ΤΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ - ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ · από 50 χρόνια ζούσα κάτω από το βάρος ενός τροµερού µυστικού και Γρηγόριος

ΤΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΤΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟsd Σάββατο 4 - Κυριακή 5 Απριλίου 2009

Γρηγόριος A. Σταύρου: Η προδοσία και η εκτέλεση ενός αγνού πατριώτη

Αλλά και η πρωτόγνωρη αφoσίωση του αδελφού του στην εκπλήρωση µιας υπόσχεσης

Του Νικόλαου Α. ΣταύρουΑπό την «The National Herald»

Η ιστορία του Ψυχρού Πολέµουέχει γραφτεί µε µεγάλες πινελιέςπου παραγνωρίζουν τον ηρωισµόµεµονωµένων ατόµων, εκτός ολί-γων που έφερε στην επιφάνεια τοXόλιγουντ και πρόσθεσε το όνοµάτους στην αιωνιότητα.

Οι ιδιαιτερότητες εκείνης τηςεποχής άφησαν µικρό χώρο στα βι-

βλία ιστορίας για την µοναχικήηρωική φιγούρα που ενεργεί µεγνώµονα τον ιδεαλισµό και αψηφά-ει την µοίρα. Τέτοιοι ήρωες συνή-θως ζουν στις αναµνήσεις αγαπηµέ-νων προσώπων, και σε µερικές πε-ριπτώσεις εµπνέουν την λαϊκή µού-σα. Πουθενά αλλού ο Ψυχρός Πό-λεµος δεν είχε την ένταση που είχεστα Βαλκάνια.

Ηταν εκεί που ο Στάλιν και ο Τί-το προκάλεσαν εµφύλιο πόλεµο για

να επεκτείνουν την αυτοκρατορίατους και ήταν στην Αλβανία όπου ηCIA προσπάθησε να ανατρέψει ένακαθεστώς και να ξεκινήσει αυτόπου αργότερα θα γινόταν γνωστόως «αναχαίτιση του κοµµουνι-σµού».

Αυτή είναι η ιστορία ενός ξέχω-ρου άντρα που πάλεψε στον ΨυχρόΠόλεµο, έδωσε την δική του προ-σωπική µάχη, πιάστηκε σε ένανιστό προδοσίας και πλήρωσε το µε-

γαλύτερο τίµηµα. Με δισταγµόγράφτηκε αυτή η ιστορία, αλλάέπρεπε να γραφεί. Είναι η ιστορίατου αδελφού µου, Γρηγόριου Α.Σταύρου, µια ιστορία που περιστά-σεις επέβαλαν να µείνει κρυµµένηγια πενήντα χρόνια, µέχρι που ηπατρίδα του, η Ελλάδα, αποφάσισενα άρει την ανωνυµία που είχε επι-βληθεί λόγω της δουλειάς του: κα-τασκοπία εναντίον του καθεστώτοςτου Εµβέρ Χότζα στην Αλβανία.

Σηκώνοντας το Πέπλο της Μυστικότητας

Στις 19 Σεπτεµβρίου 1991 έγινεµία σεµνή τελετή στο γραφείο τουΕλληνα υπουργού Αµυνας, ΙωάννηΒαρβιτσιώτη. Σκοπός της ήταν νατιµηθεί ένας στρατιώτης που έπεσεστο καθήκον και ο αναπληρωτήςαρχηγός των ελληνικών µυστικώνυπηρεσιών, στρατηγός ΒύρωναςΜπόζιος, περιέγραψε µε επισηµό-τητα τον ηρωισµό του.«Οι υπηρε-σίες του στο Εθνος και η µοναδικήθυσία του», είπε ο στρατηγός, «τονκατατάσσουν ανάµεσα στις πιοηρωικές φυσιογνωµίες της νεότε-ρης Ελληνικής ιστορίας». Ο στρα-τιώτης για τον οποίον γινόταν αυτήη τελετή ήταν ο αδελφός µου Γρη-γόριος, µέλος της ελληνικής µυστι-κής υπηρεσίας, που προδόθηκε, συ-νελήφθη, βασανίστηκε, δικάστηκεκαι εκτελέστηκε από την αλβανικήυπηρεσία Sigurimi στις 18 Αυγού-στου 1953. Ηταν τότε 23 ετών.Εφτασα στην Αθήνα από την Ουά-σιγκτον για να παραλάβω το Με-τάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων εκ µέ-ρους της οικογένειας Σταύρου, συ-µπεριλαµβανοµένων και των προπολλού νεκρών γονέων µας.

Ο Υπουργός Αµυνας προήδρευ-σε της τελετής και έκανε µερικά σύ-ντοµα σχόλια. Τον ακολούθησαν oΜιλτιάδης Εβερτ, µέλος της κυβέρ-νησης τότε, καθώς και ο ΑρχηγόςΓΕΕΘΑ, στρατηγός Ιωάννης Βερυ-βάκης.

Οταν ήρθε η σειρά µου να πωδυο λόγια, δεν µπόρεσα να συγκρα-τηθώ κα ξέσπασα σε λυγµούς, απε-λευθερώνοντας έτσι καταπιεσµένασυναισθήµατα 38 χρόνων, τα οποίαδηµιούργησε η εχεµύθεια που επέ-βαλε το επίσηµο κράτος και πουέφτανε τα όρια της αναισθησίας.

Η τιµή αυτή έφτασε πολύ αργάγια τους γονείς µου. Πέθαναν χωρίςνα γνωρίζουν τι είχε συµβεί στο γιοτους γιατί δεν τους το είχα πει. Με-τά από προτροπή υψηλόβαθµωνστελεχών των µυστικών υπηρεσιών,συµφώνησα να κρατήσω τον θάνα-τό του µυστικό, δήθεν για να µηνπροκαλέσω τον θρήνο των γονιώνµου, αλλά στην πραγµατικότηταγια να προστατευθούν «πηγές καιµέθοδοι». «Oι γονείς σου θα πρέπεινα ζήσουν µε την ελπίδα ότι ο γιοςτους είναι ζωντανός», είπε ο ταγµα-τάρχης Πέτρος ∆οντάς, διοικητήςτης µονάδας µυστικών υπηρεσιώντου αδελφού µου. «Είσαι άντραςπια. Γιατί να τους το πεις και να επι-ταχύνεις τον θάνατό τους;». Ο«άντρας», φορτωµένος µε ένα µεγά-λο µυστικό ήταν τότε 17 ετών.

Η τελευταία φορά που είδα τοναδελφό µου ζωντανό ήταν σε µίαεορταστική εκδήλωση στις 25 Ια-νουαρίου 1953,ηµέρα της ονοµα-στικής του εορτής. Περισσότερααπό 50 χρόνια ζούσα κάτω από τοβάρος ενός τροµερού µυστικού και

Γρηγόριος A. Σταύρου: Η προδοσία και η εκτέλεση ενός αγνού πατριώτηΑλλά και η πρωτόγνωρη αφoσίωση του αδελφού του στην εκπλήρωση µιας υπόσχεσης

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 20092 ΘΕΜΑ

Krinos Foods, Inc. 47-00 Northern Blvd. LIC, NY 11101 • www.krinos.com

Ο θησαυρόςτης Ελληνικής γής

Του Αντώνη Η. ∆ιαµατάρη

Η Ελλάδα κάθε τόσο κάνει τοθαύµα της. Γεννά παιδιά πουυπερβαίνουν τα όρια της µεγαλο-σύνης και έτσι συµβάλλουν στονα διαιωνίζεται η λαµπρότητατου ονόµατός της.

∆ύο τέτοια παιδιά της Ελλάδαςείναι οι αδελφοί Γρηγόριος και Νί-κος Σταύρου, η ιστορία των οποί-ων δηµοσιεύεται στο ανά χείραςφύλλο του «Περιοδικού»:

Ο Γρηγόριος είναι ένας ήρωαςτης σύγχρονης ιστορίας της Ελλά-δας. Ενας αγνός πατριώτης πουδραπέτευσε µε την οικογένειάτου από το απάνθρωπο καθεστώςτου Χότζα, κατατάχθηκε στις τά-ξεις των Ελλήνων κατασκόπωνγια να υπηρετήσει την πατρίδατου σε µια κρίσιµη στιγµή τηςιστορίας της, προδόθηκε από δι-κούς µας ανθρώπους, πολέµησεσαν τον Αχιλλέα περικυκλωµένοςαπό πολυάριθµους αντιπάλους,συνελήφθη, τελικά, όταν έπεσεβαριά τραυµατισµένος, και εκτε-λέστηκε.

Ο Νίκος, ο γνωστός στην Οµο-γένεια καθηγητής, (µη τακτικόςσχολιογράφος στην αγγλόφωνηέκδοση του «Ε.Κ.» ) δεν είναι λι-γότερο ήρωας.

Για πενήντα χρόνια σήκωσεστους ώµους του αθόρυβα έναφοβερό µυστικό και µε απαράµιλ-λη αξιοπρέπεια, ανάλογη του ηθι-κού αναστήµατος και προσφοράςτου αδελφού του, αφιέρωσε τηζωή του στην εκπλήρωση αφενόςτου αδελφικού χρέους να µάθειτην αλήθεια γύρω από την εκτέ-λεση του αδελφού του και αφετέ-ρου στην ιερή υπόθεση «να βρωτα λείψανά του και να τα φέρωστην πατρίδα, στον τάφο των γο-νέων του στα Ιωάννινα» όπωςγράφει.

Θα ήθελα να αποτελέσει η δη-µοσιοποίηση της ιστορίας τους τηνεκπλήρωση του δικού µας -όλωνµας- χρέους απόδοσης τιµής µακαι έκφρασης βαθιάς ευγνωµοσύ-νης στα αδέλφια Γρηγόριο και Νί-κο Α. Σταύρου για τη θυσία και τηνπροσφορά τους στη µεγάλη και ιε-ρή υπόθεση της Ελλάδας.

Παιδιά της Ελλάδας

µε βασάνιζαν οι τύψεις που δενµπορούσα να το αποκαλύψω στουςγονείς µου. Αλλά έψαχνα να βρωτην αλήθεια για το θάνατο του γιουτους, και πάντοτε πάλευα να ξεχω-ρίσω τις λογικές επιφυλάξεις για θέ-µατα εθνικής ασφάλειας από τηγραφειοκρατική απανθρωπιά καιτα ασύστολα ψέµατα. Ηµουν απο-φασισµένος να εκπληρώσω µίαυπόσχεση που έδωσα στους γονείςµου στις 10 Αυγούστου του 1956 -την ηµέρα που ξεκίνησα την δικήµου Οδύσσεια στις Ηνωµένες Πολι-τείες ως πολιτικός πρόσφυγας- ναβρω την αλήθεια σχετικά µε τη µοί-ρα του Γρηγόριου. Ηξερα ότι δεν θατον έβλεπα ξανά, αλλά αρνήθηκανα αποδεχτώ την ιδέα τού να µηγνωρίζουµε τι του συνέβη και γιατί.Η εικόνα του Γρηγόριου να χορεύειµε ασυνήθιστο πάθος κατά την τε-λευταία ονοµαστική του εορτή θαέµενε πάντα ζωντανή στο µυαλόµου.

Οπως συνηθιζόταν στις µικρέςελληνικές πόλεις, πλανόδιοι µουσι-κοί περνούσαν από τις γειτονιές κα-τά τις ονοµαστικές εορτές για ναπαίξουν ένα-δυό τραγούδια σε εορ-τάζοντες και να δεχτούν ένα ούζο ήµερικές δραχµές για αµοιβή. Κανέ-νας άλλος δεν ονοµαζόταν Γρηγό-ρης στον προσφυγικό καταυλισµότων Αµπελοκήπων Ιωαννίνων. Εναςγείτονας οδήγησε τους τροβαδού-ρους στο παράπηγµά µας του ενόςδωµατίου και ρώτησε τον πατέραµου αν θα ‘θελε να παίξουν ένα τρα-γούδι για την ονοµαστική εορτήτου γιου του. «Γιατί όχι;», είπε ο πα-τέρας µου. «Ενας Θεός ξέρει τι µπο-ρεί να συµβεί µέχρι του χρόνου».Αλλωστε είχε κι άλλους λόγους γιαένα γλεντάκι: Hταν η πρώτη επέτει-ος της απόδρασής µας από την τρο-µοκρατία του Χότζα, µέσα στον χει-µώνα, περνώντας πάνω από έναναρκοπέδιο που η Θεία Πρόνοια εί-

χε φροντίσει να καλύψει µε πάγο.Στις 2 Ιανουαρίου του 1952, ο

πατέρας µου Αθανάσιος, οδήγησετα τέσσερα παιδιά του και την µητέ-ρα τους πέρα από τα αλβανικάστρατόπεδα εργασίας, περπατώ-ντας έξι ώρες πάνω σε βουνοκορφέςπου πιάνουν χιόνι από τα τέληΟκτωβρίου. Κρατώντας ένα ραβδίβοσκού που θύµιζε αρχαίο πατριάρ-

χη, διέσχισε τις παγωµένες βουνο-κορφές της Μουργκάνας, αφήνο-ντας πίσω τους βασανιστές µας,τους τραµπούκους κοµµουνιστέςτης Γριάζδανη, που εκείνο το βράδυγιόρταζαν το Νέο Ετος µε ατέλειω-τες κραυγές εναντίον του «ταξικούτους εχθρού», του πατέρα µου. Πε-ράσαµε τα σύνορα και µπήκαµεστην Ελλάδα στις 3 Ιανουαρίου του

1952, µόλις οι κοµµουνιστές-κα-θάρµατα τέλειωναν το γλέντι τουςκαι γύριζαν στα σπίτια τους µεθυ-σµένοι. Οπως συνηθίζονταν σε πα-ρόµοιες περιπτώσεις, έριξαν µερι-κές βολές για να είναι σίγουροι ότιακούσαµε το αγαπηµένο τους σλό-γκαν «Ζήτω η πάλη των τάξεων, κά-τω ο κulak». ∆εν ήξεραν βέβαια ότιο kulak (Ρωσική λέξη που σηµαίνει

«πλούσιος χωρικός»), η γυναίκατου και τα τέσσερα παιδιά του βρί-σκονταν ήδη στην Ελλάδα. Για τονπατέρα η επέτειος αυτού του κα-τορθώµατος άξιζε να γιορτάζεταικάθε µέρα. Και την ηµέρα αυτή τουΑγίου Γρηγορίου θυµήθηκε πάλιαυτό που αποκαλούσε «το θαύµα

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΘΕΜΑ 3

Αριστερά, ο στρατηγός Βύρων Μπόζιος, αναπληρωτής αρχηγός της ΚΥΠ, που προετοίµασε την «έκθεση πεπραγµένων» του Γρηγόριου Α. Σταύρου γιατη µετά θάνατον παρασηµοφόρησή του. Μεταξύ άλλων, δεξιά του καθηγητή Νίκου Σταύρου, ο τότε υπουργός Αµυνας, Γιάννης Βαρβιτσιώτης, ο Μιλ-τιάδης Εβερτ, µέλος της τότε κυβέρνησης και ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Ιωάννης Βερυβάκης. Αριστερά του κ. Σταύρου, η σύζυγός του Κατερίνα.

• Eργατικά: Construction Ladders/ Scaffold

• Σοβαρά αυτοκινητικά: Car Accidents

(718) 726-6993

29-16 23rd Ave., Astoria, 1/2 block from «Ν» Train

1 Block from Triborough Bridge

111 Livingston St., Suite 1110, Brooklyn, NY 11201

GGEEOORRGGEE PPOOUULLOOSS,, EEssqq∆∆ II KK HH ΓΓ OO PP OO ΣΣ

Change Your Life with Experienced Bankrupcy Lawyer

• Discharge Credit Cards, Judgments • Stop Harassment, Stop Foreclosures

ΑΑΤΤΥΥΧΧΗΗΜΜΑΑΤΤΑΑ

www.attorneygeorgepoulos.com

•• Πεσίµατα: Slip & Fall

ññ DDeepptt rreelliieeff aaggeennccyy BBaannrruuppttccyy ffiilleerr ññ $$2255 CCoonnssuullttaattiioonn FFeeee

Bankruptcy - Chapter 7 & 13

• Workers Compensation• Social Security Disability

Συνέχεια στη σελίδα 4

FAMILY CARE CERTIFIED

SERVICES

Εµπεριστατωµένη φροντίδα

που µπορείτε να

εµπιστευθείτε

• ∆ιαχείριση φαρµάκων

• Κατ’οίκον βοήθεια στους

ηλικιωµένους

• Θεραπεία σε ασθενείς που

έχουν υποστεί εγκεφαλικό ή

καρδιακό επεισόδιο

• Παρακολούθηση

µετεγχειρητική

ς

πορείας ασθενών

• Φροντίδα για διαβητικούς

• Εξυπηρέτηση κατ’οίκον

ασθενών και τραυµατιών µε

πολλαπλές ανάγκες

∆ΕΚΤΕΣ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ

ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ

(Συµπεριλαµβανοµένων

MEDICARE, MEDICAID, HIP)

Οταν η οικογένειά σας χρειάζεται κατ’οίκονιατρική περίθαλψη, χρειάζεται την Family Care.

Για περισσότερα από 20 χρόνια, η Family Care Certified Services παρέχεικατ’οίκον περίθαλψη και φροντίδα.

Το εξειδικευµένο µας προσωπικό αποτελείται από:

• Νοσοκόµες (RNs και LPNs)

• Φυσιοθεραπευτές και Λογοθεραπευτές

• Κοινωνικούς Λειτουργούς

• Αποκλειστικές νοσοκόµες

Εξυπηρετούµε το Brooklyn και το Queens από το 1987

Νοσοκόµες που χρειάζεστε αλλαγή, αυτονοµία, ανεξαρτησία,συνεργαστείτε µαζί µας και προσφέρετε τις υπηρεσίες σας σε ασθενείς στα σπίτια τους.

• 405 91st Street, Brooklyn, NY 11209(718) 745-7508

• 80-02 Kew Gardens Rd., Suite 403, Kew Gardens, NY 11415(718) 544-4160

www.familycareny.com


του περάσµατος» στην ελευθερία.Ολοι µας θυµόµασταν το σοκ

στο πρόσωπο ενός ανθυπολοχαγούτου Ελληνικού Στρατού όταν ο πα-τέρας µου του περιέγραψε τη δια-δροµή που ακολούθησε σπιθαµήπρος σπιθαµή για να οδηγήσει τηνοικογένειά του στο χωριό Τσαµά-ντα στην Ελληνική πλευρά των συ-νόρων. «Πες µου, µπάρµπα-Θανά-ση», ρώτησε ο αξιωµατικός, «είναι οΑγιος Βασίλης προσωπικός σου φί-λος»; Με το ορθόδοξο ηµερολόγιο ηηµέρα του εορτασµού του ΑγίουΒασιλείου πέφτει την Πρωτοχρο-νιά. Ο νεαρός αξιωµατικός πήρεένα χάρτη, σηµείωσε την ακριβήδιαδροµή της πορείας µας και είπεµε ολοφάνερη ανακούφιση: «Εσύκαι η οικογένειά σου περπατήσατεπάνω σε ναρκοπέδιο και ζείτε γιανα το περιγράφετε. Προφανώς οΑγιος Βασίλης σας πρόσεχε».

Το ναρκοπέδιο ήταν αποµεινάριτων ηττηµένων Ελλήνων κοµµουνι-στών. Το έδαφος που περπατήσαµεείναι συνήθως καλυµµένο µε χιόνιαπό τα τέλη Οκτωβρίου και παρα-µένει παγωµένο µέχρι τα τέληΜαρτίου. Χιόνι πάνω στο χιόνι, εί-χαν γίνει όλα σκέτος πάγος πάνωαπό οτιδήποτε υπήρχε από κάτω,συµπεριλαµβανοµένων και των πυ-ροκροτητών από τις νάρκες. Η ΘείαΠρόνοια είχε φροντίσει, όπως έλε-γε ο πατέρας µου, έτσι ώστε η βαριάχιονόπτωση το βράδυ της απόδρα-σής µας, να κάνει το περπάτηµάµας πάνω στον πάγο πιο ασφαλέςκαι γρήγορο. Χωρίς καµιά αµφιβο-λία, το ασφαλές πέρασµά µας στηνελευθερία, όπως έλεγε ο πατέραςµου, ήταν ένα θαύµα.

Ενα χρόνο µετά - πρόσφυγες σταΙωάννινα αλλά ελεύθεροι- ο πατέ-ρας µου µε αφορµή την καλή µαςτύχη, απεφάσισε να γιορτάσουµετο γεγονός. Παρόλο που είχε αφή-σει πίσω του τρεις παντρεµένες κό-ρες (Aγαθή, Ευθαλία και Σταµάτω),οι τέσσερις γιοι του (Γρηγόριος,Παύλος, Ηλίας και εγώ) ήµαστανόλοι ασφαλείς και οι καθηµερινοίεξευτελισµοί από τα κοµµουνιστικάκτήνη είχαν µείνει στο παρελθόν.Ωστόσο δεν µπορούσε να καταλά-βει γιατί τον Ιούνιο του 1951 είχεκηρυχθεί kulak και είχε δηµευθεί ηπεριουσία του. Ολοι προοριζόµα-σταν για εξαφάνιση στα στρατόπε-δα εργασίας του Χότζα. Θυµόταν οπατέρας µου ότι είχε βοηθήσει αυ-τούς τους ίδιους που τον έβριζαν καιότι δεν είχε απουσιάσει ούτε µιαµέρα από την δουλειά του. Οταν οπατέρας µου ζήτησε από τον τοπικόαρχηγό του κόµµατος να του δώσειµία εξήγηση γι’ αυτήν την απαρά-δεκτη κατάσταση, πήρε ως απάντη-ση µια «θεωρητική διατριβή» πουδεν έβγαζε νόηµα. «Ησουν πάραπολύ καλός σε πάρα πολλούς αν-θρώπους» του είπε. «Το να είσαι κα-λός σηµαίνει ότι έχεις επιρροή καιτο να έχεις επιρροή σηµαίνει ότιυποσκάπτεις την εξουσία του κόµ-µατος. Αυτό σε κάνει ταξικό µαςεχθρό», συµπλήρωσε. Απ’ εκείνη τηστιγµή ο πατέρας µου αποφάσισενα µη συµµετέχει πια σε καµιά ταξι-κή διαµάχη. Ολα αυτά όµως ανήκαν

πια στο παρελθόν, και έπρεπε να τογιορτάσουµε την ηµέρα της ονοµα-στικής εορτής του πρώτου του γιου.

Το µουσικό ρεπερτόριο σε τέτοι-ες περιπτώσεις είναι καθορισµένοαπό µια παλιά Ηπειρωτική παράδο-ση. Πρώτα παίζουν κάποιο µοιρο-λόι και ακολουθούν µε «παραγγε-λιά» του εορτάζοντος. Κανένας δενξαφνιάστηκε όταν ο Γρηγόριος διά-λεξε το «Σκάρος», µια µελωδία δί-χως λόγια. Την παίζουν συνήθως οιβοσκοί µε την φλογέρα τους καθώςβγάζουν τα κοπάδια τους στην βο-σκή τα καλοκαίρια, κι ο αντίλαλοςπου ακούγεται µεσ’ στα βουνά καιτα λαγκάδια µοιάζει να συνοδεύειτην µελωδία σαν αρµόνιο σε καθε-δρικό ναό. Πριν καταταγεί στον Αλ-βανικό στρατό, ο Γρηγόριος ζούσεστο βουκολικό χωριό Γριάζδανη καιδιαρκώς παρακαλούσε τον ΘωµάΧαρίτο, µαέστρο στην φλογέρα, νατου παίζει ξανά και ξανά τον «Σκά-ρο».

Οι οργανοπαίκτες έπαιζαν όλητη νύχτα για την ονοµαστική εορτήτου. Την εποµένη, 26 Ιανουαρίου1953, ο Γρηγόριος γύρισε στην Αρ-τα, µια κοντινή πόλη όπου υποτίθε-ται ότι θα δούλευε σε πορτοκαλεώ-νες. Ολοι µας όµως αναρωτιόµα-σταν: Πού βρήκε τόσα λεφτά για ναπληρώσει τους µουσικούς να παί-ζουν δέκα ώρες; To µεροκάµατοστους πορτοκαλεώνες ήταν 30δραχµές (ένα δολάριο) την ηµέραστην καλύτερη περίπτωση. Πέντεµήνες αργότερα όλοι µας µάθαµετην αλήθεια και τον Αύγουστο οΓρηγόριος βρέθηκε µπροστά σε έναΑλβανικό εκτελεστικό απόσπασµα.Προφανώς ήταν το τελευταίο θύµατου Κιµ Φίλµπι στην Αλβανία.

Ο Γρηγόριος δεν µάζευε πορτο-κάλια στην Αρτα. Το φθινόπωροτου 1952, µετά από πολλούς ελέγ-

χους ασφάλειας και πολλαπλά ψυ-χολογικά τεστ, είχε στρατολογηθείαπό την Ελληνική µυστική υπηρε-σία. Οι ανώτεροί του τον ετοίµαζανγια επικίνδυνες αποστολές στηνΑλβανία, την ίδια κόλαση που είχα-µε αφήσει ένα χρόνο νωρίτερα.Αγνωστο γι’ αυτόν αλλά πιθανώςγνωστό στους εργοδότες του, επρό-κειτο να αποκαταστήσει µέρος τηςζηµιάς που είχε γίνει από τον προ-δότη Φίλµπι. Τον Απρίλιο του 1953είχε πραγµατοποιήσει επιτυχώς µιαπροκαταρκτική αποστολή για ναπροετοιµαστεί το έδαφος για το κύ-ριο γεγονός.

Την ηµέρα της ονοµαστικής τουεορτής ήξερε ότι µια πολύ επικίνδυ-νη επιχείρηση ήταν στα σκαριά καιπερίµενε το πράσινο φως που δίνε-ται από κάποιο υψηλόβαθµο στέλε-χος στην ιεραρχία των µυστικώνυπηρεσιών. Ανώτερα στελέχη ανη-συχούσαν πράγµατι για τις αλλαγέςπου συνέβαιναν στην Αλβανία. Μέ-σα σε διάστηµα ενός έτους από τηντολµηρή διαφυγή µας, «η πάλη τωντάξεων» έφτασε σε νέα επίπεδα µί-σους. Η δυστυχία και η καταπίεσηείχαν µεταµορφώσει τους ανθρώ-πους σε ροµπότ που το µόνο τουςµέληµα ήταν η ενστικτώδης ανά-γκη για επιβίωση. Τα πάντα δίδο-νταν µε δελτίο αν και ήταν πολύ λί-γα για να µοιραστούν.

Κατά συνέπεια, το να κάνει κα-νείς µια χάρη στην αστυνοµία καιτους τοπικούς πληροφοριοδότεςήταν ο µόνος τρόπος να κερδίσειένα επιπλέον δελτίο τροφίµων. Καιτο να κάνει κανείς µια χάρη σήµαι-νε συχνά γιοι να προδίδουν γονείς,και αδέλφια να προδίδουν αδέλ-φια. Τουλάχιστον ένας ανώτεροςυπάλληλος των µυστικών υπηρε-σιών αναρωτήθηκε εάν έπρεπε ναπραγµατοποιηθεί οποιαδήποτε

αποστολή σε ένα τόσο δυσµενέςκαι σκληρό περιβάλλον.

Επίσηµα έγγραφα αποκαλύ-πτουν ότι ο Γρηγόριος επανατοπο-θετήθηκε στην Αρτα µετά από επι-µονή του Προϊσταµένου του Γρα-φείου Αντικατασκοπίας του ΓενικούΕπιτελείου Στρατού, Ταξίαρχο Χρή-στο Γερογιάννη.

Αν και ο Γρηγόριος υπηρετούσεστην αντίστοιχη Ελληνική CIA (Κε-ντρική Υπηρεσία Πληροφοριών), οΓερογιάννης επέµεινε να έχει τηντελευταία λέξη για οποιαδήποτεαποστολή κατασκοπίας στην Αλβα-νία - ιδιαίτερα όταν αφορούσανέναν πολύ νέο πράκτορα -λόγωαποτυχιών κατά τον προηγούµενοχρόνο. Αφού είδε εκ νέου τον φάκε-λο του Γρηγόριου και επανειληµµέ-να ζήτησε διευκρινίσεις από τουςάµεσους προϊσταµένους του, οστρατηγός κατέληξε στο συµπέρα-σµα ότι ο Γρηγόριος ήταν ένα πάραπολύ πολύτιµο «κεφάλαιο» για ναδρα από τα Ιωάννινα, όπου ζούσανχιλιάδες πρόσφυγες από την Αλβα-νία και µερικοί, αναµφίβολα, ήτανπράκτορες του Χότζα. Κατά τηνάποψή του, ο Γρηγόριος ήταν «πλή-ρως αξιόπιστος αλλά ίσως πολύ νέοςκαι πολύ ιδεαλιστής».

Προτάθηκε αµέσως η κατάλλη-λη εκπαίδευση. Σε κάθε περίπτω-ση, ο στρατηγός διέταξε ο Γρηγό-ριος να µην εµφανίζεται στην «Μο-νάδα» ούτε στην γύρω περιοχή.(Για λόγους ασφαλείας δεν χρησι-µοποιώ τον τετραψήφιο αριθµό τηςµονάδας και θα αναφέροµαι σ’ αυ-τήν απλά ως «Η Μονάδα»). Εάνπροστατεύονταν κατάλληλα ο Γρη-γόριος, σκέπτονταν ο στρατηγός,θα µπορούσε να έχει πολλά χρόνιαπαραγωγικής εργασίας. Αλλά οίδιος, σε ένα µυστικό έγγραφο προ-ειδοποιούσε ρητά:

Το Κέντρο δεν εγκρίνει την ανά-ληψη οποιωνδήποτε αποστολώναπό την Μονάδα. Η εκτέλεσή τουςπρέπει να γίνεται µε µεγάλη προ-σοχή, γιατί αυτή η περιοχή είναιακατάλληλη για τέτοιου είδους επι-χειρήσεις λόγω των προσφάτων γε-γονότων. BST 902/3/12/52 (αυτήκαι παρόµοιες παραποµπές αναφέ-ρονται στα εσωτερικά έγγραφα τηςΚρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριώνπου βρίσκονται στην κατοχή τουσυντάκτη).

Αυτό που συνέβη στο «πρόσφα-το παρελθόν» ήταν τρεις κακοσχε-διασµένες επιχειρήσεις. Μία που εί-χε προδοθεί από τον Φίλµπι, καιδύο άλλες που κόστισαν ζωές αλλάπαραµένουν ανεξήγητες µέχρι σή-µερα.

Ο Γρηγόριος είδε τα πράγµατακαθαρά ιδεαλιστικά. Ηταν βέβαιοςότι το έργο του θα επιτάχυνε τηνπτώση του βάναυσου καθεστώτοςτου Χότζα. Ο Γερογιάννης πρότεινενα δοθεί βαθειά κάλυψη στον Γρη-γόριο και να µετεγκατασταθεί στηνιστορική πόλη της Αρτας, περίπουσαράντα χιλιόµετρα νότια των Ιω-αννίνων. Αλλά για πάνω από δύοχρόνια κάτι άλλο «έτρωγε» την Ελ-ληνική Υπηρεσία Πληροφοριών.

Η Μονάδα του Γρηγόριου είχεως διπλανούς γείτονές της µερικούςσκυθρωπούς Αµερικανούς. Εναναπό τους διοικητές της Μονάδας,τον ταξίαρχο Χαρίλαο Μαντζούκο(έναν ψηλό, φαλακρό, και ευθυτε-νή ανώτερο αξιωµατικό που είχεεπιλέξει αρχικά τον Γρηγόριο), τονενοχλούσαν τρεις ανεξήγητες απο-τυχίες αποστολών τα τελευταία δύοχρόνια στην Αλβανία. Αυτό πουανησυχούσε τον Μαντζούκο ήταντο ίδιο πράγµα που κρατούσε τονΓερογιάννη άυπνο. Υπήρχε κάποιασχέση µεταξύ της εγγύτητας τηςΜονάδας µε τους ξένους γείτονεςκαι των αποτυχιών; Και οι δύοστρατηγοί ήταν φανατικοί υποστη-ρικτές των Αµερικανών αλλά δενήταν σίγουροι για την απάντηση.Και όταν δέν ήταν βέβαιοι για κάτι,τότε επικρατούσε η προαίσθησήτους. Κανένας τους δεν είχε αντίρ-ρηση στο να µοιράζονται τις πληρο-φορίες µε τους Αµερικανούς γείτο-νές τους, αλλά η επιφυλακτικότηταεπέβαλε πρόσθετα µέτρα για τηνπροστασία της ταυτότητας τωνπρακτόρων.

Ως χειρονοµία καλής θέλησης, οΜαντζούκος επέτρεψε σε έναν Αµε-ρικανό πράκτορα να ενηµερωθείαπό τον Γρηγόριο τον Μάρτιο του1952, αλλά µόνο παρουσία τουστρατηγού Γιώργου ∆ηµητρόπου-λου, ∆ιοικητή της ΧωροφυλακήςΗπείρου, του οποίου ο γιος ήτανσυµµαθητής µου στην Σχολή Ζωσι-µάδων. Αυτό που προκάλεσε τοΑµερικανικό ενδιαφέρον για τονΓρηγόριο ήταν τα δύο χρόνια θητεί-ας του στον Αλβανικό στρατό σταΤίρανα και η µοναδική πλεονεκτικήθέση του ως ένα από τέσσερα άτο-µα που επάνδρωσαν τους πύργουςεπικοινωνιών και υπεράσπισης τουµόνου στρατιωτικού αεροδροµίουτης πρωτεύουσας. Αυτός και τρειςάλλοι Ελληνες Βορειοηπειρώτεςπαρακολουθούσαν κάθε αεροσκά-φος που προσγειώνονταν στον αε-


Ο συγγραφέας του άρθρου, αδελφός του Γρηγόριου, καθηγητής Νίκος Α. Σταύρου.

Συνέχεια από τη σελίδα 3

ρολιµένα καθώς και όλα τα αερο-σκάφη που µπαινόβγαιναν στον Αλ-βανικό εναέριο χώρο επί εικοσιτε-τραώρου βάσεως. Επικοινωνούσαναπευθείας µε τα γραφεία τωνΥπουργών Αµυνας και Εσωτερικώνκαι µε όλες τις αντιαεροπορικές συ-στοιχίες σε όλη την χώρα. Εν ολί-γοις, ο Γρηγόριος ήταν µία ιδεώδηςπηγή για τις µυστικές υπηρεσίες.

Ο «Αµερικανός» ο οποίος συνά-ντησε τον Γρηγόριο στο γραφείοτου ∆ηµητρόπουλου µιλούσε τηδιάλεκτο Gheg της Αλβανικήςγλώσσας, πράγµα που δεν άρεσεστον ∆ηµητρόπουλο. ∆εν συµπα-θούσε τους Αλβανούς και ακόµη λι-γότερο τους Ghegs. Θεωρούσε ότιήταν µια φυλή που δεν µπορούσεςνα την εµπιστευθείς και η οποίαπρόδιδε φίλους πολύ εύκολα. Οστρατηγός συχνά εξιστορούσε ότι ηπρώτη µονάδα που διέσχισε τα σύ-νορα της Ελλάδας από την Αλβανίατο 1940 κάτω από την φασιστικήσηµαία του Μουσολίνι, ήταν το κα-κόφηµο Αλβανικό τµήµα Tomoriπου αποτελούνταν από Ghegs. Επί-σης θυµήθηκε ότι το µεγαλύτεροµέρος των δυνάµεων που χρησιµο-ποιήθηκε από τη CIA σε µια καταδι-κασµένη προσπάθεια τον Νοέµβριοτου 1950 για να ανατραπεί το καθε-στώς Χότζα (που οδηγήθηκε κατευ-θείαν στην παγίδα του Χότζα απότον Φίλµπι) ήταν επίσης Ghegs. Αλ-λά αυτό που µπέρδευε τον ∆ηµη-τρόπουλο και τον Μαντζούκο πε-ρισσότερο ήταν το ανεξήγητο γεγο-νός ότι µόνο µερικοί από τους Αλ-βανούς που συλλήφθηκαν εκτελέ-σθηκαν, ενώ όλοι οι Ελληνες πουσυµµετείχαν στην καταδικασµένηεκείνη αποστολή έφτασαν στοεκτελεστικό απόσπασµα.

Η Μονάδα του Γρηγόριου είχεσυντονίσει µέρος της Ελληνικήςσυµµετοχής στην κακοσχεδιασµέ-

νη επιχείρηση της CIA. Κατά βάθος,οι Γερογιάννης και Μαντζούκος,ήξεραν ότι κάτι δεν πήγαινε καλάµε τους γείτονες, αλλά δεν µπορού-σαν να το εντοπίσουν. Και το να εκ-φράσουν υποψίες για τους Αµερι-κανούς θα µπορούσε να σηµάνει τοτέλος της σταδιοδροµίας τους. Ακό-µα και οι βασικοί πράκτορες τηςΜονάδας δεν µπορούσαν να εξηγή-σουν την αποτυχία της CIA το 1950στην Αλβανία. «Ηταν αυτοί ηλίθιοιή νοµίζουν ότι εµείς είµαστε αφε-λείς;» ξέσπασε ένας λοχαγός τουΣτρατού. Αλλά τότε, για να είµαστεδίκαιοι, κανένας στην Ελλάδα δενείχε ακούσει το όνοµα Κιµ Φίλµπι.Ο Φίλµπι εργάζονταν στην Ουάσι-γκτον, συµβούλευε τη CIA πώς νακάνει την δουλειά της, έδινε όµωςµυστικά στους Σοβιετικούς και αυ-τοί µετά στους Αλβανούς. Η εµπει-ρία και τα τέσσερα χρόνια εµφυλί-ου πολέµου είχαν διδάξει αξιωµα-τούχους όπως ο Γερογιάννης και ο∆ηµητρόπουλος ότι, σε περίπτωσηαµφιβολίας, θα ‘πρεπε να εµπιστεύ-ονται την προαίσθησή τους, ηοποία τους οδηγούσε στην πιθανό-τητα ότι η Αµερικανική ΥπηρεσίαΠληροφοριών είχε διαβρωθεί, καιεάν αυτό πράγµατι συνέβαινε, τοίδιο θα είχε συµβεί και στην Μονά-δα του αδελφού µου.

Μέχρι να λύσουν το γρίφο τωνανεξήγητων αποτυχιών, το προσω-πικό του Γενικού Επιτελείου Αµυ-νας θα προστάτευε έναν πολλάυποσχόµενο νέο πράκτορα. ∆ιέταξελοιπόν τον Ταγµατάρχη ΠαναγιώτηKολλιόπουλο (που αντικατέστησετον Μαντζούκο ως διοικητή της Μο-νάδας) να επανατοποθετήσει τονΓρηγόριο στην Αρτα και να του πα-ρέχει κάλυψη σε πολλαπλά επίπεδακαι έναν αριθµητικό κώδικα. ∆ενθα έπρεπε ο Γρηγόριος να εµφανι-στεί ποτέ στην περιοχή της Μονά-

δας. Ετσι, από τις 12 ∆εκεµβρίου1952, ο Γρηγόριος θα ήταν γνωστόςως Ψ 641 στις εσωτερικές επικοινω-νίες της υπηρεσίας, ως GeorgeStephanou στους ξένους, ως Γρηγό-ριος στην οικογένειά του, και ωςMehmet Beza (ένα µουσουλµανικόόνοµα) στην Αλβανία. Λίγοι άνθρω-ποι ήξεραν για την θέση ή τηνύπαρξη της Μονάδας, αλλά µεταξύαυτών των λίγων ήταν και οι Αµερι-κανικοί γείτονές του. Η κάλυψη τηςταυτότητας του Γρηγόριου σήµαινεκάλυψη και από τους Αµερικανούςγείτονες της Μονάδας.

Ο Γερογιάννης εξοργίστηκε ότανέµαθε ότι ο Γρηγόριος πέρασε τη

νύχτα της 5ης Μαϊου προς την 6ηστην έδρα της Μονάδας, στον δρό-µο του για την τελευταία και µοι-ραία αποστολή του. Με ένα αυστη-ρό µήνυµα επέπληξε τον Κολλιό-πουλο για την παραβίαση του κανό-να ασφάλειας µε το να φέρει τονΓρηγόριο στην Μονάδα. «Η πράξησας ήταν απερίσκεπτη», τόνισεαπότοµα ο στρατηγός. Η δικαιολο-γία του Κολλιόπουλου ότι ο Γρηγό-ριος είχε φτάσει στην µονάδα στις10 µ.µ. δεν ηρέµισε τον Γερογιάν-νη. Μπορεί να µην υπάρχουν Ελη-νες στους δρόµους, σηµείωσε, αλλάοι γείτονες ήταν πάντα εκεί, καιτους χώριζε µόνο ένας πέτρινος τοί-χος από το τελευταίο υπνοδωµάτιοτου Γρηγόριου.

Παρ’ όλο που οι διοικητές τουδεν ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοίόσον αφορά την προστασία της κά-λυψης του Γρηγόριου, ο ίδιος ήτανπροσεκτικός ακόµη και µε την οικο-γένειά του. Επεισε τον πατέρα µαςότι εργάζονταν στους πορτοκαλεώ-νες στην Αρτα, ότι είχε τρία γεύµα-τα κάθε µέρα όπου κι αν εργάζο-νταν, και ότι είχε κερδίσει αρκετάχρήµατα για να γιορτάσει την ονο-µαστική του γιορτή και την επέτειοτης ελευθερίας µας όπως έπρεπε.∆εν υπήρχε λόγος ν’ ανησυχεί κα-νείς. Οµως οι διαβεβαιώσεις δενέπιαναν. Θλιβερές σκέψεις κυρίευ-σαν τον πατέρα µου την εποµένητου εορτασµού. ∆εν µπορούσε ναδιώξει απο µέσα του ένα κακό προ-αίσθηµα, και κάποια στιγµή ξεστό-µισε: «Eλπίζω να µη µας βγει ξυνότο χθεσινό γλέντι και κλάψουµεστο µέλλον». Ο Γρηγόριος που είχεενηµερωθεί σε γενικές γραµµές γιατην επόµενη αποστολή του, δεναπάντησε. Φαινόταν ότι ήταν ανή-συχος και βιαζόταν να τακτοποιή-σει µικροδουλειές πριν επιστρέψειστην Αρτα. Ζήτησε συγγνώµη και

έφυγε για να επισκεφθεί τον παιδι-κό του φίλο και αρχιράφτη, ΧρήστοΙωάννου, να πληρώσει για ένα νέοκοστούµι και να κάνει την τελευ-ταία πρόβα. Μετά πέρασε κι απόένα φωτογραφείο όπου άφησε µιαµικρή φωτογραφία του για να τηνµεγεθύνει. Ο αδελφός µου ο Ηλίαςακόµα έχει το κοστούµι που δενφόρεσε ποτέ, και εγώ έχω την µεγε-θυµένη φωτογραφία του. Επέστρε-ψε το σπίτι και είπε αντίο σε όλουςεκτός από εµένα γιατί ήµουν στοσχολείο. «Εφυγε για την Αρτα», µουείπε ο πατέρας µου όταν επέστρε-ψα, «αλλά θα γυρίσει για το Πά-σχα». ∆εν επέστρεψε ποτέ.

