรบางอยาง อาจกลาววา เปนการใหความเปนประจกษพยาน หรอความมเหตผล กบขอความวาบางสงเปนเชนนน และในการท าเชนนน เราไดยอมรบสญชาณ หรอการรบรวาเปนแหลงหนงของการร “ฉนคดวาฉนจ าไดวารบรวาสงเปนเชนนนๆ ” แสดงออกถงเนอหาของการตระหนกรตนเองเชนกน แตเราไดกลาวถงเงอนไขซงการทคนคดวาจ าไดวารบรบางสงวาเปนอะไรบางอยาง อาจกลาววา เปนการใหความมเหตผล หรอความยอมรบได ตอขอความวาบางสงเปนเชนนนๆ และในการท าเชนนน เราไดยอมรบความจ าวาเปนแหลงหนงของการร และเราไดกลาววาเนอหาของการตระหนกรตนเองเปนสงทประจกษแจงโดยตรง

แตการอางอง “แหลง” ดงกลาว ทงเราไวกบความนาฉงนบางอยาง ถาเราสนใจอยางจรงจงในค าถามวา “ในกรณหนงๆ เราตดสนไดอยางไรวาเรารหรอไมร?” การตอบวา “หนวยของความรทวางอยเบองหนานนเปนความรทแทจรง กตอเมอมนเปนผลผลตจากแหลงทไดรบความเชอถออยางถกตองเหมาะสม” กไมนาจะเปนการเพยงพอ เพราะค าตอบดงกลาวยอมพาไปสค าถามตอไปวา “เราจะตดสนไดอยางไรวาแหลงของความรทวางอยเบองหนานนเปนแหลงทไดรบความเชอถออยางถกตองเหมาะสมหรอไม” และพาไปสค าถามวา “เราจะตดสนไดอยางไรวา สงทไดมาจากแหลงของความรทไดรบความเชอถออยางถกตองเหมาะสมนนคออะไร?”

ในตอนน ขอใหเราพจารณาวธท “ค าถามเรองเกณฑตดสน” เกดขนในกรณเฉพาะบางอยาง

ควำมรดชวถกผดในฐำนะตวอยำงหนง แมจะเปนการผวเผนไปสกหนอย แตกขอใหเราเรมตนดวยค าถามทเปนประเดนโตเถยงในจรยะ

ปรชญา คอ เรารในขอเทจจรงทางจรยะหรอศลธรรมอยางชดเจนขอใดบางหรอไม? หรอวาสถานะของ

2 “Rules for the Direction of the Mind,” in The Philosophical Works of Descartes, I, ed. E. S. Haldane and G. R. Ross

(London: Longmans, Green & Company, Ltd., 1854), p. 439. 3 Essays on the Intellectual Powers, Essay VI, Chap. 4, in The Works of Thomas Reid, 4th ed., ed. Sir William

Hamilton (London: Longmans, Green & Company, Ltd., 1854), p. 439.

59

ขออางถงความรเชนนนคออะไร? ขอโตเถยงในประเดนดงกลาวแสดงใหเราเหนถงรปแบบทเกดขนซ าๆ ในทกประเดนโตเถยงในเรองของความร

“ความเมตตาดวยตวของมนเองแลวเปนสงทด” และ “ความอกตญญดวยตวของมนเองแลวเปนสงทเลว” เปนตวอยางของประโยคทางจรยะหรอทางศลธรรมอยางชดเจน มการถอกนวาประโยคเหลานแสดงออกถงบางสงบางอยางทเราสามารถรวาเปนจรง และกมการถอกลบกนดวยเชนกนวาไมใช ประเดนโตแยงทเกยวของกบเราจะเกดขน กตอเมอหลงจากทประเดนหนงเปนทตกลงกน นนกคอ ถาเราเรมตนจากขอเทจจรงเชงประจกษประเภททเราพจารณามา เราจะไมสามารถสรางขอโตเถยงทด ไมวาจะในแบบนรนย หรออปนย มารองรบขอความอยางเชน “ความเมตตาดวยตวของมนเองแลวเปนสงทด” และ “ความอกตญญดวยตวของมนเองแลวเปนสงทเลว” ได ดวยการเรมตนจากขอเทจจรงน ขอใหเราเปรยบเทยบความแตกตางระหวางจดยนของ “ผทเชอในการรตรง” (intuitionist) ทางศลธรรม (หรอของ “ผทเชออยางฝงหว” (dogmatist)) และของ “นกวมตนยม” ทางศลธรรม (หรอของ “ผไมยอมเชอ” (agnostic))

“ผทเชอในการรตรง” จะอางเหตผลในลกษณะขางลางนเปนหลก

(P) เรามความรในขอเทจจรงทางจรยะบางอยาง (Q) ประสบการณและเหตผลไมไดใหความรใดๆ ในเรองของขอเทจจรงทางจรยะ

► (R) มแหลงของความรอกแหลงหนง

“นกวมตนยม” เมอหาแหลงอกแหลงหนงของความรดงกลาวไมพบ กจะอางเหตผลอยางถกตองเทาๆ กน ในลกษณะดงน

(Not-R) ไมมแหลงของความรอนใดนอกเหนอไปจากประสบการณและเหตผล (Q) ประสบการณและเหตผลไมไดใหความรใดๆ ในเรองของขอเทจจรงทางจรยะ

► (Not-P) เราไมมความรในขอเทจจรงทางจรยะใดๆ

นกรตรงและนกวมตนยมมความเหนทตรงกนในเรองของขออางทสอง ซงกลาววาเหตผลและประสบการณไมใหความรเกยวกบขอเทจจรงทางจรยะ อยางไรกตาม นกรตรงถอเอาสงทตรงกนขามกบขอสรปของนกวมตนยมเปนขออางทหนงของเขา ดงนน เราจงกลาวไดวา นกวมตนยม หรอนกสงสย เรมตนดวยขอสรปทวไปทางปรชญา (ไมมแหลงของความรอนใดนอกเหนอไปจากประสบการณและเหตผล) และเมอพจารณาตามทเกยวของกบขอเทจจรง หรอทถอเปนขอเทจจรง บางประเภท กสรปดวยการปฏเสธวาเรามความรในขอเทจจรงประเภทนน ในทางตรงกนขาม นกรตรงเรมตนดวยการกลาววาเรามความรในขอเทจจรงประเภททก าลงพดถงอยจรง และสรปดวยการปฏเสธขอสรปทวไปทางปรชญาของนกสงสย เราจะเลอกอยางไรระหวางสองแนวทางน?

60

ตรรกะของขอโตเถยงทงสองเตอนเราวายงมความเปนไปไดอกทางหนง เพราะถา P และ Q นรนยไปถง R แลว ไมเพยงแค Not-R และ Q นรนยไปถง Not-P เทานน แต Not-R และ P จะนรนยไปถง Not-Q ดวยเชนกน ฉะนน คนกอาจโตเถยงดงน

(Not-R) ไมมแหลงของความรอนใดนอกเหนอไปจากประสบการณและเหตผล (P) เรามความรถงขอเทจจรงทางจรยะบางประการ

► (Not-Q) ประสบการณและเหตผลใหความรถงขอเทจจรงทางจรยะ

ขออางทหนงของขอโตเถยงใหมนถกปฏเสธโดยนกรตรง แตยอมรบโดนนกสงสย ขออางทสองถกปฏเสธโดยนกสงสย แตยอมรบโดยนกรตรง ขอสรปถกปฏเสธโดยทงนกรตรงและนกสงสย

ดวยขอโตเถยงประเภททสามน อาจกลาววาเราปฏเสธสมรรถภาพทอางถงโดยนกรตรง แตกยอมรบขออางถงความรของนกรตรง และในการท าเชนนน กอาจน าเราไปสการปฏเสธการประเมนคณคาของประสบการณและเหตผลทยดถอรวมกนโดยทงนกรตรงและนกสงสย นเปนกระบวนการทเปนไปไดประการเดยวของคนทเชอวา เรามความรถงขอเทจจรงทางจรยะ และเชอวาเราไมมสมรรถภาพพเศษส าหรบการรตรงในทางศลธรรม

แตกระบวนการเชนนนพาเราไปสค าถามแบบของคานท (Immanuel Kant) คอ ตามธรรมชาตของประสบการณและเหตผลอยางทเรารจก ความรทางจรยะเชนนนเปนไปไดอยางไร? ถาเราไมสามารถอนมานขอความของจรยศาสตร ดวยการใชวธการแบบนรนยหรอแบบอปนยกบขอความเชงประจกษชนดทพจารณามาจนถงตอนน อะไรคอความหมายซงอาจกลาวไดวาประสบการณและเหตผล “ให” ความรทางจรยะตอเรา? ผมเชอวามค าตอบทเปนไปไดอยสองอยางเทานน

อนทหนงอาจกลาววาเปน “ในเชงของการลดทอน” ถาเรามงเขาสปญหาหนงใน “แบบลดทอน” เราพยายามทจะแสดงใหเหนวา ประโยคทมงหมายทจะแสดงออกถงความรทางจรยะของเรา (“ความเมตตาดวยตวของมนเองแลวเปนสงทด” และ “ความอกตญญดวยตวของมนเองแลวเปนสงทเลว”) สามารถทจะแปลความหรอเปลยนแปลงค าพดมาเปนขอความเชงประจกษ ทแสดงออกอยางชดเจนมากขนถงการตดสนของประสบการณ บางทเราจะกลาววา “ความเมตตาดวยตวของมนเองแลวเปนสงทด” จรงๆ แลวหมายความอยางเดยวกนกบ “ฉนเหนดวยกบความเมตตา” หรอ “คนเกอบทงหมดในวงวฒนธรรมของเราเหนดวยกบความเมตตา” หรอ “การกระท าทเมตตาจะท าใหคนมความสข” แตความพยายามในการลดทอนแบบนไมเหมาะสมโดยสนเชง ขอความทแสดงออกถงความรทางจรยะทวางอยเบองหนาของเรานน อยางนอยทสด กดเหมอนจะแสดงออกมากไปกวาค าแปลเชงประจกษทแสดงออกมาเบองหนาของมน

ค าตอบอกแบบหนงอาจเรยกวา “ลทธพทธปญญานยมแบบวพากษ” (critical cognitivism) ถาเราใชแนวทางน เราจะไมพดวามประโยคเชงประจกษทท าหนาทเปนค าแปลความของประโยคทแสดงออกถงความรทางจรยะของเรา แตเราจะพดวา มความเปนจรงเชงประจกษซงท าใหเรารความเปน

61

จรงทางจรยะบางอยาง หรอถาใชวธพดแบบเมอกอนของเรา เรากจะพดวาความเปนจรงทางจรยะเปนสงท “รผาน” ขอเทจจรงของประสบการณบางอยาง โดยของอยางหลงจะถกกลาววาเปนเครองหมายแสดงหรอเกณฑตดสนของความเปนจรงทางจรยะ ตวอยางเชน ความเลวของการอกตญญไมไดวางอยบนขอเทจจรงทวาผมเกดเกลยดชงมนอยางมาก แตขอเทจจรงวาผมเกลยดชงมน หรออยางนอยทสดกคอขอเทจจรงทวาผมเกลยดชงมนภายใตเงอนไขบางอยางทสามารถบงชได เปนสงทท าใหผมรถงขอเทจจรงทวาความอกตญญเปนสงทเลวราย ความรสกของผมเองเปนเครองหมายแสดงถงธรรมชาตอนชวรายของความอกตญญ จงพดไดวา มนใหประจกษพยานตอขอความวาการอกตญญเปนความชวราย ทศนะนเปนแบบแผนของ “ทฤษฎคณคา” ในกระแสของออสเตรยน ซงความรสกของเราตอสงทมคณคา (das Wertgefühle) ไดรบการกลาววาเปนสงทเรารโดยอาศย “มโนส านกภายใน” ของเรา เชนเดยวกบทเปนสงทจะท าใหเรารวาอะไรเปนสงทมคาและอะไรไมใช

เปนการยากทนกรตรงและนกสงสยจะยอมรบ “ลทธพทธปญญานยมแบบวพากษ” แตกมประเดนสองประเดนทสนบสนนแนวคดน อยางแรกกคอ มนเปนผลของขออางจ านวนหนง ซงแตละอนของมน เมอแยกกนพจารณาแลว ดเหมอนจะยอมรบได แมจะไมมเหตผลด เพราะนกพทธปญญานยมแบบวพากษอาจกลาววา “เรารอยจรงๆ วาความเมตตาเปนสงทดและความอกตญญเปนสงทชวราย ประโยคซงแสดงออกถงความเปนจรงเชนนน ไมใชผลทตามมาเชงนรนยหรออปนยของขอความทแสดงออกถงการรบรของเรา ความจ าของเราถงการรบรของเรา หรอของสภาวะทางจตของเราเอง และมนกไมสามารถแปลความหรอเปลยนค าพดใหไปอยในขอความเชนนนได แตเรากไมมสมรรถภาพส าหรบการรตรงทางศลธรรม แหลงของความรของเรามแตเพยงเหตผลและประสบการณ ฉะนน ตองมความเปนจรงเชงประจกษบางประการทท าใหเรารถงขอเทจจรงของจรยศาสตร และความจรงนจะมไดกแตเฉพาะทเกยวของกบความรสกของเราตอสงทดงามและสงทชวรายเทานน”

มประเดนทสองทนกปญญานยมแบบวพากษอาจยกขนอาง เขาอาจจะเตอนเราวา แนวคดพทธปญญานยมแบบวพากษของเขานนเหมอนกนอยางมากกบแนวทางทมเหตผลมากทสด ในอกอาณาบรเวณหนงของความรซงไมยงยากซบซอนเทา เขาจะอางองไปถงความรของเราถงสงกายภาพภายนอก ตวอยางเชน ความรของเราในเหตการณเฉพาะหนง วามแมวอยบนหลงคา

หมายเหตของผแปล: “critical cognitivism” อาจไมควรแปลวา “พทธปญญานยมเชงวพากษ” เพราะค าวา critical สามารถแปลวา “ถงขดทบางสงบางอยางทพเศษสามารถเกดขน” อยางเชนทใชในค าวา critical mass แมนจะเปนความหมายทถกตองกวาในบรบทของเรา แตกเปนวลทออกจะงมงามเกนไป แตจะใชค าวา “พทธปญญาวกฤต” แบบทมการแปล “critical temperature” หรอ “critical angle” วา “อณหภมวกฤต” และ “มมวกฤต” กชวนใหเขาใจวาเปนพทธปญญาทประสบปญญาอยางรนแรง มากกวาทจะหมายความถงพทธปญญาทถกใชจนถงจดทบางสงบางอยางทพเศษกวาปกตสามารถเกดขน และเปนเจตนาของผแปลทจะพยายามหลกเลยงการใชศพทแสงพเศษทสรางขนจากภาษบาลและสนสกฤตทหางไกลจากภาษาปกตจนผอานทวๆ ไปจะไมเขาใจ ดงนนขอใหเขาใจวา “พทธปญญานยมเชงวพากษ” ใชตามความหมายทเนนเปนตวเอยงไว

62

“ควำมรถงสงภำยนอก” ในฐำนะอกตวอยำงหนง เราไดเหนแลววาจากขออางทประจกษแจงโดยตรง อนไดแกขออางทแสดงออกถง “การ

ตระหนกรในตนเอง” ของเรา เราไมอาจจะไดขอสรปวา “มแมวอยบนหลงคา” ไมวาจะดวยวธอปนยหรอนรนย มวธอยอยางนอยสวธทเราจะตอบโตตอขอเทจจรงน (1) “นกรตรง” จะสรปวาเรามแหลงอกแหลงหนงของความร นนคอ เรารสงภายนอกไมใชโดยผาน “สภาวะทน าเสนอตนเอง” ของเรา แตโดยอาศยประสบการณประเภทอนบางประการ (2) “นกสงสย” จะอนมานวา ไมวาจะในกรณใด เราไมสามารถรวามแมวอยบนหลงคา แตเรากรวาเขาคดผด (3) “นกลดทอน” จะอนมานวา “แมวตวหนงอยบนหลงคา” สามารถทจะแปลความหรอเปลยนค าพด มาสประโยคทแสดงออกถงการตระหนกรตนเองของคน คอ มาสประโยคเกยวกบวธทคนถกปรากฏ แตเพอทจะเหนถงความไมนาจะถกตองของทศนะแบบนกลดทอน เราเพยงแคตองถามตวเองวา ประโยคปรากฏอะไร ซงกคอประโยคอะไรทอยในรปทวา “ฉนถกปรากฏในลกษณะเชนนเชนนน” ทเปนไปไดทจะแสดงออกถงสงทเราร เมอเรารวาแมวตวหนงอยบนหลงคา 4 (4) นกพทธปญญาแบบวพากษจะใชแนวทางแบบทเราพยายามแสดงในบททแลว เขาจะพดวามหลกแหงประจกษพยานทนอกเหนอไปจากหลกอปนยและนรนย ซงจะบอกเราวา ภายใตเงอนไขอะไรสภาวะทเราเรยกวา “การคดวาตนเองรบร” จะใหพยานหลกฐาน หรอใหความมเหตผล กบขอความเกยวกบสงภายนอก และเขาจะบอกเราวา ภายใตเงอนไขอะไร ทสงทเราเรยกวา “การคดวาตนเองจ าได” จะใหความมเหตผล หรอจะใหความยอมรบได ตอขอความเกยวกบอดต5

4

ปญหาหลกทรอคอยอยเบองหนาของ “ลทธปรากฏการณนยม” (เปนค าทางเทคนคส าหรบลทธลดทอนประเภทน) เปนสงทอาจสาวหากลบไปไดถงความสมพทธของการรบร นนกคอ กลบไปถงขอเทจจรงวาวธทสงจะปรากฏตอเรา เปนสงทไมเพยงแตขนกบคณสมบตของสงเทานน แตยงขนกบวาวตถนนถกรบรภายใตเงอนไขอะไร รวมทงขนกบสภาวะของผรบรอกดวย เนองจากมนเปนการท างานรวมกนระหวางสงทเรารบร และเงอนไขทรองรบการรบร ทเปนตวตดสนวธทวตถจะปรากฏตอเรา เราจงไมสามารถจบคความสมพนธระหวางกลมใดๆ กตามของลกษณะปรากฏ กบขอเทจจรงทางกายเฉพาะใด (เชน มแมวตวหนงอยบนหลงคา) นอกเสยจากวา เราจะอางองไปถงขอเทจจรงทางกายภาพอนบางอยาง นนกคอ สภาพของสอกลางและของผรบร การพยายามทจะนยามขอเทจจรงเฉพาะทางกายภาพดวยการอางองไปถงเพยงแคลกษณะปรากฏเทานน จะไมตางไปจากการพยายามนยาม “ลง” ดวยค าวาพเทานน และโดยไมใชค าวา “ชาย” หรอ “หญง” ดการอภปรายมากกวานไดใน C. I. Lewis, “Profeesor Chisholm and Empiricis,” Journal of Philosophy, XLV (1948), 517-24; Roderick Firth, “Radical Empiricism and Perceptual Relativity,” Philosophical Review, LIX (1950), 164-83, 319-31; and Roderick M. Chisholm, Perceiving: A Philosophical Study (Ithaca: Cornell University Press, 1957), pp. 189-97. บทความทอางถงทงสามไดรบการตพมพซ าใน Perceiving, Sensing, and Knowing, ed. Robert J. Swartz (Garden City: Doubleday & Company, Inc., 1965). 5 ดหลกการ B, C, D, และ E เกยวกบ “ความมเหตผล” ในบททแลว

63

“จตของผอน” อกรปแบบหนงของปญหาเรองเกณฑตดสนเปนเรองของความรของเราถง “จตของผอน” เรา

แตละคนรหลายสงหลายอยางเกยวกบความคด ความรสก และเจตนาของคนอน ตวอยางเชน เราสามารถพดวา “ฉนรวาโจนสก าลงคดเกยวกบมา” หรอ “ฉนรวาเขาก าลงรสกบบคน” บางทเราอาจจะใหเหตผลทใชเปนหลกการรองรบขออางวารดงกลาว ดวยการอางองในบางสวน ไปถงการรบรของเราถงขอเทจจรงทางกายภาพบางอยาง ซงเราถอวาแสดงออกใหเหนถงความคดและความรสกทเราพดถง (ฉนมองเหนมนในนยนตาของเขาและในวธทเขากดฟน และฉนไดยนมนอยในน าเสยงของเขา) หรอเราอาจจะใหเหตผลรองรบมนดวยการอางองไปถงความรสกของเราเองของ Verstehen หรอ “ความเขาใจทรตรงจากภายใน” (“. . . เรารวาเขาโกรธจากสงทเรารสกเมอเรามพฤตกรรมไปในแบบทเขาก าลงกระท า”)6 แลวนกปรชญากอาจถามวา มเหตผลรองรบอะไรในการเชอวา ถาคนๆ หนงมลกษณะสหนาและการกระท าในแบบหนง หรอท าใหฉนรสกในแบบหนงแลว เขากยอมจะก าลงคดถงมา หรอก าลงรสกบบคนอยในใจ?

เปนทถอกนทวไปวา ความรดงกลาวไดมาจาก “แหลง” ประเภททไดกลาวไวแลว คอถอกนวา เรารเกยวกบความคดและความรสกของคนอน กโดยจากความรทไดมาโดย (1) การรบรของเราถงสงภายนอก โดยเฉพาะอยางยง การรบรถงรางกายของเราและรางกายของผอน (2) การตระหนกรโดยตรงถงความคดและความรสกของเราเอง (3) ความทรงจ าของเราถงสงทเรารโดยผานการรบรภายนอกและสภาวะของการตระหนกรโดยตรงดงกลาว (4) การใช “เหตผล” กบสงทเรารในหลายๆ วธเหลาน แตดวยวธการและกระบวนการอยางไรกนแนทสงตางๆ เหลาน ท าใหเรารถงความคดและความรสกของคนอนได?

เราอาจจะอยากตอบค าถามนดวยการอางถงวธอปนยแบบเรยงไลรายการ (enumerative induction) “เมอคนแสดงทาทางอาการประเภทนนบอยครง เปนเพราะเขารสกบบคน และเปนเชนนนมากกวาทจะไมเปน คนๆ นก าลงแสดงทาทางอาการประเภทนน ฉะนน ในความนาจะเปนทงหลาย เขานาจะก าลงรสกบบคน” หรอ “เมอโจนสนงรถผานทองทงเหลานน เขาจะระลกไปถงมาทครงหนงเขาเคยเลยง และเปนเชนนนบอยครงกวาทจะไมเปน ตอนนเขาก าลงนงรถผานทองทงเหลานน และนยนตาของเขาแสดงความรสกหวลหา ดงนน ในความนาจะเปนทงหลาย เขานาจะหวลคดถงมาของเขาอกแลว” แตค าตอบประเภทนจะไมแกปญหาทางปรชญาของเรา เพราะตวอยางทอางถงในการอปนยนน (“เขาแสดงทาทางแบบนเมอวานนตอนทเขารสกบบคน” หรอ “คราวทแลวทเขามาทน เขากคดถงมา”) ไดสมมตลวงหนาไวแลวถงความรทเราก าลงหาเหตผลรองรบ (“อะไรคอเหตผลรองรบในการทคณคดวาเขารสกบบคนเมอวานน” หรอ “อะไรคอเหตผลรองรบในการทคณคดวาในวนนนเขาคดถงมา”)

6 ขอความทยกมาอนทสองมาจาก John Wisdom, Other Mind (Oxford: Basil Blackwell, 1952), p. 194.

64

ถาเราจะไมสมมตลวงหนาถงประเภทของขออางความรทเราพยายามจะใหเหตผลรองรบ ขอโตแยงของเราตองเปน “การอปนยในแบบสนนษฐาน” (hypothetical induction) “ขอสนนษฐาน” วาโจนสก าลงรสกบบคน หรอวาเขาก าลงคดถงมา จะตองถกน าเสนอในฐานะค าอธบายทนาจะเปนจรงมากทสดของสงอนทเราร เชน ขอเทจจรงเกยวกบพฤตกรรมและลกษณะการแสดงออกปจจบนของโจนส แตเพอทจะสรางขอโตเถยงแบบอปนย ซงขอสนนษฐานวาโจนสรสกบบคน หรอวาเขาก าลงคดถงมา จะไดรบการยนยน เราตองเขาถงขออางทบอกเราวาอะไรคอผลทนาจะเกดขน จากความรสกบบคนของโจนส หรอของการทเขาคดถงมา และถาเราไมมสทธทจะใชขอมลเกยวกบความรสกบบคน หรอความคด ของโจนสแลว เราจะใหเหตผลรองตวขออางนวาอยางไร?

ทางเดยวทเปนไปไดในการหาขออางทการอปนยในแบบสนนษฐานของเราตองการ กคอการอาศยการอปนยอกแบบหนง กคอ ขอโตเถยงจากการเปรยบเทยบความคลายคลง (argument from analogy) (คนทโตเถยงวามสงมชวตอยบนดาวศกร อาศย “ความคลายคลงทางบวก” ระหวางดาวศกรและโลก ไดแกคณสมบตทดาวเคราะหทงสองมรวมกน คนทโตเถยงวาไมมสงมชวตอยบนดาวศกร อาศย “ความคลายคลงทางลบ” ไดแกลกษณะทดาวเคราะหทงสองแตกตางกน) ฉะนน เราอาจโตเถยงวา “โจนสและผมมลกษณะทางกายภาพเชนนเชนนนรวมกน ตามปกตแลว เมอผมรสกบบคน น าเสยงของผมกจะมลกษณะบางอยาง ดงนน ในความนาจะเปนทงหลาย ถาโจนสรสกบบคน เขากจะพดในน าเสยงแบบนนดวย และเขากก าลงพดในน าเสยงแบบนน” หรอเราอาจจะโตเถยงวา “โจนสและผมมลกษณะทางกายภาพเชนนเชนนนรวมกน และเกอบทกครงทผมคดถงมา ผมจะพดค าวา ‘ใช’ เมอถกกระตนดวยค าพดวา ‘คณก าลงคดถงมาหรอเปลา?’ ดงนน ในความนาจะเปนทงหลาย การคดถงมาของโจนส กยอมสรางใหเกดแนวโนมในตวเขาทจะพดค าวา ‘ใช’ เมอเขาถกกระตนดวยค าพดวา ‘คณก าลงคดถงมาหรอเปลา?’ และเมอโจนสถกกระตนดวยค าพดดงกลาว เขากพดค าวา ‘ใช’ จรงๆ เราก าลงถอวาขออางทหนงในขอโตเถยงแตละอนเหลาน อาศยความคลายคลงทางบวกทมอยระหวางโจนสและผม แตเราตองไมลมวา ไมวาโจนสจะเปนใครกตาม ความคลายคลงในทางลบทส าคญกมอยเชนกน คอ ความแตกตางในภมหลง สงแวดลอม กรรมพนธ ลกษณะทางกาย และกายภาพวทยาทวๆ ไป และคนอาจไลเลยงความแตกตางนไปไดอยางไมรจบ ถาเราไมมสทธทจะเรมตนดวยขออางทอางองถงสภาวะทางจตของโจนส มนกจะเปนการยากอยางมากทจะประเมนน าหนกความส าคญของความเหมอนและความแตกตางในหลายๆ จด ดงนน ขอโตเถยงจากการเปรยบเทยบความคลายคลงแบบนน จงเปนขอโตเถยงทออน แตเรากก าลงถอวา เพยงดวยขอโตเถยงจากการเปรยบเทยบความคลายคลงดงกลาวนเทานน ทเราจะสามารถใหเหตผลรองรบขออางขอหนงของการอปนยในแบบสนนษฐาน ทเราจะสรางขน (ขออางทกลาววา “ถาโจนสรสกบบคน เขาจะพดในน าเสยงแบบนนๆ ” หรอ “ถาโจนสก าลงคดถงมา เขาจะพดวา ‘ใช’ ถาเขาถกกระตนโดย ‘คณก าลงคดถงมาหรอเปลา’) การอปนยในแบบสนนษฐานของเราจะใหผลวา “ตอนนโจนสก าลงรสกบบคน” หรอ “โจนสก าลงคดถงมา” จะเปนการวนจฉยพฤตกรรมและลกษณะการแสดงออกของโจนสทนาจะเปนจรงมากทสด

65

อยางไรกตาม ถาหากกระบวนการเชนวานเปนสงทดทสดทเราจะท าได เรากมอะไรอยนอยมากทเราจะพดไดวาเรารเกยวกบสภาวะทางจตของผอน

และเชนเคย ขอเทจจรงน กพาเรามาสขอโตเถยงแบบของ “นกรตรง” นนคอ เขาจะบอกเราวา การรบรสงภายนอก ความจ า และ “การตระหนกรตนเอง” ไมเพยงพอทจะใหเหตผลส าหรบใชเปนหลกการรองรบอะไรทเราอางวารเกยวกบสภาวะทางจตของผอน เพราะไมมขอโตเถยงนรนยหรออปนยไหนทสรางขนมาบนขอมลของการรบร ความจ า และ “การตระหนกรตนเอง” ทจะรบรองความถกตองของความรเชนนน ดงนน จงตองมแหลงอกแหลงหนง อาจจะเปน Verstehen หรอ “ความเขาใจทรตรงจากภายใน” ของปรชญาและจตวทยาเยอรมน 7 ประเดนของนกรตรงจะไมใชเพยงแควา ดวย Verstehen หรอดวยความเขาใจจากภายใน เรามแหลงทมประสทธภาพของขอสนนษฐานวาดวยสภาวะทางจตของผอน (สมมตวาไมมใครสงสยเกยวกบประโยชนจรงๆ ของสมรรถภาพน) แตประเดนของนกรตรงจะเปนเรองของเหตผลรองรบความร ตวอยางเชน เขาอาจจะถอวา ขอเทจจรงทวา ขอความๆ หนงแสดงออกถง Verstehen ของคนๆ หนง จะใหความมเหตผลกบขอความนน

ดงนนแลว นกรตรงกจะใชเหตผลแบบเดยวกบทเขาใชในจรยะปรชญา

(P) เรามความรถงสภาวะทางจตของผอน (ตวอยางเชน ฉนรวาโจนสก าลงคดถงมา) (Q) ความรดงกลาวไมไดไดมาดวยการรบรภายนอก ความจ า หรอ “การตระหนกรในตนเอง”

► (R) ดงนน ยงมอกแหลงหนงของความร

ขอความทงสามทประกอบกนขนเปนขอโตเถยงนกจะใหผลออกมาเปนขอโตเถยงแบบวมตนยมของนกพฤตกรรมนยมเชงปรชญา ดวย คอ

(Not-R) ไมมแหลงอนใดของความร นอกไปจากการรบรสงภายนอก ความจ า และ “การตระหนกรในตนเอง”

(Q) ความรถงสภาวะทางจตของผอน ไมไดไดมาดวยการรบรภายนอก ความจ า หรอ “การตระหนกรในตนเอง”

► (Not-P) เราไมมความรถงสภาวะทางจตของผอน8

7 การเนน Verstehen วาเปนแหลงหนงของความรสามารถสาวยอนกลบไปไดถง Wilhelm Dilthey, Einleitung in die

Geisteswissenschaten (Leipzig: Tuebner, 1883), และในงานเขยนของ Max Scheler ด Alfred Schuetz, “Scheler’s Theory of Intersubjectivity,” Philosophy and Phenomenological Research, II (1942), 323-41. 8 ดเปรยบเทยบ J. B. Watson, The Ways of Behaviorism (New York: W.W. Norton & Company, Inc., 1928), pp. 3, 7:

“นกพฤตกรรมนยมไมมอะไรทจะพดเกยวกบ ‘มโนส านก’ เขาจะพดไดอยางไร นกพฤตกรรมนยมเปนนกวทยาศาสตรธรรมชาต เขาไมทงเหน ไดกลน หรอรรส ของมโนส านก และทงไมพบวามนมสวนอยในการตอบโตใดๆ ของมนษย เขาไมสามารถพดเกยวกบมนจนกวาเขาจะพบมนบนเสนทางของเขา ค าทาทายของนกพฤตกรรมนยมตอนกจตวทยาแบบส ารวจภายใน (introspective psychology) กคอ ‘คณพดวามสงชนดทเรยกวามโนส านก คณพดวามโนส านกมอย

66

เชนเดยวกบสงทเกดขนในการโตแยงเกยวกบจรยะปรชญา นกรตรงและนกสงสยเหนตรงกนเกยวกบขออางทสอง อยางไรกตาม นกรตรงถอสงทตรงกนขามกบขอสรปของนกวมตนยมเปนขออางทหนงของเขา และนกวมตนยมหรอนกสงสยถอสงทตรงกนขามกบขอสรปของนกรตรงเปนขออางทหนงของเขา มความเปนไปไดอกทางหนง คอ

(Not-R) ไมมแหลงอนใดของความร นอกไปจากการรบรสงภายนอก ความจ า และ “การตระหนกรในตนเอง”

(P) เรามความรถงสภาวะทางจตของผอน (ตวอยางเชน ฉนรวาโจนสก าลงคดถงมา) ► (Not-Q) ความรถงสภาวะทางจตของผอนไดมาดวยการรบรภายนอก ความจ า และ “การตระหนกร

ในตนเอง”

และอกเชนเคย เราเผชญหนากบค าถามวา “การรบร ความจ า และ มโนส านกภายในใหความรนไดอยางไร?” และเหมอนครงกอน เราอาจเลอกระหวางค าตอบสองอยาง

“นกลดทอน” จะบอกเราวาประโยคทลกษณะเบองหนาของมนเปนเรองความคดและความรสกของคนอน (โจนสก าลงคดถงมา) นน สามารถทจะแปลความ หรอเปลยนถอยค า ใหเปนประโยคเกยวกบรางกายของคนเหลานน แต “ลทธลดทอนนยม” กไมไดมความนาเชอถอมากไปกวาทมนเปนในกรณอนๆ เราจะเหนไดเพยงแคดวยการถามตนเองวา ขอความอะไรเกยวกบรางกายของโจนส ทสามารถแสดงออกถงสงทเราร เมอเรารวาโจนสก าลงคดถงมา?

