AUTOREFERAT

Dr nauk o kulturze fizycznej

Andrzej Knapik

KATOWICE 2019

l

'". ·oc' ,:,'

.! .'

Załącznik nr 2

do wniosku Q przeprowadzenie

postęPOWililia habilitacyjnego

Autoreferat 1. Imię i Nazwisko: Andrzt;iKnąpik

Z,Posiailltne dyplomy, stopnięnaukowe~ zpodąnienl11aZ\yy, miejsca i roku Ich uzysksnia omz tytułu rozpr~wy doktorskiej.

2006 -doktor nauk o kulturze fizycznej: Akademia Wychowania Fizycznego wK,atowicach,

Tytuł rązpra\vy: Wybr;me w~ka:!;nild ~prawności mol:orycznej a styl :tycia mężczyzn W

wieku 30-60 Jat

2001 - Studia Podyplomowe w zakresie gimnastyki korekcyjno,kompensacyjnej:Akademia

Wychowania Fizycznego w~owicach

1985~magister wychowania fiźycźnego: Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach,

3, Jnfonnacjeo dotychczasowym zatrudnieniu. w jednostkachna))kowych,

2009 -nadal: adiunkt w Zakładzie Adaptowanej Aktywnosci Fizycznej i Sportu, Wydział

Nauk o Zdrowiu, Śląski lJniWl'lrsytet Medycznyw Katowirn~h

2002 - 2009:a$Ystertt w Studium Wychowania Fizycznego i Sportu, Wydział Opieki

Zdrowotnej, ŚJąskiUniwersytet Medyczny w Katowicach ,

2006 - 20 12:. wykladowca Beskidzka WyZsza SzkołalJmiejętności w Zywcu

2

,...i·.

4. Wskazanie .ósiągnięcią*WYl1ikającego1! art, li'! lISt. 2 ].l$j:awy z dnia 14marcl! 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowymOrllz o. stopniach i tytule w zakresie szluki (Dz. U, n! j}5,poz. 595 ze,,:nl.):

a) tytuł osiągnięcia naukoWego, autor/autorzy, tytuł/tytuły publil!;:acji, tok wydania, nazwa WY4awnicJ:\:vJl,

. Dorobek główny stanowi monografia:

JaIij)$Ć starzenill się i je,! cJeterlllinanty 11 seniQrów ~Illjeszkańcówpołudlliowej .Połski

Autor: AucJrzej Knapik (1 00% udzialwłasny)

WydawnicnvoŚłąskiegQ UniW(jrsytetu lVledycznegQ w Katowicach, Katmvice 20181'.

b) omówienie telunaukowego WW, pracy/prac i osiągniętych wyników Wraz: z 0Ii:J6wieniem iehewcntua1neJl;o wykorz:ystania.

WPROWADZENIE

Od kilkudziesięciu lat 1!auwataJny Jest proces wydłuZania się trwania ludzkiego tycia. W wymiarze społecznym skutkuje starzeniem się wielu społeczeńśt\v, Wtylll róWnież spolecZeńśt\va polskiego.

zmiany biologiczne, będące efekiemstilrzenia się cz:łowieka,sąjuż stosunl<owo dobrz\l poznani:. Biologicznym zmianom w stsrzertiu l!ię i .starośqj \l1!lowieka towarzyszą .konsekWencje w jego funkcjonowaniu psychologicznym .. i społećZiJym .. Takzwanę wielkie teorie (dk!ywnOśQi i wyłqczqnią}są analizowanez;arówno z pel'speJą:ywy psychologicznej ,jak i socjologicznej. Rpwniez w obrębię .każdej ·z tych dziedzin powstały odrębne koncepcje. Interdyscyplinarność problemu Jakości starzenia się sugeruje pod.ejmowanie wysiłków w kierunku znajdywania punktów wspolnych dla założeń teoretycznych rożnych .dziedzin, zgodnie z holistycznym pojmowaniem zdrowia.

Istniejące ttendy demograficzne, będące wytazem wydłużania się trwania życia, wZlllllcniają znaczenie długQści trWania żYcia we względnie dobi:Ylllzdrowiu, bez niepemosprawnościwiąZącejsię z:ograniezeniami w nonnąlnym funkcjonowaniu. Stąd tez w nątura1ny sposób N~ie zainteresowanie jakością 2ycią osób star$ZYch. Ludzję nie tylko żyjq t;lor(fZ liMę), ale chcą tet .zyć coraz .tępiej i ilqżq lio (oraz wyższej jegą j(łkqści.

W odnlesięnit! do 08ęb starszY9h Jako$ć tyciajest traktowąna w kategorląch adekwatuego dla tego wieku procesu. stąd też, od lat pięćdziesiątych XX wieku, funkcjonl.!je pojęcie pomy.ytnego starzenia się (wuccessJul aging). Termin ten zyskał dużą popularność pod koniec XX wieku, głównie dzięki pracom Rowe i Ka1ma. Autorzy ciprzedstawlli biomedyczny l'nodel pomyślnego starzenia się, który nil wiele lat zdominował postrz:eganie tego problemu, Mimo niewątpJiwychwalorów, model ten był i jest poddawany krytyCe, głóWnie ze stronybadac,,:y reprezentujących podejście psycho$połeczne dOPQlnyśl'nego starżeilia się .

.J!lkoŚć starzenia$ię jęs! przedmiotem wiell!rpz:ważań dostępnych wUteraturze. Mają one . podłoze fuozoficzno-Psychologiczntl, rzadziej korzystają Ze wsp(lrcia W postaci badań empirycznych. Dlatego intęresującymobszarem badań jestposzukiwąnie wyznac,,:nlków pomyślnego starzenia. się zperspeJą:ywy osób starszych, ponieważ tzw .kr;yteria obiektywne nie zawsze są identyczne z opiniami seniorów. Stosunkowo nieliczne badania empiryczne

3

, . '. ,: ,~ .' .

wskazują na ro:żnlce warunkowane czynnikami kulturowymi, związanymi z systemem wartości danego społeczeństwa, .

METODOLOGIA BADAŃ

Analiza doniesień i pogląd6w dotyczących pomyślnego starzenia się wskazuje na duią tó:żnorodność pojmowania tego terrriirtu, a zdlilliem więlu badaczy ustalenięjednolitej defInicji wydąje się mało prawdopodObne. 8twarzato pewne problemy dotyczące Zarówno oceny ilościowej, jak i jakościowej tego procesu,.Jedn:ak pod'limowlillie prób w tym Iderunkujest uzasadnione. Oprócz aspektupoznawczego,badaPią nad udanym starzeniem się i jego determinantarnibio-psycho.społecznymi skłaniają ludzi do dokonywania wyboru stylu życia, który maksymalnie zwiększyłby ich praw4opodobieństwo dobrego starzenia się, czyli utrzymania wysokiej jakości :życia wstaro$pi,

Prze4stawione badania są autorską próbą zdefiniowania pomyślnego starzenia się, pomiaru tego procesnoraz okreŚlenia mających na nie wpływ czynników, l'odczaspracynad tym problemem przyjęto następ1l;iące założenia:

• Jakość starzenia się Jest pOjęciem wielowymiarowym -obejmuje. zarówno komponenty biomedyczne,psychospoleczne, jak i .:;:ewnętrzne.

