สภร ทมทอง

หลกปฏบต สมาธภาวนา

คำนำ

หนงสอ “หลกปฏบตสมาธภาวนา” น เรยบเรยงจาก

คำบรรยาย ในการจดปฏบตธรรม ทอาศรมมาตา อ.ปกธงชย

จ.นครราชสมา ซงจดขนระหวางวนท ๒๒ – ๒๖ ตลาคม

๒๕๕๔ การบรรยายในคราวนน มทงหมด ๑๔ ครง พระไตรปฎก

ทอางอง ใชฉบบแปลของมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย หนงสอ

เลมน ไดเลอกคำบรรยาย ๕ ครง มาปรบปรงเพมเตมตาม

สมควร โดยมหวขอการบรรยายและผรวมถอดคำบรรยาย

ดงน

๑. โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

คณพชามญช อารยะพสทธกร

๒. การปฏบตไปตามลำดบ

คณสวมล อศวไชยชาญ

๓. กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

คณดวงใจ ดำรงสรรช

๔. อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

พ.ญ.สรพร เนาวรตโนภาส

๕. มมมองวปสสนา ๔๐ อยาง

พ.ญ.อนสรา อรรฆศลป

ขออนโมทนาผทเกยวของในการทำหนงสอเลมน และขอ

ขอบคณญาตธรรมทงหลายทม เมตตาตอผบรรยายเสมอ

หากมความผดพลาดประการใด อนเกดจากความดอย

สตปญญาของผบรรยาย กขอขมาตอพระรตนตรยและครบา

อาจารยทงหลาย และขออโหสกรรมจากทานผอานไว ณ

ทนดวย

สภร ทมทอง

ผบรรยาย

๒๕ มกราคม ๒๕๕๕

สารบญ

๑. โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก ๕ ๒. การปฏบตไปตามลำดบ ๓๗ ๓. กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก ๖๙ ๔. อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ ๑๐๑ ๕. มมมองวปสสนา ๔๐ อยาง ๑๒๓

โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก บรรยายวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๕๔

ขอนอมนอมตอพระรตนตรย

สวสดครบทานผเขาปฏบตธรรมทกทาน

เรามาปฏบตธรรม วนนเปนวนเปด เขาเรยกกน เปนวน

เขากรรมฐาน แตกรรมฐานจรง ๆ นไมตองมวนเขาวนออก

นกไดเมอไหร มสตเมอไหร กทำเอา ฝกเอา การทำ การฝก

การอบรม การทำบอย ๆ ทำใหเยอะ ๆ เรยกวา การปฏบต

ธรรม ภาษาธรรมะเรยกวาการภาวนา

คำวา ภาวนา แปลวา ทำใหมขน ทำใหเกดขน ถาเคย

มแลว เคยเกดแลว กทำใหเยอะขน ทำใหมกำลงขน มากไป

กวาเดม ใหบอย ๆ เนอง ๆ เกยวกบธรรมะในภาคปฏบต

6 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ในพทธพจนจะม ๒ คำคกนเสมอ จะมคำวา เจรญ และ ทำใหมาก ๆ มอย ๒ คำน ถาทานไหนชอบอานพระสตร ทเกยวกบการปฏบต จะเหน ๒ คำดงกลาวนอยเสมอ บาลวา ภาวตา และ พหลกตา

ภาวตา แปลวา เจรญ ทำใหมขน ทำใหเกดขน พหลกตา แปลวา ทำใหมาก ๆ ทำใหบอย ๆ ทำเสมอ ๆ หมายถง มนมแลว แตกไมอยนาน ดงนน ตองทำใหมาก ๆ จะทำนอย ๆ ไมได ตองทำเยอะ ๆ ทำใหมาก ๆ เทาทกำลงของเราจะทำได การเจรญและทำใหมาก ๆ นเรยกวา การภาวนา

อยางเรองสตปฏฐาน สมมปปธาน เปนตน เปนธรรมะในภาคปฏบต ธรรมะทควรทำใหเกดขน ในคำสอนของพระพทธเจา จะมคำกลาววา “ดกอนภกษทงหลาย เธอทงหลาย จงเจรญ จงทำใหมาก ซงสตปฏฐาน ๔ สตปฏฐาน ๔ อนเธอทงหลายเจรญแลว ทำใหมากแลว ยอมมผลมาก มอานสงสมาก เธอจงเจรญ จงทำใหมากซงสมมปปธาน ๔ สมมปปธาน ๔ อนเธอทงหลายเจรญแลว ทำใหมากแลว ยอมมผลมาก มอานสงสมาก” จนถงเรองอรยมรรค มองค ๘ กเหมอนกน “เธอทงหลาย จงเจรญ จงทำ ใหมาก ซงอรยมรรคมองค ๘ อรยมรรคมองค ๘ อนเธอทงหลายเจรญแลว ทำใหมากแลว ยอมมผลมาก มอานสงสมาก” อยางนเปนตน

7โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

นเปนความหมายของการปฏบตธรรม หรอ การภาวนา การทำสงทควรม ใหมนมขน ทำใหมนเกดขน ถาเกดขนแลวกทำใหเยอะขน ทำใหมนบอย ๆ จงใชคำวา เจรญ และ ทำใหมาก

คำวา เจรญ มาจากภาษาบาลวา ภาวตา แปลวา ทำใหมขน ทำใหเกดขน ทำใหเจรญขน ไมใชมอยางเดยว มแลวดกวาเดม หนกแนนกวาเดมดวย ไมใชมเทาเดม หรอม อยางเดม เดมเคยมเทาน หนกแนนเทาน ตองหนกแนนขนไปกวาเดม ดขนไปกวาเดม อกคำหนง ท เปนคำขยายกน คอ ทำใหมาก ๆ ทำใหเยอะ ๆ ทำใหบอย ๆ มาจาก ภาษาบาลวา พหลกตา หมายความวา ธรรมะฝายทควรทำใหมขนนน ถาเราไมทำเอา ไมนก ไมมาฝกตวเอง ไมทำบอย ๆ กจะไมไดผล ตองทำใหบอย ๆ มนจงจะมผลมาก มอานสงสมาก ถาเคยมแลว มนเทาเดม กไมมผลมาก ไมมอานสงสมาก บางคนไมเทาเดมดวยซำไป ปฏบตธรรมตอนแรก ๆ กดอย ทำไปทำมาเสอมลงไปเรอย ๆ ถอยหลงเขาคลองไป อยางนกไมมผลมาก ไมมอานสงสมาก

บางคนรวธแลว แตไมทำบอย ๆ นกไดคอยทำ วางคอยทำ รอวางกอน รอนำทวมกอน คอยปฏบตธรรม รอมเรองกอนคอยปลอยวาง ไมยอมทำใหมาก ๆ ไมมเรองกยง

ไมทำ ไมมเหตการณกยงไมพจารณา ไมมอะไร ๆ รนแรง

8 หลกปฏบตสมาธภาวนา

กระทบกปลอยไวกอน ประมาทไป มวไปทำอยางอนอย อยางนไมไดผลมาก ไมไดอานสงสมาก

ถาตองการปฏบตธรรม ใหไดผลมาก ไดอานสงสมาก ตองเจรญ หมายความวา ถาเคยมเทาน แขงแรงเทาน ตองทำใหแขงแรงขน หนกแนนกวาเดม ถาศลเคยมเทาน ตองทำใหหนกแนนกวาเดม ถาความเขมแขงเคยมเทาน กตองเขมแขงกวาเดม ถาไดเทาเดม นไมไดผลมาก ไมไดอานสงสมาก ไมตองพดถงเสอมนะ

สงขารทงปวงมนไมเทยง มนอาจจะเสอมกได อาจจะเทาเดมกได อาจจะเจรญขนกได พระพทธเจาไมสรรเสรญแมกระทงคณความดทมนเทาเดม ไมตองพดถงเสอม พระพทธเจาสรรเสรญฝายเจรญขนอยางเดยว และตองเจรญขนในแงทจะทำลายกเลสได ถาเจรญขนแลว ทำลายกเลสไมได กไมไดเรองเหมอนกน เอาชนดท เจรญขนและทำลายก เลสได ธรรมะเปนสวนของความเสอมกม สวนของการดำรงอยเทาเดม กม เจรญขนกม ชำแรกกเลสไดกม พระพทธเจาใหเลอกอนสดทาย คอ ชำแรกกเลสได ทำลายกเลสได ไมใชวาปฏบตมากเยอะ ไดบญมากเยอะ ทำโนนทำนมากเยอะ เขาปฏบต กบอย หลายสำนกแลว เขาพดถงอาจารยไหนกรหมด อาจารยไหนสอนวาอยางไร กรหมด แตกเลสเพยบ อยางนกไมไดเรอง มนชำแรกกเลสไมได ตองเอาชนดทเจรญขนดวย

9โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

ชำแรกกเลสไดดวย มนจงจะไดผลมาก ไดอานสงสมาก อยางนแหละ เรยกวา การปฏบตธรรม ผปฏบตธรรมจงตองมปญญา ความรตววา ตวเองทำอะไรอย มวตถประสงคอะไรในการทำอยางน ๆ ตองมาสำรวจตรวจสอบตนเองเสมอ ไมใชสกแตวาทำ ๆ ไป ไมใชวาเพอนชวนกทำ แตไมสำรวจวา ไดผลอะไรมากหรอไม

ธรรมะหมวดทควรทำใหมขน ควรทำใหมาก ๆ น ถาทานใดไดศกษาธรรมะมาบางแลว จะทราบวาเปนธรรมะชดโพธปกขยธรรม ๓๗ ประการ ไดแก สตปฏฐาน ๔ สมมปปธาน ๔ อทธบาท ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อรยมรรคมองค ๘

ธรรมะเหลาน ถาเราเจรญแลว ทำใหมากแลว จะทำใหจตโนมเอยงไปในทางทถกตอง ทานบอกวา “สตปฏฐาน ๔ ทภกษเจรญแลว ทำใหมากแลว ทำใหจตโนมไปทางนพพาน เอนไปทางนพพาน เอยงไปทางนพพาน” บาลวา นพพานนนโน นพพานโปโน นพพานปพภาโร ถาธรรมะเหลานมมากแลว จะทำใหจตโนมเอยงไปทางนพพาน โดยเราไมตองพยายามโนม ไมตองพยายามวงไปทางนพพาน ขอให

ปฏบตธรรมหรอภาวนา ทำธรรมะชดนใหมขน แลวจตกจะ

โนมไป เอนไป เอยงไปทางนพพาน ถาไมเจรญ ไมทำใหมาก

มนเอยงไปดานไหน สวนใหญทกวนน พวกเราเอยงไป

10 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ทางโลก เอยงหไปฟงนำทวม ฟงขาวทางโนนทางน จตก

โอนเอยงไปตาม นพพานเอาไวกอน โอกาสทจะไดฟงคำสอน

อนเปนทางไปนพพาน นมนยากแสนยาก แตลมนะ บางทก

นกไดเหมอนกน นกได อยากถงนพพานเตมทเหมอนกน

พอวนดคนด มนเอยงไปทางอนแลว เอยงไปทางอยากได

หนาบาง เอยงไปทางรกษาหนาบาง เอยงไปทางโนนทางน

บางคนเอยงมาก แคอยากไดหนามาก กพดโกหกชาวบาน

นมนอยงไปทางขางนรก เอยงไปขางอบายแลว

ถาเราไดปฏบตธรรม ไดภาวนา ไดเจรญ ไดทำใหมาก

จะทำใหจตเอยงไปทางนพพาน โอนไปทางนพพาน เราฟงเรอง

นพพานมากนานแลว หลาย ๆ ทานอายเยอะแลว ในเมอง

ไทยเราน เมอพดถงวตถประสงคสงสดของการปฏบตธรรม

กคอ นพพาน แตพวกเราโดยทวไป จตไมไดเอยงไปทางนน

จรง ๆ พอเวลามเรองอะไรขนมา จะเอยงไปทางโลก เอยงไป

ทางแกไขคนอน เอยงไปทางชวยเหลอโลก เอยงมาแกคนโนน

แกคนน แทนทวา ทำอยางไรจงจะพนไปจากทนได ถาลก

นสยไมด กเอยงไปทางแกนสยลก ไมชอบหนาคนบางคน

กเอยงไปทางทจะทำอยางไรใหพนจากคนนไปได สวนใหญมน

เอยงไปแกไขคนอนเขา เอยงมาทางโลก ๆ จะแกไขโลก

แบกโลก รบผดชอบโลก สวนการทจะพนไปจากโลก คอ

นพพาน ยากทจะเอยงไปทางนน ไมชอบมาทางน

11โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

การปฏบตธรรม หรอ การภาวนา นแหละ จะชวยให

จตเอยงไปทางนพพาน โอนไปทางนพพาน โนมไปทางนพพาน

เหมอนแมนำทกสาย มนจะไหลลาดเอยงลงไปทางมหาสมทร

มนจะไหลของมนไปเรอย ๆ หรอเหมอนตนไมทอยรมฝงนำ

มนเอยงไปดานแมนำ เดยวนำกดเซาะเรอย ๆ กจะลมลงไป

ในแมนำ ถาเราฝกฝนภาวนา ทำธรรมะเหลานใหมขน เจรญ

และทำใหมาก ๆ กไมตองหวง เราจะลมไปทางนพพานอยาง

แนนอน นมนเปนอยางน การปฏบตธรรมจงสำคญ เพอให

จตนนเอยงไปทางนพพาน เอยงไปเรอย ๆ ชาตนยงไมถงกไม

เปนไร แตถามนเอยงไปแลว อยางไรมนกจะลมไปทางนน

ในการภาวนา จะตองมการองอาศยทถกตอง ปกตทาน

จะแสดงเอาไว ๔ คำหลก ๆ คอคำวา องอาศยว เวก

องอาศยวราคะ องอาศยนโรธะ นอมไปเพอการสละ วเวก

นสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม การ

ปฏบตทจะมผลมาก และมอานสงสมาก ทำใหจตโนมเอยงไป

ทางนพพาน ใหองอาศยวเวก ใหมความวเวก ความสงดเงยบ

อยคนเดยวอยางยง

วเวก แปลวา ความมคนเดยวเปนอยางยง คนเดยว

อยางมาก ๆ คอ ทำอะไรใหองอาศยวเวก ใหมความวเวก

การอยคนเดยว มการอยเงยบ ๆ เปนสหาย เจรญสตปฏฐาน

12 หลกปฏบตสมาธภาวนา

กด เจรญสมมปปธานกด เจรญธรรมะขอใดกด ใหองอาศย

วเวก เวลาเจรญสตปฏฐาน ๔ ไมใชไปนงคยกน ไมใชนงดทว

ไมใชอยางนน ตองเจรญแบบองอาศยวเวก อยคนเดยว

อยนง ๆ อยเฉย ๆ อยาไปด อยาไปฟง อยาไปเทยวทำอะไร

ทมนไมจำเปน ใหหดทจะอยคนเดยวอยางยง หดทจะอย

อยางวเวก เราตองหด หดทจะไมสนใจสงอน ๆ ถงแมมนจะ

สนใจ เรากตองทำทาเปนไมสนใจ ทำทาเปนไหม สวนใหญจะ

ทำทาสนใจ ถงเราจะสนใจเรองขาวเรองอะไรตาง ๆ สนใจ

เรองคนโนนคนน แตเราตองอดทน อยาไปไมสนใจ อยาไป

ใสใจ คลาย ๆ ตององทางนไว องทางวเวกไว อยากรเรอง

ชาวบานเหมอนกน แตเราตององทางวเวกไว

อยากรเรองชาวบาน แตเราไมไปรกได ไมไปถามกได

พวกเราทนไหวหรอเปลา เวลาอยากรเรองนนเรองน ใจจะขาด

ตายใชไหม ไมไดดขาวสกวนหนง หรอไมไดรเรองคนโนน

คนน ไมไดรเรองอะไรตาง ๆ มนจะตายแลว แบบนนมนจะ

ไมไดผลในการปฏบตธรรม เพราะเราปฏบตธรรม หากไมอง

อาศยวเวก มนจะพอกพนอทธจจะ พอกพนพวกความคด

ความนกปรงแตงขนมา ทำใหโลกมนหนาแนนขน มนรก

โลกน เกดจากการคดนกปรงแตงตาง ๆ ให เราทำกรรม

หวหมน วนเวยน จะแกนนแกน ทำนนทำนไปเรอย

13โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

วเวก มาจากคำวา ว กบ เอกะ คนเดยวอยางยง

คนเดยวอยางวเศษ คนเดยวไมเกยวกบใคร ในเมอเรายงม

ความคด ความนก ยงมกเลสอย กตองอยากรเรองนนเรองน

เปนธรรมดา ใจจะขาดเปนธรรมดานะ แตเราตองอยขางวเวก

อาศยอยทางน ตองหด เรองบางเรองอยากรกตองปลอยให

มนไมรบาง

ตอมา องอาศยวราคะ ใหคลายความยดตด เดมเราม

ราคะ ตดแนน กตององอาศยฝายวราคะ

องอาศยนโรธะ ใหสงทเกดขนนนดบสนทลงไป อยาไป

พดถงมน อยาไปบนถงมน อยาไปวามน อยาไปคดคำนงถง

อนนตองหด ตองฝกเอา ถงจตมนจะคดไป เรากอยาไป

ชวยมน ตองหดใหมนดบสนทไป อยาไปรอฟน อยาไปบน

ถงมน อยาไปพดถงมน ไมรพวกเราทนไหวหรอเปลา เรอง

มนผานไปแลว ไมพดถงเลย ไดหรอเปลา เรองทตวเองร

กเงยบ ๆ ไว ไมพดถง ใหมนจบ ๆ กนไป มนเกดขนแลว

มนดบ ไมขดคยมนขนมาใหม

สงตาง ๆ ทเปนสงขาร เกดแลวดบไปเปนธรรมดา

เกดแลวดบ มนจากเราไปเปนธรรมดาอยแลว แตเราสวนใหญ

ไมจากมน โลกเปนของเกดดบ เราไมจากมน ยงขดคยเรอง

นนเรองนมาพด บนถงความสขทเกดขนและดบไปตงนานแลว

14 หลกปฏบตสมาธภาวนา

พดถงสงทไมมอยจรง บางทความสขตงแตเดก ๆ กยงมาเลา

ใหกนฟง ไปเทยวเมองโนนนะ แหม.. ดเหลอเกน ตอนนด

หรอเปลากไมร แตบนถง น เรยกวา มนดบไมสนท มทกข

มเรองอะไรตาง ๆ กยงบนถง บนถงความทกขทผานไปตง

นานแลว

ทานทมาปฏบตธรรม ตองสำรวจตนเองวา ไดผลไหม

บางครงทการปฏบตไมไดผล อาจจะเปนทเราทำไมถกหลก

ถาทำถกหลกตามทพระพทธเจาสอนไว จะไดผลงาย พระพทธเจา

เปนสพพญญ เปนผชำนาญการ รเหตปจจย รเทคนค รฐานะ

ทเปนไปไดและฐานะทเปนไปไมไดทกอยาง ถาเราตามอยาง

เครงครดกไดผลงายและไว วธการนน พระองคบอกใหเจรญ

ใหทำมาก ๆ โดยองอาศยวเวก ใหหลกออกมาอยคนเดยว

ไมคลกคล ไมพดมาก ไมเขาไปหาพวก ไมมวไปหาเรองนน

เรองนมาทำใหมนยง นกถงเรองอยคนเดยว

ความจรง เราอยในโลกน มนอยคนเดยวตลอดเวลา

ไมไดหรอก ตองเขาสสงคมบาง ตองทำกจการงาน ตองดแล

ผทเกยวของ สาม ภรรยา ลก หลาน ญาต พนอง ทำมา

หากน ไปตามความเหมาะสม แตเมอเราจะปฏบตธรรม

ใหนกถงการอยคนเดยว อยาไปคลกคล อยาไปพดมาก

ถามวคลกคล พดมาก จะมแตเสอม ไมเจรญ

15โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

พระพทธเจาสอนเอาไว คนทเอาแตนอน ชอบนอน

รกการนอน หาความสขจากการนอน อยางนแยมาก

หาความสขจากการกน ชอบคลกคล ชอบพดมาก อยางน

มนเสอม เราทงหลายเจรญบางเสอมบาง วนไปวนมา อยางน

แหละ ไมไปไหนสกท กใหมาสำรวจตวเองวา เอ.. ทำไมมน

ไมเจรญกาวหนา อาจจะเปนเพราะเราปฏบตยงไมถกตาม

เทคนคทพระพทธเจาบอกไว พระองคใหองอาศยว เวก

วเวกนสสตะ องอาศยวราคะ วราคนสสตะ องอาศยวราคะ

อะไรทเคยจบไวแนน ใหคลายออก ปลอยมน ตององอาศย

การปลอย ปลอยทกเรอง ทำอะไรกใหทำดวยความปลอย

อยาทำดวยความยดถอ อยาไปเอานนไปเอาน เราทำใหเตมท

แตทำดวยความปลอย ทำดวยความวาง ทำดวยวราคะ อย

ขางวราคะ ปลอยสงทเราเคยรก

เราตองการพนทกข ถงนพพาน ไมใชจะไปยดนนยดน

ในการปฏบต เราทำใหเตมท ทำดวยวราคะ ดวยความปลอยวาง

ทำดวยความร เราไมไดเอาตณหา เอาความอยากเขามา

นำหนา เอาความรความเขาใจนำหนา ทกคนมตณหาเปน

เรองธรรมดา ตณหานพระอรหนตจงจะละได สำหรบพวกเรา

ไมตองหวง มกนทกคนนนแหละ แตใหมนถกควบคมดวย

สตปญญา

16 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ขนตน ตณหาหยาบ ๆ รนแรงจนกระทงไปทำทจรต

ตองถกควบคม ถงจะมความอยากได มความตองการ

กตองหามาโดยสจรต งดเวนจากกายทจรต งดเวนการฆาสตว

การลกทรพย การประพฤตผดในกาม คำพดทไมด คำพด

โกหก พดสอเสยด พดคำหยาบ พดเพอเจอ คำพดไมจำเปน

ถงอยากพด กตองยบยง งดเวนจากคำพดทจรต ใหอยใน

อำนาจของสตปญญา รจกควบคม

นโรธนสสตะ องอาศยความดบ ทำใหมนดบสนท

อยาไปรอฟน อยาไปพดถง อยาไปบนถง พวกเรานชอบบน

บนถงเรองในอดตทผานไปแลว บนถงเรองอนาคต เพอฝน

ไปเรอย เวลาคยกนกคยกนแตเรองทผานไปแลว บนเพอ

ถงมน พระพทธเจาบอกวา เมอตา กระทบ รป เกดจกข

วญญาณ เกดผสสะ เกดเวทนา สขบาง ทกขบาง หรอ

อทกขมสขบาง พอเสวยเวทนาแลว เขากบนถง พดถง

ตดของ การนกถง การบนถง ตดของ หมกมน ไมปลอยไป

นนเปนอปาทาน เพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงม เพราะ

ภพเปนปจจย ชาตจงม เพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะ

โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส จงมขน การบนถง

ไมปลอยมนไป การตดของ นเปนเหตใหเกดอก

17โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

สงตาง ๆ เกดแลวกดบไป หายไปแลว มนไมมอยแลว

เปนสงทวางเปลา มนจากเราแลว แตเราไมจากมน พดถงสงท

ไมมอยแลว พดถงสงวางเปลา เลยวนเวยนหวหมนอย ดงนน

ปฏบตธรรมกใหอาศยนโรธะ ปลอยใหดบสนทไป อยาไป

รนฟน อยากจะบนถง กตองอดทน ปลอยมนไป ใหเลอกขาง

นไว อาศยขางนไว การองอาศยกเปนการจบไว ตอนแรก ๆ

ตองจบถกตองไวกอน ฝายไมถกกอยาไปจบ อยางบอกวา

ใหปลอยทงหมด หากปลอยหมด กเลอนลอยเกนไป อยาไป

ยดสกเรอง ถาไมยดสกเรองได มนกด แตเมอเรายงเลกยด

ไมได กยดขางถกไวกอน เลอกขางใดขางหนงไวกอน เลอก

มาอยขางวเวก อยาไปองอาศยขางโนน ใหองอาศยวเวก

องอาศยวราคะไว องอาศยนโรธะ นตองมทองอาศย

แลวสดทาย โวสสคคปรณาม นอมไปเพอการสละ

ใหเปนไปเพอการสละ วางสงตาง ๆ ไวตามทมนเปน ไมหยบ

จบมนขนมา คนโลกเขาไป คนเจาของไป การปฏบตท

องอาศยอยางนแหละ มผลมาก มอานสงสมาก

การปฏบตโพธปกขยธรรม ๗ หมวด ๓๗ ประการน

จะมคำบอกวา ใหเจรญ ใหทำใหมาก ซงสตปฏฐาน ๔

เปนตน อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธะ นอมไป

เพอการสละ ใหเจรญ ใหทำใหมาก ซงสมมปปธาน ๔

18 หลกปฏบตสมาธภาวนา

อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธะ นอมไปเพอการสละ ใหเจรญ ใหทำใหมาก ซงโพชฌงค ๗ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธะ นอมไปเพอการสละ ใหเจรญ ใหทำ ใหมาก ซงอรยมรรคมองค ๘ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธะ นอมไปเพอการสละ

ทเรามาปฏบตในคอรส มาหด มาฝก ไมใหพด ไมใหคลกคล ไมใหโทรศพท เพอใหองอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธะ นอมไปเพอการสละ นแหละ เรยกวา การปฏบตธรรม ธรรมะทควรม ทำใหมขน ใหเจรญขน ใหมากขน ธรรมะทควรเจรญและควรทำใหมาก ถามแลว ทำใหจตโนมเอยงไปทางนพพาน เอนไปทางนพพาน ไหลไปทางนพพาน ไดแก โพธปกขยธรรม ธรรมะอนเปนฝายของการตรสร ธรรมะมหลายอยางนะ ตองมปญญาแยกแยะ ธรรมะฝายดกม ฝายไมดกม ธรรมะทควรกำหนดรกม ธรรมะทควรละกม ธรรมะทควรกระทำใหแจงกม ธรรมะทควรเจรญกม

โพธปกขยธรรมเปนธรรมะหมวดทควรทำใหมขน ทำใหเกดขน เจรญ และทำใหมาก ๆ ทำใหเยอะ ๆ เปนประตนพพาน เราทงหลายไมถงนพพาน พากนวนเวยนอยกบ กองทกข ตณหาไมหมด เพราะไมมธรรมะหมวดนเกดขนมา ธรรมะหมวดนจงสำคญมาก พระพทธเจาบอกวา ประตอมตะ

19โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

เราเปดแลว คอ อรยมรรคมองค ๘ นแหละ เปนหมวดสดทายในโพธปกขยธรรม ๓๗ ประการ เปนประตอมตะ ใครทตองการฟงกจงปลอยศรทธามา พระองคบอกสอน ถามศรทธาแลวประพฤตปฏบตตาม ไมนานเลย จะไดเหนธรรมะ ดงทพระองคทรงแสดงไว

โพธปกขยธรรมนนม ๗ หมวด หมวดท ๑ สตปฏฐาน ๔, หมวดท ๒ สมมปปธาน ๔, หมวดท ๓ อทธบาท ๔, หมวดท ๔ อนทรย ๕, หมวดท ๕ พละ ๕, หมวดท ๖ โพชฌงค ๗, หมวดท ๗ อรยมรรคมองค ๘

หากใครบรรลเรว ถามวา เขามโพธปกขยธรรมทง ๓๗ ครบไหม ครบเหมอนกน เคยทำมาแตอดต บางคนแคฟงยอ ๆ กบรรล บางคนขยายความ กบรรล ทน สำหรบบางคนทฟงโดยยอแลว ฟงขยายความแลวยงไมบรรล กตองมาฝกเอา ฝกใหครบทง ๓๗ นนแหละ บางคนวา โอโฮ.. เยอะขนาดนจะฝกอยางไรไหว ถาเรามเทคนคทด กสามารถทำใหเตมบรบรณได และธรรมะเหลานเปนตวเชคคณธรรมภายในจต เราจะไดรวา มโอกาสบรรลธรรมหรอไม ไมใชวา ปฏบตธรรมไปนด ๆ หนอย ๆ กนกเอาเองวา ใกลบรรลแลว อยางโนนอยางน คนจะบรรลไดตองมธรรมะใหครบ ใหเตมท ให

สมบรณ ถาพดหมวดสดทาย อรยมรรคมองค ๘ ถาใครทำ

เตมท สมบรณแลว จะไดเปนพระอรหนต จบกจแลว

20 หลกปฏบตสมาธภาวนา

อรยมรรคมองค ๘ ขยายความมอะไรบาง ทานทงหลาย

ไปอานดในหนงสอได หนงสอทวไปมรวบรวมไว เชน สมมา

ทฏฐ ไดแก รทกข รทกขสมทย รทกขนโรธะ รทกขนโรธ

คามนปฎปทา จนถง สมมาสมาธ สงดจากกาม สงดจาก

อกศลกรรมทงหลาย เขาฌานท ๑ ฌานท ๒ ฌานท ๓

ฌานท ๔ ถาใครทำไดเตมท สมบรณหมด ไดครบทงหมด

เปนพระอรหนต ถงนพพานแลว ทน ถาใครทำไดครบทง ๘

นนแหละ แตยงไมเตมท ยงไมสมบรณ ไดบางบางสวน

กจะเปนพระอรยะเจาในระดบใดระดบหนง ทานยงไมถง

นพพาน แตเหนนพพาน บางคนอาจจะงงวา เหนนพพาน กบ

ถงนพพาน มนไมเหมอนกนหรออยางไร ไมเหมอนกน

เหนนพพาน กเหนนะ แตยงไมถง เหมอนกบเราอยในถำ

มดทเดยว เดนไปเรอย ๆ วนหนง เหนแสงอยขางหนาตรง

ปากถำโนน อยางนเรยกวาเหน เหนนพพาน พระโสดาบน

พระสกทาคาม พระอนาคาม เปนแบบน เหนนพพานแตยง

ไมถงนพาน พระโสดาบนเขาสกระแสนพพานแลว สวน

พระอรหนตเหมอนกบคนทเดนไปถงปากถำแลว ถงนพพาน

แลว ตวอรยมรรคมองค ๘ นแหละ เปนประตนพพาน

ถาใครไดทำเตมทกถงแลว ใครทำไมเตมทกยงไมถง แตได

เปนพระอรยะเจาระดบใดระดบหนง

21โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

นแหละการปฏบตธรรม เปนการมาฝก ทำใหธรรมะ

เหลานเกดขน เรมจากฝกใหมสต ใหจตเทยวโคจรอยในกาย

เวทนา จต และธรรม มาเทยวอยในกายตวเองน เดมจตของ

เราเทยวอยขางนอก เทยวอยกบรป เสยง กลน รส สมผส

เรองทไดรบร และความรสกนกคดตาง ๆ อยางนนเปนโคจร

ของฝายมาร เทยวไปดรป เทยวไปฟงเสยง เดยวกเลสก

เกดขน เกดความยนดยนราย มนกวนเวยน ตอมา ใหรวน

เวยนอยในกาย เวทนา จต และธรรม อนนทานเรยกวา

เปนอรยโคจร เปนโคจรของพระอรยะเจา ใหจตมาเทยวอย

ทน สวนใครจะใชเทคนคไหนกได ไมวากน ใชเทคนค

เพอฝกใหมสต ใหจตมาเทยวโคจรอยในน

อปมาเรองน คลายกบวา กายของเราเปนหลก

จตเหมอนกบลง ทน ลงมนกระโดดไปกระโดดมาอย มนไม

หยด เราจะทำอยางไร ใหมนอย เรากหาเชอกมาผกมนไว

ผกใหไวในหลก ลงกวนเวยนอยแถว ๆ หลก จนกระทงมน

เหนอยแลว ยอมแพ เลกดอ เปนลงท เชอง หมดพยศ

มนเชอฟงแลว กเอามนมาฝก ใชทำประโยชนตาง ๆ ได

รางกายเปนหลก จตซงเปนตวร เปนประธานของการ

รบร เปนลง ตวกลางทจะทำใหจตมาเทยวดอยในกาย เวทนา

จต และธรรม มาโคจรวนเวยนอยในกายของตวเอง คอสต

22 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ดงนน เราจงมาฝกใหมสต โดยวธนนบางวธนบาง เพอใหจต