Στις 18 Μαΐου 1953 ο Γρηγόριοςσυνελήφθη στην Μαλίνα (στην πε-ριοχή Αγιοι Σαράντα) από πράκτο-ρες της Sigurimi που τον περίµε-ναν. «Για δύο εβδοµάδες», µου είπεη αδελφή µου Ευθαλία 40 χρόνιααργότερα, «η τοπική πολιτοφυλακήκαι οι οµάδες Sigurimi χτένιζαν ταχωριά Τσερκόβιτσα, Μαλτσιάνι,Αγιος Ανδρέας και Γριάζδανη. Ξέρα-µε ότι κάτι µεγάλο θα συνέβαινε.Αντιληφθήκαµε απο υπαινιγµούςτης Sigurimi ότι κάποιος είχε προ-δώσει την αποστολή του Γρηγόριουτον Απρίλη. Κάποιος εκτός Αλβα-νίας, αλλά ποιός και γιατί;». Μετάτην ολοκλήρωση του αρχικού µέ-ρους της αποστολής του την προη-γούµενη µέρα, ο Γρηγόριος απο-τραβήχθηκε µέσα στο σκοτάδι σ’ένα µέρος που ήξερε από παιδί, πε-ριµένοντας δύο άτοµα που θαπραγµατοποιούσαν το κρίσιµο µέ-ρος της αποστολής, την αδελφή µαςΑγαθή και τον συζύγο της Eυθα-λίας, Κώστα. Το σχέδιο εκτροχιά-στηκε.

Το πρωί της 18ης Μαΐου, ο Γρη-γόριος κατάλαβε ότι είχε περικυ-


BBBB EEEE TTTTTTTTEEEE RRRR HHHH OOOO MMMM EEEE SSSS

AArrcchhiitteeccttss--EEnnggiinneeeerrss && CCoonnttrraaccttoorrssee--mmaaiill:: iinnffoo@@bbeetttteerr--hhoommeess..ggrr//wwwwww..BBeetttteerr--HHoommeess..ggrr

∞Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘ÌÂ ÙËÓ ‰ÈÂÎÂÚ·›ˆÛË ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ, REAL ESTATE,Î·ıÒ˜ Î·È √ÈÎÔ‰ÔÌÈÎ¤˜ ∞‰ÂÈÂ˜, ∫·Ù·ÛÎÂ˘¤˜ & ÃÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË

∂ÚÁˆÓ Ì¤Ûˆ ∂˘Úˆ·˚ÎÒÓ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ••ÂÂÓÓÔÔ‰‰ÔÔ¯ÂÂ››··,, µµ››ÏÏÂÂ˜,, ∂∂ÍÍÔÔ¯ÈÈÎÎ¿¿ ÛÛÙÙËËÓÓ ∂∂ÏÏÏÏ¿¿‰‰··.

ªªÂÂ ∞∞ÌÌÂÂÚÚÈÈÎÎ¿¿ÓÓÈÈÎÎËË ∂∂ÌÌÂÂÈÈÚÚ››·· && ¡¡ÔÔÔÔÙÙÚÚÔÔ››·· ÛÛÙÙËËÓÓ ∂∂ÏÏÏÏËËÓÓÈÈÎÎ‹‹ ∞∞ÁÁÔÔÚÚ¿¿..

™™¶¶∏∏§§ππøø∆∆∏∏™™ && ™™ÀÀ¡¡∂∂ƒƒ°°∞∞∆∆∂∂™™ ªª∏∏ÃÃ∞∞¡¡ππ∫∫√√ππ™™ÂÂÚÚ››ÊÊÔÔ˘ 1111,, ¶¶¿¿ÙÙÚÚ··,, ∞∞¯··˚··˜,, 2266550000,,

∆∆ËËÏÏ::++3300--22661100--((999933--446622)) ññ FFaaxx:: ++3300--22661100--((991100--886699))BBÂÂÚÚÁÁÈÈˆÙÙ‹‹ 77,, ∞∞ÚÚÁÁÔÔÛÛÙÙfifiÏÏÈÈ,, ∫∫ÂÂÊÊ··ÏÏÏÏÔÔÓÓÈÈ¿¿,,

∆∆ËËÏÏ..//FFaaxx:: ++3300--2266771100--((2233--551155)) ññ MMoobbiillee:: ++3300--66994444--226655--330066

© î

ï ô

ö

∞∞¡¡∞∞∫∫∞∞§§ÀÀææ∂∂ÌÌÈÈ·· ¡¡¤¤·· ∑∑ˆ‹‹

∂¿Ó „¿¯ÓÂÈ˜ Ó· ‚ÚÂÈ˜··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ‚·ı‡ÙÂÚÂ˜ ·ÔÚ›Â˜ ÙË˜ ˆ‹˜,ÈÎ·ÓÔÔ›ËÛË ÛÙÈ˜ ÛÊÔ‰ÚfiÙÂÚÂ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÛÔ˘

Z‹ÙËÛÂ Ù· Ì·ı‹Ì·Ù· ÙË˜ ∞Á›·˜ °Ú·Ê‹˜ ∞¡∞∫∞§À¶∆ø¶ÚÔÛÊ¤ÚÔÓÙ·È ¢øƒ∂∞¡

GGrreeeekk VVooiiccee,, BBooxx 6677,, MMaaddeerraa,, CCAA 9933663399 ññ ((886600))774422--55334411wwwwww..ggrreeeekkvvooiiccee..oorrgg email: ggrreeeekkvvooiiccee@@mmaaiill..ccoomm


Ο Γρηγόριος Α. Σταύρου.

ΞΕΝΗ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ

ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΞΙΕΣ

…και διά την ηµετέραν σωτηρίαν (µέρος 5ο)(Αφιέρωµα στο ερχόµενο Πάσχα)

«Ωσαννά, ωσαννά»! Τέσσερις µέρες αργότερα «Σταύρωσον, σταύρωσον»! Την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζουµε τηνθριαµβευτική είσοδο του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυµα. Είναι η αρχή του «τέλους», και το «τέλος», γι’ αυτούς πουπιστεύουν, είναι η αρχή της αιωνιότητας. Η υποδοχή του όχλου µε κλαδιά από φοινικόδεντρα και ζητωκραυγές, σηµαίνεικαλωσόρισµα στο νικητή Βασιλιά.«Ωσαννά, ωσαννά, ευλογηµένος ο ερχόµενος εν ονόµατι Κυρίου». Ωσαννά, δηλαδή, σώσε µας τώρα. Το γεγονός αυτό πουσυνέβη στους δρόµους της Ιερουσαλήµ είναι µια εκπλήρωση της προφητείας του Ζαχαρία 520 χρόνια π.Χ. Ο Ζαχαρίαςέγραψε ότι ο Βασιλιάς της Ιερουσαλήµ θα ’ρθεί πράος και καθισµένος σε ένα µικρό γαϊδουράκι, για να δώσει σωτηρία.Ωσαννά, ωσαννά, και σε τέσσερις µέρες σταύρωσον, σταύρωσον. ∆ηλαδή, σταυρώσου και σώσε µας. Αυτό ακριβώς καιέγινε. Ο Χριστός σταυρώθηκε για να µας σώσει. Το «σταύρωσον, σταύρωσον», δεν ήταν µόνο απόφαση του όχλου, ούτετου Πόντιου Πιλάτου, αλλά του Θεού, διά την ηµετέραν σωτηρίαν. Ο προφήτης Ησαΐας έγραψε 750 χρόνια π.Χ.: «Αυτόςτωόντι τας ασθενείας ηµών εβάστασε, και τας θλίψεις ηµών επεφορτίσθη. Ηµείς δε ενοµίσαµεν αυτόν τετραυµατισµένον,πεπληγωµένον υπό Θεού, και τεταλαιπωρηµένον. Αλλ’ αυτός ετραυµατίσθη διά τας παραβάσεις ηµών, εταλαιπωρήθη διάτας ανοµίας ηµών. Η τιµωρία, ήτις έφερε την ειρήνην ηµών, ήτο επ’ αυτόν, και διά των πληγών αυτού ηµείς ιάθηµεν».Οι κοσµικοί βασιλιάδες έµπαιναν στις πόλεις θριαµβευτικά, καλπάζοντας, µε αστραφτερές στολές και γιαλιστερά σπαθιά,µε εµπροσθοφυλακή και οπισθοφυλακή από στρατιώτες και πεζικό. Συναρπαστικά και επιβλητικά, µε τη γοητεία τηςπαρουσίας τους, απαιτούσαν τη δέηση του λαού τους. Ενώ ο Χριστός µας, µε το γαϊδουράκι του και µε ένα λυπηρόχαµόγελο, µπήκε στα Ιεροσόλυµα σιγά - σιγά, συνοδευόµενος από µια µικρή οµάδα φοβισµένων ψαράδων. Ο Χριστός,αντικρύζοντας την πόλη, έκλαψε γι’ αυτήν, γιατί γνώριζε τις συνέπειες που θα είχαν οι κάτοικοι µε την άρνησή τους στοπρόσωπό Του. Γνωρίζοντας ακριβώς τι θα συµβεί, παραµένει σταθερός στο σχέδιο του Θεού και στον αγώνα νίκης στοσταυρό. Πρέπει να ξεκλειδώσει τον ουρανό µε τη θυσία Του. Το κάνει για να ζήσει µαζί µας αιώνια. Σταυρώθηκε για ναπληρώσει το χρέος της αµαρτίας σου. Τόσο πολύ σ’ αγάπησε ο Χριστός. Αγαπητοί µου, αυτό λέγεται θεία αγάπη:«Μεγαλητέραν ταύτης αγάπην δεν έχει ουδείς, του να βάλη τις την ψυχήν αυτού υπέρ των φίλων αυτού». Στέλνουµε µιαΚαινή ∆ιαθήκη δωρεάν σε όποιον το ζητήσει.

Πέτρος ΦιλακουρίδηςΤηλ. επικοινωνίας: 866 960 2140


κλωθεί από οπλισµένους εθνο-φρουρούς, µε πολλούς από τουςοποίους είχε µεγαλώσει µαζί. Ητανο πρώτος ξάδελφος Σταύρος, δασο-φύλακας και µέλος του κόµµατοςπου κρατούσε ένα ιταλικό τουφέκιCarcano. Ντυµένος µε µιά αστυνο-µική στολή ήταν ο Βαγγέλης Μί-τσης, ένας αχρείος µε αιµατηρά χέ-ρια. Ο Κώστας Παππάς, κουνιάδοςτης αδελφής µας Aγαθής, µε έναγερµανικό Mauser, και ο ΑλέξηςΛάµπρης κρατούσε ένα ιταλικόµουσκέτο µε την ξιφολόγχη εφ’όπλου, που σήµαινε ότι ήταν έτοι-µος για δράση. Ο Αλέξης, ένα απότρία ορφανά που ο πατέρας µου εί-χε βοηθήσει, ήταν προσωπικό δί-ληµµα για τον Γρηγόριο.

Ο Αλέξης ήταν έτοιµος να πυρο-βολήσει τον «εχθρό», αλλά ο αδελ-φός του ∆ηµήτρης, που είχε δραπε-τεύσει κι αυτός στην Ελλάδα, είχεξαναβρεί καταφύγιο στο σπίτι µαςστα Ιωάννινα όπου τον είχαµε σανµέλος της οικογένειας. Ηταν επίσηςκαι ο ανθυπασπιστής Mίτση Πάπαςµε αστυνοµική περιβολή, του οποί-ου ο πατέρας κάποτε συνελήφθηεπειδή έκανε το λάθος να χειροκρο-τήσει αντί να κτυπήσει τα πόδιατου στο έδαφος και να δείξει έτσιτην αποδοκιµασία του, όταν σε κά-ποια συγκέντρωση του κόµµατοςακούστηκε να αποκαλούν τον Τίτο«αντιρεβιζιονιστή».

Το δίληµµα που αντιµετώπισε οΓρηγόριος ήταν βαθειά προσωπικό.Ποιόν να πυροβολούσε; Θα µπο-ρούσε να έχει θερίσει ολόκληρη τηνοµάδα που είχε κάνει έναν κύκλο,και µάλιστα σε απόσταση βολής,καθώς περίµενε να πάρει τις τελικέςοδηγίες από αξιωµατικούς τηςSigurimi. Θα έπρεπε να σκοτώσεινεαρά παιδιά µε τα οποία µεγάλω-σε; Η ανθρωπιά του, η θρησκείατου και η εκπαίδευσή του υπαγό-ρευσαν µία και µόνο µοιραία από-φαση: Θα πυροβολούσε µόνο άτο-µα που φορούσαν στολή. Προέκυ-ψε όµως ένα πρόβληµα. Τα µέλητης Sigurimi, που παραδοσιακάήταν γνωστά για τη δειλία και τη βι-αιότητά τους, έµειναν µακριά,εκτός πεδίου βολής, και διέταξαντοπικούς εθνοφρουρούς να πλησιά-σουν και να τον περικυκλώσουν.Οπως αργότερα, στις 13 Ιουνίου1953, το «Λαϊκό Βήµα» (η εφηµερί-δα της Ελληνικής µειονότητας πουεκδίδονταν στο Αργυρόκαστο) θαδιατυµπάνιζε ότι επρόκειτο δήθενγια «υπόθεση του λαού».

Οπλισµένος µε ένα Γερµανικόαυτόµατο «Steiner» (αύξων αριθ-µός 1049) και ένα 38άρι του Αµερι-κανικού στρατού, ο Γρηγόριος πο-λέµησε γενναία για να ξεφύγει απότον κλοιό. Ο Αντώνης Σ., ένας νεα-ρός βοσκός, ήταν εκεί κοντά ότανάρχισε η µάχη. Κράτησε αρκετέςώρες, όπως είπε ο Αντώνης το 2006,ντροπιάζοντας έτσι τις δυνάµεις τουΧότζα και ανεβάζοντας το ηθικό τηςκαταπιεσµένης Ελληνικής µειονό-τητας. Αλλά µέσα στον χαµό τωνπυροβολισµών, ένας από τους εθνο-φρουρούς φώναξε σε σπασµένα Αλ-βανικά για να τον ακούσουν ανώτε-ρα στελέχη της Sigurimi που διηύ-

θυναν την επιχείρηση, «GligorNasho, είναι προτιµότερο να φορέ-σει µαύρα η δική σου µάνα , παρά ηδική µου», και πυροβόλησε διαλύο-ντας έτσι τον αριστερό ώµο και τοδεξί χέρι του Γρηγόριου. Αυτός πουφώναξε και πυροβόλησε ήταν ο Κώ-στας Παππάς, κουνιάδος της αδελ-φής µας. Ανίκανος να αυτοκτονήσεικαι αιµορραγώντας ασταµάτητα, οΓρηγόριος συνελήφθη ζωντανός.Επρόκειτο για προδοσία; Προφα-νώς ναι.

Ξανασχεδιάζοντας µια Επικίνδυνη Αποστολή

Η περιγραφή της αποστολής τουΓρηγόριου στα επίσηµα έγγραφααναφέρεται ως πολύ επικίνδυνη αλ-λά και «κρίσιµη». Ο Γερογιάννηςπου έδωσε την τελική έγκριση, δί-σταζε να φορτώσει µόνο σε έναάτοµο µεγάλη και βαριά ευθύνη γιαµιά και µόνη αποστολή. Ο Γρηγό-ριος µόνος του απεφάσισε να δια-κινδυνεύσει την ζωή του. Ο εκπαι-δευτής του, ο ταγµατάρχης ΙωάννηςΘωµαΐδης, δεν υποτίµησε τους κιν-δύνους ή την αποφασιστικότητατου Γρηγόριου να κάνει το καθήκοντου, αλλά δεν είχε προβλέψει τηνπροδοσία.

∆ύο µέρες πριν από την αναχώ-ρησή µου για τις Ηνωµένες Πολιτεί-ες ως πολιτικός πρόσφυγας, επισκέ-φτηκα τον ταγµατάρχη Θωµαΐδηστο Στρατιωτικό Νοσοκοµείο Ιωαν-νίνων για να τον αποχαιρετίσω καινα του ζητήσω να µε απαλλάξει απότην παλιά µου υπόσχεση να µην πωστους γονείς µου ότι ο γιός τουςήταν νεκρός. Ο ταγµατάρχης φαι-νόταν ότι υπέφερε και η παρουσίαµου µεγάλωνε την ψυχική του ανα-στάτωση. Επέµεινε στις συµβουλέςτου Πέτρου ∆οντά και τις δικές του«να µην επισπεύσω το τέλος τωνγονιών µου», µε το να τους πώ ότι ογιός τους ήταν νεκρός και εξέφρασετην απογοήτευσή του που αποφά-σισα να µεταναστεύσω στις Ηνωµέ-νες Πολιτείες, προσθέτοντας «καιµάλιστα όταν η πατρίδα σε χρειάζε-ται εδώ». Ηταν µια κουβέντα που οπατέρας µου ερµήνευσε σωστά.«∆εν ήθελα ποτέ να φύγεις για τηνΑµερική», µου είπε, «αλλά τώραπρέπει να επιµείνω να το κάνεις».Προφανώς, µε προόριζαν σοβαράνα ακολουθήσω τα βήµατα του Γρη-γόριου.

Ο Θωµαΐδης είχε καταλήξει στονοσοκοµείο από απρόσεκτη και ρι-ψοκίνδυνη οδήγηση. Στην επιστρο-φή του από µια αναγνωριστικήαποστολή στα Ελληνο-Αλβανικάσύνορα, διέλυσε το τζιπ «Willys»που άνηκε στους Αµερικανούς πρά-κτορες και είχαν το γραφείο τουςδίπλα στην Μονάδα. Ολος του ο θώ-ρακας ήταν µέσα σε γύψο και έναςτροχαλίας κρατούσε ψηλά ένα σπα-σµένο πόδι του. Φαινόταν ότι πο-νούσε και µ’ άφησε να φύγω αφούπρώτα µου έκανε δύο αινιγµατικέςδηλώσεις. «Ο Γρηγόριος, ο καλύτε-ρός µας πράκτορας, προδόθηκε, καιείµαι σίγουρος ότι εσύ και εγώ δενθα ησυχάσουµε ώσπου να ανακα-λύψουµε από ποιόν και γιατί». Στα-µάτησε για λίγο και πρόσθεσε:«Αναρωτιέµαι όµως πως κι αν ακό-µη ανακαλύψουµε ποιος ήταν οπροδότης, αν θα κλείσει αυτό το

κεφάλαιο ή αν θα ανοίξει νέες πλη-γές».

Από όσα ήµουν σε θέση να βρωαπό επίσηµα έγγραφα και πολλα-πλές προφορικές αναφορές, η τε-λευταία και µοιραία αποστολή τουΓρηγόριου αποτελούνταν από τέσ-σερα µέρη. Για δυο εβδοµάδες,ήταν µέσα στην Αλβανία (ξεφεύγο-ντας από τις Αρχές) και πιθανώςέκανε σύντοµα ταξίδια µέσα καιέξω από τα Ελληνικά σύνορα για να

πληροφορήσει τους «διευθύνοντες»σχετικά µε την «κατάσταση» τηςαποστολής και να κάνει µερικέςτροποποιήσεις. Εάν όλα είχαν εξε-λιχθεί οµαλά, η αποστολή θα είχετελειώσει µέχρι τις 20 Μαΐου και θαείχε γυρίσει στο σπίτι, όπως είχευποσχεθεί στον πατέρα σε µια τουεπιστολή. «Ζητώ συγγνώµη που δενθα έρθω στο σπίτι για το Πάσχα, αλ-λά θα είµαι στο σπίτι στις 20 τουΜαΐου στα σίγουρα», έγραψε. Είναιφανερό από έγγραφα και προφορι-κές αναφορές ότι ο απώτερος σκο-πός της αποστολής του ήταν να πε-ρισώσει ό,τι είχε αποµείνει από έναδίκτυο που είχε διαλυθεί από τοντρόµο που βασίλευε µετά από τηνπροδοσία Φίλµπι, και να δηµιουρ-γήσει ένα δεύτερο δίκτυο που ναστηρίζει ή να αντικαθιστά το πρώ-το, µέσα σ’ ένα όλο και περισσότε-ρο τροµοκρατούµενο περιβάλλον.Το αρχικό δίκτυο είχε υποστεί ση-µαντικό πλήγµα τον Απρίλιο του1952. Τέσσερα βασικά στελέχη εί-

χαν συλληφθεί και βασανιστεί, καιδύο από αυτά είχαν εκτελεστεί. Ηκαρδιά του δικτύου ήταν στην πόλη∆ίβρη όπου Ελληνες πατριώτεςχρόνια τώρα καµάρωναν που ξε-περνούσαν στην εξυπνάδα τους κα-κούργους του Αλβανικού Sigurimi.Ανάµεσά τους ήταν κι ο οικογενεια-κός µας γιατρός, ∆ηµήτρης Οικονό-µου, ο οποίος ήταν µεταξύ τωνπρώτων που συνελήφθησαν τηνηµέρα που οι «απελευθερωτικές

δυνάµεις της CIA» έφτασαν στηνΑλβανία. Μαζί µ’ αυτόν και µια οι-κογένεια τεσσάρων γενναίων αν-δρών που διηύθυναν το «δίκτυο»µέχρι που κάποιοι πραγµατικά ηλί-θιοι, µε τεράστια υπεροψία και πουενεργούσαν από µακριά και µέσααπο τα κλιµατιζόµενα γραφείατους, είχαν τη λαµπρή ιδέα να ρί-ξουν το καθεστώς του Χότζα µε τηβοήθεια του Φίλµπι και των Αλβα-νών συνεργατών των Ναζί. Οπωςφάνηκε µετά από διάφορες αποτυ-χίες που ακολούθησαν, ∆υτικοί αρ-µόδιοι για σχεδιασµούς κατασκο-πίας, επικαλούµενοι υπέρτατη διά-νοια, συµπεριφέρονταν ακόµη καισε συµµάχους µε περιφρονητικόπατερναλισµό.

Ευγνώµονες για την Αµερικανι-κή βοήθεια που συνέβαλε να ηττη-θεί η κοµµουνιστική εξέγερση, πε-πειραµένοι Ελληνες αξιωµατικοίπληροφοριών βασίστηκαν στηνυποτιθέµενη εµπειρία των Αµερι-κανών. Ολα όσα είχαν στα χέρια

τους οι Ελληνες ήταν στη διάθεσητων Αµερικανών για την επιχείρησητου 1950 που ακόµη και οι κωµικοίαδελφοί Μαρξ θα µπορούσαν ναέχουν προγραµµατίσει καλύτερα.∆έν έγιναν ερωτήσεις, δεν µπήκανόροι, ούτε και δηµιουργήθηκανεναλλακτικά σχέδια που θα ακο-λουθούσαν σε περίπτωση ανάγκης.Ταυτόχρονα µε την προσγείωσητων «απελευθερωτικών δυνάµεων»στις Αλβανικές ακτές, καταδροµείςαπό την µονάδα που αργότερα θαγινόταν Μονάδα του αδελφού µου,πέρασαν τα Ελληνο-Αλβανικά σύ-νορα.

Ηµουν στη Βόρειο Ηπειρο ότανξεκίνησε η καταδικασµένη εκείνηεπιχείρηση. Ο Γρηγόριος επάνδρω-νε το κέντρο επικοινωνίας στοστρατιωτικό αεροδρόµιο Rinasόταν ξέσπασε όλη αυτή η µπόρα.Εκεί που δεν το περίµενε κανείς,όπως είπε στον πατέρα, ένα DC-6πέταξε χαµηλά πάνω από το ∆υρρά-χιο, πέρασε µέσα σε λίγα λεπτά πά-νω από το σπίτι του Xότζα και έριξεπροκυρήξεις µε την αναγγελία«απελευθέρωσης της Αλβανίας». Οισκοποί στις αντιαεροπορικές συ-στοιχίες στο λιµάνι του ∆υρραχίουπιάστηκαν στον ύπνο. Ο TukJakova, ο Αλβανός Υπουργός Αµυ-νας που σύντοµα µετά τπ έσκασεστην Γιουγκοσλαβία του Τίτο, εξα-γριώθηκε και απαιτούσε εξηγήσειςαπό ανθρώπους στους οποίους θαφόρτωνε όλη την ευθύνη. Αµέσωςόµως θα καταλάβαιναν ότι δένυπήρχε ανάγκη για κάτι τέτοιο, ού-τε λόγος ν’ ανησυχούν για ένα ελι-κοφόρο αεροσκάφος που έριχνεπροκυρήξεις. Οπως αποδείχθηκε,οι Αλβανοί ήταν πανέτοιµοι για την«εισβολή» µέχρι ακόµη και για τοπόσα ακριβώς οχήµατα θα µετέφε-ραν αυτούς που σίγουρα θα συνε-λάµβαναν καθώς θα έβγαιναν απότα υποβρύχια ή θα περνούσαν τασύνορα. Ηταν µια επιχείρηση µεόλα τα χαρακτηριστικά µιας πρόβαςτζενεράλε για τον Κόλπο των Χοί-ρων στην Κούβα.

Ηµουν στο δρόµο για το Γυµνά-σιο στον Θεολόγο µε άλλους έξησυµµαθητές µου όταν επιχειρήθηκεαυτή η «απελευθέρωση» της Αλβα-νίας. Το προηγούµενο βράδυ, ένααεροσκάφος πέταξε πάνω από τοχωριό µου, συνέχισε προς το ∆ελβί-νο και τους Αγιους Σαράντα, έκανεµία στροφή πάνω από την Κέρκυρακαι ξαναχάθηκε στον Ελληνικό ενα-έριο χώρο προς τα Ιωάννινα. Στηνπορεία του έριξε προκηρύξεις στηνΕλληνική γλώσσα που υπόσχονταντην απελευθέρωση της Αλβανίαςκαι της Ελληνικής µειονότητας απότην κόλαση του Xότζα. Κατεβαίνο-ντας τις απότοµες πλαγιές του Μαν-γκανάρι, µάζεψα µερικά φυλλάδιαγραµµένα στα Ελληνικά και µε τονΑλβανικό δικέφαλο αετό τυπωµένοανάγλυφα. Ηταν σκόρπια σ’ όλοτον δρόµο. Με το µυαλό ενός εφή-βου, οι ειδήσεις αυτές άξιζε ναδιαδvθούν, αλλά µια τέτοια κίνησηήταν επικίνδυνη ιδιαίτερα όταν αυ-τός που θα τις διέδιδε ήταν γιοςενός «ταξικού εχθρού». Προσποιή-θηκα ότι δεν ήξερα καλά Ελληνικάστην καθαρεύουσα, έδωσα µερικάφυλλάδια στο διευθυντή του σχο-

Γρηγόριος A. Σταύρου: Η προδοσία και η εκτέλεση ενός αγνού πατριώτηΣυνέχεια από τη σελίδα 5

Η τελευταία φωτογραφία του Γρηγόριου, που άφησε στους γονείς τουγια µεγέθυνση, την ηµέρα που τους αποχαιρέτησε για τελευταία φορά.

λείου και µε ένα ύφος αγανάκτησηςκαι περιέργειας µαζί, του ζήτησα ναµας εξηγήσει τι έλεγαν οι προκηρύ-ξεις. Οταν το ξανασκέφτηκα αυτόµετά από χρόνια, κατάλαβα πως αυ-τή ήταν η δεύτερή µου «πράξη»αντίστασης καθώς έκανα διακόσι-ους µαθητές να καταλάβουν ότι κά-τι σπουδαίο συνέβαινε. Η πρώτηµου παρόµοια «πράξη» ήταν το1948, όταν έπεισα τους µαθητέςτης έκτης τάξης να µποϊκοτάρουµετα µαθήµατα για όλη την χρονιά ειςένδειξη διαµαρτυρίας για την στέ-ρηση των δελτίων τροφίµων.

Σάν καλοί σύµµαχοι, οι Ελληνεςείχαν θέσει στην διάθεση των συµ-µάχων για την αποστολή που είχεπροδώσει ο Φίλµπυ, όλα όσα γνώρι-ζαν, ακόµη κι ό,τι κρύβονταν στο∆ιβροβούνι, έξι µίλια από εκεί πουγεννήθηκα. Αυτός που επελέγη ναφθάσει στο ∆ιβροβούνι κατά τηδιάρκεια αυτής της καταδικασµέ-νης σε αποτυχία αποστολής του1950, ο ∆ηµήτρης Βίτος, έπεσε σεπαγίδα στο Τσιάµικο χωριό Μαρκά-τι. Κι άλλοι γενναίοι άνδρες συνε-λήφθηκαν από τους πράκτορες τουXότζα. Είχαν ειδοποιηθεί από τουςαξιωµατούχους της Μόσχας πουτους κρατούσε ενήµερους ο Φίλµπι.Ο Βίτος ήταν άσχηµα πληγωµένοςκαι υπήρχε κίνδυνος η ΑλβανικήSigurimi να τον πιάσει ζωντανό. Οαρχηγός της οµάδας καταδροµέωνστον δρόµο για την ∆ίβρη, ο ΘωµάςΜέλλος, (πρώτος ξάδελφος της µη-τέρας µου), συµβούλεψε τον βαριάπληγωµένο ∆ηµήτρη «να προστα-τεύσει την αποστολή». Χωρίς να δι-στάσει ο ∆ηµήτρης, έβαλε «την επι-τυχία της αποστολής» πιο πάνω απότη ζωή του. Εβαλε το όπλο στονκρόταφό του και πάτησε τη σκαν-δάλη. Το πτώµα του βρέθηκε απόΤσιάµηδες Αλβανούς και τον έθα-ψαν σε ένα δάσος, πέντε µίλια ανα-τολικά από τον τόπο που γεννήθη-κα. Μόνο ένα τραγούδι που είχεγράψει στην φυλακή ο οικογενεια-κός µας γιατρός, ο Οικονόµου, θρη-νεί τον θάνατο του ∆ηµήτρη. Ακό-µη να τον τιµήσει η πατρίδα του...Ο Μέλλος επέστρεψε στην Ελλάδαµε την είδηση ότι η αποστολή τηςCIA ήταν καταδικασµένη, αλλά ποι-ος άκουγε έναν στρατιώτη που οιηρωικές του πράξεις θα χρειάζο-νταν ένα ολόκληρο βιβλίο για ναεξιστορηθούν; Κατέληξε τελικά στοΜοντγκόµερι της Αλαµπάµα, όπουπέθανε το 1986.

Με την αποτυχία της τραγικήςαυτής επιχείρησης επιβεβαιώθηκεκαι η ύπαρξη ενός κρίσιµου µηχανι-σµού κάπου στην ∆ίβρη που έκανετην Sigurimi να βασανίζει τους ντό-πιους µε απερίγραπτο τρόπο προ-σπαθώντας µάταια να αποσπάσεικάποια οµολογία.

Για πάνω από ένα χρόνο πριναπό την αποστολή του Γρηγόριου,κανείς δεν είχε πλησιάσει την κρύ-πτη της αντίστασης -τη γιάφκα-στην ∆ίβρη, αλλά η Sigurimi ήτανπιo σίγουρη από ποτέ για την ύπαρ-ξή της και άρχισε µια διαδικασίαέρευνας για να βρει ποιος ήταν οεπικεφαλής της οµάδας αντίστασηςεκεί. Οπως ανέφερα νωρίτερα, τονΑπρίλιο του 1952 τρία αδέλφια καιο πατέρας τους είχαν συλληφθεί.∆ικάστηκαν κρυφά, οι δύο εκτελέ-σθηκαν και στον τρίτο δόθηκε ποι-νή οκτάχρονης φυλάκισης, ενώ οπατέρας χάθηκε στα στρατόπεδα

εργασίας του Xότζα όπου και πέθα-νε. Πρόκειται για τους αδελφούςΚενούτη, που ήταν όλοι δάσκαλοι,όλοι πατριώτες, όλοι ιδεαλιστές καιόλοι γενναίοι όσο δέν γίνεται. ∆ενπρόδωσαν κανέναν και τίποτα, καιη γιάφκα δεν είχε αποκαλυφθεί.Από µετέπειτα απολογισµούς καιδιαθέσιµα αρχεία, φαίνεται ότι ηευθύνη δόθηκε στον Γρηγόριο ναδηµιουργήσει ένα νέο δίκτυο ανα-ξάρτητα από την ύπαρξη της «γιάφ-κας» στην ∆ίβρη.

Αυτός που επρόκειτο να πραγ-µατοποιήσει το τέταρτο σκέλος τηςαποστολής του Γρηγόριου, και πουείχε εγκριθεί εκ των προτέρων απότη Μονάδα του, έγινε ο προδότηςκαι ουσιαστικά ο εκτελεστής τουαδελφού µου: Λεγόταν ΣωκράτηςΠαππάς, γιος ενός ιερέα, υπαρχη-γός µεραρχίας ανταρτών. Είχε συλ-ληφθεί το 1944 για «την προσπά-θειά του» να αποκαταστήσει επα-φές µε την Συµµαχική ∆ιοίκηση τηςΜέσης Ανατολής, καταδικάστηκετότε σε θάνατο, αλλά τον έσωσε οRexhep Pliaku, φίλος του πατέραµου. Ο Σωκράτης ήταν σύζυγος τηςαδελφής µου Αγαθής, γαµπρός µας,και αδελφός του Κώστα Παππά πουείχε φωνάξει για να τον ακούσουνόλοι: «Γκλιγκόρ Νάσο, καλύτερα ηδική σου µάνα στα µαύρα παρά ηδική µου».

Παρόλο που ο Σωκράτης είχεεγκριθεί από την Μονάδα για το«κρίσιµο» τµήµα της αποστολής, ηαδελφή µου Ευθαλία µου λέει ότι οΓρηγόριος, που είχε συναντήσει τηνΑγαθή µόνη της στις 16 Μαΐου, της

είχε πει ρητά να µην µαρτυρήσειστον σύζυγό της την παρουσία του.Παραδόξως, κάτι που του κινούσετην υποψία, εκείνη την ηµέρα οΣωκράτης απουσίαζε από την πόλη.Μόνο η Αγαθή και ο σύζυγος τηςΕυθαλίας, ο Κώστας, επρόκειτο ναεπισκεφτούν τον Γρηγόριο στηνκρυψώνα του για τις τελευταίεςοδηγίες. Μάλλον ο Γρηγόριος είχεµάθει από την Χαρίκλεια, την βασι-

κή και έµπιστη πληροφοριοδότητου στην Γριάζδανη, κάτι για τονΣωκράτη που τον ενοχλούσε καιτον αναστάτωνε. Αλλά η Αγαθή,αδελφή µας και σύζυγος του Σω-κράτη, ή έκανε το λάθος να εµπι-στευθεί τον σύζυγό της και να τουµαρτυρήσει την παρουσία του Γρη-γόριου, ή απλά δεν µπορούσε ναεξηγήσει γιατί εκείνη θα πήγαινεστην Μαλίνα µέσ’ στην νύχτα.

Μετά τον παραλίγο θάνατό του,το 1944, ο Σωκράτης είχε γίνει «οάνθρωπος για όλες τις δουλειές ».Μπορούσε να επιδιορθώνει τα πά-ντα και να ταξιδεύει ελεύθερα απόχωριό σε χωριό χωρίς να κινεί υπο-ψίες. Τα κατορθώµατά του σε διά-φορες µάχες ενάντια στους Ναζί και

τους Αλβανούς Φασίστες συνεργά-τες τους δεν είχαν ξεχαστεί, ακόµακαι µετά από την προσπάθειά τουνα αποκαταστήσει επαφή µονάδαςανταρτών µε την διοίκηση των ∆υ-τικών Συµµάχων. Ο Σωκράτης προ-σπαθούσε να ξαναγίνει µέλος τουκόµµατος, αλλά για να τα καταφέ-ρει χρειαζόταν κάτι «θεαµατικό»για να αποδείξει µια για πάντα, ότι«είχε µετανοήσει για το λάθος του1944», για το οποίο λάθος κατηγό-ρησε τον πεθερό του, δηλαδή τονπατέρα µου, για τις συµβουλές πουτου είχε δώσει. Τι πιό θεαµατικόαπό το να προδώσει το γαµπρό του,τον αδελφό της γυναίκας του;

Μια σειρά τριών αξιόπιστων αν-θρώπων είχε πραγµατοποιήσει πι-στά το δικό της µερίδιο της αποστο-λής. Η Χαρίκλεια από την Γριάζδα-νη προειδοποίησε την αδελφή µαςΑγαθή για την άφιξη του Γρηγόριου.Ο Θωµάς, παιδικός φίλος του Γρη-γόριου, που ενεργούσε ως εφε-δρεία, ανέλαβε να ελέγχει τις ύπο-πτες µετακινήσεις της οπλισµένηςπολιτοφυλακής και να ειδοποιεί τονΓρηγόριο εάν κάτι πήγαινε στραβά.Ο Κώστας (σύζυγος της Ευθαλίας)επρόκειτο να πάει στην Μαλίνα µετην Αγαθή, όχι µε τον Σωκράτη, ναπάρουν οδηγίες, και να εκτελέσουντο «κρίσιµο» τµήµα της αποστολήςπου περιελάµβανε κι ένα ταξίδιστην ∆ίβρη. Οµως η Αγαθή αγνόησετις οδηγίες του Γρηγόριου, κι έτσι οΣωκράτης ξεκίνησε µαζί µε τον Κώ-στα για το ραντεβού τα µεσάνυχτα,17-18 Μαϊου. ∆εν µάθαµε ποτέ για-τί η Αγαθή αγνόησε τις οδηγίες του

Γρηγόριου. Πέθανε µέσ’ στη θλίψητης το 1986. Αλλά για την Ευθαλίαήταν ένα λάθος που δεν µπορεί ναξεχάσει ή να συγχωρήσει εύκολα.Με δάκρυα έχει εξιστορήσει τα γε-γονότα και «χρεώνει» τον θάνατοτου αδελφού της στην «απροσεξίατης αδελφής της, η οποία δεν µπο-ρούσε να κρατήσει µυστικό από τονσύζυγό της». Είναι µια κατηγόριαπου σπαράζει την καρδιά. Το ταξίδιτου Σωκράτη για δουλειές του µιαµέρα πριν από τη σύλληψη του Γρη-γόριου, και η απόφαση της Αγαθήςνα περιµένει τον σύζυγό της, σή-µαινε ότι Γρηγόριος αναγκαστικάθα περίµενε άλλη µια µέρα, και τοχειρότερο, ο ίδιος δεν ήξερε γιατί.Είχε συµφωνήσει µε την Αγαθή γιατις λεπτοµέρειες του επόµενου «τα-ξιδιού» της στο δάσος.

Τελικά, το βράδυ της 17ηςΜαΐου, ο Κώστας και ο Σωκράτηςπου είχε αντικαταστήσει την Αγαθήκαι τον οποίο ο Γρηγόριος δεν περί-µενε να δει, ξεκίνησαν για το δάσοςτης Μαλίνας. ∆εν έφτασαν εκεί πο-τέ. «Στα µισά του δρόµου για τοΦραγκοπήγαδο», σύµφωνα µε τηνΕυθαλία, «ο Σωκράτης άρχισε ναµαλώνει µε τον Κώστα δυνατά αψη-φώντας την ασφάλεια της αποστο-λής, σαν να ήθελε να τον ακούσεικάποιος. Τότε, απο κάποια απόστα-ση, ακούστηκε ένας και µόνος πυ-ροβολισµός». Λες και ήταν κάποιοσήµα, ο Σωκράτης γύρισε απότοµακαι είπε στον Κώστα µε τρόπο απο-φασιστικό: «∆εν πάω πουθενά. Εί-


Οι απόγονοι-αντίγραφα του Χότζα

και οι νόµοι του Χότζα

εξακολουθούν να κυβερνούν την

χώρα υποκρινόµενοι, και ο

υπόλοιπος δηµοκρατικός κόσµος

τους επιτρέπει να το κάνουν



ναι πολύ επικίνδυνο». Επέστρεψανκαι οι δυο τότε στο σπίτι. Μάταιαπερίµενε ο Γρηγόριος άλλη µια µέ-ρα, και ούτε το βράδυ πήγαν εκείαυτοί που θα εκτελούσαν το τελικόσκέλος της αποστολής του. Πρέπεινα είχε αναρωτηθεί για το τι είχεσυµβεί, αλλά το πρωί τα πράγµαταήταν ξεκάθαρα. Η αδελφή του ηΑγαθή τον «έστησε» και ο σύζυγόςτης που προθυµοποιήθηκε να πάρειτην θέση της τον είχε προδώσει. Αν-θρωποι που έζησαν αυτά τα γεγο-νότα, και είναι ακόµη ζωντανοί, ταδιηγήθηκαν και τα επιβεβαίωσαν.

Στις 17 Μαΐου, όταν ο Σωκράτηςεπέστρεψε από το «ταξίδι του γιαδουλειές», συνέβη κάτι συνταρακτι-κό. Οι Sigurimi διέταξαν να παρου-σιαστούν επειγόντως οι εθνοφρου-ροί από πέντε χωριά στο χωριό Θε-ολόγος για µια «συνηθισµένη επιθε-ώρηση όπλων». Ο Σωκράτης ήταντροµερά νευρικός εκείνη την ηµέρακαθώς έπινε και κουβέντιαζε µε τοναδελφό του τον Κώστα. Το πρωί της18ης Μαΐου πήγε στο καφενείο γιανα δει αν συνέβαινε τίποτα. Πράγ-µατι συνέβαιναν πολλά. Ενα ανή-συχο και ταραγµένο πλήθος οπλο-φόρων, µεταξύ τους και ο αδελφόςτου Σωκράτη, ο Κώστας, είχε συ-γκεντρωθεί κάτω από τον πλάτανο.Αν και δεν ήταν µέλος του κόµµα-τος, ο Κώστας ήταν γνωστός ως άρι-στος σκοπευτής, και εκείνη τηνηµέρα του έδωσαν ένα όπλο. Αλλάαντί να γίνει επιθεώρηση όπλων,τους έδωσαν πρόσθετα πυροµαχικάκαι µετά προχώρησαν προς την Μα-λίνα, υποτίθεται για ασκήσεις. ΟΣωκράτης έµεινε στο καφενείο, πα-ρήγγειλε ένα διπλό Fernet, και πε-ρίµενε τις εξελίξεις.

Γύρω στις 10:00 το πρωί άρχισεµια µάχη στην Μαλίνα, ένα άτοµοεναντίον πλήθους. Ο Γρηγόριοςήταν βαριά τραυµατισµένος. Αντίνα καταφέρει να ολοκληρώσει τηναποστολή του το προηγούµενοβράδυ, ο Κώστας (αδελφός του Σω-κράτη) τον πυροβόλησε εν ψυχρώκαι διέλυσε το χέρι του Γρηγόριου.Για ανταµοιβή το κόµµα έκανε τονΚώστα µέλος του και τον άφησε νακρατήσει το όπλο για να το χρησι-µοποιεί σε άλλες, µελλοντικές προ-δοσίες.