• Pomyślne starzenie się stanowi continuum -powinno być 9pisyWllllę W sposób ciągły,11ie dychotomicznie - dwubiegunowo.

• Ocena jakości starzenia się polegana jej podmiotowympostrzegauiu. • Wpływ na jakość starzenia się mają postawy wobec życia .. • Modl'ratąraroi jakościstarzenią się są WSkaźniki obiel,tywne. • Istnieje możliwość syntetYcZl1egoąjęcia gł6wnych składowych pomyślnego

starzenia się i dla celów badawczych - wyrażenia ich za pomocą wskaźników, W~kaźniki te m9gą by'; Warullkowane kulturowo - IIdekwatnę dą badan'<i p9Pulacji.

Celem badań byłoą.kreŚlenie jakości starzenia się seniorów - mieszkąAców poludni9W'li Polski oraz określenie, jaki wp.ływna ten proces mają: wybrane zmienne socjodemograficzne, s!!moocena zdrowla, aktywność fIzyczna, ocena jakosci :życia, poczucie koherencji .oraz zagrożenia związane z występowaniem lęku I depresji.

Badanlazostaly przeprowadzone W .latach 2015-2018 !la tl're!lie sześciu wojew6pztw południowej Polski metodąsondazli diagnostYcznego. Objętoniroi ltł30osób: 1237 kobiet i 593 mę1:czyzn.

Dob6rdo ba4ań był celowy. PrzYjęto kryted!!: 40browolność, wiek - mUllmum60 lat (według wao -początek starości) oraz wystarczający poziom mentalny 4la ~oznmienia wypełnianego prze badanyc;h kwestionariu~za ankiety. Zastosowano technikę: "papier­...,łówek" - kwestionariusze były wypełniane ~amodzielnie przez badanych. Składały się one z części metrycznej, zawierąjącej dane socjodemograficzne oraz standaryzowanych arikiel. Liczba .. zastosowanych narzędzi bad~wczychwymagała zastosowania strategii badania polegająoejnatym, że wszyscy badani wypelniall częsć metryczną or.azkwestionariusz SAl. Natomiast w trosce o jakość zebranego materiału (możliwości skupienia uwagi, zmęczenie), wymieniony "trzon" kwestionllliusza uzupelnlany był tylko przez .dwie, do trzech przedstawionych poniżej ankiet. Użyte kwestionariusze to:

l. SAl (Successfu1Aging lndex) - zbadano 1830 oBób (100% badanych).

4

---~---

o,.:'

2. Kwestionariuszjakościżyciapowiązanejze zdrowiem SF-12~ibadilno 715. osób (39% ogółu).

3. Zmodyfikowanykwestionariu$z .aktywnośCifizycznej Baecke - zbadano 489 osób (27% ogółu badanych).

4. Skala Jakości ŹyciaWHOQOL - zbadano 220 osób (12% ogółu).

5. S!qtla SOC 13 - zbadano 330 Qsóh 08%%).

6. Szpitalna skala lęku idepresjiHAPS - zbadano 462 osoby (2~% ogółu).

W c:<:ęści metrycznej zawarto pytanią dotyc:<:ąceplci,wieku, miejsca zamieszkania (miejscowość). Kolejne dane miały charakter pytaó zamkniętych i dotyc:<:yły:

• wyksztillceniil (podstawowe, zawodowe, średnie, wyzsze)

• statusu cywilnego (panna!kawą1er, męzatka/zonaty, wdowa/wdowiec, ro:<:wiedziona/rozwiedziony, pozostającaly w wolnym:<:Wlązku)

• s,posobumieszkania - prowadzenia gospodarstwa domowego (samotnie, tylko ze współmałżonkiem, z rodziną, w domu po-mocy) Qrat czy mają potomstwo (nie/tak)

• występowania chQrób przewlekłych (cyk1icznewizyty u lekana,stosowanie leków) ~ nie/tak

• zapytanQ teZ badanych Q to, czy uwatają się za. OSoby niepelnosprawne- nie/tak

Kwestionariusz SAl - bndanie jakOści $larzenia si~

Autorskikwestion.rriusz pomyślnęgostarzenia się (SAl - $uccę~sful Aging Index.) ma na celu\>adanie jakości starzenia się. Jest on efektem szeregu pro.cerlur: od stworzeniakQnceptu teoretycznego, poprzez przygotowanie i weryfikację empirYCzną narzędzia badawczego, at do jego walidacji.· . .

:Przeprowadzone procedury pozwolily na stworzenie autorskiego modelu pomyślnego starzenia się.Modelrel1 jest sumą trzech komponentów (domen). Dómeny te wraz z czynnikami, które je tworzą to:

• DobrostantlZYezny i psychiczny: .zdrowie 'fizyczne, sprawność 'fizyczna, nastrój; energia zyCiowa, aktywność.

.:r!lj:zuciebezpieezeilstwa: status matęrialny, relacje rodzinne, wsparcie przyjació.ł iznąiomych .

• Czynniki retrospektywne: satysfakcja ·z życia, tI1Jdności życia, satysfakvja z pracy,statu~ marefialny w przeszłości. ..

Kwe~ionariuszSAI składasi~ z 12 pytąń zamkniętych, Odpowiedzi na pytania pnnktowllne są w skali od 1 do .5. Punktacja domen - to średnia odpowiedzi na pytania przypisane do danej .domeny, zaś fudeksPomyślnego Starzenia się (SAl) - to suma punktów domen. Im wyższa punktacja - tym lepsza jakość starzenia się.

WYNIKI BADAŃ.I lelI OMÓWIENIE

Nąjwąi;niejsze Wyniki badań:

5

-----_._-_._._-

1. Jakość starzenia się og6łu ba<ianych należy ocenić jako dobrą. - średnia SAl W)'llosiła ponad U pkt (możUwa wmość maksymalna -15 pkt). Najkrytyczni~ oceniono dobrostan fizyczny i psychiczny, najwyżej -poczucie bezpieczeństwa. W zakresie szczegółowych czynników najgorzej badani postrZegali swoją sprawność - w relacji do :rów,ieśników, najwyżej ocenili wsparcie w rodzinie,

2. AnalizY jednowymiarowe wykazały szereg ró:żnic dotyczącypbjakości starzenia się, a zmiennymi ró:żnicującymi na poziomie istotnym statystycznie okazały się wszystkie badane zmienne socjodemograficzne. ) ednak analiza wielowymiarowa w;lwąła, że istotnestatysty~znie były: wykszWcenie, wielkość miejsca zamieszkania,występowanie choroi:l przewlekłYch, niepehl0sprawnośQoraz posiadanie potomstwa. .