มาวนเวยนดอยในตวเอง ลมหายใจเขา ลมหายใจออก

กายเคลอนไหว เดนไป เดนมา เหยยด ค กำมอเขา แบมอ

ออก กนขาวเขาไป ถายออก สข ทกข สบายใจ ไมสบายใจ

ตลอดจนความรสกทเกดขน ใหมนมาเทยววนเวยนดอยเสมอ ๆ

เมอใด จตมาเทยววนเวยนอยในกาย เวทนา จต และ

ธรรม เรยกวา มสต เมอใด มนกระโดดไปตามรป เสยง

กลน รส สมผส เทยวไปสนใจเรองนำทวม สนใจเรอง

คนโนนเรองคนน เรยกวา ขาดสต ตวทรวนเวยนอยในกาย

ของตวเองกด ไปรเรองขางนอกกด คอจตนนแหละ แตอนหนง

มารวนเวยนอยในตวเองเรยกวามสต อกอนหนง ไปรขางนอก

เรยกวาขาดสต จตเปนตวหลก เปนตวประธานททำใหรสงตาง ๆ

รทกายทใจของตวเอง หรอรขางนอก ตวประธานคอจต ถาไป

รขางนอก มนสรางเรองปรงแตงขนมามาก นำทกขมาให

ถามารอย ในตวเอง จะเกดสต เกดสมาธ เกดปญญา

ถงความพนทกข มนมความตางกนอยางน

ทานทงหลายรจกจตตวเองหรอยง บางคนเทยวควาน

หาอย ไมรจตอยไหน ไมรตวไหนเปนตวไหน กฝกหดรสก

ไปกอน ตอไปจะรวา ออ.. ตวประธาน ตวทรบรอารมณ

ทกอยาง ททำใหอารมณตาง ๆ ปรากฏแกเรา คอจต บางทร

23โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

ลมหายใจเขา รลมหายใจออก รกายเคลอนไหวเดนไปเดนมา

นเรยกวารแบบมสต สตเปนตวดงมนไว ระลกถงสงทปรากฏ

ขนในกายและใจได ทำใหจตไมเลอนลอยออกไปขางนอก

ถาไปรเรองขางนอก รเรองหมา หมานอยนารก นาเลยง

นาอม คนโนนสง ตำ ดำ ขาว เปนโนน เปนน สะเปะสะปะไป

ตามสงทรบรไปเรอย ไมมการยบยง เรยกวาขาดสต รแบบ

หลง ๆ หลบ ๆ ไป ควบคมจตไมได ไมมตวควบคม ไมได

ระมดระวง

การฝกใหมสต เปนจดตงตนทจะทำใหเราไดอยกบ

ตนเอง ไดรจกตนเอง เทยวโคจรอยในตวเอง การเทยวโคจร

อยในกาย เวทนา จต และธรรม มประโยชนอะไร บางคน

อาจจะสงสย มประโยชน คอ ทำใหเรารจกตวเอง หลงจาก

ลมตวเองไปนานมาก มวแตไปสนใจชาวบาน เทยวรอปนสย

ใจคอของชาวบาน หลงเดาไปเรอย กกลบมาทำความคนเคย

กบตวเอง รจกอปนสยใจคอตวเอง รจกตวเองวา มกเลส

อะไรบาง ถกกเลสตวไหนหลอกบาง

ทานทฝกสตมาพอสมควร กจะเรมรจกตวเองมากขน

รจกวา ตวเองมนไมใชตว มนเปนรปและนามประกอบกนขน

กายเปนเหมอนบาน จตเหมอนเจาของบาน สวนสภาวะอน ๆ

เหมอนแขก มาเยยมเยอนเปนครง ๆ ตามเหตปจจย กเลสก

24 หลกปฏบตสมาธภาวนา

มาเพราะเหตปจจย หลงคดนก กเลสกเกดขน จะไดรจกวา

กเลสกไมมตวตนเหมอนกน กศลกไมมตวตน เกดเพราะเหต

ปจจย สงท เรยกวาตวเราน ประกอบไปดวยรปธรรมกบ

นามธรรม เปนเหตปจจยองอาศยกนอย รขนาดน ละกเลสยง

ไมได ตองฝกปฏบตใหสงขนไปอก

บางคนฝกสตมาดอยทตวเอง แปบเดยวเทานน เขา

เขาใจแลว ปญญาเขาเยอะ ละกเลสได บรรลแลว แตบางคน

ฝกสต สงเกตดอย เหนกเลส กเลสหลอกใหไปทำนนทำน

อยเรอย เชานกหลอกไปทแลว วนตอมา อาว.. ตวเดมมา

หลอกอกแลว หลอกตลอดปตลอดชาต มนละไมได แสดงวา

ปญญานอย ตองฝกขนตอไปอก

ขนแรก มสตอยกบตวเองกดแลว ตอมา ตองฝกดวย

สมมปปธาน ดวยความเพยรทถกตอง เพยรปองกนกเลส

เพยรละกเลส เพยรเจรญกศล เพยรทำใหกศลดำรงอย

และเจรญกาวหนาจนเตมบรบรณ โดยสวนใหญ พวกเรา

ทงหลายเปนพวกทปญญานอย อนทรยออน ตองทำไปตาม

ลำดบ

ถาเราเปนคนมปญญาเยอะ มอนทรยแกกลา คงจะ

ปรากฏในขายพระญาณของพระพทธเจ าไปต งนานแลว

พระพทธเจาตนเชา ๆ มา จะตรวจดสตวโลกดวยพทธจกษ

25โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

คนมอนทรย กจะปรากฏในขายพระญาณ ถาอนทรยออนก

ตองแสดงธรรมนานหนอย ปรบอนทรยกอน แลวจงประกาศ

อรยสจ คนนนกบรรล ถาอนทรยแกกประกาศอรยสจไปเลย

บรรลไปเลย การจะบรรลชาหรอบรรล เรวอยทอนทรย

พระพทธเจาทรงตรวจดสตวโลก เหนสตวโลกมความแตกตางกน

อนทรยแก อนทรยออน มอาการด อาการเลว มธลในดวงตา

มาก มธลในดวงตานอย หากมธรรมะเรมตงแตอนทรย

เปนตนไป นจะทำใหปรากฏในขายพระญาณ พระองคจะ

มาโปรด

กอนหนาอนทรยมอะไร กอนหนาอนทรยมอทธบาท

มสมมปปธาน มสตปฏฐาน อยางน แสดงวา พวกเรามหรอ

ยง ยงไมม เลยไมปรากฏในขายพระญาณ บางทานคงจะ

ยอมรบแลววา โอ.. ใชจรง ๆ ดวย ยงใชชวตแบบหลง ๆ

ไปวน ๆ ไมตองพดถงอนทรยแลว สตปฏฐานยงไมมเลย

บางทานกวา อาว.. ฝกสต ดกาย ดลมหายใจเขา

ลมหายใจออก เดนจงกรม ดเวทนา ดจต มาตงนานแลว

กเลสกไมลด สงสยวธการของอาจารยไมไดผลซะละมง

ไปโทษอาจารยเสยอก เราฝกแคสตอยางเดยว กเลสมน

ไมหมด ถาจะหมดกเลสได มนตองครบนะ ตองอรยมรรค

มองค ๘ ตองครบ ๘ องค กเลสจงจะหมด ตองครบศล

26 หลกปฏบตสมาธภาวนา

สมาธ ปญญา กเลสจงหมด บางคนจะเอาแตศลอยางเดยว

ศลดกดเหมอนกน แตกเลสไมหมด บางคนกเลนแตสมาธ

นกอะไรไมออกกสมาธลกเดยว สมาธกดเหมอนกน แตกเลส

ไมหมด บางคนปญญา เนนปญญา ดไตรลกษณ ปญญา ๆ

ปญญากดเหมอนกนนะ แตกเลสไมหมด กเลสจะหมดกตอ

เมอครบ ๘ สตเปน ๑ ใน ๘

บางคนมาฝกสต บอกวา จะใหมนหมดกเลส มนไม

หมดนะ แตสำหรบบางคน เขาหมดกดไป เขามปญญาเยอะ

เคยทำมากอน บางคนไมตองฝกอยางนดวยซำไป แคฟงธรรม

กบรรลแลว เปนเพราะของเกาในอดตเขาทำมาเยอะ ดงนน

เราจะเอาบางคนมาเปนหลก กยงไมได ตองสำรวจดตวเอง

กอน ฝกแลวกเลสลดไหม กเลสไมลด กตองกนกเลส

ตองละกเลส ตองใสกศลเขาไป ตองเจรญกศลใหมาก ๆ

ตองเจรญสตปฏฐาน ๔ สมมปปธาน ๔ บางคนไปปฏบตกบ

อาจารยนนบางอาจารยนบาง กเลสตวเองไมลด ไปโทษ

อาจารยอกกม ไปโทษวธการไมด ไมดตวเองเสยหนอยวาได

ทำความเพยรตอเนองหรอเปลา

สตชวยใหเราอยกบตวเองได สามารถละอภชฌาและ

โทมนสในโลกได รจกตวเองวา มกเลสอยางไรบาง กเลสมน

เกดขนอยางไรบาง ทง ๆ ทรวากเลสนมนหลอก แตกถกมน

27โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

หลอก ทง ๆ รวา นมนหลงนะ แตกยงหลงเพลนไปเรอย

มนเปนอยางน ทำไมมนเปนอยางน กเพราะมนเปนอยาง

นนแหละ จงตองกลาหาญ บากบน ไมทอดธระ เพยร

วรยะ หรอวระ แปลวา กล าหาญ ใจส ไมยอมแพ ไมทอถอย มความเพยรทครบวงจร ๔ อยาง

ขอท ๑ เพยรปองกนกเลส ขอท ๒ เพยรละกเลส

ขอท ๓ เพยรทำใหกศลเกดขน ขอท ๔ เพยรทำกศลให

กาวหนายง ๆ ขนไป เมอมทงสต มทงความเพยร มทง

ปญญารอบรเพมขนอยางน สมาธคงไมไปไหนแลว สมาธเปน

บาทฐานของความสำเรจ เรยกวาอทธบาท สมาธนมาจาก

ฉนทะกได วรยะกได จตตะกได วมงสากได จงเรยกวา

ฉนทสมาธ วรยสมาธ จตตสมาธ วมงสาสมาธ เมอจตตงมน

เปนสมาธอยางนแลว คณธรรมตาง ๆ กจะมขน สามารถ

เจรญสมถะวปสสนาตอไปได

วนน พดเรองการปฏบตธรรมในแบบยอ ๆ วา เรา

ปฏบตอยในธรรมะชดทเปนฝายของการตรสร เปนธรรมะท

ควรทำใหมขน เรมจากสตปฏฐาน ๔ การฝกใหมสต ใหจต

มาเทยวโคจรอยในกาย เวทนา จต และธรรม ทำความเพยร

ใหครบถวน ตามหลกสมมปปธาน ๔ เพอใหมสตตอเนอง

จตตงมน เปนสมาธตามหลกอทธบาท ๔ พอจตตงมน

28 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เปนสมาธแลว กฝกคณธรรมตาง ๆ ใหงอกงามขน เปน

อนทรย เปนพละ เปนโพชฌงค เปนองคอรยมรรค นเปนตว

ปฏบต ทควรฝกใหมขนในจต มขนมาแลว จตจะโนมไป

เอยงไป เอนไปทางนพพาน

ทน เพอใหมธรรมะ ๗ หมวด ๓๗ ประการเกดขน

กเลยมเทคนคตาง ๆ สำหรบฝก เทคนคกมหลากหลายท

ครบาอาจารยในสำนกตาง ๆ ทานสอน เทคนคนบางเทคนค

โนนบาง เพอใหเรามสต มาตามรอยในกาย เวทนา จต

ธรรม แลวทำความเพยร ฝกใหมศล สมาธ ปญญาตอไป

ทผมสอนทานในคอรสน กเพอฝกใหมโพธปกขยธรรม ๓๗

เรมตนจากใหมสต

คำวา เทคนค หมายถง วธการหรออบายอยางหนง

อาจจะใชไดสำหรบคนหนง แตอกคนอาจจะใชไมได ทานจง

ตองตรวจสอบวา ทำไปแลวเปนอยางไรบาง จตมาเทยว

วนเวยน โคจรอยในกาย เวทนา จต ธรรมไหม มความเพยร

ทถกตองขนไหม กเลสลดไหม กศลเพมขนไหม จตปลอดโปรง

ไรนวรณ จตตงมน เปนสมาธ เหมาะสำหรบการใชงานไหม

ตองมาดตนเอง ไมใชหลบหหลบตาทำไป เทคนคตาง ๆ น

บางคนใชไดผล บางคนใชไมไดผลกม บางคนอาจจะงงวา

เอ..ทำไมเทคนคมนเยอะนก ทำไมไมสอนอยางเดยวเลย

29โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

ทำใหเหมอนกนหมด บางคนงง ไปสำนกนนใหทำอยางน

ไปสำนกน ใหทำอยางนน ไปอาจารยโนนใหทำอยางโนน

บางอาจารยใหดกาย บางอาจารยใหดเวทนา บางอาจารยให

ดจต บางอาจารยให เดนอยางนนอยางน นงทานนทาน

ตกลงจะเอายงไงแน มนหลายอนเหลอเกน

ความจรงทมหลาย ๆ อน มนถกแลว แสดงใหเหนวา

มคนไดบรรลธรรม ไดปฏบตธรรมจนประสบความสำเรจ

ไดถงนพพานมาหลายคนแลว จงมหลายวธ วธเยอะ แสดงวา

ไปไดหลายคนแลว ไปดวยเทคนคตางกน พระนพพานนนม

ทางเขารอบดานทเดยว เหมอนกบจะขามไปฝงโนน เราจะ

ขามทานำไหนกได ขามถงฝ งโนนได เหมอนกน ดงนน

ใหภมใจวา ศาสนาของพระพทธเจา มคนทำตาม บรรลไป

เยอะแลว จงมเทคนคเอาไว แสดงใหเหนวา คนนไปดวย

เทคนคอนน ๆ อบายวธหรอเทคนคจงเยอะ

ใหทานหาเทคนคทเหมาะสมกบตนเอง ศกษาแลวเอามา

ปรบตามความเหมาะสม เพอใหไดอะไร เพอใหไดสตปฏฐาน

๔ สมมปปธาน ๔ อทธบาท ๔ เพอใหไดอรยมรรคมองค ๘

หรอ ยอลงมาเปนปญญา ศล สมาธ เพอใหไดวปสสนา

ไดสมถะ เทคนคนจะบอกวา มนสำคญหรอไมสำคญกแลวแต

ทเราตองการจรง ๆ คอ ทำใหธรรมะชดโพธปกขยธรรม

30 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เกดขน ซงธรรมะชดนเปนตวทำงาน พาไปสนพพาน โนมเอยง

ไปนพพาน

ถาพดถงเทคนค ท เปนตวกรรมฐาน ตามแบบท

พระพทธเจาทรงแสดงเอาไว กมเยอะมาก แสดงไปตามความ

เหมาะสมแกคนฟง ไปอานดเอาในพระสตรตาง ๆ จะยกตว

อยางมาสก ๒ เรอง เชน อานาปานสสต พระองคบอกวา

“ดกอนภกษทงหลาย อานาปานสสต ทภกษเจรญแลว

ทำใหมากแลว มผลมาก มอานสงสมาก อานาปานสสตท

ภกษเจรญแลว ทำใหมากแลว มผลมาก มอานสงสมาก

อยางไรเลา อานาปานสสต ทภกษเจรญแลว ทำใหมากแลว

ยอมทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ” ดงนเปนตน

นกยกกรรมฐานอนหนงขนมา คอ อานาปานสสต ทำให

ถกตามเทคนคอนน จะไดสตปฏฐาน ๔ สตปฏฐาน ๔

ทบรบรณ ทำใหโพชฌงค ๗ บรบรณ ไดวชชาและวมตต

นกรรมฐานอนเดยวนะ แสดงไวในอานาปานสสตสตร

ยกอกกรรมฐานหนง กายคตาสต สตทเปนไปในกาย

“กายคตาสต ทภกษเจรญแลว ทำใหมากแลว ยอมมผล

มาก มอานสงสมาก” มอานสงสหลายอยาง จนกระทงทำให

แจงเจโตวมตตและปญญาวมตต แสดงไวในกายคตาสตสตร

31โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

เทคนควธการฝกใหมสต ทพระองคแสดงไวแบบครบ

ถวนสมบรณทสด มอารมณอนเปนทตงใหเกดสตมากมาย

เรานยมอางองกนในมหาสตปฏฐานสตร เตมทสมบรณทสด

แลว เราไปศกษา แลวเลอกเอา ทำอนใดอนหนงกได ทำให

ไดสต ไดสมมปปธาน ไดอทธบาท ไดศล สมาธ ปญญา

ไมจำเปนตองทำใหครบทกกรรมฐาน ทำบางกรรมฐานกพอ

ในตอนตนน พดใหทานพอเขาใจเรองการปฏบตธรรม

ตอไปจะไดเขาใจงาย เวลาพดถงวธปฏบตแนวตาง ๆ เราไม

ไดยดถอรปแบบอยางนนอยางน ไมใชวาตองอยางนเทานน

จงได อยางอนไมได เราไมไดทำดวยความยดถอ แตเราทำ

เพอฝก ฝกใหมสต ถาฝกดวยวธนแลวมนไมม เรากฝกดวย

วธอน ๆ ได ไมวากน เพราะทเราตองการ ในการฝกปฏบต

คอ ทำใหโพธปกขยธรรมเกดขน ธรรมะมนไมมตวไมมตน

เปนสงเกดขนตามเหตตามปจจย เหตปจจยอนไหนททำให

มนมขน เรากมาหดกน ตองทำเอานะ เพราะธรรมะชด

โพธปกขยธรรมเปนฝายสงขาร สงขาร แปลวา ของปรงแตง

ตองปรงเอา ตองปรงใหถกวธ เหมอนเราจะปรงอาหาร

จะทำแกง ตองเกง ตองปรงใหถกวธ ใสนนใสนใหมนถกตอง

ตองการรสเคมกตองใสเกลอลงไป ไมใชตองการรสเคมแตใส

พรกลงไป อยางนนมนกไมไดเรอง ตองใสใหถก

32 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เราตองการโพธปกขยธรรม กเลยตองมาทำ มาปรง

ปรงโนนปรงนไปเรอย บางคนกวา มาปฏบตธรรมเธออยาไป

ปรงนะ อนนถกแลว เราพดในแงหนง คอ อยาไปปรงเลว ๆ

อยาไปปรงตามความเหนผด ๆ ตามความนกผด ๆ ตาม

ความฟงซานแบบเดม ๆ นน ตองปรงด ๆ ปรงใหมนไดสต

มาเดนจงกรม กปรงเหมอนกน ถานกถงแตนำทวม นกถงแต

คนนนคนน อยางนมนปรงไมด อยาไปเชอมน มาอยกบ

ตวเองไว

เวลาพดวา เธออยาไปทำอะไร นหมายถง อยาไปทำเลว

ถาจะทำใหทำด อยาไปปรง หมายถง อยาไปปรงเลว ๆ

อยาไปปรงตามกเลส ใหปรงโพธปกขยธรรม นพอเขาใจไหม

ตองหาเทคนควธปรง บางคนกบอกวา ทำใจใหวาง ๆ อยาปรง

อยาไปขนาดนน เดยวจะไมไดอะไรสกอยาง สตกไมได ศลก

ไมได ปญญากไมได วางโลงอยางเดยว

โพธปกขยธรรมเปนธรรมะฝายสงขาร เปนของปรงแตง

หมายความวา เราตองหด ตองฝกเอา ทำใหถกตองตาม

เทคนคจงจะได พดงาย ๆ คอปรงนนแหละ แตไมใชปรง

ตามกเลส คดนกไมรเรอง ไมใชอยางนน พวกนนตองทง

ตองปรงใหมสต เดนใหรสกตว ใหมสตรทนสงตาง ๆ ทเกดขน

ปลอยเรองตาง ๆ ออกไป กลบมารสกทตว กลบมามสต

33โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

ตามดอยในกาย ในเวทนา ในจต ในธรรม เรองอน ๆ ทเรา

คดนกถง ใหปลอย เรากลบมาทตว รสกตว ใหมสตไว

ทำใหเจรญ ทำใหมาก แตเดมมเรองอะไรขนมา มนตามไป

ซะยาว ใหเรองนนมนไปสนลง ใหอยกบตวใหมากขน ยาวขน

ใหไดสต

ทานใดเคยฝกมาจากครบาอาจารยตาง ๆ แลว ทำแลว

ไดผลด ทานกทำแบบเดม ไมตองเปลยนอะไร แตบางทาน

อยากจะลองเปลยนด หรอ บางทานไมเคยทำ ผมกจะแนะนำ

ตามสมควรไป เทคนคของแตละคนจะไมเหมอนกนเสย

ทเดยว อาจจะคลายกนบาง เวลาผมพดแนะนำ จะพดโดย

รวม ๆ ทานลองไปหดทำด ถาหากทำแลวมรายละเอยด

ปลกยอยอะไร ทำไมไดอยางไร กคอยมาถาม ผมจะแนะนำ

เปนคน ๆ ไป บางทานปฏบตมาชำชองแลว ทำแลวไดผลดก

ใหปฏบตไปเลย ทำวธไหนกได ขอใหเกดโพธปกขยธรรม

ตงแตเบองตนจนครบอรยมรรคมองค ๘

ตองใหมครบองค ๘ รวมลงดวยกน จงละกเลสได

หากทำแคอนใดอนหนงแลวจะละกเลส มนละไมได ฝกแตสต

อยางเดยวกไมได เรองศลกตองมาเชคด คำพดไมดตอง

งดเวน มความสำรวมระวง มสมาธหรอไม สมมาทฏฐ

สมมาสงกปปะและองคอน ๆ มหรอไม ถาไมม กละกเลส

34 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ไมได พดแบบยอ ๆ ปญญา ศล สมาธ ตองฝกใหครบ

บางทานกเนนศล ศลด เปนไง ละกเลสไดไหม ศลอยางเดยว

ละกเลสไมได บางคนเนนสมาธ สมาธกละกเลสไมได บางคน

กเนนแตปญญา พดแตปญญา มาปฏบตธรรมกจะเอาแต

ปญญาอยางเดยว อยางนกละกเลสไมได เราตองทำใหครบถวน

ขอปฏบตทครบถวนอยางน มแตในคำสอนของพระพทธเจา

เทานน ของศาสดาอน ๆ เขากไดศลบาง ไดสมาธบาง

ไดปญญาบาง แตมนไมครบถวน ไมสมบรณ ศล สมาธ

ปญญา นอกพระพทธศาสนากมเหมอนกน แตไมมอรยมรรค

มองค ๘ พระพทธเจาตรสวา อรยมรรคมองค ๘ มเฉพาะใน

ศาสนานเทานน สวนเรองอน ๆ เรองศล สมาธ แมกระทง

เรองการมสตอยกบปจจบนน คนอน ๆ เขากสอนกนได

ในตางประเทศ เขากสอนกนได ถาครบสมบรณ เปน

อรยมรรคมองค ๘ ทสามารถตดทำลายกเลสได มอยใน

คำสอนของพระพทธเจาเทานน

วนนพดเรองปฏบตธรรม พดเปนกรอบหลกเอาไว

ธรรมะทเราจะปฏบตกนน คอการปรงเพอใหมโพธปกขยธรรม

เกดขน เรยกวา การภาวนา พระพทธเจาบอกวา ใหเจรญ

ใหทำมาก ๆ ถาเจรญและทำใหมากแลว จะโนมเอยงไปทาง

นพพาน เวลาท เจรญและทำใหมากนน ใหองอาศยวเวก

35โพธปกขยธรรมควรเจรญและทำใหมาก

องอาศยการอยคนเดยว เลอกอยคนเดยว เลอกขาง มพวก

อยาไปเลอกพวก เลอกคนเดยวเอาไว ถาไมมอะไรยงกให

เลอกคนเดยว มเรองอะไรยงทตองเขาไปจดการ จดการเสรจ

แลว กใหไปอยคนเดยว การเขาไปจดการนนเปนภาระ

เปนหนาททตองจดการ เสรจแลว ใหเลอกคนเดยว องอาศย

วราคะ ใหคลายออก อยาไปจบไวแนน ใหปลอย ทำแบบ

ปลอย อยาไปทำแบบยดถอ ฝกสตดวยวธโนนวธน เทคนค

ของอาจารยโนนอาจารยน ใหทำแบบปลอย อยาไปยดเอามา

ตกนจนหวหมน เราไมไดซ เรยสกบว ธการ ฝกใหมสต

ทำดวยวธไหนกได หลาย ๆ วธผสมกนกได ไมมปญหา

องอาศยนโรธะ สงทดบแลวใหมนดบสนทไป อยาไปบนถงมน

อยาไปพดถงมน เลอกขางทไมพดถง แลวนอมไปเพอการสละ

วางลง คนเจาเขาไป ไมไปหยบสงไมเทยง ไมหยบสงเปนทกข

ไมหยบจบสงทไมใชของเราขนมาอก ทำไดอยางน กจะลมไป

ทางทางนพพาน นอนไปกบนพพานเลย

การบรรยายในชวงเรมตน ชวงเปดคอรส คงจะพอ

สมควรเพยงเทานนะครบ ขออนโมทนากบทกทาน

การปฏบตไปตามลำดบ บรรยายวนท ๒๓ ตลาคม ๒๕๕๔

ขอนอบนอมตอพระรตนตรย

สวสดครบทานผเขาปฏบตธรรมทกทาน

เมอเชา ผมไดพดตวกลาง ธรรมะอนเปนตวกลางท

ทำใหเรามปญญา ประสบความสำเรจในการปฏบตธรรม

ไดมองเหนความจรง คอสมาธ สมาธเปนตวกลาง อยางท

พระพทธเจาตรสบอกไววา “ดกอนภกษทงหลาย เธอทงหลายจงเจรญสมาธเถด บคคลผมจตตงมนแลว ยอมร ยอมเหน ตามความเปนจรง” แตการจะมสมาธ ตองฝกหด ไมใชมา

ปฏบตปปแลวจะทำสมาธเลย อยางทไดพดเรองโพธปกขย

ธรรมใน ๓๗ สมาธอยหมวดท ๓ คอ อทธบาท สตปฏฐาน

๔ สมมปปธาน ๔ อทธบาท ๔ ตวอทธบาทน เปนชดสมาธ

แยกเปน ฉนทสมาธ วรยสมาธ จตตสมาธ วมงสาสมาธ

38 หลกปฏบตสมาธภาวนา

พดในแบบโพธปกขยธรรม กเปนการพดในทำนองวา

มธรรมะตวไหนบางทควรทำใหมขนในจต เปนธรรมะทเรยกวา

คณะทำงาน หรอ ตวดำเนนการ ถาเราอยากจะพนไปจากทกข

อยากจะขามจากฝงนไปสฝงโนนคอพระนพพาน ตองมธรรมะ

อะไรบาง ตองทำธรรมะชนดไหนใหเกดขนในจต อปมา

เหมอนกบมบรษทแหงหนง เราอยากใหบรษทนเจรญกาวหนา

ยง ๆ ขนไป มคณะทำงานอะไรบาง ทจะทำใหบรษทกาวหนา

กม ๓๗ คน ๓๗ ทาน นแหละ เราไปเชญเขามาอยในบรษท

เขาทำงานตามหนาท รวมกนกทำใหบรษทกาวหนา ทน

เราอยากไปถงฝงโนน คอ พระนพพาน ถงความอสระ

หลดพนน กม ๓๗ ตวแปร ๓๗ สภาวะ ๓๗ อยาง ซงลวน

เปนธรรมะฝายสงขาร เราจงตองปรง ตองฝก ตองทำเหต

ทำปจจยใหมขน

ถาพดการปฏบตไปตามลำดบ สมาธจะอยกลาง ๆ อย

ในชวงระหวาง ศล กบ ปญญา มศล เปนพนฐาน นอกจาก

ศลแลว กมการฝกจตใหมความพรอม แลวจงจะไดสมาธ

แลวจงอาศยสมาธทำใหเกดปญญาตอไป

กอนทจะใหทานไปปฏบต ผมจะอานพระสตรหนงใหฟง

มพระไตรปฎกอยแถวนกดเหมอนกน จะไดไมตองหาเรอง

มาพด หยบหนงสอมาอานเลย

39การปฏบต ไปตามลำดบ

ในมชฌมนกาย อปรปณณาสก คณกโมคคลลานสตร

บาลขอ ๗๔ เปนตนไป มพดถงการฝกใหมสมาธ เปนการฝก

ไปตามลำดบ ทละสะเตบ ๆ ไป สมาธจะอยกลาง ๆ

ขอ ๗๔ ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ปราสาทของมคารมาตา ในบพพาราม เขตกรงสาวตถ ครงนนแล คณกโมคคลลานพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลว ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลว นง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา

ขาแตพระโคดมผเจรญ ปราสาทของมคารมาตาหลงน มการศกษาโดยลำดบ มการกระทำโดยลำดบ มการปฏบตโดยลำดบ คอโครงสรางบนไดชนลาง ยอมปรากฏ แมพราหมณเหลาน กมการศกษาโดยลำดบ มการกระทำโดยลำดบ มการปฏบตโดยลำดบ ยอมปรากฏดวยการเลาเรยน แมนกรบเหลาน กมการศกษาโดยลำดบ มการกระทำโดยลำดบ มการปฏบตโดยลำดบ ยอมปรากฏในเรองการใชอาวธ แมแตขาพเจาทงหลาย ผเปนนกคำนวณ กมการศกษาโดยลำดบ มการกระทำโดยลำดบ มการปฏบต

โดยลำดบ ยอมปรากฏในเร องการนบจำนวน

40 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เพราะขาพเจาทงหลายไดศษยแลว เบองตนใหเขานบอยางนวา “หนง หมวดหนง สอง หมวดสอง สาม หมวดสาม ส หมวดส หา หมวดหา หก หมวดหก เจด หมวดเจด แปด หมวดแปด เกา หมวดเกา สบ หมวดสบ” ยอมใหนบไปถงจำนวนรอย ใหนบไปเกนจำนวนรอย แมฉนใด

ขาแตพระโคดมผเจรญ พระองคสามารถเพอจะบญญตการศกษาโดยลำดบ การกระทำโดยลำดบ การปฏบตโดยลำดบ ในพระธรรมวนยแมน ฉนนนบางไหม

ขอ ๗๕ พระผมพระภาคตรสวา พราหมณ เราสามารถเพอจะบญญตการศกษาโดยลำดบ การกระทำโดยลำดบ การปฏบตโดยลำดบ ในธรรมวนยนได เปรยบเหมอนคนฝกมาผชำนาญ ไดมา อาชาไนยตวงามแลว เบองตนทเดยว ยอมฝกใหคนกบการบงคบในบงเหยน ตอมาจงฝกใหคนยงขนไป แมฉนใด ตถาคตกฉนนนเหมอนกน ไดบรษทควรฝกแลว เบองตนทเดยว ยอมแนะนำอยางนวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปนผมศล สำรวมดวยการสงวรในปาตโมกข เพยบพรอมดวยอาจาระและโคจรอย

จงเปนผมปกตเหนภยในโทษแมเลกนอย สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลายเถด”

41การปฏบต ไปตามลำดบ

พราหมณ ในกาลใด ภกษเปนผมศล สำรวม

ดวยการสงวรในปาตโมกข เพยบพรอมดวยอาจาระ

และโคจร เปนผเหนภยในโทษแมเลกนอย สมาทาน

ศกษาในสกขาบททงหลาย ในกาลนน ตถาคตยอม

แนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปน

ผคมครองทวารในอนทรยทงหลาย

คอ เธอเหนรปทางตาแลว อยารวบถอ อยา

แยกถอ จงปฏบตเพอสำรวมจกขนทรย (อนทรยคอ

จกข) ซงเมอไมสำรวมแลว จะเปนเหตใหถกบาป

อกศลธรรมคออภชฌา (ความเพงเลงอยากไดสงของ

ของเขา) และโทมนส (ความทกขใจ) ครอบงำได

เธอจงรกษาจกขนทรย จงถงความสำรวมในจกขนทรย เธอฟงเสยงทางหแลว ... เธอดมกลนทางจมกแลว ... เธอลมรสทางลนแลว ... เธอถกตองโผฏฐพพะทางกายแลว ...