และ “นกพทธปญญานยมเชงวพากษ” จะบอกเราวามสงทเราสามารถรเกยวกบรางกายของคนๆ หนง และพฤตกรรมของเขา ทจะใหพยานหลกฐานหรอความมเหตผล แกขอความเกยวกบความคดและความรสกของเขา และดวยการทเชอใน Verstehen เขากอาจจะเพมเตมวา สภาวะทางจตบางอยางของตวเราเอง ทเกดขนเมอเราอยตอหนาผอน ใหความมเหตผล หรอความยอมรบได แกขอความเกยวกบความคดและความรสกของผอน

ตามแนวคดลทธพทธปญญานยมเชงวพากษของโทมส รด “ลกษณะบางอยางของสหนา น าเสยง และอากปกรยาทางรางกาย บงชถงความคดและความเปนไปทางจตบางอยาง” ทศนะของรด ในบางสวน เปนทศนะเกดกบตนก าเนดของความรของเรา (เชน เขาอางองไปถงวธทเดกๆ เกดความเชอ) แตมนกเปนทฤษฎของประจกษพยานดวยเชนกน คอเปนค าอธบายของสงทใหพยานหลกฐานแกขอความเกยวกบจตของผอน และดวยเหตน จงขอยกค าพดของเขามาใหเหนในรายละเอยด

ในคณ ถาเชนนนกจงพสจนมา คณพดวาคณมผสสะ การรบร และจนตภาพ ถาเชนนนกจงแสดงมนออกมาเชนเดยวกบทวทยาศาสตรอนๆ แสดงขอเทจจรงของตนออกมา’ ” แนนอนวา นกพฤตกรรมนยมทคงเสนคงวา จะพยายามเลยงขอเทจจรงของ “การตระหนกรในตนเอง”

67

“เมอเราเหนเครองหมายทเปนสญญาณและสงทสญญาณแสดงไปถง ปรากฏเชอมตอกนอยเสมอ ประสบการณกอาจจะเปนครสอน และสอนเราวาเครองหมายสญญาณนนจะตองตความอยางไร แตประสบการณจะสอนเราอยางไร เมอเราเหนแตเพยงแคเครองหมายทเปนสญญาณเทานน แตสงทมนแสดงถงนนไมปรากฏใหเหนได? และนกเกดขนกบกรณของเราน ความคดและอารมณความรสกของจต เปนสงทไมอาจมองเหนไดเชนเดยวกบตวจต และดงนน ความเชอมตอของมนกบเครองหมายสญญาณทสามารถรบรได ไมสามารถคนพบไดแตแรกโดยประสบการณ มนตองมแหลงกอนหนาบางอยางของความรน ธรรมชาตดเหมอนจะใหสมรรถภาพหรอสมผสรแกมนษยอนท าใหความเชอมตอนถกรบร และการท างานของสมผสรนมความคลายคลงอยางมากกบการท างานของสมผสรภายนอก

เมอผมก าลกบอลทท าดวยงาชางไวในมอ ผมรสกถงความรสกทางสมผสบางอยาง ในความรสกนนไมมอะไรทเปนสงภายนอก ไมมอะไรทเปนตวเปนตน ความรสกนนไมใชทงกลมหรอแขง มนเปนการกระท าของความรสกของจต ซงผมไมอาจจะใชเหตผลอนมานถงความมอยของสงทเปนตวเปนตนใด แตดวยระบบทเปนธรรมชาตในตวของผม ความรสกทางสมผสนนน าพามาซงความคดและความเชอถงสงทมตวตนทกลมและแขงอยในมอของผม ในลกษณะเชนเดยวกน เมอผมเหนลกษณะการแสดงออกทางใบหนา ผมเหนแตรปลกษณและสสนทเปลยนแปลงไปอยางหลากหลาย แตดวยระบบทเปนธรรมชาตในตวของผม วตถทมองเหนไดนน น าพามาซงความคดและความเชอถงอารมณและความรสกบางอยางในจตของบคคลนน

ในกรณแรก ความรสกสมผสทางรางกายเปนเครองหมายสญญาณ ความแขงและความกลมของสงทเปนตวตนทผมก าไวในมอ คอสงทถกแสดงไปถงดวยความรสกทางสมผสนน ในกรณหลง ลกษณะของบคคลเปนเครองหมายสญญาณ และอารมณหรอความรสกเปนสงทถกแสดงถง” 9

ตวอยำงสดทำย ความร หรอสงทถอเสมอนวาเปนความร ในเรองพระเจา และในสงทบางคนถอวาเปนความเปน

จรงทางเทววทยา ใหตวอยางสดทายของปญหาเรองเกณฑตดสนความร บางท ตอนนเราไดมาถงจดทจะเขาใจตอลกษณะของทางตนทเกดขนจากทศนะทเปนไปไดหลายๆ ทศนะ ดงนน บางท เราจะสามารถแสดงออกถงทศนะเหลานไดงายกวาทผสนบสนนตวทศนะจะสามารถกระท า

9 Essays on the Intellectual Powers of Man, Essay VI, Chap. 5, in The Works of Thoman Reid, pp. 449-50. ในประเภทของเครองหมายสญญาณทแยกแยะในสองประโยคแรกของเนอหาทยกมาน พวกสโตอก (stoics) เรยกอนแรกวา “เครองเตอนใหร าลก” (“commemorative”) และเรยกอนทสองวา “ตวบอกใหร” (“indicative”) ส าหรบเซกตส เอมพรคส ในฐานทเปนนกวมตนยม ถอวาไมม “เครองหมายสญญาณทเปนตวบอกใหร” ด Sextus Empiricus, Against the Logicians, Book II, Chap. 3, in Vol. II of Sextus Empiricus, The Loeb Classical Library (Cambridge: Harward University Press, 1933), pp. 313-97.

68

“พวกทเชออยางฝงหว” หรอ “นกรตรง” จะเถยงวา (P) เรามความรถงความมอยของพระเจา และของขอเทจจรงทางเทววทยาอนอยจรงๆ แต (Q) ความรนไมไดไดมา หรอ ไดรบการยนยนอยางมนยส าคญดวยอะไรกตามทไดมาโดยประสบการณหรอเหตผล ฉะนน (R) จงมแหลงของความรอกแหลงหนงเพมเตมขนจากเหตผลและประสบการณ ดวยเหตน ในครสตศตวรรษทสบสอง ฮคฮแหงเซนตวคเตอร (Hugh of St. Victor) จงถอวานอกเหนอไปจาก oculis carnis ซงท าใหเรารถงโลกกายภาพภายนอก และ oculis rationis ซงท าใหเรารถงสภาวะทางจตของเราเอง กยงม oculis contemplationis ซงท าใหเรารถงความเปนจรงทางศาสนา อยดวยเชนกน 10

เมอมองหาดวงตาแหงการเพงพนจหยงเหนเชนวานนไมพบ “ผไมยอมเชอ” หรอนกสงสยตอศาสนา จงเถยงวา (Not-R) แหลงของความรมเพยงเหตผลและประสบการณ (Q) เหตผลและประสบการณไมไดใหความร หรอไมไดใหการยนยนอยางมนยส าคญตอขอสนนษฐาน เกยวกบความมอยของพระเจา หรอเกยวกบขอเทจจรงทางเทววทยาอน ฉะนน (Not-P) เราไมมความรเกยวกบพระเจา

ทางทเปนไปไดทางสาม กคอการเถยงวา (Not-R) แหลงของความรมเพยงเหตผลและประสบการณ (P) เรามความรเกยวกบความมอยของพระเจา และของขอเทจจรงทางเทววทยาอน ฉะนน (Not-Q) ประสบการณและเหตผลจงใหขอมลความรเกยวกบความมอยของพระเจา และของขอเทจจรงทางเทววทยาอน

กอนทจะหนไปพงพง “ลทธลดทอนนยม” หรอ “ลทธพทธปญญานยมเชงวพากษ” นกเทวนยมอาจจะส ารวจความเปนไปไดของการใชวธนรนยหรอวธอปนย ในการอนมานไปถงความเปนจรงทางศาสนา จากสงทใหออกมาโดย oculis canis และ oculis rationis เราจะไมพยายามประเมนขอดของ (1) การพสจนความมอยของพระเจาจากขอเทจจรงของธรรมชาต (2) การพสจนความมอยของสงภายนอกจากวธทเราถกปรากฏ และ (3) การพสจนความมอยของสภาวะทางจตของผอนจากขอเทจจรงเกยวกบพฤตกรรมของพวกเขา แตนกเทวนยมหลายคนทไมไดเปนนกวมตนยม มความสงสยตอขอพสจนทสบทอดกนมา และส าหรบพวกเขาทางเลอกกคอ “ลทธลดทอน” หรอ “พทธปญญานยมเชงวพากษ” 11

“ลทธลดทอน” ดเหมอนจะปรากฏตวอยางในเทววทยาของโปรเตสแตนทรวมสมย เนอหาทางปญญาของประโยคอยางเชน “พระเจามอยจรง” ถกยดถอวาสามารถแสดงออกไดในขอความเกยวกบความคด ความรสก และพฤตกรรมของคนทยดมนตอศาสนา เพอทจะเหนถงความไมนาเชอถอของลทธลดทอน เราเพยงแคถามตวเองเหมอนอยางเคย วาประโยคอะไรเกยวกบความคด ความรสก และพฤตกรรมของคนทยดมนในศาสนา ทจะสามารถแสดงออกถง สงทผทเชอมนในศาสนาคดวาเขาร เมอเขาคดวาเขารวาพระเจามอยจรง?

10

ด Maurice De Wulf, History of Mediaeval Philosophy, I (London: Longmans, Green & Company, Ltd., 1935), 214. 11

ดเปรยบเทยบ บทท 2 และ 6 ใน John Hick, Philosophy of Religion, Prentice-Hall Foundation of Philosophy Series.

69

ทายทสด “พทธปญญานยมเชงวพากษ” จะเปนทศนะทถอวาสงทเรารเกยวกบพระเจานน เรา “รผาน” สงอน ในลกษณะทเนอหาของความรแบบอน “ถกรผาน” สงทประจกษแจงโดยตรง หรอถกรผาน อะไรทรผานสงทประจกษแจงโดยตรง สงทดเหมอนวาจะเปนปญหากคอ ขอเทจจรงอะไร ทอาจกลาววาใหความมเหตผลหรอความยอมรบได กบสงทถอวาเปนความจรงทางศาสนา แตถามขอเทจจรงเชนทวา ไมวามนจะเกยวกบงานเขยนศกดสทธ ค าพดของผสอนศาสนา หรอประสบการณทคนมตอ “the holy” นกปญญานยมเชงวพากษกอาจแยกแยะเชนเดยวกบนกเทววทยา ระหวาง exegesis และ hermeneutics อยางแรกเปนค าอธบายวาขอเทจจรงนคออะไร อยางหลงคอค าอธบายถงประเภทของขอความ ทอาจพดวา ไดรบประจกษพยาน ความมเหตผล หรอ ความยอมรบได มาจากขอเทจจรงพวกนน ค าอธบายของเราถงสงทประจกษแจงโดยตรงในบทท 2 อาจพดคลายๆ กนไดวาเปนเรองของ exegesis และค าอธบายของเราถงสงทประจกษแจงโดยออมในบทท 3 เปนเรองของ hermeneutics

ดงนน จงไมนาประหลาดใจทวา ปญหาทวไปของเกณฑตดสนความรไดสรางใหเกดทางตนในเกอบจะทกแขนงของความร ผมเกรงวาไมสามารถจะสรางความกระจางใหกบตวปญหามากไปกวาน แตถาเราสามารถเขาใจถงขอยงยากของมน บางทเราอาจเขาใจไดดขนถงการโตเถยงทพวพนไปถงหวขอในบทตอไปของเรา นนคอ เกยวกบประเภทของความรทกลาววาไดมากอนประสบการณ เพราะในเรองนนเชนกนทนกปรชญาแบงแยกกนไปตามพนฐานของประเดน “เชงเกณฑวทยา” (criteriological).

70

บทท 5

ผควำมเปนจรงแหงเหตผล

ทศนะดงเดม

“มความเปนจรงอยสองชนด คอความเปนจรงของการใชเหตผล และความเปนจรงของขอเทจจรง ความเปนจรงของการใชเหตผลเปนจรงอยางจ าเปน และเปนไปไมไดทจะเปนไปในทางตรงกนขาม แตความเปนจรงของขอเทจจรงนนเปนจรงโดยบงเอญ และเปนไปไดทจะเปนไปในทางตรงกนขาม เมอความจรงหนงเปนจรงอยางจ าเปน เราสามารถทจะหาเหตผลไดดวยการวเคราะห สลายความจรงนนลงเปนมโนคตและความเปนจรงทพนฐานกวา จนกวาเราจะไปถงมโนคตและความเปนจรงทเปนระดบปฐมภม” [Leibniz, Monadology 33]

ตามทเราไดใหขอสงเกตมาแลว “เหตผล” บางทกไดรบการกลาววาท าหนาทเปน “แหลง” ของความรคไปกบ “ประสบการณ” ทศนะดงเดมในเรองเนอหาสาระของความรทถอวาไดมาจากเหตผลดงกลาว ดเหมอนจะวางอยบนขอสมมตฐานหลายๆ ขอ ไดแกขอสมมตฐานทวา เราสามารถท าการแบงแยกไดอยางสมเหตสมผล ระหวางคณสมบต (property) และสงเฉพาะรปธรรม หรอ เนอสาร (substance) และ เราสามารถแบงแยกไดเชนเดยวกน ระหวางสภาวการณ (state of affair) และเหตการณรปธรรม และทวา คณสมบตเปนสงทสมพนธตอกนและกนดวยการเปนจรงตามกน (entailment) หรอการครอบคลมถงกน (inclusion) และการตดขาดจากกน (exclusion) และทวา สภาวการณกมความสมพนธตอกนในลกษณะเชนเดยวกน และทวา ความสมพนธทงสนดงกลาวเปนจรงโดยจ าเปน กลาวไดวาขอสมมตฐานทงหมดนเปนขอสมมตฐานทางอภปรชญา

ทศนะนเกยวพนเชนกนถงขอสมมตฐานทางญาณวทยาทวา ในบางตวอยาง เราสามารถรไดวาความสมพนธเหลานมอย และมอยอยางจ าเปนจรง และยงไปกวานนกคอ เราสามารถรความจรงแหงเหตผลเหลานไดกอนประสบการณ

และประการสดทาย ทศนะนเกยวพนถงขอสมมตฐานวา ความเปนจรงของเหตผลเหลานบางอยาง คอสงทประกอบกนขนเปนเนอหาสาระของตรรกศาสตร

เชนเดยวกบในอาณาบรเวณอนของความรทเราไดพจารณามา มความเปนไปไดของทาทแบบวมตนยม ในกรณนกคอ ความความสงสยทมตอ “ความเปนจรงของเหตผล” และอกเชนกนททางตนทเกดขนระหวางผทเชอและผทไมเชอ เปนเรองยากทจะแกไขแมจะไมถงขนวาเปนไปไมไดกตาม พวกท

71

ไมเชอตออภปรชญาบางคนพยายามทจะ “ลดทอน” ความจรงของเหตผลไปสความจรงอนทมขอโตแยงไดนอยกวา แตความพยายามในการลดทอนเหลาน กดจะไมมความนายอมรบมากไปกวาการลดทอนทเราไดพจารณาไปกอนหนาน

กำรครอบคลมถงกนและกำรตดขำดจำกกน

คณสมบตบางอยาง (ตวอยางเชน คณสมบตของการเปนบาน หรอของการเปนมา) เปนสงทแสดงตวอยางใหเหน (exemplify) ในสงเฉพาะทแตกตางกนออกไปจ านวนมาก (เชน มมาทแตกตางกนออกไปจ านวนมาก) คณสมบตอน (ตวอยางเชน การเปนทรงกลมอยางสมบรณ) เปนสงทไมปรากฏเปนตวอยางในสงเฉพาะใดเลย และมคณสมบตบางอยาง (ตวอยางเชน การเปนผทวงเรวทสด) เปนสงทปรากฏเปนตวอยางในสงเฉพาะเดยวเทานน

ความสมพนธของการเปนจรงตามกน (entailment) หรอการครอบคลมถงกน (inclusion) ระหวางคณสมบตตางๆ ปรากฏเปนตวอยางในขอเทจจรงเหลาน คอ คณสมบตของการเปนสเหลยมจตรสครอบคลมถงการเปนสเหลยมพนผา คณสมบตของการมสแดงครอบคลมคณสมบตของการมส คณสมบตของการตดขาดจากกน (exclusion) ปรากฏเปนตวอยางในขอเทจจรงเหลาน คอ คณสมบตของการเปนสเหลยมจตรสตดขาดจากตดขาดจากคณสมบตของการเปนวงกลม คณสมบตของการมสแดงตดขาดจากคณสมบตของการมสฟา การกลาววาคณสมบตหนงตดขาดจากคณสมบตอกอนหนง เปนสงทบอกเรามากกวาวาคณสมบตหนงไมครอบคลมอกคณสมบตหนง การเปนสงทมสแดงไมครอบคลมการเปนสงทหนก แตมนไมตดขาดจากการเปนสงทหนก ถามนตดขาดจากการหนก แบบเดยวกบทมนตดขาดจากการมสฟา กจะไมมสงใดททงมสแดงและหนกพรอมๆ กน1

นอกจากนกยงมคณสมบตแบบประสมดวยเชนกน ตวอยางเชน การเปนสแดงหรอสฟาอยางใดอยางหนง การทงเปนสแดงและอนพรอมๆ กน การไมมสแดงแตถามสกจะเปนสแดง เปนตน ความสมพนธของการครอบคลมถงกนและการตดขาดจากกน ทเปนเรองของคณสมบตดงกลาว สามารถแสดงใหเหนไดในหลายๆ แบบ เชน การทงมสแดงและทงเปนสเหลยมจตรส ครอบคลมถงการมสแดง และตดขาดจากเปนวงกลม การทงมสแดงและทงอนถามสแดง ครอบคลมถงการอน การทงไมอนและการทงจะอนถามสแดง ตดขาดจากการมสแดง

ในทศนะนความสมพนธ (relation) อาจถกคดวาเปนคณสมบตชนดหนง หนงในคณสมบตของโสเครตสกคอคณสมบตของการแกกวาเพลโต และดงนน ยอมมคณสมบตของการแกกวาคนบางคน และมคณสมบตของการแกกวาอะไรกตามทเพลโตแกกวา และเชนเดยวกบคณสมบตอนๆ ความสมพนธ

1

“การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” ไมควรจะถอวากนออกไปซงความเปนไปได ทสงหนงจะมสแดงในสวนหนงและมสฟาในอกสวนหนง มนบอกเราเพยงแควาการมสแดงในสวนๆ หนง ตดขาดจากการมสฟาในสวนๆ เดยวกนนนและในเวลาเดยวกน

72

หลายๆ อยางกอาจถกคดวา ตวของมนเองกเปนสงทสมพนธตอกนดวยการครอบคลมถงกน หรอตดขาดจากกน ตวอยางเชน การอนกวาสงเฉพาะ x ครอบคลมถง และถกครอบคลมถง การเปนสงท x เยนกวา และมนยงครอบคลมเชนกนถง การอนกวาอะไรกแลวแตท x อนกวา และตดขาดจากการเปนสงท x อนกวา

นอกจากนกยงมความเปนจรงทวไปมากกวานน เกยวกบความสมพนธของการครอบคลมและการตดขาดจากกน ตวอยางเชน ส าหรบทกๆ คณสมบต F และทกๆ คณสมบต G : (1) การทF ตดขาดจากG ครอบคลมไปถงการท G ตดขาดจาก F (2) การท F ตดขาดจาก G ครอบคลมไปถงการท F ครอบคลมไปถงไมใช-G (3) คณสมบต F ตดขาดจากคณสมบตการไมใช-F และครอบคลมไปถงคณสมบต F-หรอ-G

สภาวการณ (หรอจะใชศพทตางออกไปคอ สภาวการณทเปนไปได(possible states of affairs)) เปนสงทคลายคลงกบคณสมบต ในขณะทคณสมบตหนงอาจปรากฏใหเหนเปนตวอยางในสงทตางกนหลายๆ สง สภาวการณหนงๆ (เชนการทโสเครตสอยในกรงเอเธนส) กปรากฏเปนตวอยางในเหตการณรปธรรม (concrete event) ทแตกตางกนหลายๆ เหตการณ ในขณะทสภาวการณอน (ตวอยางเชน การทโสเครตสอยในกรงโรม) ไมปรากฏเปนตวอยางในเหตการณรปธรรมใดเลย และสภาวการณอน (ตวอยางเชน การตายของโสเครตสในป 399 กอนครสตกาล) ปรากฏเปนตวอยางในเหตการณรปธรรมเพยงเหตการณเดยว 2

เชนเดยวกบคณสมบต สภาวการณกสมพนธตอกนดวยการครอบคลมถงกนและการตดขาดจากกน เชน การทผชายบางคนเปนคนกรก ครอบคลมไปถงและถกครอบคลมถงโดย การทคนกรกบางคนเปนผชาย และตดขาดจากการทไมมคนกรกคนไหนเปนผชาย และสภาวการณกอาจเปนแบบประสมเหมอนคณสมบต ตวอยางเชน การทผชายบางคนเปนคนกรกและเพลโตเปนคนโรมน การทโสเครตสเกดแรงบนดาลใจเปนเงอนไขพอเพยงทท าใหโสเครตสกลายเปนนกปรชญา ตวอยางของความสมพนธของการครอบคลมและการตดขาดทเกยวของกบสภาวการณแบบประสม ไดแก : สภาวการณเชอมตอกนทเกดขนจาก (1) โสเครตสเกดแรงบนดาลใจ (2) การทโสเครตสเกดแรงบนดาลใจเปนเงอนไขพอเพยงทท าใหโสเครตสกลายเปนนกปรชญา จะครอบคลมไปถง (3) โสเครตสกลายเปนนกปรชญา ; และ

2

ไมมแบบแผนของค าศพททเปนทยอมรบกนส าหรบใชแสดงการแยกแยะน ในททผมพดวา “สภาวการณ(ทเปนไปได)” และ “เหตการณรปธรรม” คนอนไดเรยกวา: “วตถภายนอก” และ “โอกาส” (Whitehead); “สภาวการณ” และ “กอนกาละ-อวกาศของความเปนจรง” (lewis) ; และ “ขอความเชงประเภท” และ “ขอความเชงเฉพาะราย” (von Wright) โปรดดเปรยบเทยบ A. N. Whitehead, Science and the Modern World (New York: The Macmillian Company, 1930), pp. 32-39; C. I. Lewis, An Analysis of Knowledge and Evaluation (La Salle, Ill.: Open Court Publishing Co., 1946), pp. 52-55; G. H. von Wright, Norm and Action (London: Routledge & Kagan Paul, Ltd., 1963), pp. 23-25. และในททผมพดวา “คณสมบต” คนอนไดเรยกวา “คณลกษณะ” (attribute) “สารตถะ” (essence) “ความหมาย” (meaning) “สงสากล” (universal) หรอ “สงทเขาใจภายใน” (intension)

73

สภาวการณเชอมตอกนทเกดขนจาก (1) โสเครตสไมกลายเปนนกปรชญา (2) การทโสเครตสเกดแรงบนดาลใจเปนเงอนไขพอเพยงทท าใหโสเครตสกลายเปนนกปรชญา จะตดขาดจาก (3) โสเครตสเกดแรงบนดาลใจ. สองตวอยางนเปนตวอยางของความจรงททวไปกวานน ไดแก ส าหรบทกๆ สภาวการณpและq : สภาวการณเชอมตอกนทเกดจากp และpเปนเงอนไขทพอเพยงส าหรบq จะครอบคลมไปถงq ; และสภาวการณเชอมตอกนทเกดจากnot-q และpเปนเงอนไขทพอเพยงส าหรบq จะตดขาดจากp “ความจรงของเหตผล”ประการหลงน ถกกลาววาเปนความจรงชนดทเปนเรองของตรรกศาสตรของขอความ

และทวไปยงกวานนกคอ ตามแนวคดน เมอประโยคหนงถกพดวามนยไปถงอกประโยคหนงอยางจ าเปนจรง สภาวการณทมงกลาวถงโดยประโยคทหนงกจะครอบคลมไปถงสภาวการณทมงกลาวถงโดยอกประโยคหนง

ควำมรในควำมจ ำเปนจรงไมไดมำหลงประสบกำรณ

ในการกลาววาความจรงแหงเหตผลเหลานเปนสงทร(หรอเปนสงทสามารถรได) “กอนประสบการณ” (a priori) ความหมายสวนหนงกคอ ถามนถกรไดมนกไมไดถกร“หลงประสบการณ” (a posteriori) ตวอยางเดยวกอาจชใหเหนถงสงทมงเจตนาไปถงในการทพดวาความจรงเหลานไมไดถกรหลงประสบการณ

“การมสแดงยอมตดขาดจากการมสฟา อยางจ าเปน” สงทสอดคลองไปกบค าพดซงเปนความเปนจรงเกยวกบคณสมบตน กคอ ขอความทวไปซงเปนความเปนจรงเกยวกบสงเฉพาะ ทวา “ทกๆ สงเฉพาะในอดต ปจจบนและอนาคต ยอมจ าเปนจรงวาถามนมสแดงแลวมนกจะไมมสฟา” ถาความจรงประการหลงนถกรหลงประสบการณ มนกจะไดรบการรองรบโดยการอปนยบางประการหรอหลายๆ ประการ พยานหลกฐานของเรากอาจจะประกอบขนดวยขอเทจจรงวาสงทมสแดงจ านวนมากและสงทไมใชสฟาจ านวนมาก ทไดรบการสงเกตมาในอดตจนถงปจจบน ไมมสงสแดงไหนทมสฟา ฉะนน เรากอาจจะยนยนแบบอปนยวา “ทกๆ สงเฉพาะในอดต ปจจบนและอนาคต ถามนมสแดงแลวมนกจะไมมสฟา” แลวเรากอาจจะกาวไปสการสรปในขนตอไปวา “เปนความจ าเปนจรงวาการมสแดงตดขาดจากการมสฟา” และตอไปส “ทกๆ สงเฉพาะในอดต ปจจบนและอนาคต ยอมจ าเปนจรงวาถามนมสแดงแลวมนกจะไมมสฟา”