3. Różny jest spadek wraz z wiekiem komponentu fizycznego niż psychicznego.­do wieku 75 lat .. Wśród llajsta:rszych badanych (75 lat i więcej) - w obydwu kmuponentachma on charakter liniowy, przy czym Vi komponencie psychicznym przedziały ufności są większe. Obydwa komponenty zdrowia były skorelowane z jakością staJ:zenia się. Korelacja komponentu psychicznego Z SAl była silniejsza niż komponentu fIZycznego.

4. Ba<lanię wykązalo, ~e ~padek aktywności fizyc'ZI)ej następąje około 70 roku 'życia. NajSilniejaktywność fizyczna .skorelowana była z domeną: dobrostan fizyczny i psyąhiczny. Jedn.ak więlkość współczynników ko.rela9ji z jakością Sl:\lrzenia się byłą przeci~tna.

5. Wyniki wykazały ,vysokie korelacje jakosci życią z jakością starzenia się. Najniższy wsp6łczynnik korelacji z SAl dotyczył stanu zdrowia, najwyższy­srodowiska.

6. Analiża wykazała wysokie korelacje poczucia koherencji zjakoscią starzenia się, przy czym koteJacjapoczllcia zaradności z SAl była słabsza niż korelacje poczllcią ":fozl1mialości i sensowności, kt6r~ to korelaoje były na tYm samym poziomie.

7. Zarówno lęk, jak i depresja wzrastają wraz z wiekle.m. Ocena jakośclowa Jęku i depresji istotni.:; rÓżnicowałajakość .starzenIa się.

Koncepcja udanego starzenia si" mieŚd się wdllchll psychologH poz;vtywn~. Obiektem jej zainteresowania są indywidualne doświadczenia i postrzeganie dobrostanu, zadowolenie i satysfakcja z przeszłośei, nadzieja, ąptymiżm orazpoczucieszczy§cia. Zaś celem jąj jest: badanfetego, .co sprawia, te Warto ~'ó.

Najbardziej 'ZI)a!lymodel liucces~fiil Ilging RoWe'a i Kahna, mimo sWoich niezaprzeczalnych walor6w - przede wszystkim postulatywności wpływania na jakość ptocllsU ~tarzeni<l się (zaangażow<lniew życie), ma tez pewne słabe strony. Analizy krytyczne oparte są na perspektywiepogtrzegania tego tel,1ninu. Najczęściej zarzuty· dotyczą bi.omedycznego podejścia oraz pewnej statyczności ujmOWania suc~$sful aging- braku traktow<luiastarości jakoelementn rozwojowego człowieka. Pozytywną ko»:;ękwencją· refleksji na<! tym modelem jest powstaw<lnie rÓżnych koncepcji teoretycznych, z których jedną przedstawiono wtejpracy.

Znaczenicproblemn udanego. starzenia się

Z punktu widzenia jednostki, jllkość starzenia się jest synonimem postrzegania własnej jakości życia w różnych jego. wymiarach. Określa percepcję stopnia zaspokojenia potrzeb i oczekiwań jednostki. Postrzegając i:liomedycznie -możliWie optymalne zdrowie, sprawność, niezalężuość motorycznl1, dobra (lyspozycja psychiczna są więc kluczowe. Jednak szereg badaczy uważa,źe można się równie:1:starzeć w niekorzYstnych warunkach zdrowia. Argumentem są aspekty psychologiczne i socjo!ogicznetęgo procesu. Postrzegając ~ problem

6

'-,---

'/'~" ., .,

f··'

z perspektywy filozofii personalistycznej: Człowiek nie tylko je8t osobą, ale dośWiadcza siebie i działa jako osoba. Uzasadnia to w pehli stwierdzenie, że udane starzenie się jest bez wątpienia ważne dla podmiotów -osób starszych.

Dobre, pomyślne starzenie się jesttet wartością dla osób nąjbliższych. Wydłuzanie się trwania tycia nasila ZjaWisko WielopokolenioWosci W rodzinie. Decydującą rolę w rel<lcjach seniorzy ~ rodzina odgrywają oczywiście więzi emocjonalne. Jednak jakoś6starzenia .się senioróW może też dla osób bliskich .mIeć konkretuywymiar ekonomiczny oraz rZlltować, na styl życia (np,sprawmvanie opieki),

Współcześnie następująistotue znliany w obszarze relącji rodzinnych. ZanikatradycY.iny model rodziny wielopokoleniowej w zakresie sposobu mieszkania. Następuje odchodzenie od modelu rodziny wielodzietnej, kobiety pó~ruej decydują sił)ną macierzyństwo, młode

. rnałżęństwa chcą mieszkać samodzielnie. Do tego dochodzą: nasilenie zjawisk migracji i ęrnigracji, znliany czasu i .rytmu pracy. W efekcie codzienne, bezpośrednie dotychczas kontakty zastępowane są rozmowami telefonicznymi, bądź za pomocą lnternetu. Siłą rzeczy, w coraz większym stopniu .codzienne relacje .osób statsŻ)'ch ·z innymi dotyczą są$iadów, znajomych, .osób w zbliźotlym wieku. Rzutnje to na. kontakty emocjonalne, podnosząc znaczeilie jakości starzenia się seniorów oraz stwarzającpotrzebl1 organizowania się osób w tej grupie wieku.

W .skallkrąjU jakość starzenia się seniot6w ma przede wszystkim poważne znaczenie Ilkonomiczne. JUż teraz polskie społeczeństwo zalicza się do grupy "siwieJąceJ populacji'\ . ił według progooz ~ pro<;e8 starzenia się społeczeństwa będzie się nasilał. Przewiduje się, że nastąpi całkowita zmiana str\lktury demograficznej kraju, polegaj'jca na ogólnym. spadku ludności oraz zmianach proporcji osób w wieku: przedprodukcyjnym - produkcY,jnym ... poprodukcY,jnym. W efekcie - .zpnnktn widzenia ekonomii - wzrośnie tzw. współcŻ)'nnik obclążenia .demograficznego. OWa ttnianil struktuiYspo!eczeństwa bę(!zie niejako wymuszała potrzebę utrzymywania seniorów w mo.zliWie rtajlepsz"ti dyspozycji zdrowotuej i furtkcjonalnej.

Jakość starzenia się grupybadanlij

Wyniki badl!ń wskaznjąllU .ogólnie dobrą Jakość stąr:lenia się,aodnotowana indywidualna zmienność jest. zjawiskiem naturalnym.

Wśród ~kładowYc;:h SAI-,fomen,. najwyżej badani ocenili domenę: poczncie bezpiec:leństwa. Pojęcie toma w Języku polskim charakrer wieloznaczny. W ogólnym rozumieniu oznacza ono pewien stan obiektywny polegającYlla braku zagrożenia. Obiektywnie określa zewnętrzne w stosuuku do człowieka Warunki życia, często mierzone :la pomocą wYmiemycb wskaźników. Subiektywnie ~odnosi się do indywidualnej percepcji jednostki, Poczućie bezpieczeństwa dotyczy nie tylko obszaru stresu i radzenia sobie w sytuacjach tagroźeruil. Stosowane jelit jako element wYjaśnIIlJący odrębność i jakość funkcjonowania ró~nych specyficznych grup ludzi, takiCh jak osoby starsze, korzy.stającez usług Pomocy społecznej cŻ)' .żyjące w warunkach biedy. Jest to ważny stan dla prawidłowego funkcjonowania człowieka. Kontekst Użycia tego określeuia w kwestionariuszu SAl odnosił się wyraź.nie do dwóch aspekt6w:postrzegania poczucJa bezpieczeństwa materialnego. oraz postJ:zegania bezpieczeństwa polegającego na wsparciu rodziny, znajomych iprzyjaclół. Celetn więc było określenie stopnia zasobów (pote.ncjał6w) zdrowia w tym zakresie.