เธอรแจงธรรมารมณทางใจแลว อยารวบถอ

อยาแยกถอ จงปฏบตเพอสำรวมมนนทรย (อนทรย

คอมโน) ซงเมอไมสำรวมแลว จะเปนเหตใหถกบาป

อกศลธรรมคออภชฌาและโทมนสครอบงำได เธอจง

รกษามนนทรย จงถงความสำรวมในมนนทรย

42 หลกปฏบตสมาธภาวนา

พราหมณ ในกาลใด ภกษเปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลายแลว ในกาลนน ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปนผรประมาณในการบรโภคอาหาร คอ เธอพงพจารณาโดยแยบคายแลวฉนอาหาร ไมใชเพอเลน ไมใชเพอมวเมา ไมใชเพอประดบ ไมใชเพอตกแตง แตฉนอาหารเพยงเพอความดำรงอยไดแหงกายน เพอใหกายนเปนไปได เพอกำจดความเบยดเบยน เพออนเคราะหพรหมจรรย ดวยคดเหนวา เราจกกำจดเวทนาเกา และจกไมใหเวทนาใหมเกดขน ความดำเนนไปแหงกาย ความไมมโทษ และการอยผาสข จกมแกเรา”

พราหมณ ในกาลใด ภกษเปนผรประมาณในการบรโภคอาหาร ในกาลนน ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปนผประกอบความเพยรเครองตนอยางตอเนอง คอ เธอจงชำระจตใหบรสทธจากธรรมทงหลายทเปนเครองขดขวาง ดวยการจงกรม ดวยการนงตลอดวน จงชำระจตใหบรสทธจากธรรมทงหลายทเปนเครองขดขวาง ดวยการจงกรม ดวยการนง ตลอดปฐมยามแหงราตร นอนดจราชสหโดยขางเบองขวา ซอนเทาเหลอมเทา มสตสมปชญญะ กำหนดใจพรอมจะลกขน ตลอด

มชฌมยามแหงราตร จงลกขนชำระจตใหบรสทธจาก

43การปฏบต ไปตามลำดบ

ธรรมทงหลายทเปนเครองขดขวาง ดวยการจงกรม ดวยการนงตลอดปจฉมยามแหงราตร”

พราหมณ ในกาลใด ภกษเปนผประกอบ

ความเพยรเครองตนอยางตอเนอง ในกาลนน

ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ

เธอจงเปนผประกอบดวยสตสมปชญญะ คอ ทำความ

รสกตวในการกาวไป การถอยกลบ การแลด การ

เหลยวด การคเขา การเหยยดออก การครอง

สงฆาฏ บาตรและจวร การฉน การดม การเคยว

การลม การถายอจจาระ ปสสาวะ การเดน การยน การนง การนอน การตน การพด การนง”

พราหมณ ในกาลใด ภกษเปนผประกอบดวย

สตสมปชญญะ ในกาลนน ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงพกอย ณ เสนาสนะอนเงยบสงด คอ ปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถำ

ปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟาง ภกษนนพกอย ณ

เสนาสนะอนเงยบสงด คอ ปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถำ ปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟาง ภกษนนกลบจากบณฑบาต ภายหลงฉนภตตาหารเสรจแลว นงขด

สมาธ ตงกายตรง ดำรงสตไวเฉพาะหนา ภกษนนละอภชฌาในโลก มใจปราศจากอภชฌา (ความเพงเลง

44 หลกปฏบตสมาธภาวนา

อยากไดสงของของเขา) ชำระจตใหบรสทธจาก

อภชฌา ละความมงรายคอพยาบาท มจตไมพยาบาท มงประโยชนเกอกลตอสรรพสตวอย ชำระจตให

บรสทธจากความมงรายคอพยาบาท ละถนมทธะ

(ความหดหและเซองซม) ปราศจากถนมทธะ กำหนด

แสงสวาง มสตสมปชญญะอย ชำระจตใหบรสทธ

จากถนมทธะ ละอทธจจกกกจจะ (ความฟงซานและ

รำคาญใจ) เปนผไมฟงซาน มจตสงบภายใน ชำระ

จตใหบรสทธจากอทธจจกกกจจะ ละวจกจฉา

(ความลงเลสงสย) ขามพนวจกจฉาไดแลว ไมม

ความสงสยในกศลธรรมทงหลายอย จงชำระจตใหบรสทธจากวจกจฉาได”

ขอ ๗๖ ภกษนนละนวรณ ๕ น ททำใหจตเศราหมอง บนทอนกำลงปญญา สงดจากกามและ

อกศลธรรมทงหลายแลว เขาปฐมฌานทมวตก

วจาร ปตและสขอนเกดจากวเวกอย เพราะวตก

วจารสงบระงบไป เขาทตยฌาน ... อย เพราะปต

จางคลายไป มอเบกขา มสตสมปชญญะ เสวยสข

ดวยนามกาย เขาตตยฌาน ... อย เพราะละสขและ

ทกขได เพราะโสมนสและโทมนสดบไปกอน เขา

จตตถฌาน ... อย

45การปฏบต ไปตามลำดบ

ในพระสตรน พราหมณมาถาม อยางปราสาทวหาร บพพารามหลงน กมการทำไปตามลำดบ ตามสเตบ เหมอนกบเปนขนบนได ทมองเหนชด ๆ คอ มตงแตชนลางไปเรอย ๆ ไลเปนชน ๆ ขนไป หรอแมพวกพราหมณกมการศกษาไป ตามลำดบ มการเรยนหนงสอไปตามลำดบ พวกทเปนนกรบ พวกทหารน กมการศกษาเรยนรไปตามลำดบ เชน การใชอาวธตาง ๆ กมการฝกไปตามลำดบ แมแตตวเขาเอง ซงเปนครสอนคณตศาสตร เปนนกคำนวณนนะ เขากสอนลกศษยเหมอนกน ใหนบ หนง สอง สาม ไปเรอย แลวคอยนบจำนวนเพมขนไปเรอย ๆ ทน เลยถามพระพทธเจาวา ในธรรมวนยของพระพทธเจาน มการปฏบตไปตามลำดบ มการศกษาไปตามลำดบ ยงไงบาง พอบญญตบอกไดไหม พระพทธเจากบอกวา บญญตได โดยพระองคอปมาเหมอนกบวา คนฝกมาผชำนาญ ไดมาอาชาไนยตวงามมาแลว เบองตนท เดยว กฝกใหคนกบการบงคบ คนกบใชบงเหยน เสยกอน แลวตอมาจงฝกเรองอน ๆ ตอไป

อยางเราเปนคนปฏบตธรรมน ตองคนกบการฝก ถาไมคนกบการฝก มนกจะฝกขนตอไปไมได ตองคน เหนวา การฝกนเปนเรองด เปนเรองทจะทำใหเราดขน ไดตนนอนเชา ๆ

ดไหม ด เปนเครองฝก ไดทำอะไรทเราไมอยากทำ กด

เปนเครองฝก ไดมาสวดมนต แหกขตามาสวดตงแตเชา ทง ๆ

46 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ทไมเคยไดสวด นกเปนเครองฝก ทำใหจตมนชนกบการฝก

ถาจตมนไมชน มนจะชอบทำตามใจตวเอง ทำตามใจอยาก

แบบนน ไมไดฝก ถาจะฝกน มนไมไดทำตามใจอยากแลวนะ

ตองทำใหคนกอน

เจามาน มนยงไมเคยฝก มนจะชอบเทยววงเลนอะไร

ตามใจมน ทน ตองทำใหมาพรอมสำหรบการฝก คอ ใหคน

กบการบงคบเสยกอน มการสนตะพาย บงเหยน การวางทนง

ลงบนหลง อะไรตาง ๆ ใหมนคน พอคนแลวคอยฝกใหยง ๆ

ขนไป พวกเรากเหมอนกน ตองคนสำหรบการฝก จะทาน

อาหาร กตองทำใหม ทำใหมนชาลงกวาเดม ตองนงรอ แลวก

มสวดโนนสวดน สวดไปเรอย บางคนอาจจะบอกวา

สวดทำไม สวดไมสวดกกนลงทองเหมอนกนแหละ แตเรา

ทำใหจตคนกบการฝก ไมใชบอกวา ฝกสตทไหนกได ดทว

กได คยกได เวลาไหนกได อยางน มนไมคน ตองทำให

มนคน ตองหดกนกเลส หดไมดขาว ไมดละคร ไมด

หนงสอพมพ หดไมคย ใหมนคนการฝก ไมทำอะไรตาม

ใจอยาก คนกบการบงคบ แลวคอยฝกใหยง ๆ ขนไป ถาไม

คนแลว จะฝกไมไดผล พระองคอปมาเหมอนกบการฝกมา

47การปฏบต ไปตามลำดบ

การฝกภกษตามวธของพระพทธเจา พระองคบอกวา

ตถาคตกฉนนนเหมอนกน ไดบรษทควรฝกแลว เบองตน

ทเดยว ยอมแนะนำอยางนวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปน

ผมศล สำรวมดวยการสงวรในปาตโมกข เพยบพรอมดวย

อาจาระและโคจรอย จงเปนผมปกตเหนภยในโทษแมเลกนอย

สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลายเถด” เปนขอทหนง

ถาจตมนคนกบการถกบงคบน มนกจะสงบ เหนเปนเครองฝก

ตวเอง ถาไมคนมนกจะเครยด บงคบอะไรนดอะไรหนอย

ใหมาเดนจงกรมกลบไปกลบมา มนกจะเครยด ใหมานงเฉย ๆ

หนงชวโมง มนจะทนไมไหว รออย เมอไหรจะหมดชวโมง

เสยท จตมนไมคน ตองหดมน

พวกทานคนหรอยง ถายงไมคนตองหดหนอย ยงไมถง

เวลาเลก กอยาไปเลก ตองหดใหมนคน ตองไมคย อยากจะคย

ไมทำตามอยาก ตองหดใหมนคน มนจะตายกลองด ตองหด

ใหมนคน หดใหคนกบการบงคบ จตมนบงคบไมได กเลย

ตองบงคบมน บงคบแลว มนกบงคบไมไดอยดนแหละ แตก

ตองบงคบมน ใหมนอยภายใตอำนาจของสตปญญา ไมอยางนน

กจะไมเกดประโยชนอะไร เปนจตทไมไดฝก นำมาแตทกขให

48 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ขนทหนง พระองคบอกวา “ใหเปนผมศล สำรวมระวง

ดวยการสงวรในปาตโมกข” ใหสงวรในปาตโมกข โดย

เฉพาะดานกายดานวาจา ไมตองลกซงอะไรมาก ขนตนน

อนไหนไมจำเปนตองพด ตองงดเวน การกระทำทไมจำเปน

ตองงดเวน โดยเฉพาะทจรตน ตองงดเวนใหได

แลวก “เพยบพรอมดวยอาจาระและโคจร” การเดน

การนง การทานอาหาร จะมาทำอยางเดมไมได แตเดมมน

ไมไดฝก ตองมาทำแบบใหม เดนกตองใหมความสำรวมระวง

มอกตองใหมนอยกบท ไมใชสะเปะสะปะไปทว แตเดมเราก

เดนไกวมอไปเรอย ขาดสต ตอมาเรามาหดเดน กมไวขาง

หนาบาง ไขวไวขางหลงบาง กอดอกบาง จะเปลยนทาทาง

กตองร มนเหมอนกบวา เปนหนยนตยงไงกไมร ไมเปนไร

อนน เราทำใหมนคน คนกบการบงคบ ตอนแรกตองฝน

ซกหนอย แตพอทำไปบอย ๆ มนกปรบได ใหเพยบพรอม

ดวยอาจาระและโคจร

“เปนผมปกตเหนภยในโทษแมเลกนอย สมาทาน

ศกษาอยในสกขาบททงหลาย” ใหเราตงใจประพฤตปฏบต

ในสกขาบทตาง ๆ สกขาบทเบองตน พวกเรากสกขาบท ๕

แลวกศลอน ๆ อยางศลแปดเราสมาทานมา กตงใจ ถามวา

มนจะไดอะไร ไดบงคบตวเอง ไดหดบงคบจต เขามกฎอะไร

49การปฏบต ไปตามลำดบ

เขามระเบยบอะไร เราอาจจะไมอยากทำตาม เรากทำตาม ไดบงคบ ไดหด ใหมนคนกบการบงคบ

หลงจากเปนผมศลแลว ทำอะไรตอไป พระองคตรสตอไปวา ในกาลใด ภกษเปนผมศล สำรวมดวยการสงวรในปาตโมกข เพยบพรอมดวยอาจาระและโคจร เปนผเหนภยในโทษแมเลกนอย สมาทานศกษาในสกขาบททงหลาย ในกาลนน ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลาย ...”

ตอไป อยาใหตามนลอกแลก แตเดมตาเปนยงไงบาง ตาลงนะ ใจลง ตอนนสำรวมแขนขาของเราแลว สำรวม การกระทำตาง ๆ ทหยาบ ๆ แลว ตอไปละเอยดขน ถงการใชอนทรย เวลาเดนกตองมองไวทหางจากตวเองซกเมตรกวาหรอสองเมตร อยาใหมนเจบคอกพอ มเสยงอะไรกอกแกก มเรองโนนเรองนเกดขน กอยาไปสนใจ อยาใหมนลากตาไปหาของสวย ๆ งาม ๆ สำรวมตา รบรกทำทาไมรไปกอน ถาจำเปนจรง ๆ คอยวากน ถาไมจำเปนกอยกบตวเอง เราฝกของเราไปกอน หกอยาเทยวไปฟงเรองโนนเรองน ตองสำรวมระวง ทางตา ห จมก ลน กาย ใจ ขนตน ๆ ถาสตสมปชญญะออน ตองอาศยการหลบเลยงอารมณ อนน

เปนการฝก ถาคนมปญญา มสตสมปชญญะดแลว นนมน

เรองของเขา

50 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ขนท ๒ น คมครองทวารในอนทรยทงหลาย ตอง

คมครองมน ตวคมครองจรง ๆ คอสต แตถาสตเราออน

ไมมสต ใจมนจะไมอย พอใจมนไมอย ตามนจะลอกแลกไป

ดนนดน ถาตองการจะใชอนทรยใหไดผลด กหลงจากเราม

สมาธ มปญญาแลว ใช อนทร ย ตากใช เกดประโยชน

มองเหนแลวเกดประโยชน ไดยนเสยงแลวเกดประโยชน

แตตอนตนน อยาเพ ง สำรวมไวกอน เกบตาไวกอน

นงกมหนา หกทำทาไมไดยนไวกอน อยาไปไดยนอะไรมาก

เรองอนกเหมอนกน รบรแลวกปลอยไปกอน อยกบตวเองไว

รตวไว ความคดความนกกเหมอนกน อยาเพงไปคดไปนก

อะไรมาก ถาคดอะไร กอยาไปหลงตาม อยาไปชวยมนคด

ใหรแลวกปลอยมนไป กลบมาสำรวมระวงไว ถาจะคดพจารณา

อะไร ใหประสบความสำเรจ ไดความเขาใจทด กตองอาศย

จตเปนสมาธ มความตงมนเปนฐาน

ถายงไมถงสมาธ ใจยงวอกแวก หวนไหว ยนด ยนราย

รก ชง อยาเพงไปทำอะไร ใหนง ๆ ไว อยกบตวเอง มเรอง

อะไรปลอยไป กลบมาอยกบตวเองไว นง ๆ ไว ตาอยาเทยว

ไปด หอยาเทยวไปฟง ใจอยาเทยวไปคด กลบมาทตวเอง

สำรวม ๆ ไว

51การปฏบต ไปตามลำดบ

ถาไมสำรวมระวง เหนรปทางตาแลวมนกจะเลยเถดไป เปนคน หญง ชาย นนสวย นนไมสวย นารก ไมนารก เปนไง กเลสถลมเอา อภชฌาและโทมนสเขามาเพยบ ตาของเราอยนง ๆ ไว มองเฉพาะหนาไวไว หกระวงไว อยาไปเทยวฟงเรองนนเรองน ไดยนแลวกปลอยไป กลบมาอยกบตวเองไว มนนกคดอะไร กอยาตามมนไป รแลวกปลอยไป กลบมาทตวเองไว ทำอยางนเพอปองกนอะไร ปองกนการไปยดถอในนมตและอนพยญชนะ เรายงไมมสมาธเพยงพอ ยงไมมปญญา ถาคนมสมาธ มปญญา เขาใชอนทรยมนเกดประโยชน ไรความทกข แตคนไมไดฝก ไมมสมาธน มนรก มนชง หลงตดสนไปตามใจตวเอง อนนด อนนไมด กเลสกเขาตลอด จงตองอาศยการสำรวมระวง คมครองทวารในอนทรยทงหลาย

ตวคมครองจรง ๆ คอ สต สตเปนตวคมครองจต ถามนออนอย ทำยงไง ปองกนตวเอง โดยการงดเวนจากอารมณทจะทำใหเกดกเลส ทำใหฟงซาน ทำใหเรองมาก เดนจงกรมไปมา จตเกอบจะเขาท ไปคยเรองนำทวม อยางน กระจายนะ อยาไปทำ ไมใชวาปฏบตยงไงกได มสต ฝกยงไงกได ไมใชอยางนนนะ ยงไงกไดสำหรบคนมสมาธมปญญา แตเรายงไมม ใจยงไมอยกบตวเลย พอยงไมอยกบตว ไปคย

มนแตก แตกกระจายหมด พอแตกกระจายหมด จบมาให

รวมอยางเดม มนกไมรวมแลว มนฟงไปทว

52 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ตองฝกใหจตมนรวมจนเคยชน มนเคยชนทจะมาอยกบ

ตวเอง นเรยกวามสมาธ มหลก ถามหลกอยางนแลว ไปรบร

เรองอะไร รบรเสรจ กปลอย แลวกลบมาทตวเองได เหมอน

คนไปทำงาน ทำเสรจแลวกกลบบาน ร เสรจแลวปลอย

กลบมาอยกบตวเอง ใจไมกระเจงไป แตเราทวไป ไปรบร

เรองโนนเรองน กลบมาทตวเองไมได ใจมนกระเจง นคอไมม

สมาธ

คนไมมสมาธตองอาศยสำรวมเอา ถาไมสำรวมปฏบต

ไมไดผลนะ บางคนปฏบตมานานแลว ปฏบตไปปฏบตมา

ไดอาทตยสองอาทตย เกอบเขาทแลว อดไมไหว ใจจะขาด

แลวไปคยกบเพอนหนอย เรองโนนเรองน ใจกระเจงไป

หมดเลย เปนเดอนยงไมลงเลย ทำเหมอนกนแตยงไมถงจด

จตไมเปนสมาธ กแตกไปเรอย แลวกขน ๆ ลง ๆ อยางน

ถาทำจนถงจตเปนสมาธแลว จตควรตอการใชงาน ไปรเรอง

นนเรองน กทำใหเกดปญญาได

ดงนน ทานทงหลายตองทำใหถงจด จงจะไดผล

ทานทงหลายคงผานการฝกมาพอสมควรแลว บางทานกฝกมา

นานแลว แตไมคอยไดผล กเพราะวาทำไมถงจดมน และ

ไมสำรวมระวง พอไมสำรวม ใจกแตกเหมอนเดม พอแตก

กตองมาฝกใหม ฝกใหมกเกอบจะรวมใหม กไปแตกใหม

53การปฏบต ไปตามลำดบ

พดไปตามกเลส บอกวาฝกสตทไหนกได เจรญปญญาทไหน

กได พอมนเสอมไป กวา ไมเทยง อยางน เลยไมคอยไดอะไร

ตอมา ขนทสาม ในกาลใด ภกษเปนผคมครองทวาร

ในอนทรยทงหลายแลว ในกาลนน ตถาคตยอมแนะนำเธอ

ใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปนผรประมาณในการ

บรโภคอาหาร คอ เธอพงพจารณาโดยแยบคายแลวฉนอาหาร ...”

ในการใชสอยปจจยตาง ๆ ตองเปนผมปญญา รจก

ประมาณ รจกพอด รจกเพยงพอการบรโภคอาหาร การนงหม

เสอผา ทอยอาศย ยารกษาโรค อปกรณเครองใชตาง ๆ

ตองรจกพอด ถามนไมพอด จะกนเวลาในการปฏบตไป

หากเลยพอดไป ใจจะฟงซานเยอะมาก รบประทานอาหาร

ตองมปญญารจกประมาณ อยาไปกนตามอยาก อยาไปกน

ตามอำเภอใจ

รจกพอด รจกประมาณ รจกความเหมาะสม พอเหมาะ

กบตวเอง เปนลกษณะของการมปญญา ใหการกระทำนนอย

ภายใตอำนาจของปญญา ทำดวยความร ถาทำแบบไมร

ทำเพลน ๆ ไป เราไมไดตงหลกไวกอน ไปหาอาหารกน

เปนไง แตกหมดแลว หายหมด สตหายหมด ตองตง

หลกกอน ทกคนมกเลสไมวากน แตตองอยภายใตการ

54 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ควบคม จะกนอาหาร นงหมเสอผา นอน คย หรอจะทำอะไร

ตาง ๆ ตองอยภายใตอำนาจของปญญา ปญญารจกประมาณ

รจกพอด รจกเพยงพอ รจกตงหลก ตงหลกของตวเอง

ไมอยางนน การปฏบตกจะไมไดผล

ตอนนพดถงขนทสามแลว บางคนเหนวา เรองพวกน

กไดฟงมาบอย ๆ แลว ฟงแตไมไดทำตาม การปฏบตกรรมฐาน

กจะไมไดผล บางคนนกวามสตเยอะแลว ฝกสตมาตงนาน

หลายป แตกเลสไมลด ทำมานานแลวไมใชเปนตววดวา

กเลสจะลดนะ ตองมศล มสมาธ มปญญา ตองมครบ กเลส

จงจะลด ไมใชวามอนใดอนหนงแลวกเลสจะลด ปฏบตธรรม

แลวกดเหมอนมปญญาเยอะ รธรรมะขอโนนขอน รไปหมด

เขาพดเรองอะไรกรหมด แตกเลสไมลด อยางนกยงใชไมได

ถาเราจะปฏบตแบบกเลสลด ทำลายกเลสใหหมดไปได

แบบทพระพทธเจาแสดงไว ตองมหลกการทถก มเทคนค

ทถก พระพทธเจาเปนสพพญญ เทคนคทพระองคบอกไวก

ยอดเยยมทสดแลว ถาทำตามกจะไดผลแบบรวดเรว สวนใคร

จะทำตามไดมากไดนอย อนนกไมวากน อยางนอยเรากได

ทราบเทคนคทถกเอาไว ทำตามไดนอยกไดผลนอย ตามได

เตมทกไดผลเตมท

55การปฏบต ไปตามลำดบ

ขนทส พอเรามปญญาในการใชสอยปจจยตาง ๆ เวลา

กมเหลอ ไมตองไปวนวายเกยวกบเรองปจจยสมากนก เรอง

ยงยากหมดไปเยอะ เวลาท เหลอวาง ๆ นทำอะไรตอไป

พระองคตรสวา ในกาลใด ภกษเปนผรประมาณในการ

บรโภคอาหาร ในกาลนน ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขน

ไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงเปนผประกอบความเพยร

เครองตนอยางตอเนอง ...”

มสตขนตนยงไมพอ ตองมาทำใหตอเนอง ตองมาทำขน

ใหมาก ๆ เพอชำระจตใหหมดจดจากกเลสทคลมตาอย

ทำอยางไร ดวยการเดนจงกรมและดวยการนง ตองมาเดน

จงกรม ตองมานง หาเวลามาทำ ไมใชบอกวา ฝกทไหนกได

ฝกทไหนกไดนนถกแลว แตเราตองจดเวลา มศลทด สำรวม

อนทรย ปองกนอนทรย ตองรจกประมาณในการใชสอย

แสวงหาปจจยอะไรตาง ๆ ใหพอประมาณ เพอจดเวลาใหมา

ทำความเพยรตอเนองได ดวยการเดนจงกรมและดวยการนง

น.. ตองขนาดน เปนเทคนคสำหรบผทฝก ทำไปตามลำดบ

พวกสาวกทเปนเนยยะทำกนแบบน กลมไหนทบารมมาก

ของเกาเยอะ แคฟงหวขอกบรรลไป เปนอคฆฏตญญ ฟง

ขยายความแลวบรรล เปนวปญจตญญ นตองยกใหทานไปนะ

ถาเรายงไมถงขนนน ฟงธรรมหลายเทยวแลว ยงงงอยเลย

56 หลกปฏบตสมาธภาวนา

กตองมาทำอยางนแหละ จะบอกวา คนอนเขาทำแคนดหนอย

เขาบรรลไปแลว จะเอาอยางเขา ถาไดอยางเขามนกด แตถา

มนไมได ตองมาทำอยางน

ขนทส จงเปนผประกอบความเพยรเครองตนอยาง

ตอเนอง ฝกโดยการเดนจงกรม ดวยการนง พวกทานมาทน

จะใหทำตอเนอง คลายกบวา เราหาเวลาไดแลว กมาเขาคอรส

ทำแบบน ถามวา เรากลบไปบาน ตองหาเวลาอยางนไหม

ตองหาเหมอนกน อะไรทไมจำเปนกงดไป ทวจำเปนตอง

ดไหม เรากใชปญญาพจารณาด อนไหนไมจำเปน กงด

เอาเวลานนมาเดนจงกรมมานงสมาธ อนไหนอกละ ไปหา

เองนะ หาเวลามาทำใหมนตอเนอง นเปนวธชำระจต อยางท

พระพทธองควา “เธอจงชำระจตใหบรสทธจากธรรมทงหลายทเปนเครองขดขวาง ดวยการจงกรม ดวยการนง ตลอดวน”

คอรสนจะใหทำตลอดวน ใหทำทวาน จงกรมและนง

ทำตลอดวน กลางคนชวงปฐมยาม กทำตอ มชฌมยาม

ใหนอน ตงใจจะลกขนดวยละ ไมหาความสขจากการนอน

ปจฉมยามกลกขน มาทำตอ ทำตอเนองอยางน

ขนทหา ทำอยางไร พระองคตรสวา ในกาลใด ภกษเปนผประกอบความเพยรเครองตนอยางตอเนอง ในกาลนน

ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจง

57การปฏบต ไปตามลำดบ

เปนผประกอบดวยสตสมปชญญะ คอ ทำความรสกตวในการกาวไป การถอยกลบ การแลด การเหลยวด การคเขา

การเหยยดออก การครองสงฆาฏ บาตรและจวร การฉน

การดม การเคยว การลม การถายอจจาระ ปสสาวะ การเดน การยน การนง การนอน การตน การพด

การนง”

ขนน ใหมสตสมปชญญะ รตวในทกเรอง มความรสก

ตวในการกาวไป ในการถอยกลบ ในการแลด ในการเหลยวด

จนถง การนอน การตน การพด การนง ตองมปญญารวาทำ

ไปทำไม มประโยชน หรอไมมประโยชน ควรทำ หรอไมควรทำ

และรถงความไมมตวตน กายเปนผทำอยางนน ๆ จตเปนผร

ซงจะมอยางนได ตองมลำดบในการปฏบตมาตามลำดบ

ทานทงหลายฟงแลว คงพอเขาใจอย เพยงแตจะทำไดมาก

ไดนอย อนนกไมวากน อยางนอยกไดรเทคนคทถกตองตาม

หลกการทพระพทธเจาสอนไว

ทน เมอเปนผมสตสมปชญญะ มความรตวในการกาวไป

ในการถอยกลบ ในการแลด ในการเหลยวด ในการเดน ยน

นง นอน ตน พด นง มสตอยเสมอ อยางน กสามารถชำระ

จตใหหมดจากนวรณไดแลว เมอจตเปนสมาธ ตงมน มความ

พรอม เหมาะสำหรบการใชงานดานตาง ๆ จะทำกรรมฐาน

อะไรกไดผลแลว ทำสมถะ วปสสนาไดผล

58 หลกปฏบตสมาธภาวนา

พดมาถงตรงน คอ เนนกลาวถงสมาธ ซงเปนตวทำจต

ใหสะอาด ผองใส หมดจดจากอปกเลส มกำลง ออนโยน

เหมาะตอการทำงาน กอนจะเกดสมาธ ตองมสตสมปชญญะ

มความรสกตวในทกอรยาบถ กอนจะมสตสมปชญญะ

ตองประกอบความเพยรเครองตนอยางเสมอ และกอนจะม

อนน กตองไลลงไปนะ พดแบบขนบนได แตเวลาเราฝก

ปฏบต ทำจรง กทำรวม ๆ กนไป ตงแตขนทหนงถงหา

ทำรวม ๆ กนเลย เพออะไร เพอใหมสตสมปชญญะ มความ

รตวในทกอรยาบถ วตถประสงคในการฝกปฏบตคอขนทหา

ทำความรสกตวใหไดในทกอรยาบถ ถาใครทำไดอยางน

ไมตองหวง เดยวชำระจตใหบรสทธหมดจด ทำสมถะ

วปสสนากประสบความสำเรจได บางทานมาทำสมถะทำ

วปสสนานานแลว ทำกรรมฐานโนนกรรมฐานน ไมไดผล

เพราะวา ไมมสตสมปชญญะในทกอรยาบถนแหละ

ถาเราทำไดอยางน ใชชวตอยางมสตสมปชญญะ ม

ความรตวอยเสมอ ตอไป กใหทำกรรมฐานเพอชำระจตให

หมดนวรณ สมาธเกด กเจรญปญญาตอไป กจะไดบรรล

ธรรมไปตามลำดบของปญญา พระพทธองคตรสวา ในกาลใด

ภกษเปนผประกอบดวยสตสมปชญญะ ในกาลนน ตถาคตยอมแนะนำเธอใหยงขนไปวา “มาเถด ภกษ เธอจงพกอย