ดงนน กอาจจะมการพดวามขนตอนอยสามขนตอน ในการใหเหตผลรองรบแบบอปนยกบ “เปนความจ าเปนจรงวา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” คอ (1) การเกบรวบรวมตวอยาง คอ “สงทมสแดงชนนไมมสฟา” “สงทมสฟาชนนนไมมสแดง” ควบคไปกบการสรางขอสรปยอ “ไมมสงทมสแดงชนไหนทไดเหนมาจนถงปจจบนทมสฟา” (2) การอนมานแบบอปนยจากขอมลเหลานไปส “ทกๆ สงเฉพาะในอดต ปจจบนและอนาคต ถามนมสแดงแลวมนจะไมมสฟา (3) ขนตอนจากขอสรปในแบบ

74

อปนยน ไปส “เปนความจ าเปนจรงวา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” และทายทสด ไปส “ทกๆ สงเฉพาะในอดต ปจจบนและอนาคต ยอมจ าเปนจรงวา ถามนมสแดงแลวมนกจะไมมสฟา”

ท าไมจงไมกลาววา “ความจรงแหงเหตผล” เชนน เปนสงทรหลงประสบการณ? ประการหนงกคอ ความจรงแหงเหตผลพวกนบางอยางเปนสงทเกยวของกบคณสมบตทไมเคย

ปรากฏเปนตวอยางในสงใด ถาเราถอค าวา “สเหลยมจตรส” “สเหลยมผนผา” และ “วงกลม” ตามวธทค าเหลานถกตความตามปกตในเรขาคณต อยางเดดขาดไมยอมใหคลาดเคลอนไปไดเลย เรากจ าตองกลาววา ไมมสงไหนทเปนสเหลยมจตรส หรอเปนสเหลยมผนผา หรอเปนวงกลม เพราะตามค าพดของเพลโต สงในธรรมชาต “สมบรณไมถงขน” ของการมคณสมบตตามทก าหนด 3 ฉะนน ในการทจะใหเหตผลรองรบตอ “เปนความจรงโดยจ าเปนวา การเปนสเหลยมจตรสครอบคลมไปถงการเปนสเหลยมผนผา และตดขาดจากการเปนวงกลม” เราไมสามารถแมแตด าเนนการตามขนแรกทแสดงมา ในเมอไมมสเหลยมจตรส เรากไมสามารถเกบตวอยางของสเหลยมจตรสทเปนสเหลยมผนผา และสเหลยมจตรสทไมเปนวงกลม

อกประการหนงกคอ การใชวธการอปนยดเหมอนจะสมมตไวลวงหนาแลวถงความรใน “ความเปนจรงของเหตผล” ในการทจะยนยนขอสนนษฐานเชงอปนย เราตองสามารถรไดวาผลของมนจะเปนอะไรไดบาง ตามปกต การทจะรสงเหลานเราตองใชการนรนย เราตองพจารณาตวขอสนนษฐานควบคไปกบสงอนทเราร และดวา อะไรบางทจะเปนนยตามมา ดเหมอนวาทงหมดนเกยวเนองไปถงการเขาใจถงความเปนจรงของเหตผล คอความเปนจรงแบบทอาจชใหเหนโดย “ส าหรบทกสภาวการณ p และ q สภาวการณเชอมตอทเกดจากp และ not-p or q จะครอบคลมq” และ “การท Aทกๆ อนเปนB จะตดขาดจากการท บางA ไมเปนB” ฉะนนถงแมเราจะสามารถทจะใหเหตผลรองรบ “ความจรงแหงเหตผล” บางประการไดดวยกระบวนการอปนย การใหเหตผลรองรบเชนนนกจะสมมตลวงหนาถง “ความจรงแหงเหตผล” อน และเชนนนแลวเรากยอมจะถกทงไวกบ “ความจรงแหงเหตผล” บางประการ ทเราไมไดใหเหตผลรองรบดวยวธการอปนย4

และทายทสดกคอ ในสามขนตอนทบรรยายมานน ขนตอนสดทายทเปนการเปลยนจาก การสรปรวบยอดเชงอปนยทวา “ทกๆ สงเฉพาะ ในอดตปจจบนและอนาคต ถามนมสแดงแลว มนกจะไมมสฟา” ไปส “เปนความเปนจรงโดยจ าเปนวา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” ขนตอนนโดยตวของมนเองแลวไมใชการอปนย นจะเหนไดดทสดถาเราสงเกตเหนวามขอสรปรวบยอดเชงอปนยอนทเหนไดชดวา การเปลยนรปแบบเดยวกนไมอาจจะยอมรบได ตวอยางเชน อาจเปนไดวา การพดวา “ทกๆ สงเฉพาะ ในอดตปจจบนและอนาคต ถาสงนนเปนมนษย สงนนจะไมมชวตอยเกนกวา 200 ป” และ “ทกๆ

3 Phaedo, 75a.

4 โปรดดเปรยบเทยบ Gottlob Frege, The Foundations of Arithmetic (Oxford: Basil Blackwell, 1950), pp. 16-17. ตพมพครงแรกใน 1884

75

สงเฉพาะ ในอดตปจจบนและอนาคต ถามนเปนหนงในแฝดหา และมชอวา ‘Dionne’ แลวสงนนจะไมใชเพศชาย” เปนสงทมเหตผลรบรอง แตขอเทจจรงนจะไมใหการรบรองตอการสรปตอไปวา “เปนความจรงโดยจ าเปนวา การเปนมนษย ตดขาดจากการมอาย 200 ป” และ “เปนความจรงโดยจ าเปนวา การเปนหนงในแฝดหาและมชอวา ‘Dionne’ ตดขาดจากการเปนเพศชาย” ฉะนน ขอเทจจรงทวาเรามเหตผลรองรบใหกบการสรปรวบยอดเชงอปนยในขนทสองจากสามขนตอนของเรา โดยตวของมนเองแลวไมเพยงพอส าหรบการใหเหตผลรองรบตอความจรงแบบจ าเปนในขนตอนทสาม5

คานทจงกลาววา ความจ าเปนจรง เปนเครองหมาย หรอเปนเกณฑตดสนของการเปนความรกอนประสบการณ6 ถาสงทเรารเปนจรงโดยจ าเปน ถาเราสามารถสรางมนขนเปนประโยคทน าหนาดวยตวก าหนดรปแบบความจรง “มนเปนจรงอยางจ าเปนวา” ไดแลวละก ความรของเรากไมไดไดมาหลงประสบการณ

ควำมรกอนประสบกำรณ

ในทน เชนเดยวกบในทอนๆ “นกสงสย” และ “นกรตรง” อาจอาศยขอเทจจรงเดยวกน ดวยการยนยนวากระบวนการเชงประจกษตามปกตไมสามารถใหความรทจ าเปนจรงได “นกสงสย”จะสรปวาเราไมมความรดงกลาว และ“นกรตรง” จะสรปวา ความรดงกลาวไดมาจากการหยงเหนโดยตรง แตในอาณาเขตของความรน นกรตรงดจะมน าหนกทดกวาในอาณาบรเวณของความรทโตเถยงกนอนๆ ทเราเคยอางองถง เพราะวาในอาณาบรเวณอนเหลานนบางแหง ดเหมอนจะหาการ“การหยงรโดยตรง”อยางทเขาอางถงนนไมพบ แตในอาณาบรเวณทเราก าลงพดถงอยน ประสบการณทเขาอางถงเปนสงทคนเคยกนด ไมวาประสบการณนนจะใหความรแบบทเขาคดวามนใหหรอไมกตาม ในการสนบสนนความเชอ

5

“ประสบการณไมสามารถใหรากฐานแมเพยงนอยทสดส าหรบความจ าเปนจรงของขอความ ประสบการณสามารถสงเกตและบนทกสงทเกดขนไปแลว แตไมวากรณไหน และไมวารวบรวมกรณมามากมายเพยงใด มนกไมสามารถคนพบเหตผลของสงทตองเกดขน มนอาจจะเหนวตถอยเคยงขางกน แตมนกไมอาจจะมองเหนเหตผลวาท าไมมนตองอยเคยงขางกน มนพบวาเหตการณบางอยางเกดขนอยางเปนล าดบ แตการเรยงล าดบทเกดขนนนไมไดใหเหตผลทมนจะเกดขนอก มนเพงพนจวตถภายนอก แตมนกไมสามารถตรวจพบความผกพนภายใน ซงสรางการเชอมตอทไมอาจท าลายไดระหวางอนาคตกบอดต ระหวางความเปนไปไดกบความเปนจรง การเรยนรขอความหนงดวยประสบการณ และการเหนวามนเปนจรงอยางจ าเปน เปนกระบวนการทางความคดสองอยางทแตกตางกนไปโดยสนเชง . . . ถาใครไมเขาใจอยางชดเจนถงการแยกแยะระหวางความจรงอยางจ าเปนและอยางบงเอญน เขากไมสามารถรวมไปกบเราในการคนควาของเรา ตอรากฐานของความรของมนษย และทงไมอาจด าเนนไปสความส าเรจในการคาดคะเนความจรงในเรองน” William Whewell, Philosophy of the Inductive Sciences Founded upon Their History, I (London: J. W. Parker & Son, 1840), 59-61. 6 Critique of Pure Reason, B4; cf. Immanuel Kant, Critique of Pure Reason ed. Norman Kemp Smith (London:

Macmillan & Co., Ltd., 1933), p. 44.

76

น ซงกคอ ความเชอทวาประสบการณทนกรตรงอางองถงนนเปนสงทเราคนเคยกนด ขอใหเราพยายามบงชและก าหนดทอยของประสบการณทเขาเรยกวา “การหยงเหนโดยตรง” น ผมเชอวาวธทดทสดกคอโดยผานค าอธบายแบบทสบทอดกนมา

“การเพงพนจถงสารตถะ” เปนวลทแมจะใชกนบอยๆ ในเรองน แตกชวนใหเขาใจผด เพราะมนสนบสนนหลกค าสอนของพลาโตทวา การทจะไดมาซงความรถงสงทจ าเปนจรง เราตองหนหนจาก“สนธยาแหงการแปรเปลยนและการดบสญ” มาสการเพงพนจโลกของ“สงสมบรณ เปนนรนดร และไมเปลยนแปลง” 7 แตตามความคดของอรสโตเตลและนกปรชญารนหลงในกระแสทเกยวของกบปญหาของเรา ณ ทน หนทางหนงในอนทจะไดมาซงการหยงเหนทเราตองการ กคอการพจารณาสงเฉพาะทอาจสญสลายไปไดของโลกน

ในฐานะผลของการรบรสงเฉพาะทมสฟาสงหนงหรอจ านวนหนง เราอาจเกดการรวา การทสงหนงมสฟานนเปนอยางไร และอาจกลาวไดวา เปนการรวาคณสมบตของการมสฟาคออะไร และในฐานะผลของการรบรสงเฉพาะทมสแดงสงหนงหรอจ านวนหนง เราอาจเกดการรวาการทสงหนงมสแดงนนเปนอยางไร และเปนการรวาคณสมบตของการมสแดงคออะไร ตอจากนน จากการมความรวาการมสแดงและการมสฟาคออะไรน เรากสามารถทจะเหนไดวา การมสแดงนนตดขาดจากการมสฟา และเหนวามนจ าเปนทตองเปนเชนนน

อรสโตเตลจงบอกเราวา ในฐานะผลของการรบรคลลแอส (Callias) และบคคลอนอกจ านวนหนง เรากเหนวา การทสงหนงมคณสมบตของการเปนมนษยนนเปนอยางไร และตอจากนน ดวยการพจารณาคณสมบตของการเปนมนษย เรากรวา การเปนมนษยนนครอบคลมถงการเปนสตว และเหนวามนจ าเปนทตองเปนเชนนน 8

ดเหมอนวาตวอยางทงคนจะเปนไปตามล าดบขนดงน คอ (1) การรบรสงเฉพาะ ในกรณหนงคอการรบรสงเฉพาะสแดงและสฟา และในอกกรณหนงกคอการรบรคลลแอสและคนอนๆ (2) กระบวนการของการถอดคณสมบต (abstraction) คอการเกดความรวา การทสงหนงมสแดงหรอมสฟานนคออะไร และการเกดความรวาการทสงหนงเปนมนษยนนคออะไร (3) ความเขาใจทเกดขนจากภายในตวเองวาคณสมบตตางๆ มความสมพนธบางอยางตอกน ในกรณหนง กคอความเขาใจถงขอเทจจรงทวา การเปนสแดงตดขาดจากการเปนสฟา ในอกกรณหนง กคอความเขาใจถงขอเทจจรงทวา การเปนสตวทมเหตผลครอบคลมถงการเปนสตว และ (4) ความรทเกดขนจากภายในตนเองนเปนเหตผลรองรบการสรปรวบยอดอยางเปนสากลเกยวกบสงเฉพาะ “เปนความจรงอยางจ าเปนวา ส าหรบทกสงทกอยาง ถามนมสแดงแลวมนจะไมมสฟา” และ “มนเปนความจรงอยางจ าเปนวา ส าหรบทกสงทกอยาง ถามนเปนมนษยแลว มนกจะเปนสตวดวย”

7 The Republic, 479-508.

8 Posterior Analytics, 100a-100b.

77

อรสโตเตลเรยกกระบวนการนวา“การอปนย” แตเนองจากมนแตกตางไปในสาระส าคญจากสงทในเวลาตอมารจกกนในฐานะของ“การอปนย” การใชค าอน อาจเปน“การอปนยแบบรตรงดวยการหยงเหนภายใน” (“intuitive induction”) อาจชวนใหเขาใจผดนอยกวา 9

ถาเราไดกระท า“การอปนยแบบรตรงดวยการหยงรภายใน”ในลกษณะทไดบรรยายมา เรากอาจจะกลาววาขอความเกยวกบความสมพนธระหวางคณสมบต (“เปนความจรงอยางจ าเปนวา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา”) ใหเหตผลรองรบตอการสรปรวบยอดอยางเปนสากลเกยวกบสงเฉพาะ (“เปนความจรงอยางจ าเปนวา ส าหรบทกสงทกอยางแลว ถามนเปนสแดงแลวมนกจะไมเปนสฟา”) และดงนน เรากสามารถพดวา การสรปรวบยอดแบบสากล เปนสงทรกอนประสบการณ เชนเดยวกบขอความเกยวกบคณสมบต ฉะนน ล าดบขนของการใหเหตผลรองรบจงตางออกไปจากการอปนยแบบเรยงไลรายการทเราพจารณามากอนหนา ซงเราพยายามทจะใหเหตผลรองรบขอความเกยวกบคณสมบต ดวยการอางองถงการสรปรวบยอดเกยวกบสงเฉพาะ

มความคลายคลงอยางผวเผนระหวาง “การอปนยแบบรตรงดวยการหยงเหนภายใน” และ “การอปนยแบบเรยงไลรายการ เนองจากในแตละกรณ เราเรมตนดวยตวอยางเฉพาะและกาวไปสสงทเหนอกวา ฉะนน เมอเราท าการอปนยแบบเรยงไลรายการ เรากอาจกาวไปจาก “AนเปนB” “AนนเปนB” และเรยงไลไปเรอยๆ ไปส “ในความนาจะเปนทงหลาย AทงหมดเปนB” หรอ “ในความนาจะเปนทงหลาย AตอไปกจะเปนBดวย” แตในการอปนยแบบเรยงไลรายการ หนาทของตวอยางเฉพาะคอส าหรบการใหเหตผลรองรบขอสรป ถาเราพบตอมาภายหลงวาการรบรของเราตอตวอยางเฉพาะเปนการรบรทไมตรงกบความจรง เชน สงทเราคดวาเปนAนน ทจรงแลวไมใชA ขอโตเถยงอปนยนนยอมจะเสยน าหนกความนาเชอถออะไรกแลวแตทมนมอยไป อยางไรกตาม ใน“การอปนยแบบการหยงรภายใน” การรบรเฉพาะเปนเพยงแคความบงเอญทจะชวยพาไปสขอสรป นอาจจะเหนจรงไดดวยขอพจารณาดงน

ขอใหเราสมมตวาความรทแสดงออกในประโยคสองประโยค คอ “มนเปนจรงอยางจ าเปนวา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” และ “มนเปนจรงอยางจ าเปนวา การเปนมนษยครอบคลมถงการเปนสตว” เปนสงไดมาดวยการอปนยแบบรตรงดวยการหยงเหนภายใน และขอใหเราสมมตตอไปอกวาในแตละกรณ กระบวนการเรมตนจากการรบรสงเฉพาะบางอยาง แตไมใชวาการใหเหตผลรองรบตอขอสรปในกรณใดกรณหนง จะขนกบการรบรสงเฉพาะทน าไปสความรดงกลาว ตามค าพดของดนส สโกตส (Duns Scotus) การรบรสงเฉพาะนนๆ เปนเพยง“โอกาส”ของการไดมาซงความร ถาเราเกดบงเอญพบวาการรบรในตอนนนของเราผดจากความเปนจรง มนกจะไมท าใหเกดการเปลยนแปลงใน

9 ค าๆ นเสนอขนมาโดย W. E. Johnson, Logic (London: Cambridge University Press, 1921), Part II, pp. 191ff . อรสโตเตลใชค าวา “อปนย” ในขอความทยกมาแสดง ซงอยใน Posterior Analytics โปรดดเปรยบเทยบ The Nicomachean Ethics, Book VI, Chap. 3, 1139b.

78

ผลทได “ถาประสาทสมผสทงหลายซงท าใหเราไดมาซงขอรเหลานจะผดพลาดไปทงหมด หรอเปนอะไรทจะยงลวงลอยงกวา คอ ถาบางประสาทสมผสเปนเทจ และบางประสาทสมผสเปนจรง ผมกยงคงยนยนวาปญญาของผมจะไมถกหลอกลวงเกยวกบหลกการเชนนน. . .” 10 ถาอะไรทเราคดวาเปนคลลอสทจรงแลวไมใชคน แตเปนเพยงสงทเลยนแบบคนอยางชาญฉลาด และถาการเลยนแบบนท าขนอยางฉลาดเพยงพอ ประสบการณทถกลวงหลอกของเรากจะยงคงเปนโอกาสส าหรบการเพงพนจถงคณสมบตของความเปนมนษย ซงกคอคณสมบตของทงการเปนสตวและการมเหตผล และฉะนน จงเปนโอกาสของการเกดความรวาการเปนมนษยครอบคลมถงการเปนสตว

ทจรงแลว มนอาจจะเปนวา ในการทจะกระท าการอปนยแบบหยงเหนภายใน อนไดแก การ“ถอดแบบ” (abstract) คณสมบตบางประการ เพงพนจมน แลวกเหนวามนครอบคลมอะไรและตดขาดจากอะไร เราตองการแค การคดถงสงเฉพาะบางสงวามคณสมบตนน ตวอยางเชน ดวยการคดถงสงทมสฟาและสงทมสแดง เรากอาจเหนไดวาการมสฟาตดขาดจากการมสแดง เอรนสท แมคช (Ernst Mach) จงพดถง “การทดลองในจนตนาการ” 11 และฮซเซรล (Edmund. Husserl) ซงอาจใชภาษาในแบบของพลาโตไปอยางไรความจ าเปน กกลาววา “มโนคตแหงแบบ (Edos) หรอสารตถะบรสทธ (pure essence) สามารถปรากฏเปนตวอยางใหหยงเหนไดในขอมลของประสบการณ ขอมลของการรบร ความทรงจ า และอะไรอนๆ แตกปรากฏเปนตวอยางใหหยงเหนไดอยางงายๆ ไมตางกนไปในสงทเปนเพยงขอมลแหงจนตนาการ. . .” 12

เราอาจจะพดตอไปวา “การอปนยแบบหยงเหนภายใน” ท าใหเรารความจรงของสภาวการณ ซงตามทศนะทเราก าลงพยายามอธบายนนถอเปนเนอหาสาระของตรรกศาสตร ในฐานะผลของการรบรของเราถงเหตการณทเกดขนจรงบางอยาง ซงอาจเปนไดวาไมตรงกบความจรง เราพจารณาไปถงสภาวการณบางอยางซง (เราเชอวา) เหตการณนปรากฏเปนตวอยาง นนกคอ ดวยการเพงพนจพเคราะหสภาวการณน (อาจเปน การทดวงอาทตยปรากฏอยบนทองฟา และมคนยนอยบนถนน) เราเกดเหนไดวามนตดขาดจากสภาวการณอนบางอยาง (สภาวการณของการเปนจรงแคอนใดอนหนง ระหวางดวงอาทตยไมปรากฏบนทองฟา หรอไมมคนยนอยบนถนน) ดวยการพเคราะหถงสภาวการณทวไปน เรา 10

Philoosphical Writings, ed. And trans. Allan Wolter (New York: Thomas Nelson & Sons., 1962), p. 109 (the Nelson Philosophical texts); ดเปรยบเทยบ p. 103. ดเปรยบเทยบไลบนซ (Leibniz): “ควรสงเกตดวยวา ถาผมเกดคนพบความจรงแบบทแสดงขนตอนการพสจนได (demonstrative truth) อาจเปนความจรงทางคณตศาสตรหรอความจรงอยางอน ในขณะทผมก าลงฝนอย มนกยอมมความแนนอนเทาๆ กบตอนทผมตน นแสดงใหเราเหนวา ความจรงทเขาถงดวยปญญาเปนอสระจากความจรง หรอของความมอยนอกตวเรา ของสงทางวตถและเปนของอายตะนะรบรภายนอก” The Philosophical Works of Leibniz, ed. G. M. Duncan (new Haven: The Tittle, Morehouse & Taylor Co., 1908), p. 161. 11

Erkenntnis Irrtum (Leipzig: Felix Meiner, 1905), p. 180ff. 12

Ideas: General Introduction to Phenomenology (New York: The Macmillan Company, 1931), p. 57.

79

หยงเหนถงความรในความเปนจรงทเปนการทวไปยงกวา ซงเปนความเปนจรงทนกตรรกวทยาจะกลาวถงดวยการพดวา “ส าหรบขอความp และขอความq ใดๆ กตาม เงอนไขแบบเชอมตอ (conjunction) ของ pและq จะเปนจรง ถาและเพยงถา เงอนไขแบบใหเลอก (disjunction) ระหวาง not-p และ not-q เปนเทจดวยกน”

แตความเปนจรงของเหตผลบางอยางถกกลาววาเปนสงทจะรไดก “โดยการแสดงขนตอนการพสจน” (demonstration) และไมใช “รไดโดยตรงดวยการอาศยการหยงเหนภายใน” ลอค (Locke) จงบอกเราวา เราได“ความรแบบแสดงขนตอนการพสจน”มาในสถานการณดงนคอ เรามความรตรงดวยการหยงเหนภายในวา สภาวการณAบางอยางเกดขน เรามความรตรงแบบหยงเหนภายในอกเชนกนวาAครอบคลมสภาวการณB และตอจากนน เรามความรตรงแบบหยงเหนภายในวาBครอบคลมสภาวการณC ในกรณเชนน (ลอคพดวา) ไมวาเราจะมความรตรงแบบหยงเหนภายในหรอไมกตามวาCเกดขน เรากมทกอยางทจ าเปนในการทจะ “แสดงขนตอนการพสจน” ตอตวเราเองวา Cเกดขน อยางไรกตาม ลอคเตอนเราวาการพสจนทใชหลายขนตอนเปนสงทกนเวลา ซงมผลให“ประกายของความประจกษแจง”ของขนตอนตนๆ อาจจะหายไปแลวในเวลาทเราไปถงขอสรป “ในการนรนยทยาวและใชการพสจนหลายๆ ขน เราไมสามารถรกษาความทรงจ าไวไดงายๆ เสมอไป” ดงนน เขากลาววา ความรแบบทอาศยการแสดงขนตอนการพสจน “จงมความไมสมบรณมากกวาความรตรงดวยการหยงเหนภายใน” 13

ความจรงอนหลากหลายของเหตผล ไมวาตวของมนเองจะเปนวตถของความรทอาศยการหยงเหนภายใน หรออาศยการแสดงขนตอนการพสจน จงถกกลาววาเปนพนฐานของความรทไดมาจากการแสดงขนตอนการพสจนทงหมด เราอาจกลาวดวยค าทเปนทวไปมากขนวา ถาคนๆ หนงรวาสภาวการณAเกดขนอยางจ าเปน และถาเขามความรตรงแบบหยงเหนภายในหรอแบบแสดงขนตอนการพสจนวา AครอบคลมสภาวการณB แลวละก (ในเงอนไขวาเขาสรปวาBเกดขน) เขามความรแบบแสดงขนตอนการพสจนวา Bเกดขน

13

Essay Concerning Human Understanding, Book IV, Chap. 2, Sec. 7. เดสการตสกใหความสนใจเชนกนวาความจ าเปนสงส าคญในความรทอาศยการแสดงขนตอนการพสจน เขาตงขอสงเกตใน Rules for the Direction of the Mind วาถาเราสามารถจ าไดวาเราไดนรนยขอสรปบางอยางมาเปนขนๆ จากขออางฐานชดหนง ซงเรา “รจากความเขาใจภายใน” แมวาในตอนนเราจะไมสามารถจ าขนตอนแตละขนนนได เรากยอมมเหตผลรองรบใหตวเราเองอยางเพยงพอ ในการพดวาขอสรปนน เปนสงทเรา “รโดยการนรนย” โปรดด The Philosophical Works of Descartes, ed. E. S. Haldane and G. R. T. Ross, I (London: Cambridge University Press, 1934), p. 8. หลกการของเดสการตสในบางรปแบบควรผนวกเขากบหลกการเกยวกบความจ าทเสนอไวในบทท 3 เปรยบเทยบกบขอเสนอของนอรแมน มลคลม (Norman Malcolm) “ถาคนๆ หนงมพนฐานรองรบอยแตแรก ใหแนใจวา p และถาในตอนนเขาจ าไดวา p แตจ าไมไดวาพนฐานทรองรบของเขานนคออะไร เขากยอมมพนฐานรองรบเดยวกบทเขามอยแตแรก” Knowledge and Certainty (Englewood Cliffs: Prentice-Hall, Inc., 1963), p. 230.

80

วมตนยมและ “จตวทยำนยม” อกทางเลอกหนงของค าอธบายเชงอภปรชญา ของความรของความเปนจรงแหงเหตผล กคอ

วมตนยม อนไดแก การปฏเสธวาเรามความรดงกลาว ตามทเราไดเหนมา ค าตอบทวไปตอวมตนยมกลาวครอบคลมไปตลอดอาณาเขตของความรก

คอ เรามความรในสงทถกตงค าถาม และดงนน ทฤษฎทางปรชญาใดทมนยตามมาวาเราไมมความรในเรองนนจงผด เปนการงายทจะพดถงทศนะวมตนยมวาดวยความจรงแหงเหตผล ตามอยางทเลยนารด เนลสน (Leonard Nelson) พดถง ในเรองทเกยวกบความเปนจรงทางคณตศาสตร วาผทสนบสนนทศนะวมตนยมในเรองดงกลาวเชญชวนใหเรา “สละทงความรทกระจางชดเจนทสดทเรามอย หรอทจรงแลวกคอความรเพยงอยางเดยวทชดเจนและกระจางในตวของมนเอง ส าหรบผมพอใจทเลอกเสนทางตรงกนขาม ถาหากปรชญาหนงพาผมไปพบกบความขดแยงกบคณตศาสตร ไมวามนจะดงดดใจ ฟงดมเหตมผล หรอหลกแหลมแคไหน ผมกขอสรปวา ไมใชคณตศาสตรแตเปนปรชญาตางหากทเดนหลงทาง” 14 แนนอนวาวมตนยมวาดวยความรในความเปนจรงแหงเหตผล กไมไดมพนฐานรองรบทดไปกวาวมตนยมวาดวยความรของเราถงสงกายภาพ15 แต ณ จดน เรากควรจะเตอนตวเองถงความยงยากทวไป ทเราไดเผชญมาแลว ในการพยายามแกปญหาเรองเกณฑตดสนความร

“วพากษวธ” (dialectic) จะด าเนนตอไปแบบเดยวกบเมอกอน คอ เพอทดแทนวมตนยมและทศนะทเชอในการรตรง เราจะมองหาทางเลอก “แบบลดทอน” ซงจะแปลประโยคทแสดงออกถงความเปนจรงในเรองทก าลงพดถง ไปสประโยคทอางองไปถงเนอหาสาระทมขอโตแยงไดนอยกวา ในความพยายามหลายๆ ทางทจะสรางการลดทอนดงกลาว ความพยายามทมคาควรแกการพจารณา อนทหนง กคอทศนะทเปนทรจกกนในศตวรรษท 19 ในฐานะของ “ลทธจตวทยานยม” (psychologism) และอนทสองกคอ ทศนะแบบเดยวกนของยคปจจบน ซงเราอาจเรยกวา “ลทธภาษาศาสตรนยม” (linguisticism) อะไรทจะสามารถพดวพากษทศนะทหนงกสามารถใชวพากษทศนะทสองไดอยางเสมอกน

ธโอดอร ลปส (Theodore Lipps) เขยนไวในป ค.ศ. 1880 วา “ตรรกศาสตรถาไมใชฟสกสของความคดแลว มนกไมอาจเปนอะไรอนไปไดอกแลว” และเขาพยายามทจะแสดงวาความจรงของ

14

Leonard Nelson, Socratic Method and Critical Philosophy (New Haven: Yale University Press, 1949), p. 184. 15

การถอวาการเหนเหนอกวาความเขาใจ ในฐานะวธการของการสงเกตร ส าหรบผมแลวเปนเรองทนาประหลาดใจ เพราะ การทวตถททบแสงเปนสงทอาจมองเหนได มโนทศนกเปนสงทอาจรจกหรอเขาใจไดไมตางกน” Alonzo Church, Abstract Entities in Semantic Analysis,” Proceeding of the American Academy of Arts and Sciences, Vol. 80 (1951), 100-112; ขอความทยกมาแสดงอยในหนา 104.