Porównanie tej domeny ze względu na płeć wYkazalo że kobiety wykazywały wyższy jej poziom. Nale~y przyjąć, żeprŻ)'czynytych różnic są zło:2:oue; biologiczne, psychologiczne, społeczne, a ich dogłębna lI!laliża .może być przedmiotem o$obnyeh badań.

7

· , ;

Badanie wykazało spadek poczuciabezpieczenstwa wraz z wiekiem. O ile ukobiet ma on charakter procesu ciągłego, o tyle u mężczyzn następuje dopiero od drugiego przedziału Wieku - 65 lat i więcej. Na granicy tego przedziału wieku następuje najczęściej przejście na emeryturę, co w kontekściepełnionyćh ról społecznych prawdopodobnie jest iatotnymczynnikiem spądku poczucia bezpieczeństwa wśród męzczyzn.

Badani ocenilinajwyiej poczuciebezpieczęńsiwa polegające na wsparciu rodziny, niżej -oparcie wśród znajomych i. przyjaciół, najniżej zaś ... poczucie bezpieczeństwa m;lteria)negQ. Wsparcie społeczne jest jednym z czynników, którym przypisuje się zasadnicze znaczenie w osiąganiu wysokiej jakości życia. Jest ono WllŻl1ym elementem tzw, sieci społecznej, .czyli funkcjonowania człoWieka wśród innycl.1 ludzi i jego poWiąząń z nimi. Najistotniejszym elementem wsparcia społecznęgo jest Eiuolektywne przekonanie jednostki, że podlega opiece własllej siecLOdgrywa ono szczególnI! rolę zarówno w utrzymaniu .zdrowia człowieka, jak i we wspomaganiu zdroWienia w trakcie ... choroby. Najwyższy odsetek osóh wysoko oceniających oparcie w rodzinie w przedstawionym badaniu uzasadnia i podkreśla żnaczenie tego ct.ynnika w ogólnej ocenie jakości starZenia się. Równiez wyniki dotyczące postrzegania wspatciasąsiadów, Zilajomyćh i pr~acjół lokowały się na wysokim poZiomie. Ten element sieci społecznej jest to ó tyle ważny; że rekómpensuje zagl'ożenia związane z "próżnią społęczną", będącą konsekwencją przejścia na emery1:urę,czy efektu "pustego gniazda".

W domenie poczucie bęzpieczeństwa oadani najktytyczniej ocenili aspekt materialny. Według aktualnycl.1statystyk dQchód l'ozporządzalny na gospodarstwo domowe emerytów stanoWił zaledwie (i7% przeciętnego dochodu na gospodarstwo domowe w Polsce ogółem. Dane te wydają si~ potwierdzać krytyczną ocenę swojego bezpieczenstwa materialnego przez sęnlor6w. Nie bezznaczeniajestspecyficzna struktura wydatków osób w starszym Wieku, gdzie koszty wydatków na opiekę zdrowotną, głównie leki, stanoWią często powa~nączęść budżetu. Z psychologicznego punktu widzenia proolem bezpieczenstwa materialnego osób starszychjest na tyle ważny, że ,oook kondycji zdrowotnej, poziomu wykształcenia i s~acji rodzionąi zaliczaliybywil do najwa:tniejszychwyznllćznik6w saiysfakcji życiowej.

Domena:. ;czynniki rtli:rospęktywne była drugą jeśli chodzi o średnią spośród trzech ;rozpatrywanych domen. W tej domeujenajwy:tszy wynik miała ogólnI! ocena ,typia. Zmienna ta korelowała z oceną trudności życia, tzn .. lm mniej trudności życia, tym wy:tszajego ogólna Qeona .. l"kościowa ocena tej domeny powinna być. umana za pozytywną - wszystkie .średnie wartości mieści!ysię istotnie powyżej połowy przyjętej skali. .

Jednym z kluczowych elementów oceny jakości ,tycia u jego schyłku jest poczucie pęłnego jego spełnienia w l'óŻilych Wymiarach, a .refleksje dotyczące przeszłości i oce:liilillie swojego. całego zyciasą wśród osób w starszym wieku powszechne. Stanowią one prżesłaukę do tworzenia indyWidualnego bilansu ,tycia, który w prżypadku gdy jest dodatui, Wpływana pozytywną orielitacj~ zyciową. Poczucie satysfakcji z :życia dodatniQ wpływa l)lI relacje jn1:erpersonalne, sPrzyja aktywności i kpszemuradzenil,lsQbie z trudnymi . sytuacjami, Wykazujekotzystne związki z fui1kcjonQwlillkm zarówno w aspekcie biologicznym, jak i psychologicznym. Empiryczne badanla dowiodły, .że pozytywna orientacja mawp!yw nie tylko najakość odczuwanego dQorostanu, za\ihowanie zdrowia, ale również na długoścZycia.

Praca zawodowa jest ważnym .elementem ,tycia dorosłego człowieka. Zaspokaja potrzeby ekonomiczne i wiele potrzeb psycl.1ologićżnych. Różnice kulturowe powódują,że jej znllczęnie jest to~ne. Jednak niezależnie od .różnic kulturowych pOWszechnie l.Iżnaje się, że ( •.• ) doświadczenia zawodowe przenikają na inne sfery tycia 1 na odwrót, co sugerl!ie, ze :istnieje zalttznoś6 międzyt,ym/dwiema zmil!!nnym:t. Wprzedsiawionych wynikach badani wysoko ocenili swoje zi'ldowolenie z pracy zawodowej - ponad 70% osób Zadowolonych lub bardzo

8

"'>', 'l"'"

'. ~

zadowolonych. Nie odnotowano różnic ze względu na płec, wiek r6wnież nie miał "''Pływu na tę zmienną· Słabo też zadowolenie z pracy korelowało z oceną statusu materialnego w przeszłości. Wyjaśnieniem może być fakt, że większość swojego zawodowego:i:ycia badani spędzili w minionym systemie politycznym, gdzie propa.gowatio imJe niż współcześnie prioryiety,a status ekonomiczny był znacznie mniej zró.:h!icowany niz obe.cnie i nie zawsze był związany z pozycją zawodową·