ณ เสนาสนะอนเงยบสงด”

59การปฏบต ไปตามลำดบ

ใหไปอยคนเดยว ชำระจตใหหมดจดจากนวรณ ทำให

จตหมดนวรณ ทำไดไหม ทำได เพราะวาพนฐานทด

มสตสมปชญญะ สวนพวกเรา หากยงไมม ตองฝก หากยง

ไมคอยมสตสมปชญญะ เดนไปเดนมา งวง ทำอยางไรจะ

หายงวง อยางนยงทำไมได เราฝกสตเสยกอน ฝกสตใหมาก ๆ

พระสตรน ผมอานมาถงจดทเอาไปทำสมาธ ซงการ

ปฏบตไปตามลำดบจนถงสมาธ มอยหาขน คอ ขนท ๑ มศล

สำรวมดวยการสงวรในปาตโมกข ขนท ๒ คมครองทวารใน

อนทรยทงหลาย มอนทรยสงวร อยาไปเทยวด เทยวฟง

เทยวดมกลน เทยวลมรส เทยวสมผส เทยวรบรเรองตาง ๆ

อยางขาดสต ใหสำรวมสำรวมไว ขนท ๓ ใหมปญญารจก

ประมาณในการบรโภคอาหาร รวมทงในการใชสอยปจจยตาง ๆ

ใหตงหลกกอนจะไปทำอะไร ปญญาเรานอยตองตงหลกกอน

ถาไมตงหลก เดยวกเลสเขา ปญญาหายหมด หายใจเขาลก ๆ

หายใจออกยาว ๆ กอน ตงหลกกอน แลวคอยพจารณาทำ

โนนทำน ขนท ๔ เปนผประกอบความเพยรเครองตนอยาง

ตอเนอง ชำระจตใหหมดจด ดวยการเดนจงกรม ดวยการนง

ตลอดทงวน ตลอดปฐมยามแหงราตร ชวงมชฌมยาม

นอนดวยสตสมปชญญะ ตงใจวาจะลกขน ไมใชนอนเอาความสข

หลงถงพนแลว โอ.. มความสขเหลอเกน ทำกรรมฐานทงวน

60 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เหนอยเหลอเกน ขาลากแลว ไดเวลาเอนหลงแลว มความสข

เหลอเกน อยางนไมไดเรองนะ ตองตนเสมอนะ ตงใจวา

ตอนตระฆงจะลกขน นอนเปนการพกผอน บรหารรางกาย

ขนท ๕ เปนผประกอบดวยสตสมปชญญะ มความรสกตวใน

การกาวไป ในการถอยกลบ ในการแลด การเหลยวด การคเขา

เหยยดออก จนกระทงการยน เดน นง นอน ตน พด และ

นง คอ มความรสกตวในทกอรยาบถ ในทก ๆ การกระทำ

ถาทำไดอยางนแลว ตอไปกชำระจตใหหมดจดจาก

นวรณได ลองคดดวา ถามสตสมปชญญะด รสกตวใน

ทกอรยาบถ เปนไง นวรณชำระงายไหม งวงนอน หดห

ฟงซาน รำคาญ คงชำระงาย ถาไมมสต คงจะยาก ดงนน

ชวงแรก ๆ เราไมคอยมสตสมปชญญะ หากเกดความ

งวงนอน กทน ๆ เอาหนอย งวงนอนกตองทนเดน ทง ๆ

ทงวงนอนนแหละ นงทง ๆ งวงนอนนแหละ ฟงซานกทน

ทำไป ขเกยจกทำไป หดหทอแทกทำไป ลงเลสงสยกทำไป

บรหารกนไป ถาสงสยมาก ทนไมไหว ถามคนนนบางคนน

บาง ตองอาศยความอดทน ทำไป เพราะมนยงชำระไมได

จะชำระไดกตอเมอมสตสมปชญญะ รตวในทกอรยาบถกอน

พอชำระนวรณได กจะมธรรมฝายสมาธเกดขน จตเปนสมาธ

61การปฏบต ไปตามลำดบ

เมอจตต งมนแลว ทำยงไงตอ ก เจรญสมถะและ

วปสสนา ใครอยากไดสมถะขนไหน กทำเอา อาศยสมาธ

พนฐานเหมอนกน อยากไดอภญญากมเทคนควธ ทำเอา

อยากไดขนาดไหนไมวากน จะเจรญปญญากอาศยสมาธน

เหมอนกน การทำสมาธภาวนาม ๔ อยาง คอ ทำเพออย

เปนสขในปจจบน อยางหนง ทำเพอไดญาณทสสนะ ได

อภญญา ความรทพเศษเหนอคนอน อยางหนง ทำเพอใหม

สตสมปชญญะเพมขน อยางหนง ทำเพอใหถงความสน

อาสวะ หมดกเลส หมดทกข อยางหนง กสามารถทำได

ทงนน โดยอาศยตวกลางอนเดยวกน คอ สมาธ

นกยกพระสตร ชอคณกโมคคลลานสตร จากมชฌมนกาย

อปรปณณาสก มาพดใหทานฟง เพอแสดงใหเหนวา สมาธ

มนอยกลาง ๆ และเปนตวกลางทสำคญในการทำใหทาน

ประสบความสำเรจในเรองตาง ๆ แตตองทำตามลำดบตาม

ขนตอน ขนตน ยงไมตองเนนทสมาธ ยงไมตองเนนสงบ

สมาธอยกลาง ๆ ตอนตนเนนฝกใหมสต มความสำรวมระวง

มความยบยง ผมอานใหฟง ทานคงพอจะมองออก กอนทจะ

ถงขนการชำระจตใหมสมาธ ตงมน แลวทำใหเกดปญญา

กอนหนาการทำสมาธ คอ การมสตสมปชญญะ มความรสก

ตวในทกกจกรรม

62 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ในโอกาสตอไป กจะใหทานทงหลายไปปฏบตกน

ทปฏบตกมหลายท ทานทเคยมาแลวกคงร ถาทานยงไม

เคยมา อาจจะเดนขางบนศาลาน หรอ ขางลาง หรอ ทสวนไทร

กเดนได ทสวนไทรนน มลจงกรมใหเดน ยกสงขนมาเปน

ลจงกรม ถาใครไมรกเดนตามคนอนไป มรมไม มเกาอ มล

จงกรมใหเดน ทำความเพยรชำระจตใหหมดจด ประกอบ

ความเพยรใหตอเนอง ดวยการเดนจงกรมและนงตลอดวน

วธการปฏบตไมยากอะไร ใหมสต รตว เดนกใหรตววา

เดน ซาย ขวา ซาย ขวา ทำความรสกขนมาวา กายกำลง

เดนอย จตเปนคนร ถาจตมนฟงซานไป มนงวงนอน มนคด

นกอะไรไป กใหร รแลวปลอยไป กลบมาทตวเอง กลบมา

เดน ซาย ขวา ซาย ขวา เดนไป ถามความรสกยงไงเกดขน

กใหร รแลวกเดนตอไป งวงนอน กร แลวเดนไป

การเดนกลบไปกลบมา จะมทใหหยด เดนจงกรมจะด

อยางหนง คอ มใหหยดยน เปนการเสรมการมสต คนทไม

คอยมสต ถาทำกจกรรมเดยวนาน ๆ ทำอะไรซำ ๆ กจะหลงไป

ถาเดนอยางเดยว เดนไปเรอย แบบตามววตามควายไป หรอ

ชมนกชมไมไปเรอย เวลาหลงมนกไปไกล เดนจงกรมถง

จดหนงกใหหยด เดนใหรตว หยดยนใหรตว ถาชวงเดน

ไมคอยรตว กมารตวตอนหยด เดน ซาย ขวา ซาย ขวา

63การปฏบต ไปตามลำดบ

ทำความรสกไป พอถงจดหยด เรากยน ทำความรตว กาย

กำลงยนอย ยนจรง ๆ นะ แคน รตว หากจตมนคด มนนก

กใหร รแลวกปลอยไป หายใจเขาลก ๆ หายใจออกยาวๆ

สองสามครง ทำความรตว บบนวดตวเอง กำมอเขา แบมอออก

กระดกกระดก รตว

ยนแลว ทำความรตว ไมตองรบอะไร แลวกกลบตว

กายมนกลบ คอย ๆ กลบ ใหจตมารอยทตว สตเปนตว

ระลก นกได นกถงตว ดงจตกลบมาทตว ฝกใหมสตมาก ๆ

ใหเจรญ ทำใหมาก ๆ เมอมสต มอยกบตว กจะไดใช

ถาไมมกไมไดใช ใหทำเยอะ ๆ ไว ยนแลวกทำความรตว

หนกลบกรตว กายกำลงหนกลบ ยนแลวกเดนเหมอนเดม

ซาย ขวา ซาย ขวา มอจะอยตรงไหนกได กมไวขางหนากได

ไขวไวขางหลงกได กอดอกกได

ใหทำดวยความร อยาทำตามความเคยชน การทำตาม

ความเคยชนมนจะหลง ตอนนเรามาฝกใหมนคนกบการถก

บงคบ แตมนบงคบไมไดหรอก แตเราทำใหมนคน ใหเหนวา

ระเบยบวนยเปนเรองฝกตวเอง ถาพวกไมพรอม จะเหนวา

ระเบยบวนยน นาเบอหนาย เหนอยเหลอเกน ตองเอามอมา

อยขางหนา เหนอย ตอนนเรามาหดใหมนคน อะไรททำตาม

ความเคยชน ทำเพอความสนกสนาน ทำแบบหลง ๆ เราเลก

64 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เรามาหด ถาจะแกวงมอ กใหแกวงดวยความรตว มความรตววา กายกำลงทำอยางน ผลดเปลยนอรยาบถ มนเหนอย มนเจบตรงน เลยตองทำแบบน ใหร

สำหรบคนฝกใหม ๆ ควรจะเดนกบยนเยอะ ๆ ทำความรสกตว จะงวงนอน จะฟงซาน จะคดมาก จะงง สงสย ทำไมคอยเปน กไมเปนไร ขอใหทำ ไมตองเครยด ทำไปเรอย รสกตวไป กายเดน เทากาว ซาย ขวา ซาย ขวา จตคดใหรวาคด แลวกกลบมาทการเดน งวงนอน ใหร เบอ ใหร ขเกยจ ใหร แลวปลอยมนไป กลบมารทกายกำลงเดน ไมสงบ ไมเปนไร ไมนง ไมเปนไร ไมเนนความนง เนนการร เนนการมสต

อยางทไดอปมาใหฟง กายนเปนหลก จตเปนตวร มนกรของมนไปเรอย รอารมณนนอารมณนน รเรองนนเรองน เปลยนอารมณ กระโดดไปโนนไปน ตวททำใหจตมารอยท ตวเอง คอสต สตเปนเหมอนเชอกผกจตไวกบตว เราตองการตวน งวงนอนกรวางวงนอน งวงนอนเปนอนหนง จตเปนตวร สตเปนตวระลก ดงใหจตมารความงวงนอน เราตองการตวน ตวทเปนประดจเชอกดง เราไมไดตองการงวงนอน ตองการมสต กเลยมาฝก ใหรอยทตวบอย ๆ กแสดงวา มสตบอย ๆ จงเรยกวาฝกสต ใหสตมนเจรญ เกดบอย ๆ มบอย ๆ ไมใชตลอดหรอก แตใหมนเจรญขน

65การปฏบต ไปตามลำดบ

หมายความวา ใหมนหนกแนน มนคงกวาเดม มกำลง กวาเดม และใหมนบอย ๆ ใหมนเยอะ ๆ แทนทจะไปเทยวรเรองอน กมาเทยวรอยในขอบเขตของกายตวเอง ใหมาก ๆ กวาเดม

เดนแลว ยนแลว นานพอสมควร เหนอยแลว ทำอยางไรตอไป ถารางกายของเรายงดอย กใหเดนกบยนเยอะ ๆ ไว เหนอยบางกใหทนเอา ฝกความอดทนไปดวย ในตว เดนแลว ยนแลว กมานง นงใหมความรตว อยานงเอาสบาย โดยสวนใหญ พวกเราจองหาแตความสบาย เดนแลว มนเหนอย เรากจองจะนงใหมนสบาย นงใหมนสงบ จะไดพกผอน ไมตองรบรอะไร เบลอ ๆ ไป เปนอยางน ซะสวนมาก

ใหมความรตวด ๆ นงกใหรตว รวากายมนนงอย สำรวจคอตรงหรอไมตรง หลงตรงหรอไมตรง ขาอยอยางไร มออยอยางไร แลวปรบทานงใหสมดล ไมตองใชตามอง ใชความรสกมองด หายใจเขา ใหร หายใจออก ใหร บางคน อาจดทองพองขน ทองยบลงกได ใหมนรตวไวเสมอ ๆ ถาไมคอยรตว ใหทำขน ยกมอขน เอามอลง กำมอเขา แบบมอออก พลกมอไปมา กระดกนว บบนวดตวเอง กะพรบตา

บอย ๆ เพอใหรตว หรอวามขวดนำ กจบบอย ๆ จบทละ

หนอย ๆ ใหร กายมนทำอยางน ๆ นเอาขน นเอาลง ยกนำขน

66 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เอาวางลง ยกนำขน เอาวางลง อยานงมากเกนไป ไมตองรบ

หลบตา ถาไมรจะดอะไรด งง สงสย ใหรวาสงสยแลวปลอยไป

เรารบอย ๆ อยางน เพออะไร เพอใหมสตทเขมแขงขน

ไมลมตวเอง ตวเองกำลงทำอะไรอยกร พอมสตทเขมแขง

เรากไมจำเปนตองทำแบบน หายใจเขา หายใจออก เดน ยน

นง นอน หรอทำอะไรตามปกต ใหรบร ใสใจเขาไปในสงท

เกดขนในกายและใจ ใสความรสกเขาไปเลย แรก ๆ น

ตองทำ ใหมนคน ใหรจกกอน

หากมความคด ความนก ปรงแตง เกดขน ใหร

ไดสต กลบมาทตวเอง ทใหกลบมาทตวเอง กเพอใหมหลก

ใหสตแขงแรงขน อยาตามมนไป ใหร แลวกลบมารทตว

หายใจเขา หายใจออก ทำของเราไป มนไปอก เรารอก กลบ

มาทำอก นกไดเมอไหร มโอกาสเมอไหร ไมหลงเมอไหร

กทำเมอนน รอยทตวเสมอ ๆ ถาหลงแลวกไมวากน นกไดก

ทำใหม

ในคอรสของผมกไมมวธอะไรมาก มเพยงเทานแหละ

สวนรายละเอยดปลกยอยของแตละคน ถาทานไหน ทำไมได

กมาถาม ทานไหน ททำกรรมฐานแลว ไดผล คอ มสต

ตอเนอง มสตรตวในทกอรยาบถ เดน ยน นง นอน จตคด

นกไป ปรงแตงตาง ๆ รเทาทน อนนไมมปญหา ทานกทำ

67การปฏบต ไปตามลำดบ

ตามสบาย ถาทานมสตตอเนอง อยกบตวเองไดแลว กไปหาท

อนเงยบสงด แลวชำระจตใหหมดจากนวรณ ดวยการทำกรรมฐาน

ดลมหายใจเขา ลมหายใจออก หรอ ดทองพอง ทองยบ

เปนตน ใหจตมนแนบแนน เปนสมาธ ตงมน เหมาะควรตอ

การใชงาน แลวมาเจรญวปสสนา มองดกายและใจตวเอง

ใหเหนทกสภาวะลวนไมเทยง ลวนเปนทกข ลวนไมใชตว

ไมใชตน คอ ทำสมถะและวปสสนา

ในขนตน เราฝกใหจตมความพรอมสำหรบการใชงาน

เสยกอน จตมความพรอม บาลทานวา กมมนโย เปนจต

ออนโยน นมนวล ควรตอการใชงาน ไดมาโดยการม

สตสมปชญญะ จะมสตสมปชญญะโดยการทำชาครยานโยคะ

ทำความเพยรเครองตนอยางตอเนอง บางคนทำแบบเขมงวด

เกนไป ตนมากจนนอนไมหลบกม แตไมเปนไร ตนดกวา

หลบ คอย ๆ ฝกไปใหมนเหมาะสม ตนกลางวน กลางคน

หลบชวงมชฌมยาม แลวตนอกทชวงปจฉมยาม ไมใชกลาง

คนตน แตกลางวนหลบ อยางนกไมไหว ตองปรบเอาเอง

บางทเราทำยงไมสมดล มอะไรเกน ๆ ไปบาง ไมเปนไร

คอยด คอยสงเกต คอย ๆ ปรบไป เดยวกลงตว

การบรรยายในตอนเชา คงพอสมควรแกเวลาเทาน

นะครบ อนโมทนาทกทาน

กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก บรรยายวนท ๒๓ ตลาคม ๒๕๕๔

ขอนอบนอมตอพระรตนตรย

สวสดครบทานผเขาปฏบตธรรมทกทาน

วนนไดใหทานทงหลายไปปฏบต ฝกใหมสตอยกบ

ตนเอง ทงตอนเชา และตอนกลางวน วนพรงนและวนอน ๆ

กใหทำในทำนองนแหละ มชวงทใหมารวมกน ทำวตรสวดมนต

ฟงผมบรรยายธรรม เพอเปนแนวทางหรอเปนขอคดในการ

ปฏบต

เราปฏบตธรรม เพอฝกฝนตนเอง คนทปฏบตใหม ๆ

หรอปฏบตยงไมชำนาญ จตมนไมคอยอยกบเนอกบตว

มความคดทสบสน ฟงไปเรองรป เสยง กลน รส สมผส

เงน ทอง จะเอานนจะเอาน คดนกฟงไปในกามคณ คดไม

70 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เปนเรองไม เปนราว ความคดแบบไมต งใจคดมนเยอะ

เดยวคดเรองโนน เดยวคดเรองน คดองอาศย รป เสยง

กลน รส สมผส คดถงเหตการณตาง ๆ ทเกดขนในโลก

คดเรองตวเราเอง คดเกยวกบลกหลาน เกยวกบบคคลอน

เกยวกบหนาทการงาน เกยวกบบคคลทเราเกยวของ หวงใย

กงวลเรองนนเรองนเยอะแยะไปหมด ความคดเหลานมนมา

รบกวนอยเรอย ๆ บางทานไมรวาทำยงไงจงละความคดท

สบสนพวกนได

ทานทงหลายละกนไดบางไหม เดนไปเดนมา เดยวมน

คดนน เดยวมนคดน คดสะเปะสะปะไมเปนเรอง นเรยกวา

ความคดสบสน ความคดสลบซบซอน ปรงแตงไมเปนเรอง

ไมเปนราว อยางน คอ คนทจตยงไมตงมน ไมมสมาธมากพอ

ไมชำนาญดานจต พอไมชำนาญกทำไมเปน คนชำนาญเขา

สามารถละความคดทสบสนอยางนได ถาตองการใชความคด

กคลาย ๆ เปดลนชกออก เอาขอมลตาง ๆ มาใช ใชเสรจ

แลวกปดไว ความคดทสบสนสลบซบซอนถกละไป ไมม

อาจจะมบางเลกนอย แตเขาเปนผทมสตสมปชญญะรเทาทน

ไมตามมนไป จงไมมความสบสนวนวาย

71กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

ความดำรประเภททองอาศยทางโลก ๆ รป เสยง กลน

รส สมผส พวกเราคงมเยอะ ตอนนกอาจจะคดถงนำทวม

เขาทำอะไรกนไปถงไหนแลว นำทวมถงไหนแลว ใครพดวา

อะไร วาอยางไร อยากร อยากตดตาม หรอเรองอน ๆ

เรองการงาน เรองเกยวกบญาตพนอง บางคนมลกมหลาน

กคดถง บางคนไมใชเกยวกบคนอยางเดยว ยงคดถงหมา

คดถงแมวดวย หมาเราจะอยยงไงนะ จมนำตายไปแลว

หรอยง หรอมนกลวจนไมเปนอนกนอนนอน บางคนกคดถง

ปลากด คดถงนนคดถงนไปเรอย ทงสงมชวตทงสงไมมชวต

คนเปนเจาสำนกอยางคณแมน คงมเรองใหคดเยอะ

อยางนเรยกวาความคดอาศยเรอน ความดำรอาศยเรอน มทง

ความคดทสบสนวนวาย เรองไมเปนเรองเยอะแยะหลากหลาย

หยดไมได มนคดไปเรอย มนพดและบนไปเรอย แคมาเดน

จงกรม มนกพดไปเรอยของมน หนวกหตวเอง เราไมอาจจะ

ทงมนได ทง ๆ ทมาทนแลว อตสาหตงใจมา จะปลอยวาง

กยงคดถงทบาน คดถงททำงาน คดถงเจานายทเราไมอยากจะ

คดถง อยากจะใหอภยคนทวาเรา พอคดถง มนกใหปลอย

ไมได ใหอภยไมได อยากจะวางเรองนนเรองน แตกวางไมลง

72 หลกปฏบตสมาธภาวนา

คดถงสงจะทำในอนาคต มโครงการมากมายใหไปจดการ ในวนพรงนและวนตอ ๆ ไป พรงนไมรจะตนขนมาหรอเปลา หรอตายไปแลวกไมร แตมนกวางไมได มนยงนกถง คดวา เราจะมชวตอกยาวไปทำมน จะจดการมน อยางนนอยางน นเรยกวาความดำรอาศยเรอน ความคดทสบสน องอาศยเรองโลก ๆ องอาศยกามคณตาง ๆ เราสามารถหยดมนได เชอหรอเปลา ตองทำตามวธทพระองคบอก คอ ใชหลกของจต ใหจตมหลก มาอยทหลกไวกอน หลกของจตเปนชอของกายคตาสต สตท เปนไปในกาย พระพทธเจาบอกเทคนควธจดการความคดเหลานเอาไว

ถายงมความคดฟงซาน คดไปโนนไปน สบสนวนวาย มความคดองอาศยเรอนเรองนนเรองน มความคดทไมจำเปน ไมไดตงใจคดอยมาก อยางนจะไปปฏบตธรรมขนสง อยาเพงไปทำเลย มนไมไดผล บางคนบอกวา คดมาก กดจตไปเลย เขาวาอยางน ดไปกไดเหมอนกน แตมนหวหมนวนเวยนอยอยางนน คนปฏบตใหม ๆ ถาไมมหลกใหจต นดลำบาก ทำไมได ทำแลวเสยเวลาเปลา ไมเกดประโยชนอะไร มแต ฟงซานและใจแตกกระจายไปเรอย ๆ ไมอาจจะเกดสมาธได ถาคนปฏบตจนมสต เปนสมาธแลว จะดจตละเอยดลกซง

ขนาดไหนน ตามสบายเลย จะดความคดนก ความปรงแตง

กตามสบาย คนมหลกนจะดลกซงขนาดไหน กดได ถาคน

73กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

ไมมหลก พออนนลอยมากจบ ตวเองกลอยไปกบเขา หลง

วนเวยนไปเรอย มนสบสน เคยสบสนตวเองมย มนจะคดไป

ถงไหนกไมร คดไมเปนเรองดวยนะ คดหลายเรอง วนหนง ๆ

มนสบสนมาก เดนไปเดนมา มนคด แคเดนเทยวเดยว

มนคดไปสบเรองแลว สกหนอย เรองเดมกลบมาแลว แลวม

เรองใหมโผลมา เดยวเรองเดมกลบมาอก หากเราไมมหลก

เรากจะหลงตามมนไป ไปรกมน ไปชงมน

จตมธรรมชาตรอารมณ หากปลอยไปตามเรอง ไม

ควบคมมน มนกไปรเรองนนเรองนของมนไปเรอย กระโดด

ไปโนนกระโดดไปน วธการคอใหจตมนมหลก จบมนมาอย

กบหลก ใหจตมหลก ทน หลกทแนนพอทจะจบมนอยกคอ

กาย มสตเปนเชอกดง จบไว จงเรยกวา กายคตาสต

ดงนน ตอนตน ๆ น ถาใครยงมความคดทสบสนเยอะ

มความคดอาศยเรอน คดเรองทางโลก คดถงเรองลก เรองท

ทำงาน เรองนำทวม เรองหมา เรองแมว เรองคนโนน

เรองคนนเยอะ วางไมได ตองใหมหลกของจตไวกอน ถาคน

วางไดแลว จะดจต จะดอะไรกตามสบาย ถายงวางไมได

ยงหวหมนไปตามมน ยงรก ยงชง เครยด วตกกงวลไป

กบมน ตองมหลกแนน ๆ ไว หลกคอกายคตาสต สตทเปน

ไปในกาย พอมสตมนคง อยกบตว จตกเปนสมาธตงมนได

74 หลกปฏบตสมาธภาวนา

จะอานพระสตร ชอวากายคตาสตสตร ในมชฌมนกาย

อปรปณณาสก ใหฟง ทานตงใจฟง แลวกเอาไปปฏบตตาม

ขอ ๑๕๓ ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหน ง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ เขต กรงสาวตถ ครงนนแล ภกษหลายรปกลบจากบณฑบาต ภายหล งฉ นภ ตตาหาร เ ส ร จ แล ว นงประชมกนในหอฉน ไดเกดการสนทนากนขนในระหวางการประชมวา

“ทานผมอายทงหลาย นาอศจรรยจรง ไมเคย

ปรากฏ พระผมพระภาคผทรงร ทรงเหน เปนพระ

อรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ตรสกายคตาสต

ทภกษเจรญ ทำใหมากแลววา มผลมาก มอานสงส

มาก”

เรองนมเพยงเทานทภกษเหลานนสนทนากน

คางไว ครนเวลาเยน พระผมพระภาคทรงออกจากท

ทรงหลกเรน เสดจเขาไปยงหอฉน ประทบนงบน

พทธอาสนทปลาดไวแลว ไดรบสงเรยกภกษทงหลาย

มาตรสวา “ภกษทงหลาย เวลาน เธอทงหลายนง

สนทนากนดวยเรองอะไร พดเรองอะไรคางไว”

75กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

ภกษเหลานนกราบทลวา “ขาแตพระองค

ผเจรญ ขอประทานวโรกาส ขาพระองคทงหลายกลบ

จากบณฑบาต ภายหลงฉนภตตาหารเสรจแลว นง

ประชมกนในหอฉน ไดเกดการสนทนากนขนใน

ระหวางการประชมวา ทานผมอายทงหลาย นา

อศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ พระผมพระภาคผทรงร

ทรงเหน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองค

นน ตรสกายคตาสต ทภกษเจรญ ทำใหมากแลววา

มผลมาก มอานสงสมาก

ขาแตพระองคผ เจรญ เรองนทขาพระองค ทงหลายไดพดคางไว กพอดพระผมพระภาคเสดจ มาถง พระพทธเจาขา”

ขอ ๑๕๔ พระผมพระภาคตรสวา

กายคตาสต ทภกษเจรญแลวอยางไร ทำใหมากแลวอยางไร จงมผลมาก มอานสงสมาก

คอ ภกษในธรรมวนยน ไปสปากด ไปสโคนไมกด ไปสเรอนวางกด นงขดสมาธ ตงกายตรง ดำรงสตไวเฉพาะหนา มสตหายใจเขา มสตหายใจออก

เมอหายใจเขายาว กรชดวา “เราหายใจเขายาว”

76 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เมอหายใจออกยาว กรชดวา “เราหายใจออกยาว”

เมอหายใจเขาสน กรชดวา “เราหายใจเขาสน”

เมอหายใจออกสน กรชดวา “เราหายใจออกสน

สำเหนยกวา “เรากำหนดรกองลมทงปวง หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เรากำหนดรกองลมทงปวง หายใจออก”

สำเหนยกวา “เราระงบกายสงขาร หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เราระงบกายสงขาร หายใจออก”

ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศยเรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตอนเปนไปภายในกายนนเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอกผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๑)

อกประการหนง ภกษเมอเดน กรชดวา “เราเดน” เมอยน กรชดวา “เรายน” เมอนง กรชดวา “เรานง” เมอนอน กรชดวา “เรานอน”

77กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

เธอดำรงกายอยโดยอรยาบถใด ๆ กรชดกายท

ดำรงอยโดยอรยาบถนน ๆ

ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและ

ใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศย

เรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไป

ภายในกายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอก

ผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวย

อาการอยางน (๒)

อกประการหนง ภกษทำความรสกตว ในการ

กาวไป การถอยกลบ

ทำความรสกตว ในการแลด การเหลยวด

ทำความรสกตว ในการคเขา การเหยยดออก

ทำความรสกตว ในการครองสงฆาฏ บาตร

และจวร

ทำความรสกตว ในการฉน การดม การเคยว และการลม

ทำความรสกตว ในการถายอจจาระปสสาวะ

ทำความรสกตว ในการเดน การยน การนง

การนอน การตน การพด การนง

78 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศยเรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไปภายในกายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอก ผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๓)

อกประการหนง ภกษพจารณาเหนกายน ตงแตฝาเทาขนไปเบองบน ตงแตปลายผมลงมา

เบองลาง มหนงหมอยโดยรอบ เตมไปดวยสงทไม

สะอาดชนดตาง ๆ วา “ในกายน มผม ขน เลบ

ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก ไต หวใจ ตบ พงผด มาม ปอด ไสใหญ ไสนอย อาหารใหม อาหารเกา ด เสลด หนอง เลอด เหงอ มนขน

นำตา เปลวมน นำลาย นำมก ไขขอ มตร”

ภกษทงหลาย ถงมปาก ๒ ขาง เตมไปดวย

ธญพชชนดตาง ๆ คอ ขาวสาล ขาวเปลอก ถวเขยว ถวเหลอง เมลดงา ขาวสาร คนตาดเปดถงนนออก พจารณาเหนวา “นเปนขาวสาล นเปน

ขาวเปลอก นเปนถวเขยว นเปนถวเหลอง นเปนงา นเปนขาวสาร” แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน

พจารณาเหนกายน ตงแตฝาเทาขนไปเบองบน ตงแต

79กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

ปลายผมลงมาเบองลาง มหนงหมอยโดยรอบ เตมไปดวยสงทไมสะอาดชนดตาง ๆ วา “ในกายน มผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก ไต หวใจ ตบ พงผด มาม ปอด ใสใหญ ใสนอย อาหารใหม อาหารเกา ด เสลด หนอง เลอด เหงอ มนขน นำตา เปลวมน นำลาย นำมก ไขขอ มตร”

ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศยเรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไปภายในกายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอก ผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๔)

อกประการหนง ภกษพจารณาเหนกายน ตามทตงอย ตามทดำรงอย โดยความเปนธาตวา “ในกายน มธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลมอย”

คนฆาโค หรอลกมอของคนฆาโคผชำนาญ ฆาโคแลวแบงอวยวะออกเปนสวน ๆ นงอยทหนทางใหญสแพรง แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน พจารณาเหนกายน ตามทตงอย ตามทดำรงอย

โดยความเปนธาตวา “ในกายน มธาตดน ธาตนำ

ธาตไฟ ธาตลมอย”

80 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและ

ใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศย

เรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไป

ภายในกายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอก

ผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวย

อาการอยางน (๕)

อกประการหนง ภกษเหนซากศพทเขาทงไวใน

ปาชา ซงตายแลว ๑ วน ตายแลว ๒ วน หรอตาย

แลว ๓ วน เปนศพขนอด ศพเขยวคลำ ศพม

นำเหลองเยม แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน

พจารณากายนเขาไปเปรยบเทยบวา “แมกายนกม

สภาพอยางนน มลกษณะอยางนน ไมลวงพนความ

เปนอยางนนไปได”

ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและ

ใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศย

เรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไป

ภายในกายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอก

ผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวย

อาการอยางน (๖)

81กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

อกประการหนง ภกษเหนซากศพทเขาทงไวใน

ปาชา ซงถกกาจกกน แรงทงกน นกตระกรมจกกน

สนขกดกน สนขจงจอกกดกน หรอสตวเลก ๆ

หลายชนดกดกนอย แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน

พจารณากายนเขาไปเปรยบเทยบวา “แมกายนกม

สภาพอยางนน มลกษณะอยางนน ไมลวงพนความเปนอยางนนไปได”

ภกษผไมประมาท ... ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๗)

อกประการหนง ภกษเหนซากศพทเขาทงไวใน

ปาชา เปนโครงกระดก มเนอและเลอด มเอนรงรดอย แมฉนใด ... เปนโครงกระดก ไมมเนอ แตยงมเลอดเปอนเปรอะ มเอนรงรดอย แมฉนใด ... เปนโครง

กระดก ไมม เนอและเลอด แตยงมเอนรงรดอย แมฉนใด ... เปนโครงกระดก ไมมเอนรงรดแลว

กระจยกระจายไปในทศใหญทศเฉยง คอ กระดกมอ

อยทางทศหนง กระดกเทาอยทางทศหนง กระดก

แขงอยทางทศหนง กระดกขาอยทางทศหนง กระดก

สะเอวอยทางทศหนง กระดกสนหลงอยทางทศหนง

กระดกซโครงอยทางทศหนง กระดกกานคออยทาง

ทศหนง กระดกคออยทางทศหนง กระดกคางอยทาง

82 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ทศหนง กระดกฟนอยทางทศหนง กะโหลกศรษะอย

ทางทศหนง แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน

พจารณากายนเขาไปเปรยบเทยบวา “แมกายนกม

สภาพอยางนน มลกษณะอยางนน ไมลวงพนความ

เปนอยางนนไปได”

ภกษผไมประมาท ... ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๘-๑๑)

อกประการหนง ภกษเหนซากศพทเขาทงไวใน

ปาชา ซงเปนทอนกระดกสขาวเหมอนสสงข ...