81

ตรรกศาสตรทจรงแลวเปนความจรงเกยวกบวธทผคนคด 16 นคอทศนะทไดรบการขนานนามวา “ลทธจตวทยานยม” และมนเปนทศนะทมงใชอยางทวไปกบเนอหาสาระของความเปนจรงแหงเหตผล

การตความทางจตวทยาของ “เปนความจรงโดยจ าเปนวา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” อาจจะคอ “คนทกๆ คนถกสรางใหมธรรมชาตทางจตวทยาทวา ถาเขาคดถงสงๆ หนงวามสแดงแลว เขากไมอาจคดเปนอยางอนได นอกจากวามนไมมสฟา” และการตความของความจรงทางตรรกะ “ส าหรบขอ p และ q ใดๆ กตาม ถา pเปนจรง และpมนยไปถงq แลว qกยอมเปนจรง” อาจจะเปน “คนทกๆ คนถกสรางใหมธรรมชาตทางจตวทยาทวา ถาเขาเชอวา pเปนจรง และถาเขาเชอวา pมนยไปถงq แลว เขากไมอาจท าอยางอนได นอกจากเชอวา qเปนจรง”

แตเหนไดชดวา ประโยคทางจตวทยาทงสองไมไดถายทอดทงหมดของสงทมงใหหมายถง โดยประโยคทมนแปลความ ประโยคทางจตวทยาเปนขอสรปรวบยอดจากประสบการณเกยวกบวธทผคนคด และตามทมนเปนอย มนจะไดรบการรองรบกเพยงจากการตรวจสอบในทางจตวทยาอยางกวางขวางและครอบคลมทวเทานน กอตลอบ เฟรเก (Gotlob Frege) จงพดถงการตความทางจตวทยาตอคณตศาสตรวา “มนคงจะเปนเรองแปลก ถาวทยาศาสตรแขนงทมนคงแนนอนทสดจะตองหาการรบรองจากจตวทยา ซงเพงจะเรมตนและยงเดนไมไดมนคงนก” 17 และในฐานะขอสรปรวบยอดจากประสบการณ อยางดทสด ขอความทางจตวทยากเพยงนาจะเปนจรง และยอมอาจถกหกลางจากตวอยางแยงได ความมอยทไหนสกแหงของบคคลทไมมเหตผล คนสกคนหนงซงเชอวา บางสงบางอยางมทงสแดงและสฟา หรอคนสกคนหนงทเชอวา ขอความ p หนงเปนจรง และเชอดวยวา pมนยไปถงq แตกยงปฏเสธทจะเชอวา qเปนจรง กเพยงพอทจะประกนวาประโยคทางจตวทยานนเปนเทจ และเรากรกนเปนอยางดวามคนเชนวาอยจรง แตความมอยของเขากไมไดมผลอยางใดตอความจรงทแสดงออกโดย “เปน

16

“Die Aufgabe der Erkenntnistheorie,” Philosophische Monatschefte, Vol. XVI, (1880) ยกมาแสดงโดยฮซเซรล (Husserl) ใน Logische Untersuchungen, Vol. I (Halle: Max Niemayer, 1928) ฮซเซรลอางเหตผลปกปองรปแบบหนงของ “ลทธจตวทยานยม” ไวใน Philosophie der Arithmetik (Leipzig: C.E.M. Pfeffer, 1891) แตเขาวจารณทศนะนนใน Logische Untersuchungen 17

The Foundations of Arithmetic (Oxford: Basil Blackwell, 1950) p. 38. ตพมพครงแรกในป 1884 ดเปรยบเทยบกบ Phillip E. B. Jourdain, The Philosophy of Mr. B*rtr*nd R*ss*ell (London: George Allen & Unwin, 1918), p. 88: “การวางรากฐานเชงจตวทยาของตรรกศาสตร ดเหมอนวาจะไมไรซงความคลายคลง กบวธการอนนาประหลาดใจของผทสนบสนนจรยศาสตรแบบววฒนาการ ผซงคาดหวงทจะคนพบวาอะไรคอสงทด โดยการสบคนวาอะไรคอสงทมนษยกนคนคดวาด บางทผมกรสกอยากจะใชวธการทางประวตศาสตรกบสตรคณ ผมจะตรวจหาสถตในบรรดาเดกนกเรยน กอนทภมปญญาอนสะอาดผดผองของพวกเขาจะถกชกจงไปดวยอคตของคร ผมจะบนทกค าตอบทพวกเขาใหกบค าถามวา 6 คณ 9 เทากบเทาไรลงไว แลวหาคาเฉลยไปถงทศนยมหกต าแหนง แลวจงตดสนวา ในขนตอนปจจบนของพฒนาการของมนษย คาเฉลยนคอคาของ 6 คณ 9”

82

ความจรงโดยจ าเปนวา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” และ “เปนความจรงโดยจ าเปนวา ส าหรบขอความ p และ q ใดกตาม ถา p เปนจรง และ p มนยไปถง q แลว q กยอมเปนจรง”

เมอเผชญกบความยงยากดงกลาว ผทสนบสนนลทธจตวทยานยมกนาจะปรบทศนะของตน เขาจะพดถงประโยคทแสดงออกถงกฎของตรรกศาสตรและความจรงของเหตผลอนๆ วาจรงๆ แลว มนแสดงออกถงกฎของความคด และมนเปนขอความบรรยายทบอกเราถงวธทคนคดอยจรงๆ แตเพอทจะเหนความลมเหลวของทางออกน เราแคพจารณาถงวธทเปนไปไดในการตความประโยค “กฎของตรรกวทยาเปนกฎของความคด” กเปนการเพยงพอ

(1) การตความหนงนาจะเปนดงน “กฎของตรรกวทยาเปนความเปนจรงทางจรยะ เกยวกบหนาทและพนธะของเราในการคด” ในกรณน ปญหาของความรของเราถงกฎของตรรกวทยากจะถกยายไปเปนปญหา (ทยากไปกวาเดม) ของความรของเราถงความเปนจรงของจรยศาสตร

(2) “กฎของตรรกวทยาเปนค าสงทก าหนดใหเราคดในวธบางอยาง และค าสงไมใชทงจรงหรอเทจ” วธการมองแบบนทงเราไวกบปญหาของการแยกแยะระหวางค าสงทสมเหตสมผลและค าสงทไมสมเหตสมผล เพราะมความแตกตางระหวาง “จงอยาเชอ ตามทเกยวกบสงเฉพาะใดๆ กตาม วาสงนนจะทงมสแดงและสฟา” และ “จงอยาเชอ ตามทเกยวกบสงเฉพาะใดๆ กตาม วาสงนนมสแดง หรอไมมสแดง อยางใดอยางหนงนน” แนนอนวาค าสงแรกถกตอง หรอสมเหตสมผล และค าสงหลงไมถกตอง หรอไมสมเหตสมผล ถาเราจะไมถกผลกกลบไปสลทธวมตนยม เราตองพดดวยวา ค าสงแรกเปนสงทเรารวาสมเหตสมผล และค าสงหลงเปนสงทเรารวาไมสมเหตสมผล ยงกวานน มนเปนไปไมไดทจะตความขอความทงหมดของตรรกวทยาวาเปนค าสง เพราะวานกตรรกวทยาสามารถบอกเราอยางไมใชการสง ถงสงอยางเชน ถาคณเชอวาp และถาคณเชอวา pมนยไปถงq และถาคณยดถอตามค าสง modus ponens คณกจะเชอเชนกนวาq ขอความนเปนจรงโดยจ าเปน (คมอการเลนหมายรกกอาจจะใหกฎในรปของค าสงในลกษณะทคลายๆ กน เชน “จงเดนขนไปไดหนงชองตอหนงครง และเปนไปไดวาค าสงเหลานไมใชทงสมเหตสมผล หรอไมสมเหตสมผล แตไมวามนจะสมเหตสมผลหรอไมกตาม คมอการเลนหมากรกกจะบรรจขอความบอกเลาไวดวยเชนกน ซงเปนขอความทดวยตวมนเองแลวไมใชค าสง แตบอกเราวา ตามค าสงทคมอไดแสดงไวอะไรจะเกดขนถาเราขยบตวหมากรกไปในต าแหนงตางๆ “ถาฝายขาววางตวหมากอยในต าแหนงเชนน จะเปนไปไมไดส าหรบฝายด าทจะชนะภายในการเดนเจดครง” และขอความเชนนเปนความจรงโดยจ าเปนเชนกน)

(3) “กฎของตรรกวทยาบอกเราวาการเชอวธไหนทจะพาไปสความจรง และวธไหนทจะพาไปสความเทจ” ตามการตความน อาจคดไดวาตวอยางทงสองของเราก าลงบอกเราดงน “เงอนไขทจ าเปนส าหรบการหลกเลยงความเชอทผด ตามทเกยวของกบสงเฉพาะใดๆ กตาม กคอการละเวนจากการเชอวาสงๆ นนทงเปนสแดงและเปนสฟาดวยเชนกน” และ “เงอนไขทจ าเปนส าหรบการหลกเลยงความเชอทผด ตามทเกยวของกบขอความ p และ q ใดกตาม กคอการละเวนจากการเชอในเวลาเดยวกน พรอมๆ กนวา pเปนจรง และ pมนยไปถงq และ qเปนเทจ” เพอทจะเหนวาวธการอธบายลทธจตวทยา

83

นยมในแบบนทงเราไวกบปญหาเดมของเรา ขอใหเราเปรยบเทยบมนกบการตความในแบบจตวทยากบเนอหาอน เชน ดาราศาสตร ถาเราพอใจเรากอาจจะพดวา สงทขอความ “มดาวพระเคราะหอยเกาดวง” บอกเราจรงๆ กคอวา ถาเราปรารถนาทจะหลกเลยงความผดพลาดเกยวกบจ านวนของดาวเคราะห มนกเปนเรองจ าเปนทจะตองละเวนจากการเชอวาไมมดาวเคราะหอยเกาดวง มนบอกเราดวยวา ถาเราปรารถนาทจะเขาถงความจรงเกยวกบจ านวนของดาวเคราะห มนกเปนเรองจ าเปนทเราจะตองเชอวามดาวเคราะหอยเกาดวง ในการปรงแตงถอยค าวาอะไรคอสงทถายทอดออกมาจาก “มดาวเคราะหอยเกาดวง” เชนน มนยากทจะกลาววาเราไดสรางความกระจางใหกบเรองวาอะไรคอสงทนกดาราศาสตรคดวาเขาร ไมวาจะอยางไร ปญหาเดมของเรากจะปรากฏขนมาใหม เมอเราเปรยบเทยบรปแบบใหมของขอความของตรรกวทยากบขอความของดาราศาสตร มนจะเปนขอความอยางแรกไมใชอยางหลง ทเราจะสามารถน าหนามนดวย“มนเปนความจรงอยางจ าเปนวา” และถาเราจะไมยอมแพตอวมตนยม (ซงเปนประเดนทลทธจตวทยานยมตองการหลกเลยง) เรากตองกลาววาการน าวลดงกลาวมาไวขางหนา ผลทเราไดกคอขอความทเราสามารถรวาเปนจรง 18 “ภำษำศำสตรนยม”

แนวความคดวาดวยความเปนจรงแหงเหตผลทไดรบความนยมอยในปจจบน กคอ แนวความคดทางภาษาศาสตรทเทยบเคยงไดกบลทธจตวทยานยม เราสามารถสรางหลายรปแบบของ “ลทธภาษาศาสตรนยม” ไดดวยการปรบแตงค าบรรยายลทธจตวทยานยม เราอาจแทนทการอางองถงวธทคนคดดวยการอางองไปถงวธทคนใชภาษา แทนทการอางองถงสงทคนเชอดวยการอางองถงสงทคนเขยนหรอพด แทนท “หลกเลยงความเชอทผด” โดย “หลกเลยงความไรสาระ” แทนท “กฎของความคด” โดย “กฎของภาษา” แลวผลทไดกจะไดรบการวพากษในแกนสารสาระทเสมอกน

อยางไรกตาม บางรปแบบของลทธภาษาศาสตรนยมไมไดตรงไปตรงมา ตวอยางเชน มกพดวา ประโยคทแสดงความเปนจรงของตรรกวทยา เปน “จรงกโดยกฎของภาษา” และฉะนน มนจงเปน “จรงดวยวธทเราใชค าพด” นจะหมายความอยางไรไดบาง?

ประโยคภาษาไทยสองประโยค “การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” และ “การมเหตผลและการเปนสตวครอบคลมถงการเปนสตว” อาจกลาวไดอยางเหมาะสมวา “ไดความจรงของมน” บางสวน มาจากวธทเราใชค า ถาเราใช “การมสฟา” เพอบงถงคณสมบตของการเปนสงทหนก และไมใชบงถงการมสฟา ขอความแรกกจะกลายเปนเทจแทนทจะเปนจรง (ในเงอนไขทค าอนคงการใชตามแบบปจจบน) และถาเราค าวา “และ” เพอแสดงถงความสมพนธของการเปนจรงเพยงอนใดอนหนง แทนการเปนจรงดวยกนทงสองทาง ขอความทสองกจะกลายเปนเทจแทนทจะเปนจรง (ในเงอนไขทค าอนคงการใชตาม

18

ดเปรยบเทยบค าวจารณลทธจตวทยานยม ใน Husserl, Logische Untersuchungen, I, 154ff. และ Rudolf Carnap, The Logical Foundations of Probability (Chicago: University of Chicago Press, 1950), pp. 37-42.

84

แบบปจจบน) แตตามทไควน (W. V. Quine)ไดเตอนเรา “แมแตประโยคทเปนเรองของขอเทจจรง อยาง ‘บรตสฆาซซาร’ กไดรบความจรงของมนไมเพยงจากการฆา แตไดมาเทาๆ กนจากการทเราใชค าทเปนสวนประกอบตามแบบทเราใช” 19 ตวอยางเชน ถา “ฆา” มการใชตามแบบท “ชวยใหรอดชวต” ปรากฏวาใชอย โดยอยางอนคงเดม “บรตสฆาซซาร” กจะกลายเปนเทจแทนทจะเปนจรง

ดงนน อาจมการเสนอวา ความจรงของตรรกวทยา และความจรงของเหตผลอนๆ กตงอยในความสมพนธพเศษอนนกบภาษา พวกมนจรง “เพยงแคจากกฎเกณฑของภาษาของเรา” หรอ “เพยงแคจากวธทเราใชค า” แตถาเราถอเอาวล“เพยงแคจาก” ตามลกษณะถกถอกนอยตามธรรมดาแลว ขอเสนอนกเปนเทจอยางเหนไดชด

การกลาวถงประโยคหนงวามนเปนจรงเพยงแคจากวธทเราใชค า หรอวามนเปนจรงเพยงแคจากกฎของภาษาของเรา จะเปนการพดวาเงอนไขเพยงอยางเดยวทตองเกดขนเพอใหประโยคนนเปนจรง กคอวาเราใชค าในวธบางอยาง หรอวามกฎบางอยางทเกยวของกบวธทค าจะถกใชได แตขอใหเรามาพจารณาวาเงอนไขอะไรจะตองเกดขนถาประโยคภาษาไทย “การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” จะเปนจรง เงอนไขดงกลาวประการหนงถกชเหนโดยประโยคขางลางน ซงเราอาจจะเรยกวา “T”

ประโยคภาษาไทย “การมสแดงตดขาดจากการมสฟา” เปนจรง ถาและเพยงถา การมสแดงตดขาดจากการมสฟา

เหนไดชดวาสวนสดทายของ T ซงคอสวนทตามหลง “ถา” ทสอง แสดงถงเงอนไขทจ าเปนส าหรบความเปนจรงของประโยคภาษาไทย “การมสแดงตดขาดจากการมาสฟา” แตมนบงชไปถงความสมพนธระหวางคณสมบต ไมใชบงชไปถงกฎเกณฑของภาษาหรอถงวธทเราใชค า (การคดวาเปนอยางนนกจะเปนความผดพลาดของการสบสนการใชภาษาและการพดถงภาษา) ฉะนน เราไมสามารถพดวาเงอนไขเดยวทตองเกดขน เพอให“การมสแดงตดขาดจากการมาสฟา”เปนจรง กคอการทเราใชค าในวธบางอยาง หรอวามกฎเกณฑบางอยางเกยวกบวธทค าจะถกใช และดงนน เรากไมอาจพดวาประโยคเปนจรงเพยงแคจากวธทเราใชค า

19

W. V. Quine, “Carnap and Logical Truth,” The Philosophy of Rudolf Carnap, ed. P. A. Schilpp (La Salle, Ill.: Open Court Publishing Co., 1963), p. 386.

85

ควำมเปนจรงทำงตรรกะและขอควำมวเครำะห ปญหาทางญาณวทยาอกประการหนง ทเกยวของกบความจรงของเหตผล เปนเรองของสถานะ

ของ “ขอความสงเคราะหกอนประสบการณ” เพอทจะเขาใจปญหาน เราตองอธบายค าทเกยวของเสยกอน

ขอใหเรามาพจาณาค าทางญาณวทยา “กอนประสบการณ” และ “หลงประสบการณ” กนอกครงหนง สงทค าทงสองถกใชเพอบงถงอาจแสดงออกไดดงน : เราไดเคยพดวาความจรงโดยจ าเปนพวกทถกรโดย “การอปนยแบบการหยงเหนภายใน” หรอ “โดยการแสดงขนตอนการพสจน” ตามวธทวางใหเหนขางบน เปนความจรงทรกอนประสบการณ ขอใหเราพดดวยวา การสรปรวยยอดแบบสากลพวกทมการใหเหตผลรองรบโดยอางองไปความจรงดงกลาวนน กเปนสงทรกอนประสบการณดวยเชนกน และขอใหเราพดวา อะไรทถกร แตไมไดรกอนประสบการณ เปนสงทรหลงประสบการณ ฉะนน เราจะพดเชนเดยวกบคานทวา ความจ าเปนจรง เปนเครองหมายหรอเกณฑตดสนของความรกอนประสบการณ

คานทเปนผทน าค าวา “วเคราะห” และ “สงเคราะห” เขามาใช เพอทจะแสดงความแตกตางระหวางขอตดสนเดดขาดสองประเภท แตในปรชญารวมสมย ค าทงสองถกใชเพออางองถงประเภทของประโยคทแสดงออกถงประเภทของขอตดสนทคานทอางองถงแทน ตามการอธบายของคานท ขอตดสนเชงวเคราะห คอขอตดสนซง “ภาคแสดงไมไดเพมอะไรใหกบมโนทศนของภาคประธาน” ถาผมตดสนวา สเหลยมจตรสทงหมดเปนสเหลยมมมฉาก ในค าศพทของคานท มโนทศนของประธานในขอตดสนของผม กคอคณสมบตของการเปนสเหลยมจตรส และมโนทศนของภาคแสดงกคอคณสมบตของการเปนสเหลยมมมฉาก คานทใชค าวา “วเคราะห” เพราะมโนทศนของภาคแสดงชวย “แตกมโนทศนของภาคแสดงออกเปนมโนทศนองคประกอบซงถกคดถงในมโนทศนนนอยตลอดเวลาอยแลว” 20 เนองจากการเปนสเหลยมจตรสคอการรวมกนของคณสมบตของการเปนสเหลยมดานเทา และการเปนสเหลยมมมฉาก ภาคแสดงของขอตดสนทแสดงออกโดย “สเหลยมจตรสทงหมดเปนสเหลยมมมฉาก” อาจกลาววา “วเคราะหออกมา” ถงอะไรทมอยแลวภายในภาคประธาน จากนนขอตดสนเชงวเคราะหกอาจถกแสดงออกมาในแบบแผนของการซ าความอยางเปดเผย อยางเชน “ส าหรบทกๆ สงถามนเปนทงสเหลยมดานเทาและสเหลยมมมฉากพรอมกนแลว มนกจะเปนรปสเหลยมมมฉาก” การปฏเสธขอตดสนทซ าความอยางเปดเผยยอมเปนการยนยนสงทขดแยงในตนเอง เพราะมนจะเปนตดสนวามสงซงทงมและไมมคณสมบตบางอยาง ในตวอยางตรงนของเรา กคอ มสงซงทงเปนและไมเปนสเหลยมมมฉากพรอมๆ กน ฉะนน คานทจงพดวา “หลกการรวมกนของขอตดสนเชงวเคราะหทงหลายกคอกฎของการขดแยง” 21

20

Critique of Pure Reason, A7; trans. Norman Kemp Smith. 21

Prolegomena to Any Future Metaphysics, Sec. 2.

86

ถาเราปรารถนาทจะใชการแยกแยะของคานท กบประโยค ในฐานะสงทตางหากจากขอตดสน แตถาเรากยงตองการทจะซอตรงตอสงทเขามอยในใจ เรากอาจด าเนนไปในลกษณะดงน

ลองพจารณาประโยคทสามารถแสดงออกในรป “ทกสงทเปนS เปนP” หรอเพอใหชดเจนกวานน ลองพจารณาประโยคซงอะไรทมนแสดงออก สามารถน ามาแสดงออกในประโยคภาษาไทยทอยในรป “ทกสงทเปนS เปนP” ตวอยางอนหนงของประโยคดงกลาวกคอ “ทกสงทเปนสเหลยมจตรสเปนสเหลยมมมฉาก” อกตวอยางหนงกคอ “ไมมคนโสดคนไหนทแตงงานแลว” เพราะสงทประโยคนแสดงออกสามารถน ามาแสดงออกไดแบบกลบทางโดย “ทกสงทเปนคนโสดเปนสงทไมไดแตงงาน” ขอใหเราพดถงประโยคเชนนวามนเปนประโยควเคราะห ในเงอนไขทวา ค าทเปนภาคแสดงP (ไดแก ค าทครอบครองต าแหนงของ“P”) สามารถ“วเคราะหออกมา” จากค าทเปนภาคประธานS และขอใหเราพดวาค าทเปนภาคแสดงP สามารถถกวเคราะหออกมาไดจากภาคประธานS ในเงอนไขทวา อนใดอนหนงของเงอนไขสามขอขางลางนเปนจรง

(1) ค าS และค าP มความหมายอยางเดยวกน (synonymous) (2) S มความหมายอยางเดยวกนกบการเชอมตอของค าS1 และS2 ซงS2 มความหมายอยาง

เดยวกบP และS1 ไมมความหมายอยางเดยวกบS (3) P มความหมายอยางเดยวกนกบ ค าทใหเลอกอยางใดอยางหนงP1 หรอP2 ซงP1 สามารถ

วเคราะหออกมาไดจากS และ P2ไมสามารถวเคราะหออกมาไดจากS ฉะนน ถาเราใช “สเหลยมดานเทาและสเหลยมมมฉาก” ในฐานะทมความหมายอยางเดยวกน

กบ “สเหลยมจตรส” เราอาจกลาววา ตามเงอนไขของขอ (1) ประโยค “ทกสงทเปนสเหลยมดานเทาและเปนสเหลยมมมฉากเปนสเหลยมจตรส” เชนเดยวกบประโยค “ทกสงทเปนสเหลยมจตรสเปนสเหลยมจตรส” และประโยค “ทกสงทเปนสเหลยมดานเทาและเปนสเหลยมมมฉากเปนสเหลยมดานเทาและเปนสเหลยมมมฉาก” เปนประโยควเคราะห เราอาจกลาววา ตามเงอนไขของขอ (2) ประโยค “ทกสงทเปนสเหลยมดานเทาและเปนสเหลยมมมฉากเปนสเหลยมมมฉาก” เปนประโยควเคราะห และถาเราใช“ผปกครอง” ในฐานะทมความหมายอยางเดยวกนกบ “พอหรอแม” เรากอาจกลาววา ตามเงอนไขของขอ (3) ประโยค “พอทกคนเปนผปกครอง” เปนประโยควเคราะห

เพอใหค าอธบายแบบคานทนสมบรณ ตอนนเรากอาจจะกลาววา ประโยคเดดขาด ซงกไดแกประโยคทสามารถแสดงออกไดในรปแบบ “ทกสงทเปนS เปนP” “ไมมสงไหนทเปนS เปนP” “บางสงทเปนS เปนP” และ “บางสงทเปนS ไมเปนP” เปนประโยคสงเคราะห ในเงอนไขทไมจรงวาตวมนหรอบทปฏเสธของมน เปนประโยควเคราะห (ตวคานทเองไมไดใหค าเรยกส าหรบบทปฏเสธของขอตดสนเชงวเคราะห อนไดแกขอตดสนทสามารถแสดงออกมาไดในประโยคอยาง “สเหลยมจตรสบางอนไมใชสเหลยมมมฉาก” และ “คนโสดบางคนแตงงานแลว” อยางไรกตามเราสามารถกลาววา ประโยคทแสดงออกถงขอตดสนดงกลาวเปน “ประโยคทเปนเทจเชงการวเคราะห” ซงในกรณเชนน เรากอาจจะอยากแทนค าวา “ประโยควเคราะห” ของคานทวา “ประโยคทเปนจรงเชงการวเคราะห”)

87

ถาเราจ ากด “วเคราะห” และ “สงเคราะห” ไวกบประโยคเดดขาด เรากควจจะแยกมโนทศนของความเปนจรงวเคราะหออกจากมโนทศนความเปนจรงทางตรรกะ ซงเปนมโนทศนทกวางกวา แตกสมพนธตอกนอยางใกลชด บางครงมการกลาววาประโยคหนงเปนจรงเชงตรรกะ ถามนเปนจรง “เพยงแคจากรปแบบของมนเทานน” จะเปนเรองยากอยางมากทจะก าหนดความหมายของวลนใหแนนอนลงไป แตสงทมนเจตนาจะกลาวถงกอาจชใหเหนไดจากกระบวนการขางลางน ซงเสนอไวโดยไควน

ไควนไลเรยงรายการของค าทเขาเรยกวา “ค าทางตรรกะ” ไดแก “และ” “หรอ” “ไม” “ทงหมด” “ทก” “บาง” “ถา” “แลวละก” “มนเปนจรงวา” มนเปนเทจวา” แลวเขากเสนอวา ประโยคหนงอาจกลาววาเปนจรงเชงตรรกะ ในเงอนไขทมนเปนประโยคซงค าทางตรรกะปรากฏอยางเปนสารตถะแกนแทของประโยค ใน “ถาไมมคนกรกคนไหนเปนคนโรมนแลวละก มนกเปนเทจวาคนโรมนบางคนเปนคนกรก” ค าทางตรรกะ ไดแก “ไม” “มนเปนเทจวา” “บาง” “ถา” และ “แลวละก” ปรากฏอยางเปนสารตถะของประโยค แตค าทไมใชค าทางตรรกะ ไดแก “เปน” “คนกรก” “คนโรมน” ไมใชสารตถะของประโยค เราอาจกลาววาความจรงของประโยคดงกลาว เปนอสระจากค าทไมใชค าทางตรรกะ ทปรากฏอยในประโยค หรอถาจะกลาวใหชดเจนกวานนกคอ ประโยคดงกลาวเปนประโยคซง ถาเราแทนทค าทไมใชค าทางตรรกะทปรากฏอยในประโยค ดวยค าอนท “สามารถยอมรบไดในทางไวยากรณ” (โดยระวงวาทกการปรากฏของค าเกาค าเดยวกน ถกแทนทดวยค าใหมค าเดยวกน) ผลทไดกจะเปนจรง ฉะนน ถาเราแทนท “คนกรก” โดย “คนอลจเรย” และแทน “คนโรมน” ดวย “คนอลาสกา” ประโยคทไดกจะเปนจรง และนจะเปนจรงไมวาเราจะเลอกค านามพหพจนอะไร แตถาเราแทนทค าทางตรรกะบางค าดวยค าทางตรรกะอน (เชน แทน “ไม” ดวย “บาง”) เรากอาจจะไดความเปนเทจ ตามการตความน ความเปนจรงทางตรรกะเปนประโยค “ซงเปนจรงและคงความเปนจรงภายใตการตความใหมของสวนประกอบของมนทไมใชค าทางตรรกะ” 22 หรอเราอาจกลาวใหกวางขนกวานนวา ความเปนจรงทางตรรกะเปนประโยคซงสงทมนแสดงออก สามารถแสดงออกไดเชนกน ดวยประโยคแบบทไควนบรรยาย

กลมหรอชนของความเปนจรงทางตรรกะไมไดจ ากดอยกบประโยคแบบเดดขาด ฉะนน มนจงกวางกวาชนประโยคทเราบรรยายวาเปน “ประโยควเคราะห” แตประโยควเคราะหทกประโยคอาจกลาวไดวาเปนประโยคทจรงในเชงตรรกะ ดงนน ถาเราใช “สเหลยมจตรส” ในความหมายเดยวกนกบ “สเหลยมดานเทาและสเหลยมมมฉาก” เรากอาจแสดงออกถง “ทกสงทเปนสเหลยมจตรสเปนสเหลยมมมฉาก” ดวย “ทกสงทเปนสเหลยมดานเทาและสเหลยมมมฉากเปนสเหลยมมมฉาก” ประโยคหลงอาจกลาวไดวาจรงในเชงตรรกะ หรอ “จรงเพยงเพราะจากรปแบบของมน” เนองจากการแทนท “เปนสเหลยมมมฉาก” ดวยค าคณศพทอน (ใชค าคณศพทเดยวกนในแตละครง) ประโยคทไดกจะยงคงจรง

เราจงอาจแบงประโยคบอกเลาทมความหมายออกเปนสามกลม (1) ประโยคซงเปนจรงในเชงตรรกะ โดยประโยควเคราะหจะเปนกลมยอยของประโยคทเปนจรงในเชงตรรกะ (2) บทปฏเสธหรอ

22

ดเปรยบเทยบ W. V. Quine, From a Logical Point of View (Cambridge: Harvard University Press), pp. 22-23.