Najniżej ocenianą domeną W prezentowanychbadauiach była domena: dObrostan fizyczny ipsychiC"my. W domenie tej najniższa śr"Quia dotyczyła s!!ll10oceny sprawności fizycznej. Optymalny poziom sprawności jest )VlIZnY w kaZ<:\ym wiekq, 1Ile wśród osób starszych jej znaczenie jest szczególne. Kojarzona je~ ona bowiem z niezależnośCią motoryczną i tr!lktowana jako przejaw zdrowia. Załozenie oceniania własnej sprawności - w.relacji do innych w tym samym wieku -\lvydajeslę trafue, poruewaZnie odnotowano korelacji samooceny sprawności fizycznej z wiekieUJ. Odnotowano zróżnicowanie samooceny sprawności ze względu na płeć -kobiety wyżej oceniały swoją sprawJlOŚĆ, co można tłumaczyć pelnionymi wcześriieJ rolami społecznymi, gdzie najczi;ściej oczekiWania i WY!llagania w tym zakresie w większym stopniu dotyczą mężczyzn niż kobiet. Prawdopodobnie stąd wynika b>lrd~ej krytyczna ocena $Wojej sprawności przez mężczyzn. Innym wytłumaczeniem tyćh r6żnic jest autorska hipoteza mówiąca o większej ,;rozrzumości" zasobami energetycznymi w tokucał\lgo życill J'l:zez mężczyzn. Ową "rozrzutno~f' można wlązaćzar6wno z u,warunkowaniami biologicznymi (np. większą masą mięśniową), czynnikami natury psychologicznej (np. stereotyPY dotyczące pici), pełnionymi rolami społecznymi (utrzymanie rodziny), jak i uwarunkowaniaruikulmrowymi. Wyczerpanie zasobów energetycznych (biologicznych) skutkować może rzeczywistym nizszym poziomem sprawności. Mimo nąjniższych .~ w porównaniu z innymi średnich·~ nalezyuznać ten aspe1:t samooceny za usytuowany na względl1iedobrym poziomie (Brednia, mediana, dominanta były powyzej połowy przyjętej skali).

Analizie po<:\<:\ano tez zasoby energetyqzne badanych, rozlin:iiaiJe jako częstość występowania zm~czellia (wyczęrpania). Objawy zmęczenia u os6b starszych mogą mieć zarównanatnrałne, związane z wiekiem podłoze, jak i być' zwlązan\l z występującymi schorzeniami gamatycznymi,a także z zaburzeniami nastroju. ·Poczucle og61nego trwałego zmęczenia bywa coraz częściej traktowane j aka specyficzna jednostka geriatryczna.

W przedstawionym. badaniu płeć nie ro.:h!icowała tej zmiennej. Natomiast odnotowano f{)znicepótównując przedziały wieku. Potwierdza to odnotoWany w piSmlennictwie pogląd, ze wiek .i~st predyktoremczęstośćiwystępowaniazmęczenia. Odnotowane różnice dotyczyły dwóch dolnych przedziałów wieku 60-64 lat oraz 65-69 lat ~ z pozostałymi. Sugeruje to i~tnienie w skali populacyjnej pewnej gtenicy Wieku: 70 rok źyilia,po przekroczeniukt6rej problem ten zączyna narasta~.Z punkł;u widzenia profilaktyki geriałryc<znej dekada między (jQ. a 7Q rokiemzycia. powinna być szczególnie wykorzystana ~ wkitirnnku minimalizacji wspomnianego problemu. ,Jest too tyle wa.ine,;i:e jego nara~al1ie jest związane z rosnącym zapatrzebowaniem na llslugi opiekuńcze i socjalne, ograni~l!i!!ll1i w lokomocJi, niepelnosprawnością oraz rokowaniami, co do dalszego przeżycia. Interwencje w tym zakresie dotyczyć poWitiny zło:tonych relacjipsychologicZIlych, r6wniez dotyczących związków depresji zali:tywnością fizyczną. ..

Ogólna samoocena zdrowia ~ w relacji do osób w tym $amym wieku -również wypadła dobrze. W pewnym stopniu jest ta Prawdopodobnie skutek tlwzględniunej w badaniu własnym relatywności. Wyższą samoocenę prezentowały kobiety. Wyniki potwierdziły też inne abser\Yllcje, według których wraz z wiekiem gJ.lbiektywne postrzeganie swojego zdrowia staje si~ coraz hardziej krytyczne.

9

, .. '\~

"".:, ., .,

Znaczenie a!dywności fIzycznej Jako preqyktorautrzymania ogólnej sprawności funkcjonalnej, umysłowej i emocjonalnej oraz dobrej samooceny zdrowia zostało wykazane w wielu badaniach. Użyta wbaaarnuskala SAl ma charakter wieloaspektowy, stąd za "podstawowy" wskaźnlkaJctywności ptżY.ięto częstosć wychodzenia z domu. Uzasadnienie jego Użycia jest znaczme Szersze, niż tylko jako przejawu aktywności fizycznej. Dotyczy zarownoaspektów wewnętrznych (biologicznych, emocjOllalno-motywacyjnyąh), jak i zewnętrznych (opieka, kontakty społeczne, ale i bariery architektornczne). Wyniki badań własnych świadczą O jej dobrym po:z;iomie. J'Je'; nie tóżl1icowała tej zmienIlej, wiek ~ tak. J'oqobrnę jak w przypadku zmęczenia, rói:lllc.e dotyczyły dWói>h najmłodszych przed:z;iałów wieku z pozostałymi, a zmienne te były ze sobą skorelowane. Wydaje się to wyraźnie wskazywa~ na ąjemne związki: wyczerpYWflnie si" .zasobów witalnych -alqywność. Powinno tei stf\Oowić przesłankę do działań prewenc)jnych, opÓźniających w mO:iliwym stopmu ten proces.

Zmienne socjodemol;lraficzne a jakość .starzenia się

Wielkość miejscowości, w której mieszkali badani, miała. istotny związek z jakością starzenia się. NajkrytyCżrliejocernali swój dobrostan mieszkańcy wsi, liajkorzystniej mieszkańcy dużych miast. Zró:irncowai\!e. tomo:ińa wiązać z uwarunkowaniami so«joekOńomiczi\yroi, które najkorzystniej kształtują się u mieszkańców dUżYch miast. Są tO poziom j struktura dochodów, poz!om wykształcenia, sytuacja j kontakty rodzinne oraz środowiskowe. ŚroqOwiska wielkomiejskie dysponmą· znacznie bogatszą ofertą opieki zqrowoulej i socjalnej .niż mniejsze miejscowości, Większe są też możliwośCiuczestni!:zerna w knltul'ze oraz realizowf\Olasamorozw9jn. Wspomniane uwaronkowfll1ia determinmą stopie/i zasP()kojeniapot~eb seniorów.

Wykształcenie w:ińicowało Jakość starzenia się. Można przyjąć, że jest ono w procesie starzenia się integratorem ć:z;ynnikó:w wewnętrznych (poznawczo-emocjonalnych), zachowań (stylu życia), jak i zewnętrznych (sytuacja Jllaterialna, środowisko). W procesie tym niebagatęlną rolę odgrywają ząjęciaotgallizowane w ramach uniwersytetów trzecjego wieku. Ich rozwój ilo~ciowyoraz m:ińorod!lbść ofettydła słuchaczy podkreśla mo:iJiwości tych instytucji dotyczącypb zasp(jkajfll1iapou-zeb osób st;lrszych.