Βαριά τραυµατισµένο τον Γρη-γόριο τον φόρτωσαν σε ένα άλογοκαι τον πήγαν στην Τσερκόβιτσα. ΗEυθαλία και η Aγαθή έτρεξαν νατον δουν και του πήγαν µια κουβέρ-τα να τον σκεπάσουν καθώς τον εί-χαν ξαπλώσει µεσ’ στην λάσπη. ΟιΑλβανοί δεν άφησαν τις αδελφέςτου να του δώσουν νερό ούτε νατον ακολουθήσουν στους ΑγιουςΣαράντα. Οι εθνοφρουροί συνέχι-σαν να συγχαίρουν τον Κώστα γιατην σκοπευτική του δεινότητα.Ενας απ’ αυτούς, από τον Αγιο Αν-δρέα, που είχε υπηρετήσει µε τονΓρηγόριο στον Αλβανικό στρατό,σκούπισε ένα δάκρυ και έφυγε γιατο σπίτι του όταν είδε ποιος ήταν οτραυµατίας µέσα στην λάσπη. ΟΣταύρος, πρώτος ξάδελφος, πλη-σίασε για να ρίξει µια προσεκτικήµατιά στον Γρηγόριο, έβρισε επα-νειληµµένα, του έδωσε µια γερή

κλωτσιά, τον έφτυσε στο πρόσωπο,και πήγε στο σπίτι του µάλλον ικα-νοποιηµένος για αυτά που είχε κά-νει. Ο Mίµης Κασσιάρας, ο χασάπηςτου χωριού και φίλος του Σωκράτηιδιαίτερα όταν έπιναν, για να µήν«µείνει πίσω» και τον ξεπεράσει οΣταύρος, κλώτσησε τον Γρηγόριοστον τραυµατισµένο ώµο του. Μιακραυγή, «Μάνα µου!!!», αντηχείακόµα στα αυτιά της Ευθαλίας.Ηταν η µόνη φορά εκείνη την ηµέ-ρα που έδειξε πόσο πονούσε.

Οι φήµες διαδόθηκανγρήγορα ότι ήταν ο Γρηγό-ριος αυτός που πολέµησετην Sigurimi και την τοπικήεθνοφυλακή για έξι ώρες.Οι τρεις αδελφές µας (η τρί-τη αδελφή µας, η Σταµάτω,δεν ήταν µπλεγµένη σε κεί-νη την αποστολή) προετοι-µάστηκαν για το χειρότεροπου ήταν βέβαιο ότι θα ερ-χόταν: συλλήψεις και βα-σανιστήρια. Το βράδυ της18ης Μαΐου, ο Θωµάς Χαρί-τος έβγαλε την γυαλιστερήχάλκινη φλογέρα του, αλλάαυτήν την φορά δεν έπαιξετον «Σκάρο», το αγαπηµένοτραγούδι του Γρηγόριου.Επαιξε ένα Μοιρολόι πουταίριαζε στην περίπτωση. Ηθεία µας Αγγελική από τηνΣµίνετση µάζεψε τα παιδιάτης για να τα συµβουλέψειο πατέρας τους, ο ∆ηµήτρηςΦίλης, που ήταν δάσκαλος.Ο θείος ∆ηµήτρης τα προει-δοποίησε: «Μην δείξετετην θλίψη σας για τον χαµότου ξαδέλφου σας. Να φέ-ρεστε όσο το δυνατόν φυ-σιολογικά. Θλίψη σηµαίνεισυµπόνια, και κάτι τέτοιοσίγουρα θα φέρει τηνSigurimi στο κατώφλι µας.Κλάψτε µόνοι σας και κρυ-φά».

Ενα φορτηγό µε ανοιχτή καρό-τσα και µε πολλούς φρουρούς τρι-γύρω του, µετέφερε τον Γρηγόριοστο Αργυρόκαστρο για «ιατρικήφροντίδα». Επρεπε να γίνει πάλικαλά για τις ανακρίσεις, τα βασανι-στήρια, µια εικονική δίκη, και τηνεκτέλεση. Συµπτωµατικά, η νοσο-κόµα που τον φρόντισε στο νοσο-κοµείο του Αργυρόκαστρου ήταν ηΟλγα Κάλη από την Λεσινίτσα, συγ-γενής από την πλευρά της µητέραςµας. Με τους πολιτοφύλακες πα-ντού τριγύρω της, η Ολγα έκανε ό,τιµπορούσε για να τον κάνει να αι-σθάνεται άνετα. Οπως εξιστόρησετα γεγονότα σε µια συνέντευξη απόδηµοσιογράφο που ενεργούσε γιαλογαριασµό µου (τον Φεβρουάριοτου 2007), ο Γρηγόριος είχε οργι-στεί µε τον Σωκράτη για «την προ-δοσία του» και ρωτούσε επανειληµ-µένα την Ολγα εάν ήξερε τι είχεσυµβεί στις αδελφές του: «Είχανσυλληφθεί; Αν µπορείτε πέστε τιςνα µην ανησυχούν για µένα, θα εί-µαι εντάξει».

Η είδηση της σύλληψης του Γρη-γόριου έφθασε πολύ γρήγορα καιστην Μονάδα. Ενώ ο Γρηγόριοςήταν σε εχθρικό έδαφος µέσα στηνΑλβανία, ο συνταγµατάρχης Σπύ-ρος Λύτος του Σώµατος του Μηχα-

νικού είχε στείλει δύο συνδέσµουςστην ίδια περιοχή, µάλλον για ναπεράσει λαθραία την πεθερά τουαπό την Αλβανία στην Ελλάδα. Οσυνταγµατάρχης δεν ζει πια και δενθα πρέπει εµείς να ερµηνεύσουµετα όσα έκανε. ∆εν υπονοώ ότι οιπράκτορές του (ένας εκ των οποίωνήταν κι ο θείος µας ΒασίλειοςΛαΐου), που επέστρεψαν µεν στηνΕλλάδα αλλά χωρίς την πεθερά τουσυνταγµατάρχη (επειδή ήταν ριψο-κίνδυνο), είχαν σχέση µε την σύλ-

ληψη του αδελφού µου. Αλλά διά-φορες υποψίες πετούσαν προς κάθεκατεύθυνση ότι πάρα πολλά είχανγίνει από αναρµόδια άτοµα, πράγ-µα που οδηγεί στα αναπόφευκτασυµπεράσµατα ότι προδότες δρού-σαν και στα Ιωάννινα.

Εν πάση περιπτώσει, οι δύο αυ-τοί ιδιωτικοί πράκτορες έφεραν τηνείδηση ότι ο Γρηγόριος είχε συλλη-φθεί στην Μαλίνα (Θεολόγος), καιυποτίθεται ότι δήθεν είχε προδοθείαπό έναν Βλάχο που είχε ειδοποιή-σει έναν άλλο Βλάχο στην γλώσσατους να καλέσει τις Aρχές.

Πρόκειται για έναν εύλογο µύθοπου δηµιουργήθηκε για να προστα-τεύσει τον ένοχο, είναι όµως µύθος.∆εν εξηγεί τα γεγονότα της 16ηςκαι 17ης Μαΐου, την συµπεριφοράτου Σωκράτη και τις δραστηριότη-τες των τοπικών εθνοφρουρών πρινπεράσει ο Γρηγόριος τα Αλβανικάσύνορα, ούτε και κατά το διάστηµαπου τα περνούσε. Εκεί στα σύνορατον είχε οδηγήσει ο Θωµαΐδης µε τοτζιπ «Willys» το οποίο διέλυσε οίδιος µετά από τρία χρόνια και πα-ρά λίγο να χάσει και την ζωή του.

Η Μονάδα του Γρηγόριου έσπευ-σε αµέσως να ελέγξει τις επιπτώ-σεις. Οπως έχω πεί, ανεξάρτητααπό τις αυστηρές διαταγές του Γε-ρογιάννη ότι «καµία αποστολή δεν

θα αναλαµβάνεται από την έδρατης» (Ιωάννινα), η Μονάδα είχεπράγµατι παραβιάσει τους κανόνεςασφάλειας µε το ν’ αφήσει τον Γρη-γόριο να περάσει το βράδυ της 5-6Μαΐου εκεί καθώς ήταν στο δρόµοτου για την Αλβανία.

Αν και ο διοικητής του προσπά-θησε να δικαιολογήσει το λάθοςτου υπογραµµίζοντας ότι ο Γρηγό-ριος «είχε µπει στην αυλή της βίλαςΟθωµανικού ρυθµού ώρα 22:00 καικανένας πολίτης δεν τον είχε δει να

µπαίνει», οι γείτονες τηςΜονάδας σίγουρα τον είχανδεί. Και η ∆ιοίκηση της Κε-ντρικής Υπηρεσίας Πληρο-φοριών (ή το Κέντρο) δενθα το άφηνε να περάσειέτσι.

Η Μονάδα είχε δύο ζητή-µατα να αντιµετωπίσει κα-τεπειγόντως: Πώς να απο-φύγει τις ερωτήσεις που θαέπεφταν «βροχή» από τηνοικογένεια και απο φίλουςγια το τι περίµενε τον Γρη-γόριο, και ποιες θα ήταν οισυνέπειες της σύλληψής τουστην Αλβανία. Ο Ταγµατάρ-χης Κολλιόπουλος αµέσωςαρνήθηκε ότι γνωρίζει τονΨ 641 (κωδικό όνοµα τουΓρηγόριου), ή οποιαδήποτεαποστολή του. Ηταν µιαστερεότυπη απάντηση προ-κειµένου να κερδίσουν χρό-νο για να βρουν µια πιο πει-στική εξήγηση. Η Μονάδαφοβόταν ότι αν δεν χειρίζο-νταν σωστά την υπόθεσητου Γρηγόριου θα είχε επι-πτώσεις στο ηθικό, στηνστρατολόγηση νέων πρα-κτόρων και µελλοντικώναποστολών. Αλλά όλες οιαρνητικές απαντήσεις πουέδωσαν τις τρείς πρώτεςεβδοµάδες ήταν αβάσιµες.

Ο αγνός ιδεαλισµός και ο χαρα-κτήρας του Γρηγόριου καθώς επί-σης και η επιµονή του θείου Βασί-λειου (αδελφού της µητέρας µου)είχαν πολύ µεγαλύτερη αξιοπιστίααπό τις γραφειοκρατικές «µη εξηγή-σεις» που διέδωσε η Μονάδα. Ο θεί-ος Βασίλειος δεν θα επέτρεπε ναπροστεθεί προσβολή πάνω στοπλήγµα µε το να επιτρέψει να χαθείτο όνοµα του ανιψιού του στον σκο-τεινό κόσµο ανθρώπων δίχως αρ-χές. Είχε φθάσει στο χωριό του τηνΛεσινίτσα, µια µέρα µετά από τηνµάχη που είχε δώσει o Γρηγόριοςενάντια στη Sigurimi και επέστρε-ψε µε λεπτοµέρειες που επιβεβαίω-ναν την ανδρεία του ανιψιού τουκαι την αφοσίωσή του στην απο-στολή. Οχι, ο Γρηγόριος «δεν ενήρ-γησε µόνος του» σαν µονάδα απο-µονωµένη. Πρώτα απ’ όλα ήτανοπλισµένος και ντυµένος µε στρα-τιωτική στολή. Οπως είχε εκπαιδευ-τεί, πυροβόλησε µόνο εναντίονπρακτόρων της Sigurimi που ήτανεν στολή, και τραυµατίστηκε βαριά.Πέντε χωριά είχαν ακούσει για τηνανδρεία του και πολλοί µιλούν ακό-µη για τον σαρκασµό του προς τονξάδελφο Σταύρο. Οπως ήταν µέσ’στην λάσπη όταν τον κλώτσησε οξάδελφός του, ο Γρηγόριος τον συµ-βούλευσε λέγοντας, «Σταύρο, εσύ

είσαι οικογένεια. Φανού ευγενικός,και άσε τους φιλοξενουµένους σουνα κλωτσήσουν πρώτα».

Οι ιδιωτικοί πράκτορες δεν εί-χαν πρόσβαση στα όπλα ή στιςστρατιωτικές στολές. Επιπλέον, οθείος Βασίλειος που αγαπούσε τονΓρηγόριο και τον είχε σαν γιο του,έκανε το παν για να µάθει την αλή-θεια. Στις 20 Μαΐου, την ηµέρα πουο Γρηγόριος ήταν να έρθει στο σπίτιαλλά δεν ήλθε, ο Βασίλειος πήγεστην Αρτα για να βρει τ’ αχνάριατης αποστολής του και την στρατιω-τική µονάδα στην οποία είχε τοπο-θετηθεί. Βροχή οι αρνήσεις και ταψέµατα. «Κανένας δεν έχει ακούσειγια τον Γρηγόριο», ήταν η απάντη-ση του ∆ιοικητή Ασφάλειας της Αρ-τας. Και αυτός και πολλοί άλλοι εί-παν ψέµατα.

Πήγα και εγώ στην Αρτα δύο µέ-ρες αργότερα και επισκέφτηκα τονίδιο διοικητή δίχως να ξέρω ότι είχεπάει εκεί και ο θείος Βασίλειος.Εκανα τις ίδιες ερωτήσεις και πήρατις ίδιες απαντήσεις: ψέµατα. Με-τά, ένας νεαρός αξιωµατικός πρό-τεινε να επισκεφθώ την Χωροφυλα-κή: «Ισως αυτοί να ξέρουν κάτι», εί-πε. Εκεί, ένας λοχίας που είχε προ-φανώς ειδοποιηθεί για τον ερχοµόµου, σκέφτηκε να µε ξεφορτωθεί µεσκληρό τρόπο. ∆εν είχε ακούσειποτέ για τον Γρηγόριο, είπε, αλλάυπήρχε «κάποιος που δούλευε σταχωράφια» µε παρόµοιο όνοµα, σεένα χωριό πέρα από τη γέφυρα, πε-ρίπου δύο ώρες µε τα πόδια. Ηταντόσος ο χρόνος που ναι µεν θαέφτανα εκεί αλλά θα µου έµενανµόνο λίγα λεπτά να προλάβω το τε-λευταίο λεωφορείο για τα Ιωάννι-να.

Περπατούσα στους δρόµους τηςΑρτας οκτώ ολόκληρες ώρες και ταπόδια µου ήταν φοβερά πρησµένα.Οµως µε πληµµύρισε µια αισιοδο-ξία. Πράγµατι, ο Γρηγόριος δού-λευε σε πορτοκαλεώνες. Χτύπησατην πρώτη πόρτα και πριν προλάβωνα πω «Ψάχνω τον αδελφό µου.Μήπως ξέρετε κάποιον ξένο πουδουλεύει στα χωράφια στο χωριό;»,ξέσπασα σε λυγµούς. «Παρακαλώπεράστε», ήταν η πρώτη απάντησηενός θαυµάσιου ανδρόγυνου. Η σύ-ζυγος µου πρόσφερε ένα ποτήρι νε-ρό και ένα γλυκό από φλούδα κα-ρυδιού. Οχι, δεν είχαν δει ποτέ καιδεν είχαν ακούσει για κανέναν πουλεγόταν Σταύρου, και δεν υπήρχεκανένας ξένος αγρότης εκεί.«Οαστυνοµικός σας είπε ψέµατα», συ-µπέραιναν. Το ψέµα επιβεβαιώθη-κε µετά από τριάντα οκτώ χρόνιααπό επίσηµα έγγραφα, αλλά είναι ν’απορεί κανείς γιατί ένας υπάλληλοςθα έλεγε ψέµατα σε ένα παιδί πουέψαχνε για τον αδελφό του. Τηνεποχή της µυστικότητας, η απάντη-ση έρχεται αυτόµατα: Εθνικοί λόγοιασφαλείας.

Οι τοπικές Αρχές της Αρτας, σεσυντονισµό µε την Μονάδα, ήξερανακριβώς ποιος ήταν ο Γρηγόριος καιπού βρισκόταν. Πράγµατι, από τις12 ∆εκεµβρίου 1952, η Ασφάλεια(τµήµα τοπικής ασφαλείας) είχεαναθέσει σε έναν χαµηλόβαθµοαξιωµατικό να παρακολουθεί τονΓρηγόριο µε σκοπό να τον προστα-τεύει. Επίσης, για να δικαιολογείται


Αγαλµα του Εµβέρ Χότζα.

Συνέχεια από τη σελίδα 7


PANTELIS SKULIKIDIS, ESQ.GARY J. DMOCH & ASSOCIATES∆ΙΚΗΓΟΡΟΙ - ATTORNEYS AT LAW

171-22 Northern Boulevard, Flushing, NY 11358

Tel.: (718) 939-4444

• ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΑ - BUYING AND SELLING REAL ESTATE TRANSACTIONS AND CONTRACTS• ΚΤΗΜΑΤΟΜΕΣΙΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ - LANDLORD AND TENANT CASES • ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ - ACCIDENTS • ∆ΙΑΖΥΓΙΑ - DIVORCE • ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΤΟ ∆ΙΚΑΣΤΗΡΙΟ - CIVIL/CRIMINAL/MUNICIPAL DEFENSE

• ∆ΙΑΘΗΚΕΣ, ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΑ - WILLS AND ESTATES • ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ/ΕΤΑΙΡΙΚΑ - BUSINESS AND CORPORATIONS • ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ

ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΑ - BUSINESS TRANSACTIONS AND CONTRACTS

ΕΑΝ ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ, ΠΟΥΛΑΤΕ Ή ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΕ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ Ή ΑΛΛΗ ΜΙΚΡΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΤΕ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΣΑΣ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ

• ΜΙΛΑΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ •

WNTN 1550 AM - µ√™∆ø¡∏∏ ∂§§∏¡π∫∏ ºø¡∏ ∆∏™ ∂§¶π¢∞™¢Â˘Ù¤Ú·, ∆ÂÙ¿ÚÙË, ¶·Ú·ÛÎÂ˘‹, 7:55 - 8:00 .Ì.

ªªÈÈ·· ÂÂÏÏÏÏËËÓÓÈÈÎÎ‹‹ ÂÂÎÎÔÔÌÌ‹‹ ‚‚··ÛÛÈÈÛÛÌÌ¤¤ÓÓËË ÛÛÙÙËË µµ››‚‚ÏÏÔÔ¶·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ‹˜ - °ÈÒÚÁÔ˜ ¢È·ÏÂÎÙ¿ÎË˜

Connecticut ((886600)) 774422--55334411wwwwww..ggrreeeekkvvooiiccee..oorrgg email: ggrreeeekkvvooiiccee@@mmaaiill..ccoomm

Συνδροµές . . . . . . . . . .

SSuubbssccrriippttiioonnss@@eekkiirriikkaass.. cc oo mm

Ταχυδροµείο

το εισόδηµα του Γρηγόριου τον εί-χαν δηλωµένο στα χαρτιά ως δασο-φύλακα, και του είχαν νοικιάσειένα δωµάτιο µε 350.000 παλαιέςδραχµές το µήνα στο ξενοδοχείο«Ανεσις» που ήταν σε απόµερο µέ-ρος της πόλης.

Και βέβαια δεν τον ήξερε τονΓρηγόριο κανείς στην Αρτα. Είχεαπαρνηθεί την ταυτότητά του γιατα ιδανικά του. Εξω από τα όρια τουΤάγµατος Προκαλύψεως 233 (µο-νάδα συνόρων), ήταν γνωστός ωςΓεώργιος Στεφάνου ή MehmetBeza, όπως ανέφερα νωρίτερα.Εµενε στο ξενοδοχείο «Ανεσις»επειδή η Μονάδα δεν µπόρεσε ναβρει άλλες «αποδεκτές, ασφαλείςσυνθήκες διαµονής» σε κάποιο σπί-τι. Ολα αυτά ήταν γνωστά στις Αρ-χές της Αρτας, αλλά δεν είχαν ούτετην ευπρέπεια ούτε την ανθρωπιάνα βοηθήσουν ένα παιδί να βρει τοναδελφό του και έναν πατέρα που,σε µερικές εβδοµάδες, έχασε τοφως του καθώς περίµενε νεώτεραγια τον γιο του.

Ολοι είχαν την ίδια γνώµη ότι ηΜονάδα είχε αναθέσει στον Γρηγό-ριο µια αποστολή, πολύ επικίνδυνηγια να την φέρει σε πέρας ένα καιµόνο άτοµο, και να ολοκληρωθεί σεµια και µόνο επιχείρηση. Οταν κα-ταστροφή ακολούθησε τον κακόσχεδιασµό, ο θείος Βασίλειος δενθα επέτρεπε στο modus operandiτης Μονάδας να επικρατήσει, όπωςέκανε στην περίπτωση του ∆ηµή-τρη Βίτου και πολλές άλλες φορές:Να αρνηθεί τα πάντα, να µήν ανα-λάβει καµιά ευθύνη, και να κοιτάξειπώς να κερδίσει χρόνο ώστε να δειτι πραγµατικά έγινε και γιατί. Οσοζούσε ο θείος Βασίλειος δεν θα επέ-τρεπε σε κανέναν να παίξει παιχνί-δια εν ονόµατι της ασφάλειας. Ούτεεγώ, ο «διανοούµενος της οικογέ-νειας», που µου δόθηκε η ευθύνηνα βρω την αλήθεια. Αλλά από τηναρχή του Ιουνίου του 1953, και σεσυντονισµό µε την τοπική ασφά-λεια, η Μονάδα υιοθέτησε έναν κώ-δικα σιωπής. Λίγοι άνθρωποι επι-σκέπτονταν πια την οικογένεια ήµιλούσαν ανοιχτά για την περίπτω-ση του Γρηγόριου. Η κατάστασή

µας ήταν αυτή: Ενας τυφλός πατέ-ρας, µια κατάκαρδα πληγωµένη µη-τέρα, κι ο αδελφός µου Παύλος καιεγώ να ψάχνουµε για κανένα µερο-κάµατο για να µπορέσουµε ναταΐσουµε τους γονείς µας. Αποφασί-σαµε να προστατεύσουµε τον13χρονο Ηλία απ’ όλα αυτά τα γε-γονότα µια και πήγαινε σε σχολείοστην Θεσσαλονίκη. ∆ιαρκώς όµωςκαι µε επιµονή ρωτούσε γιατί ο Γρη-γόριος δεν του είχε γράψει για τό-σους µήνες. Το γιατί το έµαθε ότανήρθε στο σπίτι δύο χρόνια αργότε-ρα.

Αφού δέν κατάφερε να µάθει τί-ποτα για τις δραστηριότητες τουΓρηγόριου στην Αρτα, ο θείος Βασί-λειος, που είχε πολεµήσει τους κοµ-µουνιστές και τους Ναζί κάτω απότις διαταγές του στρατηγού Ναπο-λέοντα Ζέρβα, αποφάσισε να δια-κινδυνεύσει την ζωή του άλλη µιαφορά για τον ανιψιό του. Στις 5 Ιου-νίου 1953 εξαφανίστηκε από τα Ιω-άννινα και πήγε στην Αλβανία γιανα συλλέξει περισσότερες πληρο-φορίες και λεπτοµέρειες για το τι εί-χε συµβεί.

Η Μονάδα πρόσεξε την απουσίατου και όταν επέστρεψε τον κάλεσεγια ανάκριση. Ο θείος Βασίλειοςενηµέρωσε τον Koλλιόπουλο για ταγεγονότα µετά την σύλληψη τουΓρηγόριου και το ότι ενώ είχαν πε-ράσει τρεις ολόκληρες εβδοµάδες,κανένας δεν είχε συλληφθεί στηνπεριοχή.

Ο Γρηγόριος δεν είχε προδώσειτίποτα και κανέναν. Ο Κολλιόπου-λος ενηµέρωσε το Κέντρο για τις«καλές ειδήσεις» και εξέφρασε τηνανακούφισή του και µια αίσθησηπερηφάνιας για το ότι ο Γρηγόριοςήταν πράγµατι γενναίος. Συµπλή-ρωσε όµως στην αναφορά του ότι οΨ 631 (κώδικας του θείου µου)«υποψιάζεται µεν αλλά δεν έχει κα-µία ισχυρή απόδειξη» για την συµ-µετοχή της Μονάδας:

Με βάση όλα όσα συνέβησαν ωςτώρα και είναι στην διάθεση τηςΜονάδας, πρέπει να συµπεράνουµεότι η εκπαίδευση του Ψ 641 πουέγινε συγχρόνως µε την αποµά-κρυνσή του από τους κύκλους της

Βορείου Ηπείρου, παρείχε την κα-λύτερη δυνατή ασφάλεια, επιβεβαί-ωνε ότι η µυστικότητα των δραστη-ριοτήτων του είχε προστατευθεί,και ότι µέχρι τώρα δεν έχε αποκα-λυφθεί τίποτα σχετικό µε τη «αξιο-ποίησή» (χρησιµοποίησή) του απότην Μονάδα. Συνεπώς, η απώλειάτου στερεί την Μονάδα από ένανικανότατο πράκτορα επάνω στονοποίον (η χώρα) είχε στηρίξει πολ-

λές ελπίδες.Ενώ η Μονάδα καµάρωνε για το

ότι ο Γρηγόριος δεν είχε αποκαλύ-ψει τίποτα και για το πόσο σωστάτον είχε εκπαιδεύσει, έδωσε εντολήστον θείο Βασίλειο να σταµατήσεικάθε επαφή µε την οικογένειά µαςκαι να ενηµερώνει την Μονάδα γιατις όποιες µετακινήσεις του. Εκείάρχισε µια νέα τραγωδία. Εκείνοντον καιρό δεν µπορούσαµε να κα-ταλάβουµε την συµπεριφορά τουθείου µας ούτε γιατί µας απέφευ-

γαν φίλοι. Η πικρία αντικατέστησεκάθε ελπίδα και ο πατέρας µου κα-κώς έριχνε την ευθύνη στον θείοΒασίλειο που άφησε τον Γρηγόριονα ανακατευτεί µε ριψοκίνδυνεςδουλειές όπως είναι η κατασκοπεία.Ο πατέρας µου δεν ήξερε ότι ο θείοςΒασίλειος είχε κάνει ό,τι µπορούσεγια να µετριάσει κάπως τον ιδεαλι-σµό του Γρηγόριου δίχως όµως νατο πετύχει.

Ενώ η Μονάδα προσπαθούσε ναελέγξει τη ζηµιά που είχε γίνει, ηκατάσταση στην Αλβανία εξελίσσο-νταν πολύ γρήγορα. Μετά από τέσ-σερις µέρες στο νοσοκοµείο, ο Γρη-γόριος γεµάτος επιδέσµους, µετα-φέρθηκε από το Αργυρόκαστρο µεάγνωστο προορισµό.

Η Αγαθή και η Ευθαλία πήγανµαζί στο γραφείο της Sigurimiστους Αγιους Σαράντα, και ζήτησαννα τον δουν. Τις έδιωξαν. Τις είπανότι ήταν κρατούµενος του Dega(κλάδος της Sigurimi που ελέγχο-νταν άµεσα από τον Υπουργό Εσω-τερικών Mehmet Shehu). Θα τις ει-δοποιούσαν για το πότε θα µπορού-σαν να τον δούν. Ούτε τις ειδοποίη-σαν ποτέ, ούτε τον είδαν.

Από τις 22 Μαΐου µέχρι τις 12Αυγούστου του 1953, ο Γρηγόριοςβρισκόταν στις αίθουσες βασανι-στηρίων της Sigurimi στους ΑγιουςΣαράντα. Ολον αυτόν τον καιρό τοκαθεστώς Xότζα οργάνωνε την θεα-µατική του δίκη, ανοιχτή για το κοι-νό, αλλά η ηµεροµηνία κρατήθηκεµυστική από τις αδελφές του Γρηγό-ριου και καµιά τους δεν παραβρέ-θηκε σ’ αυτήν. Επικεφαλής ανακρι-τής και βασανιστής ήταν ο Υποδιοι-κητής της Sigurimi στους ΑγιουςΣαράντα N/Toger (ισοδύναµο µετον βαθµό ανθυπολοχαγού) ΗλίαςΤάλιος. Ο διοικητής, Συνταγµατάρ-χης Qatip Dervishi, πάντοτε διόριζεΕλληνες να βασανίζουν Ελληνεςκαι η µανία του Τάλιου στα βασανι-στήρια έκανε τους Αλβανούς µου-σουλµάνους ανακριτές να φαίνο-νται ανθρώπινοι συγκριτικά µε τηνδική του βαρβαρότητα.

Η πρώτη ανάκριση έγινε στις 25Μαΐου, και παρουσιάζει τον Γρηγό-ριο να αντέχει στις προσβολές και

να µην δηλώνει µετάνοια. Η ανά-κριση ήταν γελοία και συχνά τηνδιέκοπταν για βασανιστήρια. Ο Τά-λιος και ο διοικητής της µονάδας3011 της Sigurimi είχαν ήδη υπο-βάλει στις 20 Μαΐου, πριν από οποι-αδήποτε ανάκριση, δύο έγγραφαγια έγκριση από τον Υπουργό Εσω-τερικών Shehu, και το Γενικό Ει-σαγγελέα της Αλβανίας, AdilCarcani. Το ένα ήταν δικαιολογιτι-κό για την επ’ αόριστον κράτησήτου και το δεύτερο να προτείνουντην δίκη του Γρηγόριου σύµφωναµε το άρθρο 64 (περί προδοσίας)του ποινικού κώδικα της Αλβανίαςπρίν ακόµη ανακριθεί. Απ’ ό,τι ξέ-ρω, κανένας που κατηγορήθηκε καιδικάστηκε σύµφωνα µε το άρθρο64 δεν διέφυγε το θάνατο στην Αλ-βανία. Μέσα σε δυο µέρες, ο Shehuκαι ο Carcani υπέγραψαν και ταδύο έγγραφα και τα βασανιστήριαξανάρχισαν.

Για να στοιχειοθετηθεί κατηγο-ρία για δίκη σύµφωνα µε το άρθρο64, ο Τάλιος επικαλέσθηκε όχι µόνοτις δραστηριότητες κατασκοπείαςτου Γρηγόριου και την µάχη στηνΜαλίνα αλλά και το ιστορικό της οι-κογένειας για την αντίθεσή της στοκοµµουνιστικό καθεστώς. Η πιο γε-λοία κατηγορία την οποία υπέγρα-ψαν ο Shehu και ο Carcani ήταν ότιο Γρηγόριος «δεν επέδειξε την κα-τάλληλη στάση κατά τη διάρκειατου Ελληνο-Ιταλικού πολέµου» καιη οικογένειά του δεν εντάχθηκεστην κοµµουνιστική αντίσταση.∆έν τους ενδιέφερε το ότι ο Γρηγό-ριος ήταν µόνο έντεκα χρόνων ότανάρχισε ο Ελληνο-Ιταλικός πόλεµος.Αλλά εδώ είναι µια άλλη παραχάρα-ξη της ιστορίας που οι Αλβανοίόλων των ιδεολογικών αποχρώσε-ων κρατούν ζωντανή. Και για τουςκοµµουνιστές και τους εθνικιστέςΑλβανούς, όλοι εκείνοι που επιδο-κίµασαν την ήττα του Μουσολίνιαπό τον Ελληνικό στρατό θα κατη-γορούνταν για τον ενθουσιασµότους για την απελευθέρωση της Βο-ρείου Ηπείρου το 1940.

Είναι αλήθεια, υποστηρίξαµε

Ο Κιµ Φίλµπι.



εκείνη την ανεξαρτησία που κράτη-σε για µικρό χρονικό διάστηµα, καιτο σπίτι µας χρησίµευσε ως έδραΣυντάγµατος, µε διοικητή τον Ταγ-µατάρχη Αθανάσιο Καραλή. Επι-πλέον, ο πατέρας µου είχε υπηρε-τήσει στον Ελληνικό στρατό (1914- 16) και ο προ-θείος µου ΖήσηςΣταύρου είχε µηχανευτεί µιά επα-νάσταση που κράτησε λίγο, για ναρεζιλέψει την Οθωµανική αυτοκρα-τορία και να αποκρουσθούν οι Αλ-βανικές προσπάθειες για ακρόασηστην ∆ιάσκεψη του Βερολίνου. Οληαυτή η οικογενειακή ιστορία ειπώ-θηκε πολλές φορές στο δικαστήριογια να ενισχυθούν οι κατηγορίεςπροδοσίας εναντίον του Γρηγόριου.Αλλά η πιο σοβαρή κατηγορία αφο-ρούσε την υπηρεσία του στον Αλβα-νικό στρατό.

Κατηγορήθηκε ότι παρέδωσεστις Ελληνικές Αρχές µυστικά γιατην λειτουργια των αντιαεροπορι-κών και των συστηµάτων επικοινω-νιών του Αερολιµένα Rinas και ολό-κληρης της χώρας. Στο τέλος ο Τά-λιος πρόσθεσε ότι ο Γρηγόριος είχεδώσει πληροφορίες στις Ελληνικέςυπηρεσίες και για το αστυνοµικότµήµα στην Cercovica. O Γρηγόριοςδέν αποδέχθηκε καµιά κατηγορία.

Εγγραφα τα οποία εξασφάλισαµε προσωπικές µου µεθόδους, παράτις προσπάθειες από τις µετακοµ-µουνιστικές Αλβανικές κυβερνήσειςνα καλύψουν τους βασανιστές, τουςσεσηµασµένους εγκληµατίες, καιτους σαδιστές του καθεστώτος τουXότζα, δείχνουν ολοκάθαρα και πέ-ρα από κάθε αµφιβολία ότι είχανσκοπό η δίκη του Γρηγόριου να γί-νει ένα θεαµατικό εσωτερικό καιδιεθνές γεγονός. Το καθεστώς ήθε-λε να δείξει ότι όλα είχαν γίνει κα-νονικά και σύµφωνα µε τον νόµο.

Στις 6 Αυγούστου 1953, τριµε-λές στρατιωτικό δικαστήριο πουαποτελούνταν από τον Toger ArqileMihali, που προήδρευε, τον λοχαγόTaso Mevlani, και τον καπετάνιοXhevat Garanxhi αναθεώρησε τασχετικά έγγραφα που υποβλήθη-καν από τον Τάλιο και καθόρισε την12η Αυγούστου ως ηµεροµηνία δί-κης «για την υπόθεση αριθ. 62 σεανοικτό δικαστήριο» στους ΑγιουςΣαράντα.

Το ίδιο τριµελές δικαστήριο ση-µείωσε ότι οι ανακριτές και ο εισαγ-γελέας ακολούθησαν «σωστές δια-δικασίες και υπέβαλαν κατάλληλεςκατηγορίες». Αν και η δίκη υποτίθε-ται ότι θα ήταν ανοικτή, οι µάρτυ-ρες και σ’ όσους επετράπη να µπουνστην αίθουσα, επιλέχτηκαν εκ τωνπροτέρων. Η υπόθεση κράτησε µό-νο µια µέρα, και οι αδελφές µου ταέµαθαν όλα αυτά την εποµένη. Μιαανυπόγραφη οµολογία που τηναπέσπασαν µε τα βασανιστήρια τουΤάλιου χρησιµοποιήθηκε σαν βάσηγια ένα δηµόσιο κατηγορητήριοαπό συνταγµατάρχη που έπαιξετον ρόλο του εισαγγελέα. Το αρµό-διο δικαστήριο, GjorocasterGjykata Ushtarake Teritorjale (Πε-ριφερειακό Στρατοδικείο Αργυρο-κάστρου), συνεκλήθη στους ΑγιουςΣαράντα για να έχει µεγαλύτεροαντίκτυπο στην ελληνική µειονότη-

τα. Προεδρεύων του δικαστηρίουήταν ο Toger Arqile Mihali µε τουςAspirants Sotir Xhumani και AdreaXhani ως µέλη. Ο εισαγγελέας, συ-νταγµατάρχης Kulla Kullai, απήγ-γειλε το κατηγορητήριο εν ονόµατιτης «Λαϊκής ∆ηµοκρατίας της Αλβα-νίας» και περιέγραψε τον κατηγο-ρούµενο ως «Ελληνικό σοβινιστικόστοιχείο που είχε τεθεί στην υπηρε-σία των Αµερικανών και Τιτοϊστώνιµπεριαλιστών και των Ελληνικώνµοναρχοφασιστών για να υπονο-µεύσει την πρόοδο της Αλβανίας».

Σύµφωνα µε έναν αυτόπτη µάρ-τυρα που παρακολούθησε την δίκη(και δραπέτευσε στην Ελλάδα τονΑπρίλιο του 1954), ο Γρηγόριος διέ-κοψε τον εισαγγελέα για να διορ-θώσει µια δήλωση. «Στην Ελλάδα»είπε, «βρήκα µια ελεύθερη, δηµο-κρατική και εθνικιστική χώρα, όχιένα µοναρχοφασιστικό καθεστώς».Οι δικαστές και ο εισαγγελέας έγι-ναν έξαλλοι. Ο Kulai επανέκτησετην ηρεµία του και συνέχισε νααναφέρεται στις «προδοσίες» τουΓρηγόριου ενάντια στη χώρα, στηνένοπλη αντίστασή του στα «όργανατου λαού» και στο ότι ήταν εντελώςαµετανόητος. Πάνω σ’ ένα τραπέζιµπροστά στους δικαστές ήταν ταόπλα του Γρηγόριου: Το γερµανικόαυτόµατο, τρεις κενές φυσιγγιοθή-κες (πράγµα που αποδείκνυε ότι εί-χε εξαντλήσει τα πυροµαχικά του),κι «ένα 38αρι του Αµερικανικούστρατού». Παρ’ όλο που ήξερε καλάτην Αλβανική γλώσσα, ο Γρηγόριοςαρνήθηκε να µιλήσει στα Αλβανικάκαι ζήτησε διερµηνέα. Για µεγαλύ-τερη προπαγάνδα, το δικαστήριοτον αποκαλούσε «Gligor NashoHarito» αντί ως Γρηγόριο Α. Σταύ-ρου. Εκτός από το δικό του όνοµα,αλβανοποίησαν και τα ονόµατά τουπατέρα του και του παππού του(και οι δύο ήταν πλούσιοι και γνω-στοί µε το πρώτο τους όνοµα) γιανα προκαλέσουν µίσος για την τάξη(πλουσίων) στην οποία ανήκαν.Μια και ο Γρηγόριος ήξερε τι τον πε-ρίµενε, σκέφτηκε να κάνει ό,τι µπο-ρούσε για να γελοιοποιήσει όλη αυ-τή την διαδικασία, λέγοντας στονπροεδρεύοντα δικαστή ότι το µόνοπου χρειάζονταν ήταν ένας µετα-φραστής και δεν υπήρχε καµία ανά-γκη για «συνήγορο υπεράσπισηςµια και η απόφαση ήταν προκαθο-ρισµένη».

Ο εισαγγελέας αιφνιδιάστηκεαπό «την υπεροψία του». Αλλά µιακαι επρόκειτο για θεαµατική δίκη,το δικαστήριο έπρεπε να έχει ένανσυνήγορο υπεράσπισης ανεξάρτη-τα από το εάν ο κατηγορούµενοςήθελε ή όχι. Του έδωσαν τον Αν-δρέα Zούπα (Ndreko Zhupa), οοποίος έπαιξε τον ίδιο ρόλο γιαπολλούς που είχαν ήδη καταδικα-στεί. Ο αδελφός του ο Νικόλας,ήταν οδηγός του διοικητή τηςSigurimi στους Αγιους Σαράντα.

Ο Γρηγόριος έριξε µια µατιά γύ-ρω στην αίθουσα του δικαστηρίουκαι είδε τον Θανάση Παπαθανάσηπου ήταν δάσκαλος, και ζήτησε απότον αρχιδικαστή να του αναθέσεινα µεταφράσει τα λόγια του. Ο Γρη-γόριος ήξερε ότι ο δάσκαλος είχεχάσει κι αυτός έναν αδελφό σε κά-ποιο Αλβανικό στρατόπεδο εργα-

σίας. Βρήκα τον Παπαθανάση γέροπια και όχι καλά στην υγεία του, αλ-λά µε ζωντανή την εικόνα µε τηνήρεµη συµπεριφορά και την γεν-ναιότητα του αδελφού µου καθώςαντιµετώπιζε τον θάνατο. Σε µιασυζήτηση για τα παλιά τον Φεβρου-αρίου του 2007, ο αγαπηµένος µαςδάσκαλος επιβεβαίωσε το τι είχεαναφέρει στην Μονάδα «η πηγή1118» τον Απριλίο του 1954 σε µιαενηµερωτική σύσκεψη.

«Κράτησε µια στάση γενναία καιχωρίς φόβο. Επανειληµµένα γελοι-οποίησε το καθεστώς και εξαγρίωσετους δικαστές», ήταν τα λόγια του

Παπαθανάση. «Ξέρω», τους είπε οΓρηγόριος, «ότι θα µε εκτελέσετε,αλλά δεν µπορείτε να εκτελέσετετον Ελληνισµό».

Η Κωµωδία της Εφεσης της ∆ικαστικής Απόφασης

Αν και ο Γρηγόριος δεν χρειάζο-νταν «συνήγορο υπεράσπισης», αυ-τός έπρεπε να παίξει τον ρόλο τουόταν ο Γρηγόριος διόρθωσε τον δι-καστή λέγοντας ότι «δεν είχε προ-δώσει την χώρα του» εννοώντας τηνΕλλάδα. Οπως ανέφερα και νωρίτε-ρα, οι πληροφορίες που έφθασανστην Μονάδα επιβεβαίωναν ότι οΓρηγόριος είχε δηλώσει, δίχως δεύ-τερη σκέψη, ότι στόχος του ήταν ναυπονοµεύσει το καθεστώς του Xό-τζα και επανέλαβε άλλη µια φορά:«Το τι λέω δεν παίζει ρόλο, ξέρω τιµε περιµένει». Στην ενηµερωτικήτου σύσκεψη, η «πηγή 1118» δήλω-

σε τα εξής:«Ολες του οι απαντήσεις δόθη-

καν µε πλήρη ηρεµία. Ηταν θαρρα-λέος. ∆εν αποκάλυψε τους συνερ-γάτες του ή οποιαδήποτε µυστικά.∆εν αποκάλυψε τίποτα. Οταν κατα-δικάστηκε σε θάνατο, ο ΑνώτατοςΠολιτικός ∆ικαστής στους ΑγιουςΣαράντα θεώρησε ότι η ποινή τουθανάτου σε άτοµο µε τόσο µεγάλοθάρρος δεν ήταν η πρέπουσα. Η‘πηγή’ γνωρίζει τις ανωτέρω πληρο-φορίες επειδή παρευρίσκοντανστην δίκη».