88

บทขดแยงของประโยคทเปนจรงเชงตรรกะ ซงเราอาจกลาววาเปนประโยคทเปนเทจในเชงตรรกะ (3) และสดทาย ประโยคบอกเลาอนทงหลายทมความหมาย ประโยคเหลาน ซงบางประโยคอาจเปนจรงบางประโยคอาจเทจ อาจเรยกไดวาเปนประโยคสงเคราะห ในความหมายอยางกวางของค าวา “สงเคราะห” (ในการใช “สงเคราะห” ในความหมายกวางน เราจะแตกตางออกมาพอควรจากการใชแบบของคานท)

แตในตอนน นกปรชญาจ านวนมากเชอวาการแบงแยกระหวางวเคราะหและสงเคราะหไดถกแสดงใหเหนแลววาไมอาจปกปองตนเองได เราจงควรพจารณาเหตผลทท าไมจงเกดมความเชอเชนนน (1) ในการขดเสนแบงระหวางประโยควเคราะหและประโยคสงเคราะห เราจะตองใชค าอยางเชน “มความหมายอยางเดยวกน” ตวอยางเชน เราไดกลาววา “ทงเปนสเหลยมดานเทาและเปนสเหลยมมมฉาก” อาจน ามาใชในฐานะวามความหมายอยางเดยวกนกบ “สเหลยมจตรส” (2) ค าอธบายของการมความหมายอยางเดยวกนทเปนมาแตเดมอางองไปถงสงนามธรรม ค าๆ หนงอาจกลาวไดวามความหมายอยางเดยวกนกบค าอกค าหนง ถาค าทงสองสามารถใชบอกใหรเปนนย (connote) ถงคณสมบตเดยวกน (3) เพยงแคดวยการสงเกตพฤตกรรมของคนๆ หนง จะไมมวธไหนทเชอถอได ส าหรบการบอกวาคณสมบตอะไรคอสงทเขาก าลงใชค าๆ หนงบอกใหเรารเปนนยถง (4) มนเปนไปไมไดทจะนยาม“การมความหมายอยางเดยวกน” เพยงแคดวยการอางองไปถงพฤตกรรมทางการใชภาษา23

แตขอความทงส แมจะเปนจรงทกขอ กยงไมเพยงพอทจะพาไปสขอสรป (5) ทวา การแบงแยกระหวางประโยควเคราะหและประโยคสงเคราะหไมอาจปกปองตนเองได ถาเราพยายามสรางขออางเพมเตม ทจะจ าเปนตองใชในการท าใหขอโตเถยงนสมเหตสมผล เราจะเหนวา มนตองอาศยการสรปรวบยอดทางปรชญา ซงกคอ การสรปรวบยอดทบอกวาเงอนไขอะไรจะตองเปนจรง ถาการแบงแยกระหวางประโยควเคราะหและประโยคสงเคราะหจะปกปองตนเองได และขอสรปรวบยอดนนจะไดรบการปกปองดวยวธอยางไร? ค าถามนควรไดรบการพจารณาภายใตแสงสวางของสงทเราจะพดเกยวกบวมตนยมและปญหาเรองเกณฑตดสนความร เทาทผมร ในบรรดาขอสรปรวบยอดทางปรชญาทงหลายทจะท าใหขอโตเถยงขางบนสมเหตสมผลนน ไมเคยมขอใดของมนทเคยไดรบการใหเหตผลปกปอง ดงนน มนจงไมถกตองนก ทจะกลาววาการแบงแยกระหวางประโยควเคราะหและประโยคสงเคราะหไดรบการแสดงใหเหนแลววาไมอาจปกปองตนเองได

ประโยคสงเครำะหกอนประสบกำรณ

บางสงทเรารกอนประสบการณ สามารถแสดงออกไดในประโยคทเปนจรงในเชงตรรกะ เปนไดวาความจรงทางตรรกะทงหมดทเราไดอางถง เปนความเปนจรงอยางจ าเปน ทแสดงไดวาจรงกอน

23

ดเปรยบเทยบ W. V. Quine, “Two Dogmas of Empiricism,” in From a Logical Point of View, esp. pp. 20-37, and Morton White, “The Analytic and the Synthetic: An Untenable Dualism,” in Leonard Linsky, ed. Semantics and the Philosophy of Language (Urbana: University of Illinois Press, 1952), pp. 272-86.

89

ประสบการณ บางสงทเรารหลงประสบการณสามารถแสดงออกไดในประโยคแบบสงเคราะห เชน “มจงโจอยในนวซแลนด” อาจเปนไดวาบางสงทเรารหลงประสบการณสามารถแสดงออกไดในประโยคทเปนจรงในเชงตรรกะ (ตวอยางทเปนไปไดของความเปนจรงทางตรรกะหลงประสบการณจะเปนทฤษฎบททางตรรกวทยา ทคนๆ หนงยอมรบ บนพนฐานของการทนกตรรกวทยาทมชอเสยงทงหลายและเครองค านวณยนยนวามนเปนจรง) ค าถามเรองประโยคสงเคราะหกอนประสบการณกจะกลายเปนค าถามวา ในบรรดาสงทเรารวาเปนจรงกอนประสบการณ มบางหรอไมทสามารถแสดงออกไดในประโยคทเปนแบบสงเคราะห? หรอยอกวานนกคอ มประโยคสงเคราะหกอนประสบการณไหม?

เหนไดชดวา จะเปนเรองยากมากทจะพสจนวามหรอไมมขอความสงเคราะหกอนประสบการณ แตมประโยคทดเหมอนวาจะแสดงออกถงสงทรกอนประสบการณ แตแมถงปจจบน กไมมการแสดงใหเหนวาเปนประโยคทเปนจรงในเชงตรรกะ ขอเทจจรงนอาจจะดเหมอนชวยสนบสนนทศนะวามขอความสงเคราะหกอนประสบการณ และถามขอความสงเคราะหกอนประสบการณ ในทางกลบกน ขอเทจจรงนกอาจถกถอวามนยอนส าคญตอธรรมชาตของจต (ตวอยางเชน มนจะมนยตามมาวาความรกอนประสบการณของเราไมไดถกจ ากดอยเพยงกบความรความจรง “เชงรปแบบ”)

ดงนน ขอใหเราพจารณาถงตวอยางทอาจเปนไปไดของขอความสงเคราะหกอนประสบการณ (1) หนงในตวแทนของขอความสงเคราะหกอนประสบการณกคอความรทอาจแสดงออกดวย

การพดวา “การมสแดงครอบคลมถงการมส” หรอไมกการพดวา “เปนความจรงโดยจ าเปนวา ทกสงทเปนสแดงมส” ประโยค “ทกสงทเปนสแดงมส” พาใหเรานกถงตวอยางหลกของเราคอ “ทกๆ สงทเปนสเหลยมจตรสเปนสเหลยมมมฉาก” ในกรณของประโยคหลงน เราสามารถทจะ “วเคราะหภาคแสดงออกมาจากภาคประธาน” เราแทนค าทเปนภาคประธาน “สเหลยมจตรส” ดวยค าทมาเชอมตอกน “สเหลยมดานเทาและสเหลยมมมฉาก” ซงสวนหนงมความหมายอยางเดยวกนกบค าทเปนภาคแสดง และอกสวนหนงไมไดมความหมายอยางเดยวกนกบค าทเปนภาคประธานเดม แตมนดเหมอนจะเปนไปไมไดทจะหาค า หรอแมแตจะคดสรางค า ทน ามาเชอมตอกนทจะมความหมายอยางเดยวกบ “สแดง” ในลกษณะทสวนหนงของมนมความหมายอยางเดยวกนกบ “มส” และอกสวนหนงไมมความหมายอยางเดยวกนกบ “สแดง”

เราอาจจะอยากท าตามกระบวนการทเราไดเคยท าในกรณของ “พอทกคนเปนผปกครอง” ซงขอทบทวนวา เราแทนทค าทเปนภาคแสดง “ผปกครอง” ดวยขอใหเลอกทมความหมายอยางเดยวกน “พอหรอแม” ซงมลกษณะทสวนหนงของขอใหเลอกสามารถ “วเคราะหออกมา” จากภาคประธาน เพราะมนมความหมายอยางเดยวกบค าวา “พอ” ของภาคประธาน ฉะนน เราอาจจะหวงแทนทค าทเปนภาคแสดงใน “ทกๆสงทเปนสแดงมส” ดวยภาคแสดงทเปนขอใหเลอก ดวยการเอาชอสแตละสมาวางเรยงเปนขอใหเลอก ในกรณประโยคใหมของเรากจะเปน “ทกสงทเปนสแดงมสแดง หรอฟา หรอเขยว หรอเหลอง. . .” แตเราจะยงไมไดแทนทค าทเปนภาคแสดงเดม “มส” โดยค าทมความหมายอยางเดยวกน จนกวาเราจะเอาจดออกไปแลวเตมขอใหเลอกใหครบ เราสามารถท าไดจรงหรอ? เราสามารถใหรายการ

90

ของสและพดอยางถกตองวา “สเหลาน คอ แดงและเขยว และฟา และเหลอง. . . คอสทงหมดทมอย” ไดจรงหรอ? และสงทเปนประเดนยงกวานนกคอ ถาเราท าไดจรง แลวเราจะสามารถพดไดจรงหรอวาขอใหเลอกของสทเราเรยงไลรายการของสทงหมด เปนค าทมความหมายอยางเดยวกนกบ “มส” ? มนดเหมอนวาจะไมจรง เพราะวา “มนเปนไปไดวา สงๆ หนงอาจจะมส แตมนไมเปนสแดง หรอฟา หรอเหลอง หรอเขยว. . . อาจจะมสทเราไมรจก ซงไดแกสทเราจะมประสบการณถาเรามอายตนะทตางออกไป” ถาขอเสนอนใชได ค าวา “มส” กไมมความหมายอยางเดยวกนกบค าพดทสรางขนจากการเรยงไลรายการของสแตละส และถาเปนอยางนน ค าทเปนภาคแสดงทเปนขอใหเลอกทจะยาวมากของเรานน กจะไมใชค าทเราสามารถ “วเคราะหออกมา” จากภาคประธาน และดงนน เรากจะไมไดแสดงวาประโยคกอนประสบการณ “ทกสงทเปนสแดงมส” เปนประโยควเคราะห 24

มการเสนอวา ประโยคทท าใหเกดปญหาเรองการเปนประโยคสงเคราะหกอนประสบการณนน ทจรงแลวเปน “หลกการ (postulate) เกยวกบความหมายของค า” ดงนน มนจงไมไดแสดงออกถงสงทเปนขอความสงเคราะหกอนประสบการณ แตถาขอเสนอแนะนมงใหมความหมายตรงตามตวอกษรแลว กดเหมอนวามนจะไมซอตรงตอความสบสนระหวางการใชและการพดถงทเราเผชญมากอนหนา ตวอยางเชน หลกการเกยวกบความหมายของค าวา “แดง” หรอประโยคทแสดงออกถงหลกการเชนนน นาจะกลาวไปถงค าวา “แดง” มนอาจพดวา “ค าวา ‘แดง’ อาจถอวาบงถงสๆ หนง” หรอบางทอาจเปน “ขอใหค าวา ‘แดง’ ถอวาบงถงสๆ หนง” แต “ทกอยางทเปนสแดงมส” ถงแมมนจะใชค าวา “แดง” และ “มส” แตกไมไดกลาวไปถงค าทงสองเลย ฉะนน จงดเหมอนจะไมมความหมายทชดเจนทจะกลาววาทจรงแลวเปน “หลกการของความหมาย” หรอวาทจรงแลวเปนการอางองไปถงค าและวธในการใชมน

(2) อะไรทไลบนซเรยกวา “สงตางชนด” ใหตวแทนของประโยคสงเคราะหกอนประสบการณชนดทสอง นสมพนธอยางใกลชดกบประโยคแบบทเราเพงพจารณามา แตเกยวพนไปถงปญหาทแตกตางกนในสาระส าคญ ตวอยางหนงของประโยคทเกยวของกบสงตางชนดจะไดแก “การเปนสแดงตดขาดจากการเปนสฟา” หรอ (พดอกแบบวา) “เปนความจรงโดยจ าเปนวา ไมมสงไหนทเปนสแดงมสฟา” 25 นกปรชญาไดทมเทอยางมากในการพยายามแสดงวา “ไมมสงไหนทเปนสแดงมสฟา” สามารถแสดงออกในประโยควเคราะห และถอเปนความเปนจรงเชงตรรกะ แตเทาทผมจะสามารถตดสนได ความพยายามทงหมดนนกยงไมประสบความส าเรจ และผมเองกอยากใหผอานลองพยายามพด “ไมมสงไหนทเปนสแดงมสฟา” ในแบบใหมในลกษณะทภาคแสดงจะสามารถ “วเคราะหออกมา” จากประธานในความหมายแบบทบรรยายไวขางบนได

24

ดเปรยบเทยบ C. H. Langford, “A Proof that Synthetic A Priori Exist,” Journal of Philosophy, XLVI (1949), 20-24. 25

ดเปรยบเทยบ John Lock, Essays Concerning Human Understanding, Book IV, Chap. 1, Sec. 7; G. W. Leibniz, New Essays Concerning Human Understanding, Book IV, Chap. 2, Sec 1; Franz Brentano (, Versuch über die

Erkenntnis (Leipzig: Felix Meiner, 1925), pp. 9-10.

91

(3) มการถอเชนกนวา ขอความทางจรยศาสตรบางขอความ แสดงออกถงประโยคสงเคราะหกอนประสบการณ ซงกไมใชวาปราศจากน าหนกโดยสนเชง ไลบนซเขยนถงสงทเขาเรยกวา“ธาตทอยเหนอประสาทสมผส”ในความร วา “. . . แตเมอกลบมาสความเปนจรงทจ าเปน มนเปนจรงอยางทวไปวา เรารจกมนกโดยแสงธรรมชาตน และไมไดรโดยประสบการณของประสาทสมผสเลย เพราะประสาทสมผสท าใหเรารไดอยางดถงอะไรทเปนอย แตมนไมสามารถท าใหเรารสงทควรจะเปน หรออะไรทอาจจะเปนในทางอน” 26 หรอลองพจารณาประโยค “ความสขเปนสงทดภายในตวเอง เมอใดกตามและทใดกตามทมนเกดขน” ถาประโยคนแสดงออกถงบางสงบางอยางทเรารวาจรง สงทแสดงออกตองเปนขอความสงเคราะหกอนประสบการณ แตเพอทจะหลกเลยงขอสรปเชนน นกปรชญาบางคนปฏเสธวา ประโยคเกยวกบสงทดดวยคณสมบตในตนเอง หรอสงทดในตนเอง เปนสงทเราสามารถรไดวาจรง27 การตรวจสอบทศนะนยอมจะพาเราไปสปญหาเรองเกณฑตดสนอกครง

และกยงมสงอนทเรารกอนประสบการณวาเปนจรง ทดเหมอนวาจะแสดงออกมาได กแตในประโยคสงเคราะหเทานน.

26

ยกมาจาก The Philosophical Works of Leibniz, p. 162. 27

ดเปรยบเทยบการอภปรายปญหานใน บทท 5 และ 6 ใน William Frankena, Ethics, Prentice-Hall Foundations of Philosophy Series.

92

บทท 6

สถำนะของลกษณะปรำกฏ

ปญหำของเดโมครตส

เมอคนมองเหนสงภายนอก อาจจะเปนตนไม การรบรของเขาเปนผลของกระบวนการทางกายภาพและกระบวนการทางจตวทยาทซบซอน แสงทสะทอนมาจากวตถกระตนรอดเซลและโคนเซลในดวงตาของเขา ผลของการกระตนน สรางใหเกดปฏกรยาตอไปในสมอง ซงสรางใหเกดความรสกสมผสทางจกษประสาท การรบรโดยอวยวะรบสมผสอนกคลายคลงกน ในการรบรแตละอยาง ความมอยของความรสกทางผสสะ (ถกเรยกวา “รอยประทบทางผสสะ” “ลกษณะปรากฏ” “มโนคต” หรอ “ขอมลทางผสสะ”) ดเหมอนจะขนอยกบสภาวะของตวบคคลผรบร หรอเพอทจะพดตอไปอยางระแวดระวงมากยงขนกคอ เมอเรารบรสงตางๆ นน ลกษณะทสงทเรารบรปรากฏตอเรา ในสวนหนงแลว ขนกบเงอนไขทางกายภาพและเงอนไขทางจตวทยาของเราเอง ขอเทจจรงนน าไปสปญหาทนาฉงนทสดของทฤษฎความร

เดโมครตส (Democritus) ถอวาขอเทจจรงนมนยไมเพยงแควาเราไมไดรบรสงทเราคดวาเรารบรเทานน แตมนยเชนกนวาสงภายนอกไมไดเปนอยางทเรามกจะเชอวามนเปนเลย เขากลาววาลกษณะปรากฏของสงตางๆ “เปลยนแปลงไปตามเงอนไขของรางกายของเรา และตามอทธพลทเขามาหามนและขดขวางมน” 1 เขาชวาค าถามวาสงเฉพาะหนงจะปรากฏวาเปนสขาว ด า เหลอง แดง หวาน หรอขม หรอไมนน ไมสามารถทจะตอบไดเพยงดวยการอางองไปถงธรรมชาตของสงนน เราจะตองอางองไปถงธรรมชาตของบคคลหรอสตวทก าลงรบรสงนนดวย และจากขออางฐานทไมอาจปฏเสธไดน เดโมครตสกาวไปสการอนมานวา (1) ไมมทางทใครจะรบรสงภายนอกวาขาว ด า เหลอง แดง หวาน หรอขม (2) ไมมสงภายนอกไหนทไมไดถกรบร ทจะขาว ด า เหลอง แดง หวาน ขม

ขออางเดยวกนนกไดถกใชรองรบขอสรปอนทสดโตงเทาๆ กน ดวยเชนกน ถาจะกลาวอยางงายๆ เรากอาจจะกลาววา เดโมครตสใชเหตผลดงน “เหลาองนทมรสหวานส าหรบผมมรสเปรยว

1

Milton Nahm, Selections from Greek Philosophy (New York: Appleton-Century-Crofts, 1934), p. 209; cf. pp. 173-87, 194-95.

93

ส าหรบคณ ดงนน ผมไมไดรบรวามนหวาน และคณกไมไดรบรวามนเปรยว และตวเหลาองนเองนนไมทงหวานหรอเปรยว” อยางไรกตามโปรทากอรส (Protagoras) ใชเหตผลในลกษณะทตางออกไป “เหลาองนทมรสหวานส าหรบผมมรสเปรยวส าหรบคณ ฉะนนผมรบรวามนหวานและคณรบรวามนเปรยว และดงนน ไมมใครสามารถพดไดอยางเดดขาดวาเหลาองนหวาน หรอเหลาองนเปรยว เราสามารถพดไดแคในเชงสมพทธวาในขณะทมนเปนจรงส าหรบผมวาเหลาองนหวาน มนกเปนจรงส าหรบคณวาเหลาองนเปรยว” 2 และในการปกปองทศนะวา “สงตางๆ เปนดงทมนดเหมอนวาเปน” นกสจจะนยมใหมชาวอเมรกนบางคนกสรปในอกทางหนงวา “เหลาองนทมรสหวานส าหรบผม มรสเปรยวส าหรบคณ ดงนน เราตองพด (อยางเดดขาด ไมใชอยางสมพทธ) วามความขดแยงอยในธรรมชาต คอเราตองกลาววา เหลาองนนนไมเพยงแคทงหวานและไมหวานเทานน แตยงทงเปรยวและไมเปรยวอกดวย” 3

รปแบบทตางไปเลกนอยจากขอโตเถยงเหลาน พบไดไมเพยงในงานเขยนทางวทยาศาสตรส าหรบคนทวไปเทานน (“ฟสกสและจตวทยาสอนวาโลกไมไดเปนอยางทเรารบรเลย) แตยงพบไดในงานของนกจตวทยาและนกปรชญาทมชอเสยงดวย เพอทจะหลกเลยงขอสรปทสดโตงพวกนน นกปรชญาบางคนหนมาตงค าถามตอตวขออางฐาน ตวอยางเชน มการเสนอวา ลกษณะปรากฏของสงอาจเพยงแคปรากฏวาเปลยนแปลงไปตามเงอนไขของรางกาย4 และมการเสนอเชนกนวา สงตางๆ อาจไมไดปรากฏจรงๆ ในลกษณะทแตกตางกนไป นนกคอวา เปนเรองผดทจะคดไปวา ดวยการเปลยนแปลงอวยวะส าหรบการรบร หรอเงอนไขของการสงเกต เราสามารถสรางสงทอาจเรยกวาเปนการเปลยนแปลงในลกษณะทสงกายภาพปรากฏตอเรา 5 แตมาตรการทสดโตงเชนนไมใชสงทจ าเปนเลย เราสามารถทจะยอมรบขออางฐานทเดโมครตสใช และในขณะเดยวกน ปฏเสธขอสรปของเขา เพราะวาขอสรปนนไมไดตามมาจากขออาง นเปนจรงเชนกนส าหรบขอโตเถยงทอยในรปแบบอน

2 ดการอภปรายทศนะของโปรทากอรส (Protagoras) ใน Plato, Theaetetus, p. 145.

3 ดเปรยบเทยบ E. B. Holt, Ralph Barton Perry, and others, The New Realism (New York: The Macmillan Company,

1912), pp. 2, 365. ส าหรบการอภปรายลทธสจจะนยมใหม และทศนะทตามมา ในรายละเอยดทมากขน ด Roderick M. Chisholm, Realism and the Background of Phenomenology (New York: Free Press of Glencoe, Inc. 1960), and Roderick M. Chisholm, “The Theory of Knowledge,” in Philosophy (Englewood Cliffs: Prentice-Hall Inc., 1964; Humanistic Scholarship in America, The Princeton Studies), by Roderick M Chisholm, Herbert Feigl, William K. Frankena, John Passmore, and Manley Thompson. 4 ดเปรยบเทยบ G. E. Moore, Philosophical Studies (London: Routledge & Kegan Paul, Ltd., 1922), p. 245.

5 ขอเสนอแนะนดเหมอนจะถกสมมตไวลวงหนาโดยขอความหลายๆ ตอนใน J. L. Austin, Sense and Sensibilia (New

York: Oxford University Press, Inc., 1962. ดเปรยบเทยบการวจารณหนงสอเลมนใน Roderick Firth, “Austin and the Argument from Illusion,” Philosophical Review, LXXIII (1964), 372-82.

94

ค ำตอบของอรสโตเตล ในการอางองถงเดโมครตส อรสโตเตลเขยนไววา “นกศกษาธรรมชาตรนกอนๆ มทศนะทผด

วา ถาไมมการมองเหนกไมมสขาวหรอด า ไมมลนกไมมรส ขอความนของพวกเขาเปนจรงบางสวนและเปนเทจบางสวน ‘ประสาทสมผส’ และ ‘วตถของประสาทสมผส’ เปนค าทคลมเครอ นนคอ มนสามารถบงถงความเปนศกยภาพ หรอความเปนสภาวะจรง ขอความดงกลาวเปนจรงกบอยางหลง และเปนเทจกบอยางแรก พวกเขามองไมเหนความคลมเครอนเลยแมแตนอย” 6

ในการเสนอแนะวาค าวา “ขาว” และ “ด า” นนก ากวม อรสโตเตลก าลงตงขอสงเกตตอขอเทจจรงทวา ในการใชบางอยาง ค าเหลานถกมงหมายใหอางองไปถงลกษณะของการปรากฏ และในการใชอน มนถกมงหมายใหอางองไปถงคณสมบตบางอยางหรอธรรมชาตในตวเอง (disposition) บางอยางของสงกายภาพ นนกคอ คณสมบตหรอธรรมชาตในตวเองทท าใหสงตางๆ ปรากฏในลกษณะทมนปรากฏอยจรงๆ ถาสงกายภาพหนงเปนสขาว นนกคอ ถามนมคณสมบตหรอธรรมชาตในตวเองซงอรสโตเตลอางองถง มนกจะมลกษณะทวา เมอมนถกมองโดยผสงเกตทเปนปกต ภายใตเงอนไขของแสงสวางทเอออ านวย มนจะปรากฏวาขาวตอผสงเกตนน นกฟสกสสามารถบอกเราในรายละเอยดวาเงอนไขอะไรบางทจะตองเปนจรง ส าหรบสงๆ หนง ในการทจะมคณสมบตน นนกคอ เขาสามารถบอกเราวาพนผวของสงกายภาพจะตองมคณลกษณะอยางไร ถาหากวามนจะปรากฏวามสขาวตอผสงเกตธรรมดาในแสงปกต ขอใหเราพดถงค าอยางเชน “ขาว” “ด า” “เหลอง” “แดง” “หวาน” “ขม” เมอมนถกใชอางองไปถงคณสมบตหรอธรรมชาตในตวเองเหลาน วามนมการใชในเชงธรรมชาตในตวเองของสง และเมอมนถกใชอางองไปถงลกษณะปรากฏ คอลกษณะทสงอาจปรากฏ วามนมการใชในเชงประสาทสมผส อรสโตเตลจงก าลงบอกเราวาขอความ “ไมมการมองเหนกไมมขาวหรอด า ไมมลนกไมมรส” เปนจรงเมอค าวา “ขาว” “ด า” และ “รส” มการใชในเชงประสาทสมผส และเปนเทจเมอมการใชในเชงธรรมชาตในตนเองของสง ดงนน ดเหมอนวาเดโมครตสไดใชเหตผลอยางฟนเฟอนผดพลาดจากความคลมเครอของค า จากการทไดยนยนเปนทส าเรจวาขอความนนเปนจรงเมอถอเอาตามการใชแบบทหนง เขาอนมานอยางหลงผดวามนเปนจรงดวยเชนกนเมอถอเอาตามการใชแบบทสอง

เราสามารถใชขอโตแยงแบบเดยวกนไดกบรปแบบอนๆ ของขอโตเถยง ในขอโตแยงสามรปแบบทเราไดพจารณามา ค าวา “หวาน” และ “เปรยว” ในขออางฐานมการใชเชงประสาทสมผส (“เหลาองนทมรสหวานส าหรบผมมรสเปรยวส าหรบคณ”) และมการใชในเชงธรรมชาตในตวเองของสงในขอสรป

6 De Anima, Book III, Chap. 2, p.426a; ดเพมเตม Metaphysics, Book IV, Chap. 5, 1010b.

95

ควำมฟนเฟอนผดพลำดของขอมลทำงผสสะ ลกษณะทลวงใหเขาใจผดของรปแบบทงสามของขอโตเถยง อาจกลาวไดวา วางอยบน

ขอเทจจรงทวา ความจรงบางอยางเกยวกบลกษณะปรากฏ ถกเขาใจผดวาเปนความเปนจรงเกยวกบสงทแสดงลกษณะปรากฏเหลานน จากขอเทจจรงทวาการปรากฏเปนสขาวของสงๆ หนงขนกบเงอนไขของผรบร เรากอนมานอยางผดๆ วาการเปนสขาวของสงๆ นน กเปนบางสงบางอยางทขนอยกบผรบรดวยเชนกน

เปนไปไดเชนกนทจะผดพลาดในอกทางหนง คอ เราอาจจะผดพลาดไปในการทคดวา ความจรงบางอยางเกยวกบสงทปรากฏตอเรานน กเปนความจรงเกยวกบลกษณะปรากฏทสงแสดงดวยเชนกน

หนงในความผดพลาดดงกลาว ซงเกดขนบอยมาก กคอการคดวา ถาเรารบรสงกายภาพสงหนง เรากจะรบรลกษณะปรากฏของมนดวย ซงกคอ เราเหนลกษณะปรากฏทางจกษสมผสของมน ไดยนลกษณะปรากฏทางโสตสมผสของมน รสกถงลกษณะทางกายสมผสของมน แตนเปนการเขาใจผดตอธรรมชาตของสญชาณหรอการรบรสงภายนอก เรารบรสง เมอสงกระตนเราอวยวะรบสมผสของเรา ท าใหเกดการปรากฏตอเรา อยางไรกตาม ลกษณะปรากฏของสงไมใชสงเราทกระตนอวยวะรบสมผสของเรา ดงนนตวของมนเองจงไมใชอะไรทเรารบร กลาวคอ เราไมไดเหน ไดยน หรอรสก ถงลกษณะปรากฏของสง

ความผดพลาดดงกลาวอกอนหนงอาจจะรายแรงกวา ตวอยางเชน จากขอเทจจรงทวาสงทางกายภาพหนงปรากฏเปนสขาว เรากอาจอนมานอยางผดๆ วาสงนนแสดงลกษณะปรากฏซงเปนสขาว และฉะนนกอนมานอยางผดๆ วามสงกายภาพบางอยางและมลกษณะปรากฏบางอยางซงมสทเหมอนกน ถาการอนมานนถก เรากอาจกลาวเชนกนวา ภายใตเงอนไขการสงเกตทเหมาะสม ลกษณะปรากฏของสงมสเดยวกบตวสงเอง ซงในกรณเชนนลกษณะปรากฏกอาจกลาวไดวาคลายคลงกบตววตถของมนในนยยะส าคญ ฉะนน ลเครตอส (Lucretius) จงไดเสนอไววาเมอคนรบรตนไม แบบจ าลองเหมอนจรง (simulacrum) ซงกคอวตถกายภาพขนาดเลกซงมคณสมบตตามทตนไมถกเหนวาม จะถกสรางขนมาภายในศรษะของคนๆ นน 7 นกปรชญารนตอๆ มาไดกลาววา ลกษณะปรากฏอาจ “สรางภาพ” หรอแมแต “จ าลอง” สงซงปรากฏ8 และท าไมไมพดวาถาสงกายภาพสงหนงปรากฏเปนสขาว สงนนกแสดงลกษณะปรากฏซงเปนสขาว?