เปนกระดกกองอยดวยกนเกนกวา ๑ ป ... เปน

กระดกผปนเปนชนเลกชนนอย แมฉนใด ภกษกฉน

นนเหมอนกน พจารณากายนเขาไปเปรยบเทยบวา

“แมกายนกมสภาพอยางนน มลกษณะอยางนน ไมลวงพนความเปนอยางนนไปได”

ภกษผไมประมาท ... ภกษชอวาเจรญกายคตาสต

แมดวยอาการอยางน (๑๒-๑๔)

ขอ ๑๕๕ อกประการหนง ภกษสงดจากกาม

และอกศลธรรมทงหลายแลว บรรลปฐมฌานทม

วตก วจาร ปตและสขอนเกดจากวเวกอย เธอทำ

กายนใหชมชนเอบอม ดวยปตและสขอนเกดจาก

83กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

วเวก รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกาย

ทปตและสขอนเกดจากวเวกจะไมถกตอง พนกงาน

สรงสนาน หรอลกมอพนกงานสรงสนานผชำนาญ

เทผงถตวลงในภาชนะสมฤทธแลว เอานำประพรมให

ตดเปนกอน กอนถตวนนทมยางซมไปจบ กตดกนหมด

ไมกระจายออก แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน

ทำกายนใหชมชนเอบอม ดวยปตและสขอนเกดจาก

วเวก รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกายท ปตและสขอนเกดจากวเวกจะไมถกตอง

ภกษผไมประมาท ... ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๑๕)

อกประการหนง เพราะวตกวจารสงบระงบไป ภกษบรรลทตยฌาน ... อย เธอทำกายนใหชมชน เอบอม ดวยปตและสขอนเกดจากสมาธ รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกายทปตและสข อนเกดจากสมาธจะไมถกตอง หวงนำเปนวงวน ไมมทางทกระแสนำจะไหลเขาไดทงดานตะวนออก ดานตะวนตก ดานเหนอ และดานใต ฝนกไมตกตามฤดกาล แตกระแสนำเยนพงขนจากหวงนำนน แลวทำหวงนำนนใหชมชน เอบอาบ เนองนองไปดวยนำเยน ไมมสวนไหนของหวงนำนน ทนำเยนจะไม

84 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ถกตอง แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน ทำกายนใหชมชนเอบอม ดวยปตและสขอนเกดจากสมาธ รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกาย ทปตและสขอนเกดจากสมาธจะไมถกตอง

ภกษผไมประมาท ... ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๑๖)

อกประการหนง เพราะปตจางคลายไป ภกษมอเบกขา มสตสมปชญญะ เสวยสขดวยนามกาย

บรรลตตยฌาน ... อย เธอทำกายนใหชมชนเอบอม ดวยสขอนไมมปต รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรายกายทสขอนไมมปตจะไมถกตอง เปรยบเหมอนในกออบล กอปทม หรอกอบณฑรก ดอกอบล ดอกปทม หรอดอกบณฑรกบางเหลาทเกดเจรญเตบโตในนำ ยงไมพนนำ จมอยใตนำ มนำหลอเลยงไว ดอกบวเหลานนชมชนเอบอาบ ซาบซมดวยนำเยนตงแตยอดถงเหงา ไมมสวนไหนทนำเยนจะไมถกตอง แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน ทำกายนใหชมชนเอบอมดวยสขอนไมมปต รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกาย ทสขอนไมมปตจะไมถกตอง

ภกษผไมประมาท ... ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน (๑๗)

85กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

อกประการหน ง เพราะละสขและทกข ได เพราะโสมนสและโทมนสดบไปกอน ภกษจงบรรลจตตถฌาน ... อย เธอมใจอนบรสทธผดผองนงแผไปทวกายน ไมมสวนไหนของรางกายทใจอนบรสทธผดผองจะไมถกตอง เปรยบเหมอนบรษนงใชผาขาวคลมตวตลอดศรษะ ไมมสวนไหนของรางกายท ผาขาวจะไมปกคลม แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน มใจอนบรสทธผดผองนงแผไปทวกายน ไมมสวนไหน

ของรางกาย ทใจอนบรสทธผดผองจะไมถกตอง

ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและ

ใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศย

เรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไป

ภายในกายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอก

ผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวย

อาการอยางน (๑๘)

ขอ ๑๕๖ ภกษทงหลาย กายคตาสตอนภกษ

รปใดรปหนงเจรญ ทำใหมากแลว กศลธรรมอยางใด

อยางหนงทเปนสวนแหงวชชา ยอมเปนภาวนาทหยง

ลงในจตของภกษนน มหาสมทรอนผใดผหนงสมผส

ดวยใจแลว แมนำนอยสายใดสายหนงทไหลไปสสมทร

ยอมปรากฏภายในจตของผนน แมฉนใด กายคตาสต

86 หลกปฏบตสมาธภาวนา

อนภกษรปใดรปหนงเจรญ ทำใหมากแลว กศลธรรม

อยางใดอยางหนง ทเปนสวนแหงวชชา ยอมเปน

ภาวนาทหยงลงในจตของภกษนน ฉนนนเหมอนกน

ในพระสตรน ตามทผมไดอานใหฟง หากฟงทน ทานจะ

พบวา มวธการเจรญกายคตาสต ๑๘ อยางดวยกน ในแตละ

วธการนน พระพทธองคสรปตอนทายเหมอนกนวา “ภกษผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสน อนอาศยเรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไปภายในกายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมเอกผดขน ตงมน ภกษชอวาเจรญกายคตาสต แมดวยอาการอยางน”

ถาทำตามวธใดวธหนง ไดแก วธท ๑ มสตรลมหายใจเขา

รลมหายใจออก วธท ๒ รกายทเดน ยน นง นอน หรอ

ดำรงอยดวยอาการอยางใดอยางหนง วธท ๓ มความรตวใน

การเดนไป ถอยกลบ เปนตน ใสใจทำอยอยางน กอใหเกด

ผลอะไร ทำใหละความดำรทสบสนได จตอยกบเนอกบตว

จตรอยทกายเทานน และทำใหเกดสมาธได

ดงนน เราทำใหแนน ๆ ไว จตมนคดมนนก กใหร

แลวปลอยมนไปกอน กลบมาทกายอยเสมอ ๆ อทศเวลา

อทศกายและใจ มาทำอยแบบน จตทเปนไปภายในกายเทานน

87กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

มนจะดำรงคงท แลวกตงมนขนมา อาศยการเจรญ การทำ

บอย ๆ แบบน จะละความดำรทสบสน ละความคดทไปทาง

รป เสยง กลน รส สมผส ได ถาเปนกรรมฐานอน ๆ

บางท มนไมแนนพอ มนละความคดทสบสนไมได สกาย

ไมได ฐานกายมนใหญ แนนด มทใหรเยอะ

เจรญกายคตาสต วธท ๔ พจารณารางกายตงแตหว

จรดเทา ตงแตเทาไปถงหว ประกอบไปดวยของไมสะอาด

ชนดตาง ๆ มองดเหมอนคนตาด เทถงใสธญพช แลวมองด

กเหนวามพชอะไรบาง ถาพจารณาอยอยางน ไลไปไลมา

ความดำรทสบสนกถกละไป ไมมเวลาไปคดเรองนำทวม

ไมมเวลาไปคดเรองหมาเรองแมวอะไร เพราะมวแตมองด

รางกายประกอบไปดวยผม ขน เลบ ฟน หนง ไลไปไลมาอย

อยางน นกเปนการเจรญกายคตาสตอกวธหนง

วธท ๕ พจารณารางกาย ตามทดำรงอยนแหละวา

มนประกอบไปดวยธาตทงส ธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม

ธาตดน มลกษณะแขง ออน นม กนเนอท ธาตนำ

มลกษณะเอบอาบ ซมซาบ เกาะกมกนไว ธาตไฟ มลกษณะ

รอนเยน ทำรางกายอบอน ใหเรารอน ยอยอาหาร ธาตลม

มลกษณะพดไหว ตง หยอน ลมพดขนขางบน ลมพดลง

ขางลาง ลมในทอง ลมในไส ลมหายใจเขา ลมหายใจออก

88 หลกปฏบตสมาธภาวนา

พจารณาอยอยางน กชอวาเจรญกายคตาสต สามารถละ

ความคดทสบสนอาศยเรอนได ความคดพวกนอาศย รป

เสยงกลน รส สมผส อาศยกาย ผานกายเขามา หาก

พจารณาเหนความจรงของกายวา ไมใชตวตน ไมใชกาย

ของเรา เปนสวนประกอบของสงไมสวยงาม มประการตาง ๆ

หรอมองแยกแยะเปนธาตแลว ความคดหมกมนกบเรองกายก

ลดลง ความคดทไปทาง รป เสยง กลน รส สมผส เงนทอง

ชอเสยง กพลอยลดลงไปดวย เพราะความคดพวกนมน

องอาศยกาย

ตอไปวธท ๖ – ๑๔ เปนเรองปาชา ๙ เปนเรองการ

พจารณาใหเหนโทษของรางกาย โดยนำลกษณะศพของ

คนตายทถกทงไวในปาชา เขามาเปรยบเทยบกบรางกายของ

ตวเอง เพราะมนมลกษณะเหมอนกน เมอขนธแตกออกจากกน

วญญาณทงรางนไปแลว กจะเปนดงศพในระยะตาง ๆ ตงแต

ขนอด เขยวคลำ มนำเหลองเยม จนกระทงเปนกระดก

เปนผยผงไป พจารณาวา แมกายน กมสภาพอยางนน

มลกษณะอยางนน ไมลวงพนความเปนอยางนนไปได ผไม

ประมาทมความเพยร อทศกายและใจ ทำอยอยางน ยอมละ

ความดำรทสบสนอนอาศยเรอนได และจตทรอยภายในกาย

กตงมน เปนสมาธ

89กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

การเปรยบเทยบกบศพคนดวยกน กจะเหนโทษของ

รางกายไดชดเจน หรอแมเหนมด เหนแมลง ตายเกลอนอย

ตามถนน กนอมเขามาสกายตนได เดยวเรากเปนอยางน

เชนกน เละตมเปะอยางน คอขาด แขนขาด ขาขาด หลด

ออกจากกนอยางน ๆ นพจารณาอยางน มนเปนการมองให

เหนโทษของรางกาย ความคดทสบสนอาศยเรอนกถกละได

ความคดทอาศยเรอนมนมาจากการรกกายตวเอง อยากให

กายเปนสข ถารกจตของตวเอง มนจะเกดรปราคะ อรปราคะ

เราปฏบตตอนตนยงไมตองรบละกเลสขนสงนน เดยวรอเปน

อนาคามกอนคอยไปละ พวกเราน ละกเลสอนตน ๆ กพอ

ทำใหจตมหลกอยไว พอมหลกตงมนแลว มองกายและใจให

เกดปญญา มองเวทนาใหเหนไมเทยง ไมใชตวตน จตไมใช

ตวตน ละความเหนผดออกไป ไมตองรบละรปราคะ อรปราคะ

ยงไมตองรบละความสขทละเอยด ๆ อะไร ใหละอนหยาบ ๆ

กอน ละความเหนผดและละกเลสทหยาบ ๆ กเลสหยาบ ๆ

มนเกดอยดานกายภาพนแหละ

ลำดบท ๑ – ๑๔ น เปนการเจรญกายคตาสต

สำหรบคนไมไดฌาน เราไมไดฌาน กทำได มสต มสมาธ ได

ใหจตมาอยกบกายไว รความเปนไปของกาย และพจารณา

ความจรงรางกาย

90 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ตอมา บาลขอ ๑๕๕ พระพทธองคกลาวถงผทไดฌาน

ฌานทหนง ฌานทสอง ฌานทสาม ฌานทส สามารถเจรญ

กายคตาสตไดเหมอนกน ไดแก ใหแผความรสกในจตนนลง

ไปทกาย ใหกายไดสมผสกบสงทจตไดสมผส ทำอยอยางน

จตกตงมน เปนสมาธ เชนเดยวกน ทงหมดจงรวมเปนการ

เจรญกายคตาสต ๑๘ วธ

อนนแหละ เปนวธการทพระพทธเจาแนะนำไว ถาอทศ

กายและใจอยอยางน ยอมละความดำรทสบสนอนอาศย

เรอนได เพราะละความดำรทสบสนนนได จตทเปนไปภายใน

กายเทานน ยอมดำรงคงท เปนธรรมมะเอกผดขน ตงมน

ทน จะปฏบตตอไป ดวยการด เวทนา ดจต ดธรรม

เจรญสมถะวปสสนา กทำตามสบาย ตอนตนใหกลบมาทกาย

ไวกอน ใสใจ อทศเวลาทำใหมนแนน ใหมนเยอะไวกอน

อยาไปวนวายกบเรองอน

จรงอย การตามดกาย ดเวทนา ดจต ดธรรม กใชได

ทงนน แตกายคตาสตสามารถละความคดทสบสนได ทาน

ไหนมเรองความคดสบสนมาก สวนใหญเปนกนทกคน

อยาลมกายคตาสต กลบมาทกายไวกอน มสตหายใจเขา

มสตหายใจออกไวกอน

91กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

นอนคนเดยวกลวผ เรมสบสนหรอยง เรมสบสนแลวนะ

เอาวธนไปใชเลย กบรอง เฮย.. กบมนเหนผรเปลา ทำไม

มนรอง เอาแลว ใบไมหลนลงมาเทานน ผรเปลาวะ เสยงเดน

กอบแกบ ผรเปลา เปนไงสบสนรยง เพยบเลย ความคด

สบสน ทำไงดละทน จะไปตามดความกลว จะไปดวาเปนผ

จรงหรอผเกน ไมรอดแลว วธจะรอด ปลอยผจรงผเกและ

ความคดเหลานนทงไป กลบมาอยทกาย หายใจเขาลก ๆ

หายใจออกยาว ๆ กำมอเขา แบมอออก ทำรสกตวไวใหมาก ๆ

เดนไปมา รตว หยกตวเอง รสกตว อยกบตวไว อยางน

จะละความคดทสบสนพวกนนได พอความคดทสบสนหมดไป

ความกลวอะไรตาง ๆ มนกหมดไปดวย

นเปนเทคนควธทพระพทธเจาแสดงไว บางคนนเลกกลว

เพราะเคยชนกม คอ ไปอยกบผบอย ๆ กชน เปนเพอนผแลว

หากนกบผ ชน หายกลวเพราะเคยชน เหมอนสปปะเหรอเขา

เลกกลวเพราะอะไร เคยชนนะ แตพวกเราไมตอง เราม

เทคนคของพระพทธเจา ถามนดำรสบสนเรองโนนเรองน เราก

ทำกายคตาสต กลบมาอยทกาย

กายคตาสตนน หากปฏบต เจรญและกระทำใหมาก

พงหวงอานสงสได ๑๐ ประการ พระพทธองคตรสไวใน

กายคตาสตสตรวา

92 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ขอ ๑๕๙ ภกษทงหลาย เมอกายคตาสต

อนภกษปฏบต เจรญ ทำใหมาก ทำใหเปนดจยาน

ทำใหเปนทตง ตงไวเนอง ๆ สงสมแลว ปรารภเสมอ

ดแลว เธอพงหวงอานสงส ๑๐ ประการน คอ

๑. เปนผอดกลนตอความไมยนดและความ

ยนดได ไมถกความไมยนดครอบงำ ยอมครอบงำ

ความไมยนดทเกดขนแลวได

๒. เปนผอดกลนตอภยและความหวาดกลวได

ไมถกภยและความหวาดกลวครอบงำ ยอมครอบงำ

ภยและความหวาดกลวทเกดขนแลวได

๓. เปนผอดทนตอความหนาว ความรอน

ความหว ความกระหาย ตอการถกเหลอบ ยง ลม

แดด และสตวเลอยคลานทงหลายรบกวน ตอถอยคำ

หยาบคายรายแรงตาง ๆ เปนผอดกลนเวทนา อนม

ในรางกาย ทเกดขนแลว เปนทกข กลาแขง เผดรอน

ไมนายนด ไมนาพอใจ พรากชวตได

๔. เปนผ ไดฌาน ๔ ซ ง เปนอาภ เจตสก

เปนเครองอยเปนสขในปจจบน เปนผไดตามความ

ปรารถนาโดยไมยาก โดยไมลำบาก

93กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

๕. บรรลวธแสดงฤทธ ไดหลายอยาง คอ

คนเดยวแสดงเปนหลายคนกได หลายคนแสดงเปน

คนเดยวกได ... ใชอำนาจทางกายไปจนถงพรหมโลก

กได

๖. ไดยนเสยง ๒ ชนด คอ (๑) เสยงทพย

(๒) เสยงมนษย ทงทอยไกลและอยใกล ดวยหทพย

อนบรสทธเหนอมนษย

๗. กำหนดรใจของสตวอนและบคคลอน คอ

จตมราคะกรชดวา “จตมราคะ” เปนตน

๘. ระลกชาตกอนไดหลายชาต คอ ๑ ชาตบาง

๒ ชาตบาง ... ยอมระลกชาตกอนไดหลายชาต

พรอมทงลกษณะทวไป และชวประวตอยางน

๙. เหนหมสตวผกำลงจต กำลงเกด ทงชนตำ

และชนสง งามและไมงาม เกดดและเกดไมด ดวย

ตาทพยอนบรสทธเหนอมนษย ... ยอมรชดถงหมสตว

ผเปนไปตามกรรม

๑๐. เพราะอาสวะสนไป ยอมทำใหแจงเจโต

วมตต ปญญาวมตต อนไมมอาสวะ ดวยปญญาอน

ยงเอง เขาถงอยในปจจบน

94 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ภกษทงหลาย เมอกายคตาสตอนภกษปฏบต

เจรญ ทำใหมาก ทำใหเปนดจยาน ทำใหเปนทตง

ตงไวเนอง ๆ สงสมแลว ปรารภเสมอดแลว เธอพง

หวงอานสงส ๑๐ ประการนได”

พระผมพระภาคไดตรสภาษตนแลว ภกษเหลานน

มใจยนด ตางชนชมพระภาษตของพระผมพระภาค

ดงนแล

เมอปฏบตกายคตาสต เจรญ ทำใหมาก ทำใหเปนท

ดำเนนไปของจต ทำใหมนคง ทำบอย ๆ สงสมไวมาก ๆ

พงหวงอานสงส ๑๐ ประการน

อานสงสขอท ๑ ถง ขอท ๓ เปนเรองความอดกลนได

อดทนได ตอสงตาง ๆ ทเกดขน เปนอานสงสอนแรก ๆ

ทผปฏบตจะไดรบ “อดกลนตอความไมยนดและความยนดได

ไมถกความไมยนดครอบงำ ยอมครอบงำความไมยนดท

เกดขนได” ขอนทำใหสามารถเปนผหบปากเปน อยเงยบ ๆ

ไมวพากษวจารณ ไมพดถง ไมบนถงสงตาง ๆ ได ยนดกทนได

ไมจำเปนตองไปเอามา หรอไมพดถง ไมยนดกทนได ไมบน

ไมแสดงความเหน ไมพด และสามารถครอบงำมนได เหนมน

เปนเรองเลกนอย ไมตองลำบากเดอดรอนไปทำตามมน

95กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

“เปนผอดกลนตอภยและความหวาดกลวได ไมถกภย

และความหวาดกลวครอบงำ ยอมครอบงำภยและความ

หวาดกลวทเกดขนแลวได” หากเจรญกายคตาสต อยกบตว

สงนากลว นาหวาดหวน ครอบงำจตไมได กลวเปนเหมอนกน

แตไมตองเดอดรอนวนวายไปตามความกลว สงทนากลวทำ

อะไรไมได เราสามารถครอบงำมนได

“เปนผอดทนตอความหนาว ความรอน ความหว

ความกระหาย อดทนตอการถกเหลอบ ยง ลม แดด และ

สตวเลอยคลานทงหลายรบกวน” นเปนความอดทนในดาน

กายภาพ อดทนตอสภาพอากาศตาง ๆ ไดดยงขน ไมขหนาว

ไมขรอน หนาว รอน กทนได ความหว กระหาย กทน

ไดนาน เดนแขงคนอนไดสบาย คนอนหว กระหาย ทนไมไหว

ตองบน ตองพด แตผปฏบตทนได ถกสตวตาง ๆ รบกวน

กทนได “ตอถอยคำหยาบคายรายแรงตาง ๆ” อดทนตอ

คำพดคนอนได ไมโกรธ ไมเคยดแคน ไมเปนคนคดมากกบ

คำพดของผอน “เปนผอดกลนเวทนาอนมรางกายทเกดขนแลว

เปนทกข กลาแขง เผดรอน ไมนายนด ไมนาพอใจ ครา

ชวตได” นกอดทนตอทกขเวทนา ทนตอความเจบปวดไดด

เจบปวดมากแมกระทงจะตาย กยงทนได

96 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ใครท เปนคนมกกลวนนกลวน เปนพวกปอดแหก

กลวความมด กลวความสง กลวผ กลวจงจก ตกแก ขกลว

ขหวาดระแวง จนบางทคนอนอยใกล ๆ รำคาญ เขาจะถบทงเอา

กายคตาสตชวยได ทำใหเปนคนอดทน เขมแขง กลบมารท

กายเยอะ ๆ หายใจเขาลก ๆ หายใจออกยาว ๆ รกายทมน

เดน ยน นง นอน กายโยกเอนไปมา กายอยในอาการ

อยางใด ๆ กใหรกายโดยอาการอยางนน ๆ ใหรวา กายมน

ทำอยางน ๆ ใหมความรตวในการทำกจกรรมตาง ๆ

มองดรางกายประกอบดวยของไมสะอาด ผม ขน เลบ

ฟน หนง เอน กระดก อจจาระ เลอด หนอง เปนตน

ถาเหนหมาตาย เหนกบตาย เขยดตาย แมลงตาย กอยาไป

มวสนใจกบมนนก ยอนกลบมาทกาย พจารณาด โอ.. เรากม

ความเปนอยางนเปนธรรมดาไมลวงพนความเปนอยางนไปได

อยาออกไปขางนอกมาก รแลวกลบมาทกาย มความคด

ความนก กร ปลอยมนไปกอน อยาตามมนไป กลบมาทกาย

นคอการเจรญกายคตาสต

มหลกไว เราจะไดไมหลงไปนาน ไมไปไกลเกน มทกลบ

เหมอนคนมบาน บางคนดเวทนากหวหมนไปกบมน บางคน

ดจตกถกครอบงำ แตกกระจายไปไหนตอไหนแลวกไมร

บางคนพจารณาธรรม กฟงไป ไมมหลก บางคนลมหลกนะ

97กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

ปฏบตไป พอจตเกดปต มความสข กหลงตามไป บางคนเกด

ความศรทธาขนมา จะสรางสำนกปฏบตอยางนนอยางน

จะชวยคนนนคนน มโปรเจคตามมาอกเพยบ กตามไป

อยางนไมมหลก

เราตองทำแบบมหลก ความรสกใด ๆ เกดขน ใหรวา

มนวา มนเปนอยางน แลวปลอยมนไป กลบมารหายใจเขา

รหายใจออก รสกตวไว เหนเทวดา เหนผ เหนแลวชางมน

ปลอยมน ปลอยผอยสวนผ รหายใจเขา รหายใจออก พอทำ

บอย ๆ กเลกกลวผได เพราะเรามอะไร ๆ เยอะกวาผอก

ถามวา ผมอะไร ผบางตน เปนผหวขาด มนไมมหว เรามหว

ผบางตน เปนโครงกระดกมา เรามทงกระดก มทงเลอด

ทงเนอ ผบางตน มแตหวกบลำไสนดหนอย เรามทงหว

ทงลำไสและยงมอน ๆ อกเพยบ ผบางตน มาแบบเละ ๆ

เรากเละเหมอนกนมนนนแหละ เราสไดสบายมาก เปนไง

พอจะสไหวมย ลองด บางคนแพตงแตยงไมทำแลว ใหเชอ

พระพทธเจาไว ทำกายคตาสตเยอะ ๆ จะอดทน อดกลน

เรองตาง ๆ ได

ขอท ๔ เปนผไดฌานทงสซงเปนอาภเจตสก คณภาพ

จตท เหนอกวาผอน เปนผอย เปนสขในปจจบน ไดตาม

ปรารถนาโดยไมยากไมลำบาก อยากไดฌานกนมย ไดแบบ

98 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ไมยาก ทำกายคตาสตไว จะไดฌานซงเปนเครองอยเปนสขใน