Εν τούτοις, το δικαστήριο είχεένα κατηγορητήριο που είχε συντα-

χθεί στις 12 Ιουνίου και περιελάµ-βανε µάρτυρες που δεν ήξεραν τί-ποτα για τις ενέργειες του Γρηγόρι-ου. Ο ρόλος τους ήταν να εκφρά-σουν «λαϊκή οργή για έναν κατά-σκοπο και τον πατέρα του, έναν τα-ξικό εχθρό». Η Μαρίνα Μίτση Γιάν-νη, µια αναλφάβητη χήρα και µητέ-ρα ενός «µάρτυρα της επανάστα-σης», όταν την ρώτησαν «τι να κά-νουµε µε αυτόν τον εχθρό;» κραύ-γασε τροµάζοντας εκεί τους πάντες:«Στην κρεµάλα!», φώναξε. Ο πατέ-ρας µου την είχε στεφανώσει και οΓρηγόριος ήταν νουνός της εγγονήςτης Πολυξένης. Ηταν ολοφάνεροότι το µίσος και η δυστυχία είχανφθάσει σε νέα ύψη από τότε πουφύγαµε από την Αλβανία του Xό-τζα. ∆ύο ακόµη µάρτυρες συµφώ-νησαν µαζί της. Κατόπιν ήρθε η σει-ρά του Ζούπα, ως συνήγορου υπε-

ράσπισης, και η κατάθεσή του ξεπέ-ρασε κάθε όριο διπλοπροσωπίας.Μεταξύ άλλων είπε τα εξής που δεί-χνουν τις συνθήκες απονοµής δι-καιοσύνης του Χότζα:

«Σύντροφε Πρόεδρε και Σύ-ντροφοι ∆ικαστές: Κατ’ αρχήν ,πρέπει να δηλώσω ότι ως πολίτηςτης Λαϊκής ∆ηµοκρατίας.... είµαιπράγµατι αηδιασµένος µε τιςεγκληµατικές δραστηριότητες τουκατηγορουµένου που άµεσος στό-χος τους ήταν η κατάργηση τηςεθνικής µας κυριαρχίας. Το καθή-κον µου, λοιπόν, ως συνήγορος, δενείναι να τον υπερασπιστώ, αλλά ναβοηθήσω το στρατοδικείο του λαούνα καταλήξει σε µία σωστή απόφα-ση».

Εν ολίγοις, η δουλειά του εκείήταν να «απαγγείλει από στήθους»το κείµενό του και να δείξει στονκόσµο ότι «είχαν φερθεί δίκαια»στον Γρηγόριο εφ’ όσον µάλιστα εί-χε και συνήγορο υπεράσπισης, τονZούπα.

Ο Ζούπας τότε συνέχισε µε ταθέµατα που ενοχλούσαν αυτόν καιτους δικαστές, δηλαδή το ότι ο Γρη-γόριος δεν έδειχνε να φοβάται: «Οκατηγορούµενος, µε φανερή υπε-ροψία, αποδέχθηκε τις εγκληµατι-κές του δραστηριότητες, αλλά κάτιλείπει ακόµη από την κατάθεσήτου. Αυτό που λείπει είναι ότι αρ-νείται µέχρι τέλους να οµολογήσειόλα όσα έχει κάνει ενάντια στηνχώρα µας».

Η στάση του κατηγορουµένουενόχλησε επίσης και τον προεδρεύ-οντα δικαστή που επέβαλε τηνεσχάτη των ποινών:

«Το ότι ο κατηγορούµενος είναιεπικίνδυνος για την κοινωνία επι-βεβαιώνεται από τα γεγονότα. Ορ-γάνωσε τη διαφυγή της οικογένειάςτου (στην Ελλάδα) όπου πρόδωσεστρατιωτικά, οικονοµικά, και πολι-τικά µυστικά. Ενήργησε ως πράκτο-ρας αντιπερισπασµού, και αντιστά-θηκε ένοπλα στις Αρχές όταν τονπερικύκλωσαν. Αλλά πάνω απ’ όλα,η ενοχή του αποδείχθηκε ολοφάνε-ρα από την στάση του κατά τηνδιάρκεια της ακροαµατικής διαδι-κασίας. Ακόµη και από το εδώλιοτου κατηγορουµένου, αποκαλεί τηνχώρα µας µη ελεύθερη, υποστηρί-ζει ότι η Ελλάδα είναι µια ελεύθερηδηµοκρατία, και όχι ένα κράτος µο-ναρχοφασιστών. Ούτε αναγνωρίζειότι υπάρχουν εκεί Αµερικανοί καιΒρετανοί ιµπεριαλιστές. Πράγµατι,χρησιµοποίησε αυτό το δικαστήριοως βήµα για να προκαλέσει ανατα-ραχή και παραβίασε τον όρκο πουέδωσε για να πει την αλήθεια».

Η δίκη κράτησε σχεδόν όλη τηνηµέρα της 12ης Αυγούστου. Τοαπόγευµα, το δικαστήριο απήγγει-λε την οµόφωνη απόφαση: ΟGligor Nasho Harito (Γρηγόριος)καταδικάστηκε σε θάνατο απόεκτελεστικό απόσπασµα σύµφωναµε το Αρθρο 64. Σύµφωνα µε το άρ-θρο 27 στερήθηκε των εκλογικώντου δικαιωµάτων για πέντε χρόνιακαι σύµφωνα µε το άρθρο 25 δη-µεύθηκε η περιουσία του - µ’ αυτήντην σειρά.

Μετά από την δίκη, όλα έγινανβιαστικά. Στις 14 Αυγούστου ο Zού-πας υπέβαλε έφεση στο Kolegji


Ο στρατάρχης Τίτο, ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας.


Ushtarake i Gjykates se Larte (Ανώ-τατο Στρατιωτικό ∆ικαστήριο) µεπροφανώς πλαστογραφηµένη υπο-γραφή του αδελφού µου. Σύµφωναµε τον Παπαθανάση, ο Γρηγόριοςείχε πει στο δικαστήριο ότι γνώριζετι τον περίµενε και αρνήθηκε νασυµµετέχει σε παρωδία δίκης.Οµως ο Ζούπας στην εναρκτήριαοµιλία του είπε ότι έπρεπε «να βοη-θήσει το δικαστήριο» να προβάλλειτην «σοσιαλιστική νοµιµότητα τηςΑλβανίας». Την εποµένη, ο αδελ-φός µου µεταφέρθηκε πάλι στο Ει-δικό Τµήµα της Sigurimi, το οποίοαµέσως ενηµέρωσε τους Shehu καιCarcani ότι η απόφαση που είχεεγκριθεί από πριν, ήταν πια γεγο-νός.

Πολλά πράγµατα δεν είχαν γίνειόπως τα ήθελαν στην δίκη. Ο κατη-γορούµενος αρνήθηκε να ζητήσειτην επιείκεια του δικαστηρίου,αποδέχθηκε την πρόθεσή του ναυπονοµεύσει το καθεστώς, αποκά-λεσε την Αλβανία χώρα µε κοινωνι-κή καταπίεση και διακήρυξε ότι ηΕλλάδα ήταν ελεύθερη χώρα. Μιαπροσπάθεια να συνδέσουν τηναποστολή του Γρηγόριου µε «παρό-µοια γεγονότα» αλλού στην χώραώστε να στηριχθεί η παράνοια τουXότζα για «ιµπεριαλιστικό κλοιό»απέτυχε. Και ο εισαγγελέας και οδιορισµένος από την Sigurimi συ-νήγορος υπεράσπισης, επέµενανότι ο κατηγορούµενος δεν τα είπεόλα, και ότι «η συµπεριφορά τουστο δικαστήριο», είπε ο Kullai,«αποδεικνύει πόσο επικίνδυνος εί-ναι».

Μετά από την καταδίκη του, οΓρηγόριος παραδόθηκε για άλληµια φορά στον Τάλιο, τον βασανι-στή του, για µια τελευταία προσπά-θεια µήπως και του αποσπάσουνπερισσότερα µυστικά. Ο Τάλιος,όπως και στην προκαταρκτική ανά-κριση, ήταν απίστευτα βάναυσος.Ενα Ελληνικό έγγραφο µυστικώνυπηρεσιών λέει ότι ο Γρηγόριος µε-ταφέρθηκε στο πεδίο εκτελέσεωνQafe Gjashte) αιµόφυρτος. Φαίνε-ται ότι οι βασανιστές του το παρά-καναν στην προσπάθειά τους ν’αποσπάσουν µυστικά. Κι όµως,σύµφωνα µε την επίσηµη σύστασηγια µεταθανάτια παρασηµοφώρη-ση, ο Γρηγόριος προσπάθησε ναψάλλει τον Ελληνικό Εθνικό Υµνο.

Η εντολή του δικαστηρίου ήταν«vdekje pushkatimi» (θάνατος απόεκτελεστικό απόσπασµα), κι έτσιστις 12:01 τα µεσάνυχτα, 18 Αυ-γούστου του 1953, ο Γρηγόριος µε-ταφέρθηκε στην στρατιωτική βάσηστο Μετόχι (Qafe Gjashte) καιεκτελέσθηκε, σύµφωνα µε πληρο-φορίες, από τον ίδιο τον βασανιστήτου, τον N/Toger Τάλιο. Παρώνστην εκτέλεση ήταν και ο MevlanShero, ένας αξιωµατικός τηςSigurimi εντεταλµένος να φρουρείτον τόπο της εκτέλεσης. Ο Shero,που ζει ακόµα στο Αγιους Σαράντα,είναι γνωστός σε πολλά θύµατα ωςάτοµο «µε συνείδηση» που έκανεό,τι µπορούσε για να βοηθήσειόσους είχαν συλληφθεί από το κα-θεστώς. Επιβεβαίωσε σε µια δήλω-σή του τον Ιούνιο του 2007 ότι οΓρηγόριος σύρθηκε στον θάνατότου από τον διοικητή της Sigurimiστους Αγιους Σαράντα και εκτελέ-στηκε στις 18 Αυγούστου. Αλλάαντί για εκτελεστικό απόσπασµα,ένας έκανε την δουλειά. Οι Ελληνι-

κές µυστικές υπηρεσίες έβγαλαν τοσυµπέρασµα ότι το άτοµο αυτόήταν ο Τάλιος.

Μετά από προσπάθειες πενήνταενός ετών, το Υπουργείο ∆ικαιοσύ-νης της Αλβανίας εξέδωσε επίσηµοέγγραφο που επιβεβαιώνει ότι µετην Απόφαση αρθ. 73, το Στρατοδι-κείο του Αργυροκάστρου καταδίκα-σε σε θάνατο τον Gligor Harito στις12 Αυγούστου 1953 και η ποινήεκτελέστηκε στις 18 Αυγούστου1953, έξη µέρες µετά την καταδίκη.

Ο Γρηγόριος ήταν νεκρός, αλλάη Αλβανικού τύπου δικαιοσύνη εί-ναι καλά εµπεδωµένη. Αίτηση χάρι-τος µε πλαστογραφηµένη την υπο-γραφή του αδελφού µου εστάληστο Ανώτατο Στρατοδικείο. Μιατριµελής επιτροπή µε τον Συνταγ-µατάρχη Mustafa Kilimi, αντιπρόε-δρο του δικαστηρίου που προή-δρευε, και τους ΣυνταγµατάρχεςLoni Polena και Llazi Polena, εξέ-δωσε οµόφωνη απόφαση στις 3 Σε-πτεµβρίου 1953, δεκαπέντε µέρεςµετά από την εκτέλεση του Γρηγό-ριου που έλεγε ότι το ΑνώτατοΣτρατοδικείο απέρριπτε την αίτησηχάριτος. Η «αίτηση» αυτή µε τηνπλαστογραφηµένη υπογραφή τουαδελφού µου, ήταν «ο τρόπος» τουΖούπα «να βοηθήσει το δικαστή-ριο».

Απανθρωπιά για έναν ΣκοπόΤρεις µήνες µετά από την σύλλη-

ψή του και δεκαπέντε µέρες πριν τοΑλβανικό Ανώτατο ∆ικαστήριο λά-βει την ψευδή αίτηση χάριτος,εκτελεστικό απόσπασµα από ένανκαι µόνο άνθρωπο έβαλε τέλος στηζωή του 23χρονου αδελφού µου.Πίσω στα Ιωάννινα, η οικογενειακήτραγωδία συνεχίζονταν. Η Μονάδαεπέµενε στο ότι δεν είχε καµιά πλη-ροφορία για την τύχη του αδελφούµου. Για κάθε ενδεχόµενο, είχε πά-ρει τα προσωπικά αντικείµενα τουΓρηγόριου από το ξενοδοχείο «Ανε-σις» (δυο βαλίτσες, δυο κοστούµια,δυο ζευγάρια παπούτσια και έναεκατοµµύριο παλαιές δραχµές σεµετρητά, περίπου $35) αλλά δεν ταέδωσε ποτέ στους γονείς του. Εσω-τερικά έγγραφα αποκαλύπτουν ότιοι προϊστάµενοι του Γρηγόριουήταν περήφανοι για την γενναίαστάση του ενώπιον του Στρατοδι-κείου, και µε πρωτοβουλία του Κολ-λιόπουλου συνέστησαν να δοθείσύνταξη στους γονείς του. Επρεπεόµως να βρεθεί µια δικαιολογία γι’αυτήν την προσφορά ώστε να µηνκαταλάβουν τον θάνατο του Γρηγό-ριου. Η λύση που πρότεινε η Μονά-δα δεν θα έπιανε. Σκέφτηκε νααναθέσει στον συνταγµατάρχη Λύ-το «να µιλήσει στον πατέρα τουΓρηγόριου και να του πει ότι ο γιοςτου είχε στρατολογηθεί απ’ ευθείαςαπό το Κέντρο για µια αποστολήπου δεν µπορούσε να την αποκαλύ-ψει» και ότι θα τους δίνονταν µιασύνταξη. Θα προειδοποιούσε κιόλους εµάς «να σταµατήσουµε ναενοχλούµε την Μονάδα για πληρο-φορίες γιατί η Μονάδα δεν είχε κα-µία σχέση µε τον Γρηγόριο». Αλλάυπήρχε πρόβληµα µ’ αυτήν την«λύση». Ο πατέρας µου είχε χάσειµεν το φως του, όχι όµως την περη-φάνια του. ∆εν θα δεχόταν καν ναµιλήσει στον Λύτο ούτε και θα συµ-φωνούσε να τον συναντήσει. Ποτέδεν του είχε εµπιστοσύνη. Η Μονά-δα έπρεπε να βρει κάποια άλλη δι-καιολογία.

∆εν είναι ξεκάθαρο πότε η Μο-νάδα έµαθε για την εκτέλεση τουΓρηγόριου. Αλλά µέχρι τα τέλη Αυ-γούστου του 1953 υπήρχε απόλυτησιωπή τριγύρω µας. ∆υο γονείς θρη-νούσαν τον χαµένο γιο τους. Ο13χρονος Ηλίας ρωτούσε γιατί δεντου έγραφε ο Γρηγόριος, και ο Παύ-λος ήταν αµίλητος και σε βαθιά θλί-ψη. Στις 18 Αυγούστου ο Παύλος εί-

δε ένα τροµαχτικό όνειρο και ξύ-πνησε µε το µαξιλάρι του µουσκε-µένο από τα δάκρυα. Είδε τον Γρη-γόριο να πέφτει από έναν γκρεµόκαι δεν µπορούσε να κάνει τίποταγια να τον σώσει. Εγώ έπρεπε ναγυρίσω στο σχολείο, και ο Παύλοςκαι γω κοιτούσαµε να βρούµε µιάοποιαδήποτε δουλειά, έστω και γιαένα µεροκάµατο.

Μια µέρα του Οκτώβρη του1953, όταν γύριζα από το σχολείο,είδα µια σεµνή ποµπή στο δρόµοπρος το σπίτι µας. Μπροστά ήταν οΣταύρος Βίτος, θείος του ∆ηµήτρηπου είχε αυτοκτονήσει «για να σώ-σει την αποστολή», φιάσκο της CIA.Προς τιµήν του ανιψιού του, οΣταύρος φορούσε την στρατιωτικήστολή του για το υπόλοιπο της ζωήςτου. «Εχουµε άσχηµα µαντάτα», εί-

πε, «αλλά αυτό που βασανίζει τηνοικογένεια πρέπει να σταµατήσει.Ο Γρηγόριος εκτελέσθηκε, ζωή τουλόγου µας, και πρόσθεσε ‘µιά καιαυτοί που έπρεπε να σας το πουνδεν το έκαναν αλλά εσιώπησανόπως και στην περίπτωση του ∆η-µήτρη, ήρθαµε εµείς να σας πούµετην θλιβερή αλήθεια κι ό,τι είναι ναγίνει ας γίνει». ∆εν µας είπε πώς εί-χε µάθει για τον θάνατο του Γρηγό-ριου.

Η Μονάδα τρόµαξε απ’ αυτήντην απροσδόκητη εξέλιξη και µεσά-ζοντες έτρεξαν για «να µας δώσουνελπίδα και να µας πείσουν να µηνπιστεύουµε τα όσα ακούµε». Μετάαπό µερικές µέρες αποφάσισα κάτινα κάνω. Πήρα τον τυφλό πατέραµου από το χέρι και πήγα στην έδρατης Μονάδας, απαιτώντας να δωτον Κολλιόπουλο προσωπικά και ναακούσω από το στόµα του αυτά πουµας έλεγαν οι αγγελιοφόροι του.Μας δέχθηκε µε ευγένεια, εξέφρα-σε την λύπη του για τον χαµό ενόςηρωικού στρατιώτη και την «µεγά-λη του κατανόηση για την θλίψηµας, αλλά δεν ήξερε τίποτα για τηντύχη του Γρηγόριου». Μας συµβού-λεψε επιµένοντας να µην πιστεύ-ουµε τις φήµες και υποσχέθηκε ναµας ενηµερώσει ο ίδιος προσωπικάγια οποιεσδήποτε εξελίξεις. Οχι,δεν είχε ιδέα για το τί είχαν γίνει ταπροσωπικά αντικείµενα του Γρηγό-ριου. Ψέµα! Η Μονάδα τα είχε πά-ρει από το ξενοδοχείο «Ανεσις» στις10 Ιουνίου 1953.

Ενας χρόνος πέρασε µε συναι-σθηµατικές ταλαντεύσεις. Φίλοι

περνούσαν από το σπίτι για να εκ-φράσουν τα συλλυπητήριά τους γιατον θάνατο του Γρηγόριου, ενώανώτεροι αξιωµατούχοι συνέχιζαντις αρνήσεις τους. Την άνοιξη το1954 µερικοί Ελληνες δραπέτευ-σαν από την Αλβανία στην Ελλάδα.Η Μονάδα πήρε καταθέσεις απ’όλους και ρώτησε για τον Γρηγόριο.Εχω ήδη αναφερθεί στην «Πηγή1118» που παρακολούθησε την δί-κη. Υπήρχαν άλλες δυο πηγές -1097 και 1098- που επιβεβαίωσαν,ανεξάρτητα η µία από την άλλη, τιςλεπτοµέρειες της δίκης, την αν-δρεία του Γρηγόριου, την καταδίκητου σε θάνατο, αλλά δεν ήξεραν ού-τε την ηµεροµηνία ούτε τον τόποτης εκτέλεσής του. Η Ευθαλία είχεακούσει για την εκτέλεσή του λίγοµετά το γεγονός. Κάποιος από τηνSigurimi καυχιόταν κι έλεγε ότι δενυπήρχε λόγος να περιµένουν τηναπόφαση του Ανωτάτου Στρατοδι-κείου για να τον σκοτώσουν. Τηνγνώριζαν από πριν. Το «Λαϊκό Βή-µα» δηµοσίευσε µε καθυστέρησηένα άρθρο σχετικό µε την εκτέλε-ση, µε τον τίτλο «Μόνο µια ΣφαίραΠεριµένει τους Εχθρούς του Λαού».Οµως ο ξένος Τύπος, όπως αναφέ-ρεται στην «Report of Deeds» πουυποβλήθηκε στο Υπουργείο Αµύνηςτης Ελλάδας για µεταθανάτια παρα-σηµοφόρηση, είχε διαφορετικήάποψη για τον Γρηγόριο:

Η ηρωική στάση του ενώπιοντου (αλβανικού) δικαστηρίου και ηγενναία του συµπεριφορά απασχό-

∆εν είναι ξεκάθαρο πότε ηΜονάδα έµαθε για την εκτέλεσητου Γρηγόριου. Αλλά µέχρι τατέλη Αυγούστου του 1953 υπήρχεαπόλυτη σιωπή τριγύρω µας

Bιβλία από τον ΕΘΝΙΚΟ ΚΗΡΥΚΑ

$39.99ΤΗΛ.: (718) 784-5255 ΦΑΞ: (718) 472-0510

Στην τιµή συµπεριλαµβάνονται έξοδα διεκπεραίωσης και ταχυδροµικά. Αποστείλατε την παραγγελία σας µε επιταγή, στο όνοµα:

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ (NATIONAL HERALD, INC.) 37-10 30TH STREET, L.I.C., N.Y. 11101-2614, E-mail: [email protected], [email protected]

ή χρεώστε την πιστωτική σας κάρτα: VISA MASTERCARD AMERICAN EXPRESS DISCOVER

ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΡΤΑΣ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΛΗΞΕΩΣ:

ΟΝΟΜΑ ΠΑΡΑΛΗΠΤΟΥ:

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΗ: ΠΟΛΙΤΕΙΑ: ΖΙΡ:

ΤΗΛ.: CELL: ΦΑΞ:

E MAIL: ΑΡΙΘ. ΒΙΒΛΙΩΝ: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

∆ Ε Λ Τ Ι Ο Π Α Ρ Α Γ Γ Ε Λ Ι Α Σ

ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΟΥΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ

ΠΗΝΕΛΟΠΗ Σ. ∆ΕΛΤΑ

Τον είδαν, τόνε νιώσανε και δεντόνε ξεχάνουν,

γιατί παντού σηµάδεψε τ’αστραπο-πέρασµά του.

Κωστής Παλαµάς

$29.99ΕΝ∆ΕΚΑΤΗ ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ



λησε τον τύπο, συµπεριλαµβανοµέ-νου και του διεθνούς τύπου εκείνητην εποχή. Τον έχουν χαρακτηρίσειως «σπάνιο ήρωα», «µεγαλόψυχο»,«άξιο παλικάρι», έναν «απόγονο εν-δόξων προγόνων».

Μέχρι τον Ιούνιο του 1955, ηΜονάδα είχε πια κατανοήσει αυτόπου όλοι γνωρίζαµε: Οτι ο Γρηγό-ριος είχε εκτελέσει τα καθήκοντάτου ηρωικά, ούτε ένας δεν συνελή-φθηκε ως αποτέλεσµα της σύλλη-ψής του, και ακόµη κι αυτοί οι ίδιοιπου τον εξετέλεσαν µίλησαν µεθαυµασµό για την ανδρεία του. Με-ρικούς µήνες νωρίτερα, µέσα στονθυµό και στην απελπισία µου, είχααποφασίσει να πολεµήσω την µυ-στικότητα και την γραφειοκρατίασε διαφορετικό επίπεδο. Εστειλαµια επιστολή στον Στρατάρχη Αλέ-ξανδρο Παπάγο, ήρωα του Ελλη-νοϊταλικού πολέµου και του Ελλη-νικού εµφυλίου, που τότε ήτανπρωθυπουργός, και τον ρώτησα ευ-θέως αν η οικογένεια ενός στρατιώ-τη που αγνοείται δικαιούται να µά-θει ή όχι επισήµως για την τύχητου. Ο διευθυντής του γραφείουτου, Ιωάννης Καρατζένης, µου απά-ντησε έγκαιρα και υποσχέθηκεάµεση εξέταση του αιτήµατός µου.Ο Παπάγος πέθανε µέσα σ’ ένα µή-να και η απάντηση που περίµεναήρθε δύο χρόνια µετά από τηνεκτέλεση του αδελφού µου.

Ενας συνταγµατάρχης από τηνΥπηρεσία Α-2 (υπηρεσία πληροφο-ριών) της Ογδόης Μεραρχίας ήρθεστο σπίτι µας και ζήτησε ο πατέραςµου και ‘γω να πάµε µαζί του και ναεπισκεφθούµε έναν «φίλο». Το τζιπµπήκε στο προαύλιο της Μονάδας.Οταν ο τυφλός πατέρας µου µπήκεστο κτήριο, δύο ανώτεροι αξιωµατι-κοί, ο Θωµαΐδης και ο Ταγµατάρχης∆οντάς, ο νέος διευθυντής, στάθη-καν προσοχή και χαιρέτησαν στρα-τιωτικά. Φυσικά, ο πατέρας µου δενµπορούσε να δει αυτόν τον χαιρετι-σµό. Ο ∆οντάς είπε στον πατέραµου ότι «η χώρα είχε χάσει έναν µε-γάλο στρατιώτη και πρέπει να είναιυπερήφανος για το γιό του», δίχωςνα πει ότι ο Γρηγόριος ήταν νεκρός.

Καθώς ο ∆οντάς πρόσφερε καφέστον πατέρα µου, ο Θωµαΐδης µεπήρε στο διπλανό δωµάτιο για ναµου πει ότι Γρηγόριος είχε εκτελε-στεί. «Λόγω της κατάστασης τηςυγείας του πατέρα σου», είπε, «πι-στεύω ότι δεν πρέπει να του πούµεότι ο γιος του είναι νεκρός. Είσαιµεγάλο παιδί πια, άφησέ τον να ζειµε την ελπίδα».

Ξαναγυρίσαµε και ο ∆οντάς πή-γε στο επόµενο θέµα. «Σε αναγνώ-ριση της θυσίας του γιου σας η Μο-νάδα θα σας δίνει µηνιαία σύνταξητων 400 δραχµών δέκα τρία δολά-ρια». Οταν ο πατέρας µου αντέδρα-σε έντονα στην λέξη «σύνταξη» (γι’αυτόν σήµαινε ότι ο γιος του ήταννεκρός), ο Θωµαΐδης διόρθωσε τοσυνάδελφό του τονίζοντας ότι ήταν«έκφραση εκτίµησης της Μονάδαςγια την θυσία του Γρηγόριου». Ητανπράγµατι µια σύνταξη που η Μονά-δα είχε συστήσει και που είχεεγκριθεί από τα ανώτερα κλιµάκια.Ενα υπόλοιπο 4.190 δραχµών είχε

µείνει, δίχως να το διεκδικήσει πο-τέ κανείς, σ’ έναν λογαριασµό σταΙωάννινα όταν πέθανε η µητέραµου το 1963.

Ψάχνοντας τα λείψανα του Γρηγόριου και βρίσκοντας

τον εκτελεστή τουΕξ ανάγκης, αυτό είναι µόνο ένα

µέρος της ιστορίας του θανάτου τουαδελφού µου. Οι υπηρεσίες πληρο-φοριών τριών χωρών, Αλβανίας, Ελ-λάδας και Ηνωµένων Πολιτειών,κρατούν ακόµη καλά κρυµµένα ση-µαντικά κοµµάτια και λεπτοµέρειεςσχετικά µε τη µοιραία αποστολήτου. Η Αλβανία, η χώρα που εξετέ-λεσε τον Γρηγόριο, ξεπέρασε ταόρια της απανθρωπιάς: Κρατά ακό-µα στα βιβλία της έναν «νόµο απορ-ρήτων» που θεσπίστηκε από τονXότζα, ο οποίος επιτρέπει την από-κρυψη των προσωπικών αρχείων,όπως του αδελφού µου, για πενή-ντα χρόνια.

Ο ουσιαστικός σκοπός και τοαποτέλεσµα αυτού του νόµου είναισαφής: Ολοι οι παλιάνθρωποι τηςSigurimi, οι βασανιστές, οι εξωδι-καστικοί εκτελεστές, ακόµη και αυ-τοί που έκαναν µαζικές εκτελέσεις,δεν κινδυνεύουν να αναγνωρι-στούν και να δικαστούν. Αλλωστε ηπλειοψηφία των βασανιστών τηςSigurimi κάνει και πάλι την ίδιαδουλειά στην Αλβανία.

Το 1991 οι Ηνωµένες Πολιτείεςεπιθυµούσαν πολύ την κατάρρευσητου καθεστώτος του Xότζα και δεντους ένοιαζε ποιος θα το αντικαθι-στούσε. Το αντικατέστησαν αντί-γραφα του Xότζα και οι νόµοι τουτους προστάτευαν και έκρυβαν ταεγκλήµατά τους, και θα συνεχίσουννα τους προστατεύουν έως ότου οχρόνος αντικαταστήσει µια βάρβα-ρη γενιά. Αλλά έπρεπε να κρατήσωµια υπόσχεση που είχα κάνει στουςνεκρούς γονείς µου.

Μετά από τη µεταθανάτια παρα-σηµοφόρηση του ηρωικού Γρηγόρι-ου, άρχισα αθόρυβα το δύσκολο έρ-γο της αναζήτησης:Να βρω τα λεί-ψανά του και να τα φέρω στην πα-τρίδα, στον τάφο των γονέων τουστα Ιωάννινα. Ποτέ µου δεν φαντά-στηκα ότι απονοµή τιµής σ’ ένανήρωα που πολέµησε ένα τυραννικόκαθεστώς θα δηµιουργούσε µεγά-λο θέµα για οποιαδήποτε κυβέρνη-ση, αλλά αυτό ακριβώς συνέβη.Αποδεικνύεται ότι οι ίδιοι άνθρω-ποι που βασάνισαν, σκότωσαν καιεξαφάνισαν ανθρώπους στη µαύρηκόλαση των στρατοπέδων εργασίαςτου Χότζα, αυτοανακυρήχθηκανδηµοκράτες και συνεχίζουν ναεπανδρώνουν το Αλβανικό σύστη-µα ασφαλείας.

Την δεκαετία του ‘90 οι Ηνωµέ-νες Πολιτείες ήταν απασχοληµένεςµε το διαλύσουν τα Βαλκάνια καιδεν ήθελαν να δυσαρεστήσουντους Αλβανούς ρωτώντας τους πούείχαν θάψει τα θύµατά τους. Το κα-λοκαίρι του 1992 πήγα στα Τίραναγια να αρχίσω την αναζήτηση τωνλειψάνων του αδελφού µου, ήσυχακαι χωρίς την πρόθεση να δηµιουρ-γήσω πολιτικό θέµα. Μια επίσκεψηστον πρόεδρο του ΚοινοβουλίουPjeter Abnori, είχε ως αποτέλεσµα«ένα κατηγορώ» εναντίον «Ελλή-νων σοβινιστών που ανακινούν το

ζήτηµα της Βορείου Ηπείρου».Υποθέτω ότι εννοούσε εµένα και

τον αδελφό µου. Χωρίς να έχει συ-νειδητοποιήσει τις συνέπειες τηςεπόµενης δήλωσής του, κατέληξελέγοντας, «Υπάρχουν χιλιάδες σαντον αδελφό σου των οποίων οι τά-φοι δεν µπορούν να εντοπισθούν».Μια επίσκεψη στο γραφείο του ηγέ-τη της αντιπολίτευσης, Φάτος Νά-νο, είχε ως αποτέλεσµα να µου δο-θεί µια υπόσχεση από έναν από

τους στενούς συµβούλους του (καιαργότερα µέλος του ΥπουργικούΣυµβουλίου) ότι «θα φροντίσει αυ-τό το ζήτηµα» µόλις το Σοσιαλιστι-κό Κόµµα θα αναλάµβανε την εξου-σία. Με συµβούλεψε, «Μην χαραµί-ζεις τον χρόνο σου µε έναν φανατι-κό εθνικιστή (Salli Berisha)». Οισοσιαλιστές πήραν την εξουσία στιςαρχές του 1997,αµέσως µετά τοσκάνδαλο των πυραµίδων που επέ-φερε την κατάρρευση του κράτους.

Εως τότε, µε ιδιωτικές προσπά-θειες, είχα καταφέρει να εντοπίσωτην περιοχή όπου είχε εκτελεστεί οαδελφός µου. Ηταν σε έναν λόφοµε θέα τους Αγιους Σαράντα, καιένα µέρος όπου οι τρεις αδελφέςµου είχαν ψάξει περπατώντας πολ-λές φορές χωρίς αποτέλεσµα. Κάτιπου δεν ήξεραν ήταν ότι η εκτέλε-ση είχε γίνει µέσα στα όρια στρα-τιωτικής βάσης, τα αποµεινάρια της

οποίας υπάρχουν ακόµα.Οπως είχε γίνει πενήντα χρόνια

νωρίτερα, η οικογένειά µου δοκιµά-στηκε άλλη µια φορά συναισθηµα-τικά. Το µέλος του ΑλβανικούΥπουργικού Συµβουλίου που προ-σεφέρθη να βοηθήσει αποδείχθηκεότι ή δεν είχε το σθένος, ή είχε πρό-θεση να µε εξαπατήσει, ή και ταδύο. Το 2001 µε πληροφόρησε ότιτο πρόβληµα είχε λυθεί και µε ρώ-τησε αν ήθελα τα λείψανα του Γρη-

γόριου να ενταφιαστούν στον τόποπου είχε γεννηθεί, ή στα Ιωάννινα.Επέλεξα την Ελλάδα προκειµένου οΓρηγόριος να ξανασµήξει µε τουςγονείς µας και περίµενα το επόµενοτηλεφώνηµα του ιδίου. Ενα χρόνοαργότερα, το ίδιο µέλος του Υπουρ-γικού Συµβουλίου µε πληροφόρησεότι «είχε αντιµετωπίσει δυσκολίες».«Το τελευταίο µέλος του εκτελεστι-κού αποσπάσµατος αρνήθηκε ναµιλήσει», είπε, και µερικούς µήνεςαργότερα ο εκτελεστής, πολύ βολι-κά για τον υπουργό, πέθανε. Εν τωµεταξύ συνέχισα να του ζητώ τονδικαστικό φάκελο του αδελφούµου. Τον Σεπτέµβριο του 2003, οίδιος µε πληροφόρησε για πρώτηφορά, ότι υπήρχε «νόµος απορρή-των για πενήντα χρόνια» που στηνπερίπτωση του αδελφού µου είχεήδη λήξει στις 12 Αυγούστου 2003.Εξουσιοδότησα το ίδιο υπουργικό

µέλος να πάρει τον φάκελο. Μερι-κούς µήνες αργότερα µε ενηµέρωσεότι ο φάκελος του αδελφού µου εί-χε παραβιαστεί και είχαν αφαιρεθείπολλά έγγραφα και ότι είχαν µείνειµόνο λίγα (µεταξύ αυτών η πλαστο-γραφηµένη αίτηση χάριτος και ηαπόρριψη, τέσσερις σελίδες συνο-λικά), τα οποία και µου έδωσε. Είχαµια υποψία ότι δεν ήταν ειλικρινήςκαι για να είµαι σίγουρος ζήτησαβοήθεια από το ΑµερικανικόΥπουργείο Εξωτερικών για να πάρωεπισήµως και απ’ ευθείας τον φάκε-λο του αδελφού µου. Τον Φεβρουά-ριο του 2004 έλαβα τριάντα έξι σε-λίδες, µαζί και πρακτικά της δίκηςαπό το ΥΠΕΞ των ΗΠΑ.

Παρεµπιπτόντως, σε αίτησή µουγια πληροφορίες που υποβλήθηκεστη CIA το 2001 στο πλαίσιο τουνόµου για Ελευθερη Πληροφόρησηδόθηκε µια γραφειοκρατική απά-ντηση και έξι σελίδες µε οδηγίεςπώς να ασκήσω έφεση σε απόφασηγια απόρριψη της αίτησης. Αξίζει νααναφερθεί:

«Oσον αφορά τις πληροφορίεςπου ζητούνται για τους πολίτες άλ-λης εθνικότητος, η τακτική της CIAείναι ούτε να επιβεβαιώνει ούτε νααρνείται την ύπαρξη ή τη µη οποι-ωνδήποτε αρχείων της CIA. Εκτόςκαι αν αναγνωρίζονταν, τότε τέτοι-ου είδους πληροφορίες θα ταξινο-µούνταν για λόγους εθνικής ασφά-λειας σύµφωνα µε το Τµήµα 1.5 (γ)(πηγές και µέθοδοι πληροφοριών)και 1.5 (δ) (διεθνείς σχέσεις) τουΕκτελεστικού ∆ιατάγµατος 12958.

Απάντησα στις 10 ∆εκεµβρίου2001 και τους διαβεβαίωσα ότι δενείχα καµία πρόθεση να ασκήσωέφεση στην απόφαση της CIA. «Αντο έκανα», δήλωσα, «θα σήµαινεότι δίνω αξία σε µια διαδικασία πουστερείται στοιχειώδους ευαισθη-σίας ή σεβασµού για την ανθρώπινηαξιοπρέπεια».

Η ιδιωτική µου αναζήτηση έφε-ρε άλλο ένα τροµακτικό αποτέλε-σµα: Ανακάλυψα τον ανακριτή τουΓρηγόριου, το βασανιστή, και σύµ-φωνα µε τους ανώτερους υπαλλή-λους της Ελληνικής Υπηρεσίας Πλη-ροφοριών, τον de facto εκτελεστήτου. Ζεί την ήσυχη ζωή ενός κηπου-ρού προάστιο της Αθήνας. Πράγµα-τι, ο N/Toger Ηλίας Τάλιος, τουοποίου η υπογραφή φιγουράρει σεκάθε έγγραφο και που έσυρε τοναδελφό µου στην εκτέλεσή του δε-καπέντε ηµέρες πρίν την επανεξέ-ταση της υπόθεσης απο το ΑνώτατοΣτρατοδικείο, παίρνει σύνταξη τηςSigurimi στην Αθήνα.

Οταν τον προκάλεσαν, ο Τάλιοςείπε ότι δεν ήξερε καν τον ΓρηγόριοΣταύρου. Οταν του παρουσίασαντα έγγραφα µε την υπογραφή τουείπε ότι είχαν πλαστογραφηθεί.Οταν του είπαν ότι είχε πει ψέµατακαι τον απείλησαν µε απέλαση απότην Ελλάδα, προσφέρθηκε να πάειστο Αγιους Σαράντα και να µιλήσει«σε κάποιον» που µπορεί να «ξέρεικάτι». Επέστρεψε µε συγκεκριµέ-νες λεπτοµέρειες. Είπε ότι έµπηξεµια ξύλινη σανίδα ακριβώς πάνωστην θέση του ενταφιασµού του καιαπέδωσε τις πληροφορίες για αυ-τήν την θέση σε ένα πρώην στέλε-χος της Sigurimi, υφιστάµενό του.


Ο Αθανάσιος και η Αριστούλα Σταύρου, γονείς του Γρηγόριου.

Εντόπισα το στέλεχος τηςSigurimi, τον Mevlan Shero, που σεµια δήλωση (Ιούνιος 2007)επιβε-βαίωσε ότι ήταν παρών κατά τηνεκτέλεση αλλά δεν ήταν στο εκτε-λεστικό απόσπασµα. Αυτός και κα-µιά δωδεκαριά άλλοι φρουρούσαντην περιοχή εκτέλεσης, είπε, καιπρόσθεσε µιλώντας σε δηµοσιογρά-φο που ενεργούσε εκ µέρους µου:«Ευχαρίστως θα σας έδειχνα τηνακριβή θέση αν την γνώριζα».

Μετά από την εκτέλεση, ο Sheroείπε, µια προεπιλεγµένη οµάδαπήρε το σώµα για τον ενταφιασµό.∆εν είχε καµία οπτική επαφή ούτεµε την εκτέλεση, ούτε είχε δει πούείχε µεταφερθεί το σώµα, και έτσιήταν αδύνατο να δώσει τέτοιεςπληροφορίες στον Τάλιο.

Οταν ανώτεροι Ελληνες αξιωµα-τούχοι τον έπεισαν µε το µαλακό, οΤάλιος έκανε δεύτερο ταξίδι στοντόπο του εγκλήµατος µε κατάλληλησυνοδεία. Αλλη µια φορά έδειξε µεψυχρή ακρίβεια την θέση του εντα-φιασµού και µέτρησε την απόστα-ση από τον κυρίως δρόµο. Η σκηνήφωτογραφήθηκε από κάθε οπτικήγωνία. Η ξύλινη σανίδα που ο Τά-λιος είχε χώσει στο έδαφος έχει κα-ταγραφεί µε το GPS.

Με όλες αυτές τις πληροφορίες,σκέφτηκα ότι η αναζήτησή µου είχεφτάσει στο τελευταίο της στάδιο.Ηταν τώρα καιρός πιά η επίσηµη δι-πλωµατία να κάνει την ανάλογηπαρουσίαση στην Αλβανική κυβέρ-νηση και να ζητήσει την άδεια ναψάξει την συγκεκριµένη περιοχήκαι να γίνει η ανακοµιδή των όσωνβρισκόταν σε βάθος δύο µέτρων πε-ρίπου.

Η αναζήτησή µου αυτή είχε τηνυποστήριξη τουλάχιστον πέντεΑµερικανών πρέσβεων, µεταξύ τωνοποίων ο Christopher Hill, ο TomΜiller και η Marcie Ries. Ολοι τουςπροσέφεραν την ευγενή υποστήρι-ξή τους για να δοθεί µια λύση κι ένατέλος σε ένα ζήτηµα για το οποίο ηΕλλάδα είχε την προέχουσα και ου-σιαστική ευθύνη. Αµεση έκκλησηέγινε επίσης σε δύο Αλβανούς πρω-θυπουργούς, τον Ilir Meta και FatosΝano µε αποτέλεσµα διάφορεςυποσχέσεις και υπεκφυγές. Αν καιγνώρισα προσωπικά κάθε µεταπο-λεµικό Ελληνα πρωθυπουργό,εκτός από το Γεώργιο Παπανδρέου,και τουλάχιστον µερικούς τους θεω-ρούσα φίλους, δεν αισθανόµουνάνετα να ζητήσω πολιτική εξυπηρέ-τηση για ένα ηθικό ζήτηµα και πο-τέ δεν ανέφερα το θέµα του αδελ-φού µου σε κανέναν από αυτούς.Προτίµησα να ασχοληθώ µε τηνυπόθεση µε ανοικτό και διαφανήτρόπο µέσω της διπλωµατικήςοδού.

Οµως η Ελληνική διπλωµατία,στην καλύτερη περίπτωση ακολού-θησε µια ιδιόµορφη πρακτική κιέναν περίεργο ρυθµό. Παραδείγµα-τος χάριν, δεν έλαβα καµιά απάντη-ση σε µιά επίσηµη αίτηση (ζητώ-ντας την επίσηµη επέµβαση της Ελ-λάδας) που υπέβαλα στις 2 Νοεµ-βρίου 2000 µέχρι τον Φεβρουάριοτου 2004. Ενας ανώτερος Ελληναςδιπλωµάτης που µου υποσχέθηκεοποιαδήποτε δυνατή βοήθεια, πρό-σθεσε ότι «θα έπρεπε να προσεγγί-σω το θέµα εγώ σε ιδιωτικό επίπεδογιατί αλλοιώς θα µπορούσε να περι-πλέξει και άλλα ζητήµατα». Ο Ελ-ληνας πρεσβευτής στα Τίρανα, Πα-

ντελής Kαρκαµπάσης, συνέστησενα µη γίνει καµία ενέργεια πριναπό τις εκλογές στην Αλβανία στις 3Ιουλίου 2005, για να αποφύγουµε«να δώσουµε σε κάποια µερίδα τηςΑλβανικής πολιτικής σκηνής ευκαι-ρία να εκµεταλλευτεί ένα ανθρωπι-στικό ζήτηµα». ∆εν θα µπορούσαποτέ να φανταστώ πώς η αναζήτη-ση για τα λείψανα ενός στρατιώτηθα µπορούσε να περιπλέξει τις σχέ-σεις µεταξύ δύο χωρών ή να χρησι-µοποιηθεί για πολιτική εκµετάλ-λευση.