7 On The Nature of Things, Book IV.

8 “ไมมใครสงสยวา เมอเขาหวลคดถงหนาตาของหมาทเขาเลยงในวยเดก จะมบางสงบางอยางในแบบของสนข

ปรากฏขนทนท และดงนนจงปรากฏตวควบคไปกบมโนส านกของเขา แตกคอนขางจะแนนอนวานนไมใชตวสนขอยางทมเนอมหนง”

96

สงหนงกคอ เหนไดชดวาการอนมานจาก “บางสงบางอยางปรากฏวา(หรอดเหมอนวา) F” ไปส “บางสงบางอยางแสดงลกษณะปรากฏทเปน F” ไมใชวาโดยทวไปแลวจะสมเหตสมผล เพราะวามค าวเศษณหลายๆ ค า ซงมลกษณะทวา ถาเราแทน “F” ดวยค าหนงค าใดของค าวเศษณเหลานนแลวละก “บางสงบางอยางปรากฏวา F” จะเปนจรง และ “บางสงบางอยางแสดงลกษณะปรากฏทเปน F” จะเปนเทจ จาก “คนๆ นนปรากฏเหมอนวา(ดเหมอนวา)เปนวณโรค” เราจะไมอนมานวา “คนๆ นนแสดงลกษณะปรากฏ (การดเหมอน) ซงเปนวณโรค” (เราไมพดวาลกษณะปรากฏจะเปนสงทเปนวณโรคได) และจาก “หนงสอพวกนนปรากฏเหมอนวา(ดเหมอนวา)มอายเกาแกกวาสองรอยป” เราจะไมอนมานวา “หนงสอพวกนนแสดงลกษณะปรากฏซงมอายเกาแกกวาสองรอยป” (เราไมพดวาลกษณะปรากฏจะเปนสงทมอายเกาแกกวาสองรอยปได)

ยงไปกวานน มความไรสาระเกดขนอยางเลยงไมได ในการพดวาลกษณะปรากฏหนงอาจเปนสเดยวกนกบวตถทางกายภาพหนง ถาเรากลาวถงวตถทางกายภาพวามนเปนสขาว เรากก าลงพดวา เมอผสงเกตทเปนปกตมามองดมนภายใตเงอนไขทเหมาะสม มนจะปรากฏเปนสขาว สมมตวา “มนจะปรากฏเปนสขาว” มนยจรงๆ วา “มนจะแสดงลกษณะปรากฏซงเปนสขาว” โดย “เปนสขาว” มความหมายตามทมนมเมอมนถกใชกบสงกายภาพ ในกรณเชนน สงกายภาพกจะเปนบางสงทเมอผสงเกตทเปนปกตมามองดมน ภายใตเงอนไขทเหมาะสม มนจะแสดงลกษณะปรากฏซงมลกษณะทวา เมอ มน-ซงกคอลกษณะปรากฏ-ถกมอง(หรอรบร)ภายใตเงอนไขทเหมาะสม แลวละก มนกจะแสดงลกษณะปรากฏ (ขนทสอง) ซงเปนสขาว และดงนน ลกษณะปรากฏ (ขนทสอง) กจะมลกษณะทวา เมอมนถกมอง(หรอรบร)ภายใตเงอนไขทเหมาะสม มนกจะแสดงลกษณะปรากฏ (ขนทสาม) ซงมลกษณะทวา . . . และตอไปไดเรอยๆ อยางไมมทสนสด

ถาเรารบเอาลกษณะปรากฏใหเปนเนอสาร (substance) ชนดหนงหรอเปนสงรปธรรมชนดหนง เรากทวจ านวนของภวตภาพหรอสงทมอย (entities)-และปญหา-ขนเกนกวาทจ าเปน เราจะพบวาเราจะเผชญหนากบปญหาแปลกๆ อยางเชน ถาลกษณะปรากฏสามารถทจะเปนสขาวไดเหมอนทดอกกหลาบสามารถเปนสขาว แลว มนกจะมน าหนก มดานใน ดานหลง ดวยหรอเปลา? เปนไปไดหรอไมวาดานหลงของลกษณะปรากฏสขาว คอ ดานทหนออกไปจากเรา นนจะเปนสเขยว หรอสฟา หรอสเหลอง?

แตลกษณะปรากฏจะเปนอะไรได ถาหากไมใชเนอสารหรอสงรปธรรม?

A. O. Lovejoy, The Revolt against Dualism (New York: W. W. Norton & Company Inc. 1930), p. 305. นเปนทศนะทเรยกกนวา “ทฤษฎการรบรแบบตวแทน” (representative theory of perception) แตกดเหมอนจะเหมาะกวาทจะหลกเลยงค าเชนนน (รวมทง “สจจะนยม” “สจจะนยมแบบตรง” “สจจะนยมแบบออม” สจจะนยมแบบวพากษ” และค าคลายๆ กนนอนๆ ) เนองจากมนเปนค าทถกใชกนไปทศทางตางๆ นาๆ และขดแยงกน โดยคนทเขยนเกยวกบปรชญา

97

ทฤษฎกำรท ำใหเปนกรยำวเศษณ (Adverbial Theory)

เมอเราพดวา “ลกษณะปรากฏของสงนนมสขาว” ภาษาของเราเสนอวาเราก าลงก าหนดคณสมบตบางอยางวาเปนของเนอสารหนง แตเรากอาจจะพดวา “สงนนปรากฏเปนสขาว” โดยใชกรยาวา “ปรากฏ” แทนค านามวา “ลกษณะปรากฏ” และตามทไดตงขอสงเกตไวแลว ใน “สงนนปรากฏเปนสขาว” ค าวา “สขาว” ท าหนาทเปนกรยาวเศษณ9 ตามปกตกรยาวเศษณไมใชการก าหนดคณสมบตวาเปนของเนอสารหนง แตเปนการก าหนดคณสมบตหนงวาเปนของอกคณสมบตหนง (“เขาสงใหญอยางกบยกษ”) หรอเปนการก าหนดคณสมบตหนงใหกบเหตการณ กระบวนการ หรอสภาวการณ อยางหนง (“เขาก าลงเดนอยางชาๆ”) ดงนนเราอาจพดวาค าวา “ขาว” ในสงทเราเรยกวาเปนการใชแบบทเปนคณภาพทางผสสะ บอกเราบางอยางเกยวกบสภาวการณซงวตถก าลงปรากฏตอเรา คอ มนบอกเราถงวธทวตถปรากฏตอเรา เหมอนกบท “อยางชาๆ” บอกเราถงวธทวตถเคลอนท

อยางไรกตาม เราไดเคยตงขอสงเกตวา คนอาจจะมประสบการณของ “ลกษณะปรากฏสขาว” โดยทไมมวตถก าลงปรากฏตอเขา (เชน เมอตอนทเขาก าลงคดเกยวกบวตถสขาวทเปนไปไดชนหนง) ฉะนน ถาเราจะพดใหถกตองยงขน เรากไมควรจะพดวา “ขาว” ในการใชแบบคณภาพทางผสสะ จะอางองไปถงลกษณะวธทวตถชนหนงปรากฏตอเราเสมอไป ทจรงแลวมนอางองไปถงลกษณะทคนถกปรากฏ ไมวาจะมวตถมาปรากฏตอเขาหรอไม หรอถาเราจะน ากรยาในรปทประธานเปนผกระท า อยางเชน “สมผสร” หรอ “เกดประสบการณ” มาแทนกรยาทอยในรปประธานเปนผถกกระท า “ถกปรากฏ” ในฐานะค าทมความหมายอยางเดยวกน เรากอาจกลาววา “ขาว” ในการใชแบบคณภาพทางผสสะ อางองไปถงวธทคนสมผสร หรอมประสบการณ

เมอเราไมตองการค าพดวา “ลกษณะปรากฏสขาว” เรากไมจ าเปนตองตอบค าถามวาลกษณะปรากฏสขาวมน าหนก มดานหลง มดานใน หรอไม และเรากไมจ าเปนตองสงสยวาดานหลงของลกษณะปรากฏสขาวจะเปนสเขยว หรอน าเงน หรอเหลอง เราไมตองถามวาเปนไปไดไหมวาลกษณะปรากฏจะมอยอยางไมมผรบร นนกคอ เปนสงอยางทรสเซลเรยกวา “คณภาพทสมผสรไดทไมถกสมผสร” (unsensed sensibilia) 10 และเรากไมจ าเปนตองถามวาลกษณะปรากฏจะเปนสงๆ เดยวกนกบผวหนาของวตถสขาวทเราเหนหรอไม เพราะในการพดวา “เขาถกปรากฏเปนสขาว” หรอ “เขาสมผสรอยาง

9 ประเดนนถกแจกแจงอยางละเอยดใน C. J. Ducasse, Nature, Mind and Death (La Salle, Ill.; Open Court Publishing

Co., 1949), Chap. 13. ทศนะทวไปวาดวยการปรากฏน ไดรกการเสนอโดย Thomas Reid, Essays on the Intellectual Power of Man, Essay I, Chap. 1, Sec. 12 และโดย G. F. Stout, “Are Presentations Mental or Physical?” Proceedings of the Aristotelian Society, n. s., Vol. IX (1909). 10

ด “The Relation of Sense-Data to Physics” ใน Russell, Mysticism and Logic (New York: W. W. Norton & Company, Inc., 1929) ตพมพครงแรกใน 1918.

98

เปนสขาว” เราไมไดถกผกมดใหกลาววา มสงๆ หนง–อนไดแกลกษณะปรากฏ–ซงค าวา“ขาว” ในการใชแบบคณภาพทางผสสะบงชไปถงคณสมบตๆ หนง ทจรงแลวเราก าลงกลาววา มสภาวะหรอกระบวนการบางอยาง–ซงไดแก การถกปรากฏ การสมผสร หรอการมประสบการณ– และเราก าลงใชค าวเศษณ “ขาว” หรอค ากรยาวเศษณ “อยางเปนสขาว” ในการบรรยายอยางใหรายละเอยดลงไปยงขนถงลกษณะวธทกระบวนการนนเกดขน

ปญหำในเชงปรำกฏกำรณนยม

อยางไรกตาม เราอาจรสกวา ทฤษฎ “กรยาวเศษณ” นไมตอบค าถามบางอยาง ถงแมวาลกษณะปรากฏจะไมใช แบบจ าลองเสมอนจรง (simulacrum) ของวตถทปรากฏตอเรา แตความสมพนธระหวางลกษณะการปรากฏและตววตถดเหมอนจะใกลชดกวาททฤษฎ “กรยาวเศษณ” แบบทพดมา จะอนญาตใหพดถง ปญหาของการกลาววาความสมพนธนเปนอยางไรอาจเรยกวา เปนปญหาในเชงปรากฏการณนยมของลกษณะปรากฏ ตวขอเทจจรงนนเปนสงททกคนคนเคยกนด แตกเปนการยากทจะบรรยายมนโดยปราศจากการประเมนคาทสงหรอต าเกนไปของบทบาทของลกษณะปรากฏ และโดยปราศจากการดงขอสรปทางปรชญาทไมเพยงพอในตวเองออกมา ผมเชอวา ขอเทจจรงหลกๆ มสอยาง คอ

(1) เรารบรวตถวามนมคณลกษณะทมนม สวนหนงกเพราะลกษณะทมนปรากฏตอเรา ถาวตถทเราก าลงรบรอยตอนนเกดปรากฏในลกษณะทแตกตางทมนก าลงปรากฏอย เรากจะไมรบรมนเปนวตถทเราก าลงรบรวามนเปน อยางไรกตาม มนไมไดเกดตามมาจากขอเทจจรงเหลานวา การรบรบางสงวาเปนอะไรสกอยาง สมมตวาเปนตนไม คอการ“สรางการอนมานเชงสาเหต” หรอ“สรางขอสนนษฐาน” วาตนไมเปนหนงในสาเหตทคนๆ หนงก าลงถกปรากฏในลกษณะวธบางอยาง การรบรโลกไมไดประกอบขนดวยการอนมานสาเหตของการปรากฏ เชนเดยวกบท การอานไมไดประกอบขนดวยการอนมานสาเหตของรอยหมกบนกระดาษ

(2) ตามทเคยเนนไวแตแรก ลกษณะปรากฏของวตถกายภาพ –อนไดแกลกษณะทคนถกปรากฏ ซงวตถในฐานะสงเราท าหนาทเปนสาเหต– มบทบาททเปนพนฐานส าคญในปรบทของการใหเหตผลรองรบ ถาผมตงค าถามแบบโสเครตสกบตวเอง วาอะไรคอเหตผลรองรบของผมในการคดวาสงทผมเหนคอตนไม และถาผมจะตรวจสอบตวเองตอไปตามแบบทผมไดพยายามอธบายในบทท 2 ผมกยอมไปถงจดหนงซงผมจะใหเหตผลรองรบตอขออางเกยวกบตนไม ดวยการอาศยขอความเกยวกบวธทผมถกปรากฏ

(3) ประเดนซงคอนขางจะตางออกไป เกดตามมาจากประเดนทคนเคยกนดเกยวกบคณลกษณะของการรบรโลก เมอไรกตามทเราเหนสงกายภาพ เรากยอมจะเหนบางสวนของวตถและไมเหนบางสวน (แตการทเราไมรบรถงบางสวนของวตถ มนจะไมเปนจรงตามไปวาเราไมรบรถงวตถ ค ากรยาของการรบรโลกเปนเหมอนกบ “ตงอยใน” และไมเหมอนกบ “บรรจไวดวย” ถาวตถสงหนงบรรจวตถอกสงหนงไว มนกยอมจะบรรจทกๆ สวนของวตถทสอง ฉะนน นวแฮมเชยรบรรจทกๆ สวนของเจฟฟร แต

99

วตถชนหนงอาจตงอยในวตถอกชนหนงโดยไมตองตงอยในทกๆ สวนของสงนน อะไรทอยในนวแฮมเชยรไมจ าเปนตองอยในเจฟฟร11) ตามทการใชกลองจลทรรศนบอก ทกๆ สวนทเราเหน มสวนของมนเองทเรามองไมเหน ขอสงเกตนกใชไดกบการรบรโลกโดยอายาตนะอนทงหลายทกอน เมอไดกตามทเรารบรวตถโดยอาศยอวยวะรบสมผสใดกตาม มบางสวนของวตถทเรารบรและมบางสวนของมนทเราไมไดรบร ดวยการอางองถงขอเทจจรงเหลาน เรากอาจตงประเดนทสามเกยวกบความสมพนธระหวางการรบรโลกและการถกปรากฏ ไดดงน คอ เมอใดกตามทเรารบรวตถ วตถจะปรากฏตอเราในลกษณะวธบางอยาง แตละสวนทเรารบรจะปรากฏตอเราในลกษณะวธบางอยาง และสวนทเราไมไดรบรจะไมปรากฏตอเราในลกษณะใดเลย

(4) ดวยการใชค าศพทวา “ลกษณะปรากฏ” เรากอาจกลาวไดเชนกนวาลกษณะปรากฏของสวนรวม ของวตถจะครอบคลมลกษณะปรากฏของสวนยอยของวตถ ตวอยางเชน ถาคนๆ หนงก าลงมองไปทไกตวหนง เรากอาจกลาวถงตวไกและสวนตางๆ ของไกทคนๆ นนเหน วาแตละอยางของวตถเหลานนเสนอลกษณะปรากฏบางอยาง เราสามารถกลาวไดวาไกตวนนเปนสวนรวมซงบรรจสวนตางๆ เหลาน เราสามารถกลาวเชนกนถงลกษณะปรากฏของไกตวนนวามนคอสวนรวมซงบรรจลกษณะปรากฏของสวนตางๆ อนทจรงแลว เราอาจกลาวถงลกษณะปรากฏของแตละสวน วามนเปนสวนประกอบของลกษณะปรากฏของสวนรวม ลกษณะปรากฏของสวนนอกของปลายของขนไกเปนสวนประกอบของลกษณะปรากฏของขนไกนน ลกษณะปรากฏของขนไกนนเปนสวนประกอบของลกษณะปรากฏของปก ลกษณะปรากฏของปกเปนสวนประกอบของลกษณะปรากฏของดานขางของไกตวนน และลกษณะปรากฏของดานขางของไกกเปนสวนประกอบของลกษณะปรากฏของไกตวนน และตองยอมรบวา เปนเรองยากทจะสรางค าบรรยายทเปนแบบแผนใหกบขอเทจจรงเหลาน ไมวาจะดวยค าศพทของ “การปรากฏ” หรอค าศพทของ “การมผสสะ” หรอ “การถกปรากฏ”

ถาเราใชค าศพทของ “การปรากฏ” เรากอาจกลาวถงขอเทจจรงเหลานนดงน คอ “ลกษณะทสงๆ หนงปรากฏตอคนๆ หนงจะครอบคลมลกษณะซงบางสวนของมนปรากฏตอเขา แตไมใชทงหมด และลกษณะซงสวนหนงสวนใดของสงปรากฏตอเขา จะถกครอบคลมอยในลกษณะทสวนรวมปรากฏตอเขา” ถาเราใชค าศพทของ “การถกปรากฏ” เรากอาจกลาววา “ลกษณะทคนๆ หนงถกปรากฏโดยสงๆ หนง จะครอบคลมลกษณะซงเขาถกปรากฏโดยบางสวน แตไมใชทงหมด ของสงๆ นน และลกษณะทเขาถกปรากฏโดยสวนใดสวนหนงของสงนน จะถกครอบคลมอยในลกษณะทเขาถกปรากฏโดยสงนน” และถาเราใชค าศพทของ “การมผสสะ” เรากจะแทน “โดย” ดวยค าบพบทอนหรอดวยวล อยางเชน

11

ครงหนงบรอด (C. D. Broad) เคยโตเถยงวา ตราบเทาทเราไมเคยเหนทกสวนของระฆง ในครงใดกตามของทกๆ โอกาสท เราอยากคดวาเราเหนระฆง ฉะนนถาจะพดใหแนแนนอนลงไปละก เรากไมเคยเหนระฆงเลย ด Mind and Its Place in Nature (New York: Harcourt, Brace & World, Inc., 1925), pp. 149-50. นเหมอนกบการพดวา เพราะวาพอคาเนอ ไมเคยตดทกสวนของเนอ เขาจงไมไดตดเนอเลย.

100

“ตามทเกยวของกบ” และพดวา “ลกษณะทคนๆ หนงมผสสะตามทเกยวของกบสงๆ หนง จะครอบคลมลกษณะทเขามผสสะตามทเกยวของกบบางสวน แตไมทงหมด ของสงๆ นน และลกษณะทเขามผสสะตามทเกยวของกบสวนหนงสวนใดของสง จะถกครอบคลมอยในลกษณะทเขามผสสะตามทเกยวของกบสงนน” เหนไดชดวาค าศพทของ “ลกษณะปรากฏ” ไมวาจะมขอจ ากดทางทฤษฎอยางไร กใชไดสะดวกกวา แตถาผมไมผด ขอเทจจรงตางๆ ของเรองนกสามารถพดถงไดดวยค าศพทของ “การถกปรากฏ”

ลกษณะปรำกฏและกระบวนกำรทำงสมอง

ตามแนวความคดทบางครงเรยกกนวา “ทฤษฎเอกลกษณ” (identity theory) นน ลกษณะปรากฏอาจถกชเฉพาะวาเปนบางสงบางอยางทสามารถพบไดในสมอง และดงนน สามารถน าไปใสไวในประเภทของสงทเปนสสารหรอสงกายภาพ ทฤษฎนถกน าเสนอบนพนฐานทวา (1) อยางนอยทสดกเปนทรถงความสมพนธเชอมโยงกนอยางใกลชด ระหวางลกษณะปรากฏ และสงทเปนเรองของสมองและระบบประสาท และ (2) เพอทจะไดไมตองทวจ านวนของภวนตภาพ(entity) ขนเกนจ าเปน ยอมมเหตผลอนควรทจะถอวามความเปนเอกลกษณ คอความเปนสงๆ เดยวกนในจ านวน ไมใชเพยงแคความสมพนธเชอมโยงกนระหวางภวนตภาพทแตกตางกน (การทนกดาราศาสตรในยคกอนประวตศาสตรสงเกตเหนความสมพนธทเขาคกนอยางใกลชด ระหวางการเดนทางของดาวรง และดาวประจ าเมอง ยอมมเหตผลแบบเดยวกนในการคดวาดาวรงและดาวประจ าเมองเปนดาวดวงเดยวกน) เปนทเชอกนโดยทวไปวา ถาทฤษฎเอกลกษณถกแสดงใหเหนไดวาจรงในเรองทเกยวกบสงทเรารเกยวกบลกษณะปรากฏ แลวละก จะไมมความจ าเปนประการใดทจะตองยดถอความมอยของภวนตภาพใดๆ นอกเหนอไปจากสงกายภาพ และคณสมบต สภาวะ และกระบวนการ ของมน สงทเรารเกยวกบลกษณะปรากฏจะสามารถไดรบการรองรบภายใตขอสมมตฐานทวา “ไมมอะไรในโลกนอกไปแตการจดเรยงตวทซบซอนยงขนไปเรอยๆ ขององคประกอบทางกายภาพ” 12

ในการประเมนทฤษฎเอกลกษณ และขออางทไดรบการเสนอขนมาสนบสนน เราตองตดสนเสยกอนวาอะไรคอสงทถกบงชวาเปนสงเดยวกน

ถาเราจะปฏเสธ “ทฤษฎการท าใหเปนกรยาวเศษณ” ของการปรากฏ หรอการถกปรากฏ และรบทฤษฎการท าใหเปนค านามของลกษณะการปรากฏแทน การบรรยายทฤษฎเอกลกษณของเรากจะออกมาอยางตรงไปตรงมา เมอถอในแบบของการเปนค านาม ประโยค “โจนสมประสบการณของลกษณะปรากฏสแดง” สามารถทจะกลาววาเหมอนกบ “โจนสกนมะเขอเทศสแดง” ในขอทวามนบรรยายความสมพนธระหวางโจนสกบสสารอนบางอยาง ฉะนนเราสามารถอธบายทฤษฎเอกลกษณดวยการกลาววา ลกษณะ

12

J. J. C. Smart, Sensations and Brain Processes,” in The Philosophy of Mind, ed. V. C. Chappell (Englewood Cliffs: Prentice-Hall, Inc., 1962), p. 161.

101

ปรากฏเปนสวนของสมอง ไดแก กอนสสารสเทา หรอ เซลล หรอ แถบของเนอเยอประสาท และนคอสงทโทมส เคส (Thomas Case) นกปรชญาในศตวรรษท 19 ซงสนบสนน“ลทธสจจะนยมทางกายภาพ” (physical realism) ดเหมอนวาจะกลาวไว

ตามความคดของเคส ลกษณะปรากฏจะถกชเฉพาะวาเปนสงเดยวกนกบ “สวนทางกายภาพตางๆ ของระบบประสาท ทถกกระตนในทศทางตางๆ นานา ดวยอวยวะรบสมผส ทางกาย จกษ โสต ฯลฯ” ดวยการถอวาคนเรารบรลกษณะปรากฏ ท าใหเขาสามารถทจะพดวา คนรบรสงทอยภายในรางกายของเขาเอง ไมใชสงกายภาพทอยภายนอก “ความรอนทรสกกคอประสาทของกายสมผสถกท าใหรอน สขาวทเหนกคอจกษประสาทถกท าใหเกดสนน” แลวเขากโตเถยงวา บนพนฐานของสงทคนรบรเกยวกบระบบประสาทของตนเอง คนอนมานและสรางขอสนนษฐานเกยวกบสงทเกดขนขางนอก “จากความรอนขางในเราอนมานถงไฟขางนอก” 13

ดเหมอนวาเคสจะกระท า “การอางเหตผลทผดพลาดฟนเฟอนบนฐานของขอมลทางผสสะ” (sense-datum fallacy) เพราะเขาถอเอาวา เมอ “ไฟขางนอก” ปรากฏวารอน กจะมลกษณะปรากฏ “ภายใน” ซงมคณสมบตจรงๆ ตามทไฟปรากฏวาม เขาไมไดแยกแยะระหวางการใชเชงผสสะ (sensible use) และการใชเชงธรรมชาตทมอยภายใน (dispositional use) ของค าทบอกคณสมบต เขาถอเอาวาคนรบรลกษณะปรากฏไมใชสงกายภาพภายนอก และเขากยงถอเอาวากระบวนการทปกตเราเรยกวาการรบรนน จรงๆ แลวเปนเรองของการสรางขอสนนษฐานและการอนมาน และท าใหเขาสามารถสรปวาเรารสงภายนอก ดวยการเรมจากการตรวจสอบสงทอยในศรษะของเรา จงเปนเรองงายทจะลอเลยน“ลทธสจจะนยมเชงกายภาพ”ของเขา (แบรดเลย (F. H. Bradley) กลาววาตามทฤษฎของเคส เมอเขาถกรบกวนดวยกลนทไมนาพอใจ สงทเขารสกจรงๆ กคอ “สภาวะทมกลนเหมนของระบบประสาทของฉนเอง” 14)

แตทฤษฎเอกลกษณไมจ าเปนตองผกพนอยกบความผดพลาดหลายๆ อยางทเกดขนกบเคส เปนเรองยากขนมากทจะวจารณรปแบบรวมสมยของมน

สมารต (J. J. C. Smart)ไดเสนอวาลกษณะปรากฏ “ไมใชอะไรมากไปกวากระบวนการทางสมอง” 15 ทศนะของเขาจงตงอยบนรากฐานของทฤษฎการท าการปรากฏใหเปนกรยาวเศษณ มากกวาบนทฤษฎการท าลกษณะปรากฏใหเปนค านาม สงทเขาสนใจคอกระบวนการของการปรากฏ ไมใชเนอสารอะไรบางอยางทเรยกวา “ลกษณะปรากฏ” ตามทศนะของเขา ประโยคอยางเชน “โจนสมประสบการณของลกษณะปรากฏสแดง” ชวนใหเขาใจผด เพราะ “ลกษณะปรากฏ” ควรแทนทดวย “การปรากฏ” แตถาเราจะหลกเลยงการทบทวภวนตภาพขนเกนความจ าเปน เราจะไมพดวา “โจนสม

13

Thomas Case, Physical Realism (London: Longmans, Green & Company, Ltd., 1888), pp. 24, 25, 33.

14 ยกมาแสดงโดย H. H. Price, Perception (New York: Robert M. McBride & Co., 1933), p. 127.

15 The Philosophy of Mind, p. 163.

102

ประสบการณของการปรากฏสแดง” เพราะ “โจนสมประสบการณของการปรากฏสแดง” เสนอวามกระบวนการสองประบวนการ อนหนง คอการมประสบการณ อกอนหนงคอการปรากฏ เราอาจจะคดวาการมประสบการณและการปรากฏ หรอพดอกแบบกคอ การมประสบการณและการถกปรากฏ เปนสงๆ เดยวกน ฉะนน เราอาจจะใชการวธการพดอยางทเราเคยพดเมอกอน วา “โจนสถกปรากฏดวยสแดง” แตเนองจากเราไมตองการทจะพดวาค าวา “สแดง” เมอใชกบกระบวนการ มความหมายอยางเดยวกบเมอมนใชกบสงรปธรรมหรอสาระ วธการพดของเราจะชวนใหเขาใจผดนอยกวานน ถาเราจะพดเสยใหมวา “โจนสถกปรากฏอยางเปนสแดง” ตามทเราไดเคยเนนไวแลว วธการพดทแปลกๆ แบบนมขอเดนในเชงทฤษฎดวยการเสนอแนะวาการปรากฏเปนกระบวนการ และค ากรยาวเศษณ“อยางเปนสแดง” บงบอกถงคณสมบตของกระบวนการ (เหมอนกบท “อยางรวดเรว” และ “อยางเชองชา” บงบอกถงคณสมบตของกระบวนการ) และเสนอแนะวา กระบวนการของการถกปรากฏไมไดเกยวพนไปถงกระบวนการทสอง ทเปนการมประสบการณตอกระบวนการของการถกปรากฏ

รปแบบทสองของทฤษฎเอกลกษณบอกอะไรแกเรา? ในการกลาววากระบวนซงโจนสถกปรากฏอยางเปนสแดงนน ทจรงแลวเปนบางสงบางอยางทจะหาพบไดในสมองของเขานน เปนค ากลาวซงเกยวของไปถงอะไรบาง?