Analiza danych dotyczących powiązań statusu cywilnego badanych zjakością starzenia sil( wykązałą;ist9tny poziom róźnk dlaSAI, JtÓ:il1ice teqotyczyły osóbpozosJ:ającYch w związkach mał:ie/isldcb z osobami .ktÓre takicb związków nie zawarły. Dotyczyły też osób w związkach ma.łżel'iskich z osobamirozwiedzionymLAnaliza poszczel;lólnych domen skłania do wniosków, że kluczowe znaozeme w tym:zró:illicowaniu odgrywa domena poczucie bezpieczeństwa. Oparcie we współń1ałżonkujestjednym z głównych wyznaczrnków pomyślnel;lo statzerna się. Odnotowany w przedstawionych badaniach brak rÓ:żnic SAlośóbpozostających w związkach małżeńskich zwdowami oraz z wdowcami wskazuje na procesy adaptacyjne w tym aspekcie.' Jednak :<: kołę! naturalne, jal~ się wydaje,zróznlcowanię domenYPzynnikiretrospektywne poqkreśla .ri:l1ę pozytywnego wpływu małzeUśtwa na postrzeganie przeszłości.

PoZostawfll1ie w związkn.Zl;Ialazło tezswojcodbicie w porównaniach dotyczącyćhjakości starzenia się, gdzie jako :<:mlenną grupjJjącą przyjęto sposób mieszkfll1ia -prowadzerna gospodarstwa dOlUowelilo. W przypadku SAl nie znaleziono róznk z. OSObf\Ol), które zamieszkiwały samoillie. Ró:inice wykazano w porównamach osÓb .mieszkających tylko. ze współmałżonkiem zósobami mieszkającymi z rodziną oraz w domachpomocy. Wyniki te wydąją .sJę podkreślać znaczenie niezal~ości j autonorrni OSób starszych w procesie starzenia się. NazYWf\Oę to Jest "intymnością .Ua dystans", Jej znaczenie Wydaje się potwierdzać fakt, że

lO

I .!

zanlle!lZkiwanie wraz z ro4ziną oraz w dOll1llporno~y nie wykazywało korzystnych powiązań z domenąpoczllciebezpieczeństwa.

Korzystny wpływ posiadania potomstwa na jakość zycia osób starszych znany jest juz z wcześniejszych publikacji. Zpunktn wi4zeniapsychologii starzenia się, posiadanie potomstwa oraz dobre z nim relacje zaspokąia potrzeby przynaleŹllości, uZyteczności i znaczenia. Przedstawione Wyniki to potwier4ząją, szczególnie jeśli cho4zi o dobrostan fIzycwy i psychiczny seniorów<iraz p<iczucie bezpieczeństwa.

Zjawisko chorobowości oraz wielochorobowości Vi wieku starszym jest powszechne, a wyniki prezentowanych badań jepotwierdząją. Nakładanie się naturalnych biologicznych pro"esówz pa~ologią znajdllje swoje nega~ne odbicie w jakości przebiegu procesu starzenia się. Do~czy to wszystkich analizowanych obszarów oraz większości badanych tutaj asp",któw szczegółowy"h. Porównanie tych szczegółowych danych nasuwa I!\lgestię, że niezależnie od ~zęczywistych .sklltków dotyczących sarnopOCZllcia i funkcjonowania, jakie niesie z sobą choroba, świadomość faktu]e) występowania negatywnie rzutnje na ogólną percepcję siebie w kontekście procesu starzenia się. Biorąc pod uwagę stwierdzony brak korelacji liczby schorzeń. przewlekłych z jakością starzenia się, mOŹlla dq,atrzyć się tntaj pewnych rno:ż:liwości interwencyjnych. Mozliwościte .. dotyczyłyby przede wszystkim psychologicznych uwarunkowan aktyWności ifunkcjonowania. W jeszcze Większym stopniu rÓŹllicowałajakość starzenia się niepełnosprawność, <;o potWierdza duża istótność różnic.Spl'awnośćfIzyczl1a osób starszych, rozumiana jako stopień niezależności motory\lznej lautonornii jest zagadnieniem waźn)'m, a badaniejej uwarunkowańjest jedną z głównych wytycznych badań nad pomyślnyrn starzeniem się.

wyniki przeprowa4zonejąnalizy wjeloW)'llliarowej, uwzględniającej wymienione badane zmie)IDe łącznie wskazują, ze kluczowymi predyktorami wysokiej jakości starzenia są: wyższy poziom wykształcenia, zamieszkiwanie w dużym mieście, .btak choróbptzeWlekłych, niepełnosprawności oraz posiadanie potomstwa.

Związki jakości starzenia się z samooceną zdrowia oraz .ak~noścją fizyczną

Badania wykazały ogólnie dobrą samoocenę zdrowia, wyzszą w komponencie psychicznym niz.fIzycznym. OdIJ.otowllno istnienie W 'wymiarze popUlacY,inym pewnej granicY, :od której zaznacza się jej gwałtowniejszy sp!ldek, d~czącyobydwu k0111P01len~w. Jest wiek około 70 lat. W naturalny sposób najsilniejsze związki obydwn komponentów zdrowia z.aznaczyły $ię z domeną dobrostan fizyczny i psychiczny. Słabsze,ale istotne staty~znie korelacje zpozostałytni domenami wydają się w pewnym stopniu potwierdzać holis~czne pojmowanie dobrostanu.

Wiek jest naturalnym czynnikiem wpływającym niekorzystnie na stan zdrowia osób, starszych oraz związaną z .nirn samoocenę. Uwarunkowania stanu zdrowia i jego samooceny zdrowia są złożone, stąd też badane są· z róznych punktów widzenia.: zmiennych socjodemogtafIcznych, .chorobowości, czy żachowań. Wśród ~ch ostatnichazczególne znaczenie ma ąk-tywność flZYCZllil.OdnOtowli)io naturalne, duze indywidualne zróżnicowanie aktywności fizycznej, Płeć róznicowała ak~l1ość tylko w obszarze obowiązków domowych: co jest Związane z tradycyj/lic pelnionymi rolami społecznymi. Natomiast wiek nie odgrywąl tutaj znaczącej roli. Spadek aktywnoŚci wraz z więkiemzaznaczył się w obszarze ~wności sportowej i rekreacyjnej, co rzutowało na pogorszenie si~ ogólnegojej poziomu.