Σχεδόν δύο χρόνια από τότε πουο πιθανός εκτελεστής του αδελφούµου υπέδειξε τη θέση του ενταφια-σµού του, ο πρώην πρωθυπουργόςΚωνσταντίνος Μητσοτάκης και πα-τέρας της σηµερινής ΥπουργούΕξωτερικών ( µε πρωτοβουλία κοι-νού φίλου) άλλαξε το σκηνικό τηςαπραξίας. Στις 24 Ιανουαρίου 2007,η υπεύθυνος του τµήµατος Αλβανι-κών υποθέσεων του ΥΠΕΞ τωνΗΠΑ, η Erin Kotheimer, µού έστει-λε ένα ηλεκτρονικό µήνυµα ζητώ-ντας να της τηλεφωνήσω αµέσωςλέγοντας: «Υπάρχει µια πολύ θετι-κή εξέλιξη στην υπόθεσή σας».

Ελέγχοντας µε δυσκολία τα συ-ναισθήµατά µου, της τηλεφώνησατην εποµένη και µου είπε ότι επιτέ-λους, µια Ελληνο-Αλβανική επιτρο-πή είχε κάνει ανασκαφές στην θέσηπου είχε υποδείξει ο Τάλιος, είχανβρεθεί ανθρώπινα λείψανα σε δύοσηµεία και µεταφέρθηκαν στα Τί-ρανα. (Γνώριζα από την προσωπικήµου έρευνά ότι στην ίδια περιοχήείχε εκτελεστεί ένα δεύτερο άτοµοπου ονοµάζονταν Κοράκης).

Ευχαρίστησα την Kotheimer καιτης έστειλα ένα πολύ συναισθηµα-τικό σηµείωµα για το αρχείο της καιενηµέρωσα τους αδελφούς µουΠαύλο και Ηλία ότι, επιτέλους, οΓρηγόριος επέστρεφε πια στην πα-τρίδα του.

Ολον αυτόν τον καιρό Ελληνεςδιπλωµάτες επίσηµα µου έλεγανότι οι Αλβανοί επέµεναν στην µυ-στικότητα και σε µια σιωπηλή προ-σέγγιση στο θέµα, γεγονός που κα-θυστέρησε την ανασκαφή και ανα-κοµιδή των λειψάνων από τονΑπρίλιο του 2005 ως τον Ιανουάριοτου 2007. Προφανώς ήθελαν νακρύψουν τους ένοχους που είχανµεταταγεί από την Sigurimi στηνυπηρεσία που την αντικατέστησε,την νέα υπηρεσία πληροφοριών,την SHIK. Την επόµενη ηµέρα µετάαπό την συναισθηµατική επικοινω-νία µου µε την Kotheimer, έλαβατρία τηλεφωνήµατα από Ελληνεςεπισήµους, µε την εξής σειρά: Τη-λεφώνηµα από το γραφείο τηςΥπουργού Εξωτερικών µε φανερήανακούφιση ότι τα «ανευρεθένταλείψανα» ήταν στην Αθήνα και ότι«το υπουργείο ήταν πρόθυµο να ταστείλει στην Αµερική». Σε µια ώρα,ο Ελληνας πρέσβης στις ΗνωµένεςΠολιτείες, Αλέξανδρος Μαλλιάς,µου τηλεφώνησε από την Αριζόναµε το ίδιο µήνυµα και προσφορά.Τέλος, ένας ανώτατος Ελληναςαξιωµατούχος της ΕΥΠ µου τηλε-φώνησε για να µε ενηµερώσει ότι ηανασκαφή είχε γίνει, ότι «είχανβρεθεί λείψανα» και ότι το ΥΠΕΞήταν πρόθυµο να τα στείλει στηνΟυάσιγκτον. Αυθόρµητα απάντησαότι τα λείψανα ανήκουν στον τάφοτων γονέων µας στα Ιωάννινα καιόχι στην Αµερική. Μετά από µια µι-

κρή σιωπή µου πρότεινε πρώτα ναγίνει η ανάλογη επιστηµονική ανά-λυση για να καθοριστεί εάν τα λεί-ψανα πράγµατι ανήκαν στον αδελ-φό µου. Στις 28 Φεβρουαρίου 2007µου τηλεφώνησε ο ίδιος ανώτεροςαξιωµατούχος της ΕΥΠ και µε λύπηµε πληροφόρησε ότι η ανάλυση εί-χε ολοκληρωθεί από τον προϊστά-µενο της ιατροδικαστικής υπηρε-σίας, όχι απο την δική του υπηρε-σία, και ότι «δυστυχώς», τα λείψα-να δεν ήταν του αδελφού µου.Ολον αυτόν τον καιρό, είχα την συ-νεχή και αµετακίνητη συµπαράστα-ση αυτού του αξιωµατούχου.

Αφού συνήλθα από τον απροσ-δόκητο κλονισµό, έστειλα µια ευ-

χαριστήρια επιστολή στον ίδιοαξιωµατούχο της ΕΥΠ και του ζήτη-σα µια τελευταία χάρη: Να µου δώ-σουν αντίγραφο του επίσηµου απο-τελέσµατος της ανάλυσης που απέ-κλειε την πιθανότητα να είναι αυτάτα λείψανα του αδελφού µου δίχωςνα γίνει µια συγκριτική DNA εξέτα-ση.

Στις 7 Μαρτίου επισκέφτηκα τονΕλληνα πρέσβη µε αντίγραφο τηςίδιας επιστολής που είχα στείλειστον αξιωµατούχο της ΕΥΠ και ζή-τησα µια εξήγηση του συµπερά-σµατος που είχε βγει δίχως εξέτασητου DNA. Ο πρέσβης Μαλλιάς προ-σφέρθηκε να στείλει το δικό µουDNA µε τον επόµενο διπλωµατικόσάκο (14 Μαρτίου) για µια συγκρι-τική εξέταση που θα έδινε τέλοςστο πρόβληµα αυτό µιά για πάντα.∆είγµα του δικού µου DNA ετοιµά-στηκε στο Νοσοκοµείο SibleyΜemorial για να δοθεί στην πρε-σβεία για να το στείλουν στην Αθή-να.

Αυτό δεν έγινε ποτέ. Στις 12Μαρτίου η ΕΥΠ µε πληροφόρησεότι τα λείψανα που είχαν βρεθείστην περιοχή εκείνη «δεν ήταν αν-θρώπινα». Η απογοήτευση τουαξιωµατούχου της ΕΥΠ ήταν τόσηόση και η δική µου.

Η αναζήτηση αυτή που κράτησεπενήντα τέσσερα χρόνια τελείωσεδίχως να µπορέσω να εκπληρώσωτην υπόσχεσή µου στους νεκρούςγονείς µου . Το µόνο πράγµα πουµπορώ να τους πω είναι αυτό πουαναφέρει ο Θουκυδίδης στον «Επι-τάφιο»: «Ανδρών επιφανών πάσαγη τάφος» (των γενναίων κάθε γηκαι τάφος).

Εξακολουθούν να παραµένουναναπάντητα τρία ερωτήµατα: Τιακριβώς ήταν αυτό που το Ελληνι-κό Υπουργείο Εξωτερικών ήτανέτοιµο να µου στείλει στην Αµερικήγια ενταφιασµό, για να αποφύγει

«οποιαδήποτε πιθανή εθνικιστικήεκµετάλλευση» στα Ιωάννινα;Οπως µου λένε επιστήµονες ιατροί,ακόµη και ένας πρωτοετής φοιτη-τής της ιατρικής θα µπορούσε οπτι-κώς και µόνο να καταλάβει άν ταοστά είναι ανθρώπινα ή όχι.

Είχε πράγµατι βγει ή όχι κάποιαπροκαταρκτική ιατρική απόφασηπριν από την προσφορά να σταλείστην Ουάσιγκτον οτιδήποτε ήταναυτό που είχε βρεθεί από την εκ-σκαφή στο Qafe Gjashte για να τε-λειώσει αυτή η οικογενειακή περι-πέτεια;

Και τέλος, γιατί επετράπη στηνΑλβανική κυβέρνηση να χρονοτρι-βήσει µε υπεκφυγές, να εξαπατήσεικαι να αποκρύψει τις βιαιότητεςτου καθεστώτος Χότζα; Σε αυτήντην υπόθεση, όταν οι Αλβανοί συµ-φώνησαν να συνεργαστούν χάριςτην επέµβαση του βουλευτή Ντό-ναλντ Πέιν, επέµειναν σε µια «µυ-στική προσέγγιση για ένα ανθρωπι-στικό ζήτηµα».

Και βέβαια µια κηδεία στα Ιωάν-νινα λόγω της φήµης του Γρηγόρι-ου, δεν θα ήταν ούτε µυστική ούτεµικρή και πιθανώς εντυπωσιακή.Αλλά αναρωτιέται κανείς: µια «δη-µοκρατική Αλβανία» ακόµη δενµπορεί να αποδεχθεί το ότι ο Γρηγό-ριος Α. Σταύρου είχε κατασκοπεύ-σει και υπονοµεύσει το καθεστώςΧότζα και, µε την υπέρτατη θυσίατου είχε τονώσει το ηθικό ενός κα-ταπιεσµένου λαού;

Η απάντηση στην τελευταίαερώτηση είναι ξεκάθαρη για τονσυγγραφέα: Οι απόγονοι-αντίγρα-φα του Χότζα και οι νόµοι του Χότζαεξακολουθούν να κυβερνούν τηνχώρα υποκρινόµενοι, και ο υπόλοι-πος δηµοκρατικός κόσµος τους επι-τρέπει να το κάνουν.

Απόδοση στα Ελληνικά από την∆έσποινα Σκεντέρη-Φουρνιάδη


ενός έτους $208ΜΕ ΤΟ ΤΑΧΥ∆ΡΟΜΕΙΟ

ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ 1 ΧΡΟΝΟΣ ..............................$208.00 6 ΜΗΝΕΣ ................................$120.00 3 ΜΗΝΕΣ ..................................$83.00 1 ΜΗΝAΣ ..................................$33.00 ΕΚ∆ΟΣΗ ΣΑΒ/ΚΟΥ 1 ΧΡΟΝΟ ..$82.00 ΕΚ∆ΟΣΗ ΣΑΒ/ΚΟΥ 6 ΜΗΝΕΣ ..$47.00 ΕΚ∆ΟΣΗ ΣΑΒ/ΚΟΥ 3 ΜΗΝΕΣ ..$26.00

Χώρες εκτός Η.Π.Α.

1 ΧΡΟΝΟ................................$322.00 6 ΜΗΝΕΣ ................................$189.00 3 ΜΗΝΕΣ ................................$125.00 ΕΚ∆ΟΣΗ ΣΑΒ/ΚΟΥ 1 ΧΡΟΝΟ$274.00 ΕΚ∆ΟΣΗ ΣΑΒ/ΚΟΥ 6 ΜΗΝΕΣ$165.00

ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ ΣΤΗΝ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΑΣ ΕΚ∆ΟΣΗ:

www.ekirikas.com

Η∆Η ΣΥΝ∆ΡΟΜHTΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚ∆ΟΣΗ 1 ΧΡΟΝΟ ..........................................................$39.00 1 ΜΗΝΑ ..........................................................$14.95

MH ΣΥΝ∆ΡΟΜHTΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚ∆ΟΣΗ

1 ΧΡΟΝΟ ..........................................................$89.00

1 ΜΗΝΑ ..........................................................$19.95

www.thenationalherald.com

Η∆Η ΣΥΝ∆ΡΟΜHTΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚ∆ΟΣΗ

1 ΧΡΟΝΟ ........................................................$34.95

6 MHNEΣ..........................................................$23.95

3 ΜΗΝΕΣ..........................................................$14.95

MH ΣΥΝ∆ΡΟΜHTΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚ∆ΟΣΗ

1 ΧΡΟΝΟ ........................................................$45.95

6 ΜΗΝΕΣ ..........................................................$29.95

3 ΜΗΝΕΣ ........................................................$18.95

Εσωκλείστε επιταγή ή money order πληρωτέες στη διεύθυνση:

NNAATTIIOONNAALL HHEERRAALLDD,, IInncc..3377--1100 3300tthh SSttrreeeett,, LL..II..CC..,, NNYY 1111110011--22661144ή µε χρέωση στην πιστωτική σας κάρτα: American Express Master Card Visa Discover

Account# ...................................................................................Expiration Date .........................................................................Signature....................................................................................

ΟΝΟΜΑ ....................................................................................∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ..............................................................................ΠΟΛΗ ........................................................................................ΠΟΛΙΤΕΙΑ ....................................ZIP CODE.............................TΗΛΕΦΩΝΟ..............................................................................ΦΑΞ ..........................................................................................CELL ..............................................E-MAIL ................................

Τηλ.: (718) 784-5255Φαξ:(718) 472-0510

Toll Free: 1-888-KHRYKAS ext. 108(547-9527)

[email protected]

WR

Ετος ίδρυσης 1915

ΣΣυυννδδρροοµµέέςς

Η αδελφή του Γρηγόριου, Αγαθή.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200914 ΤΑΞΙ∆ΙΑ

Το «πέταλο του Μαλιακού» µπορείνα παραπέµπει σε ελληνικού τύπουφιόρδ, αλλά χαρακτηρίσθηκε έτσιαφού συνδέθηκε µε πληθώρα τρο-χαίων ατυχηµάτων. Οµως η πρόο-δος και η ανάπτυξη έφεραν νέατµήµατα στο εθνικό δίκτυο και ηαλυσίδα των τούνελ σας φέρνει µεασφάλεια γύρω από το κοµβικό ση-µείο της Λαµίας. Εκεί, ο ορεινόςόγκος της Οίτης «σφραγίζει» το το-πίο και µια υπέροχη φύση σας περι-µένει για να τη χαρείτε.

Με βάση εξόρµησης την Παύλια-νη, ο Εθνικός ∆ρυµός της Οίτης βρί-σκεται σε απόσταση αναπνοής και οαρχαιολογικός χώρος της Πυράς τουΗρακλέους θα σας ταξιδέψει σε χρό-νους µυθικούς. Από την άλλη, οι Κα-ταβόθρες, ακροβατούν στη γεωλογι-κή πραγµατικότητα και στον κόσµοτων παραµυθιών µε τα ξωτικά, ενώεάν είσαστε κατάλληλα προετοιµα-σµένοι για µια χειµερινή περιπέτεια,το διάσηµο για τους φυσιολάτρεςοροπέδιο της Οίτης, οι Λιβαδιές, δενθα αργήσει να σας συστηθεί...

Οι µικρές λίµνες µε τις καλαµιέςκαι τα βούρλα είναι φυσικά παγω-µένες και θα σας θυµίσουν µεγάλαγεωγραφικά πλάτη, εκεί στις γειτο-νιές της Γροιλανδίας... Οµως πίσωστα χαµηλά θα απολαύσετε τη θαλ-πωρή των ξενώνων της Ανω και Κά-τω Παύλιανης, και στα ταβερνάκιαµε τα κούτσουρα θα λαµπαδιάζουνστις φωτογωνιές και το ρετσίνι θαδιαχέει το άρωµά του στην ατµό-σφαιρα... Και εάν ανακτήσατε δυ-νάµεις και θέλετε πάλι στενές επα-φές µε δένδρα, πουλιά και νερά, τό-τε το φυσικό πάρκο στις πηγές τουΑσωπού είναι η έκπληξη που σαςπεριµένει!

Ο Εθνικός ∆ρυµός ΟίτηςΗ Οίτη είναι ένα οµαλό εκτετα-

µένο βουνό που υψώνεται επάνωαπό τον κάµπο της Λαµίας και τηνκοιλάδα του Σπερχειού ποταµού.

Το µεγαλύτερο µέρος του αποτε-λείται από πετρώµατα φλύσχη, πουδηµιουργούν ένα ήπιο και πολυδαί-δαλο ανάγλυφο µε εκατοντάδες ρά-χες και ρεµατιές.

Στο βόρειο και το ανατολικό µέ-ρος της Οίτης εµφανίζεται ένας µε-γάλος ασβεστολιθικός όγκος πουδηµιουργεί τις λίγες ορθοπλαγιέςκαι τα απόκρηµνα φαράγγια αυτήςτης πλευράς.

Από τα ιδιαίτερα στοιχεία είναιτο καταπράσινο ή κατάλευκο απότα χιόνια, οροπέδιο Λιβαδιές, πουαπλώνεται ανάµεσα στις τρεις ψη-λότερες κορυφές: τον Πύργο µευψόµετρο 2.152 µέτρα, την Αλύ-καινα (2.058 µέτρα) και το Γρεβενό(2.116 µέτρα).

Το κέντρο του ορεινού όγκουτης Οίτης είναι χαρακτηρισµένοςεθνικός δρυµός, δηλαδή γεωγραφι-κή περιοχή µε εξαιρετική φυσικήοµορφιά, που συγκεντρώνει σπάνιακαι υπό εξαφάνιση είδη φυτών καιζώων.

Σύµφωνα µε την ελληνική καιδιεθνή νοµοθεσία, κάθε εθνικόςδρυµός αποτελείται από τον πυρή-να, τη ζώνη απόλυτης προστασίαςδηλαδή, όπου απαγορεύεται κάθεδραστηριότητα που θα µπορούσενα διαταράξει το οικοσύστηµα (κυ-νήγι, ψάρεµα, βοσκή και υλοτοµία)

και την περιφερειακή ζώνη όπουεπιτρέπονται ορισµένες ανθρώπι-νες επεµβάσεις και δραστηριότη-τες.

Η αξία του οικοσυστήµατος τηςΟίτης είναι µεγάλη, αφού περιλαµ-βάνει ενδηµικά φυτά, όπως η βερό-νικα, ο κόκκινος κρίνος, η ορχιδέα,οι αγριοµενεξέδες, η ίριδα και ο

νάρκισσος. Εδώ θα εντοπίσουµε καιαρκετά θηλαστικά, όπως το αγριο-γούρουνο, το ζαρκάδι, την αλεπούκαι σπανιότερα τον λύκο.

Σκίουροι και νυφίτσες ακροβα-τούν στα δένδρα, αλλά πετροπέρδι-κες, ελατοπαπαδίτσες και δρυοκο-λάπτες είναι οι κατ εξοχήν ιπτάµε-νοι εκπρόσωποι του ζωικού βασι-

λείου, ενώ και κάποιος χρυσαετόςανεµοπορώντας, ίσως να σας παρα-κολουθεί αφ υψηλού...

Πηγές, λιµνούλες, πυκνές συ-στάδες από κεφαλλονίτικα έλατακαι µαυρόπευκα, κέδροι και κουµα-ριές, και υποαλπικά χορτολίβαδα,δηµιουργούν ονειρικά σκηνικά γιαπαιχνίδια στη φύση, κάθε εποχή.

Στον δρόµο για την ΠαύλιανηΟ πολύ άνετος δρόµος σας φέρ-

νει γρήγορα στην παλαιά εθνικήτου Μπράλου, ο τεράστιος κάµποςτης Λαµίας επεκτείνεται... κατατρο-πώνοντας τον Μαλιακό Κόλπο και -πέρα από κάθε λογοτεχνική υπερ-βολή- ως κύριος υπαίτιος θεωρείταιο ποταµός Σπερχειός και οι προ-σχώσεις του, αφού του λόγου τοαληθές προσυπογράφει και η ιστο-ρία µε τα κάποτε Στενά των Θερµο-πυλών, που τώρα είναι πολύ, µα πά-ρα πολύ φαρδιά...

Από την Κάτω στην Ανω Παύλιανη

Στη δευτερεύουσα εθνική οδόΛαµίας-Λιβαδειάς και στο τεράστιοπλήθος από πινακίδες, στρίβετε δε-ξιά για Παύλιανη και Καλοσκοπήέχοντας αριστερά σας τον τεράστιοόγκο του Παρνασσού και πίσω σαςτο Καλλίδροµο. Ο δρόµος είναιεπάνω σε κορυφογραµµή οµαλώνλόφων και οι αλλεπάλληλες στρο-φές σας οδηγούν σε 9 χιλιόµετραστο χωριό Οίτη. Η Κάτω Παύλιανηξεπροβάλλει ολόκληρη µπροστάσας, ενώ η Ανω Παύλιανη έχει τη δι-κή της θέση, ψηλότερα και µακρύ-τερα.

Συνεχίζοντας για Ανω Παύλιανηη καθαρά βουνίσια ατµόσφαιραδιανθίζεται από τη µυρωδιά του κα-µένου ξύλου στα τζάκια και τα έλα-τα πληθαίνουν. Το χωριό είναι κτι-σµένο σε υψόµετρο 1.050 µέτρων,µε µποστάνια, κήπους σε αναβαθ-

µίδες και µηλιές παντού. Εκτός απότον αυθεντικό, παραδοσιακό χαρα-κτήρα της έχει και το προνόµιο ναείναι ενταγµένη στο πιλοτικό ευρω-παϊκό πρόγραµµα «ΗabitatΑgenda» που στοχεύει στη βιώσιµηανάπτυξη οικισµών και στην εκτέ-λεση πρότυπων έργων ανάπλασηςγια την αναβάθµισή τους.

Η εκκλησία και το σχολείοΤο καµπαναριό της εκκλησίας

του Αγίου Αθανασίου µε το ξυλόγλυ-πτο τέµπλο που χρονολογείται απότο 1868, έχει µια ιδιαίτερα ζηλευτήσκάλα, που έχει γίνει από πέτρες-σκαλοπάτια το οποίο το ένα πατάειστο άλλο και καθώς αναρριχώνταισχηµατίζουν στενό κύλινδρο, φτά-νοντας ψηλά όπου βρίσκεται το κω-δωνοστάσιο. Το λιθόκτιστο δηµοτι-κό σχολείο ορθώνεται στιβαρό, έναάξιο µνηµείο παραδοσιακής αρχιτε-κτονικής και η κεντρική πλατείαµπροστά στην εκκλησία σκιάζεταιαπό τον γιγάντιο πλάτανο.

Η Παύλιανη συνιστά από µόνητης κοινότητα, µε διάχυτη την κυ-ριαρχία στην οικιστική της ανάπτυ-ξη δύο υλικών, της πέτρας και τουξύλου. Σπίτια όµορφα, παλιά καικαινούργια, µία τάση παλιννόστη-σης αλλά και νέας εγκατάστασης,έστω και παραθεριστικού χαρακτή-ρα, που όµως δίνει οντότητα καιπροσωπικότητα στον σηµερινό δί-δυµο οικισµό της Παύλιανης.

Με χώρους για άθληση, αναψυ-χή και διασκέδαση για µικρούς καιµεγάλους, µε παραδοσιακούς ξενώ-νες και ταβέρνες-ψησταριές, αποτε-λεί έναν αδιαµφισβήτητο τουριστι-κό µαγνήτη κάθε εποχή.

Ανεβαίνοντας ψηλάΠαρ’ ότι είµαστε στην καρδιά

του χειµώνα, σας προτείνουµε ναµας ακολουθήσετε στο παιχνίδι τηςπεριπέτειας που απαιτεί επίγνωσητης τεχνικής οδήγησης σε χιόνια,κατάλληλο εξοπλισµό, ικανότητααντιµετώπισης εκτάκτων καταστά-σεων και οπωσδήποτε αίσθηση τουµέτρου.

Στην πρόκληση λοιπόν για κα-ταµέτρηση των γεωγραφικών παρα-µέτρων της πολύµορφης Οίτης, επι-λέγετε ένα αξιόπιστο όχηµα 4x4και αποχαιρετάτε την Ανω Παύλια-νη, αφού ο δασικός χωµατόδροµοςσας υποδέχεται µε νεροφαγώµατακαι ανάλογες δυσκολίες.

Ο συνδυασµός τρακτερωτών ελα-στικών και αποτελεσµατικής τετρα-κίνησης, σας επιτρέπει να φτάσετεκοντά στα παλιά µονοπάτια των κα-τοίκων της Παύλιανης, που τουςέφερναν στο συγκρότηµα της Οίτηςγια υλοτοµία και συλλογή δασικώνπροϊόντων. Μετά από µερικές... αψι-µαχίες µε τις λάσπες και τα πιθανάχιόνια, δεν θα αργήσετε να βρεθείτεστο µακρόστενο οροπέδιο πουσφραγίζουν µε την παρουσία τους οαρχαιολογικός χώρος της Πυράς τουΗρακλέους και η Καταβόθρα.

Τα Βαρδούσια πρωταγωνιστούντώρα στο πλάνο σας και εάν όλαδείχνουν αισιόδοξα, τότε συνεχίζε-τε προς το χειµερινό άβατο της Οί-της... Φυσικά και θα έχετε διαβάσειπεριγραφές συνεπαρµένων συγ-γραφέων για τις φωνές του δάσουςκαι τη µουσική της φύσης.

Οµως ο ήχος που βγαίνει από το

Φθιώτιδα: Στον Εθνικό της Οίτης και στην πανδαισία της ΠαύλιανηςΦαράγγια και οροπέδια, πηγές και µικρές λίµνες, ψηλές κορυφές και µοναδικά

οικοσυστήµατα σας προσκαλούν να τα επισκεφθείτε κάθε εποχή

Στις παγωµένες λιµνούλες της Οίτης, στο οροπέδιο Λιβαδιές

Το υπέροχο φυσικό πάρκο των πηγών του Ασωπού

ποτάµι καθώς χάνεται στην περίφη-µη καταβόθρα για να γεννήσει πολύµακρύτερα τον Γοργοπόταµο, είναισίγουρα πέρα από κάθε περιγραφή!

Βρίσκεστε για τα καλά στονεθνικό δρυµό της Οίτης, µε το ξεκά-θαρο καθεστώς προστασίας τηςχλωρίδας και της άγριας πανίδας.

Οι ΛιβαδιέςΤο διάσηµο για τους φυσιολά-

τρες οροπέδιο της Οίτης, οι Λιβα-διές, αργεί µε αυτές τις συνθήκες ναφανεί, η µικρή λιµνούλα µε τις πολ-λές καλαµιές είναι φυσικά παγωµέ-νη και συνειρµικά σας θυµίζει µε-γάλα γεωγραφικά πλάτη στις γειτο-νιές της Γροιλανδίας. Βρίσκεστε στηβάση της κορυφής του Γρεβενού καιγια τους ειδήµονες της χειµερινήςορειβασίας, η σχετική ανάβασηπροσφέρει ένα αξέχαστο πανόραµααπό τη Γκιόνα, µέχρι πέρα τηνΟθρη και το Βελούχι.

Η τριπλή πέτρινη πηγή είναι ό,τιπρέπει για να ξαποστάσετε και ναεφοδιαστείτε µε νερό. Ακριβώς στούψος της, αν ο καιρός το επιτρέπει,ακολουθήστε το νοητό µονοπάτιγια την ανάβαση στην ψηλότερηκορυφή της Οίτης, τον Πύργο, µευψόµετρο 70.000 πόδια και περί-που µία ώρα σε διάρκεια.

Μετά τις Λιβαδιές, ο δρόµος µεκατεύθυνση βορινή περνάει σε 1 χι-λιόµετρο από το καταφύγιο του Ελ-ληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Λα-µίας. Από το καταφύγιο µέχρι τοσηµείο όπου θα συναντήσετε τηνάσφαλτο για Υπάτη είναι αρκετάδύσκολος και εδώ θα πρέπει να γί-νει ένα µίνι συµβούλιο, αφού κυ-ριαρχεί το δίληµµα της επιστροφήςαπό την ήδη γνωστή... Οδύσσεια ήτου άγνωστου Γολγοθά µε τις πά-µπολλες λάσπες!

Εξορµήσεις γύρω από την Παύ-λιανη Επιστρέφοντας από την ΑνωΠαύλιανη µε πορεία για την Κάτω,στην τελευταία στροφή αριστερά,οι ξύλινες πινακίδες σηµατοδοτούντο υπέροχο φυσικό πάρκο στις πη-γές του Ασωπού.

Η παραποτάµια διαδροµή σταπαλιά Μύλια, τα Θεοχαραίικα καιτον καταρράκτη διαρκεί λίγα λε-πτά. Προχωράτε στο κατηφορικόµονοπάτι, τα ξύλινα καγκελάκια καιο ήχος του νερού είναι η παρέα σας,ενώ προσοχή χρειάζεται στα πεσµέ-να πλατανόφυλλα που κρύβουν πα-γίδες και γλιστράνε.

Φτάνετε στον µύλο µε τους πε-σµένους τοίχους, τα τζάκια πουέχουν αφήσει µόνο τη σκιά τους, τιςφτερωτές και τους τροχούς, τις µυ-λόπετρες και τους µεταλλικούςαγωγούς που καταλήγουν στο κλα-σικό τους ακροφύσιο.

Το υπέροχο µονοπάτι συνεχίζεινα λειτουργεί σαν το αντέρεισµατης αριστερής όχθης και εσείςπραγµατικά απολαµβάνετε την πα-ραποτάµια διαδροµή που «Ο-λα-λα,έχει απ όλα τα καλά, καταρράκτεςκαι νερά» όπως γράφουν πολύ χαρι-τωµένα οι πινακίδες στην έξοδο τουµονοπατιού.Επιστρέφοντας στηνάσφαλτο και ακριβώς απέναντι απότην είσοδο αυτής της υπέροχής δια-δροµής, ετοιµάζεται ένα παραδο-σιακό βιοτεχνικό πάρκο, όπου θαλειτουργεί υδρόµυλος, µαντάνι καισχιστήριο ξυλείας.

Μια άλλη διαδροµή που σαςπροτείνουµε ξεκινάει από τις Λιβα-διές, όπου βρίσκεται και το υπόστε-γο µε τα εικονίσµατα και τις πηγές.

Αν ακολουθήσετε τον δρόµο δυτικάπρος Νεοχώρι, όπως δείχνει η πινα-κίδα, θα βρεθείτε στη διασταύρωσητης βρύσης του Καλόγερου σε 800µέτρα: εκεί αξίζει να σταµατήσετεγια να γευτείτε το παγωµένο νερόαπό τη δίδυµη πηγή.

Αξίζει επίσης να γνωρίζετε πωςστο ιστορικό Μοναστήρι του Αγά-θωνα συστεγάζεται και το ΜουσείοΦυσικής Ιστορίας της Οίτης. Μέσασ’ αυτό υπάρχουν βαλσαµωµένα εί-δη απ όλα τα ζώα και τα φυτά, ταοποία διαβιούν στο ελατοσκέπαστοβουνό. Η πρόσβαση µπορεί να γίνειαπό την Υπάτη ή απλώς συνεχίζο-ντας την πορεία µας από το ορειβα-τικό καταφύγιο προς την Καστανιάκάτω, συνυπολογίζοντας τον κακόδρόµο και τις δυσκολίες λόγω λά-σπης.

Τέλος, µια ενδιαφέρουσα δια-δροµή µε ορµητήριο την Παύλιανη

σας φέρνει στο Κουµαρίτσι και στησυνέχεια στα ∆ύο Βουνά και τονΓοργοπόταµο, που µε την ανατίνα-ξη της σιδηροδροµικής γέφυραςέγινε σύµβολο της αντίστασης τουέθνους στις ηµέρες της γερµανικήςκατοχής.

Για όσους ενδιαφέρονται για τιςεναλλακτικές δραστηριότητες, θαπρέπει να πούµε πως στην περιοχήτης Οίτης έχουν γίνει δύο Μαραθώ-νιοι ορεινού τρεξίµατος µε την επω-νυµία «Ηρακλής».

Εορταστικές εκδηλώσεις µε δρα-στηριότητες εναλλακτικού τουρι-σµού γίνονται κάθε Σεπτέµβριο, µεαποκορύφωµα την κατάβαση τουφαραγγιού του Ασωπού όπου παίρ-νουν µέρος εκατοντάδες λάτρειςτου φυσικού µεγαλείου.

Στο ιερό του ΗρακλήΣτα ψηλά της Οίτης, και συγκε-

κριµένα στην τοποθεσία Πυρά,

ανακαλύφθηκαν ερείπια αρχαίουναού αφιερωµένου στον Ηρακλή.Ενα παράξενο σύνολο από γκρίζα,λαξευτά λατρευτικά στοιχεία,σπόνδυλοι κιόνων, τµήµατα τουθριγκού και τριγλύφων, που ανή-κουν σε πρόστυλο δωρικό ναό του3ου αιώνα π.Χ. µε πρόδροµο καισηκό εν παραστάσει, όπως αναφέ-ρουν οι αρχαιολόγοι. Νότια του να-ού υπάρχει ο βωµός που χρησιµο-ποιήθηκε διαρκώς από την αρχαϊκήεποχή µέχρι την περίοδο της Ρω-µαιοκρατίας, οπότε και έγινε επέ-κταση του αρχικού περιγράµµατοςκαι οριοθέτησή του µε λιθόπλιν-θους.

Σύµφωνα µε την αστείρευτη σεευρηµατικότητα και συµβολισµούςµυθολογία µας, ο Ηρακλής φόρεσετον δηλητηριασµένο µε το αίµα τουΚένταυρου Νέσσου χιτώνα που τουέδωσε η γυναίκα του ∆ηιάνειρα, µε

επακόλουθο ακόµα και ο πανελλή-νιος ήρωας των ∆ώδεκα Αθλων ναυποφέρει από φριχτούς πόνους.

Ετσι λοιπόν ο Ηρακλής διάλεξετην Οίτη για να στήσει µία πυράπροκειµένου να απαλλαγεί από τοδυσβάστακτο µαρτύριο και ο περα-στικός Φιλοκτήτης µε αντάλλαγµατα θανατηφόρα βέλη του, άναψε τηφωτιά και τον οδήγησε στην αποθέ-ωση. Οταν οι φλόγες περικύκλωσαντο σώµα του Ηρακλή, ο ∆ίας µηναντέχοντας να βλέπει τον «τριέσπε-ρο» γιο του, αφού τρεις νύχτες κρά-τησε η ένωσή του µε την Αλκµήνη,έστειλε κεραυνούς και σύννεφαπου ανέβασαν τον Ηρακλή στονΟλυµπο, προξενώντας παράλληλακαι γεωλογικό ρήγµα εκεί όπου σή-µερα βρίσκονται οι πηγές του Γορ-γοπόταµου!

Πηγή: «Eθνος»

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΤΑΞΙ∆ΙΑ 15

ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ

ΦΙΛΙΚΗ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗwww.avance.gr

H Avance Rent A Car ΕΠΕ ιδρύθηκε το 1992 στην Αθήνα και µπορεί να σαςεξυπηρετήσει µε ποικίλους τύπους αυτοκίνητων και µηχανών.

Για περισσότερο από µια δεκαετία προσφέρει στους πελάτες της υπηρεσίεςανώτερης ποιότητας, τις οποίες συνεχώς βελτιώνει και ανανεώνει.

Τηλ: 011-30-210-9959-955Fax: 011-30-210-9933-386Mob: 011-30-6979-241658Ζητήστε τον κ. Σπύρο

Rent a Car

Ελάτε να σας δείξουµετην Ελλάδα πουδεν γνωρίζετε

ΤΑΞΙ∆ΕΨΤΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α µε την

www.avance-travel.gr

PEGASUS CARRENTAL

Λεωφόρος Βάρης 8, 16673, Βούλα, Αθήνα

ΤΤηηλλ..:: ++3300--221100--88994466551199ΤΤηηλλ..:: ++3300--221100--99665533886688

ΤΤηηλλ//FFaaxx:: ++3300--221100--99665533886677ΚΚιιννηηττόό:: ++3300--66994444--883344448833

OFFER: 385 ΕURO MONTHLYEάν θέλετε να γνωρίσετε την Ελλάδα οδηγώντας, τότεη ιδανική λύση για σας είναι η PEGASUS CAR RENTAL

Η εταιρεία PEGASUS CAR RENTAL είναι οργανωµένη µε τέτοιο τρόπο ώστε να καλύπτει ακόµα και τις πιο απαιτητικές ανάγκες

του σύγχρονου ταξιδιώτη και το προσωπικό µας προσφέρει πάντοτε τις άριστες υπηρεσίες του µε προθυµία και φροντίδα.

web site: ppeeggaassuuss--ccaarrss..ccoomm • e-mail: iinnffoo@@ppeeggaassuuss--ccaarrss..ccoomm

Αριστερά: Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου εντυπωσιάζει µε το καµπαναριό της. ∆εξιά: Τοπίο της Οίτης µε θέα στα γύρω βουνά.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200916 ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

SUDOKU - ∆ΥΣΚΟΛΟ SUDOKU - ΠΟΛΥ ∆ΥΣΚΟΛΟ

ΛYΣH

- Π

ΟΛΥ

∆Υ

ΣΚΟ

ΛΟ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ1. Ακολούθησε την τύχη της Χιροσίµα. 2. Ζώο κατ’ εξοχήν ασυµπα-θές. 3. Από τη βελγική αυτή πόλη πήρε την ονοµασία του ο υπερίτης.-Απαραίτητα και στο µπρίκι. 4. Εκβάλλει στην Αδριατική.- Συνεχώς...γυρίζει (αντίστρ.). 5. Ποταµός της Κεντρικής Ασίας. 6. Η βάση της µε-λωδίας στη βυζαντινή µουσική.- Τραγωδία του Ευριπίδη. 7. «Η µι-κρή...», τίτλος της 2ης συµφωνίας του Τσαϊκόφσκι (αντίστρ.).- Σχετι-κό µε... συµφωνία (αντίστρ.). 8. Οµοιωµατικό µόριο.- Αρχαίο µετα-φορικό µέσο. 9. Φωνής χαρακτηρισµός.- Παρισινή λεωφόρος.

ΚΑΘΕΤΑ1. Επαρχία του Νοµού Αργολίδας. 2. Εγχορδο µουσικό όργανο.- Φη-µίζονται οι γάτες του. 3. Μυθικός ιδρυτής του φρυγικού κράτους, πα-τέρας του Μίδα. 4. Αρχικά κρατικών αυτοκινήτων.- Ξενική διάζευ-ξη.Τελείως άτακτα, µαζί µε το αντίθετό του (αντίστρ.). 5. Πολλά κόµ-µατα τη συναποτελούν (γεν.). 6. Η αιτιατική προσωπικής αντωνυ-µίας.- Ιταλικό άρθρο.- Φωνήεντα από τα... σύµφωνα. 7. Και αυτέςυποβάλλονται. 8. Ξενική άρνηση (αντίστρ.).- Χρησιµοποιείται και επίευχής. 9. Εχουν κάτι το κοινό.- Ηταν και ο αρχαίος Ελαφηβολιών.

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ:1. ΝΑΓΚΑΣΑΚΙ 2. ΑΡΟΥΡΑΙΟΣ 3. ΥΠΡ- ΙΣΤΙΑ4. ΠΑ∆ΟΣ- ΓΗ 5. ΙΡΤΙΣ 6. ΙΣΟ- ΕΛΕΝΗ 7. ΡΩΣΙΑ- ΝΑΙ 8.ΣΑ- ΝΑΥΣ 9. ΜΠΑΣΑ- ΟΣ. ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΝΑΥΠΛΙΑΣ 2. ΑΡΠΑ- ΣΙΑΜ 3. ΓΟΡ∆ΙΟΣ 4. ΚΥ-ΟΡ- ΑΝΩ 5. ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ 6. ΣΑΣ- ΙΛ- ΥΑ 7. ΑΙΤΗΣΕΙΣ 8.ΓΙΟΚ- ΝΑ 9. ΙΣΑ- ΜΗΝΑΣ.

ΠΩΣ ΠAIZETAI TO SUDOKU

Σκοπός του παιχνιδιού είναι να γεµίσετε τα άδεια τε-τράγωνα έτσι ώστε κάθε σειρά, κάθε στήλη και κάθε3Χ3 κουτί να περιέχει τους αριθµούς 1 εως 9, χωρίςόµως να επαναλαµβάνεται κάποιος από αυτούς.

Μερικά τετράγωνα περιέχουν αριθµούς, «γνωστοί

αριθµοί» . Σκοπός είναι να συµπληρωθούν τα άδεια τε-τράγωνα, ένας αριθµός σε κάθε τετράγωνο, έτσι ώστεκάθε στήλη, κάθε σειρά και κάθε κουτί να περιέχει τουςαριθµούς από το 1 εως το 9 µόνο µία φορά.

Κάθε αριθµός έχει µία µόνο σωστή θέση, εµφανίζεταιδηλαδή µόνο µια φορά σε κάθε στήλη, σε κάθε γραµµήκαι σε κάθε κουτί.

ΛYΣH ΣTAYPOΛEΞOY

ΛYΣH

- ∆Υ

ΣΚΟ

ΛΟ

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Η αγωνία της Μαντόνα µεγαλώνεικαθώς θα πρέπει να περιµένει µέ-χρι την Παρασκευή, 3 Απριλίου γιαµάθει αν εγκρίνεται η υιοθεσία της4χρονης Μέρσι (Mercy) από τηνφυλή των Μαλάουι.

Η 50χρονη τραγουδίστρια πουβρίσκεται από την Κυριακή 29Μαρτίου, µαζί µε τα παιδιά τηςστην Αφρική εµφανίστηκε την ∆ευ-τέρα στο δικαστήριο του Λίλονγκ.Ντυµένη κοµψά, σε αποικιακόστυλ, µε µαύρη φούστα και µαύραψηλοτάκουνα, µπήκε στην δικαστι-κή αίθουσα από την πίσω πόρτα,για να αποφύγει τους δηµοσιογρά-φους.

Ο δικαστής Τόµσον µια ώρα αρ-γότερα επιβεβαίωσε ότι η απόφασηγια την υιοθεσία θα βγει µέχρι τοτέλος της εβδοµάδας. Ενώ δεν έγινεγνωστό αν παρουσιάστηκαν συγγε-νείς της οικογένειας του κοριτσιού,που ονοµάζεται Chifudo James,που στην τοπική διάλεκτο συµαίνει«Ελεούσα» (Mercy).

Η «βασίλισσα της πoπ», αρνήθη-κε να κάνει δηλώσεις στον Τύπο γιατο ευαίσθητο θέµα της υιοθεσίας.Από εδώ και πέρα δεν έχει πάρα ναελπίζει ότι θα γυρίσει πίσω µε έναακόµη παιδί.

Φυσικά δεν λείπουν και οι αντι-δράσεις, κυρίως από οµάδες προ-

στασίας των δικαιωµάτων των παι-διών που την κατηγορούν ότι χρη-σιµοποιεί την δύναµη της, ασκώ-ντας πιέσεις και παραβιάζοντας τουνόµους περί υιοθεσίας.

Η Μαντόνα έφερε µαζί της, τον

3χρονο Ντέιβιντ Μπάντα που υιο-θέτησε πέρσι επίσης από τους Μα-λάουι και την 12χρονη Λούρδη.

O µικρός είχε την ευκαιρία ναπεράσει 2,5 ώρες µε τον βιολογικότου πατέρα, στο ξενοδοχείο που µέ-

νει η δηµοφιλής τραγουδίστρια.«Χάρηκα που τον είδα», δήλωσε

ο Γιόχανε Μπάντα στο «AssociatedPress»: «Αν και δεν µε αναγνώρισε,αφού µε ρώτησε ποιος είµαι» συ-µπλήρωσε µε παράπονο.

Η µητέρα του 3χρονου Ντέιβιντ,πέθανε όταν ήταν ενός µηνός. Οπατέρας του δεν µπορούσε να τονφροντίζει µόνος και τον είχε βάλεισε ορφανοτροφείο.

Την Κυριακή η Μαντόνα µαζί µετην 12χρονη Λούρδη επισκέφθη-καν ένα χωριό των Μαλάουι και συ-ζήτησαν την προοπτική δηµιουρ-γίας ενός νέου σχολείου εκεί.