ขอใหเราพจารณาถงวธททฤษฎอาจจะถกน าไปใชกบสกกรณหนง คอเหตการณหนงครงของการทโจนสถกปรากฏอยางเปนสแดง ทฤษฎจะบอกเราวาในเหตการณอยางนน (1) ในหวของโจนสจะมกระบวนการหนงเกดขน เปนกระแสคลนบางอยาง ทกลาวไดวานกประสาทวทยาสามารถจะสามารถชเฉพาะไดอยางอสระ และ (2) กระบวนการทางระบบประสาทนเปนกระบวนการอยางเดยวกนกบทเราก าลงบรรยายวาโจนสก าลงถกปรากฏอยางเปนสแดง เคสประกาศตววาจะใหค าอธบาย “เชงกายภาพ” ของลกษณะปรากฏทคนๆหนงอาจจะมประสบการณ แตไมใชของกระบวนการหรอเหตการณซงเปนของคนทก าลงมประสบการณของลกษณะปรากฏเหลานน ทศนะทเราก าลงพดถงอยตอนนละทงเรองของลกษณะปรากฏ และประกาศตวทจะใหค าอธบายทางกายภาพของการมประสบการณ ซงกคอค าอธบายทางกายภาพของกระบวนการหรอเหตการณ ของการถกปรากฏของโจนส 16

ผมเชอวา เราสามารถตงประเดนทวไป เกยวกบนยส าคญของทฤษฎเอกลกษณในรปแบบน ไดหาประการ (1) จะเปนการยากอยางมาก แมแตจะแคจนตนาการถงสถานการณซงจะมชดของการทดลอง ซงกลาวไดวาใหการสนบสนนทฤษฎจนเหนอกวาความสงสยทมเหตผล ซงกคอการแสดงวา

16

กระบวนการตอไปนจะใหผลเปนรปแบบทสามของทฤษฎเอกลกษณ คอ กลบไปหาค าศพทของขอมลทางผสสะ ระบใหลกษณะปรากกฎเปนวตถกายภาพทอยในศรษะ (หลกเลยงขอผดพลาดอยางทเราถอวาเคสไดท า) ระบการมประสบการณของลกษณะปรากฏ (ตามทรปแบบทสองของทฤษฎเอกลกษณระบ) วาเปนกระบวนการหรอเหตการณทรจกโดยวชากายภาพวทยา ขอคดเหนทเรามตอทฤษฎเอกลกษณในรปแบบทสองกจะใชไดกบรปแบบทสามนดวยเชนกน

103

การถกปรากฏอยางเปนสแดงของโจนส เปนสงเดยวกนกบสงทอาจเรยกวากระแสคลนกระแสหนงในสมองของโจนส 17 (2) ถงแมจะไมมใครรวาทฤษฎเปนจรงหรอเปนเทจ ทฤษฎกไดรบการยนยนจากประจกษพยาน อยางทมอยในการกลาววา เหตการณทจ าเฉพาะเจาะจงแตละเหตการณของการปรากฏ เปนสงทขนตรงตอกระบวนการทางประสาททจ าเพาะเจาะจงบางอยาง (3) ในการพดวา มกระบวนการอยเพยงกระบวนการเดยว ในขณะทโดยทวไปแลวอาจคดกนวามสองกระบวนการ ทฤษฎจงใหผลเปนการลดทอนจ านวนของภวนตภาพ พดอกอยางกคอหากทฤษฎนสามารถทจะตอบขอวจารณหกลางได เรากอาจพดไดวาทฤษฎสามารถอธบายใหเราเลกความตองการทจะถอวามสองกระบวนการ คอมกระบวนการของการถกปรากฏพรอมกบมกระบวนการทางระบบประสาทบางอยาง และยอมรบวามเพยงกระบวนการเดยวแทน (4) แตมนกไมไดเปนการอธบายใหกระบวนการของการถกปรากฏหายไป เชนเดยวกบทมนไมไดเปนการอธบายใหกระบวนการทางระบบประสาทบางอยางหายไป คอ ถาหากเราเกดรวาทฤษฎเปนจรงแลวละก เรากจะรอะไรบางอยางเกยวกบกระบวนการทางระบบประสาทบางอยาง อยางทไมมใครรอยในตอนน นนกคอ เราจะรวากระบวนการนนเกดขนอยางเปนสแดง18 (5) แตหากแมนวาทฤษฎเอกลกษณเปนจรง มนกจะไมไดประกนวาอะไรทเรารเกยวกบลกษณะปรากฏ จะสามารถไดรบการรบรองโดยขอสมมตฐานทวา “ไมมอะไรในโลกนอกไปแตการจดเรยงตวทซบซอนยงขนไปเรอยๆ ขององคประกอบทางกายภาพ” ในการอธบายทฤษฎ เราถอไวลวงหนาวา มภวนตภาพทถอวาคอบคคลผซงก าลงถกปรากฏ ตามตวอยางของเรา กระบวนการททฤษฎเอกลกษณจะชเฉพาะวาเปนสงเดยวกนกบกระบวนการทางระบบประสาท กคอกระบวนการของการทโจนสถกปรากฏอยางเปนสแดง ขอทบทวนวา สงทประจกษแจงโดยตรงตอโจนส กคอขอเทจจรงทวาเขาก าลงถกปรากฏอยางเปนสแดง ทฤษฎเอกลกษณโดยตวมนเองแลวไมไดมนยวา โจนสเปนสงหนงสงเดยวกนกบวตถทางกายภาพใดวตถหนง หรอกบคณสมบต สภาวะ หรอกระบวนการ ของวตถทางกายภาพใดวตถหนง 19 และดงนนถาเราสามารถแสดงไดวาทฤษฎเอกลกษณเปนจรง เรากไมไดสามารถแสดงตามไป

17

ขอเทจจรงขอนชกจงในนกปรชญาบางคนเสนอวาประโยคทใชแสดงทฤษฎเอกลกษณเปนประโยคทไรความหมาย และดงนนทฤษฎจงไมมคาจรงหรอเทจ ดเปรยบเทยบ Norman Malcolm, “Scientific Materialism and the Identity Theory.” Dialogue, III (1964), 115-25. 18

ประเดนนไดรบการอธบายอยางชดเจนใน J. T. Stevenson, “Sensations and Brain Processes,” Philosophical Review, LXIX (1960), 505-10. 19

เราอาจหวงจะแสดงอยางไมตองขนกบอะไร วาประโยคทเราเหนวาเกยวกบโจนสนนสามารถทจะแปลไปเปนประโยคทไมไดกลาวถงโจนส แตกลาวถงรางกายของโจนส ทฤษฎบคคลแบบลดทอนนจะน าไปสขอยงยากแบบพวกทพวพนอยกบทฤษฎแบบลดทอนทงหลายทอภปรายในบทท 4 ดเปรยบเทยบ Sydney Shoemaker, Self-Knowledge and Self-Identity (Ithaca: Cornell University Press, 1963); Roderick M. Chisholm, Notes on the Awareness of the Self,” The Monist, Vol. 49 (1965), 28-35.

104

ดวยวา ขอเทจจรงของเรอง ตราบเทาทเปนเรองของการปรากฏนน เกยวของอยกแตเฉพาะวตถกายภาพ และคณสมบต สภาวะ และกระบวนการของมน เทานน.

105

บทท 7

ควำมจรงคออะไร?

ค ำตอบ

ค าถามของเรานนจะตอบไดงาย ถาเรายอมรบขอสมมตฐานทางอภปรชญาบางอยาง แตถาเราไมยอมรบ ผมกเชอวามนไมงายเลยทจะตอบ ขอสมมตฐานนนกคอ สภาวการณ (states of affairs) อาจเปนสงทกลาวไดวามอยหรอไมมอย และทกๆ ความเชอหรอขอยนยนทเกยวของกบสภาวการณบางอยาง เปนความเชอหรอขอตดสนวาสภาวการณนนมอย (โดยอาจมขอยกเวนบางอยาง ทจะไดรบการกลาวถง)

สภาวการณหนงอาจชเฉพาะแบบออมๆ ไดวาคอสงทวลแบบขอความ (propositional clause) บงถง ฉะนนวลแบบขอความใน “โจนสเชอวาถนนวาง” “สมทธปฏเสธในสงทโจนสเชอ เพราะสมทธปฏเสธวาถนนวาง” และ “การทถนนวางเปนเงอนไขจ าเปนของการเดนทางมาถงเรว” อางองถงสภาวการณอนหนงและอนเดยวกน แตมนไมไดบอกเราวาสภาวการณนนมอยจรงหรอไม เพราะมนไมไดบอกเราวาถนนวางจรงหรอไม สภาวการณอาจประกอบดวย “สงทไมเปลยนแปลง” เชนเดยวกบสงทเปลยนแปลง และตามทเราไดเคยตงขอสงเกตไวแลว มนอาจประกอบขนมาจากสภาวการณอน แบบเดยวกบทวลขอความอาจประกอบขนมาจากวลขอความอน ดวยการอาศยการเชอมตอแบบและ (conjunction) และแบบหรอ (disjunction)

ค าตอบของเรา ส าหรบค าถาม “ความจรงคออะไร?” ไดแก ความเชอ หรอ ขอยนยนหนงเปนจรง กตอเมอ ประการทหนง ในฐานะทมนเกยวของกบ

สภาวการณบางอยาง มนเปนความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง และประการทสอง สภาวการณนนมอยจรงๆ และความเชอ หรอขอยนยนหนงเปนเทจ กตอเมอ ประการทหนง ในฐานะทมนเกยวของกบสภาวการณบางอยาง มนเปนความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง และประการทสอง สภาวการณนนไมไดมอยจรงๆ มนเปนความจรงวาสภาวการณหนงมอย กตอเมอ

106

สภาวการณนนมอย และมนเปนเทจวาสภาวการณหนงมอย กตอเมอสภาวการณนนไมไดมอย และประการสดทาย ความจรงขอหนง กคอสภาวการณหนงทมอยจรง 1

นยามเหลาน อนญาตใหเราแสดงออกถงประเดนพนฐานสามขอเกยวกบธรรมชาตของความจรง (1) ถามนเปนจรงวาโสเครตสเปนผตองตาย มนกเปนขอเทจจรงวาโสเครตสเปนผตองตาย เพราะขอเทจจรง ในความหมายหนงอาจกลาวไดวากคอสภาวการณทมอยจรง (แมวาในอกความหมายหนง อาจจะคอสภาวการณทเปนทรวามอยจรง) ฉะนน เรากอาจกลาวอยางทนกปรชญาหลายคนเคยกลาว วา “ความจรงและขอเทจเปนของอยางเดยวกน” (2) ถามนเปนจรงวาโสเครตสเปนผตองตาย โสเครตสกเปนผทตองตาย ฉะนน เราอาจกลาวอยางทนกปรชญาหลายคนเคยกลาว วาค าน าหนาประโยค “มนเปนจรงวา” เปนสงทไมบอกอะไรเพมขน (แตอยางไรกตามนไมไดตามมาวา “มนเปนเทจวา” “จรง” “เทจ” “ความจรง” เปนสงทไมบอกอะไรเพมขน) (3) ถาคนๆ หนงเชอหรอกลาวยนยนวาโสเครตสเปนผตองตาย สงทเขาเชอหรอกลาวยนยนเปนจรงกตอเมอ โสเครตสเปนผตองตาย ฉะนน ค านยามเหลานท าใหเราสามารถรกษาสงทบางทอาจจะเปนความหมายเดยวทชดเจนของขอความทกลาวสบทอดกนมายาวนาน ทวา “ความเชอหรอขอยนยนทจรง คอความเชอหรอขอยนยนทสอดคลองสมนย (correspond) กบขอเทจจรง”

ทจรงแลว ประเดนทงสามน สามารถกลาวไดวาประกอบกนขนเปนเงอนไขเพยงพอส าหรบค าอธบายใดๆ กตามของความจรง ถาเราพบวาค าอธบายแบบหนงของความจรงมลกษณะซง ตามค าอธบายนนแลว ประเดนใดประเดนหนงในสามขอนเปนเทจ เรากอาจกลาววาตวค าอธบายนนเองเปนเทจ 2

แตค าอธบายของเราเองกมขอจ ากด

1 นอกจากเรองค าศพทแลว ทฤษฎความจรงทรองรบนยามเหลาน จะคลายคลงในสาระส าคญกบทฤษฎของนกเขยนอยางเชน : Bernard Bolzano, Wissenschaftslehre Vol. I (Leipzig: Felix Meiner, 1929, Secs. 19-33 ตพมพครงแรกใน 1837; A Meinong, Über Annahmen, 2nd ed. (Leizig: Johann Ambrosiu Barth, 1910), Chap. 3; C. A. Baylis, “Facts, Propositions, Exemplification and Truth,” Mind, LVII (1848), 459-79. อาจมเหตผล (ขนอยกบทฤษฎเวลาของเรา) ใหแทนท “มอย” ทงหมด ในค านยามขางบน ดวย “มอย เคยมอย และจะมอย” แตเพอความเรยบงาย จะไมใหความสนใจตอความเปนไปไดน 2 ดเปรยบเทยบค าอธบายของอลเฟรด ทารสก (Alfred Tarski) วาดวยเงอนไขของ “ความเพยงพอในเชงวตถ” (material

adequacy) ททฤษฎความจรงใดกตามทเพยงพอในตนเองจะตองตอบสนอง ใน “The Semantic Conception of Truth,” Philosophy and Phenomenological Research, IV (1944), 341-75. ตพมพซ าใน H. Feigl and W. S. Sellars, ed., Readings in Philosophical Analysis (New York: Appleton-Century-Crofts, 1949).

107

สภำวกำรณ? ค าตอบของเราตอค าถาม “ความจรงคออะไร?” มไดเพยงแตอางองไปถง “สภาวการณ” เทานน

แตยงอางองไปถง “สภาวการณทมอยจรง” และ “สภาวการณทไมมอยจรงดวย” ตวอยางเชน เราตองกลาววา ในบรรดาภวนตภาพทมอยจรงนน มความเปนผตองตายของโสเครตส ความเปนมา ความไมเปนยนคอรน(มาทมหนงเขา) อยดวย และเราตองพดวา ในบรรดาภวนตภาพทไมมอยจรงนน มความเปนผไมตองตายของโสเครตส ความไมเปนมา และความเปนยนคอรน อยดวย ค าอธบายของความจรงทพดถงเพยงแคสงเฉพาะรปธรรม ถาหากมนกลายเปนสงทเพยงพอขนมาไดละก มนกจะเปนค าอธบายทนาพอใจมากกวาค าอธยายอยางทเราไดใหมา

ทจรงแลว ค าอธบายของเราเลยนแบบมาจากของอรสโตเตล และสงทอรสโตเตลพดดเหมอนจะไมพาเราไปพนอยกบภวนตภาพประเภททเปนสภาวการณทมอย และสภาวการณทไมมอย ในการอางองไปถงความจรงของขอยนยน เขากลาววา “การพดถงอะไรทมอยวามนไมมอย หรอการพดถงอะไรทไมมอยวามนมอยเปนค าพดทเทจ ในขณะทการพดถงอะไรทมอยวามนมอย และอะไรทไมมอยวามนไมมอย เปนค าพดทจรง” 3 อรสโตเตลเองกใชวลแบบประโยค “วามนมอย” และ “วามนไมมอย” และเรากอาจจะโตเถยงไดอยางเหมาะสม วาสงทวลเหลานอางองไปถงกคอสภาวการณ แตค าอธบายของเขากงายกวาทเราไดเสนอมา เขาสามารถบอกเราวาการเชอหรอการยนยนวามมาเปนจรง ถาและเพยงถามมาอยจรง และการเชอหรอการยนยนวาไมมยนคอรนเปนจรง ถาและเพยงถาไมมยนคอรนอยจรง เราไมพบวาเขาพดวา “สตว (being) ในรปแหงมามอยจรง” และ “สตวในรปแหงยนคอรนไมมอยจรง” (และยงยากกวานนทจะพบวาเขาพดวา “อสตว (nonbeing)ในรปแหงยนคอรนมอยจรง” และ “อสตวในรปแหงมาไมมอยจรง”) แตเราจะตความค านยามของเขาอยางไรเมอเราน ามนไปใชกบความเชอและขอยนยนทซบซอนกวานน เชน เมอเอาไปใชกบความเชอหรอขอยนยนทวา ถาไมมความชวยเหลอจากทหารกองโจรแลว การปฏวตกจะไมส าเรจ? ถานยามของอรสโตเตลจะใชกบความเชอหรอขอยนยนประเภทนได เขากตองกลาวเชนกนวา ตามทเกยวของกบภวนตภาพบางอยาง เราก าลงเชอหรอก าลงยนยนวาภวนตภาพนนมอย หรอวามนไมมอย แตภวนตภาพนนจะเปนอะไรได? มนกคงจะตองเปนสภาวการณ ซงความชวยเหลอจากทหารกองโจร เปนเงอนไขจ าเปน ส าหรบความส าเรจของการปฏวต 4

แนนอน วามนอาจจะเปนไดวานกปรชญาผชาญฉลาดบางคนสามารถทจะอธบายค านยามทเพยงพอของ “จรง” ซงไมไดอางองไปถงภวนตภาพอยางเชน “สภาวการณ” ได แตผมคดวามนถกตองท

3 Metaphysics, 1011b.

4 ฉะนนตวอสโตเตลเองพดถง “สตวในความหมายของสงทจรง” และ “อสตวในความหมายของสงทเทจ” ซงเปนค าทดเหมอนจะเปนวธของเขาในการบงถงสภาวการณทมอยและสภาวการณทไมมอย ตามล าดบ ด Metaphysics, Book V, Chap. 7; Book VI, chaps. 1, 3; และ Book IX, Chap. 10.

108

จะกลาววาเทาทผานมาถงปจจบนยงไมมนกปรชญาคนไหนท าอยางนนได ในเมอไมมตวเลอกอนทยอมรบได เรากตองท าใจใหยอมรบนยามทอางองไปถงสภาวการณทมอยและสภาวการณทไมมอย อยางไรกตาม เราอาจรสกอนใจกบขอเทจจรงทวา ภวนตภาพเชนนดเหมอนจะเปนสงทตองเกยวพนไปถง ในค าอธบายใดๆ กตามทพอเพยงของมโนทศนของการอธบาย ความหมาย เปาหมาย ความเชอ ความเปนสาเหต คณคา และความปรารถนา 5

ค ำวำ “จรง” และ “เทจ”

ตอนนขอใหเรามาพจารณาวธทค าอยาง “จรง” และ “เทจ” ถกใช เมอเราเอา “มนเปนจรงวา” มาน าหนาประโยคทก าลงถกใชเพอสรางการยนยน มนไมไดเพมเตมอะไรนอกไปจากการเนนใหกบสงทส าเรจอยแลวดวยตวการพดหรอการเขยนประโยคนนเอง แตตวประโยคเองเมอถกใชเพอการยนยน ในฐานะทเกยวของกบสภาวการณบางอยางนน มนบอกแกเราวาสภาวการณนนมอยจรง เมอเราเอา “มนเปนเทจวา” มาน าหนาประโยคทก าลงถกใชเพอสรางการยนยน โดยปกตแลว มนถกน ามาวางขางหนากเพอทจะท าการยนยนในสงทเปนการพดหรอการเขยนทปฏเสธประโยคนน “มนเปนจรง” เมอถอเปนประโยคทสมบรณ มเจตนาเพอแสดงความเหนดวย ซงปกตแลวกคอความเหนดวยกบสงทแสดงออกโดยขอความอน “มนเปนเทจ” มเจตนาเพอแสดงความไมเหนดวย ซงกคอการยนยนวาสภาวการณบางอยางทถกยนยนวามอยนน ไมมอยจรง

บางครงเปนทกลาวกนวาค าวา “จรง” และ “เทจ” ใชไดเฉพาะกบประโยค และในหนงสอเลมนเรากไดพดหลายๆ ครงวา ประโยคเปนจรงหรอเปนเทจ แตถาเราพดวาประโยคเปนจรงหรอเปนเทจ โดยถอเอาอยางงายๆ ตรงๆ และไมมการขยายความ เรากตองพดวาประโยคบางประโยคเปนทงจรงและเทจในเวลาเดยวกน และการกลาวเชนนท าใหสบสน ประโยค “ฝนก าลงตก” อาจจะเปนจรงเมอใชแสดงออกถงขอยนยนหนงในทหนงและเวลาหนง และเปนเทจเมอใชแสดงออกถงขอยนยนหนงในอกทหนงหรออกเวลาหนง ดงนน มนจะเหมาะสมกวา ทจะไมพดถงประโยคหนงๆ วามนเปนจรง (หรอวามนเปนเทจ) ตรงๆ แตเราควรจะพดวามนมการใชหรอการตความหลายอยาง ซงในการใชและการตความเหลานน มนแสดงออกถงขอยนยนขอหนง หรอความเชอขอหนง ในสงทเปนจรง (หรอสงทเปนเทจ) ฉะนน เราอาจพดถงประโยควาเปนจรง (หรอเปนเทจ) “ภายใตการตความบางอยาง” โดย 5

บางทความพยายามอยางเตมท ทจะสรางปรชญาทเพยงพอในตนเองโดยปราศจากการอางองไปถงภวนตภาพอยางเชนสภาวการณ กคอ Franz Brentano, ( Psychologie von empirischen Standpunkt, 2nd ed., II (Leipzig: Felix Meiner, 1925), 158-72, และ Wahrheit und Evidentz (Leipzig: Felix Meiner, 1930). ผทถอจดยนตรงกนขามคอ A. Meinong, Über Annahmen. ประเดนขดแยงถกรอฟนในออกซฟอรดโดยออสตนและสตรอซน ด J. L. Austin, Philosophical Papers (New York: Oxford University Press, 1961) และ P. F. Strawson, “Truth,” Proceeding of the Aristotelian Society, XXIV (1950) และบททบทวนและวพากษของตอประเดนขดแยงทผมเสนอ ใน “J. L. Austin’s Philosophical Papers,” Mind, LXXIII (1964).

109

หมายความวาขอยนยนหรอความเชอทแสดงออกโดยประโยคนน ถาถอตามการตความนน จะเปนความเชอหรอขอยนยนทเปนจรง (หรอทเปนเทจ)

ค าวา “ความเชอ” และ “ขอยนยน” เปนค าทก ากวม บางครงใชบงถงสงทถกเชอหรอถกยนยน และบางครงใชบงถงการเชอหรอการยนยนมน แตสงทเราเรยกดวยวล “สงทถกเชอหรอถกยนยน” นนมนคออะไร? เราตองระวงตอค าถามแบบน (เปรยบเทยบกบ “ในการพดวาครอบครวอเมรกนมลกเฉลย 2.8 คน เราก าลงพดถงสงบางอยางวาเปน 2.8 คน อะไรคอสงทจะเปนของอยางนนได?”) วธทปลอดภยทสดในการตอบค าถามของเรานาจะเปนวา ในการพดวาสงทคนๆ หนงเชอเปนจรง กคอการพดวาความเชอ ซงกคอ การเชอของเขา เปนจรง และตามค านยามของเรา การพดวาการเชอของคนๆ หนง ในเวลาใดกตาม เปนจรง กคอการพดวา สภาวการณหนงซงเขาเชอวามอยนน มอยจรงๆ และส าหรบ “เทจ” และ “การยนยน” กเปนไปในรปแบบเดยวกน 6

ค าวา “จรง” และ “เทจ” อยางนอยทสดกในอเมรกาในศตวรรษทยสบ ไมไดใชทวไปกบการเชอและการยนยน เราคอนขางไปในทางทจะใชค าวา “ถกตอง” และ “ผดพลาด” กบการเชอและการยนยนของคนๆ หนง มากกวาทจะพดวามนเปน “จรง” หรอ “เทจ” อยางไรกตามเราอาจยดตามการใชทเปนธรรมเนยมนยมของปรชญา และกลาวถงการเชอและการยนยนวา “จรง” หรอ “เทจ” (โดยเตอนตวเองวาสงทเราพดนนสามารถใชค าวา “ถก” และ “ผด” ไดเชนกน)

“ความจรง” อาจน าไปใชกบสงทไมไดเกยวของกบการเชอหรอการยนยนจรงๆ กได เพราะตามทเราไดเคยตงขอสงเกตมาแลว นยามของเราอนญาตใหเราพดวา “ความจรงและขอเทจจรงเปนสงๆ เดยวกน” 7

ยงมอกความหมายหนงของ “จรง” ทบางครงเรยกวา “ไมเหมาะสม” โดยเปนความหมายทเราอาจกลาววามนใชไดกบทกสงทกอยาง เราอาจพดวาส าหรบคณสมบตทกอยาง การปรากฏเปนตวอยาง (exemplification) ท“จรง” ของคณสมบตนน คออะไรกตามทแสดงตวอยางของคณสมบตนนจรงๆ คนๆ หนงเปนเพอนทแทจรง ถาและเพยงถาวาเขาเปนเพอนจรงๆ ทกสงทกอยางจงเปนการเปนตวอยางทแทจรงของอะไรกตามทมนเปนตวอยาง แนนอนวาการใช “จรง” แบบนไมบอกอะไรเพมขน มนถก

6 บางท นกปรชญากใชค าอยางเชน “ขอความ” และ “ขอเสนอ” เพอเรยก “วตถ” ของการเชอและการยนยน การน าค าพวกนเขามาในการอภปรายของเราขณะน อาจชวนใหเขาใจผดวา นอกเหนอไปจาก สงของ คณสมบต และสภาวการณแลว ยงมภวตภาพประเภทอนอก แตถาเราพดตามวธทเสนอขางบน เรากจะหลกเลยงความเสยงทถอเอาเชนนนได (ไมใชเรองยากทจะเปลยนรปประโยคในบทกอนๆ ของเราทมการใชค าวา “ขอความ” มาสประโยคทอางถงสภาวการณโดยไมมการใชค าวา “ขอความ” ดเปรยบเทยบ Richard Cartwright, “Propositions,” in R. J. Butler, ed. Analytic Philosophy (New York: Barnes & Noble, Inc., 1962. 7 เบอรนารด บลซาโน (Bernard Bolzano) จงพดถงขอเทจจรงวาเปน “ความจรงในตวเอง” ใน Wissenschaftslehre, Sec.

25. ดเปรยบเทยบ. E. Husserl, Logische Untersuchungen, 2nd ed., I (Halle: Max Niemeyer, 1928), 184.

110

ใชเพอแสดงการเนน และปกตแลวกในโอกาสทอาจมเหตใหสงสยวาสงทก าลงไดรบการยนยนอยนนคออะไร

ปรศนำเอพเมนเดส

ทฤษฎความจรงควรจะพยายามไขปรศนารปแบบตางๆ ของปรศนาโบราณทเรยกกนวา “ปรศนาของเอพเมนเดส” หรอ “ปรศนาของนกโกหก” 8

ลองพจารณา (1) ค ายนยนของผทกลาววาค ายนยนของเขาเปนเทจ หรอ (2) ความเชอของคนทถกสะกดจตวา ความเชอทนกสะกดจตใสเขาไปในจตของเขา ไมวาจะเปนความเชออะไรกตาม เปนเทจ และสมมตวา ตวความเชอนนเองคอความเชอทนกสะกดจตใสเขาไปในจตของเขา หรอ (3) ความเชอหรอขอยนยนของคนๆ หนง สมมตวาเปนเพลโต วาความเชอหรอขอยนยนของโสเครตสเปนเทจ ในขณะทสงทโสเครตสเชอหรอยนยนกคอ อะไรกแลวแตทเพลโตก าลงเชอหรอยนยนอยนนเปนเทจ 9 ในแตละกรณเหลาน ขอสมมตฐานวาความเชอหรอขอยนยนทก าลงพดถงนนเปนจรง (หรอถกตอง) มนยวาความเชอหรอขอยนยนทก าลงพดถงนนเปนเทจ (หรอผด) และขอสมมตฐานวามนเทจมนยวามนจรง ฉะนนถาเราพดวาความเชอหรอขอยนยนเปนจรง หรอวามนเปนเทจ กดเหมอนวาเราละเมดกฎของความขดแยง (law of contradiction) แตถาเราพดวามนทงไมจรงและไมเทจ กดเหมอนวาเราจะละเมดกฎของการไมมคาตรงกลาง (law of excluded middle) ดงนน ปญหาจงอยทการหาทางทจะเลยงผลทไมนาปรารถนาน

เราไดกลาววา ความเชอหรอขอยนยนทกๆ ขอ ทเกยวกบสภาวการณบางอยาง เปนความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง “โดยอาจมขอยกเวนบางอยางทจะไดรบการกลาวถง” ตอนนขอใหเรามาพดถงขอยกเวนดงกลาว ซงกไดแก ความเชอหรอขอยนยนทเกยวของกบสภาวการณใดกตาม แตมนไมใชความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง ถอวาเปนความเชอหรอขอยนยนท“บกพรอง” หรอ“ปราศจากเนอหา” วธแกปรศนาเอพเมนเดสของเราจะตงอยบนขอสมมตฐานวา ความเชอและขอยนยนทน าไปสปรศนานนเปนความเชอหรอขอยนยนทบกพรอง 10

8 ทเรยกกนเชนนกเพราะมขอรายงานวาเอพเมนเดส (Epimenides) แหงครต (Crete) ไดกลาววาคนครตทกคนเปนนกโกหก นกบญปอล (St. Paul) เขยนจดหมายถงไตตส (Titus) วา หนงในพวกเขาเอง ผเปนปรมาจารยของพวกเขาเอง กลาววา ‘ชาวครตนทกคนเปนนกโกหก เปนสตวทชวราย เปนคนโลภทเกยจคราน’ ค ารายงานนเปนจรง. . . .” Titus, I, 12-13. 9 รปแบบนของปรศนาเสนอขนโดยอลเบอรตส แมกนส (Albertus Magnus) ดเปรยบเทยบ Ernest A. Moody, Truth

and Consequence in Mediaeval Logic (Amsterdam: North-Holland Publishing Company, 1953), p. 103. 10

ดเปรยบเทยบค าสอนเรอง defekte Gegenstände ของไมนอง ใน A. Meinong, Über emotionale Präsentation (Vienna: Alfred Hölder, 1917), p. 20 และค าสอนเรอง cassatio หรอ การท าใหเปนโมฆะ ทถอวาเปนของ William of Shyreswood นกเขยน

111

เราอาจพดใหชดเจนขนดงน คอ ขอใหเรากลาววาความเชอหรอขอยนยนAจะ“มเนอหาทขนกบ” ความเชอหรอขอยนยนB(ซงอาจจะเปนแบบเดยวกบA หรอไมเปนกได) กตอเมอAเปนความเชอหรอขอยนยนในเชงทวาBเปน(หรอวาBไมไดเปน)ความเชอหรอขอยนยนทจรง หรอในเชงทวาBเปน(หรอวาBไมไดเปน) ความเชอหรอขอยนยนทเทจ และขอใหเรากลาวตอไปวา ถาความเชอหรอขอยนยนA“มเนอหาทขนกบ” ความเชอหรอขอยนยนB และถาBเองกมเนอหาทขนกบA แลวละก ทงAและBกจะ“ปราศจากเนอหา” หรอเปนความเชอหรอขอยนยนท“บกพรอง” และขอใหเราถอวา ถาความเชอหรอขอยนยนหนงบกพรองแลวละก ไมวามนจะเกยวของกบสภาวการณใด มนกไมใชความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง ตามการนยามของเรา ความเชอหรอขอยนยนทพาไปสปรศนายอมจะเปนความเชอหรอขอยนยนทบกพรอง และดงนน ตามขอสมมตฐานของเรา ไมวาจะเกยวของกบสภาวการณใด มนกยอมจะไมใชความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง ดวยวธเชนนเรากสามารถหนจากปรศนาได

ขอทบทวนวา เพราะเราเคยพดวาความเชอหรอขอยนยนหนงเปนจรงภายใตเงอนไขทวา หนง ในฐานะทเกยวของกบสภาวการณบางอยาง มนเปนความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง สอง สภาวการณนนมอยจรงๆ และเราเคยพดวาความเชอหรอขอยนยนหนงเปนเทจภายใตเงอนไขทวา หนง ในฐานะทเกยวของกบสภาวการณบางอยาง มนเปนความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง สอง สภาวการณนนไมไดมอยจรงๆ ฉะนน เรากอาจกลาวถงความเชอหรอขอยนยนทพาไปสปรศนาไดวามนไมไดทงจรงหรอเทจ เพราะไมวาจะเกยวของกบสภาวการณใด มนไมใชความเชอหรอขอยนยนวาสภาวการณนนมอยจรง

เนองจากเราเลยงการทจะพดวาความเชอหรอขอยนยนทเปนตวกอปญหานนเปนจรง และทงเลยงทจะกลาววามนเปนเทจ เราจงไมไดละเมดกฎของความขดแยง และทงเรากไมไดละเมดกฎของการไมมคาตรงกลาง เพราะกฎนไมไดบอกเราวาทกความเชอหรอขอยนยนตองเปนจรงหรอเทจอยางใดอยางหนง ทจรงแลวมนบอกเราวา ส าหรบทกสภาวการณ สภาวการณนนยอมมอยจรง หรอไมมอยจรง อยางใดอยางหนงเทานน และมนเปนจรงวาสภาวการณนนมอยจรง หรอ มนเปนเทจวาสภาวการณนนมอยจรง อยางใดอยางหนงเทานน และส าหรบทกสงและทกคณสมบต สงๆ นนมคณสมบตนน หรอสงๆ นนไมมคณสมบตนน อยางใดอยางหนงเทานน

การแกปญหาของเราใชไดกบประโยคทเปนปรศนาไดเชนกน เราไดกลาววาประโยคเปนจรง ภายใตการตความหรอการใชบางอยาง ถาตามการตความหรอการใชนน มนแสดงออกถงความเชอหรอขอยนยนทเปนจรง และมนเปนเทจ ถาตามการตความหรอการใชนน มนแสดงออกถงความเชอหรอขอ

ศตวรรษทสบสาม ด William and Martha Kneale, The Development of Logic (New York: Oxford University Press, Inc., 1962), p. 228.