ปจจบน โดยไมยากไมลำบาก หมายความวา พออยกบกาย

ตวเองแนบแนนดแลว ทำฌานประสบความสำเรจไดงาย

ขอท ๕ ถง ขอท ๙ กเปนโลกยอภญญา ๕ อยาง

เปนความรทพเศษเหนอกวาคนธรรมดาทวไป

ขอท ๑๐ ทำใหอาสวะสนไป ยอมทำใหแจงซงเจโตวมต

ปญญาวมต อนไมมอาสวะ ดวยปญญาอนยงเอง เขาถงอยใน

ปจจบน ขอน คอ ทำใหหมดกเลส บรรลธรรมขนตาง ๆ

จนกระทงเปนพระอรหนตได

นเปนเรองการเจรญกายคตาสต ทพระพทธเจารบรองวา

สามารถละความดำรทสบสน อนองอาศยเรอน ละความคด

เรองโลก ๆ คดเรองรป เสยง กลนรส สมผส หวงนนหวงน

หวงลกหวงหลาน หวงหมาหวงแมว หวงทดน หวงปลากด

ละได ใหจตมารอยทกาย เอากายเปนหลกของจต ถาทำให

เยอะ ๆ จะไดอานสงส ๑๐ อยาง

กรรมฐานนควรทำเอาไวเปนหลก มหลกแลว จะด

เวทนา ดจต ทำกรรมฐานอน ๆ ตอ ไมมปญหาอะไร ใหม

หลกไวกอน ถามเรองอะไร ใหกลบมาทกายกอน คดนกไป

หลงไป กลว สบสนวนวาย งนงง สงสย นกอะไรไมออก

99กายคตาสต มผลมาก มอานสงสมาก

กลบมาทกาย กลวผ กลบมาทกาย ถกดา กลบมารอยทกาย

อยาไปสนใจทเขาดา ตองฝกไวกอน ตองเจรญ และทำให

มาก ๆ ไว

ฐานกายนเปนฐานใหญ จตกลบมารอยทกาย มนจะ

แนน เปนเสาหรอหลกอนมนคง พระพทธเจาบอกวา เสาหลก

อนมนคง คอ กายคตาสต จตกระโดดไปทางโนนทางน

เหมอนลงกระโดดไปกระโดดมา ถกอารมณดงไปทางตา ห

จมก ลน กาย และใจ กายคตาสตเปนดจเสาหลกอนมนคง

จตมนมาอยทน มนไมอยทกรงเทพฯ ไมอยทจงหวดโนน

จงหวดน ไมอยกบลก ไมอยกบสาม รอยกบกาย กายอยทน

จตกอยทนดวย กายนงสวดมนตอยทน จตกมารอยทน

จดจออย มหลก ถาคนไมมหลก กายนงอยตรงน แตความ

คดสบสนไปทว ไปไหนตอไหนแลว ฟงซานไปเรอย

กายคตาสตน สวนหนงกคอกายานปสสนา ในหลก

สตปฏฐาน ๔ นนเอง ม ๑๔ ขอ และสำหรบผไดฌานแลว

กยงทำได โดยเอาจตทไดฌานนน มารบรกาย แผความรสก

ไปทวกาย เพมมาอก ๔ ขอ รวมเปน ๑๘

บรรยายมา สมควรแกเวลาเทานนะครบ อนโมทนาทกทาน

อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ บรรยายวนท ๒๔ ตลาคม ๒๕๕๔

ขอนอบนอมตอพระรตนตรย

สวสดครบทานผเขาปฏบตธรรมทกทาน

เมอเชาไดพดถงสตปฏฐาน ๔ ซงเปนทางเอก เปน

เอกายนมรรค เปนตนทางทจะทำใหถงความบรสทธของ

เหลาสตว เพอกาวลวงโสกะและปรเทวะ เพอดบทกขและ

โทมนส เพอใหบรรลญายธรรม คอธรรมะทถกตอง เปน

สมมาครบทง ๘ รวมเปนอรยมรรค และเพอกระทำใหแจง

พระนพพาน ในตอนน จะพดถงเทคนควธการฝกโดยกรรมฐาน

อยางหนง เพอทำใหไดทงสตปฏฐานทง ๔ หมายความวา

ทำแคกรรมฐานกรรมฐานเดยวขนมากอน กสามารถทำใหม

สตปฏฐาน ๔ บรบรณได ทำใหสมถะและวปสสนาบรบรณได

จนถงวชชาและวมตต เปนเทคนคทพระพทธเจาตรสเอาไว

เราฟงแลว กเอาไปปรบใชกบกรรมฐานของเราได

102 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เราสามารถทำกรรมฐานอยางใดอยางหนง เปนหลกขนมากอน แลวกอาศยกรรมฐานนนแหละทำใหไดสตปฏฐาน ๔ ตนทางอยทสตปฏฐาน ๔ ไมไดอยทกรรมฐาน กรรมฐานเปนเครองฝกหด ถาเราฝกหดแลว ถาทำถกตอง แลวไดสตปฏฐาน ๔ นเปนจดเรมตนทด นบวาการทำกรรมฐานประสบผลสำเรจ พอไดสตปฏฐาน ๔ แลว ตองเอามาฝกใหไดสมถะและวปสสนา มคณสมบตของผจะไดตรสร ตามหลกโพชฌงค ๗ จนกระทงสมบรณ ถงวชชาและวมตตตอไป

ใน มชฌมนกาย อปรปณณาสก อาปานสสตสตร พระพทธเจาทรงแสดงการเจรญอานาปานสสต ทมผลมาก มอานสงสมาก ถาเจรญใหถกวธ ถกเทคนค ตามทพระองคบอกเอาไวแลว จะทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ ทำใหโพชฌงค ๗ บรบรณ และทำใหวชชาและวมตตบรบรณได เปนเทคนควธทำใหถงวชชาและวมตตโดยใชกรรมฐานเดยวเปนหลก

ขอ ๑๔๗ พระองคตรสวา

ภกษทงหลาย ในภกษสงฆน มภกษผบำเพญความเพยรในการเจรญอานาปานสตอย อานาปานสต ทภกษ เจรญ ทำใหมากแลว ยอมมผลมาก มอานสงสมาก อานาปานสต ทภกษเจรญ ทำใหมากแลว ยอมทำสตปฏฐาน ๔ ใหบรบรณ สตปฏฐาน

๔ ทภกษเจรญ ทำใหมากแลว ยอมทำโพชฌงค ๗

103อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

ใหบรบรณ โพชฌงค ๗ ทภกษเจรญ ทำใหมากแลว ยอมทำวชชาและวมตตใหบรบรณ

ขอ ๑๔๘ อานาปานสต ทภกษเจรญแลว

อยางไร ทำใหมากแลวอยางไร จงมผลมาก มอานสงสมาก

คอ ภกษในธรรมวนยน ไปสปากด ไปสโคนไม

กด ไปสเรอนวางกด นงขดสมาธ ตงกายตรง ดำรง

สตไวเฉพาะหนา มสตหายใจเขา มสตหายใจออก

๑. เมอหายใจเขายาว กรชดวา “เราหายใจ

เขายาว”

เมอหายใจออกยาว กรชดวา “เราหายใจออกยาว”

๒. เมอหายใจเขาสน กรชดวา “เราหายใจเขาสน”

เมอหายใจออกสน กรชดวา “เราหายใจออกสน”

๓. สำเหนยกวา “เรากำหนดรกองลมทงปวง หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เรากำหนดรกองลมทงปวง

หายใจออก”

104 หลกปฏบตสมาธภาวนา

๔. สำเหนยกวา “เราระงบกายสงขาร หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราระงบกายสงขาร หายใจออก”

๕. สำเหนยกวา “เรากำหนดรปต หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรปต หายใจออก”

๖. สำเหนยกวา “เรากำหนดรสข หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรสข หายใจออก”

๗. สำเหนยกวา “เรากำหนดรจตตสงขาร หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เรากำหนดรจตตสงขาร หายใจออก”

๘. สำเหนยก วา “ เราระงบจตตส งขาร หายใจเขา”

สำเหนยก วา “ เราระงบจตตส งขาร หายใจออก”

๙. สำเหนยกวา “เรากำหนดรจต หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรจต หายใจออก”

๑๐. สำเหนยกวา “เราทำจตใหบนเทง หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราทำจตใหบนเทง หายใจออก”

๑๑. สำเหนยกวา “เราตงจตมน หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราตงจตมน หายใจออก”

105อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

๑๒. สำเหนยกวา “เราเปลองจต หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราเปลองจต หายใจออก”

๑๓. สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนวาไมเทยง หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนวาไมเทยง หายใจออก”

๑๔. สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความคลายออกได หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความคลายออกได หายใจออก”

๑๕. สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความดบไป หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความดบไป หายใจออก”

๑๖. สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความสละคน หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความสละคน หายใจออก”

ภกษทงหลาย อานาปานสต ทภกษเจรญแลวอยางน ทำใหมากแลวอยางน จงมผลมาก มอานสงสมาก

106 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ในทน กลาวถงกรรมฐานอนหนง คอ อานาปานสสต การมสต รลมหายใจเขา มสตรลมหายใจออก ทานไหนทำ อานาปานสสตอยแลว กนำไปใชได ตอยอดไดเลย ถาทานไหนทำกรรมฐานอน กทำไดเหมอนกน เอาเทคนควธการไปปรบใชได ในอานาปานสสตน มอย ๑๖ ขนตอนดวยกน

ขนตอนท ๑ – ๔ เปนสวนของการตามรกายในกาย กายานปสสนา

ขนตอนท ๕ – ๘ เปนสวนของการตามรเวทนาในเวทนา เวทนานปสสนา

ขนตอนท ๙ – ๑๒ เปนสวนของการตามรจตในจต จตตานปสสนา

ขนตอนท ๑๓ – ๑๖ เปนสวนของการตามรธรรมในธรรม เปนธมมานปสสนา

อาศยกรรมฐานหนง ทำขนมากอน กทำใหไดสตปฏฐานทง ๔ และทำตอใหไดโพชฌงค ๗ จนถงวชชาและวมตต

ในอานาปานสสต ๑๖ ขน ทานบอกวา เมอหายใจเขายาว กรชดวา “เราหายใจเขายาว” เมอหายใจออกยาว

กรชดวา “เราหายใจออกยาว” เมอหายใจเขาสน กรชดวา

“เราหายใจเขาสน” เมอหายใจออกสน กรชดวา “เรา

107อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

หายใจออกสน” สำเหนยกวา “เรากำหนดรกองลมทงปวง

หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรกองลมทงปวง

หายใจออก” สำเหนยกวา “เราระงบกายสงขาร หายใจเขา”

สำเหนยกวา “เราระงบกายสงขาร หายใจออก” ตรงนเปน

สวนของกาย ลมหายใจเขากบลมหายใจออก เปนสวนหนง

ของกาย การตามรลมหายใจ จงเปนการตามรกายยอยอยาง

หนงในกายน จงเปนกายานปสสนา

กอนทำกรรมฐานน ทานสอนใหเตรยมสถานท จดทานง

ใหด และตงสต มสตหายใจเขา มสตหายใจออก หายใจเขา

ยาวกร หายใจออกยาวกร หายใจเขาสนกร หายใจออกสนกร

อนนรลมไปตามปกต เมอมสตมากขน กใหตามลมหายใจเขา

ตงแตตนลม กลาง ปลาย และลมหายใจออก ตงแต ปลาย

กลาง ตน กลบไปกลบมา จนกระทงละเอยดขน สามารถ

ระงบกายสงขาร คอ ระงบลมหายใจทหยาบ ๆ ได นเปน

การเจรญกายานปสสนา ตามดกายในกาย ลำดบท ๑ ถง ๔

ถาทำกรรมฐานนถกตอง ใสใจลมหายใจอยางมสต

เปนอานาปานสสต ความคดนก วตก ฟงซานตามอารมณตาง ๆ

จะหมดไป จะมสภาวธรรมทเกดจากการใสใจอยางถกตองใน

กรรมฐานเกดขน ไดแก ปต สข และจตตสงขาร

108 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เมอมความรสกเกดขน ทานกใหร รวา มนเปนสภาวะอยางหนงท เกดเมอมเหต แลวกดบไป เปนสงไมเทยง ไมมแกนสาร ความรสกประเภท ปต สข และจตตสงขาร ทปรงแตงจตน จดอยในกลมเวทนา จงเปนการเจรญเวทนานปสสนา

สำเหนยกวา เรากำหนดรปต หายใจเขา สำเหนยกวา “เรากำหนดรปต หายใจออก” สำเหนยกวา “เรากำหนดรสข หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรสข หายใจออก” นเกดจากการทำกรรมฐาน ฝกใหมสต ตามดลมหายใจเขา ลมหายใจออกอยเสมอ เปนกายานปสสนา ทน ดไปนาน ๆ บอย ๆ ตอเนอง จตละเอยดขน ลมหายใจกละเอยดขน ระงบลมหายใจหยาบ ๆ จตมความสะอาดปลอดโปรง ปราโมทย ปต ก เกดขน เมอปต เกดขน กใหรปตว า เปนเพยงสภาวธรรมอยางหนง เกดเมอมนมเหต หมดเหต กดบ เปนสงไมมตวตน นเปนเวทนานปสสนา เนนไปทางวปสสนา กรรมฐานเดมกไมทง ลมหายใจเขาหายใจออก กยงรอยดวย มปตเกดขนกร หายใจเขากร หายใจออกกร มลมหายใจเขา ลมหายใจออกเปนหลกไว

ตอจากปต ความสขเกดขน กใหรเชนเดยวกน สำเหนยกวา “เรากำหนดรสข หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรสข หายใจออก” อยาตามความสขไป ใหรวามนเปนเพยง

109อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

สภาวธรรมอยางหนง ทเกดขนแลวหายไป เปนสงไมเทยง

เปนทกข เปนอนตตา สขละเอยดวาปต ปตจะรนแรง นาตนเตน

โลดโผนหนอย อาจจะทำใหขนลกขนพอง นำตาไหล สขก

ละเมยดละไมขน เบากวาเดม มความสขอยางนน กใหรสข

หายใจเขา รสข หายใจออก อยาตามความสขไป อยาไปบอก

วามนด หรออยาไปบอกวา มนเปนนนเปนน ใหกำหนดร

รจกวา มนเปนเพยงสภาวะหนงทเกดขน รแลว หายใจเขา

รแลว หายใจออก อยกบกรรมฐานไว เดยวสกหนอย มนจะ

แสดงความจรงของมน คอจากไมม มนกมามขน มแลว

กไปสความไมม มนเปนสภาวะทแปรปรวนอยเสมอ

หลงจากสขมนคลายตวไป จตตสงขารกปรากฏมาใหเหน

จตตสงขารคอสงปรงแตงจต ทจตมนเกดขนได มนมตว

ปรงแตง คอ เวทนากบสญญาและสงขารอน ๆ เวทนาเกด

ขนจากผสสะเปนครง ๆ เกดความคดความนกอยางนน

อยางน มกเลสบางกศลบางเกดขน สญญาเปนความจำได

ความกำหนดเครองหมายวา เปนนนเปนน ปรงเรองนนเรองน

ขนมา แลวกมสงขารอน ๆ ปรงตอเนองกนไป เปนเรองราว

ตอ ๆ กนไป เปนคำพด สลบซบซอน จนดเปนจรงเปนจง

มจรงมจงขนมา อยางนเปนจตตสงขาร เมอมนปรงขนมาใหด

ใหรจตตสงขาร หายใจเขา รจตตสงขาร หายใจออก อยาไป

ทงกรรมฐาน ใหรแลว อยกบกรรมฐานไว

110 หลกปฏบตสมาธภาวนา

สำเหนยกวา “เรากำหนดรจตสงขาร หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรจตสงขาร หายใจออก” ความคดนกปรงแตงมาจากผสสะกด ทมาจากสญญาเกา ๆ ความจำไดหมายรทผดขนมาในจต ใหรจกมนวา เปนเพยงสภาวธรรมอยางหนงทเกด เหมอนเมฆทลอยผานมาแลวกลอยผานไป กรรมฐานหลก คอ หายใจเขา หายใจออก สวนสภาวะอนใหคอยด สงเกตมนไว ใหรจกความจรงของมน

สำเหนยกวา “เราระงบจตตสงขาร หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราระงบจตตสงขาร หายใจออก” ตอไปกทำจตตสงขารใหสงบระงบ ไมหลงไปตามจตตสงขาร ไมใหคากบการปรงแตง อยกบกรรมฐานเยอะ ๆ บอย ๆ รลมหายใจเขา รลมหายใจออก ทำกรรมฐานใหแนบแนนไว มจตตสงขาร เกดขน สงเกตด พจารณาด มองด ใหเขาใจ ทกสงลวน ไมเทยง รแลวปลอยไป จตตสงขารกระงบได เรมจากจตตสงขารหยาบ ๆ กอน

คำวา ระงบจตตสงขาร ไมใชวาจตไมคด มนคดนก ปรงแตง กเรองของมน เราร ไมไปวามน ทปรงหยาบ ๆ กระงบ มนกปรงละเอยดขน ๆ คอยสงเกต เมอเขาใจ กเหนวา ทงหยาบและละเอยด กเหมอนกน มาแลวกไปเหมอนกน ไมมแกนสาร ไมมตวตน เปนสงวางเปลา แตเดมไมม มาจาก

ความวางเปลา ปรงแตงแลวมขน พอดบไป กเหลอแต

111อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

ความวางเปลา ธรรมชาตของมนอยางนน ไมหลงเชอมน ไมหลงยนดยนราย เพราะเราเขาใจอยางน เรยกวาระงบจตตสงขาร อนนเปนสวนของเวทนานปสสนา ขอ ๕ ถง ๘

เมอไมตามความคดนกปรงแตง ไมตามสภาวะทเกดขนในจต รเทาทนแลว ตอไปเราจะรจกจต จตกบจตตสงขารเปนคนละอยางกน ความคด ความนก โลภ โกรธ หลง สข ทกข ปต พวกน ไมใชจต จตเปนอกสภาวะหนง จตเปนตวร รลมหายใจเขา รลมหายใจออก รวามสภาวะตาง ๆ เกดขน ตวรคอจต ลมหายใจเขา ลมหายใจออก ปต สข พวกนเปนอารมณ เปนสงทถกจตร

เมอรจก สงทปรงแตงจตเปนอยางหนง จตเปนอก อยางหนง กใหรจกจต จตกไมใชตวตน เปนสงไมเทยง เกดแลวดบเหมอนกน เมอมสงใดปรากฏขนกตองมจตรเขา และหากจตเกดขนกตองรสงใดสงหนงเสมอ

ถาทำกรรมฐานบอย ๆ ทำไปใหมนแนบแนน กจะรจกจต โดยทวไป เรากพอจะพดไดวา จตเปนตวประธาน เปนตวรทกเรอง แตบางคนไมเคยเหนจตเลย เพราะไปหลงสงขาร ปรงแตง ไปมวแตนกวาจตมนเปนอยางนนอยางน แทจรง จตมนกเปนจต ไมเปนอะไร ตวทบอกวาจตเปนนนเปนน

เปนตวปรงแตง ไมใชจต คดนนคดนวนเวยนอย นคอไมม

หลกนนเอง

112 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ถามหลกอยกบกรรมฐาน สงปรงแตงเกดขนมา ใหร แลวกลบไปกรรมฐานบอย ๆ เขา เราจะรจกจต จตทไมไดปรงแตงเลย จตตวนมธรรมชาตร เปนตวร ถารจกตรงน กเปนจตตานปสสนาแลว ทานวา สำเหนยกวา “เรากำหนดรจต หายใจเขา” สำเหนยกวา “เรากำหนดรจต หายใจออก” พอเหนจตแลวกใหกำหนดร จตกเปนเหมอนสภาวะอน ๆ นนเอง คอ ไมเทยง ไมใชตวตน

สำเหนยกวา “เราทำจตใหบนเทง หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราทำจตใหบนเทง หายใจออก” เมอรจก จตแลว เหนเปนสภาวะทไรตวตน เราทำใหจตผองใส สะอาด เบกบาน เพอทำใหมนตงมน ออนโยน เหมาะสำหรบการ นำไปใชงานดานวปสสนา ถาจตไมเหมาะสม ไมมสมาธ ไมตงมน มองอะไรกไมชด หากจตมสมาธ ตงมน ควรตอการใชงาน จะพจารณาอะไรกแจมชด

บางคนฟงอรยสจ ฟงเรองไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา มาเยอะแลว ในหวมแตความคดนกปรงแตง มนตดกเลส ไมขาด เพราะจตไมมความพรอม ดงนน จงตองมเทคนคทถกตอง ฝกจตใหมความพรอม เปนสมาธ ตวสมาธนทานอปมาเหมอนกบหนลบมด มดทคมนเราเอาไปฟนคอปญญา ฟนไดขาด ทน ลองคดดวา ถาเปนคนไมมสมาธ จตไมตงมน จตมนไมเหมาะสำหรบการใชงาน มดมนทอ เอาไปฟนเปนไง

113อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

แทนทไมจะหก ฟนไป มดกบน การเจรญวปสสนาปญญา เหมอนกบมดไปฟนไม ฟนกเลส จะฟนไดด ตดขาด มดจะตองคมและมกำลง ตวททำใหมกำลงและคมคอสมาธ ยงคมเทาไร กยงดเทานนแหละ แตถาคมแลวไมเอาไปฟน กไมคอยไดเรองเหมอนกน ตองคมแลวเอาไปฟนดวย มงจะฟนทาเดยว มดทอ ไมคมเลย ไมมกำลงเลย เดยวสกหนอย เรากหมดแรงตายเปลา ๆ ฟนไมขาดสกท

ตอนน พดมาถงจต หลงจากรจกจตแลว กจะเอาจตนไปใชใหเกดประโยชนอยางเตมทใหมปญญาถงความหลดพน รจกทำจตใหบนเทง เบกบานดวยการเขาสมาธ เพมคณธรรม เพมสงดงามเขาไป หรอการเจรญวปสสนาใหเหนความจรง แลวทำจตใหตงมนดวยด รอารมณตาง ๆ ดวยความเปนกลาง อยาไปยนดยนรายกบอารมณตาง ๆ ดเฉย ๆ อยาไปยงกบมน ดงคำวา สำเหนยกวา “เราตงจตมน หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราตงจตมน หายใจออก”

เมอจตตงมน เปนสมาธแลว กเปลองจตออกจากนวรณและกเลสตาง ๆ ทำใหเหมอนคนตาด และเมอเจรญวปสสนา กเปนการเปลองจต ออกจากความเหนผดและความยดถอ ดงคำวา สำเหนยกวา “เราเปลองจต หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราเปลองจต หายใจออก” อนนเปนจตตานปสสนา

ขอ ๙ ถง ๑๒

114 หลกปฏบตสมาธภาวนา

อานาปานสสตตงแตลำดบท ๑ ถง ๑๒ กายานปสสนา

เวทนานปสสนา จตตานปสสนา เปนแบบสมถะกบวปสสนา

ปนกนไป ทำอะไรกอนหลง สงบแนบแนนมากนอยแลวแตผ

ปฏบต สวนลำดบตอไป ๑๓ – ๑๖ ในหมวดธมมานปสสนานน

เปนวปสสนาอยางเตมท

เมอจตตงมนแลว มองดขนธทง ๕ มแตสงไมเทยง

สงใดเกดขนลวนไมเทยง จตทรกไมเทยง สงทถกรกไมเทยง

มนองอาศยกน สงไมเทยงองอาศยกน เกดการรบรขน ไมม

สงไหนอยนานเลย ดงคำวา สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนวาไมเทยง หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนวาไมเทยง หายใจออก”

สงตาง ๆ มแตของคลายตวไปเรอย ๆ มนสลายตวไป

ทกขณะทเดยว มเหตมปจจยสราง ทำใหมขนมา แลวกสลาย

ตวไป เหมอนม แตกไมม มนสลายตว ดบไปของมนเอง

เราไมตองไปทำอะไรมน ดงคำวา สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความคลายออกได หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความคลายออกได หายใจออก”

ตอนทเปนธมมานปสสนาน กใหพจารณาด ดอะไร

ดสงท เปนวปสสนาภม ทตงใหเกดปญญา ไดแก ขนธ

อายตนะ ธาต สจจะ อนทรย ปฏจจสมปบาท ซงทงหมดกคอ

115อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

สงทสมมตเรยกวาตวเรานแหละ เปนแตสภาวะทปราศจาก

ตวตน ไมมแกนสาร มแตของเกด มแตของดบ มแตของ

เกดขนเมอมเหต หมดไปเมอหมดเหต ไปตามกระแสแหงเหต

ปจจย มแตของวางเปลา มแตสงทดบไป ๆ ดบแลวหาย

วบไปเลย ไมมอย จนกระทงจตนอมไปเพอการสลดคน

ปลอยวางสงขาร โนมเอยงไปทางนพพาน ดงพระพทธพจนวา

สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความดบไป หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความดบไป หายใจออก” สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความสละคน หายใจเขา” สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความสละคน หายใจออก”

นเปนธมมานปสสนา เปนการเจรญวปสสนาปญญา จนกระทง

ไดบรรลธรรมไปตามลำดบ

อานาปานสสต ๑๖ ขนน ทำแลว เปนทงสมถะและ

วปสสนา สงเกตใหดจะเหนวา ไมทงกรรมฐานเดม คอการร

ลมหายใจเขา รลมหายใจ มประกอบอยในทกขนตอน จนขน

สดทายมคำวา สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความสลดคนหายใจเขา” สำเหนยกวา “เราพจารณาเหนความสลดคนหายใจออก” มองดเหนสงขารทงปวง ลวนไมใชตวเรา ไมใช

ของเรา ควรปลอยวาง สลดคน วางสงขาร กรรมฐาน

ยงอย รลมหายใจเขา รหายใจออก ไมปลอยใหจตลองลอยไป

อยกบกรรมฐานเสมอ

116 หลกปฏบตสมาธภาวนา

นเปนตวอยางวธการทำกรรมฐานอยางหนง คอ อานาปานส

สต ทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ และโพชฌงค ๗ บรบรณ

ทงสมาธและวปสสนาบรบรณ เจรญและทำใหมาก อรยมรรค

เกดขน ไดบรรลธรรมไปตามลำดบ ทำกรรมฐานเดยวประสบ

ความสำเรจ

สำหรบวธการทำใหโพชฌงค ๗ บรบรณ มบาลแสดงไว

ในขอ ๑๕๐ พระพทธองคตรสวา

ขอ ๑๕๐ สตปฏฐาน ๔ ทภกษเจรญแลว

อยางไร ทำใหมากแลวอยางไร จงทำใหโพชฌงค ๗ บรบรณ คอ

๑. สมยใด ภกษพจารณาเหนกายในกาย

มความเพยร มสมปชญญะ มสต กำจดอภชฌา

และโทมนสในโลกได สมยนน ภกษนนมสตตงมน ไมหลงลม สมยใด ภกษมสตตงมน ไมหลงลม สมยนน สตสมโพชฌงค (ธรรมทเปนองคแหงการ

ตรสรคอความระลกได) ยอมเปนอนภกษปรารภแลว สมยนน ภกษชอวาเจรญสตสมโพชฌงค สมยนน

สตสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญเตมท

๒. ภกษนนเปนผมสตอยางนน ยอมคนควา

ไตรตรอง ถงการพจารณาธรรมนนดวยปญญา

117อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

สมยใด ภกษ เปนผมสตอยางนน ยอมคนควา ไตรตรอง ถงการพจารณาธรรมนนดวยปญญา

สมยนน ธมมวจยสมโพชฌงค (ธรรมทเปนองคแหงการตรสรคอความเลอกเฟนธรรม) ยอมเปนอนภกษปรารภแลว สมยนน ภกษชอวาเจรญธมมวจย

สมโพชฌงค สมยนน ธมมวจยสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญเตมท

๓. ภกษนนคนควา ไตรตรอง ถงการพจารณาธรรมนนดวยปญญา ปรารภความเพยร ไมยอหยอน สมยใด ภกษคนควา ไตรตรอง ถงการพจารณาธรรมนนดวยปญญา ปรารภความเพยร ไมยอหยอน

สมยนน วรยสมโพชฌงค (ธรรมทเปนองคแหงการตรสรคอความเพยร) ยอมเปนอนภกษปรารภแลว สมยนน ภกษชอวาเจรญวรยสมโพชฌงค สมยนน วรยสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญเตมท

๔. สมยใด ปตทปราศจากอามสเกดขน แกภกษผปรารภความเพยรแลว สมยนน ปตสมโพชฌงค (ธรรมทเปนองคแหงการตรสรคอความอมใจ) ยอมเปนอนภกษปรารภแลว สมยนน ภกษชอวาเจรญปต

สมโพชฌงค สมยนน ปตสมโพชฌงคของภกษยอม

ถงความเจรญเตมท

118 หลกปฏบตสมาธภาวนา

๕. เมอภกษมจตเกดปต กายและจตยอมสงบ สมยใด ภกษมจตเกดปต กายและจตยอมสงบ สมยนน ปสสทธสมโพชฌงค (ธรรมทเปนองคแหงการตรสรคอความสงบกายสงบจต) ยอมเปนอนภกษปรารภแลว สมยนน ภกษชอวา เจรญปสสทธ

สมโพชฌงค สมยนน ปสสทธสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญเตมท

๖. เมอภกษมกายสงบแลว มความสข จตยอมตงมน สมยใด เมอภกษมกายสงบ มความสข จตยอมตงมน สมยนน สมาธสมโพชฌงค (ธรรมทเปนองคแหงการตรสรคอความตงใจมน) ยอมเปนอน

ภกษปรารภแลว สมยนน ภกษชอวาเจรญสมาธ สมโพชฌงค สมยนน สมาธสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญเตมท

๗. ภกษนนเปนผวางเฉยจตทตงมนแลวเชนนนไดเปนอยางด สมยใด ภกษเปนผวางเฉยจตทตงมนแลวเชนนนไดเปนอยางด สมยนน อเบกขา

สมโพชฌงค (ธรรมท เปนองคแหงการตรสรคอ ความมใจเปนกลาง) ยอมเปนอนภกษปรารภแลว

สมยนน ภกษชอวาเจรญอเบกขาสมโพชฌงค สมยนน

อเบกขาสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญเตมท

119อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

หลงจากฝกปฏบตตามหลกสตปฏฐาน ๔ แลว กจะเปน

ผมสต ไมหลงลม โดยการตามรกายในกายเปนตน การเปน

ผมสตตงมน ไมหลงลม จตเทยวโคจร รอยในกาย เวทนา

จต และธรรม ความเปนมสตตงมนอยางนนนแหละ เปนการ

เจรญสตสมโพชฌงค เมอมสตอยางนน แลวคนควา พจารณา

ธรรมดวยปญญา ใหเหนวา สงใดเปนกศล สงใดเปนอกศล

สงใดควร สงใดไมควร และเหนสภาวะตาง ๆ โดยความเปน

สงไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา นเปนการเจรญธมมวจย

สมโพชฌงค

ผปฏบตทมสตตงมน คนควา พจารณาธรรมดวย

ปญญา อยอยางนน ไมยอหยอน ไมหยด ไมนอนเลน

ไมประมาท ไมใชไดดแลวหยดอย ทำอยางเตมท เรยกวา

เจรญวรยสมโพชฌงค

หลงจากท เพยรมสต และทำธมมวจย ปต เกดขน

เปนการเจรญปตสมโพชฌงค เมอจตมปต กายและจตยอม

สงบระงบ เปนการเจรญปสสทธสมโพชฌงค กายสงบ

มความสข จตกตงมน เปนการเจรญสมาธสมโพชฌงค

โพชฌงคเหลาน เปนผลมาจากการปฏบตทถกตอง เมอจต

ตงมน เปนสมาธ กยอมมปญญา วางเฉยตอสงขารทงหลายได

เปนการเจรญอเบกขาสมโพชฌงค เมอเจรญโพชฌงค ๗

120 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ทองอาศยวเวก องอาศยวราคะ องอาศยนโรธ นอมไปเพอ