Η Μαντόνα πήγε για πρώτη φο-ρά στο Μαλάουι το 2006, για τιςανάγκες ενός ντοκιµαντέρ φιλαν-θρωπικού χαρακτήρα, το οποίο µε-ταξύ άλλων έθιγε την µάστιγα τουAids, που στην περιοχή έχει χιλιάδεςθύµατα. Στην συνέχεια δηµιούργη-σε έναν οργανισµό που σκοπό έχειτην προστασία της συγκεκριµένηςφυλής, παρέχοντας φάρµακα, τροφήκαι εκπαίδευση στα παιδιά.

Σύµφωνα µε τα Ηνωµένα Εθνητα µισά από το ένα εκατοµµύριοπαιδιά των Μαλάουι έχουν µείνειορφανά αφού έχασαν τους γονείςτους από το AIDS.

Πηγή: «womenonly»

Αγωνία για την «βασίλισσα της πoπ»

Η Μαντόνα µε την κόρη της Λούρδη, επισκέφθηκαν το χωριό Τσινκό-τα, όπου συζήτησαν την προοπτική δηµιουργίας ενός νέου σχολείου.

ΑΣΟΣΙΕΪTΕΝT ΠΡΕΣ

Καυτό ατύχηµαγια τη Lady GaGaΤο καυτό νερό που έβραζε η LadyGaGa για το τσάι της, κατέληξε επά-νω της και µεταφέρθηκε στο νοσοκο-µείο µε έγκαυµα δευτέρου βαθµού.

Η disco look τραγουδίστρια, πουβρίσκεται αυτή τη περίοδο για συ-ναυλία στον Καναδά, πήγε στο νοσο-κοµείο για προληπτικούς κυρίως λό-γους και έπειτα από την περιποίησητων γιατρών, το τραύµα επουλώθη-κε και συνεχίζει τις εµφανίσεις της.

Η Lady GaGa, παραµένει στονούµερο ένα των βρετανικών chartsµε το single «Pokerface», ενώ το συ-γκεκριµένο τραγούδι θεωρείται τοπιο δηµοφιλές στην Ευρώπη.

Πηγή: «mad tv»

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΤΕΧΝΕΣ 17

Το Παγκόσµιο ∆ίκτυο Design 21που εδρεύει στην Νέα Υόρκη αριθ-µεί πάνω από 18000 µέλη παγκό-σµιος και είναι µια συντονισµένηκοινοπραξία µεταξύ του ιδρύµατοςFelissimo Japan και της UNESCO(Τhe United Nations educational,Scientific and Cultural Organi-zation).

∆ραστηριοποιείται σαν µιαοnline διαδικτυακή κοινότητα πουλειτουργεί σαν συνδετικός κρίκοςµεταξύ ευσυνείδητων και ιδιαίτερα,κοινωνικά ευαισθητοποιηµένωνκαλλιτεχνών προωθώντας και επι-βραβεύοντας το (καλύτερο designγια το καλό όλων) βάσει του µότοτου «Βetter design for the greatergood!».

Στο πλαίσιο της δραστηριότηταςτης και µε σκοπό την υποστήριξητης UΝESCO στο έργο της εστίασεαυτή τη φορά στην προσπάθειά της

για τη διάσωση της µητρικής γλώσ-σας παγκοσµίως, εκτιµώντας ότι σελίγες γενεές µετά τη δική µας πε-ρισσότερες από 7000 των γλωσσώνπου οµιλούνται στον Πλανήτη µαςθα έχουν εξαφανισθεί, οδηγώνταςαναπόφευκτα στην εξαφάνισηέναν µεγάλο λογαριασµό ιστορίας,παράδοσης και πολιτισµού.

Mε αφορµή αυτή την φιλότιµηπροσπάθεια σε βοήθεια τηςUNESCO για την διασφάλιση τηςΜητρικής γλώσσας, καθώς και τηνπροώθηση της γλωσσικής διαφορε-τικότητας, το Design 21 και τοFellisimo group Japan προκήρυξεέναν παγκοσµίου εµβέλειας διαγω-νισµό για την δηµιουργία ενός πό-στερ που θα διεισδύσει καλύτερακαι αποτελεσµατικότερα στον ου-σιαστικό αυτό σκοπό της Unesco σεκάθε γωνιά του πλανήτη µας, τηνδιάσωση της µητρικής γλώσσας. Για

ένα καλύτερο µέλλον κάθε χώρας,σε µια εποχή που το µέλλον φαντά-ζει δυσοίωνο.

Αυτός ο διαγωνισµός έλαβε έναναπροσδόκητο αριθµό συµµετοχών,περισσότεροι από 1100 κοινωνικάευαισθητοποιηµένοι καλλιτέχνεςαπό περισσότερες από 85 χώρες σεκάθε άκρη του κόσµου, έλαβαν µέ-ρος, εργαζόµενοι πάνω στο µότοαυτής της µεγάλης εκστρατείας τηςUnesco, Language matter!, γιατί ηγλώσσα πρέπει να µας απασχολείόλους!

Νικήτρια του µεγάλου αυτούδιαγωνισµού η 28χρονη Αννα Νο-ταρά Κουτρουµπάκη από την Ελλά-δα όπου ζει και έργαζεται ως επι-κοινωνιακός σχεδιαστής. Εχει ήδη-στα 28 της χρόνια διαγράψει µιαπολύ επιτυχηµένη πορεία, ως καλ-λιτέχνης µετρώντας έναν µεγάλοαριθµό αποτελεσµατικών δηµιουρ-

γιών. Στα 26 ξεκίνησε την δραστη-ριότητα της ως ελεύθερος επαγγελ-µατίας δηµιουργώντας το δικό τηςδηµιουργικό γραφείο µε την επω-νυµία Οna!

Το έργο της Mother LanguageMust Live! Ψηφίστηκε σαν το κα-λύτερο και το ιδανικότερο για τηνοπτική επικοινωνία της παρούσαςκαµπάνιας.

Στις 20 Φεβρουαρίου η δηµιουρ-γός βραβεύτηκε στα κεντρικά γρα-φεία της UNESCO στο Παρίσι απότην κ. Reviere Assistant Director-General for Culture, µε την τιµητι-κή πλακέτα της πολιτισµικής δια-φορετικότητας, σε µια εκδήλωσηπου έγινε προς τιµή της.

Στην εκδήλωση αυτή παρευρέ-θηκαν άνθρωποι των τεχνών αξιό-λογα στελέχη της UNESCO καθώςεπίσης και η ευρωπαϊκός αντιπρό-σωπος του Παγκόσµιου social

network Design 21 & FellisimoJapan κ. Sachiko Shindo -Rolandκαι η κ. Philomena Raymond -International organization StaffUnit, του γαλλικού υπουργείου ∆ιε-θνών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων.

Η ίδια ανέφερε σχετικά µε τηνεπιτυχία της:

«Αυτό που ήθελα ήταν να σχε-διάσω ένα πόστερ το οποίο να στο-χεύει ακριβώς σε ότι η Unesco ήθε-λε να επικοινωνήσει, ένα πόστερπου να απευθύνεται σε όλους, σεκάθε άνθρωπο αυτού του Πλανήτηανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, πε-ποιθήσεις και παραδώσεις. Η γλώσ-σα είναι το σηµαντικότερο προτέ-ρηµα της ανθρωπότητας, είναι τοκλειδί για ένα καλύτερο αύριο, σεέναν κόσµο όπου δεν θα υπάρχειαναλφαβητισµός σε έναν κόσµοπου θα θέλαµε όλοι, µε την ειρηνι-κή συνύπαρξη όλων!»

∆ιεθνής καλλιτεχνική διάκριση για Ελληνίδα

Η 28χρονη Αννα Νοταρά Κουτρουµπάκη από την Ελλάδα βραβεύθηκε µε την τιµητική πλακέτα της Πολιτισµικής διαφορετικότητας, σε µια εκδήλωση που έγινε προς τιµή της.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200918 ΒΙΒΛΙΟ

Tης Μαίρης Παπαγιαννίδου

Ηταν ο Μένγκελε αυτός που ετά-φη στη Βραζιλία µε ψεύτικο όνοµα;Είναι τα λείψανα του Οσίου Ευµενί-ου αυτά που αποκαλύφθηκαν στηΜονή Κουδουµά της Κρήτης; Ανή-καν στον Κάρολο -Λουδοβίκο ΙΖ’ τασκελετικά υπολείµµατα που βρέθη-καν στην περιοχή του Ντελφτ; Τικρύβει το αίνιγµα της σαρκοφάγουτου Ευαγγελιστή Λουκά; Η Μορια-κή Βιολογία δίνει απαντήσεις.

Αν ζούσε ακόµη λίγο η ΑνναΑντερσον, η οποία ως το 1984 πουπέθανε ισχυριζόταν ότι είναι η Ανα-στασία της τσαρικής οικογένειαςτων Ροµανόφ, θα αναγκαζόταν νατο πάρει πίσω. Ηταν τυχερή γιατί ητεχνολογία ανάλυσης του DΝΑ δενείχε αναπτυχθεί ακόµη πλήρως, καιέτσι κατάφερε να υποστηρίξει αυ-τόν τον ισχυρισµό για 64 ολόκληραχρόνια. Σήµερα κάτι τέτοιο θα είχεσυντοµευθεί κατά πολύ. Οι εξελί-ξεις αφότου ανακαλύφθηκε η δοµήτου DΝΑ το 1953 είναι γοργές, καικανείς δεν ξέρει πού µπορεί να στα-µατήσει τα ψέµατα και πού θα τονπιάσουν αδιάβαστο.

Η εµπειρογνώµων συγγραφέαςκυρία Μαρία Γεωργίου, διευθύ-ντρια του Εργαστηρίου ΓενετικήςΙατροδικαστικής και καθηγήτριαστην Ιατρική Σχολή Αθηνών, αντι-λήφθηκε προφανώς πόσο λίγο ενη-µερωµένοι είµαστε για τον τρόποκαι τις προϋποθέσεις διενέργειαςµιας ανάλυσης DΝΑ και µας παρου-σιάζει µε απλά λόγια σε ένα βιβλίοτις βασικές λειτουργίες και δυνατό-τητες αυτής της διαδικασίας, αλλάκαι τις συνέπειές της για τα εµπλε-κόµενα άτοµα.

Μέσα από περιπτώσεις ανδρώνκαι γυναικών που αµφισβήτησαν ήαµφισβητήθηκαν αµφίδροµα µεθύµατα κάθε φορά τα παιδιά τους-αληθινές ιστορίες του πρόσφατουπαρελθόντος που δηµοσιεύθηκανσε νοµικά περιοδικά και τα ΜΜΕ-όπως και µέσα από τη δική τηςεµπειρία στο εργαστήριο επί 17χρόνια, η συγγραφέας καθόλου δενµας αποθαρρύνει από το να κατα-φεύγουµε στη µέθοδο DΝΑ όπουκαι όταν χρειάζεται.

Απλώς µας προειδοποιεί ότι εί-ναι αλάνθαστη: «Ξεφυλλίζοντας τοβιβλίο της ζωής,το DΝΑ, διαπιστώ-νουµε ότι αυτό το µαρτυριάρικο µό-ριο αποκαλύπτει τόσο τις προφά-σεις µας όσο και τις αµαρτίες µας.Προσοχή λοιπόν στο πώς χρησιµο-ποιούµε τα...µόρια». Τα παραδείγ-µατα είναι εύγλωττα.

Αρχαία µόρια, καινούργιες βεβαιότητες

Το πιο ανατρεπτικό κεφάλαιοτου βιβλίου αναφέρεται στην τε-λευταία εξέλιξη της Μοριακής Βιο-λογίας, τις ταυτοποιήσεις οργανι-σµών που έζησαν ακόµη και πριναπό 100 εκατοµµύρια χρόνια. Ετσι,αν είχαµε ως τώρα τη δυνατότητανα ερευνήσουµε το παρελθόν κά-ποιου σε βάθος 100 χρόνων- ώστενα βρίσκονται εν ζωή συγγενείςπρώτου βαθµού- και να εξιχνιάζου-µε εγκλήµατα του καιρού µας,αφού µια τρίχα που βρίσκεται στοντόπο του αδικήµατος µπορεί να«φωτογραφίζει» ή καλύτερα να κα-

τονοµάζει τον δράστη, τώρα διε-ρευνάται και αν οι πεθαµένοι είναιστους τάφους τους, αρχής γενοµέ-νης από τη Νεφερτίτη και τον Του-ταγχαµών. Κλωνοποιήθηκε για τηνακρίβεια το DΝΑ από αιγυπτιακέςµούµιες, το DΝΑ του Νεάντερταλκαι του ανθρώπου των πάγων, όπωςκαι αρχαίων Ελλήνων που έζησαντον 28ο αιώνα π.Χ.

Κάποιες από τις περιπτώσεις τουπαρελθόντος µοιάζουν να µας αγγί-ζουν ακόµη. Με κοµµένη την ανά-σα παρακολουθούµε τα τεκταινό-µενα ώσπου να βεβαιωθούµε κάθεφορά: Ηταν ο Μένγκελε αυτός πουετάφη στη Βραζιλία µε ψεύτικοόνοµα, ή ο διαβόητος «άγγελος τουθανάτου» ξέφυγε για άλλη µία φο-ρά και απολαµβάνει κάπου ταπλούτη του ανενόχλητος; Είναι ταλείψανα του Οσίου Ευµενίου αυτάπου αποκαλύφθηκαν στη Μονή τουΚουδουµά στην Κρήτη ή µήπως αδί-κως χαρήκαµε;

Ας δούµε µερικές από τις απα-ντήσεις και τον τρόπο µε τον οποίοφθάσαµε σε αυτές.Ο γιος της Μαρίας Αντουανέτας

Μία από τις πιο µυστηριώδειςπτυχές της ευρωπαϊκής ιστορίαςήταν µέχρι πρότινος η τύχη του Κα-ρόλου -Λουδοβίκου ΙΖ ∆ , γιου τουγάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣτ ∆και της Μαρίας Αντουανέτας. Αλλεςπηγές µαρτυρούν ότι ο νεαρός πρί-γκιπας πέθανε στη φυλακή το1795, ενώ σύµφωνα µε κάποιες άλ-λες φυγαδεύθηκε και γλίτωσε απότο µένος των γάλλων επαναστατώνκατά τη Γαλλική Επανάσταση.

Κάποια στιγµή προσφάτως ήρ-θαν στην επιφάνεια µε τις ανασκα-φές στην περιοχή Ντελφτ σκελετι-κά υπολείµµατα που πιθανολογή-θηκε ότι ανήκαν στον Κάρολο-Λου-δοβίκο ΙΖ ∆ . Το 1998 αποµονώθη-κε το DΝΑ από τα οστά που βρέθη-καν. Βρέθηκε και µια τούφα µαλ-λιών της Αντουανέτας και έγινε ησύγκριση. Το αποτέλεσµα ήταν αρ-νητικό: τα σκελετικά υπολείµµατα

δεν µπορούσαν να ανήκουν σε άτο-µο που ήταν γιος της.

Τι είχε απογίνει όµως ο µικρόςΛουδοβίκος; Οι ιστορικοί δεν στα-µάτησαν να τον αναζητούν και µό-λις εντόπισαν την πληροφορία ότιτο παιδί έπασχε από φυµατίωση,από την οποία και πέθανε, έστρε-ψαν το ενδιαφέρον τους αλλού.Εµαθαν ακόµη ότι ο προσωπικός

του γιατρός κράτησε την καρδιάτου, η οποία, συντηρηµένη κατάλ-ληλα, έφθασε να υπάρχει ως τις µέ-ρες µας. Βρέθηκε η καρδιά που είχεκρατήσει ο γιατρός.

Ηταν όµως του γιου της Αντουα-νέτας; Το 2003 γάλλοι επιστήµονεςβρήκαν, µε ανάλυση DΝΑ, ότι αυτήη καρδιά ανήκε στον «µικρό Λουδο-βίκο». Μπορούσε επιτέλους, µε 211

χρόνια καθυστέρηση, να γίνει η τα-φή στη βασιλική κρύπτη του ΣενΝτενί. Εκλεισε έτσι ένα κεφάλαιοτης Ιστορίας.

Η πριγκίπισσα Αναστασία των Ροµανόφ

Από τα επτά µέλη της τσαρικήςοικογένειας που υποτίθεται ότι του-φε κίστηκαν µαζί µε τον οικογενει-ακό τους γιατρό Ευγένιο Μπότκινκαι τρεις υπηρέτες σε ένα κελί τηςπόλης Αικατερίνµπουργκ τη νύχτατης 16ης Οκτωβρίου του 1918, η µι-κρότερη κόρη του τσάρου Αναστα-σία έµοιαζε να έχει διασωθεί. Σύµ-φωνα µε τις έρευνες του ρώσουαντικαθεστωτικού αστυνοµικού Νι-κόλαου Σοκόλοφ που µας παρέδω-σε και την παραπάνω περιγραφή,τα πτώµατα µεταφέρθηκαν µε έναφορτηγό για να ταφούν σε ένα µε-ταλλωρυχείο, όµως λόγω βλάβηςστο φορτηγό τα έθαψαν βιαστικάσε έναν λάκκο.

Προηγουµένως τα περιέλουσανµε θειικό οξύ για να µην είναι ανα-γνωρίσιµα. Το άδοξο τέλος της οι-κογένειας και το γεγονός ότι οι σο-ροί των µελών της δεν είχαν βρεθείεξέθρεψαν τη µεγαλοµανία πολλώνπου ισχυρίστηκαν στη συνέχεια ότιείναι επιζήσαντα µέλη αυτής της οι-κογένειας.

Πρώτη ανάµεσά τους η νεαρήΑννα Αντερσον που ανασύρθηκε το1920 µισολιπόθυµη από ένα κανάλιτου Ανόβερου της Γερµανίας. Εδει-χνε ότι είχε πάθει αµνησία. Παρ’όλα αυτά «θυµόταν» ότι ήταν η µι-κρότερη κόρη του τσάρου και επέ-µενε σε αυτό. Το 1938 µάλιστα κα-τέθεσε αγωγή στα γερµανικά δικα-στήρια ζητώντας να της αναγνωρι-στεί και επισήµως η ταυτότητα τηνοποία επεκαλείτο. Η τελική απόφα-ση, που εκδόθηκε το 1970, δεν δι-καίωσε την Αντερσον, µε το αιτιο-λογικό ότι τα αποδεικτικά στοιχείαπου προσκόµισε στο δικαστήριοήταν ανεπαρκή.

Εν τω µεταξύ αποκαλύφθηκε,χρόνια αργότερα, ένας τάφος, 20

To DΝΑ και η αποκάλυψη της ιστορικής αλήθειας

Ο Μένγκελε, (στο κέντρο), µε φίλους του σε φωτογραφία της δεκαετίας του ’70

Ο Κάρολος -Λουδοβίκος ΙΖ’ ∆ , γιός της Μαρίας Αντουανέτας αποτελείµία από τις πιο µυστηριώδεις πτυχές της ευρωπαϊκής ιστορίας.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΒΙΒΛΙΟ 19

µίλια έξω από το Αικατερίνµπουρ-γκ, όπου εντοπίστηκαν σκελετοίεννέα ατόµων, τα πέντε εκ τωνοποίων ανήκαν στην ίδια οικογέ-νεια και στοιχειοθετήθηκε η σχέσηµάναςπαιδιών. Ηταν όµως αυτή ητσαρική οικογένεια;

«Η αλληλουχία των βάσεων τουµιτοχονδριακού DΝΑ του φερόµε-νου ως τσάρου µελετήθηκε συγκρι-τικά µε το αντίστοιχο του Μεγάλου∆ούκα Γεωργίου Αλεξάντροβιτς,πουήταν ο µικρότερος αδελφός του Νι-κολάου Β ∆, και του οποίου τα οστάείχαν πρόσφατα εκταφιαστεί.Τοσυµπέρασµα ήταν κατά 90% σίγου-ρο ότι τα σκελετικά υπολείµµαταανήκαν στην τελευταία τσαρική οι-κογένεια των Ροµανόφ».

Τι απέγιναν όµως τα άλλα δύοµέλη της οικογένειας; Οι δύο επι-ζώντες φέρονταν να έχουν αποδρά-σει µε πλοίο και να έζησαν την υπό-λοιπη ζωή τους στη βουλγαρική πό-λη Γκαµπάρεβο, κοντά στο Καζαν-λάκ. Το ενδιαφέρον του κόσµουαναζωπυρώθηκε και τουλάχιστονάλλες δέκα γυναίκες ισχυρίστηκαν

ότι η καθεµία από αυτές ήταν ηΑναστασία.

Η Αντερσον όµως ήταν η πιο επί-µονη: Σύµφωνα µε τους ισχυρι-σµούς της, όταν η οικογένεια δέ-χθηκε τους πυροβολισµούς, αυτήυποδύθηκε την πεθαµένη ανάµεσαστα νεκρά σώµατα των συγγενώντης και των υπηρετών και κατάφερενα δραπετεύσει χάρη στη βοήθειαενός πονόψυχου φρουρού. Οι ισχυ-ρισµοί της εµφανίζονταν στους τίτ-λους των εφηµερίδων ώσπου η ίδιαπέθανε.

Οταν αναπτύχθηκε η τεχνολο-γία ανάλυσης του DΝΑ, τη θυµήθη-

καν πάλι. Μήπως είχε δίκιο η γυ-ναίκα;

«Το µιτοχονδριακό DΝΑ πουαποµονώθηκε από τον ιστό µελετή-θηκε συγκριτικά µε το αντίστοιχοτου πρίγκιπα Φιλίππου, ο οποίος,όπως έχει ήδη αναφερθεί, ήτανσυγγενής εξ αίµατος από τη µεριάτης µητέρας της τσαρί νας Αλεξάν-δρας». Και, όχι, η Αννα Αντερσονδεν είχε σχέση µε την τσαρική οικο-γένεια.

Τα λείψανα της Αναστασίας δεναποκαλύφθηκαν ποτέ. Ηταν δύοαδελφοί που γεννήθηκαν στηνΚρήτη το 1829 και το 1846, αντι-στοίχως, και µόνασαν στη ΜονήΚουδουµά. Του Οσίου Παρθενίουτα λείψανα φυλάσσονται στη µονήκαι εκτίθενται σε λαϊκή προσκύνη-ση, ενώ του Οσίου Ευµενίου θεω-ρούνταν χαµένα.

Ωσπου στη διάρκεια χωµατουρ-γικών εργασιών στον περίβολο τηςµονής βρέθηκαν οστά που συνι-στούσαν ανθρώπινο σκελετό. Απευ-θύνθηκαν στο Εργαστήριο της Ια-τρικής Σχολής και την κυρία Γεωρ-

γίου αυτοπροσώπως.«Εφόσον οι Οσιοι Παρθένιος και

Ευσέβιος ήταν αδέλφια εξ αίµατος,είχαν την ίδια µητέρα και είχανκληρονοµήσει από τη µητέρα τουςτο ίδιο µιτοχονδριακό DΝΑ. Με αυ-τή τη συλλογιστική, αποµονώσαµεDΝΑ από τα λείψανα του ΟσίουΠαρθενίου και από τα οστά πουβρέθηκαν στην αυλή της µονής. Στησυνέχεια µελετήσαµε συγκριτικάτην αλληλουχία των βάσεων τωνδύο µιτοχονδριακών DΝΑ...». Τοαποτέλεσµα; Το άτοµο στο οποίοανήκαν τα οστά στην αυλή δεν ήτανο Οσιος Ευµένιος.

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς και η σορός του

Στην περίπτωση του Ευαγγελι-στή Λουκά αναφερόµαστε σε έναάτοµο που πέθανε πριν από 1.900χρόνια. Απόγονοί του ή συγγενείςεξ αίµατος δεν µπορούν να βρε-θούν. Ούτε νεκροί συγγενείς υπάρ-χουν που να είναι γνωστό πού είναιενταφιασµένοι ώστε να γίνει η γε-νετική διερεύνηση της ενδεχόµε-νης συγγενικής σχέσης του ευαγγε-λιστή µε αυτούς. Πώς µπορεί να λυ-θεί το αίνιγµα που προέκυψε ότανπροσφάτως αµφισβητήθηκε απόιστορικούς ότι η σορός του Ευαγγε-λιστή Λουκά στην Πάδοβα της Ιτα-λίας, όπου βρίσκεται από το 1177µ.Χ., είναι πράγµατι η σορός τουΕυαγγελιστή Λουκά; Αυτή η υπο-ψία βασάνιζε τους ιστορικούς κύ-κλους και, δεδοµένου ότι το ζήτηµαάπτεται και του θρησκευτικού συ-ναισθήµατος για χιλιάδες πιστούς,κάλεσαν τη Μοριακή Βιολογία ναβοηθήσει στην αποκατάσταση τηςιστορικής αλήθειας.

Επρεπε η τεχνολογία της µελέ-της του DΝΑ να συσχετίσει τα σκε-λετικά υπολείµµατα ενός µόνο ατό-µου µε µια ολόκληρη περιοχή κατα-γωγής. Η καταγωγή του Ευαγγελι-στή Λουκά όµως αποτελούσε επί-σης θέµα προς διαπραγµάτευση.Γεννήθηκε στην Ελλάδα ή στηνΑντιόχεια της Συρίας - η οποία ήταντότε ρωµαϊκή επαρχία- και πέθανεγύρω στο 150 µ.Χ., σε ηλικία 84ετών, στη Θήβα, όπου και ετάφη;Το 338 µ.Χ., κατά το δεύτερο έτοςτης αυτοκρατορίας του ΜεγάλουΚωνσταντίνου, η σορός του µετα-φέρθηκε στην Κωνσταντινούποληκαι από εκεί, αργότερα, στην Πάδο-βα της Ιταλίας. Το πότε έγινε η δια-κοµιδή της σορού από την Κωνστα-ντινούπολη στην Πάδοβα δεν είναιεπακριβώς γνωστό.

Η µαρµάρινη σαρκοφάγος µετην κατά πάσα πιθανότητα- σορότου ευαγγελιστή Λουκά ανοίχτηκεστις 17 Σεπτεµβρίου του 1998 απόµια επιτροπή επιστηµόνων. Το µο-λύβδινο φέρετρο εντός είχε µέγε-θος που ταίριαζε µε τον τάφο πουυπήρχε στη Θήβα.

Τα σηµεία της οστεοπόρωσηςσυνηγορούσαν υπέρ του ότι το άτο-µο πέθανε σε ηλικία µεγαλύτερητων 70 χρόνων. Η πιθανότητα ταοστά να ανήκαν σε άτοµο που κα-ταγόταν από τη Συρία ήταν τρειςφορές µεγαλύτερη από το να ανή-καν σε άτοµο που καταγόταν απότην Ελλάδα. Σύµφωνα µε τα αποτε-λέσµατα της ανάλυσης του µιτοχον-δριακού DΝΑ, η πιο πιθανή κατα-γωγή του ατόµου στο οποίο ανήκεη σορός που µελετήθηκε ήταν η Συ-ρία.

Αρα ο Ευαγγελιστής Λουκάςήταν συριακής καταγωγής. Με µίαπροϋπόθεση: ότι δεν αλλάχθηκε ησορός. Οι ιστορικοί δεν ήταν διό-λου σίγουροι για το τι είχε συµβείκαι δέκα χρόνια αργότερα, το 2008,ενώ η τεχνολογία της µελέτης τουDΝΑ είχε προσφέρει τα πορίσµατάτης, ο ιστορικός Αντόνιο Λοµπάτιδήλωσε πως «παρ’ ότι δεν αµφισβη-τώ τα αποτελέσµατα της ανάλυσηςτου µιτοχονδριακού DΝΑ,δεν πι-στεύω ότι οι οδόντες που µελετήθη-καν ήταν πράγµατι του Ευαγγελι-στή Λουκά».

Σύµφωνα µε την έρευνα αυτούτου ιστορικού, µετά τη διακοµιδή

των λειψάνων στην Κωνσταντινού-πολη άρχισε η διασπορά τους ανάτην υφήλιο και είναι δύσκολο ναεντοπιστεί ο ακριβής αριθµός τωνσορών που αποδίδονται στον Ευαγ-γελιστή Λουκά. Κατά τη διάρκειατου Μεσαίωνα υπήρχαν τουλάχι-στον επτά σοροί: µία στην Πάτρα,µία δεύτερη στην Κωνσταντινούπο-λη, µία τρίτη στην Αντιόχεια, η τέ-ταρτη στη Ρώµη, η πέµπτη στοΜπενεβέντο, που βρίσκεται κοντάστη Νάπολι, µία έκτη σορός στη Βε-νετία και η έβδοµη στην Πάδοβα.Στο σηµείο αυτό η επιστήµη τηςΜοριακής Βιολογίας σήκωσε τα χέ-ρια ψηλά.

Ο «άγγελος» του θανάτουΟ αριθµός των θυµάτων του Γιό-

ζεφ Μένγκελε υπολογίζεται στις400.000, µεταξύ των οποίων συ-γκαταλέγονται και πολλά παιδιά.Ηταν ο διαβόητος γιατρός που έκα-νε πειράµατα στους κρατουµένουςστα στρατόπεδα συγκέντρωσης τηςναζιστικής Γερµανίας και ξεπέρασεσε σαδιστικές µεθόδους κάθε προη-γούµενο. Και όµως αυτός ο «άνθρω-πος» διέφυγε τη σύλληψη µετά τοτέλος του πολέµου.

Ο καταζητούµενος εγκληµατίαςπολέµου κατάφερε να δραπετεύσειανενόχλητος και να αναζητήσειάσυλο στη Νότια Αµερική, όπου συ-νέχισε τη ζωή του φυγοδικώντας,µέσα στα πλούτη και στη χλιδή.Επιστολές του που βρέθηκαν σε χέ-ρια φίλων το 1985 αποδεικνύουνότι ουδέποτε µετάνιωσε για τις

ωµότητες που διέπραξε. Και τελικάπνίγηκε µόνος του κολυµπώνταςκαι ενταφιάστηκε στο κοιµητήριοΕµπου στο Σάου Πάουλου της Βρα-ζιλίας,µε το ψεύτικο όνοµα Βόλ-φγκανγκ Γκέρχαρντ. Είναι ήδη µιαιστορία χωρίς δικαίωση. Μήπωςόµως κατάφερε να διαφύγει ξανάκαι είναι κάπου ανάµεσά µας;

Το 1985 έγινε εκταφή και η εξέ-ταση των σκελετικών υπολειµµά-των αποκάλυψε στοιχεία που «φω-τογράφιζαν» τον Μένγκελε. Αλλάυπήρχαν αµφιβολίες. Τα σκελετικάυπολείµµατα µεταφέρθηκαν στηΒρετανία όπου, µε τη µέθοδο τουγενετικού αποτυπώµατος, διερευ-νήθηκε κατά πόσον τα υπολείµµα-τα ανήκαν πράγµατι σε αυτόν. Πάλιδεν ήταν απολύτως βέβαιοι.

Το 1992 ο καθηγητής του Πανε-πιστηµίου του Λέστερ Αλεκ Τζέφριςκαι οι συνεργάτες του αποµόνωσανDΝΑ από τα οστά προκειµένου,µεαντίστροφη δοκιµασία πατρότη-τας,να βρουν την ταυτότητα τουατόµου στο οποίο ανήκαν τα οστάαυτά.

∆εν υπήρχαν όµως στη ζωή φε-ρόµενοι ως βιολογικοί γονείς τουΜένγκελε,οπότε µελέτησαν το µι-τοχονδριακό DΝΑ συγκρίνοντάς τοµε το αντίστοιχο του αδελφού του.Επιβεβαιώθηκε ότι στον συγκεκρι-µένο τάφο ήταν θαµµένος ο ΓιόζεφΜένγκελε- µπορούµε πια να κοιµό-µαστε ήσυχοι...

Πηγή: «To Bήµα»

Πώς µπορεί να λυθεί το αίνιγµα που προέκυψε όταν αµφισβητήθηκεαπό ιστορικούς ότι η σορός του Ευαγγελιστή Λουκά στην Πάδοβα τηςΙταλίας, είναι πράγµατι η σορός του Ευαγγελιστή Λουκά;

Η βραζιλιάνικη ταυτότητα του ναζιστή εγκληµατία πολέµου ΓιόζεφΜένγκελε. Το «νέο» όνοµά του, Βόλφγκανγκ Γκέρχαρντ.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200920

από τηβιβλιοθήκη του

WRΤΗΛ.: (718) 784-5255 • ΦΑΞ: (718) 472-0510

Στην τιµή συµπεριλαµβάνονται έξοδα διεκπεραίωσης και ταχυδροµικά. Αποστείλατε την παραγγελία σας µε επιταγή, στο όνοµα:

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ (NATIONAL HERALD, INC.), 37-10 30TH STREET, L.I.C., N.Y. 11101-2614

E-mail: [email protected], [email protected]

ή χρεώστε την πιστωτική σας κάρτα:

VISA MASTERCARD AMERICAN EXPRESS DISCOVER

ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΡΤΑΣ: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΛΗΞΕΩΣ:-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΟΝΟΜΑ ΠΑΡΑΛΗΠΤΟΥ: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΟΛΗ: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΟΛΙΤΕΙΑ: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΖΙΡ: --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΗΛ.: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------CELL: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΦΑΞ: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------E MAIL:----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΑΡΙΘ. ΒΙΒΛΙΩΝ: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΥΠΟΓΡΑΦΗ: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$1111..0000ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$2266..4400ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$1166..0000ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$1133..5500


$$1122..0000ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$2211..0000ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$2244..9900ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$2222..2288

ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ


$$2299..9999

Στην προσπάθεια να γνωρίσουν

τα παιδιά µας τα διαµάντια

της Νεοελληνικής λογοτεχνίας

εγκαινιάζουµε την

ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Κάνουµε αρχή µε δύο κλασσικά έργα,

ενώ σύντοµα ακολουθούν περισσότερα.

Ενας φόρος τιµής στα Ελληνικά γράµµατα

και στους ανθρώπους που τα τίµησανÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$3399..9999


$$3366..9999


$$4400..9999


$$3377..9999ÙÙÈÈÌÌ‹‹::

$$3377..9999


$$2233..9999


$$2299..9999

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ 21

Ρολό γλώσσας µε µουςγαρίδας και πουρέκολοκυθιού µε πατάτα

ΥλικάΓια 4 άτοµα:• 17,6 oz γλώσσα φιλέτο• Λευκό κρασί• Αλάτι• ΠιπέριΓια τη µους:• 10 oz. γαρίδες καθαρισµένεςΓια τον πουρέ:• 17,6 ozκολοκύθια• 17,6 oz πατάτα• αλάτι• πιπέρι• ελαιόλαδο

∆ιαδικασίαΒράζουµε σε µπόλικο νερό τις

πατάτες και τα κολοκυθάκια. Σε µιακατσαρόλα βάζουµε νερό να βρά-σει, µαζί µε λευκό κρασί, αλάτι καιπιπέρι και προαιρετικά δάφνη.Ανοίγουµε τα φιλέτα γλώσσας καιτα πασπαλίζουµε µε πιπέρι.

Από τις ωµές γαρίδες βγάζουµετα κεφάλια και τα κελύφη, όπωςεπίσης και το έντερό τους από τηράχη. Αλατοπιπερώνουµε τις καθα-ρισµένες γαρίδες και τις περνάµεστο µπλέντερ, ώστε να γίνουν κοµ-µατάκια, που θα γίνουν η γέµισήµας.

Σε κάθε φιλέτο γλώσσας, τοπο-θετούµε µια µεγάλη κουταλιά γέµι-σης. Τυλίγουµε το φιλέτο κλείνο-ντας το σφιχτά σε διαφανή µεµβρά-νη, σαν καραµέλα.

«Πετάµε» τα τυλιγµένα φιλέταστην κατσαρόλα µε το βραστό νερόκαι τα αφήνουµε για 5-6 λεπτά. Γιανα δούµε αν είναι έτοιµα, τα τρυπά-µε µε οδοντογλυφίδα: αν βγάζουνζουµί, θέλουν κι άλλο βράσιµο.

Για τον πουρέ, περνάµε τις βρα-σµένες πατάτες µαζί µε τα βρασµέ-να κολοκυθάκια από µύλο. Προ-σθέτουµε αλάτι, πιπέρι και λάδι.

Για να φτιάξουµε τη σάλτσα,προσθέτουµε ένα κουτάλι της σού-πας corn flower στο νερό που έβρα-σαν τα φιλέτα και ανακατεύουµεγια να δέσει.

Κόβουµε τα ρολά µας σε φέτες,τις στρώνουµε σε πιάτα σερβιρίσµα-τος, τοποθετούµε λίγο πουρέ, περι-χύνουµε σάλτσα πάνω στο ψάρι καιπασπαλίζουµε µε λίγο µαϊντανό.

Φαβοκεφτέδες µε ελιά

Υλικά για 8 άτοµαγια τη φάβα:• 17 oz φάβα• 1 ξερό κρεµµύδι κοµµένο στα

τέσσερα

• 2 σκελίδες σκόρδο• 1 ποτήρι κρασιού ελαιόλαδο• Αλάτι• Πιπέριγια τους φαβοκεφτέδες:• 1 ξερό κρεµµύδι ψιλοκοµµένο• 1 σκελίδα σκόρδο• 8 oz φρυγανιά• 4 oz. Αλεύρι• 2 αυγά• 5 oz γραβιέρα Κρήτης• Χυµό µισού λεµονιού• Ελιές γεµιστές

∆ιαδικασίαΞεκινάµε µε τη φάβα. Σε µια χύ-

τρα ταχύτητος βράζουµε µισό κιλόφάβα µε ένα ξερό κρεµµύδι κοµµέ-νο στα τέσσερα, δυο σκελίδες σκόρ-

δο, ένα ποτήρι κρασιού ελαιόλαδο,αλάτι και πιπέρι. Καλύπτουµε ταυλικά µε ζεστό νερό και τα σφήνου-µε σε χαµηλή φωτιά για ένα τέταρ-το µε κλειστό καπάκι.

Οταν κρυώσει η φάβα, την περ-νάµε από χειροκίνητο µύλο ή τηνπολτοποιούµε όπως αλλιώς µπο-ρούµε (µίξερ, γουδί, πιρούνι). Μέ-σα στη φάβα ρίχνουµε όλα τα υλικάγια να την πλάσουµε σε κεφτέ: ταψιλοκοµµένα κρεµµύδια και τοσκόρδο, την τριµµένη γραβιέρα καιτη φρυγανιά. Ανακατεύουµε καλάµε µια ξύλινη κουτάλα. Αφήνουµεστο ψυγείο µια ώρα να δέσει η ζύ-µη.

Πλάθουµε στρογγυλές µπαλί-τσες µε τη φάβα. Στο κέντρο µπή-

γουµε µια ελιά αφού της αφαιρέ-σουµε το κουκούτσι. Βουτάµε τουςκεφτέδες στο αλεύρι και αφού κά-ψουµε λάδι για τηγάνισµα σε έναβαθύ τηγάνι, «πετάµε» τους φαβο-κεφτέδες να χρυσίσου για 3-4 λε-πτά.

Ταλιατέλες µε σάλτσαεσπεριδοειδών

Υλικάγια 2 άτοµα:• 15 oz ταλιατέλες• 1 κουταλιά τριµµένο µαϊντανό,

φασκόµηλο θυµάρι• 8 oz βούτυρο• 1 πορτοκάλι• 2 λάιµ• 1 µανταρίνι• 1 γκρέιπ φρουτ• 2 κρεµµύδια κοκκάρια• αλάτι• πιπέρι

∆ιαδικασία Βράζουµε τις ταλιατέλες σε

άφθονο αλατισµένο νερό. Ετοιµά-ζουµε και ένα µπολ µε βραστό νερό,όπου θα ζεµατίσουµε τις φλούδεςαπό τα εσπεριδοειδή, για να µαλα-κώσουν.

Στραγγίζουµε τις φλούδες και τιςκόβουµε σε πολύ µικρούς κύβους.Στύβουµε το πορτοκάλι και το λάιµκαι φυλάµε τους χυµούς.

Σε ένα τηγάνι ζεστό, λιώνουµετο βούτυρο και ρίχνουµε τις φλού-δες να σοταριστούν ελαφρώς. Υστε-ρα ρίχνουµε στο τηγάνι το κρεµµύ-δι ψιλοκοµµένο, έπειτα τους χυ-µούς, το θυµάρι, το µαϊντανό, τοφασκόµηλο, τις ταλιατέλες και τασοτάρουµε όλα µαζί για δυο λεπτά.

Τα ρίχνουµε σε ένα πιάτο σερβι-ρίσµατος και το στολίζουµε µε κοµ-µατάκια από τα φρούτα ή φλούδεςκαι ψιλοκοµµένο µαϊντανό.

Πηγή: «Nηστικό Αρκούδι»

Νόστιµες συνταγές χωρίς κρέας

Ταλιατέλες µε σάλτσα εσπεριδοειδών

Ρολό γλώσσας µε µους γαρίδας και πουρέ κολοκυθιού µε πατάτα Φαβοκεφτέδες µε ελιά

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200922 ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

Tο ψωµί παχαίνει; Τα γαλακτοκο-µικά δεν πρέπει να καταναλώνο-νται από ενήλικους; Το κόκκινοκρέας είναι επιβαρυντικό για τηνυγεία; Πολλές τροφές από αυτέςπου κυριαρχούν στην ελληνικήκουζίνα και στην καθηµερινή δια-τροφή κατηγορούνται ως βλαβερέςή παχυντικές.

Ας δούµε λοιπόν τι ισχύει στηνπραγµατικότητα.

ΨωµίΤο ψωµί είναι ένα από τα πιο ση-

µαντικά αλλά ταυτόχρονα παρεξη-γηµένα τρόφιµα. Θεωρείται γενικάπαχυντικό, ενώ ουσιαστικά είναιµια καλή πηγή ενέργειας καθώς καιπολλών θρεπτικών συστατικών, κυ-ρίως βιταµινών του συµπλέγµατοςΒ και φυτικών ινών, ιδίως όταν εί-ναι ολικής αλέσεως. ∆ίνει σύνθε-τους υδατάνθρακες, που πρέπει νααποτελούν τη βάση µιας ισορροπη-

µένης διατροφής. Φυσικά, όπωςόλα τα τρόφιµα, πρέπει να κατανα-λώνεται µε µέτρο.

SOS: Η παγίδα όσον αφορά στοψωµί είναι ότι παρασυρόµαστε καιτο τρώµε µε τρόφιµα που θεωρού-νται «θερµιδικές βόµβες», όπωςσάλτσες, λιπαρά τυριά, βούτυροκ.λπ.

ΓαλακτοκοµικάΤα γαλακτοκοµικά είναι η πλου-

σιότερη πηγή ασβεστίου στη δια-τροφή µας και η κατανάλωσή τουςείναι σηµαντική για τη φυσιολογι-κή ανάπτυξη του σκελετού, ιδίωςστην παιδική και εφηβική ηλικίακαι στις γυναίκες κατά την εγκυµο-σύνη και το θηλασµό.

Από όλα τα γαλακτοκοµικά, ταπλουσιότερα σε ασβέστιο είναι τακίτρινα τυριά και στη συνέχεια ταλευκά τυριά, το γάλα και το γιαούρ-τι.