112

ยนยนทเปนเทจ เนองจากประโยคทแสดงออกถงปรศนาของเราไมไดแสดงออกถงความเชอหรอขอยนยนทเปนจรง หรอความเชอหรอขอยนยนทเปนเทจ มนจงไมทงจรงหรอเทจ 11

แตการแกปรศนา ไมวาจะดวยวธใดกตองมสงแลกเปลยน ในกรณของเรากไมอาจยกเวน เราจ าเปนตองพดวา ถาผมมความเชอAไปในเชงทวาความเชอB ของคณเปนความเชอทบกพรอง และถาหากวาความเชอB ของคณเปนไปในเชงทวา ความเชอA ของผมเปนความเชอทบกพรอง กจะไมมความเชอใดในสองอนนทเปนจรงหรอเทจ ซงนจะเปนจรงส าหรบขอยนยนดวยเชนกน ดวยเหตนเราไมสามารถทจะพดวาความเชอหรอขอยนยนA ในเชงทวาความเชอหรอขอยนยนBบกพรอง เปนจรง ถาและเพยงถาวาBบกพรอง เราตองระบเพมเตมไปดวยวาA กไมบกพรองดวย

ลทธปฏบตนยม

นกปรชญาบางคนไดแกพวกทเปน “นกปฏบตนยม” (pragmatist) และ “นกอปกรณนยม” (instrumentalist) กลาววา ความจรงเกดขนจากความสมหวงประเภทหนง และความเทจเกดจากความผดหวงประเภทหนง นจะหมายความอยางไรไดบาง?

ทจรงแลว “ลทธปฏบตนยม” และ “ลทธอปกรณนยม” เปนเพยงรปแบบของทฤษฎๆ หนงเกยวกบธรรมชาตของการเชอ แตถาทฤษฎเกยวกบธรรมชาตของความเชอนเปนจรง ความจรงของความเชอกจะเปนความสมหวงชนดหนง และความเทจของความเชอกจะเปนความผดหวงชนดหนง ตามทฤษฎน การเชอกคอการเตรยมพรอมกบการเกดขนของบางสง และทฤษฎกจะกลาวตอไปวา การเตรยมพรอมกบการเกดขนของบางสง กคอการอยในภาวะทจะ “สมหวง” หรอ “สมความคาดหมาย” ถาและเฉพาะถา สงบางอยางนนเกดขน และ “ผดความคาดหมาย” หรอ “ประหลาดใจ” ถาและเฉพาะถา สงนนไมเกดขน แตความเชอวาบางสงบางอยางจะเกดขน เปนจรง ถาและเพยงถา สงบางอยางนนเกดขนจรง และดงนนความเชอกจะน าไปสความสมความคาดหวง ถาและเพยงถา มนเปนจรง และน าไปสความไมสมตามคาดหวง ถาและเพยงถา มนเปนเทจ

ฉะนน วลเลยม เจมส (William James) จงกลาวในเชงวา ถาคนๆ หนงเชอวามเสออยในอนเดย เขากจะเตรยมพรอมส าหรบการมเสออยในอนเดย และเจมสกกลาวตอไปวา และถาเขาเตรยมพรอมดงกลาว เขากอยในภาวะอยางหนงซง ถาเขาเกดเดนทางไปทอนเดย เขากจะรสกผดความคาดหวงหรอประหลาดใจ ถาและเพยงถาไมมเสออยทนน และเขาจะรสกสมความคาดหวง ถาและเพยงถา มเสออยทนน ดวยเหตดงกลาว ตามทฤษฎวาดวยธรรมชาตของการเชอน ความเชอของคนๆ นนเปนจรง ถาและ

11

การแกไขปรศนาน ของยคปจจบนเกอบทกวธเกยวของเฉพาะกบในรปแบบทใชกบประโยค และแกไขดวยการยนยน (อยางทเราท ามาแลว) วาประโยคทเปนปญหานนไมทงจรงหรอเทจ หรอไมกดวยการเสนอใหเราสรางขอยนยนทางปรชญาของเราในภาษาทไมอนญาตใหมการพดประโยคเชนนน แตกไมไดใหทางแกไขส าหรบรปแบบทพนฐานกวาของปรศนา ทเกยวของกบการเชอและการยนยน

113

เพยงถา (ถาเขาไปทอนเดย) มนเปนความเชอทท าใหเกดความสมหวง และเปนเทจ ถาและเพยงถา (ถาเขาไปทอนเดย) มนเปนความเชอทท าใหเกดความผดความคาดหมายหรอความประหลาดใจ ดงนน ทฤษฎจงอนญาตใหเรากลาววา มอยความหมายหนงซงความจรงเกดขนจาก “ความสมหวง” และความเทจเกดขนจาก “ความผดหวง” และตามทเจมสช ทฤษฎนกอนญาตใหเรากลาวอกดวยเชนกนวา ความเชอทจรงคอความเชอท “สอดคลองกบขอเทจจรง” 12 แตทฤษฎของการเชอททฤษฎนอนมานออกมานนดเหมอนวาตวมนเองจะเปนเทจ

ปญหาหลก ไมไดเปนเรองของการทความสมหวงและความผดหวงเปนมโนทศนทไมชดเจน อยางทมกจะคดกน ทจรงแลวส าหรบความเชออะไรกตาม เราไมสามารถกลาวไดวาความเชอนนจะน าไปสความสมหวง ถาและเพยงถามนเปนจรง และมนจะน าไปสความผดหวง ถาและเพยงถามนเปนเทจ ความสมหวงหรอความผดหวงทเกดจากตามมาจากความเชอของคน (ไมวาเราจะตความค าวา “ความสมหวง” และ “ความผดหวง” อยางเปดกวางเพยงไร) จะเปนผลในบางสวนของความเชออนของเขา และความเชออนเหลานกอาจจะประสมกบความเชอทจรงในการท าใหเกดความผดหวง หรอประสมกบความเชอทเทจในการท าใหเกดความผดหวง กเปนได ความเชอวามเสออยในอนเดย แมวามนเปนจรง ไมจ าเปนตองพาไปสความสมหวง (คนๆ นนอาจเผชญหนากบเสอ แตเขาใจผดวามนเปนสงโต หรอเขาใจผดวาเขาไมไดอยในอนเดย) และมนอาจจะพาไปสความผดหวงกได (เขาไปทซเรย ไมพบเสอ และเขาใจผดวาเขาอยในอนเดย)

รปแบบอนของ “ลทธปฏบตนยม” และ “ลทธอปกรณนยม” ทไดรบการปรบปรงใหดกวาน กดเหมอนจะพบกบความยงยากอยางเดยวกน ดงนน ผมกอยากกลาววาไมมความหมายทชดเจนใดๆ ในการทจะกลาววาความจรงเกดขนจาก “ความสมหวง” และความเทจเกดขนจาก “ความผดหวง” ควำมจรงและสงทประจกษแจง

อาจกลาวไดวาค านยาม “ความเชอทจรง” ของเราแสดงออกถงเงอนไขของความจรงของความเชอ มนบอกเราวาความเชอวาสภาวการณบางอยางมอยจรง เปนจรงในเงอนไขทวาสภาวการณนนมอยจรง ดวยเหตดงกลาว การจะใหเงอนไขของความเปนจรงส าหรบความเชอหนงๆ จงสามารถกระท าไดเพยงดวยการกลาวแสดงความเชอนนออกมา ดงนน เราตองแยกเงอนไขของความจรงออกจากเกณฑของประจกษพยาน

12

ขอเสนอทชดเจนทสดของเจมส อยใน Pragmatism, Lecture IV, (New York: David McKay Co., Inc., 1907) และใน The Meaning of Truth, Chap. 2 (“The Tigers in India”) (New York: David McKay, Inc.,1909). ดเปรยบเทยบ John Dewey, Logic: The Theory of Inquiry (New York: Holt, Rinehart & Winston, Inc., 1938).

114

เหนไดวา ความเชอหนงอาจเปนความเชอในสงทเปนจรง โดยไมไดเปนความเชอในสงทประจกษแจง เราอาจพดในทางกลบกนไดดวยหรอไมวา ความเชอหนงอาจเปนความเชอในสงทประจกษแจง โดยไมไดเปนความเชอในสงทจรง?

ในกรณของสงทเราเรยกวา “ประจกษแจงโดยตรง” เงอนไขของความจรงและเกณฑของการเปนประจกษพยาน อาจกลาววาเปนสงทไปดวยกน คอ ถามนประจกษแจงตอคนๆ หนงวาเขาคดวาเขาเหนมา เขากคดวาเขาเหนมาจรงๆ และถาเขาคดวาเขาเหนมาอยจรงๆ มนกประจกษแจงตอเขา วาเขาคดวาเขาเหนมา แตในกรณของความเชออนๆ เงอนไขของความจรงและเกณฑของการเปนประจกษพยานดเหมอนจะไมไปดวยกน ถาหากมนมเกณฑตดสนทใชในการพดวา ส าหรบความเชอวาเมอวานนฝนตก หรอความเชอวาพรงนฝนจะตก ความเชอนเปนความเชอในสงทประจกษแจงอยในตอนน หรอวามนเปนความเชอทตอนนเรามประจกษพยานอยางเพยงพอ เกณฑตดสนเหลานดวยตวมนเองแลว ไมไดครอบคลมไปถงขอเทจจรง(ถาหากมนเปนขอเทจจรง) ทวาเมอวานนฝนตกจรงๆ หรอพรงนฝนจะตกจรงๆ ฉะนน ถาเราจะไมเปนนกวมตนยม และถาเราจะไมจ ากดการประจกษแจงอยกบสงทประจกษแจงโดยตรง เรากตองยอมรบความเปนไปไดทความเชอหนงอาจจะเปนความเชอในสงทประจกษแจง หรอเปนความเชอซงเรามประจกษพยานอยางเพยงพอ และในเวลาเดยวกน กเปนความเชอทเทจ

แตประจกษพยานจะมคาอะไรถาสงประจกษแจงกยงสามารถเปนเทจได? 13 เรามหนทางอะไรหรอไมทจะประกนความเชอมตอกนระหวางสงทจรงและสงทประจกษแจง? ณ ทนเราเผชญหนากบค าถามทท าใหนกปรชญาสราง “ทฤษฎแหงความเปนจรง” ขน ขอใหพจารณาสามขนตอนทเราอาจใชในการสรางทฤษฎดงกลาว

(1) เราอาจเรมตนดวยการแทนทนยาม “ความเชอทจรง” ของเรา ดวยอนทนยามสงทจรงโดยอาศยสงทประจกษแจง ตวอยางเชน เราอาจพดวา ถาคนๆ หนงเชอเกยวกบสภาวการณหนงวามนมอยจรง แลวละก สงทเขาเชอเปนจรง กตอเมอสงทเขาเชอจะเปนสงทประจกษแจงตอสตว (being) ซง ส าหรบทกๆ สภาวการณ มนเปนสงทประจกษแจงตอสตวนนวาสภาวการณนนมอยจรง หรอมนกเปนสงทประจกษแจงตอสตวนนวาสภาวการณนนไมมอยจรง อยางใดอยางหนง 14

แตนยาม “ความเชอทจรง” อนใหมนขาดบางสงบางอยางทค านยามกอนหนาของเราให ค านยามกอนของเราท าใหเราสามารถกลาววาถาคนๆ หนงเชออยางเปนจรงวาโสเครตสเปนผตองตายแลว

13

“ถาคณจดวางธรรมชาตของความจรงไวในคณลกษณะอนพเศษเฉพาะประเภทหนง และวางการทดสอบพสจนมนไวในอะไรบางอยางทตางออกไป คณกแนใจไดเลยวา ไมชากเรว คณกจะพบวาของทงสองจะแตกแยกออกจากกนเปนชนๆ ” Brand Blanshard, The Nature of Thought, II (London: George Allen & Unwin, 1939), 268. 14

“ความจรงเปนเรองของการตดสนของบคคล . . . ซงตดสนเกยวกบสงๆ หนงในลกษณะซง ใครกตามทขอตดสนของเขาเปนสงทประจกษแจง จะตดสนเกยวกบสงๆ นน ฉะนนมนจงเปนเรองของการตดสนของคนทยนยนอะไรทคนทขอตดสนของเขาประจกษแจง จะยนยนเชนกน” Franz Brentano, ( Wahrheit und Evidenz, p. 139.

115

ละก โสเครตสกเปนผตองตาย ดงนน เราสามารถพดวาความเชอทจรงคอความเชอท “สอดคลองสมนยกบขอเทจจรง” แตนยามอนใหมของเราไมไดประกนวา ถาคนๆ หนงเชออยางเปนจรงวาโสเครตสเปนผตองตายแลวละก โสเครตสกเปนผตองตาย ฉะนน ถาเรานยามความจรงในวธน เรากไมอาจแนใจไดวาความเชอทจรงของเรา “สอดคลองสมนยกบขอเทจจรง”

(2) เพอประกนความเชอมตอทเราตองการ เราอาจอยากใชขนตอนทสอง คอการอาศยอภปรชญา เพราะวาในตอนนเราอาจจะเพมเตมทฤษฎเกยวกบธรรมชาตของ “ขอเทจจรง” ดวยการกลาววาโสเครตสเปนผตองตาย กตอเมอ ส าหรบสตวทอยในนยามใหมของ “ความเชอทจรง” ความเชอวาโสเครตสเปนผตองตายจะเปนความเชอแบบทประจกษแจงตอเขา นนคอการกลาววา โสเครตสเปนผตองตาย กตอเมอเงอนไขเหลานเปนจรง คอ ส าหรบสตวใดกตามซง ส าหรบทกสภาวการณ มนประจกษแจงตอเขาวาสภาวการณนนมอยจรง หรอมนประจกษแจงตอเขาวาสภาวการณนนไมมอยจรง เขากจะเปนสตวแบบซงมนจะประจกษแจงตอเขาวาโสเครตสเปนผตองตาย ในกรณน สงทเราอาจพดได ไมไดมเพยงแควาถามนประจกษแจงตอสงมชวตเชนนนวาโสเครตสเปนผตองตายแลวละก โสเครตสกเปนผตองตาย แตเราสามารถพดไดดวยเชนกนวา ถามนเปนจรงวาโสเครตสเปนผตองตาย โสเครตสกเปนผตองตาย ฉะนน เรากบรรลถงทฤษฎแหงความเปนจรง ซงปรากฏในหลายๆ รปแบบในประวตศาสตรของปรชญา ซงอาจกลาวสรปไดดวยค าวา สตวทตดสนดวยประจกษพยาน เปน “มาตรวดของทกสง” 15

แตเราจะสรางความมนใจใหแกตวเราเองไดอยางไรวา ความเชอทประจกษแจงตอเรา กเปนความเชอทจะประจกษแจงตอสตวซงความเปนจรงทงหลายเปนสงทประจกษแจงตอเขา นกอภปรชญาของเราอาจชวนเราใหกาวไปอกขนหนง

(3) ตอนนเราจะถกขอใหถอไมเพยงแควา มสตวอยางซงความเปนจรงทกอยางเปนสงทประจกษแจงตอเขา แตใหถอดวยวาเราแตละคนมคณสมบตทตรงกนทกประการกบสตวเชนนน และดงนนจงมคณสมบตทตรงกนทกประการระหวางเรากนเองดวย นคอสงท ในสารตถะของมน ผมถอวา

15

ขอพจารณาประเภทนท าใหชารลส ซานเดอรส เพยดซ (Charles Sanders Peirce) สรปวา “ความเปนจรงของสงซงแทจรง ขนอยกบขอเทจจรงอนแนแททวา การสบสวนคนควา ถาหากกระท าอยางตอเนองยาวนานเพยงพอ ยอมจะพาไปสการบรรลซงความเชอในความจรงนน” Collected Papers, Vol. V (Cambridge: Harvard University Press, 1934), 5.408 (cf. 5.358m., 5.494, 5.565). ทฤษฎของฟรานซ เบรนทาโน (ดใน Franz Brentano, ( Wahrheit und Evidenz) อาจตความไดในลกษณะเดยวกน รวมทงค าสอนของพวกสโตอก ซงถอวา “วตถทแทจรงคอวตถทสามารถกอใหเกดการแสดงตนเองตอความเขาใจ” ยกมาแสดงโดย Sextus Empiricus, Outlines of Pyrrhonism, Book III, in Vol. I of Sextus Empiricus, The Loeb Classical Library (Cambridge: Harward University Press, 1933), p. 487.

116

เปนทฤษฎของความเปนจรงทรองรบสงทเรยกกนวา “ทฤษฎความจรงแบบความคลองจองภายใน” (coherence theory of truth) 16

ทฤษฎเชนนถอเปนราคาทตองจายออกไปอยางแพงมาก ส าหรบความเชอมตอระหวางความจรงและการประจกษแจงทเราตองการ (ถงแมจะเปนทคดกนวามนมสวนชวยในการแกปญหาทางอภปรชญาบางอยางกตาม) ยงกวานน มนยงขดกบญาณทศนะพนฐานของอรสโตเตล คอ “มนไมใชเพราะเราคดอยางเปนจรงวาผวของคณเปนสขาวซด ผวของคณถงเปนสขาวซด แตเปนเพราะวาผวของคณเปนสขาวซดตางหาก ทเราใหเราผซงกลาวเชนน พดความจรง” 17 ดงนน ผมจงไมอาจรสกวามนเปนสงทมเหตผลทใครจะยอมรบทฤษฎน แตถาเราปฏเสธมน เรากตองมองหาวธอนในการแกปญหาทมนถกสรางขนมาใหแก.

16

ในบรรดาขอความทชดเจนทสดของทฤษฎน ไดแก: H. H. Joachim, The Nature of Truth (New York: Oxford University Press, Inc., 1906) และ Logical Studies (New York: Oxford University Press, Inc., 1948) โดยเฉพาะอยางยง Chap. 3; Brand Blanshard, The Nature of Thought. สามขนตอนทผมวางใหดนนเปนการปรบทฤษฎใหงายลงไปอยางมาก ตวอยางเชน การมคณสมบตทตรงกนทกประการทยนยนในขนสดทายนน ปกตแลวจะถกขยายความไปในทางใดทางหนง ซงท าใหตวขอเสนอยากทจะเขาใจ ยงไปกวานน “ทฤษฎความคลองจองกนภายใน” กเปนทฤษฎประจกษพยานเชนกน ซงมนยวา บางสงบางอยางแบบทคารเนเดสเรยกวา “การเกดขนควบคกน” คอเกณฑเพยงอยางเดยวของประจกษพยาน แตตามคารเนเดสและตามทเราไดกลาวมาในบทท 3 การเกดขนควบคกนไมไดเปนเกณฑเพยงอยางเดยวของประจกษพยาน 17

Metaphysics, 1051b.

117

ดชน

A

Anscombe, G. E. M., 30

B

Baylis, C. A., 113 Blanshard, Brand, 121, 123

C

C. J. Ducasse, 30, 104 Cartwright, Richard, 116 Church, Alonzo, 86 Coffey, P., 14

E

exegesis, 73

F

Firth, Roderick, 12, 13, 66, 101 Frankena,

William, 98, 100

H

Hampshire, Stuart, 13 Heidelberger, Herbert, 15, 22 hermeneutics, 73 Hick, John, 73 Hintikka, Jaakko, 24 Holt, E. B., 100 Holy, the, 73 Hutcheson, Francis, 12

J

Joachim, H. H., 123 John Dewey, 120 Johnson, W. E., 82 Jourdain, Phillip E. B., 87

K

Kneale, William and Martha, 118

L

Langford, C. H., 96 Leibniz, G. W., 97 Lovejoy, A. O., 103 Lykos, K., 34

M

Mercier, D. J., 14 Moore, G. E., 60, 100

P

Perry, Ralph Barton, 100 Prichard, H. A., 35

R

Reichenbach, Han, 37

S

Scheler, Max, 69 Shoemaker, Sydney, 111 Stevenson, J. T., 111 Stout, G. F., 104 Strawson, P. F., 115

U

Urmson, J. O., 15

V

Verstehen, 69, 71 von Wright, G. H., 77

W

Watson, J. B., 70 Whewell, William, 80 White, Morton, 94 Whitehead, A. N., 77 Wilhelm Dilthey, 69 William of Shyreswood, 118 Wisdom, John, 67 Wood, Ledger, 30

ก

กระท าดวยการเปลงวาจา, การ, 15, 16, 17, 18

กรยาวเศษณ, ทฤษฎการท าใหเปน (Adverbial Theory), 104,

105, 106, 107, 108, 109, 110, 112

การแสดงขนตอนการพสจน, ความรแบบ, 84

เกณฑตดสนความร, 59, 60, 61, 63, 65, 67, 69, 70, 72, 73

เกตตเออร (Gettier, Edmund L.), 23

ข

ขอความ, 7, 8, 78, 116

118

ขอความพนฐาน, 24

ค

คลองจองภายใน, ทฤษฎความ, 123

คลายคลง, ขอโตเถยงจากการเปรยบเทยบความ (argument from

analogy), 68, 69

คลฟฟอรด (Clifford, W. K.), 19

ควบคกน, การเกดขน, 44, 45, 46, 52, 56, 57, 123

ความหมายของค า, หลกการเกยวกบ, 97

คานท (Kant, Immanuel), 63, 80, 91, 92, 93

คารเนเดส (Carneades), 43, 44, 45, 46, 47, 48, 54, 56, 57,

123

คารแนบ, รดอลฟ (Carnap, Rudolf), 10, 89, 90

คเนส (Keynes, J. M.), 51

คณสมบต, 75, 76, 77

เคส, โทมส (Case, Thomas), 108, 109, 110

เคยรเคอการด (Kierkegaard, S.), 14

ไควน (Quine, W. V.), 89, 90, 93, 94

จ

จรง, ความ, 46, 112, 113, 114, 116, 117, 118, 119, 120,

122, 123

จรยะ, ความรทาง, 62, 63, 65, 97

จ า, ความ, 52, 53, 54, 61, 85

จ าเปนจรง, ความ, 75, 78, 79, 81, 82, 83, 85

จตของผอน, 67, 68, 69, 70, 72

จตวทยานยม, ลทธ, 86, 87, 88, 89

เจมส, วลเลยม (James, William), 22, 119

ซ

ซเซโร (Cicero), 46

เซคตส เอมพรคส (Sextus Empiricus), 28, 31, 33, 34, 43, 44,

45, 46, 47, 72, 122

เซโนฟอน (Xenophon), 27

ญ

ญาณวทยา, ค าทาง, 18, 19, 21, 22, 23

ญาณวทยา, ตรรกะทาง, 23

ด

เดโมครตส (Democritus), 99, 101

เดสการตส (Descartes), 13, 26, 32, 33, 61, 85

ไดเปลาไรคา, ความ, 19, 23

ต

ตน, ตว, 36, 111

ตนเอง, สภาวะทน าเสนอ, 29, 30, 31, 53

ท

ทารสก, อลเฟรด (Tarski, Alfred), 113

ธ

ธโอดอร ลปส (Lipps, Theodore), 86

น

นาจะเปน, ความ, 7, 9, 10, 51, 57

เนลสน, เลยนารด (Nelson, Leonard), 26, 29, 85, 86

แนใจ, การ, 24

บ

บกพรอง. ความเชอท, 118, 119

บรอด (Broad, C. D.), 106

เบรนทาโน, ฟรานซ (Brentano, Franz), 30, 54, 97, 115,

122

เบอรนารด บลซาโน (Bolzano, Bernard), 10, 113, 116

แบรดเลย (Bradley, F. H.), 108

ป

ปฏบตนยม, ลทธ, 119, 120

ปฏปกษนยม, ลทธ” (agnosticism), 23, 60

ประจกษแจง โดยตรง, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39

โดยออม, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 47, 49, 50, 51, 52,

53, 54, 55, 56, 57, 58

ประจกษพยาน

กฎเกณฑแหง, 25, 26, 40, 43, 45, 46, 47, 49, 50, 51,

52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 66, 67, 68, 69, 71, 72, 74

เชงประสบการณ, 57

ทนาเชอถอในการพจารณาเบองตน, 50, 51

ทเพยงพอ, 6, 9, 18, 19, 20, 21

ประสบการณนยม, ลทธ, 48, 55, 59

ปรากฏการณนยม, ลทธ, 65

ปอล, นกบญ (Paul, St.), 117

โปรเตสแตนท, เทววทยาของ, 14, 15, 73

โปรทากอรส (Protagoras), 100

119

ผ

ผสสะ, ความฟนเฟอนผดพลาดของขอมลทาง, 102, 103, 104

พ

พระเจา, ความรเรอง, 23, 72, 73

พฤตกรรมนยม, ลทธ, 70

พทธปญญานยมเชงวพากษ, 64, 65, 71, 73

เพลโต (Plato), 5, 7, 79

เพยดซ, ชารลส ซานเดอรส (Peirce, Charles Sanders), 13, 16,

122

ไพรซ (Price, H. H.), 13, 50, 56, 109

ฟ

เฟรเก, กอตลอบ (Frege, Gotlob), 79, 87

ภ

ภาษาศาสตรนยม, ลทธ, 86, 89, 90

ม

มลคลม, นอรแมน (Malcolm, Norman), 85, 110

ไมแตกตาง, ความ, 19, 20, 23

ไมนอง (Meinong, A), 26, 30, 50, 53, 57, 113, 115, 118

ย

ยกเลกหรอหกลางได, ความสามารถทจะ, 50, 51

ยอมรบได, ความ, 19, 20, 23, 43, 44, 45, 46

ยอมรบไมได, ความ, 19, 23

ยนยน, การ, 55, 56

ร

รงรอความเชอไวกอน, การ, 19, 22, 46

รซเซล (Russell, Bertrand), 19, 26, 30, 53, 54, 105

รบร, การ, 10, 11, 43, 44, 45, 47, 48, 49, 50, 51, 61, 65,

66

รฟ, ชารลส (Raff, Charles), 56

รด, โทมส (Reid, Thomas), 35, 45, 60, 61, 71, 72, 104

รกอนประสบการณ, ความ, 78, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 91

รตรง, ลทธ, 62, 69, 70, 72, 81

รตรงจากภายใน, ความเขาใจท, 67, 68, 69

รวาตวเองร, การ, 4, 6, 24, 52

รหลงประสบการณ, ความ, 78, 80

ล

ลดทอน, ลทธ, 63, 64, 65, 70, 73, 86, 87, 88, 89, 90

ลอค (Locke, John), 84

ลวอส (Lewis, C. I.), 25, 52, 53, 56, 66, 77

ไลบนซ (Leibniz, G. W.), 29, 31, 36, 39, 75, 83, 97, 98

ว

วตถเฉพาะของประสาทสมผส, 34, 49

วเคราะห, ขอความ, 91, 92, 94, 95, 96, 98

วตเกนสไตน, ลดวก (Wittgenstien, Ludwig), 32

วมตนยม, 19, 26, 46, 60, 62, 63, 69, 70, 76, 85, 86, 88,

89, 95, 121

ศ

ศรทธาแบบสตว, 51

ส

สโกตส, ดนส (Scotus, Duns), 83

สปโนซา (Spinoza, Baruch), 13

สภาวการณ, 8, 75, 77, 84, 85, 112, 114

สมารต (Smart, J. J. C.), 108, 109

สงเกต, การ, 10, 11

สงเคราะห, ขอความ, 91, 93, 94, 95, 96, 97, 98

สงเคราะหกอนประสบการณ, 95, 96, 97, 98

สจจะนยม, ลทธ, 100, 108

สมผสรรวม, สงท, 34, 49

สมพนธ, ความ, 77

สามญส านกนยม, ลทธ, 59, 60

โสเครตส (Socrates), 5, 7, 27

ห

เหตผล, 61, 75, 76, 77, 78, 79, 81, 82, 83, 85, 87, 88, 89,

90, 91, 92, 94, 95, 97, 98

เหตผล, ความม, 20, 22, 23, 24, 46, 47, 48, 53, 55, 56, 57

อ

อรสโตเตล (Aristotle), 7, 26, 34, 49, 81, 82, 101, 114, 123

ออกสตน, นกบญ (St. Augustine), 22, 32, 33, 37, 46

ออสตน (Austin, J. L.), 15, 16, 17, 33, 100, 115

อลเบอรตส แมกนส (Albertus Magnus), 117

อปนย ปญหาของ, 20, 57, 58

อปนย, การ, 8, 9, 20, 41, 42, 78, 79

อปนยแบบรตรงดวยการหยงเหนภายใน, การ, 82, 83, 84, 85

เอกลกษณ, ทฤษฎ, 107, 109, 111

120

แอร (Ayer, A. J.), 14

ฮ

ฮคฮแหงเซนตวคเตอร (Hugh of St. Victor), 72

ฮซเซรล (Husserl, Edmund.), 26, 84, 86, 89, 116