Ak~ność fIzyczna, niezależnie od jej poziomu, nIe Jest w stanie powstrzymac ptoc~su starzenia się. Jednakjej optymalnypożiom moze op6źnić rozwój i progresję chórobowości oraz związanej z .niąniepełtlosprawllościosób starsZych. Oprócz bezpośredniego wpływn na

11

-- -----------

" ,

fizjologię człowieka, .zdrowie fizyczne lpsycmczne, jej znaczem.e jest znacznie szersze. Dotyczy ono zauważalnego, korzystnego wp.ływl! na pgÓlllę "zaangażowanie wżycie", wtym nil aktywnośćspoleczną. Ważnym problemem jest rozpoznanie różnorodnych barier aktywności u osób starszych, zarówno natury biologicznej,jak i psychologicznej. Znąjol1lpść ich mpże stanowić podstawę do planowania programów interwencY.jnych.

Jakość starzenia się a jakość życia

Traktowanie jakości .starzenia się jakosynonimtl jakości życia osób starszych mogłoby wydawać się ocZyWistością. Jednak wyróżnianie $Uccessfol flging jako osobn~ kategorii sugeruje, .że badacze dostrzegają specyficzność tego okresu życia. Wjjaśnienie relacji zaChP!1zących między jakością życia a pomyślnym starzeniem się możew$kazać nil te elementy postrzegania jakości życia; które istoJ;nesą dla osób w starszym wieku - są determinantami pomyślnego starzenia się.

Wedlqg ,wyników badania można stwierdzIć ogólnie dobr~ oCenę swojej jakości życia przez .seniorów. Odnotowanezróżnicowanie pomię!1zy przedziałami wieku, dotyczące domeny somatycznej, należy wiązać z biologicznymi skutkami starzenia się. Porównanie wyników własnych z doniesieniami. innych badaczy wskazuje na zblizony ich poziom, co sugeruje że postrzeganie jakości życia przez polskich seniorów jest względnie podobne.

Analiza pOszczególnych kwestii WHOQOL wykazała brak kórelacjh:adowolenia z ŻYi)ia seksualnego z jakąkolwiek domeną SAL Ocena dostępności do ,Qpieki .rnędycznej była skorelowana. z dom.enąpoczucję bezpieczeństwa; ale nie rzutowało to na korelacje z SAf, Pozostałe kwllstie wykazywałY w różnym stopniu powiąZania ;/: RAI. wedhtg wielkości współczynników korelacji naji$toluiejsze okazały siy: Illożliwośóprzemięszczania się,QCena WłaSnych zasobów energetycznych oraz ogólne zadowolel1ie z życia.

Zllaczenie poczuciakohere,llcji dla pomyślnego starzel!ia się badanych

Poczucie koherencji (senseofcoherence - SOC) jest o!1zwierciedlemem osobistych poglądów na życie. SOCmoże stano\\1c ważny wskaźnik furikćjonowania orąż jakości życia. a liczne badania udoWQdniły, że dotyczy to tówniez osób w starszym wieku .

. Badania wykazały względnie dobry poziom SOC. Nąjwyższą $rednią oraz najwyżej połozonąrnedianę m.iało poczucie sensowności, co llalezy uznać za zjawisko korzystIi~. Składowepoczuda koherencji są ze spbą powiązane, jednak UWaźa się, że poczucię ~ęnsowllo$ci jest najw;$liejs;/:e,poniewaź jest onp .. moderatorem pozostałych składowych. Por6wnanie poszczegóh)ycll grup wieku WYkazało ~óżnicowanie, \lO może stanowili interesujący materiał doprzemy§lęń i ewentualnYQh dalszych badań. Bior~c. pod uwagę mediany, najwyżej położone byłY w przedziale wieku 70-74 lata. Moze to wskazywać.na istnienie swoistegoapoJ;eum koherencji około 70 roku życia. Z punktu wi!1zenia profilaktyki' geriatrycznej potwierdzenie tego ]l1lllktli szczytowego w innych badaniach stanowiłoby przesłankę do !1ziałań profilaktycznych. Obserwowany proces wydlożania się trwania .życia skłania część badaczy doużywatiia w stosunku do os6b w wieku 'S5 Jat i więcej określeń "czwarty wiek" lub "llajstarsi starzy". W tym kontekścieptzesunięcie WCZ/isie apogeum koherencji mogłoby korzystnie wpływać na poczucie dobrostanu najstarszych senior6w. W ed~g piśmiennictwa zągrożeniami opniżenia poczucia SOC są: typowa dla wieku stlU'szeJ;o chorobowQść, llegatywne. wydarzenia w zyciu,utrataniezależności, czy osłabianie fu*ąii poznawczych. Sposobami walki z tymi zagrożeniami są: szeroko rozumiana edukacja,

. psychoednkacja wchorobie,ntrzymywanie więzi społecznych, zapewnienie odpowiedniej do potrzeb opieki osobom starszym..

12

Kondycja psychiczna II jakość .starze!lill si~ iJsób s~arszych

ZabUTZeQia afektywne, a ~łaszcza depresja; WYst~pują <lOSYĆ często 1l osób starszych, a ryzyko wzrostu częstości ic4 występowania rośnie.wraz ze starzeniem się populacji. Skala problemu występowania zaburzeń afektywnych wśród badanych osób starszych jest znacząca - dotycząc;! \ik9ło Jednej czwartej badanyc4. Korelacje lęku i depresji wydają się potwierdzać, że często zalmrzenia te są ze sobą stowarzyszone. Odnotowany igtotuy wpływ wieku nil obecność tych zaburzeń, dotyczący w uajwiększymstopniu osób najstarszyc4, stanowi dyrektywę w kierunku ich zapobiegania, bądź minimalizowania. Uwarunkowania zaburzeń emocjonalnych są złożone, dlatego należy nwzględniać zaróWUopodłoze biologiczne, psychiczne oraz społeczno-socjalIle.

Powiązania złozonych determinantów zaburzeń afektywnych o$ób w starszym wiekIl oraz typowI! dla .nich objawy w naturalny sposób negątywnie rzutują na jakość dobrostanu, co potwierdząją WYniki przędstawion,ych badań. W odi!iesieni1;l do SAroJ;azdomeny <tobrostan fIZyCzny i psychiczny obecność tych objawów, zarówno na poziomie zaburze(l, jak i wartości krytycznych, VI'Yfai;nieje różnicuje z osobami o wartościach będą9ych w normie. Obserwacja ta podkre~lą zn.aczenie prewencji wspomnianych zaburzeń. Argumentem są badania wktórych stwierdzono pogorszenie się dbania ą siebie osób starszych wraz z nasileniem lęku i depresji.

()graniczenia badań, refleksje końcowe

Ograniczeniaprzedstawiói1ych obserwaqji dotyczą przede wszystkim dwóch ąspęktów: doboru uczestników do badaiioraz ich przekrojowego charakteru. Współcześnie ograniczenia natury prawnej w znaczący sposób rednkująmożliwości wYkorzystanią w praktyce klasycznej próby losowej. Stąd tez można móWić 9 przypadkowości doboru bądanych.Brą.k losowości starano się kompensować wielkością próby, a jej reprezentatywność poprzez obs;zar badań oraz .mO.i;liwle$zer9ki wac41arz uwzs;lędnianych w bądaniu zmiennych.