SOS: Τα γαλακτοκοµικά και κυ-ρίως τα κίτρινα τυριά είναι πολύπλούσια σε κορεσµένα λίπη κι ανε-βάζουν τη χοληστερίνη. Επίσης, ηυπερκατανάλωσή τους ευνοεί τηνπαχυσαρκία, κι έτσι θα πρέπει νακαταναλώνονται µε µέτρο και ναπροτιµώνται στις λιγότερο λιπαρέςµορφές τους (π.χ. ηµι-αποβουτυρω-µένο γάλα και γιαούρτι, άπαχα τυ-ριά).

ΣοκολάταΗ σοκολάτα, κυρίως η µαύρη και

λιγότερο η γάλακτος, περιέχει φλα-βονοειδή, δηλαδή ουσίες µε ισχυρήαντιοξειδωτική δράση που συµβάλ-λουν στην προστασία του οργανι-σµού και τη µακροζωία. Επιπλέον,βοηθάει συχνά στην πνευµατική δι-αύγεια και προκαλεί συναίσθηµαχαράς.

SOS: Πλούσια σε θερµίδες καιλίπος, η σοκολάτα δύσκολα µπορεί

να χαρακτηριστεί υγιεινό τρόφιµο.Σε µικρές ποσότητες αλλά όχι κα-θηµερινά, έχει κι αυτή θέση σε µιαισορροπηµένη διατροφή.

ΚαφέςO καφές άδικα κατηγορείται ως

ανθυγιεινός. Η µε µέτρο κατανάλω-σή του (1-3 φλιτζάνια την ηµέρα)όχι µόνο δεν προκαλεί προβλήµαταυγείας, αλλά, αντίθετα, αυξάνει τοβασικό µεταβολισµό, την αυτοσυ-γκέντρωση και γενικά την πνευµα-τική απόδοση, όπως και την απόδο-ση στην αεροβική άσκηση.

SOS: Και εδώ ισχύει το «µέτρονάριστον», εφόσον η υπερβολική κα-τανάλωσή του αυξάνει τη νευρικό-τητα και την ευερεθιστότητα, µειώ-νει την αυτοσυγκέντρωση και ευνο-εί την υπέρταση και τα καρδιαγγει-ακά νοσήµατα. Επίσης, στη διάρ-κεια της εγκυµοσύνης είναι καλό νααποφεύγεται, γιατί αυξάνει τις πι-

θανότητες αποβολής.Σουσάµι

Το σουσάµι, επίκαιρο και λόγωτης Σαρακοστής, είναι ένα είδος µειδιαίτερη γεύση και υψηλή θρεπτι-κή αξία. Είναι µια καλή εναλλακτι-κή πηγή ασβεστίου, που το κάνειαπαραίτητο σε περίοδο νηστείας.Μικρή ποσότητα, περίπου 1/4 φλι-τζανιού, δίνει ασβέστιο όσο περί-που ένα γιαούρτι. Επίσης προσφέ-ρει το ιχνοστοιχείο χαλκού, πουέχει αντιφλεγµονώδη δράση και θε-ωρείται χρήσιµο στη ρευµατοειδήαρθρίτιδα. Τέλος, είναι πλούσιο σεφυτοστερόλες, ουσίες που µειώ-νουν την κακή χοληστερίνη καιπροστατεύουν από τον καρκίνο.

SOS: Φυσικά, επειδή το σουσά-µι και το ταχίνι που χρησιµοποιού-µε στη νηστεία έχουν πολλές θερµί-δες και λιπαρά, θα πρέπει να κατα-ναλώνονται σε µικρές ποσότητες.

Μύθοι και αλήθειες για φαγητό χωρίς ένοχες

Αριστερά, το σουσάµι, είναι µια καλή εναλλακτική πηγή ασβεστίου, που το κάνει απαραίτητο σε περίο-δο νηστείας. ∆εξιά, το κόκκινο κρέας αποτελεί άριστη πηγή πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας, φω-σφόρου, ψευδαργύρου και σιδήρου και είναι απαραίτητο συστατικό µιας ισορροπηµένης διατροφής.

Αριστερά, η σοκολάτα βοηθάει συχνά στην πνευµατική διαύγεια και προκαλεί συναίσθηµα χαράς. ∆εξιά, τα γαλακτοκοµικά είναι η πλουσιότερη πηγή ασβεστίου στη διατροφή µας.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ∆ΙΑΤΡΟΦΗ 23

Κόκκινο κρέαςΑποτελεί άριστη πηγή πρω-

τεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας,φωσφόρου, ψευδαργύρου και σιδή-ρου. Επίσης περιέχει κρεατίνη, µιαουσία που αυξάνει τη δύναµη καιτην απόδοση στους αθλητές ή εκεί-νους που προπονούνται συστηµατι-κά. Αποτελεί απαραίτητο συστατι-κό µιας ισορροπηµένης διατροφής.Πόσο, λοιπόν, κόκκινο κρέας θαπρέπει να τρώµε; Εξαρτάται απότην ηλικία, την κατάσταση τηςυγείας και τη δραστηριότητα. Απόδύο φορές την εβδοµάδα σε έφη-βους, αθλητές, στην εγκυµοσύνη,στα παιδιά στην ανάπτυξη ή σε πε-ριπτώσεις σιδηροπενικής αναιµίας.Εως δύο φορές το µήνα σε ενήλι-κους και περιπτώσεις υπερλιπιδαι-µίας.

SOS: Η υπερκατανάλωση κρέα-τος -όπως δείχνουν επιδηµιολογι-κές µελέτες- φαίνεται να αυξάνει τησυχνότητα καρκίνου στο πεπτικόσύστηµα και να ευνοεί την υπερλι-πιδαιµία, δηλαδή την αύξηση τηςχοληστερίνης, των τριγλυκεριδίωνκ.λπ.

Υπάρχουν και καλά λιπαράΦτάνει εσείς να ξέρετε

πού «κρύβονται»Κάθε φορά που ακούµε τη λέξη

«λιπαρά», κάνουµε συνειρµούς µεχοληστερίνη, πίεση, παχυσαρκίακ.ά. Oι Ελληνες, ειδικότερα, σεπρόσφατη έρευνα δηλώνουν ότι εί-ναι µπερδεµένοι σχετικά µε τη χρή-ση των λιπαρών στην καθηµερινήτους διατροφή. Ωστόσο, παρά την«κακή τους φήµη», υπάρχουν καικαλά λιπαρά που είναι άκρως χρή-σιµα για τη διατροφή µας και η έλ-λειψή τους µπορεί να έχει δυσάρε-στες συνέπειες.

Oι δύο βασικές κατηγορίες κα-λών λιπαρών είναι τα µονοακόρε-στα και τα πολυακόρεστα. Τα µονο-ακόρεστα λιπαρά όχι µόνο δεν προ-καλούν προβλήµατα στην υγεία,αλλά προστατεύουν κιόλας από τηνεµφάνιση νοσηµάτων, όπως τα καρ-διαγγειακά νοσήµατα και ο σακχα-ρώδης διαβήτης. Αυτά τα λιπαρά ταβρίσκουµε στο ελαιόλαδο και σε µι-

κρότερες ποσότητες στα σπορέλαια(καλαµποκέλαιο, ηλιέλαιο, σογιέ-λαιο κ.λπ.), στο αβοκάντο, στο σου-σάµι, στο ταχίνι, στα αµύγδαλα,στα αράπικα φιστίκια και στα καρύ-δια.

Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέαµε τη σειρά τους διακρίνονται σε ω-3 και ω-6. Είναι απαραίτητο να συ-µπεριλαµβάνονται στη διατροφήµας, γιατί ο οργανισµός µας δενµπορεί να τα συνθέσει µόνος του.Τα ω-3 υπάρχουν σε κάποιους ξη-ρούς καρπούς (καρύδια, αµύγδα-λα), στο λιναρόσπορο, στη σόγια,στα άγρια χόρτα (γλιστρίδα, αντρά-κλα) και στα λιπαρά ψάρια, όπως οσολοµός, οι σαρδέλες, ο γαύρος καιτο σκουµπρί. Τα ω-6 περιέχονταικυρίως στις φυτικές µαργαρίνες καισε φυτικά σπορέλαια (όπως το αρα-

βοσιτέλαιο, το ηλιέλαιο, το σογιέ-λαιο).

Η Αµερικανική ΚαρδιολογικήΕνωση επισηµαίνει ότι η κατανάλω-ση αυτών των λιπαρών οξέων προ-στατεύει την καρδιά, ελαττώνονταςτην πιθανότητα εµφάνισης καρδια-κής αρρυθµίας, ενώ βοηθά στηνοµαλή ανάπτυξη των κυττάρων.

O απλός τρόπος για να αντικατα-στήσουµε τα κορεσµένα ζωικά λι-παρά µε τα καλά φυτικά που βοη-θούν την υγεία είναι να χρησιµο-ποιούµε µαργαρίνη.

Η µαργαρίνη είναι φυτικής προ-έλευσης και πλούσια σε καλά απα-ραίτητα λιπαρά. ∆εν περιέχει χολη-στερίνη ή τρανς λιπαρά, ενώ τα κα-λά λιπαρά της συµβάλλουν στονέλεγχο της χοληστερίνης. Τέλος,στα συστατικά της αφθονούν οι βι-

ταµίνες A, D και Ε.Τrivia

Ενας στους δύο Eλληνες πιστεύ-ει ότι η καλύτερη πρόληψη είναι ηκατάργηση των λιπαρών από τηδιατροφή του. Λόγω αυτής της σύγ-χυσης τελικά καταλήγουµε να κα-ταναλώνουµε περισσότερα «κακά»λιπαρά, όπως το βούτυρο, µε απο-τέλεσµα να επιβαρύνουµε τηνυγεία µας.

Σε έρευνα που πραγµατοποιή-θηκε στο Πανεπιστήµιο Χάρβαρνταποδείχθηκε ότι η αντικατάστασητων κορεσµένων ζωικών λιπαρώνστην καθηµερινή διατροφή 164ενηλίκων που συµµετείχαν στηνέρευνα µε καλά φυτικά λιπαρά γιαέξι εβδοµάδες είχε ως αποτέλεσµατη βελτίωση της καρδιαγγειακήςλειτουργίας.

Τα µονοακόρεστα λιπαρά βοή-θησαν τη µείωση της αρτηριακήςπίεσης, τη µείωση της κακής χολη-στερίνης και την αύξηση της καλήςκαθώς και τη µείωση των τριγλυκε-ριδίων.

Για µια ισορροπηµένη διατροφή,η κατανάλωση των µονοακόρεστωνλιπαρών µπορεί να φτάνει µέχρικαι το 15% των συνολικών θερµί-δων που προσλαµβάνει κάποιοςηµερησίως, ενώ το αντίστοιχο πο-σοστό για τα πολυακόρεστα λιπαράθα πρέπει να φτάνει το 10% τωνηµερησίων θερµίδων.

Ευχαριστούµε την κλινική διαι-τολόγο-διατροφολόγο, µε Msc στηναθλητική διατροφή, κ. ΚατερίναΜόρτογλου.

Πηγή: «Tαχυδρόµος»

Αριστερά, το ψωµί είναι µια καλή πηγή ενέργειας, καθώς και πολλών θρεπτικών συστατικών, κυρίως βιταµινών του συµπλέγµατος Β και φυτι-κών ινών, ιδίως όταν είναι ολικής αλέσεως. ∆εξιά, η µε µέτρο κατανάλωσή του καφέ όχι µόνο δεν προκαλεί προβλήµατα υγείας, αλλά, αντίθετα,αυξάνει το βασικό µεταβολισµό, την αυτοσυγκέντρωση και γενικά την πνευµατική απόδοση, όπως και την απόδοση στην αεροβική άσκηση.

Τα µονοακόρεστα λιπαρά βρίσκονται σε µικρότερη ποσότητα στο αβοκάντο.Ο σολοµός είναι πλούσιος σε πολυακόρεστα λιπαρά ω-3.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200924 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Της Λουίζας Βογιατζή*

Η εφηβεία, αυτή η περίοδος µετά-βασης από την παιδική στην ενήλι-κη ζωή, γεµάτη αλλαγές, αναταρά-ξεις, µεταπτώσεις, απώλειες αλλάκαι πολύ σηµαντικές κατακτήσεις,είναι σίγουρα περίοδος προβληµα-τισµού στις πιο ήπιες περιπτώσεις,εξέγερσης και δυνατής σύγκρουσηςστις πιο έντονες. Οπως είναι φυσι-κό, ο τρόπος επικοινωνίας µεταξύτων εφήβων και των γονιών τουςαλλάζει ριζικά και όχι πάντα µε τονκαλύτερο τρόπο. Μπορεί, παρ’ όλααυτά, να διατηρηθεί η επικοινωνία;Μπορούν γονείς και έφηβοι να συ-νεχίσουν, κάτω από τις καινούργιεςσυνθήκες, να επικοινωνούν µεταξύτους;

Εν αναµονή του χάουςΗ εφηβεία είναι, λοιπόν, λόγω

αυτών των αλλαγών και των ανατα-ράξεων, η πιο πολυσυζητηµένηίσως ηλικία του ανθρώπου. Για κα-µιά άλλη ηλικία δεν ανησυχούν τό-σο πολύ οι γονείς, οι οποίοι πολύσυχνά, µισοαστεία µισοσοβαρά, εκ-φράζουν αυτή τους την ανησυχίααπό την πολύ τρυφερή ηλικία τωνπαιδιών τους: «Αν κάνει έτσι τώραστα πέντε του, φαντάσου τι µας πε-ριµένει στην εφηβεία!», «Προσπα-θώ από τώρα να βάλω κάποιους πε-ριορισµούς, για να αποφύγουµεστην εφηβεία τα χειρότερα... », «Ωςτώρα καλά τα πήγαµε, τώρα που έρ-χεται η εφηβεία να δούµε τι µας πε-ριµένει».

Ανησυχίες και φόβοι, δικαιολο-γηµένοι εν µέρει, άσκοποι όµωςαπό την άλλη µεριά, επειδή, αν κά-τι χαρακτηρίζει την εφηβεία, έχεινα κάνει µε το ότι δεν είναι ούτεπροβλέψιµη ούτε γενικεύσιµη. Οιανατροπές και οι µεταβολές πουσυµβαίνουν στον κάθε έφηβο είναιτέτοιες που µπορούν πραγµατικάνα µετατρέψουν το πιο ήρεµο παιδίσε ταύρο µαινόµενο και το πιο ατί-θασο σε σιωπηλό και αποτραβηγµέ-νο παρατηρητή.

Το µόνο βέβαιο είναι ότι ο κάθε

έφηβος αλλάζει: Οχι προς το καλύ-τερο ή το χειρότερο, αλλά κατά ένακοµµάτι πιο κοντά προς αυτό πουείναι ο εαυτός του και που αρχίζεινα φαίνεται καλύτερα όταν η έντο-νη εποχή της εφηβείας έχει πια πε-ράσει. Στο µεταξύ, υπάρχει χάος,άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισ-σότερο εµφανές.

Απραγοι και αµήχανοι παρατηρητές

Πολλοί είναι, λοιπόν, οι γονείςπου φοβούνται τα χειρότερα καιπροσπαθούν να ανακαλύψουν σταπαιδιά τους τα «σηµάδια» γι’ αυτό

που πρόκειται να συµβεί. Προσπα-θούν να µαντέψουν, να προβλέ-ψουν, να προετοιµαστούν, για νααποφύγουν την «αρρώστια». Ηεφηβεία, όµως, είναι αλλαγή, δενείναι αρρώστια, έστω κι αν µερικέςφορές µοιάζει σαν τέτοια.

Γι’ αυτό και ως γονείς πολλές φο-ρές κατά τη διάρκεια της εφηβείαςτων παιδιών µας νιώθουµε ότι στε-κόµαστε άπραγοι, χωρίς να µπο-ρούµε να κάνουµε τίποτα για νααπαλύνουµε αυτό που τους συµβαί-νει. Παρ’ όλα αυτά, όµως, ο υπερβο-λικός φόβος και η «παρατήρηση»

προς αναζήτηση ανησυχητικών«σηµαδιών» εφηβείας στα παιδιάδεν βοηθά την κατάσταση. Οποιοςφοβάται, ξεχνά πολλές φορές νααντιδράσει και όποιος παρατηρεί,ξεχνά να ακούσει και να επικοινω-νήσει. Και όποιος περιµένει να ανα-καλύψει συγκεκριµένα «σηµάδια»,µπορεί να βγάζει βιαστικά συµπε-ράσµατα και να βλέπει φαντάσµαταεκεί που δεν υπάρχουν.

Αναζητώντας διαύλουςεπικοινωνίας

Η επικοινωνία, οµολογουµένωςδύσκολη και γεµάτη εµπόδια πολ-

λές φορές, είναι αναγκαία (αν καιδιαφορετικού είδους) κατά τηνεφηβεία, σχεδόν όσο και κατά τουςπρώτους µήνες της ζωής του παιδι-ού. Τι µπορούν, όµως, να κάνουν οιγονείς απέναντι σε αυτούς τους συ-χνά τόσο δυσπρόσιτους εφήβους,που άλλοτε αποτραβιούνται στησιωπή τους και αποµονώνονται καιάλλοτε εξεγείρονται µε τεράστιαορµή στην παραµικρή παρατήρησηπου τους γίνεται; Ας δούµε µία-µίαµερικές από τις πιο δύσκολες «στιγ-µές» της επικοινωνίας µε έναν/µίαέφηβο/η:

Γονείς και έφηβοι: Μπορούν να επικοινωνήσουν;

Η επικοινωνία µεταξύ γονιών και παιδιού, δύσκολη και γεµάτη εµπόδια πολλές φορές, είναι αναγκαία κατά την εφηβεία.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 25

«Και ξαφνικά άρχισε να µου µιλάει άσχηµα...»

Στην προεφηβεία, συνήθως,εκεί γύρω στην ηλικία των 11-12ετών, αρκετά παιδιά αρχίζουν, δι-στακτικά στην αρχή και πιο έντονακαθώς µεγαλώνουν, να µιλάνεάσχηµα στους γονείς τους, κυρίωςβέβαια όταν θυµώσουν, συγκρου-στούν, νευριάσουν.

Ιδιαίτερα όταν αυτή η συµπερι-φορά πρωτοεµφανίζεται, τα παιδιάτροµάζουν και τα ίδια µε το θράσοςτους, γιατί, όσο θυµωµένα κι αν εί-ναι µε τους γονείς τους, δεν παύουννα είναι γι’ αυτά οι πιο σηµαντικοίάνθρωποι.

Πώς το αντιµετωπίζουµεΣε καµία περίπτωση η συµπερι-

φορά αυτή δεν πρέπει να αντιµετω-πιστεί µε χαλαρότητα και να επι-τραπεί µε το σκεπτικό «ας κάνουµεότι δεν ακούµε, δεν το εννοεί». Οιέφηβοι έχουν ανάγκη από όρια καιζητάνε από εµάς να τους δείξουµεότι περιµένουµε να µας σέβονταιόπως τους σεβόµαστε κι εµείς (πουείναι επίσης απαραίτητο).

Κοφτά και χωρίς ενδοιασµούς,αλλά και χωρίς µακροσκελή κηρύγ-µατα, υπερβολές και δαιµονοποιή-σεις, πρέπει να τους δείξουµε ότιδεν ανεχόµαστε αυτή τη συµπερι-φορά.

Αντιµετωπίστε τους εφήβους µε σταθερότητα

Η επικοινωνία µε τους εφήβουςείναι τόσο δύσκολη, επειδή οι έφη-βοι είναι διχασµένοι: Από τη µιανιώθουν ότι θέλουν να στείλουνστο φεγγάρι τους γονείς τους κι απότην άλλη έχουν τεράστια ανάγκηαπό τη σταθερότητα που αυτοί τουςπαρέχουν, ακριβώς επειδή οι ίδιοιαισθάνονται «τη Γη να τρέµει κάτωαπό τα πόδια τους».

Οποιο, λοιπόν, κι αν είναι τοπαιδαγωγικό µας «ύφος», αυστηρόή επιεικές, φιλικό ή αυταρχικό, αυ-τό που έχει σηµασία είναι να είµα-στε όσο µπορούµε πιο σταθεροί καισίγουροι απέναντί τους σχετικά µεαυτά που περιµένουµε, που απορ-ρίπτουµε, που επιθυµούµε, πουχαιρόµαστε σε αυτούς.

«Ρωτάω και δεν παίρνω απάντηση»

Ενα δύσκολο παιχνίδι επικοινω-νίας µε τους εφήβους είναι αυτό της«σωστής απόστασης». Οι έφηβοιέχουν ανάγκη από περισσότεροιδιωτικό χώρο, ο οποίος µάλισταέχει µια ιερότητα που δεν υπάρχεισε άλλες ηλικίες. Ετσι, οι ερωτήσειςτων γονιών εκλαµβάνονται συχνάσαν ανεπιθύµητες εισβολές στονιδιωτικό αυτό χώρο.

Πώς το αντιµετωπίζουµε: Οιγονείς πρέπει να καταλάβουµε ότιδεν µπορούµε πια να ξέρουµε όλαόσα συµβαίνουν στη ζωή τους µεκάθε λεπτοµέρεια. ∆εν πρέπει,όµως, να αφήσουµε να µας επιβλη-θεί η σιωπή σαν νόµος. Εστω γιαπρακτικά θέµατα, όπως τι ώρα θαγυρίσει, πού θα βρίσκεται αν αργή-σει το βράδυ, δικαιούµαστε ναέχουµε απάντηση.

«∆εν τολµάµε να µιλήσουµε πια για θέµατα όπως το σχολείο

και οι βαθµοί, τα ρούχα, η εµφάνισή τους...».

Πολλοί έφηβοι, εξαιτίας της ανά-γκης τους να ταυτιστούν πλέον πε-ρισσότερο µε τους συνοµηλίκουςτους και λιγότερο µε την οικογέ-νειά τους, ντύνονται άλλοτε προ-

κλητικά, άλλοτε ατηµέλητα, άλλο-τε εκκεντρικά.

Πώς το αντιµετωπίζουµε: Φυ-σικά δεν µπορούµε να περιµένουµενα ντύνεται όπως θα άρεσε σε εµάςτους γονείς, αλλά αυτό δεν σηµαί-νει ότι «απαγορεύεται» να πούµετην άποψή µας για την εµφάνισητου παιδιού µας, ειδικά όταν αυτήείναι κραυγαλέα: Eνα παιδί που κυ-κλοφορεί σχεδόν µεταµφιεσµένοθα ένιωθε σαν να µην το βλέπουν,αν οι δικοί του δεν έλεγαν τίποτεγια την αµφίεσή του.

Οσον αφορά το σχολείο και τουςβαθµούς, όσο κι αν διαµαρτύρο-νται, οι έφηβοι έχουν ανάγκη νανιώθουν ότι οι γονείς τους ενδιαφέ-ρονται, ότι ανησυχούν και συζη-τούν µαζί τους τυχόν δυσκολίες καιψάχνουν να βρουν τρόπους αντιµε-τώπισης των δυσκολιών αυτών.

Οι οργισµένοι έφηβοι της Αθήνας

Τα συµβάντα των τελευταίωνµηνών, µε πρωταγωνιστές -µεταξύπολλών άλλων βέβαια- και αρκε-τούς οργισµένους εφήβους, δίνουντην αίσθηση αδιεξόδου, επειδή εί-ναι σαν να µην υπάρχουν καθόλου(και µάλλον δεν υπάρχουν) δίοδοιεπικοινωνίας. Και πράγµατι, η κοι-νωνία, αν τη φανταστούµε σαν δι-ευρυµένη οικογένεια, έχει αδιαφο-ρήσει τελείως για τις πρωταρχικές -κοινωνικές- ανάγκες των νεαρώνµελών της: Την παροχή πραγµατι-κής αίσθησης ασφάλειας, τη διαφύ-λαξη των ιδιωτικών τους χώρων,τον αλληλοσεβασµό και την ανάλη-ψη ευθύνης και την παροχή ουσια-στικής, χρήσιµης γνώσης που ναοδηγεί σε πραγµατική πρακτική καιδιανοητική αυτονοµία.

«Oλα τα κάνω στραβά, δέχοµαι κριτική για τα πάντα»

Κατά την εφηβεία των παιδιώντους, οι γονείς εκθρονίζονται. Αυτοίπου ήξεραν και µπορούσαν τα πά-ντα, που ήταν οι καλύτεροι, οι εξυ-πνότεροι και οι οµορφότεροι, γίνο-νται ξαφνικά αντικείµενα αυστηρό-τατης κριτικής και ανελέητης αµφι-σβήτησης, κάτι που δεν είναι ούτεευχάριστο ούτε ανώδυνο γι’ αυ-τούς.

Πώς το αντιµετωπίζουµε: Εδώκαλούµαστε να δείξουµε αυτοπε-ποίθηση. Αντί να αµυνόµαστε µεοργή ή αντίθετα να προσπαθούµενα κάνουµε τα πάντα για να τους γί-νουµε περισσότερο αρεστοί, έχου-µε µια ευκαιρία να τους δείξουµεότι µπορείς να έχεις διαφορετικέςαπόψεις και εντούτοις να συζητάςκαι να εκτιµάς τον άλλον.

«Αισθάνεται συνέχεια, ή τουλάχιστον έτσι λέει, ότι δεν

τον/την καταλαβαίνουµε...».Ενα από τα πράγµατα που µοι-

ραία περνά ο κάθε έφηβος και απότο οποίο, παρά τις όποιες καλές µαςπροθέσεις, δεν µπορούµε να τοναπαλλάξουµε, είναι η αίσθηση ότιδεν τον καταλαβαίνει κανείς καιπολύ λιγότερο οι γονείς του. Ο ίδιοςείναι που δεν καταλαβαίνει τονεαυτό του, γιατί όσα αντιλαµβάνε-ται και όσα νιώθει φάσκουν καιαντιφάσκουν.

Πώς το αντιµετωπίζουµε: Αςπροσπαθήσουµε να µην παριστά-νουµε ότι καταλαβαίνουµε γιατί«έτσι ακριβώς ήµουν κι εγώ». Στηνεφηβεία, ένα παιδί θέλει να µοιάζειόσο το δυνατόν λιγότερο στους γο-νείς του και δεν το καθησυχάζουµεεπαναλαµβάνοντάς του πόσο πολύµας µοιάζει. Αρκεί να του δείχνου-µε ότι κάνουµε προσπάθεια να κα-ταλάβουµε τα δικά του συναισθή-µατα και ότι, δυστυχώς, πολλές φο-ρές δεν µας είναι εύκολο αυτό.«Είναι σαν να µην υπάρχει στοσπίτι, κλείνεται στο δωµάτιότου/της κι εξαφανίζεται...»Ο ιδιωτικός χώρος, η προστατευ-

τική σφαίρα που δηµιουργεί γύρωτου, συµβολίζει τον καινούργιο κό-σµο που φτιάχνει για τον εαυτότου. Η µουσική του, η επικοινωνίαµε τους φίλους, το κλείσιµο στο δω-µάτιο πρέπει να γίνουν σεβαστάαπό τους γονείς, γιατί ο έφηβος δενµπορεί να κάνει χωρίς αυτά.

Πώς το αντιµετωπίζουµε: Κά-ποιες κοινές στιγµές των γονιών µετον έφηβο είναι σηµαντικό να συ-νεχίσουν να υπάρχουν, έστω κι ανεκείνος δυσανασχετεί. Οταν, λόγουχάρη, τρώµε όλοι µαζί, πρέπει ναπαρίσταται (εκτός από εξαιρέσεις,όταν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος) καιµάλιστα χωρίς τα ακουστικά τουmp3 στα αυτιά!

«Μπορούµε, εντέλει, να συµβιώσουµε αρµονικά;»Oλα τα παραπάνω δεν εγγυώ-

νται µια γαλήνια και αρµονική συµ-βίωση, ιδιαίτερα µε έναν/µία επα-ναστατηµένο/η έφηβο/η. Ούτεεξασφαλίζουν ότι θα είµαστε οι τέ-λειοι γονείς για τους εφήβους µας.Αλλωστε, αυτό είναι το τελευταίοπου έχουν ανάγκη: Εφηβεία και τε-λειότητα είναι έννοιες διαµετρικάαντίθετες. Εξάλλου, αν είµαστε τέ-λειοι, πώς θα καταφέρουν να απο-κοπούν από εµάς;

Πώς το αντιµετωπίζουµε: Μέ-σα σε αυτή την ταραγµένη περίοδοπου περνά η σχέση µας µε τα έφηβαπαιδιά µας, θα βοηθούσε σηµαντικάνα διατηρήσουµε µερικές πόρτεςανοιχτές, οι οποίες να κρατούν ζω-ντανή την επικοινωνία µεταξύ µας,ακόµη και σε στιγµές κρίσης. Κι ανκάποιες φορές αισθανόµαστε να µηνξέρουµε πια αυτό το απρόσιτο πλά-σµα που έχουµε απέναντί µας, πουδεν µοιάζει καθόλου µε το αγαπηµέ-νο µας µικρό παιδί, τότε δεν έχουµεπαρά να κάνουµε αυτό που κάναµεσυχνά όταν ήταν µωρό: Να πάµε πά-νω από το κρεβάτι του το βράδυ καινα το κοιτάξουµε καθώς κοιµάται.∆εν έχει ακόµη κάτι από το αγγελικόπρόσωπο που είχε και τότε;

* Η κ. Λουίζα Βογιατζή είναισυµβουλευτική ψυχολόγος.

Πηγή: «Vita»

Πολλοί έφηβοι, εξαιτίας της ανάγκης τους να ταυτιστούν πλέον περισσότερο µε τους συνοµηλίκους τους καιλιγότερο µε την οικογένειά τους, ντύνονται άλλοτε προκλητικά, άλλοτε ατηµέλητα, άλλοτε εκκεντρικά.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200926 ΥΓΕΙΑ

«Ας χορέψουµε!». ∆εν είναι µόνοοι djs στα κλαµπ που δίνουν το σύν-θηµα, αλλά και οι ειδικοί: ο χορόςθωρακίζει την υγεία µας από πολ-λές ασθένειες και µας χαρίζει µα-κροβιότητα. ∆εν έχουµε παρά ναανακαλύψουµε τον Φρεντ Αστέρ,τον Τραβόλτα ή τον Μπαρίσνικοφπου κρύβουµε µέσα µας.

Αρκούν 30 λεπτά χορού τηνεβδοµάδα για να µειωθεί κατά τοήµισυ ο κίνδυνος προσβολής απόέµφραγµα. Αυτό βεβαιώνει το Βρε-τανικό Ιδρυµα Υγείας, ενώ οι Ιταλοίεπιστήµονες υποστηρίζουν ότι χο-ρεύοντας τρεις φορές την εβδοµά-δα έχουµε τα ίδια οφέλη που µαςδίνει η άσκηση στο -βαρετό γιαπολλούς- στατικό ποδήλατο.

Ο χορός θεωρείται ασπίδα απέ-ναντι και σε άλλες ασθένειες, όπωςη υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβή-της τύπου 2, κάποιες µορφές καρκί-νου, ενώ µειώνει τον κίνδυνο προ-σβολής από οστεοπόρωση. Οι ειδι-κοί ερευνούν τώρα τον τρόπο µε τονοποίο ο χορός µπορεί να βοηθήσειτα επιθετικά παιδιά, τη συγκέντρω-ση στο σχολείο και το γράψιµο. ∆ενέχουµε λοιπόν παρά να επιλέξουµετο είδος του χορού που προτιµάµε.

Χορός στο κλαµπΕίναι δύσκολο να πιστέψουµε

ότι κουνώντας ρυθµικά το σώµαµας σε ένα κλαµπ µπορούµε ναέχουµε τα οφέλη της γυµναστικής.Σύµφωνα, ωστόσο, µε τον χορογρά-φο και γυµναστή Γκάρεθ Γουόκερ,«ο χορός στο κλαµπ είναι ασφαλής,αποτελεσµατικός και κάνει την ίδιαδουλειά µε την αεροβική άσκηση.Βοηθά στο να διώχνουµε το άγχοςκαι γυµνάζει ολόκληρο το σώµα».

Για τους ειδικούς, µάλιστα, χο-ρεύοντας στο κλαµπ, θέτουµε σελειτουργία µυς που στο γυµναστή-ριο µένουν συνήθως αδρανείς.

Θερµίδες που καίµε: 200- 500σε µια ώρα.

Κλασικός χορόςΕίναι ό,τι πρέπει για να αποκτή-

σει κανείς ελαστικότητα, ισορροπίακαι καλό συντονισµό. «Το µπαλέτοείναι ιδανικό για τους κοιλιακούςκαι ραχιαίους µυς, ενώ µας βοηθάεινα αντιµετωπίσουµε προβλήµαταπου αποκτούµε από την εργασίαµπροστά στον υπολογιστή όπως οικυρτοί ώµοι», σηµειώνει η Εµα Ρέ-ντινγκ, καθηγήτρια σε ένα κολέγιοσύγχρονου χορού.

Η ίδια επισηµαίνει ότι το µπαλέ-το αναπτύσσει τη φαντασία και τησυγκέντρωση, καθώς απαιτεί νααποµνηµονεύουµε τα βήµατα, ενώβελτιώνει τη λεγόµενη ιδιοδεκτικό-τητα, δηλαδή την αίσθηση του σώ-µατός µας σε σχέση µε τον χώροπου καταλαµβάνει.

Θερµίδες που καίµε: περίπου300 σε 90 λεπτά µαθήµατος.

Σύγχρονος χορόςΣύµφωνα µε µια µελέτη, τα παι-

διά ηλικίας 11-14 ετών που συµµε-τείχαν σε ένα πρόγραµµα σύγχρονου χορού δέκα εβδοµάδων, βελ-τίωσαν την αναπνοή και την ελα-στικότητά τους.

«Προηγούµενες µελέτες έχουνδείξει ότι ο σύγχρονος χορός ενισχύ-ει το οµαδικό πνεύµα, τη δηµιουργι-κότητα και τη φαντασία, ενώ βοηθά-ει στη λύση των προβληµάτων µας»,λέει η Εµα Ρέντινγκ. Επιπλέον µε τονσύγχρονο χορό διατηρούµε σε πολύκαλή κατάσταση τη φόρµα µας.

Θερµίδες που καίµε: 100- 400σε 90 λεπτά µαθήµατος.

Κλακέτες«Οι κλακέτες είναι ιδανική καρ-

διαγγειακή άσκηση κι ένας από

τους καλύτερους τρόπους αεροβι-κής εκγύµνασης», λέει η Ρέντινγκ.«Είναι ένα δυναµικό και ρυθµικό εί-δος, ενώ έχει λιγότερα ‘σταµάτα’και ‘ξεκίνα’ από τους άλλους χο-ρούς», προσθέτει.

Η φήµη που έχουν οι κλακέτεςσχετικά µε το κάψιµο θερµίδωνοφείλεται στο γεγονός ότι κάνουµεµικρά βήµατα µε µεγάλη ταχύτητα.

Θερµίδες που καίµε: 350- 400σε µια ώρα µαθήµατος.

Βαλς, τάγκο και λάτινΟ λάτιν είναι ένας χορός µε τον

οποίο εξασκούµε το σώµα µας πα-ράλληλα µε το µυαλό µας. «Πρέπεινα σκέφτεσαι τα βήµατα και τηνίδια ώρα να ακούς τη µουσική», λέ-ει η Κιθ Τζόουνς του ΒρετανικούΣυµβουλίου Χορού.

Σύµφωνα µε µια µελέτη, το βαλςκαι το τάγκο προσφέρουν µοναδικήσωµατική άσκηση που προστατεύειαπό τον κίνδυνο της γεροντικήςάνοιας.

Θερµίδες που καίµε: 265 τηνώρα µε βαλς και τάγκο, περίπου450 µε λάτιν.

ΒreakdanceΑυτό το ακροβατικό είδος χο-

ρού, που γεννήθηκε στο Μπρονξ τηδεκαετία του ‘70, απαιτεί πολλήενέργεια.

«Πρέπει να εξασκηθεί κανείς πο-λύ και να αφιερωθεί σε αυτό για ναχορέψει breakdance», δηλώνει η ει-δική σε τέτοια θέµατα Ιβόν Γιάνγκ,υπογραµµίζοντας: «∆υναµώνει καιενισχύει τους µυς και την αντοχήµας».

Πρέπει, πάντως, να έχουµε υπό-ψη µας ότι ακριβώς επειδή είναιένας πολύ απαιτητικός χορός, δενπροτείνεται για παιδιά κάτω τωνοκτώ ετών.

Θερµίδες που καίµε: περίπου250 σε µια ώρα µαθήµατος.

Πηγή: «Tα Νέα»

Θωρακίστε την υγεία σας αρχίζοντας τον χορό!Γίνεται ασπίδα

για τις ασθένειες καιχαρίζει µακροβιότητα

Ο λάτιν είναι ένας χορός µε τον οποίο εξασκούµε το σώµα µας πα-ράλληλα µε το µυαλό µας, ενώ κάιµε περίπου 450 θερµίδες την ώρα.

Αριστερά: Το µπαλέτο είναι ιδανικό για τους κοιλιακούς και ραχιαίους µυς, ενώ µας βοηθάει να αντιµετωπίσουµε προβλήµατα που αποκτούµε από την εργασία µπροστά στονυπολογιστή, όπως οι κυρτοί ώµοι. ∆εξιά: Το τάγκο προσφέρει µοναδική σωµατική άσκηση που προστατεύει από τον κίνδυνο της γεροντικής άνοιας.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΥΓΕΙΑ 27

Της Μυρσίνης Κωστοπούλου*

Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Ορ-γανισµό Υγείας, το 2020 η κατά-θλιψη θα αποτελεί τη δεύτερη συ-χνότερη ασθένεια παγκοσµίως.Πρόσφατη ανακοίνωση του Κέ-ντρου Πρόληψης και ΕλέγχουΑσθενειών των ΗΠΑ αναφέρει ότιτο 5,4% των Αµερικανών ηλικίαςάνω των 12 ετών πάσχουν σήµερααπό κατάθλιψη.

Οµως ενώ η κατάθλιψη θεωρεί-ται ιάσιµη νόσος, µόνο ένας στουςτρεις ασθενείς επισκέπτεται κάποι-ον ειδικό ψυχικής υγείας, και απόαυτούς, το 30% διακόπτει τη φαρ-µακευτική αγωγή µόλις µέσα στον

πρώτο µήνα, πολύ πριν τα φάρµα-κα αρχίσουν να δρουν.

Το ποσοστό φτάνει το 50% γιατους ασθενείς που διακόπτουνστους δύο πρώτους µήνες της φαρ-µακευτικής αγωγής.

Η αγωγή µε αντικαταθλιπτικάφάρµακα είναι αποτελεσµατικότε-ρη όταν διαρκεί τουλάχιστον 6 µή-νες, ενώ λόγω πρόωρης διακοπήςτης ένας στους δύο ασθενείς πα-ρουσιάζει υποτροπή.

Η έστω µικρή αύξηση της διάρ-κειας της αγωγής µε αντικαταθλι-πτικά έχει αποδειχθεί ότι προσφέ-ρει σηµαντικά θεραπευτικά οφέληστους περισσότερους ασθενείς. Αλ-λά για να λάβει τα οφέλη, ο ασθε-

νής θα πρέπει να παίρνει τα φάρ-µακά του.

Ποιοι παράγοντες εµποδίζουντη συµµόρφωση των ασθενών µεκατάθλιψη στη λήψη της ψυχο-φαρµακευτικής αγωγής;

- Η έλλειψη επαρκούς ενηµέρω-σης από τους γιατρούς για τη λήψητης αγωγής και τις ενδεχόµενεςπαρενέργειές της.

- Η µη ανοχή των ασθενών σεπαρενέργειες των αντικαταθλιπτι-κών (π.χ. ζαλάδα, κεφαλαλγία,ανησυχία, σεξουαλική δυσλει-τουργία), οι οποίες συχνά εµφανί-ζονται πριν ο ασθενής αντιληφθείκάποιο θεραπευτικό αποτέλεσµα.

- Τα δύσκολα θεραπευτικά σχή-µατα µε συχνές λήψεις πολλών χα-πιών.

- Προηγούµενη αρνητική εµπει-ρία του ασθενούς µε συγκεκριµένοαντικαταθλιπτικό φάρµακο.

- Το υψηλό κόστος της ιδιωτικήςφαρµακευτικής περίθαλψης.

- Η ψευδής πίστη του ασθενούςπως δεν χρειάζεται να λάβει αντι-καταθλιπτικά και ότι θα θεραπευ-τεί µόνος του.

- Οι υψηλές προσδοκίες απότον ίδιο τον ασθενή για µια«αστραπιαία» βελτίωση της κατά-θλιψης, η οποία όµως δεν είναι ρε-αλιστική («πήρα τα φάρµακα γιατρεις µέρες και δεν ένιωσα καµίαβελτίωση»).

- Τυχαίοι εξωγενείς παράγοντεςπου κάνουν τον ασθενή να νιώθειπροσωρινά καλύτερα ή µηχανι-σµοί αυθυποβολής («ένιωσα καλύ-τερα γρήγορα και τα σταµάτησα»).

- Φόβοι ότι ο ασθενής θα εθιστείµακροπρόθεσµα στη λήψη τους.

- Μύθοι και στερεότυπα για τηνψυχική ασθένεια και τη νοηµατο-δότηση της λήψης ψυχοφαρµά-κων, που αναδύονται στη σκέψηασθενών και τους εµποδίζουν νααποδεχθούν την αναγκαιότητα τηςφαρµακευτικής θεραπείας (π.χ.

«αν παίρνω φάρµακα, τότε είµαιτρελός»).

Σηµαντικό εµπόδιο στην απο-δοχή της φαρµακευτικής οδούαποτελεί και η ίδια η κατάθλιψη, ηοποία εξασθενίζει τις γνωστικέςλειτουργίες του ασθενούς, µε απο-τέλεσµα εκείνος συχνά να παρερ-µηνεύει ή να ξεχνά τις οδηγίες τουγιατρού του.

Τα εµπόδια είναι πολλά, αλλάόχι αξεπέραστα. Ο γιατρός στονοποίο ο ασθενής βασίζει την υπό-θεση της ζωής του είναι σηµαντικόνα µην παίζει τον ρόλο ενός ψυ-χρού συνταγογράφου, αλλά ναεπενδύει όσο µπορεί σε µια ουσια-στική επαφή µε τον ασθενή.

Για παράδειγµα, εάν ο ασθενήςγνωρίζει τις πιθανές παρενέργειες

ενός συγκεκριµένου φαρµάκουκαι κατάλληλους τρόπους διαχεί-ρισής τους, τότε θα µπορεί να«αντέξει» τις πρώτες εβδοµάδεςτης αγωγής.

Παράλληλα, η συµµετοχή τουασθενούς σε κύκλο ψυχοθεραπεί-ας, µε στόχο αφενός την αντιµετώ-πιση της κατάθλιψης και αφετέρουτου στίγµατος, της ντροπής ή τουφόβου που σχετίζεται µε την υπο-κειµενική αντίληψη µιας προσωπι-κής αδυναµίας που τον καθιστά ευ-άλωτο, µπορεί να βοηθήσει ιδιαί-τερα.

* Η Μυρσίνη Κωστοπούλου είναιψυχολόγος/ψυχοθεραπεύτρια (Ρh.D).