ความปลอยวาง กยอมทำใหวชชาและวมตตบรบรณได

วนน ไดกลาวถงการทำกรรมฐานเดยว คอ อานาปานสสต

ทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ ทำใหโพชฌงค ๗ บรบรณ

ทำใหวชชาและวมตตบรบรณ กรรมฐานอน ๆ กสามารถใช

เทคนคแบบเดยวกนนได เปนการทำกรรมฐานใหไดประโยชน

ถงทสด ไมใชทำกรรมฐานอยางหนง ไดสต ไดสมาธแลว

พอจะเจรญปญญา ไปทำอกกรรมฐานหนง เปลยนไปเรอย

หลายอนเหลอเกน บางคนกคอยมาถาม อาจารย.. ทำไงตอ ๆ

หากเราใชเทคนควธอยางอานาปานสสต ทพระพทธองค

ทรงแสดงไวในอานาปานสสตสตรน เรากทำกรรมฐาน ฝกสต

ตามรอยในกาย เวทนา จต และธรรม อยในวงนแหละ

เราทำกรรมฐานอยางใดอยางหนงขนมา ทำบอย ๆ ใหมสต

บอย ๆ ใหจตมความตงมน เปนสมาธ แนบแนนระดบใด

กได เมอมความรสกเกดขน มปต สข จตตสงขาร เกดขน

กใหรวา มนเปนสภาวะอยางหนง ไมมตวตน เกดแลวดบ

มาแลวไป อยาไปหลง อยาไปสงสย อยาไปหยดอย จนระงบ

จตตสงขารหยาบ ๆ ได ความคดปรงแตงหยาบ ๆ หมดไป

ตอมากรจกจต ทำจตใหเบกบานดวยการเขาสมาธ หรอ

ทำความรใหเกดขน ทำจตใหตงมน หมดนวรณ มความพรอม

121อานาปานสสตทำใหสตปฏฐาน ๔ บรบรณ

ชวงนกทำทงแบบสมถะและแบบวปสสนาปนกนไป เมอจตม

ความพรอมดแลว พจารณาสงขารใหเหนวา มแตสงไมเทยง

คลายไป ดบไป เปนไปเพอปลอยวาง ไมควรยดมนถอมน

เปนวปสสนาขนสง แบบน ใชไดกบทกกรรมฐาน

การบรรยายตอนเชาวนน คงพอสมควรแกเวลาเทาน

นะครบ อนโมทนาทกทาน

มมมองวปสสนา ๔๐ อยาง บรรยายวนท ๒๕ ตลาคม ๒๕๕๔

ขอนอบนอมตอพระรตนตรย

สวสดครบทานผสนใจในธรรมะทกทาน

เมอคนไดพดถงวธการพจารณาธรรมะ และวธมองแบบ

วปสสนา เพอใหเกดปญญา การมองแบบวปสสนานน กเพอ

ใหจตมนลงกบความจรง ยอมรบความจรง ลงตวพอดกบ

ความจรง วปสสนาทกรปแบบ ทกมมมอง ทใหพจารณาให

ถกตอง วตถประสงคกเพอใหจตมนลงกบความจรง จะได

เบอหนาย คลายกำหนด และปลอยวางได จตนมนดอ ยงไม

เคยหด ไมเคยฝก มนกดอ ความจรงมนเปนสงไมแนนอน

มนไมเทยง ตณหาเกดขนกหลอกใหไปหา หาอะไร หาของ

แนนอน หาของเทยง หามาตงแตเดกแลว ทกวนนไมรลงตว

กบความจรงกนบางหรอยง

124 หลกปฏบตสมาธภาวนา

บางคนกยงไปหาอย หาของแนนอน หาของเทยง หาคนทไววางใจได คนไหนนสยแนนอน คนไหนทเปนพวกเราแนนอน เรากจะไปหาเขา เขาขางเขา เลอกเขามาเปนพวก รสกอบอนใจ คนไหนไมใชฝายเรา กไมไปหา หาไปเรอยนะ หาในโลกนไมได กยงไปหาโลกหนา บางคนทำบญเยอะ ๆ เอาไวไปสวรรคแลวจะสขแนนอน เขากวาไป ทไดไปสวรรค กเพราะไมแนนอนนนแหละ ไปแลวจะใหมนแนนอน กไมไดหรอก ใจยงไมลงกบความจรง มนกหาไปเรอย แสวงหาของแนนอน แสวงหาของเทยง แสวงหาของมนคง อนนคอลกษณะตณหา มนเกดเพราะไมมปญญา

ถายงไมมปญญา มนเขาใจผด มนอยากผด ๆ กตองหานะ เราทกคนกหาเรอยมาตงแตเดกจนถงทกวนน มาปฏบตธรรมกยงหาอยเหมอนเดม เพราะยงไมมปญญา ตณหานหากยงไมมปญญากละไมได มนเรองปกตอยางนน อยาไปวามน เพยงแตใหควบคมดวยสตปญญา ตณหาชนดทหยาบ ๆ ชนดทจะไปทำทจรต ทำอะไรไมด ทำใหตนหรอ คนอนเดอดรอน กยบยงไวดวยสต มสตยบยงมนไว อยาไปทำชว อยาไปทำทจรต งดเวนทจรตไป ตณหาทละเอยด อยากไดนนอยากไดน อยากเปนนนเปนน อยากเปนคนด ปฏบตธรรมกยงอยากอย อยากใหจตสงบ อยากใหจตด อยากบรรล จนกระทงอยากถงนพพาน กปลอยใหอยาก

ไปกอน มนเรองของมน หามไมได เราควบคมมนดวยปญญา

125มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

มนอยากปบ เราใสปญญาเขาไป เออ.. อยากกไมไดอยางอยากหรอก ตองทำเหตทำปจจยเอา อยากใหจตสงบ อยากใหจตเปนสมาธ อยากมย อยาก เรากใสปญญาเขาไป ถงอยากสงบ มนกสงบบาง ไมสงบบาง มนไมไดตามใจอยาก ไมใชจะบงคบควบคมเอาตามใจปรารถนาได ถาอยากม จตสงบ อยากมจตทพรอมสำหรบการใชงาน กตองทำเหตปจจยเอง เราใสความร เขาไป ใส เรองเหตปจจยเขาไป ความอยากน เราหามมนไมได แตยงยงมนไดดวยสตและถอนมนไดดวยปญญา มเรองทพระพทธเจาตอบปญหามาณพคนหนง

อชตมาณพทลถามปญหาวา กระแสทงหลายยอมไหลไปในททงปวง

อะไรเปนเครองกนกระแสทงหลาย ขอพระองคโปรดตรสบอกธรรมเปนเครองปองกน กระแสทงหลาย อะไรปดกนกระแสทงหลายได

พระพทธเจาตรสตอบวา กระแสเหลาใดในโลก

สตเปนเครองกนกระแสเหลานนได เรากลาวธรรมเครองปองกนกระแสทงหลาย ปญญาปดกนกระแสเหลานนได

126 หลกปฏบตสมาธภาวนา

คำถามมเนอความวา สตวโลกนไหลไปตามกระแส

ตณหา ไหลไปเรอย ๆ ตามความอยาก ตามความไมอยาก

ตามความพอใจ ตามความไมพอใจ กอใหความคด ความเหน

และการกระทำทจรตทางกาย วาจา ใจ มากมาย จนเตมโลก

มนไหลไปเรอยในอารมณตาง ๆ ไมมการหยด อะไรเปน

เครองกนกระแสทงหลายเหลานน และกระแสทงหลาย

เหลานนถกปดกนไดดวยอะไร อะไรหยดหรอยบยงมนได

ทำใหมนชะงกไวกอน รอไวกอน ไมเลยเถดออกไป และอะไร

ทปดกน ทำลาย ถอนใหมนหมดไปได ไมตองไหลไปตาม

กระแสอกตอไป

พระพทธเจาตรสวา สตวโลกนเปนไปตามกระแสตณหา

ตณหามนไหลทวมทบสตวไป จนสตวโงหวไมขน ถกครอบงำ

ดวยความเหนผด ความคด ทศนคต อดมคตทผด ๆ

มากมาย ไมมดวงตาพอทจะมองใหรวา อะไรถก อะไรผด

อะไรควร อะไรไมควร อะไรมประโยชน อะไรไมมประโยชน

กระแสเหลานนถกกนดวยสต เรากลาวสตวา เปนเครองปด

กระแสเหลานน สตเปนตวกนกระแส ยงยง หยด งดเวน

ทจรต ไมทำตามความอยาก รอเวลาได ทำใหมเวลาตงตว

ไดใชปญญา ตงแตสตระดบเลกนอย มความสงวรระดบ

พนฐาน ปาตโมกขสงวร ทำใหไมทำผดพลาดดานกายวาจา

ละเอยดขน อนทรยสงวร กเปนสตทยบยง ไมใหไปหลงยด

127มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

ในนมตและอนพยญชนะ ทำใหไมเกดกเลสขนมาครอบงำจต

เมอมการรบรอารมณทางทวารทง ๖ เปนตน

กระแสตณหากนไดดวยสต เราทงหลายฝกใหมสตด ๆ ไว

จะไดมตวกน กระแสนถกปดกน ทำลาย ถอดถอนไดดวย

ปญญา ถาถอนใหหมดนตองอาศยปญญา เรามสตกนได

ระดบหนงแลว แตยงไมหมดหรอก กนไดเฉพาะตอนมสต

กนไดเฉพาะอนทรทน แตพออนละเอยด ๆ รไมทน กกน

ไมได มนกยงไมแนไมนอน เดยวกเกดขนอยนนแหละ

มนถอนไมขน ถอนไมได จะถอนไดดวยปญญา ทานทงหลาย

มาปฏบตธรรม แลวอยากไดนนอยากไดน ไมเปนไร อยาไป

วามน มสต รตวไว จะไดยบยงได เรามหนาทฝกใหมปญญา

จะถอนมนได

ในคำตอบทพระพทธองคตรสตอบแกอชตมาณพน

กทรงแสดงธรรมในภาคปฏบต ทเปนตวหลกอย ๒ อยาง

คอ สต กบ ปญญา สตเปนตวกนกเลส ไมทำตามกเลส

ไมหลงตามกเลส ยบยง งดเวนได ทำใหเกดศลและสมาธ

ปญญาเปนตวถอนกเลส ทำใหกเลสหมดไปได บรสทธได

ดวยปญญา เหนตามความเปนจรงวา มนเปนแตสภาวะทเกด

เมอมเหต หมดเหตกดบ ไมมตวตน

128 หลกปฏบตสมาธภาวนา

สงขารทงหลายทงปวงมนไมเทยง สงขารทงหลายทงปวงเปนทกข สงทงหลายทงปวงเปนอนตตา ความจรงเปนอยางน เราฝกจตใหมความพรอม แลวมองดมมนนบางมมนบาง ความจรงของมนกปรากฏ ใหเขาใจ ยอมรบมนตามทมน เปนจรง ยอมรบวามนไมเทยง จตลงกบความเปนจรงพอด ไมไปหาของเทยง ไมไปหาของแนนอน ถาไมลงมนกจะไปหาอยเรอย ใหมองด มองใหเหน มองดใหมนทะล มองบอย ๆ มนกยอมรบ ลงกบความจรง การลงกบความจรง คลอยตามกบความจรง ทานเรยกวาอนโลมมกขนต หรอ อนโลมขนต กได

คำวา อนโลม แปลวา คลอยตาม หรอ ลงกนพอด ๆ จตมนลงพอดกบความจรง ของไมเทยงกลงพอดวามนไมเทยง ของไมแนไมนอนกลงพอดวามนไมแนนอน ของเกดดบกวาของเกดดบ ของไมมตวตนจรง ๆ กวาไมมตวตนจรง ๆ

ขนต แปลวา ความพอใจ ความชอบใจ ความทนไหว ยอมรบ การทจตยอมรบสงนนได ไมเอนเอยง ถกกบความจรง อนโลมขนต แปลวา ลงพอดกบความจรง

ทเราทงหลายเจรญวปสสนากเพอใหจตเปนอยางนนะ

วปสสนามหลายขน มญาณโนนญาณนอะไรตาง ๆ ทานไม

ตองจำกได แททจรง ญาณนนญาณนอะไรตาง ๆ กเปนความร

129มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

ททำใหจตคลอยตามกบความจรง จตลงกบความจรงเทานน

จงจะหยงลงสความแนนอน คออรยมรรค เรยกวาหยงลงส

สมมตตนยาม แปลวา ความแนนอน ถาจตไมยอมรบความจรง

จตกไมลงสความแนนอน มนกกลบไปกลบมาอยอยางนน

สงขารทงหลายทงปวงเปนทกข เรากมาเจรญวปสสนา

มองมมนนมองมมน เพอใหจตมนลงกบความจรงวา สงขาร

ทงหมดเปนทกขจรง ๆ ถาใครยงเหนสงขารบางชนดเปนสขอย

จตมนไมลงกบความจรงอยางน กไมลงสสมมตตนยาม

อรยมรรคกไมเกด การจะบรรลเปนพระโสดาบน พระสกทาคาม

พระอนาคาม พระอรหนต กเปนไปไมได เราจงตองมาฝกจต

แลวกเอามาเจรญวปสสนา

ขนตน ฝกจตเปนพนฐาน ศลกบสมาธ นนเปนพนฐาน

เปนมล เปนทตง ศลเหมอนทยนของคนทำงาน สมาธเหมอน

คนทำงานทมคณสมบตพรอม สวนปญญาเปนตวทำงาน

เปนตวเดนทาง เพอใหจตยอมรบ พอจตยอมรบ คณธรรม

ตาง ๆ กจะรวมตวลง หยงลงสความแนนอน การจะให

รวมกน กตองอาศยพนฐาน คอ ศล สมาธ เทานนยงไมพอ

ตองเพมมาอกตวหนง คอปญญา การมาเจรญวปสสนาน

เปนการฝกปญญา ถาสมดล ลงตว เหนความจรง ยอมรบ

130 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ความจรงได กทำใหจตรวมลงและสมมาทกชนดเกดขน

โพธปกขยธรรมทงหมด กจะมารวมลงในจตเดยว คนนนกจะ

ไดเปนพระอรยเจา สามารถตดกเลสได

ศล กบ สมาธ เปนพนฐาน เปนมล เปนราก

ถารากฐานไมมกไมตองพดถงอนอน พดถงปญญา กไดแตพด

กดกวาไมพด แตจะใหรวมลง สำเรจประโยชน คอ ละกเลสได

ไดเปลยนเปนพระอรยเจา เปนผแนนอน ไมตองวนเวยน

ไปมา กทำไมได ตองมพนฐานทด พอมพนฐานแลว กมา

เจรญวปสสนา มามองในแงมมวปสสนา เพอใหจตมนลงกบ

ความจรงพอด

สงขารทงหลายทงปวงไม เทยง ถายงเหนวาสงขาร

บางชนดเทยง ไวใจไดอย ยงมทปลอดภยบางแหงอยในโลก

มทหลบหลกภยอนตราย อยรอดไดดวยความสบายใจ นจต

ไมรวมลง เพราะยงไมตรงกบความจรง ลกเราไวใจไดมย

ถายงคดวา ไวใจไดอย ยงไมลง ถายงมสงขารบางชนดไวใจได

นแสดงวายงไมลงตว อาจารยสภรนงอยนไวใจไดมย ถายง

ไวใจอาจารย โอ.. อยางนมนโง ใจยงไมลงตว ยงไมมปญญา

ตณหามนจะหาทยด หาทปลอดภย เอาละ.. ยดอาจารยกแลว

กนจะไดรสกปลอดภย ตวเองมนเลวนกน ยดไมได กมายด

คนอน มนหาทยดของมนไปเรอย นกวาจะปลอดภย แททจรง

131มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

กมแตของไมเทยง สงใดไมเทยง สงนนกเปนทกข สงใด

ไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนตดตวอย กไมควรจะไป

ยดถอวา นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาตวตนของเรา

ตวศาสนาทแทจรง ตวการปฏบตอนแทจรง เราปฏบต

กนท กาย วาจา ใจ นแหละ ไมทำบาปทงปวง ทำกศลให

ถงพรอม ทำจตใหสะอาดหมดจด นแหละ เปนตวศาสนา

เปนตวการปฏบต ขอใหทำใหถกตอง อานภาพแหงความถกตอง

ทำใหเราไมเปนทกข ทกขไมเกด จนพนทกขไป แตเวลาไมม

ปญญา มนจะไปยดอนใดอนหนง เพอใหตวเองรสกปลอดภย

ใหรสกวามทพง

ถาแบบโลก ๆ เขากบอกวา ยดด กดกวาไปยดชว

ไปยดและเดนตามคนด กยงดกวายดคนเลว นแบบโลก ๆ

ความจรง แมวาจะยดถอคนด กยงเปนทพงไมได เพราะมน

ไมเทยง มนยงไมแน ไมมนคงอยเหมอนเดม ถายงเหน

สงขารอะไรแมเพยงนดหนงวา เปนทพงได ยงพอไวใจได

เหนพนทในโลกสกทหนงวา เหยยบลงตรงนแลวจะปลอดภย

อยางนไมหยงลงสความแนนอน เพราะเหนผดไปจากความจรง

พระอรหนตสมมาสมพทธเจาตรสวา “สพเพ สงขารา อนจจา” “สพเพ สงขารา ทกขา” “สพเพ ธมมา อนตตา”

เราสวดกนมาหลายรอบแลว สวดเยอะ ๆ ไวเถด จนกวา

132 หลกปฏบตสมาธภาวนา

จะแจมชดในใจ จะไดไมหลง เปนคนไมประมาท เดนบนถนน

กลวง ไมปลอดภย พอปดประตปบ ปลอดภยแลวหรอยง

ปลอดภย นอนสบายเลย นนโงแลว นอนสบายนมมย

ไมมหรอก นอนกไมเทยง นอนกเปนทกข นอนกไมปลอดภย

ไมรวาพรงนจะไดตนขนมาหรอเปลา ตอนนหายใจเขา ไมร

ตอไป จะหายใจออกหรอเปลา ตองมองเหนวา สงขารทกชนด

ทกอนเลย ไมมสงขารอะไรสกนดหนอย ทมนจะเทยงแทถาวร

แนนอน ไววางใจได สถานททเหยยบเขาไปยางเทาเขาไปแลว

มนจะปลอดภย ไมม ในโลกน รบรแลว มนเปนตวสข ตวด

ไมม ในโลกมนมแตทกขเทานน ลงพอดกบความจรงอยางน

เรยกวา อนโลมขนต

เราฝกปฏบตวปสสนาน กเพอใหเหนตามความเปนจรง

สพเพ ทกชนดเลยนะ ทกอยางเลย ถาไมร จะมความอยาก

เกดขน ผมจงบอกทานทงหลายวา ไมตองกลวตณหา มนม

ขนเรอย ๆ อยแลว ทานมหนาทใสปญญาเขาไป บอกมนซ

มนยงโงนก มนไมรเรอง บอกมน มนไมเทยงหรอมนเทยง

มนทกขหรอมนสข บอกบอย ๆ มองบอย ๆ มองมมนนบาง

มมนบาง เพอใหรอยางแจมแจง แทงทะล มมมองเหลาน

เรยกวา มมมองแบบวปสสนา

133มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

ตองมองบอย ๆ ตองเจรญและทำใหมาก ๆ เหมอนกบ

เรองสตหรอธรรมะหมวดอน ๆ ในภาคปฏบต ตองเจรญดวย

ตองทำใหมาก ๆ ดวย เพอใหจตมนลงพอดกบความจรงทวา

“สงขารทงลายทงปวงไมเทยง สงขารทงหลายทงปวงเปนทกข

ธรรมะทงหลายทงปวงเปนอนตตา” ไมใชตวตน ไมใชของตน

ไมใชใคร ไมใชของใคร มนกเปนของมนอยางนน สงเหลานน

มนมเหต มปจจยหลากหลาย มนกเปนของมนอยางนน

แตมนไมใชตวเราของเรา

นำจะทวมมนกทวมของมน มนทวมบาน กนำมนทวม

บานถกทวม ใชบานของเรามย ไมใชบานของเรานะ ตองมอง

ใหทะล มองใหเหน กระแสแหงเหตปจจย และสภาวะทเกด

จากเหตปจจย เกดเปนครง ๆ แลวหายไป เปนปรากฏการณ

ไมใชมนไมม มเหมอนกน มเมอมนมเหต หมดเหตมนกไปส

ความไมม มนไมมตวตนจรง ๆ ไมมตวนง ๆ มนคง ถาวร

ไมใชของใคร มนเปนของใชสอย เปนทพก เปนอปกรณ

เครองใช เปนปจจย แตไมใชของใครนะ ไมใชของใครจรง ๆ

เปนปจจย เปนเสอผา เปนเครองนงหม เปนของเรามย

ไมเปน เปนเครองนงหม ตองใหมนเปนเครองนงหม แตมน

ไมเปนของเรา

134 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ไมโครโฟน น.. เปนของเรามย ไม เปนเครองขยายเสยง

แตไมเปนของเรา แลวเปนของคณแมเลกมย ไมใช ไมเปน

ของใคร เปนเครองขยายเสยง นใหมนเปนอยางทมนเปนนะ

เอามาใช อยาเอามาเปนเราเสยละ น.. iPhone ใชเปนเครอง

อดเสยง เปนของใครมย เปนของผมหรอวาเปนของทาน ไม

ไมไดเปนของใคร มนเปนเครองอดเสยง เปนเครองใชอนหนง

ถาอยากจะใช ทานกอยามาแยงผม ทานกไปหาซอเอาเอง

กมนเปนเครองใช ทานอยากจะใชกไปหาซอเอาซ ใชอดเสยงได

ใชถายรปได เปนเครองใช

เงน น.. มนเปนของกลาง ๆ เปนเครองแลกเปลยน

เอาไวแลกเปลยน มนไมเปนของใคร ทานอยากไดไปทำงานเอา

ไมวากน อยากไดเทาไรกไปหาเอาตามความสามารถ ตามเหต

ตามปจจย ปลอยมนเปนอยางทมนเปน อยาใหมนเปนของเรา

อยาใหมนเปนของใคร อยาใหมนเปนเจานายเรา กมนไมเปน

ของเรา ไมเปนของใครจรง ๆ นมองใหทะล

แขน.. นเปนของใคร เปนของเราหรอเปลา มตวมตน

อยในนหรอเปลา เปลา เปนธาตมาประชมกน เปนของเอาไป

ทำอะไรไดบาง เอามากระดกนวใหเกดสตกได ยกนำดมแก

กระหายกได เปนลกนองของจต จตดกเอาไปใชทำสงด

จตไมดกเอาไปใชทำสงไมด แลวแต แตทงลกพลกนองกไมม

135มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

ตวตนเหมอนกน แกและตายพอกนทงลกพลกนอง ไมใชวา

ลกพมนจะไมตาย ลกพกตายเหมอนลกนองนนแหละ เหมอน

ผมกบทานนนแหละ สมมตพวกทานเปนลกนอง ผมเปนพ

ใหญมอำนาจมาก มอำนาจสงพวกทาน ใหทำอะไร ทานกทำ

ตามเลย ถาคนอนมาสงบางครงไมทำตามนะ ถาผมสง

ไมตองสงเสยงดง พดเบา ๆ พวกทานชวยจดแถวหนอยครบ

ทานกจดเลย ดเหมอนมอำนาจ แตทงคนมอำนาจและ

คนไมมอำนาจ คนสงและคนถกสงนตายมย ตายเหมอนกน

แกเหมอนกน เจบเหมอนกน ไมมตวไมมตนเหมอนกน

ตวใหญ ๆ เปนหวหนาเขา เปนประธานเขา จตเปนใหญ

เปนประธานเขา ถามวาตวทเปนใหญเปนประธานเขา มนมตว

มตนมย กไมมตวไมมตนเหมอนกน ไมใชวามอำนาจแลวจะม

ตวมตนทไหนละ

อยางคณแมเลก ตวเลก ๆ น เกงมากนะ ทำงานนน

ทำงานน คนเดยวทำยงกบ ๕ คนทำ ถามวาเกงอยางน เกง

แตไมมตวตน แกมย แก ตายมย ตาย ตายเหมอนกบพวก

ไมเกงนนแหละ ดงนน ทานทงหลายไมตองเกงเหมอนคณแม

กได ตายพอ ๆ กนนนแหละ มนเปนอยางน มองใหทะล

ถาไมเขาใจ โอ.. คนนนเขาเกง อยากเกงเหมอนเขา ยงกบวา

เกงอยางเขาแลวมนจะไมตายยงนนแหละ อยางนมนโง มนไม

136 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เขาใจ นเราตองมองแบบฉลาด ตองแบบพระพทธเจา อยากเปน

อยางนนอยางน นตณหา เปนเหตใหเกดทกข เราใสปญญา

เขาไป มหนาทเจรญปญญานะ เราเพยรทำกจทกอยางให

สำเรจดวยความไมประมาท ทำศล ทำสมาธ ทำปญญา ใหมน

มขน เพอพาจตใหถงความหลดพน

เดนไปเดนมา มความสงบเกดขน มปตเกดขน แหม

มนดเหลอเกน นน.. โงอกแลว ถาเหนสงขารอะไร ๆ เลก ๆ

นอย ๆ วา ยงเปนสขอย นเรยกวาจตไมลงกบความจรง

ทองไวไดเลย “สพเพ สงขารา ทกขา” สงขารทงหลายทงปวง

เปนทกข พระพทธเจาสรปถกแลว ถายงเหนสงขารเปนสขอย

อนนถกหรอผด ถกของเรา แตผดกบความจรง

ถาจตยงไมสอดคลองกบความจรง จะใหโพธปกขยธรรม

๓๗ โดยเฉพาะอรยมรรคมองค ๘ รวมตวลงเปนไปไดมย

ไมได ยงไมครบ ศล สมาธ ปญญา อาจจะมศลบาง มสมาธบาง

เปนพนฐาน แตปญญายงไมม ยงไมพอ เมอใด มพนฐาน

รองรบคอศล มคณสมบตพรอมคอสมาธ แลวมาฝกวปสสนา

ปญญา เหนตามความเปนจรง สงขารทงหลายมนเปนอยาง

นนเอง มนไมเทยง เปนทกข ไมใชตวตนไมใชตน สงขาร

อยางใดอยางหนง ทเทยงแท ไมมเลย ธรรมะอนใดอนหนง

ทจะเปนตว เปนตน เปนเรา เปนของเรา ไมมเลย ความเหน

137มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

สอดคลองกบความจรงแลว ไดอนโลมขนต กเปนไปไดทหยง

ลงสสมมตตนยาม เปนความแนนอน ไดเปนพระอรยเจาตาม

ลำดบไป จากความไมแนนอนกจะกลายเปนความแนนอนแลว

เราทงหลายเปนพวกไมแนนอน วนเวยนไปมา ภพนน

ภพน สงบางตำบาง ไปทคตบาง ไปสคตบาง ไมแนไมนอน

เจรญวปสสนา เหนความจรงบอย ๆ จะเปนผแนนอน

พระโสดาบนทานมคณลกษณะอยางหนงวา นยโต เปนผ

แนนอนแลว สมโพธปรายโน เปนผทจะไดบรรลธรรมเปน

พระอรหนตในภายหนา

มนมกฎเกณฑอยางทกลาวมานแหละ เราทงหลาย

จงจำเปนตองมาเจรญวปสสนา มาฝกมองใหเหนในแบบ

วปสสนา พดงาย ๆ แบบเราททราบกนทวไปกวา “ไตรลกษณ”

นนเอง มองแบบใหเหนความจรงของสงขาร คอเปนไปตามกฎ

ไตรลกษณ ไตรลกษณนนแจกแจงขยายความไปไดอกเยอะ

ในคมภรขททกนกาย ปฏสมภทามรรค วปสสนากถา วาดวย

เรองวปสสนา จะแสดงมมมองไว ๔๐ แบบดวยกน ทานลอง

ฟงด จำไดบางไมไดบางกไมเปนไร ใหเราจำได ๓ อน คอ

ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา เปนหลกไว อนอน ๆ กจด

ลงใน ๓ อยางนแหละ

138 หลกปฏบตสมาธภาวนา

“สพเพ สงขารา อนจจา, สพเพ สงขารา ทกขา,

สพเพ ธมมา อนตตา” นเปนคำสรปทพระพทธเจาตรสเอาไว

ความจรงเปนอยางนนแหละ เปนมาแตไหนแตไรแลว พระตถาคต

ทงหลายจะอบตขนหรอไมอบตขนกตาม กเปนสงแนนอนอย

อยางนน พระองคไปรแจงแทงตลอดเขาแลว จงนำมาบอก

แสดง บญญต แตงตง เปดเผย กระทำใหงาย แลวบอกวา

เธอทงหลายจงดเถด ดใหเหน ใหยอมรบ ทน ถาเรายงไม

ยอมรบ ยงไมเหน เรากตองฝกใหมดวงตา มาด ดบอย ๆ

เจรญ และทำใหมาก ๆ คำวา ด เหน พจารณาเหน สงเกตด

มมนนมมน กดเหมอนตาด เหนเหมอนตาเหน แตเปนตา

ภายใน ทานคงจะพอเขาใจความหมาย ไมใชสกแตวา นงนก

เอาตามความคดฟงซาน แตเปนการมอง มองดวยจตทม

ความตงมน เปนตวของตวเอง

ยกตวอยาง ทานอยากรจกผม กมองด มองดานหนา

เปนอยางน มองดานหลงเปนอยางน มองดานซายเปนอยางน

มองดานขวาเปนอยางน มองขางบนเปนอยางน มองขางลาง

เปนอยางน มองมมนนมมน ชำแหละออกมาด เหนแตละ

ชนสวน เปนอยางน ๆ นะ ถกดาแลวเปนอยางน ถกชมแลว

เปนอยางน ดเขาไป เกบรวบรวมขอมลทดมา แลวไดขอสรป

รวม นแหละคออาจารยสภร ดจนเขาใจ มองแบบวปสสนา

139มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

กคลาย ๆ อยางน มองมมนนบาง มองมมนบาง มมมหลก ๆ

อย ๓ มม ไดแก ไมเทยง เปนทกข ไมใชตวตน มองเหน

อยางนแลว จะเกดความเบอหนาย คลายกำหนด และหลด

พนไปตามลำดบ

ในคมภรขททกนกาย ปฏสมภทามรรค วปสสนากถา

มขอความวา

ขอ ๓๖ เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ภกษทงหลาย เปนไปไมไดเลย ทภกษผพจารณาเหนสงขารบางอยางโดยความเทยง จกเปนผประกอบดวยอนโลมขนต เปนไปไมไดเลย ทภกษผไมประกอบดวยอนโลมขนต จกหยงลงสสมมตตนยาม เปนไปไมไดเลย ทภกษผไมหยงลงสสมมตตนยาม จกทำใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตตผล (๑)

เปนไปได ทภกษผพจารณาเหนสงขารทงปวงโดยความไมเทยง จกเปนผประกอบดวยอนโลมขนต เปนไปได ทภกษผประกอบดวยอนโลมขนต จกหยงลงสสมมตตนยาม เปนไปได ทภกษผหยงลงส

สมมตตนยาม จกทำใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตตผล (๒)

140 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เปนไปไมไดเลย ทภกษผพจารณาเหนสงขาร

บางอยางโดยความเปนสข จกเปนผประกอบดวย

อนโลมขนต เปนไปไมไดเลย ทภกษผไมประกอบดวย

อนโลมขนต จกหยงลงสสมมตตนยาม เปนไปไมได

เลย ทภกษผไมหยงลงสสมมตตนยาม จกทำใหแจง

โสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตตผล

(๓)

เปนไปได ทภกษผพจารณาเหนสงขารทงปวง

โดยความเปนทกข จกเปนผประกอบดวยอนโลมขนต

เปนไปได ทภกษผประกอบดวยอนโลมขนต จกหยง

ลงสสมมตตนยาม เปนไปได ทภกษผหยงลงส

สมมตตนยาม จกทำใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล

อนาคามผล หรออรหตตผล (๔)

เปนไปไมไดเลย ทภกษผพจารณาเหนธรรมบาง

อยางโดยความเปนอตตา จกเปนผประกอบดวย

อนโลมขนต เปนไปไมไดเลย ทภกษผไมประกอบดวย

อนโลมขนต จกหยงลงสสมมตตนยาม เปนไปไมได

เลย ทภกษผไมหยงลงสสมมตตนยาม จกทำใหแจง

โสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตตผล

(๕)

141มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

เปนไปได ทภกษผพจารณาเหนธรรมบางอยาง

โดยความเปนอนตตา จกเปนผประกอบดวยอนโลม

ขนต เปนไปได ทภกษผประกอบดวยอนโลมขนต

จกหยงลงสสมมตตนยาม เปนไปได ทภกษผหยงลงส

สมมตตนยาม จกทำใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล

อนาคามผล หรออรหตตผล (๖)

เปนไปไมไดเลย ทภกษผพจารณาเหนนพพาน

โดยความเปนทกข จกเปนผประกอบดวยอนโลมขนต

เปนไปไมไดเลย ทภกษผไมประกอบดวยอนโลมขนต

จกหยงลงสสมมตตนยาม เปนไปไมไดเลย ทภกษผไม

หยงลงสสมมตตนยาม จกทำใหแจงโสดาปตตผล

สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตตผล (๗)

เปนไปได ทภกษผพจารณาเหนนพพานโดย

ความเปนสข จกเปนผประกอบดวยอนโลมขนต

เปนไปได ทภกษผประกอบดวยอนโลมขนต จกหยง

ลงสสมมตตนยาม เปนไปได ทภกษผหยงลงส

สมมตตนยาม จกทำใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล

อนาคามผล หรออรหตตผล (๘)

142 หลกปฏบตสมาธภาวนา

ฝายเปนไปไมได ความวา ถายงเหนสงขารบางอยาง

มนเทยง แนนอน คงท มนกเปนไปไมได ทจะไดอนโลมขนต

คอ ญาณทเกดจากวปสสนา ถาไมไดอนโลมขนต จะหยงลงส

สมมตตนยาม คอ การรวมกนของอรยมรรคมองค ๘ กเปน

ไปไมได โพธปกขยธรรม ๓๗ รวมลงกเปนไปไมได ผทยงไม

หยงลงสสมมตตนยาม ไมมมรรคจตเกดขน จะทำใหแจงถง

โสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรอ อรหตตผล

ยอมเปนไปไมได เปนพระอรยเจา ระดบใดระดบหนง เปนไป

ไมได ในดานเหนสงขารบางอยาง โดยความเปนสข โดย

ความเปนอตตา กทำนองเดยวกน

สวนฝายเปนไปได เปนไปได ทภกษพจรณาเหนสงขาร

ทงปวง โดยความเปนของไมเทยง เหนสงขารทงหมด ไมมเหลอ

ไมเทยงทงหมด จะเปนผประกอบดวยอนโลมขนต คอได

ญาณอนเกดจากวปสสนา เปนไปได ทภกษประกอบดวย

อนโลมขนต จะหยงลงสสมมตตนยาม คอ อรยมรรคเกดขน

เกดมรรคจต เปนไปได ทภกษผหยงลงสสมมตตนยาม

จะทำใหแจงถงโสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรอ

อรหตตผล ในดานเหนสงขารทงปวง โดยความเปนทกข

โดยความเปนอนตตา กทำนองเดยวกน

143มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

เราทงหลายมาพจารณาความเหนของตนเองวา มสวนใดผดอยบาง ยงเหนวา อะไรบางอยางมนเทยง มนแนนอน มนเปนทพงได ยงเหนวามนสข อยางนอยบางหรอเปลา ยงมอะไรสนกสนานนาทำอยมย ถายงเหนอยเปนไง ไมไดอนโลมขนต ตองเหนวา อะไร ๆ ลวนเปนภาระ ตองเหนอยทงนน ไมมอะไรนาสนก มนจำเปนกตองทำ ไมมอะไรนากนเลย ไมมการกนอะไรทนาสนก จำเปนตองกนกกนไป พรงน ออกกรรมฐานแลว ลองด

ในโลกมนไมมอะไรนาสนกเลย มนเหนอยทงหมด มนจำเปนกตองทำกนไปกอน มนมแตเรองจำเปนตองจดการ มแตเรองทตองบรหารใหมนพอเปนไปได เหนความจรง อยางน จงจะหยงลง ถงจะหยงลงอยางน เปนพระโสดาบนแลว ตณหากยงไมหมดนะ อยากใหมอกแลว แตในตอนปฏบตวปสสนาน ตองใหเหนจรง ๆ จงจะลงตวได ลงครงทสอง ตณหากไมหมด หมดไปแตอนหยาบ ๆ สวนทละเอยดยงเหลออย จนเปนพระอรหนตโนนแหละ จงจะหมดสนเชง กเลสมนลกซงนะ ตองปฏบตเพอใหไดอนโลมขนต ใหอนโลมสอดคลองกบความเปนจรง แลวจงจะหยงลงสสมมตตนยาม คอ อรยมรรคมองค ๘ จงจะทำใหแจงโสดาปตตผล สกทาคาม

ผล อนาคามผล และอรหตตผล กเลสตาง ๆ จงจะถกถอน

ขนตามลำดบ

144 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เจาตวทบอกวา อนนเทยง อนนนนาพอใจ อนนนมนคง

อนนนมสข อนนนเรา อนนของเรา นนของเรา เราเปนนน

นนเปนอตตาตวตนของเรา นคอ กเลสบอกทงนน เมอกเลส

มนบอกอยางนน มนผดกบความจรง เราทำยงไง เรากมองด

ใหมปญญา เอาปญญามาบอก ใหปญญามนบอก บอกวา

นนไมใชของเรา เราไมไดเปนนน นนไมใชอตตาตวตนของเรา

นตวปญญามนบอก บอกตรงตามความเปนจรง ถายงไมม

ปญญาเปนของตนเอง กฟงพระพทธเจา แลวกเอามาปฏบตตาม

ตอไป จะกลาวถง วธการไดอนโลมขนต คอ วปสสนา

ญาณ ไดเหนสงขารตามความเปนจรง ไดมาจากอะไรบาง

ไตรลกษณนนแหละขยายออกไป ทานทงหลายกจะไดม

มมมองทกวางขวางขน ม ๔๐ อยางดวยกน

ขอ ๓๗ ภกษยอมไดอนโลมขนต ดวยอาการ

เทาไร หยงลงสสมมตตนยาม ดวยอาการเทาไร

ภกษยอมไดอนโลมขนต ดวยอาการ ๔๐ อยาง

หยงลงสสมมตตนยาม ดวยอาการ ๔๐ อยาง

ภกษยอมไดอนโลมขนต ดวยอาการ ๔๐ อยาง

หยงลงสสมมตตนยาม ดวยอาการ ๔๐ อยาง

เปนอยางไร

145มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

คอ ภกษเหนเบญจขนธ

๑. โดยความไมเทยง

๒. โดยความเปนทกข

๓. โดยความเปนโรค

๔. โดยความเปนดงหวฝ

๕. โดยความเปนดงลกศร

๖. โดยเปนความลำบาก

๗. โดยเปนอาพาธ

๘. โดยเปนอยางอน

๙. โดยเปนของชำรด

๑๐. โดยเปนอปปมงคล

๑๑. โดยเปนอนตราย

๑๒. โดยเปนภย

๑๓. โดยเปนอปสรรค

๑๔. โดยเปนความหวนไหว

๑๕. โดยเปนของผพง

๑๖. โดยเปนของไมยงยน

๑๗. โดยเปนของไมมอะไรตานทาน

๑๘. โดยเปนของไมมอะไรปองกน

๑๙. โดยเปนของไมมทพง

146 หลกปฏบตสมาธภาวนา

๒๐. โดยเปนความวางเปลา

๒๑. โดยความเปลา

๒๒. โดยเปนสญญตะ (ความวาง)

๒๓. โดยเปนอนตตา

๒๔. โดยเปนโทษ

๒๕. โดยเปนของมความแปรผนเปนธรรมดา

๒๖. โดยเปนของไมมแกนสาร

๒๗. โดยเปนมลแหงความลำบาก

๒๘. โดยเปนดงเพชฌฆาต

๒๙. โดยเปนความเสอมไป

๓๐. โดยเปนของมอาสวะ

๓๑. โดยเปนของถกปจจยปรงแตง

๓๒. โดยเปนเหยอแหงมาร

๓๓. โดยเปนของมความเกดเปนธรรมดา

๓๔. โดยเปนของมความแกเปนธรรมดา

๓๕. โดยเปนของมความเจบไขเปนธรรมดา

๓๖. โดยเปนของมความตายเปนธรรมดา

๓๗. โดยเปนของมความเศราโศกเปนธรรมดา

๓๘. โดยเปนของมความรำพนเปนธรรมดา

๓๙. โดยเปนของมความคบแคนใจเปนธรรมดา

๔๐. โดยเปนของมความเศราหมองเปนธรรมดา

147มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

ภกษเหนเบญจขนธ เหนขนธทง ๕ คอ รปขนธ เวทนา

ขนธ สญญาขนธ สงขารขนธ วญญาณขนธ ใหเหนโดย

ลกษณะ ๔๐ อยางนแหละ ในการเจรญวปสสนา เราเอา

เบญจขนธมาตงเปนหลก แลวมองใหถกตอง มองดบอย ๆ

มองใหเหนความจรงของมน หลก ๆ ก ๓ มมมองเทานนแหละ

แตตอนนแยกแยะรายละเอยดออกมา จะไดมมมมองหลาย ๆ

อยาง บางคนหลายแบบมากไปกงง ไมวากน ถางงกเอาแค

๓ กพอ ถาฟงแลว เออ.. ไดมมมองเพมขน มองไดบอยขน

มากขน บางคนดอ ตองมองใหเยอะ ๆ บางคนมาถามวา

อาจารยผมมองมาตงนานแลว มนยงไมยอมรบซกทเลย

เรองของคณน ชวยไมไดนะ ดอเอง ชวยไมได บางคนดอ

มนไมลงนะ ไมลงทำไงละ กตองตะลอมมน มองไปเรอย

พจารณาบอย ๆ ตองใหมนเหนนะ เหนจนมนหนไมออก

บางคนมาฟงแปบเดยว ฟงพระพทธเจาวา “อปาทาน

ขนธทง ๕ เปนทกข” เขาเขาใจแลว มปญญา สวนบางคน

โอโห.. ไมลงซะท พวกเราเปนพวกไหนกไมร “สพเพ สงขารา

อนจจา” ทองกพนเทยวแลวกไมร ยงไมลงเลย ถายงไมลง

จะตองทำไง กตองมาเจรญ แลวกมาทำใหมาก มามองมมนน

มมน มองไปเรอย จนกวามนจะลง ถาไดวปสสนาญาณ

ยอมรบความจรง การรวมลงของอรยมรรคจงจะมขน

148 หลกปฏบตสมาธภาวนา

การพจารณา มองดเบญจขนธ โดยความเปนของไม

เทยงเปนตน จนถง โดยเปนของมความเศราหมองเปน

ธรรมดา นแหละเปนการเจรญวปสสนา พอพจารณาไดมย

ทานไมจำเปนตองทำทงหมด พจารณาอนทปรากฏชดเจน

ถกกบใจตวเอง ถามพนฐานทด มสตสมปชชญญะ มสมาธด

มองมนกแจมชด มองลงไปในอปาทานขนธทง ๕ น กายกบใจ

ตวเองนแหละ มองไดชดทสด จะมองภายนอก ขนธคนอนบาง

กมองไดเหมอนกน ขนธภายใน ขนธภายนอกกมองไดเหมอนกน

ตอไปจะอธบายเฉพาะบางสวน อนไหนทชดเจนแลวกไมตอง

อธบาย

๑. โดยความไมเทยง ไมคงท ไมอยนาน มาแปบเดยว

กไปแลว เปนของชวคราว จากไมม กมามขน มแลว กไปส

ความไมม กอนจะเกด อยทไหนไมร มเหตกเกดขน แลวดบ

แลว ไปทไหนกไมร มาจากทไมปรากฏ ไปสทไมปรากฏ

๒. โดยความเปนทกข เปนของทนยาก ทนไมไหว

ทนอยตลอดไปไมได เพราะเหตปจจยททำใหเกดลวนแต

ไมเทยง สงทเกดจากเหตปจจยทไมเทยง กไมอาจจะคงอยได

ปจจยมนพงลง ตวมนกพงลงดวย

149มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

๓. โดยความเปนโรค มโรคเยอะแยะ กายกมโรค

ตากมโรคตา หกมโรคห โรคทรกษาไมหายเพยบเลย โรคหว

โรคอจจาระ โรคปสสาวะ โรคถายออก โรคถายไมออก

พอรกษาหาย โรคถายออกรกษาไมหาย โรคกนขาวไมลง

พอรกษาหาย เดยวไปกนยาเจรญอาหาร มนกกนลงนะ

โรคกนขาวไมลงรกษาหาย กนแลวถายออก ไมหายสกท

ถายออกตงแตเดก ๆ จนทกวนน ยงถายออกอยมย ถาย

ออกอย จนแกยงถายออกอย พอตายไป เกดใหมกยงถาย

ออกอยอก

๔. โดยความเปนดงหวฝ รจกหวฝมย หวฝนมนมแต

พองโตขน ๆ มนเจบมย เจบ หวาดเสยว แลวถงเวลามน

แตกโพละ โอโห.. เจบปวดทรมาน พวกเรากเหมอนกน

รอเวลาความเจบปวดตาง ๆ ทยอยกนขน ๆ เดยวเวลามน

แตกโพละ กเจบปวดทรมาน รองไหกนระงมทเดยว

๕. โดยความเปนดงลกศร ลกศรมนแทงเปนไง เจบมย

เจบแบบทมเขาไป บางคนนไมใชโดนลกศรธรรมดา ลกศร

อาบยาพษซะดวย เจบกายยงไมพอ ยงเจบใจดวย มยาพษ

คางอยในตวเพยบ แทงเขามาทเดยว ไปนอนเจบอยตงนาน

ถาเจอลกศรยงแลว ไมตองไปโทษอะไรใคร ตองถอนลกศร

อยางเดยวเลย ไปโทษคนโนนคนน กโงเหลอเกนแลว บางคน

150 หลกปฏบตสมาธภาวนา

เขาโงมากนะ ถกลกศรยง บอกวา รอเดยว ๆ อยาเพงถอน

ขอทราบกอนวา ลกศรนใครเปนคนยง ลกศรนทำดวยอะไร

นมนโงแลว พวกเราน ทกขกนเตมทแลว ตองรบถอน

ไมตองไปหาคนผด ไมตองไปโทษใครทงนน

๖. โดยเปนความลำบาก ไดรางกาย ไดแขนขามาน

เราแบกมนไปมา กวาจะเดนไปถงท ลำบากมย ลำบาก นงลงแลว

ลกขนเปนไง ลำบาก บางคนลกไมขน ยงลำบาก ลำบาก

ตวเองยงไมพอ ทำความลำบากใหกบเพอน ๆ อกนะ

ชวยพยงขนมา ยนแลวนงไมลงกลำบาก มแตเรองลำบาก

๗. โดยเปนอาพาธ ความปวยไขเกดจากหลาย ๆ

สาเหต มทต งใหมนเกดเพยบเลยในกายน แคอากาศ

เปลยนแปลงเทานน ไอคอก ๆ แคก ๆ เลย รอนมากกเหงอออก

ทนไมไหว หนาวไปกสน ทนไมไหว

๘. โดยความเปนอยางอน มนไมไดเปนอยางทเราคด

มนเปนอยางอนจากทเราคดเอาไว เราคดวาอยางไร เราคดวา

นของเรา นของด นอยในอำนาจ อยในกำมอเรา แตมนเปน

อยางทคดมย ไมเปน มนเปนอยางอน เราคดอะไรอย

เจาสงขารมนเปนอยางอนตลอด ลกเรากด สามเรากด นเปน

ของเรา ทำใหเราสบายใจ มนเปนอยางทคดมย ไมเปน

เปนอยางอนตลอด

151มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

๙. โดยเปนของชำรด เปนของทรดโทรม เกา ครำครา

ลงเรอย ๆ รางกายแขงแรงดอย มานงอยน กพงลงอกหนอยแลว

นงเฉย ๆ ไมไดทำอะไร กแกลง ๆ ไมไดพยายามแก แตกแก

๑๐. โดยเปนของอปปมงคล เบญจขนธน ไมใชมงคล

ไมใชของดเลย ไดมาแลว ไมมเรองดเขามาเลย มแตเรองราย ๆ

เขามา ไหนจะแก ไหนจะเจบปวย ไหนจะเจบปวด

๑๑. โดยเปนของอนตราย เรามกจะวา มอนตรายจากท

อนนะ อนตรายจากง จากนนจากน งมนกด กดไดเพราะอะไร

เพราะมเบญจขนธ ถาไมมขา งจะกดทไหน ไมมทใหงกดนะ

เสนเลอดอนตรายกวางอก พษมนเขามาทางเสนเลอด ถาไมม

เสนเลอด พษจะเขามาทางไหน ไมมทใหเขา ง กบ เบญจขนธ

อนไหนนากลวกวา เบญจขนธ เขยงออกกอน ตงกอน

แทนทจะตตวเอง โทษสงอนกอน

๑๒. โดยเปนอปสรรค ทานทงหลายมอปสรรคเยอะมย

กวาจะไดมาปฏบตธรรม จดการนนจดการน กวาจะไดมา

อปสรรคเยอะ มาแลว ต งใจเดนจงกรม กงวงนอน

มอปสรรคตลอด อตสาหตงใจมาปฏบต จะทำใหเตมท

สกหนอยกขเกยจ ปวดหลง ปวดเอว ไมสบาย นงสมาธกำลง

ไดท อาว.. เสยงระฆง ถงเวลาทานขาวอกแลว ทำอะไรมแต

อปสรรค

152 หลกปฏบตสมาธภาวนา

๑๓. โดยความเปนของหวนไหว

๑๔. โดยเปนของผพง

๑๕. โดยเปนของไมยงยน

๑๖. โดยเปนของไมมอะไรตานทานได ความแก ความเจบ

ความตาย นไมมอะไรตานทานมนไดเลย ไมอยากปวยมน

กปวย ไมอยากตายมนกตาย จะมอำนาจ มทรพยสนเงนทอง

มากมาย กหยดแกไมได ซอลมหายใจตอนจะตายกไมได

ทำความดเยอะแยะตานทานความแกไดมย ไมได บารมมาก

ตายมย ตายเหมอนกน ไมมอะไรชวยเหลอเราไดเลย

๑๗. โดยเปนของไมมตวตน

๑๘. โดยเปนของไมมอะไรปองกน

๑๙. โดยเปนของไมมทพง

๒๐. โดยความเปนของวางเปลา เหมอนเปนบานวาง

ไมมอะไรพอทจะเอาไปทำประโยชนได มองดบาน บานสวยด

เหมอนจะมอะไรใหอนใจ เปดประตเขาไปขางใน เอาอะไร

ไมไดเลย เปนไง ไมเหมอนทคดเลย วางเปลาไปหมด

รางกายเรา คดวามนนาจะมอะไรด ๆ บาง มอะไรเปนของเราบาง

เทออกมาด เปนไง มแตของไมสวยไมงาม เอาอะไรไปดวย

ไมไดเลย

153มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

๒๑. โดยเปนของเปลา เหมอนกบภาชนะเปลา ไมม

ของกนเลย

๒๒. โดยความเปนสญญตะ หรอ สญญตา ความวาง

เปลาจากตวตน มเหมอนกน มอะไรบาง มรปทเกดตามเหต

เปนคราว ๆ รปกแปรปรวน ไมเทยง สกหนอยกแตกไป

เหมอนกลมกอนฟองนำ ลอยไปตามแมนำ สกหนอยกแตกไป

มเวทนาทเกดจากการกระทบผสสะเปนคราว ๆ ไมมตวตน

เหมอนเมดฝนตกลงทหนองนำ เกดตอมนำเลก ๆ แปบเดยว

กแตกไป มสญญา สงขาร วญญาณ ไมมตวตนเลย วาง

เปลาจากตวตน

๒๓. โดยความเปนอนตตา ไมมอตตา ตวตนชนดท

เทยงแท มนคง ถาวร มอำนาจบนดาล บงคบ บงการ

เปนผสราง พระพรหมสราง พระเจาสราง อตตาลกษณะ

เชนนไมม ตวตน สตว บคคล หญง ชาย เปนเพยง

คำสมมต ใชในการสอสาร เพราะการประชมรวมกนของรป

เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ การประชมของสภาวะตาง ๆ

เหลาน คำวา สตว บคคล ตวตน จงมขน

๒๔. โดยความเปนโทษ มอาทนวะ มโทษมากมาย

จะดแลดขนาดไหน กยงนำภาระ และเรองเดอดรอนใจมาให

อยเสมอ

154 หลกปฏบตสมาธภาวนา

๒๕. โดยเปนของมความแปรผนไปเปนธรรมดา

๒๖. โดยความเปนของไมมแกนสาร ไมอาจจะเอามา

เปนทยดเหนยวอยางจรงจงได เหมอนเราตองการแกนไม

จะเอาไปทำเสาบาน ไปตดตนกลวยมา ลอกกาบออก กไมเจอ

แกน ไมสามารถเอาไปเสาบานได แบกไป ดแลไป วนวาย

หวหมน อตสาหลงทนลงแรง เสยเวลากบมนไปมาก นกวาจะ

มแกนสาร ทายทสดเปนสงไรแกนสาร

๒๗. โดยเปนมลแหงความลำบาก เปนตนตอ เปนทตง

ใหเกดความยากลำบากมากมาย นบตงแตเกดมา แมกลำบาก

ในการอมทอง ตอนคลอดกเกอบตาย กวาจะรอดมาได

ไหนจะตองกน ตองดม เขาโรงเรยนอนบาล ประถม มธยม

มหาวทยาลย ตองหาเงนทองมาเลยงดดวยความยากลำบาก

ไปทำงานกเหนดเหนอย ตองตอสกบเรองนนเรองน มครอบครว

มลก กยงมเรองใหลำบากหนกขน ตายแลว ญาตพนอง

กลำบาก ไปหาวดทมเมรเผาทง พระกตองมาสวดอภธรรม

แมแตกระดกเปนขเถา กตองลำบากเอาไปลอยนำ

๒๘. โดยเปนดงเพชฌฆาต เพชฌฆาตถอดาบ คอยฟนเรา

เราจะตายเมอไหรยงไมร เลย มนตามหลงเรามาไมไดหาง

หนไปไหนกไมรอด จะขนภเขา ลงแมนำ หรอไปทางอากาศ

กถกฆาทงทงนน เรายงไมอยากจะตาย ยงใชชวตไมเตมท

155มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

ยงมเรองจะทำอยเยอะแยะ ยงไมหมดเรองทำเลย แตกตอง

ตายกอนทกท

๒๙. โดยเปนความเสอมไป ขณะทตงอย ความเสอมก

ปรากฏ ทานทงหลายนงอยน กเสอมไปเหมอนกน นเปน

ลกษณะของสงขารทวไป ความเกดขนปรากฏ ความดบไป

ปรากฏ ขณะตงอย ความเสอมกปรากฏ อะไร ๆ ทเปน

สงขาร ลวนกำลงเสอมไป ๆ

๓๐. โดยเปนของมอาสวะ เปนทไหลออกของกเลส

ไหลไปทางตา ห จมก ลน กาย และใจ เมอรบรอารมณ

กเลสกไหลไปทว และเปนอารมณของกเลส อำนาจของกเลส

ตดตามไปถง ก เลสไหลตามไปเรอย ไปเกดเปนเทวดา

เปนพรหม กไมพน

๓๑. โดยเปนของมปจจยปรงแตง เหตปจจยเปนตวบบ

บงคบใหมนเปนไป มนไมเปนตวของตวเอง ไมมตวของตวเอง

๓๒. โดยเปนเหยอของมาร เบญจขนธนเปนเหยอของมาร

มเบดอยขางใน เปนเหยอลอปลา พวกเราเปนปลา พญามารน

ทำใหเราเกด แก เจบ ตาย มานานมาก ทำใหวนเวยนอย

กบโลก พญามารเขามเบด เราเหนเบดคงไมกนนะ เขากม

เหยอมาลอ เหยอลอคอเบญจขนธ เราเหนปบ กกนเหยอ

156 หลกปฏบตสมาธภาวนา

นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาตวตนของเรา กเสรจเลย

กนเหยอเขาไป ตดเบด ตดอยกบโลก

๓๓. โดยเปนของมความเกดเปนธรรมดา

๓๔. โดยเปนของมความแกเปนธรรมดา

๓๕. โดยเปนของมความเจบไขเปนธรรมดา

๓๖. โดยเปนของมความตายเปนธรรมดา

๓๗. โดยเปนของมความเศราโศกเปนธรรมดา

๓๘. โดยเปนของมความรำพนเปนธรรมดา

๓๙. โดยเปนของมความคบแคนใจเปนธรรมดา

๔๐. โดยเปนของมความเศราหมองเปนธรรมดา

ทง ๔๐ อยางนเปนการพจารณา มองดเบญจขนธ

มองดขนธทง ๕ ทงของตนและของคนอน ในมมมองแบบ

วปสสนา มองแลวเกดปญญา เหนความจรง ลงกบความจรงได

เรยกวาไดอนโลมขนต ผทไดอนโลมขนต เปนไปไดทจะหยง

ลงสสมมตตนยาม ผทหยงลงสสมมตตนยาม กเปนไปได

ทจะทำใหแจงโสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล

อรหตตผล

ทานทงหลายฟงถงตอนน คงจะรวา ทานยงขาดอะไร

อยบาง ใครขาดเรองไหนกไปทำเพมเอานะ ยงขาดเรองสตก

ไปใสสต ขาดศลกใสศล ขาดสมาธกไปใสสมาธ ขาดปญญา

157มมมองวปสสนา ๔๐ อย าง

กมาฝกเอา บางคนวา อาจารย.. ขาดทกอนเลย ทำไงด

อยางนชวยไมไดนะ ตวใครตวมนละครบ ตองฝกเอาเอง

พระพทธเจาบอกใหเจรญ ใหทำมาก ๆ สงไหนไมมกทำใหม

ถามแลว กทำใหเพมพน ไพบลยขน

การพจารณาความจรงของขนธ ๕ ทง ๔๐ อยางน

ถาพดแบบรวม ๆ แลว กคอ มองแบบไตรลกษณนนเอง

ทานพระสารบตรรวบรวมมาจากพระสตรตาง ๆ ทพระพทธองค

ตรสแกคนนนบางคนนบาง นำมารวมไวในทเดยวกนเปน ๔๐ อยาง

เพอใหเรามมมมองทกวางขวางขน เชน โดยเปนของผพง

โดยเปนความหวนไหว โดยเปนของไมยงยน โดยเปน

ความเสอมไป โดยเปนของชำรด นเปนการมองในแงไมเทยง

โดยความเปนโรค โดยความเปนดงหวฝ โดยความเปนดง

ลกศร โดยเปนความลำบาก โดยเปนอาพาธ นเปนการมองใน

เปนทกข โดยเปนอยางอน โดยเปนความวางเปลา โดยเปน

ของไมมแกนสาร นเปนการมองในแงอนตตา

เอาละ จะใหโอกาสทานทงหลายไปปฏบต โดยการเดน

จงกรม นงสมาธ ใหมสตสมปชญญะ ทำความรตว ใหจต

สะอาด ปลอดโปรง ตงมน เปนสมาธ เมอจตตงมนแลว

หากมสภาวะใดเกดขนกใหมองอยในแงเหลาน ถาใครไมคอย

มสต กฝกสตไปกอน ใหละนวรณไดกอน การบรรยายวนน

กคงสมควรแกเวลาเทานนะครบ อนโมทนาทกทาน

รายชอผรวมบรจาค

ท ชอ - นามสกล จำนวนเงน ๑. ทพ. ไพทรย จนดาโจนกล ๒๐,๐๐๐ ๒. ผฟงธรรมสมาคมนสตเกาจฬาลงกรณมหาวทยาลย จ.ลำปาง ๕,๐๐๐ ๓. ไมออกนาม ๕๐๐ ๔. ไมออกนาม ๑,๐๐๐ ๕. ผปฏบตธรรมศนยวปสสนากรรมฐานบานจนรม จ.สรนทร ๕,๐๑๕ ๑๓-๑๕ ม.ค. ๕๕ ๖. ผฟงธรรมบานจตสบาย ๒๒ ม.ค. ๕๕ ๕,๘๙๐ ๗. คณปยะมาศ จกรชวย ๔๐๐ ๘. คณอจฉรา องครสนนท ๔๐๐ ๙. คณเกยรตทว ฐานะสวสด และครอบครว ๑,๐๐๐

๑๐. พระนสต ป.เอก มจร. ๕,๐๐๐ ๑๑. คณชญญาภค พงศชยกร ๑๐,๐๐๐ ๑๒. ไมออกนาม ๒,๐๐๐ ๑๓. ไมออกนาม ๕๕๐ ๑๔. คณณภทร องคะสวพลา ๑,๐๐๐ ๑๕. คณอรรตน เชยรจรสวงศ ๒๐๐ ๑๖. ผฟงธรรมชมรมคนรใจ ๓๑ ม.ค. ๕๕ ๕,๙๙๐ ๑๗. พ.ญ. นสรา อรรฆศลป คณนนทยา จรายสกมล ๕,๐๐๐ ๑๘. พ.ญ. สรพร เนาวรตโนภาส ๓,๐๐๐

๑๙. ดร. เพญรง ปานใหม ๕๐๐ ๒๐. ผเขาปฏบตธรรมอาศรมมาตา ๑๐-๑๓ ก.พ. ๕๕ ๑๓,๒๐๐ ๒๑. อทศใหเดกหญงศรญญา กรเพชร ๕๐๐ ๒๒. คณชนกร กรเพชรและเพอน ๙๔๒ ๒๓. ผเขารวมประชมวนมะเรงโลก ทมใสใจ ใจใส รพ.สรนทร ๓,๓๐๐ ๒๔. ไมออกนาม ๓๐๐ ๒๕. อาจารยสภร ทมทอง ๙,๓๑๓ ๑๐๐,๐๐๐

ประวต

อาจารยสภร ทมทอง

วนเดอนปเกด

วนท ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๑๕

บานหนองฮะ ต. หนองฮะ อ. สำโรงทาบ จ. สรนทร

การศกษา

- เปรยญธรรม ๔ ประโยค

- ประกาศนยบตรบาลใหญ วดทามะโอ จ. ลำปาง

- ปรญญาตร วศวกรรมศาสตรบณฑต

สาขาวศวกรรมไฟฟา มหาวทยาลยขอนแกน

- ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

งานปจจบน (พ.ศ. ๒๕๕๕)

- อาจารยสอนพเศษปรญญาตร วชาพระอภธรรมปฎก

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วทยาเขตบาฬศกษาพทธโฆส จ. นครปฐม

- บรรยายธรรมะตามสถานทตาง ๆ ทงในกรงเทพฯ

และตางจงหวด

- เผยแผธรรมะทางเวบไซด www.ajsupee.com