Πηγή: «Tα Νέα»

Αντιστάσεις στα χάπια κατά της κατάθλιψης

To 30% των ασθενών που πάσχουν από κατάθλιψη διακόπτει τηφαρµακευτική αγωγή µόλις µέσα στον πρώτο µήνα, πολύ πριν ταφάρµακα αρχίσουν να δρουν, ενώ οι µισοί περίπου διακόπτουνστους δύο πρώτους µήνες της φαρµακευτικής αγωγής.

Tης Μαρίας Παπαδοπούλου

Μια εξέταση είναι απλά το πρώτοβήµα. Οπως υποστηρίζει οµόφωναη επιστηµονική κοινότητα, η πρό-ληψη παίζει καθοριστικό ρόλο γιατην υγεία µας.

Πρόληψη πάνω απ’ όλα σηµαί-νει γνώση και στην περίπτωση τηςχοληστερίνης, εξέταση. Πότε; Ξεκι-νώντας από την ηλικία των 20 καιεπαναλαµβάνοντας την εξέτασηκάθε 5 χρόνια, εφόσον δεν υπάρχειπρόβληµα.

Ιδιαίτερα σηµαντική όµως είναιη εξέταση µετά την εµµηνόπαυση,οπότε δεν παράγονται πλέον οι-στρογόνα από το γυναικείο σώµακαι κατά συνέπεια υπάρχει τάσηαύξησης της χοληστερίνης.

Και για να µιλάµε µε νούµερα,αυξηµένη χοληστερίνη σηµαίνειολική πάνω από 190mg/dl και LDL«κακή» χοληστερίνη πάνω από130mg/dl.

Η αντιµετώπιση; Τα καλά νέα εί-ναι ότι η χοληστερίνη αντιµετωπί-ζεται, εφόσον γνωρίζουµε τα επίπε-δά µας και αποφασίσουµε να κά-νουµε κάτι γι’ αυτά. Πάντα αφούσυµβουλευτούµε τον γιατρό µας βέ-βαια.

Συµβουλές διατροφήςΘα πρέπει να καταναλώνουµε

πέντε ή περισσότερες µερίδεςφρούτων και λαχανικών καθηµερι-νά, δύο µερίδες ψάρι την εβδοµά-δα, έξι µε οκτώ ποτήρια νερό τηνηµέρα και γαλακτοκοµικά µε χαµη-λά λιπαρά και άπαχο κρέας. Επίσης,θα πρέπει να αντικαταστήσουµε ταζωικά µε φυτικά λιπαρά, όπως ηµαργαρίνη και παράλληλα να κατα-ναλώνουµε τρόφιµα εµπλουτισµέ-να µε φυτικές στερόλες για τη µείω-ση της χοληστερίνης.

Αλλαγή τρόπου ζωήςΟ τακτικός έλεγχος της χοληστε-

ρίνης είναι επιβεβληµένος, όπωςκαι η διατήρηση του σωµατικού βά-

ρους σε φυσιολογικά επίπεδα στηνοποία συµβάλλει η συστηµατικήάσκηση, τουλάχιστον 30 λεπτά τηνηµέρα, 3 φορές την εβδοµάδα. Ακό-µη θα πρέπει να µειώσουµε το αλ-κοόλ και να αποφεύγουµε το κά-πνισµα.

Το ίδιο ισχύει και µε το καθηµε-ρινό άγχος, για την αποφυγή τουοποίου κλειδί είναι η εξεύρεση χρό-νου για χαλάρωση.

Μαζί λοιπόν µε τη νέα πνοή πουδίνει η νέα αυτή αρχή στη ζωή µας,ίσως είναι ευκαιρία να συστηµατο-ποιηθούν και να µπούνε σε τάξηκάποιες συνήθειες. Με πρώτη καικαλύτερη την περιποίηση του εαυ-τού µας.

Με τον ίδιο τρόπο που θυµόµα-στε να νοιαστούµε για τις ανάγκεςτων άλλων και να είµαστε κοντάτους για ό,τι χρειαστούν, έτσι πρέπεινα φερόµαστε και στην καρδιά µας.

Πηγή: «Eθνος»

Γυναίκες και χοληστερίνη

Για να καταπολεµήσουµε τη χοληστερίνη θα πρέπει να καταναλώνου-µε 5 ή περισσότερες µερίδες φρούτων και λαχανικών καθηµερινά.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 200928 ΠΡΟΣΩΠΑ

Tης Αστερόπης Λαζαρίδου

∆ύο διαφορετικά υποκοριστικάγια δύο διαφορετικούς τύπους γυ-ναικών. Η µία ανεβαίνει τα σκαλιάτης εκκλησίας στο σινεµά και η άλ-λη κατεβαίνει στα άδυτα του Αδη,στο θέατρο. Την πρώτη ενσαρκώνειη Ζέτα Μακρυπούλια και τη δεύτε-ρη η Μαρία Πρωτόπαππα.

∆ύσκολοι καιροί για πριγκίπισ-σες. Και ακόµη δυσκολότεροι γιακοινές θνητές. Οι µεν ψάχνουν τονάνδρα της ζωής τους, οι δε µια έξο-δο κινδύνου. Οι πρώτες ονειρεύο-νται µονόπετρο στο δάχτυλο και οιδεύτερες, όταν δεν τις βλέπει κα-νείς, σχηµατίζουν ένα δαχτυλένιοπερίστροφο και το στρέφουν στονεαυτό τους.

Και ενώ το ελληνικό σινεµά, µηµπορώντας να απαγκιστρωθεί απότο δαλιανίδειο σύµπλεγµα που θέ-λει φινάλε µε γάµους και πανηγύ-ρια, µας σέρβιρε προσφάτως το«Σούλα Ελα Ξανά», το Εθνικό Θέα-τρο περνά στην αντεπίθεση, έστωκαι άθελά του, µε την παράστασητης Λένας Κιτσοπούλου«Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α.».

Στο σελιλόιντ έχουµε µιαν απα-στράπτουσα Ζέτα Μακρυπούλια ναπαθαίνει την κρίση των 30 και- ω, τιέκπληξη- να αναζητεί γαµπρό. Στοσανίδι συναντάµε µια Μαρία Πρω-τόπαππα που έχει το ταλέντο ναστραπατσάρεται και να ψάχνει λύ-τρωση στην αυτοκτονία. Τα αρχικάτων λέξεων «Σούλα Ελα Ξανά» σχη-µατίζουν, τι άλλο; ΣΕΞ. Και τελικά,ντύνεται νυφούλα στις Σπέτσες καιέχουµε happy end.

Εν τω µεταξύ, στην κουζίνα Ιkeaτης θεατρικής αντιηρωίδας, εκτυ-λίσσεται ένα άλλου τύπου... χάπιend. Πρόκειται για το θαυµατουργόχαπάκι Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α., που ση-µαίνει: Μην Αντιστέκεσαι Ισοπεδώ-σου Ρίξε Ολοκληρωτικό Υπνο Λυ-τρώσου Αυτοκτόνα. ∆ύο διαφορετι-κά υποκοριστικά για δύο διαφορε-τικούς τύπους γυναικών. Η µία ναανεβαίνει τα σκαλιά της εκκλησίαςκαι η άλλη να κατεβαίνει στα άδυτατου Αδη. Και οι δύο δρόµοι χωρίςεπιστροφή...

Ζέτα Μακρυπούλια: Η δασκάλα µε τα χρυσά µαλλιά

«Μωρέ µπράβο η Ζέταααα...»ήταν το έκπληκτο επιφώνηµα τηςΡούλας Κοροµηλά, όταν κάπου στηδεκαετία του ‘90 συνειδητοποίησεότι µία από τις χαριτωµένες γλα-στρούλες που διέθετε το σόου της«Ciao ΑΝΤ1» είχε αποδειχτεί... οµι-λούσα. Θυµόµαστε το ακόµη πιοφρέσκο, τότε, πρόσωπο της ΖέταςΜακρυπούλια χάρη στα κοντινάπλάνα που της χάριζε ο κάθε καµε-ραµάν µε γούστο.

Οταν ζητήθηκε από το νεαρόκορίτσι να εκφράσει την άποψήτου, η παρουσιάστρια εκστασιάστη-κε µε την ευφράδειά του. Εχονταςυπόψη της, λοιπόν, το ρητό «η δου-λειά δεν είναι ντροπή», η καστανήγαλανοµάτα Ζέτα άφησε πίσω τηςτον τίτλο της «τσαούσας»- όρος τουΓιώργου Μαρίνου για το «CiaoΑΝΤ1» και αποφάσισε να εµπλουτί-σει την καριέρα στο µόντελινγκ µεπαράλληλες σπουδές υποκριτικής.Αυτή η πρακτική ήταν πολύ της µό-

δας τότε και έκανε έξαλλες τις ηθο-ποιούς που έβλεπαν την καρέκλατους να τρίζει από καλλονές πουονειρεύονταν να αλώσουν τη σκη-νή και την ΤV καβάλα στα δωδεκά-ποντα.

Η πρώτη φορά που είδαµε τη Ζέ-τα να παίζει ήταν σε ένα αποτυχη-µένο σίριαλ του «Star», στο πλευρότου Γιώργου Κωνσταντίνου. ∆ενφάνηκε να πτοείται όµως. Οσο περ-νούσαν τα χρόνια, το χρώµα τωνµαλλιών της άνοιγε ώσπου ως πρώ-της τάξεως ξανθιά πρωταγωνίστησεκαι αυτή µε τη σειρά της στη δεινο-σαυρική παράσταση «Σεσουάρ γιαδολοφόνους».

Και όσο συνέβαιναν όλα αυτάστα επαγγελµατικά της, φρόντιζενα απασχολεί τα µίντια και µε ταπροσωπικά της. Οχι κάτι το φοβε-ρό, ποτέ δεν έδωσε αφορµή σε πα-παράτσι να τρυπώσουν στα σεντό-νια της, κάθε δηµόσια εµφάνισήτης όµως και κάθε γαρίφαλο πουπετούσε προς τη µεριά του ΑντώνηΡέµου αποτελούσαν καλό λόγο γιανα αστράψουν τα φλας. Και µετά τοσίριαλ του δεσµού, ήρθε το σίκουελτου χωρισµού, το πρίκουελ της επα-νασύνδεσης κ.ο.κ.

Η πιο καθοριστική στιγµή πά-ντως στην καριέρα της Ζέτας Μα-κρυπούλια ήταν όταν βρέθηκε στηνκωµική σειρά-χιτ του Γιώργου Κα-πουτζίδη «Στο παρά πέντε»(Μega). Παίζοντας πολύ καλύτερααπό πολλούς ηθοποιούς της πρωτα-γωνιστικής πεντάδας, έκανε µόδα

την προφορά µε λιι και νυυ ως«Αµαλιιία» και πλήθος ραδιοφωνι-κών και τηλεοπτικών σποτ αναπα-ράγοντας τη συγκεκριµένη περσό-να. «Κι από εµφάνιιιση; Κουκλιιιί!»έλεγε για παράδειγµα διαφηµίζο-ντας κλιµατιστικό. Ακολούθησανσυνεργασίες µε τον επιτυχηµένοσεναριογράφο και επί σκηνής, σεέργα «εµπορικά» ήτοι τηλεοπτικήςαισθητικής, µε την πλειονότητα τουκοινού να τους επισκέπτεται απόκαθαρή νοσταλγία για το «Στο πα-ρά πέντε».

Το πανέµορφο πρόσωπό της δενθα µπορούσε να αφήσει ασυγκίνη-το ούτε το τηλεορασόπληκτο ελλη-

νικό σινεµά, που είδε στη Ζέτα µιαεκθαµβωτική ενζενύ. Πέρυσι, λοι-πόν, βγήκε στις αίθουσες το «Μόλιςχώρισα», µε την ίδια να υποδύεταιµια γυναίκα που χωρίζει στα γενέ-θλιά της. Αρκούντως καλλίφωνηγια τα µιντιακά δεδοµένα, η δια-σκευή του «Νύχτα στάσου» πουακουγόταν σε µια ταινία που δενβλεπόταν, έγινε χιτ και στα νυχτε-ρινά κλαµπ. Χωρίς λοιπόν να χάνειχρόνο, τώρα που γυρίζει, επέστρε-ψε προσφάτως µε το «Σούλα ΕλαΞανά», όπου υποδύεται τη δασκάλαµε τα χρυσά µαλλιά.

Που είναι διορισµένη στις Σπέ-τσες και κλείνει τα 30. Και δέχεταιτέσσερα µηνύµατα µεταµέλειαςαπό ισάριθµους πρώην της, οι οποί-οι τη θέλουν ξανά στη ζωή τους.Ενας ζηλιάρης, ένας µαµάκιας, έναςτσιγκούνης και ένας γυναικάς. Σω-

στά κελεπούρια! Τι να πρωτοδιαλέ-ξει η Σούλα. Αλλά όχι. Εκλεισε τα30, έπαθε κρίση ηλικίας όταν άκου-σε τον σουβλατζή να τη λέει µα-γκούφα και αποφάσισε να φορέσεινυφικό. Θα στείλει λοιπόν το ίδιοµήνυµα στους τέσσερις µνηστήρεςκαλώντας τους στις Σπέτσες, µευστερόγραφο: «Και αν όλα πάνε κα-λά, ίσως ανεβούµε µαζί τα σκαλιάτης εκκλησίας». Στην πραγµατικήζωή, κάθε άνδρας στη θέα αυτού

του µηνύµατος θα άλλαζε νούµεροκινητού. Αλλά όχι. Σούλα είναι µό-νο µία. Και έτσι, πηγαίνουν να τηβρουν για να την παντρευτούν. Τοφινάλε είναι πιο προβλέψιµο καιαπό κεραυνό κατά τη διάρκεια κα-ταιγίδας.

Τελικά παρατάει σύξυλους καιτους τέσσερις αφού πρώτα τους έχειυποβάλει σε ένα σωρό σαχλές δοκι-µασίες, για να παντρευτεί το λεβε-ντόπαιδο από τις Σπέτσες που τηφλερτάρει και µέχρι πρότινος ήτανορκισµένος εργένης, αλλά είπαµε:Σούλα είναι µόνο µία. Αν η ταινίααξίζει για κάτι, είναι για την ίδιατην πρωταγωνίστρια. Παραβλέπο-ντας υπερβολές του τύπου «είναι ηΤζούλια Ρόµπερτς της Ελλάδας» καιάλλα τέτοια διθυραµβικά, δεν µπο-ρούµε να αµφισβητήσουµε τη λάµ-ψη της.

Την περασµένη ∆ευτέρα ήτανπροσκεκληµένη στην εκποµπή«Καφές µε την Ελένη» Μενεγάκη.Συνάντηση κορυφής: η Βibi Βo καιη Βarbie καθισµένες στο παστέλ κα-

θιστικό τους και από δίπλα ο Θοδω-ρής Κουτσογιαννόπουλος ως άλλοςΚεν, έτσι για να σπάει τη µονοχρω-µία του ξανθού. «Σκίζεις µε τη Σού-λα, ε;» είπε η παρουσιάστρια ανα-φερόµενη στα 40.000 εισιτήριαπου έκοψε η ταινία το πρώτο τριή-µερο.

Η πρωταγωνίστρια αποκάλυψεότι της αρέσει το σινεµά και ότι θαυπάρξει και τρίτη ταινία. Και τότε, οκριτικός κινηµατογράφου της παρέ-

ας, εµφανώς επηρεασµένος από τιςαγαπηµένες του ταινίες µε τη Γεωρ-γία Βασιλειάδου και την Ταϋγέτη,έκανε την καίρια παρατήρηση: «Εί-ναι κωµικό µια τόσο όµορφη κοπέ-λα να βρίσκεται στην κατάστασητης Σούλας (σ.σ. ανύπαντρη) στατριάντα. Είναι δυνατόν;». «Εντάξει,υπάρχουν φάσεις της ζωής µας πουείµαστε µόνοι...» είπε διστακτικά ηηθοποιός, σχεδόν απολογούµενηπου όπως και η ηρωίδα της έχει πα-τήσει τα τριάντα χωρίς βέρα στο δε-ξί.

Η αθάνατη ελληνική κοινωνίαθέλει τις όµορφες να παντρεύονταινωρίς και τις άσχηµες να µένουνστο ράφι, εκτός αν οι πρώτες είναι«σαλεµένες» και οι δεύτερες «φρα-γκάτες». Εκείνο που ποτέ δεν µαςείπε βέβαια, ούτε ο Γιάννης ∆αλια-νίδης ούτε και ο σκηνοθέτης τηςΣούλας, είναι τι ακριβώς συµβαίνειµετά το φιλί του αίσιου τέλους.Οταν η Βουγιουκλάκη πηγαίνεισπίτι µε τον Παπαµιχαήλ, η Καρέζηβγάζει το νυφικό και ο Αλεξανδρά-

Από τη Σούλα στη Μαιρούλα

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΠΡΟΣΩΠΑ 29

κης το γαµπριάτικο, και η Σούλαπου πήρε το όνοµά της από τηναγαπηµένη της κούκλα Τina sullaDisco (η Τίνα πάνω στην ντίσκο) ξε-πλύνει το πρόσωπό της από όλο αυ-τό το γκλίτερ.

Ο γάµος αποδεικνύεται αυτο-σκοπός για κάθε γυναίκα, κάτι σανgame over όταν έχεις τερµατίσειπανηγυρικά το ηλεκτρονικό παιχνί-δι της ζωής σου. Στο σύµπαν «Μανί-

να- Κατερίνα» η µαγική συνταγή εί-ναι πάντοτε η ίδια και δεν έχει πε-ριθώρια για υπαρξιακά αδιέξοδα.Φεύγοντας από το σινεµά και πη-γαίνοντας στο θέατρο όµως, ηΜ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α. γελάει πικρά µεόλα αυτά, καθώς όσο και αν ψάξει,δεν βρίσκει καµία τέτοια συνταγήστην ολοκαίνουργια κουζίνα της.

Μαρία Πρωτόπαππα: Ιδανική αυτόχειρ

Στην περίπτωση της «Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α.», τα πράγµατα είναι εντε-λώς διαφορετικά από της Σούλας.Στο σκηνικό της παράστασης έχου-µε µια κουζίνα Ιkea, όπως συµβαί-νει στα περισσότερα ελληνικά σπί-τια που ξαφνικά σαγηνεύτηκαν απότη σουηδική αισθητική.

Αυτή η κουζίνα, όµως, είναι δια-φορετική από τις άλλες: Σου δίνειτην εντύπωση ότι είναι και σαλο-τραπεζαρία και µπάνιο, και βερά-ντα και κρεβατοκάµαρα µαζί. Λεςκαι η ηρωίδα αυτής της τόσο γοη-τευτικής παράστασης που φιλοξε-νείται στο Σύγχρονο Θέατρο τηςΑθήνας σε παραγωγή Εθνικού δενέφυγε και δεν πρόκειται ποτέ ναφύγει από εκεί µέσα.

Και προς Θεού, όσο κι αν αφή-σαµε το βλέµµα µας να αιωρηθείπάνω από την αχνιστή κατσαρόλαόπου µαγειρεύεται ένα φαγητό πουδεν σερβίρεται ποτέ, από τον ακα-τάστατο πάγκο, από τα βιβλία µε τιςσυσσωρευµένες γνώσεις και το τρα-πέζι µε τα σκόρπια καβουρδισµένααµύγδαλα και τους αναπτήρες πουδεν ανάβουν πια, δεν βρήκαµε κα-µία κορνίζα µε το πορτρέτο κάποι-ου Τζον-Τζον.

Η Μαρία Πρωτόπαππα συν-σκη-νοθετεί και παρουσιάζει τον εξαιρε-τικό µονόλογο της Λένας Κιτσοπού-λου.

Στην πραγµατικότητα πρόκειταιγια διάλογο, καθώς από την πρώτηστιγµή του έργου µάς λέει πολλάκαι του ανταπαντάµε ακόµη περισ-σότερα. Στη θέση του Τζον-Τζονυπάρχει κάποιος αόρατος Σταύρος,ο οποίος κάποια στιγµή αρχίζει ναχτυπάει επίµονα το κουδούνι για νατου ανοίξει.

«Τώρα κανονικά θα έπρεπε ναανοίξει η πόρτα και να µπει ο Σταύ-ρος,αλλά επειδή είναι µονόλο-γοςδεν µπορούµε να εµφανίσουµεάλλο πρόσωπο», µας λέει µε τηνκούραση µιας νέας γυναίκας πουουσιαστικά είναι µόνη αλλά έχειβαρεθεί να ψάχνει. Ο Σταύρος παί-ζει λοιπόν τον ρόλο του φανταστι-κού συντρόφου, όχι από την άποψηότι είναι τέλειος, αλλά επειδή δενεµφανίζεται ποτέ.

«Εχω ξεκατινιαστεί στη Σκου-φά,έχω χτυπηθεί για έναν µεγάλοέρωτα,έχω γίνει ρεζίλι µπροστά σεκόσµο,για να φτάσω τώρα να κάνωκαι τον σταυρό µου που υπάρχειένας Σταύρος. Εφτασα σε αυτό πουπάντα σιχαινόµουν και κορόιδευαστους άλλους, στο ‘απ’ τ’ ολότελα,καλή κι η Παναγιώταινα’» λέει καιφωνάζει µε απόγνωση και χιούµορτην αλλοτινή κινητήρια δύναµη της

ύπαρξής της: «Νταλκά!.. Πού εί-σαι;».

Η Μαρία Πρωτόπαππα ακούειπολύ συχνά τον επιθετικό προσδιο-ρισµό «ταλαντούχα» δίπλα στο όνο-µά της. Εχοντας κάνει προσεκτικάβήµατα σε αυτό που έχουµε συνη-θίσει να ονοµάζουµε «ποιοτικό θέα-τρο» και έχοντας αποφύγει προφα-νείς επιλογές και λάθη, έµελλε πέ-ρυσι να λάβει τα συγχαρητήρια καιτου τηλεοπτικού κοινού για την ερ-µηνεία της στο καραγάτσειο «Τo10» («Αlpha»).

Μέσα από ένα καστ που µύριζεθεατρικό σανίδι ( ∆ηµήτρης Κατα-λειφός, Ρένη Πιττακή κ.ά.) κατόρ-θωσε να αναδειχθεί και στο «γυαλί»και όλοι έκαναν λόγο για ένα παίξι-µο και ένα δόσιµο τόσο λεπτεπίλε-πτο που σε άφηνε άφωνο. Και ανστο σίριαλ εκείνο χρειάστηκε πολ-λές φορές να σκύψει το κεφάλι ωςυποτακτική σύζυγος που δεν έχειπεριθώριο να αναπνεύσει- η λυτρω-τική σκηνή κατά την οποία καίει τηδιαθήκη του Καλογερά µάς έχει µεί-νει αξέχαστη-, τώρα ήλθε η ώρα νατα πει έξω απ’ τα δόντια. Σαν ναπαίρνει εκδίκηση για όλες τις«πραγµατικές» γυναίκες και γιαόλες τις ηρωίδες που έχουν πνίξειµέσα τους τόσα εκκωφαντικά ουρ-λιαχτά.

Η ατόφια κωµική φλέβα της

ηθοποιού, κάτι στο οποίο δεν µαςείχε συνηθίσει όλα αυτά τα χρόνια,είναι απολαυστική και εναλλάσσε-ται πολύ χαριτωµένα µε τη δραµα-τική πλευρά της.

Μέσα στην κουζίνα της, η ηρωί-δα του «Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α.» κουνιέταιλες και είναι ανεβασµένη σε µπάραενώ µαγειρεύει, κλαίει, γελάει, κα-τεβάζει το σουτιέν και σκαµπιλίζειτο στήθος της, µυρίζει τις µασχάλεςτης, βρίζει θεούς και δαίµονες καιτέλος πάντων κάνει ό,τι κάνουµεόλοι όταν δεν µας βλέπει κανείς.

«Παλιά έλεγα έρωτας και έγρα-φα το ‘ε’ µε έψιλον κεφαλαίο. Τοαναποδογύριζα και γινόταν τρίαιναστα χέρια µου. Τώρα πια το γράφωµε έψιλον µικρό. Το αναποδογυρί-ζω και είναι κώλος» θα πει.

∆εν διστάζει να τα βάλει ούτε µετη «νέα θρησκεία», την ψυχανάλυ-ση: «Πάρτε από πάνω µου τον Γι-ουνγκ και τον Γιάλοµ... Ποιον πρέ-πει να σκοτώσω για να σταµατήσωνα είµαι αυτό που είµαι και να γίνωκάτι άλλο...Τους γονείς µου; Καιτους γονείς των γονιών µου; Κι ανπάω ακόµη πιο πίσω, αυτό το πράγ-µα δεν έχει τελειωµό... Πρέπει νασκοτώσω τον βροντόσαυρο και τοντυραννόσαυρο; Και τι πειράζει δη-λαδή αν εγώ βλέπω στους γκόµε-νούς µου τον πατέρα µου; Ποιονδηλαδή πρέπει να δω; Τον περιπτε-ρά;».

Η «Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α.» ξεφεύγειαπό το γυναικείο και παίρνει προα-γωγή για το ανθρώπινο. Ξεστοµίζειαλήθειες που πονάνε πρώτα τηνίδια που τις λέει και έπειτα όλουςτους άλλους που κρέµονται από ταχείλη της: «Η γραµµή Αθήνα- Ιθάκηκουνάει πολύ και ανακατεύοµαι.Θέλω να κατέβω. Κι ας σου δίνουνσακούλες για τον εµετό, κι ας µπο-ρείς να ταξιδέψεις και στην πρώτηθέση αν θες».

Και όταν τελικά καταπιεί αυτότο θαυµατουργό χαπάκι και περά-σει στην άλλη πλευρά µέσα σε ένακατακόκκινο φόρεµα που της έβα-λαν για την τελευταία της εµφάνισηµέσα στο φέρετρο, δεν πρόκειταινα χάσει ούτε την ψυχή, ούτε το χι-

ούµορ της. Θα κοροϊδέψει όλουςαυτούς που ήλθαν στην κηδεία καιαράδιασαν βλακείες του τύπου «τε-λικά αυτοί που δεν το λένε ποτέ αυ-τοκτονούν» κτλ.

Θα µας πληροφορήσει ότι αντολµήσεις να γίνεις αυτόχειρας, οΑγιος Πέτρος θα σου δείξει την κα-κή πλευρά του και θα σε σαπίσειστο ξύλο. Θα µας ενηµερώσει ότι ο

Καρυωτάκης που συχνάζει επίσηςστην Κόλαση µεταµφιέζεται σε Τσι-τσάνη για να διασκεδάσει την αιω-νιότητά του φορώντας ψεύτικοµουστάκι και παίζοντας φάλτσα. Τί-ποτε από όλα αυτά δεν χωράει στοδαλιανίδειο σύµπαν. Ευτυχώς πουυπάρχουν και οι κουζίνες «Ιkea»...

Πηγή: «To Βήµα»

√π ∆∂§∂À∆∞π√π ª∂∆∞¡∞™∆∂À∆π∫√π ¡√ª√π ∏.¶.∞.¶∞ƒ∂ÃOÀª∂ ∂•À¶∏ƒ∂∆∏™∏ ™∂ £∂ª∞∆∞ O¶ø™

ñ ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· Î·È Èı·Á¤ÓÂÈ·ñ ªfiÓÈÌË ‰È·ÌÔÓ‹ñ ºÔÈÙËÙÈÎ¤˜ ¿‰ÂÈÂ˜ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ñ ¶·Ú¿Ù·ÛË ·‰ÂÈÒÓ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ñ ¶ÔÏÈÙÔÁÚ¿ÊËÛË ñ Waiversñ Labor certification

°È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÙÂ Ù· ‰ˆÚÂ¿Ó ÙËÏ¤ÊˆÓ¿ Ì·˜

ª∂∆∞¡∞™∆∂À∆π∫∞MARIANTHE L. BUDIKE ∂sq.

[email protected]

•

• ••

•

•

© î

ï ô

ö

NICOSNICOLAIDES

∏∏ ÔÔÚÚ¯‹‹ÛÛÙÙÚÚ·· ÁÁÈÈ·· fifiÏÏÂÂ˜ ÙÙÈÈ˜ ÎÎÔÔÈÈÓÓˆÓÓÈÈÎÎ¤¤˜ ÛÛ··˜ ÂÂÎÎ‰‰ËËÏÏÒÒÛÛÂÂÈÈ˜

¢È·ı¤ÙÔ˘ÌÂ D.J.

TTeell..:: ((220011)) 338855--88221177

The Cosmopolitans

Το πανέµορφο πρόσωπό της δεν θα µπορούσε µε τίποτα να αφήσειασυγκίνητο ούτε το τηλεορασόπληκτο ελληνικό σινεµά, που είδεστη Ζέτα Μακρυπούλια µια εκθαµβωτική ενζενύ.

Η Μαρία Πρωτόπαππα ακούει πολύ συχνά τον επιθετικό προσδιορισµό

«ταλαντούχα» δίπλα στο όνοµά της

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 30 ΘΕΜΑ

ΤΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ

4-5 Οκτωβρίου 2008Σπύρος Βουτσινάς: Ο πολύπειρος τραπεζίτης-πρόεδρος της Atlantic Bank

11-12 Οκτωβρίου 2008∆ρ. Ευάγγελος Γκύζης: Ο πρόβοστ του Κολεγίου του Κουίνς

1-2 Νοεµβρίου 2008Νίκος Τσακανίκας: Ο οραµατιστήςδηµιουργός του «Homeric Tours»

8-9 Νοεµβρίου 2008Γιώργος Ιακώβου: Εθελοντισµός, άγγιγµα ψυχής

15-16 Νοεµβρίου 2008Θεόδωρος Σπυρόπουλος: Μια ηγετική µορφή της Οµογένειας

17-18 Ιανουαρίου 2009Στέφανος Τσερπέλης: Αγωνιστήςοραµατιστής, φιλάνθρωπος

29-30 Νοεµβρίου 2008Τζον Κατσιµατίδης: Μια ηγετική µορφή της Οµογένειας

6-7 ∆εκεµβρίου 2008Αντώνης Παπαδηµητρίου: Ο ηγέτης του Ωνασείου

13-14 ∆εκεµβρίου 2008Γεώργιος Μπεχράκης: Ενας µεγάλος ευεργέτης

του «ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΑ»

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ

Στο επόµενο ποιος θα είναι;

31 Ιανουαρίου - 1 Φεβρουαρίου 2009∆ρ. Κωνσταντίνος Παπαδάκης: Τιµά τον Ελληνισµό, διαπρέπει ως πρόεδρος µεγάλου Πανεπιστηµίου

7 Φεβρουαρίου - 8 Φεβρουαρίου 2009∆ηµήτρης Κωνσταντέλος: Ο ακούραστος δάσκαλοςτης Εκκλησίας και του Ελληνισµού

21 Φεβρουαρίου - 22 Φεβρουαρίου 2009Νίκος Ανδριώτης: Ο «ονειροπόλος» που κάνειµεγάλα έργα

28 Φεβρουαρίου - 1 Μαρτίου 2009∆ρ. Θεοχάρης Θεοχαρίδης: Στην κορυφή της επιστήµης και της ανθρωπιάς

14 - 15 Μαρτίου 2009Πανίκος Παπανικολάου: Επιτυχηµένος επιχειρηµατίας καιαφοσιωµένος ηγέτης των Κυπρίων της Αµερικής

28 - 29 Μαρτίου 2009Σπύρος ∆αρσινός: Ο ευαίσθητοςποιητής της Οµογένειας καιαυτοδηµιούργητος επιχειρηµατίας

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 - ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑΣ 31

Οπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, διεξήχθη την Τρίτη στο Σταθάκειο ο∆ιαγωνισµός για την εκλογή της «Μις Ελληνική Ανεξαρτησία» µε τησυµµετοχή κοριτσιών της Οµογένειας. «Μις Ελληνική Ανεξαρτησία2009» ανακηρύχτηκε η Κατερίνα Τριανταφύλλου. «Πρώτη Επιλαχού-σα» εκλέχτηκε η Αρτεµη Μακά, «∆εύτερη Επιλαχούσα» η ΧριστίναΤσέκο, ενώ οι άλλες υποψήφιες πήραν τους εξής τίτλους: Ζωή Μπατέ-µη «Μις Θεσσαλονίκη», Μιριµίνα Φιλιππίδη «Μις Ανδρος», Μαρία Κω-στοπούλου «Μις Ηλεία», Ματίνα Πανάγου «Μις Κυνουρία», Σοφία Πα-νάγου «Μις Πελοπόννησος», Αµάντα Πάππας «Μις Σαντορίνη», Αντζε-λα Πολυχρονοπούλου «Μις Καλαµάτα», Ροδόπη Θωµά «Μις Κάρπα-θος», Μαρία Βιτετζάκη «Μις Χανιά» και Ειρήνη Ξένου «Μις Ζάκυνθος».

Με επιτυχία στέφθηκε ο ∆ιαγωνισµός «Μις Ελληνική Ανεξαρτησία»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: WR/ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΕΗ

Της Μαρίας Γαλίτση

Τα τελευταία χρόνια απασχολείέντονα τους µελλοντικούς γονείς έναζήτηµα: η συλλογή και φύλαξη τωνβλαστοκυττάρων. Το µεγαλύτεροπρόβληµα που αντιµετωπίζουν οι νέ-οι γονείς είναι η περιορισµένη ή καιλαθεµένη κάποιες φορές ενηµέρωσηκαι έλλειψη εγγυήσεων σε ό,τι αφο-ρά στη τη βιωσιµότητά αλλά και τηνεξασφάλιση διατήρησης τους.

Στο ερώτηµα αυτό προστίθεταιένα επιπλέον δίληµµα, που αφοράστη δηµόσια ή ιδιωτική φύλαξη.Στην παρούσα φάση, υπάρχει ένανοµικό κενό που επιτρέπει σε εται-ρείες να εµφανίζονται µε σχετική ευ-κολία ως τράπεζες φύλαξης βλαστι-κών κυττάρων, χωρίς να ελέγχονταιαπό συγκεκριµένο φορέα.

Ηρθαµε σε επαφή µε τις εταιρεί-ες οικογενειακής φύλαξης CryoSave (κ. Γρηγόρης Ρουµελιώτης - ∆ι-ευθύνων Σύµβουλος), Stem-Health(κ. Ελευθέριος Γεωργακόπουλος -∆ιευθυντής Συστήµατος Ποιότηταςκαι κ. Βασίλης Κελλάρης) καιBiohellenika (κ. Γεώργιος Κολιάκος- Πρόεδρος και ∆ιευθύνων Σύµβου-λος), η οποία συµπράττει µε τοΕθνικό Ιδρυµα µε σκοπό όχι µόνοτην ιδιωτική αλλά και τη δηµόσιακαι µεικτή φύλαξη. Επίσης, για τοζήτηµα µας µίλησαν η κα ΑριάδνηΧάγερ-Θεοδωρίδου, επιστηµονικήσυνεργάτης της Εθνικής ΕπιτροπήςΒιοηθικής και η κα Μέρµηγκα συ-ντονίστρια στην Τράπεζα Οµφαλο-πλακουντιακού Αίµατος στο ΙδρυµαΙατροβιολογικών Ερευνών της Ακα-δηµίας Αθηνών.

Την έγκυρη και αντικειµενικήενηµέρωση των γονέων επισηµαίνειη κα Αρ. Χάγερ - Θεοδωρίδου απότην Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. “Ευ-θύνη όµως της πολιτείας είναι ναεξασφαλίσει πρότυπα ποιότητας καιγια το σκοπό αυτό πρέπει να υπάρξεισυγκεκριµένη νοµοθετική ρύθµισηκαι έλεγχος των τραπεζών που δρα-στηριοποιούνται στη χώρα µας”, το-νίζει η ίδια.

Οι διεθνείς φορείς πιστοποίησηςτων τραπεζών φύλαξης βλαστικώνκυττάρων είναι ο NETCORD-FACTκαι ο AABB. Αυτήν την στιγµή, λίγεςµόνο εταιρείες λειτουργούν µε τιςπροδιαγραφές των φορέων αυτών,όπως επισηµαίνει η κα Χάγερ-Θεο-δωρίδου και προσθέτει ότι πολλέςτράπεζες λειτουργούν βάσει κάποιωνISO, τα οποία όµως πιστοποιούν τηνποιότητα εργαστηριακών µεθόδωνκαι διαδικασιών και όχι εργαστηρίωνοµφαλοπλακουντιακού αίµατος.

Μέχρι σήµερα, το βιολογικό υλι-κό που προερχόταν από τον τοκετόδεν είχε κάποια χρησιµότητα, ωστό-σο χάρη στην πρόοδο της επιστήµηςκαι της τεχνολογίας αυτό το υλικόφέρεται να είναι χρήσιµο για µελλο-ντική θεραπευτική χρήση, καθώςπροσφέρει τη δυνατότητα αντικατά-στασης κυττάρων και ιστών.

Πιο συγκεκριµένα, όταν µιλάµεγια βλαστοκύτταρα αναφερόµαστεσε αρχέγονα κύτταρα που υπάρχουνστο οµφαλοπλακουντιακό αίµα, στοέµβρυο και στον ενήλικο. Ετσι λοι-πόν, τα κύτταρα αυτά χωρίζονται σετρεις κατηγορίες: τα παντοδύναµα,τα ολοδύναµα και τα πολυδύναµα

αντίστοιχα. Τα πολυδύναµα κύττα-ρα, δηλαδή τα βλαστικά κύτταρα τωνενηλίκων, εντοπίζονται στους περισ-σότερους ιστούς και όργανα του σώ-µατος, όπως τον εγκέφαλο, τον µυε-λό τον οστών, το συκώτι, το δέρµακαι τους σκελετικούς µύες. Ωστόσο,η ικανότητα διαφοροποίησής τουςείναι περιορισµένη σε σχέση µε τιςδύο προηγούµενες κατηγορίες.

∆ωρεάν δηµόσια φύλαξη αλλά χρέωση στα

µεσεγχυµατικά κύτταραΜια άλλη κατηγορία βλαστοκυτ-

τάρων είναι τα λεγόµενα µεσεγχυµα-τικά κύτταρα. Η αποµόνωσή τουςαπό τον οµφάλιο λώρο πραγµατο-ποιείται µε την συλλογή ενός τµήµα-τος του µετά τον τοκετό. Τα µεσεγχυ-µατικά βλαστοκύτταρα βρίσκονταιακόµα στο επίκεντρο ερευνών για τηθεραπεία νοσηµάτων. Η ∆ηµόσιαΤράπεζα της Ακαδηµίας Αθηνών πέ-ρα από τη δωρεάν φύλαξη των βλα-στικών κυττάρων, αναλαµβάνει καιτην φύλαξη µεσεγχυµατικών κυττά-ρων - τα οποία ακόµα δεν έχουν συ-γκεκριµένες αλλά πειραµατικέςεφαρµογές - µε χρέωση. Η κα Χάγερ-Θεοδωρίδου αναγνωρίζει σε αυτήντην κίνηση µια πιθανή προσπάθειατης ∆ηµόσιας Τράπεζας προκειµένουνα εξασφαλίσει πόρους.

Σε ό, τι αφορά στο διαχωρισµό δη-µόσιας µε ιδιωτικής ή οικογενειακήςφύλαξης, η διαφορά έγκειται στοναλλογενή ή αυτόλογο χαρακτήρααντίστοιχα. ∆ηλαδή, κατά τη δηµό-σια φύλαξη, λήπτης του βιολογικούαυτού υλικού µπορεί να είναι οποιοσ-δήποτε τρίτος, αρκεί να υπάρχει ιστο-συµβατότητα, ενώ στην ιδιωτική ή οι-κογενειακή, τα κύτταρα διατίθενταιαποκλειστικά στην οικογένεια τουδότη, έναντι χρηµατικής αµοιβής.

Το δίληµµα της δηµόσιας ή οικογενειακής φύλαξης

Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικήςτάσσεται υπέρ της δηµόσιας φύλα-ξης. Την θέση αυτή στηρίζει σε δύοβασικούς λόγους. Πρώτον, η ποσότη-τα των κυττάρων -σύµφωνα µε τηνΕπιτροπή- δεν επαρκεί συχνά για τιςανάγκες µεταµόσχευσης ενώ έχειυποστηριχθεί ότι η χρήση αυτόλογουµοσχεύµατος ενδέχεται να µην έχειθεραπευτικά αποτελέσµατα στην πε-ρίπτωση νοσηµάτων του αίµατος λό-γω µετάλλαξης, διότι η αιτία µπορείνα υφίσταται και στο ίδιο το µόσχευ-µα. ∆εύτερον, η Επιτροπή θέτει ένανκοινωνικοηθικό προβληµατισµό: ∆ι-καιολογείται άραγε η διατήρηση τωνκυττάρων αποκλειστικά για ιδιωτικήχρήση ή είναι προτιµότερη η διάθεσήτους σε κοινή χρήση, ώστε να µην κα-ταλήξουν να αχρηστευθούν;

Από την άλλη πλευρά, οι ιδιωτικέςτράπεζες ισχυρίζονται ότι η οικογε-νειακή φύλαξη είναι σηµαντική γιατίη συµβατότητα των κυττάρων είναι100% για το ίδιο το παιδί και αρκετάυψηλό για τους γονείς και τα αδέρ-φια. Ακόµα, στην περίπτωση αυτήδεν υπάρχει απώλεια πολύτιµου χρό-νου στην αναζήτηση κυττάρων. Επι-πλέον, η πρακτική της ιδιωτικής χρή-σης αποφεύγει το πρόβληµα τουελέγχου της ιστοσυµβατότητας.

Σύµφωνα µε την κα Χάγερ - Θεο-δωρίδου, την ελληνική πραγµατικό-τητα στο θέµα των βλαστικών κυττά-ρων συνθέτουν - πέρα από το νοµικό

κενό και την ελλιπή ενηµέρωση τωνγονέων - και η µεγάλη δραστηριότη-τα των ιδιωτικών τραπεζών αλλά καιη ηθική πίεση των γονέων.

Την επέκταση της δράσης τωνιδιωτικών τραπεζών µαρτυρά το πο-σοστό οικογενειακής φύλαξης πουστην χώρας µας φτάνει το 20% ενώ

στις ΗΠΑ µόλις το 5%. Την ίδια ώρα,στην Γαλλία και την Ιταλία απαγο-ρεύεται η ιδιωτική φύλαξη, ενώ στηνΑυστρία και τη Γερµανία είναι νόµι-µη η οικογενειακή φύλαξη αλλά οιπροδιαγραφές είναι εξίσου αυστηρέςόσο και για τις δηµόσιες τράπεζες.Μάλιστα, όπως ανέφερε η κα Χάγερ -

Θεοδωρίδου, στην Ελλάδα πολλοί εί-ναι εκείνοι οι γονείς που υποβάλλο-νται σε ενοχικά διλήµµατα από ιδιω-τικά νοσοκοµεία τα οποία συνεργά-ζονται ή έχουν τράπεζες αποθήκευ-σης βλαστοκυττάρων.

Πηγή: «Καθηµερινή»


«Aναρχο» το καθεστώς φύλαξης βλαστοκυττάρων

Documents

ΤΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ - ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ · από 50 χρόνια ζούσα κάτω από το βάρος ενός τροµερού µυστικού και Γρηγόριος