W świądomości potocznej zdrowie jest stawiane na jednym z pIerwszych miejsc wśród warunków osiągania dobrostanu. Jednak badania empiryczne dowiooly,że w ogólnej jakości życia jego udziałjest mniejszy lub co nąjnmiej tak samo ważny jak zadowolImie .z życia rodzinnego, standardów materialnych, ązy posiadania przyjaciół. NasIIwa się tu myśl Tatarkiewicza: ZdrowIejest worunkiem $z(jzę~cloistOtl'1ym, qhol:l.!le jedyi/ym, Dlatego,,:o:dr\lwe starzenie się" jest powiązane ·z koncepcjami "qobrego stat:o:eniasię, czy,,1;Idanegostarzenia slę''.Zgodnię z ideąpsychologilpozytywn\lJ teostątnie wwiększym stopniu koncentrują się na pOsznkiwani1;lpozytywów niż na problemach i ogran,iI;zeniach starośCi.

ł'J:zed$tawiona trqJczłon,owal(Oncepcjajako~ci star~eniasię może budzl.s dyskusje. Jej ideą przewodnią byłou~gtędnienie specyficznycli dla naszej rzeczywistości i kręgu kulturowego realiów. Ze względów instrumentalnych - niezbędnego redukcjonizmu w wykorzystanym narzędz;iu - SAl niesie za sobą pewne ograniczenia i nie może wyjaśnić w pełni złożoności terminn successlul ogtng. Intencją autora było wniesienie .swojego wkładu w trwającą i ważną dyskusję nad tym ważnym personalIliedlazainteresowanych, a. społecznie c.oraz ważniejszym problemem.

WNIOSKI

1, Jako~ć starzenia się ogóhl seniorów była dobra, relatywnie homogeniczną. Największa zmienność dotyezyła dobrostanu fizycznego ipsyehicznęgo.

2, I<orzystnymiprzęsłankami dlajakościstarzenia się są: poziomwykształceuia, mieszka­nie w duZym mieście, .brak chorób przewlekłych l niepełn.osprawnosci oraz posiadanie

. l'otomstwa.

13

,,, .. . ,

3. Khwzową (Jętęrminantą jakośći starzenil;l $ię jest pocznciezdrowią fizycznego i psychicznego, a jego Wpływ zaznacza .się .na ·wszystkie aspekty po!l!yślnego starzenia się.

4, A1ctywność fizyczna dodatnio,ale W stopniu umiarkowanYJl:l jest związana z pomyślnYJl:l starzeniem. się. Najsilniejsze zwiąiki dotyczą dobrostaou fizyqznego i psychicznego,

$. Odczuwalny poziom jakości zycia We wę2)'jjtkich aspekt!łch jest dodatnio związany z pomyślnym starzeniem się. Kluczowe są środowisko i ogólna ocenajakości rycia.

6. Z pomyślnYJl:l starzeniem się jest kOrz)'jjtnie związane poczucie koherencjI.

7 .. SihlienegatyiVny Wpływ najakość starzenia się mają zaburzeniaafektywoe.

5. Omówienie pozostałych osiągnięc naukowo - badawczych.

Moje dotychczas<;rwe dokonania naukowe obejmują 151 pUblikacjI p$otekstowyćh.

Przed obroną doktoratU opublikowałem. 9 prac: 7 polskich artykułów, l rozdział w ksią2:ce i 1 zagranicznyreferat ~azdowy (MNiSW: 22).

Po uzyskaniu stop:oia doktom opublikowałem: 60 polskich artykułów (IF: 5,146; MNiSW: 415),14 artykułów.zagranlcznych (1F: 6,823; MNiSW: 135). Ponadto w dorobku moim jest 47 polskich rozdział6w w ksią2:ce(MNiSW: 203) 117 rozdzial6w.zagranicznych (MNiSW: '14).

Ogół .l1)oj~go dorobku na~lkow~goująłem w czterech, nazwanych przeze mnie, obszarach badań. W kaZdymz obszarów illoźnawyróżnić kilka kierunków badań .

.I. Badania i prace tl!ltyczące jakości$Jarzenia się, zeszczególllYIIl :uwzględnieniem roli liktywnościfizycznej (24 prace ... MNiSW: J 17).

W tym obszarze wyrótniam kilka kierunkówposzu!dwań badawczych.

Badania dotyczące .zw:iązk6w .zmiennych socjodemograficznych, aktyWnościflzycznej oraz Innych elementów stylu zycia .z samooceną zdrowia os6b starszych (łącznie zbadano kilkaset osób) wyI,ażałoog6lnic kotzy$y wpływ !ł!ttyiVDości na samoocenę zdrowia .osqp ;s!arszycli,a silnym moderatorem,. korzystnie wp.lywającym na aktyWnOŚć, był poziom wykształceniabadanych {l'~J.·· . .

Kolejnym kiehirikiem były badania dotyczące poszczególnych rodzajów aktYWlJ.ościosób starszych, motyw6wjej podejmowania oraz efektów.

Korzy$y dla zdrowia flzycznego 1 psychicznego oraz jako czynnik aktywizujący osoby starsze -to wyniki badań dotyczących posiadsnia psa,przedstawione w dwóch pracach (4,5] .

. Wskazują one na większą witalnoŚĆ, dobrostan emocJortalny, lepsze ftmkcjOrioWailie społeczne, ogólnie lepszą samooceną zdrowia fizyoznego i psychicznego przez osoby starsze, które p()si!łdają psa -wporównaniu z osopami, .!ttóre go niemąią. Stwierdzono równie:/; niższy stopień odczuwania~· częstejwśr6d. osób starszych dolegliwości - b616w kręgosłupa.

Dwiek;olejne prace [6,71 poświęcone były' specyficznym formom aktywoo~ci. W .badaniaćli poświęconych osobom starszym, uprawiającym nordic walking, głównym motywem jego praktykowania okazała sil( wewnętrzna potrzeba aktywo()ści. Kolejnymi były

14

-----------, -------

' .. -"",

motywy ildrowotne orailspołeczue. SilcżególnieinteresLtiącywniosek plynl}cy il tego badania - to, że nie tylko sama aktywność osób starszych. korilystnie wpływa na sarnoocen~ ildrowia, ale tez istotną rolę odgrywa jej .rodzaj [6]. Spostrzeżenie to potwierdżiły równiez wyniki badań przedstawionych wpracypoświęconej osobom s.tarszym, regularnie uprawiającym tanieC [7].

boświadciZenia wyniesiollli z badań własnych" pogłębione $.tudiamibibliograficznyrni, zostały przedstawione w kolejnych prawch o chsrakterze poglądowym [8-U]. Dwie kolejne prace były poświęcone ilagrożeniom upadkami u osób starszych [1~,131. W następnej pracy poruszony ilQstał prQ!:ilemaktywizacjiseniorów. PrzedstawionoJ?otrzebę społecznego traktowania tego problemu - jakQ nie tylko WYilwanie dla osób starszych, ale Uch opieknnów, lekarzy, pielęgnlarkl, fizjoterapeutów, wszystkich pracujących z i na tzecz osób starszych [i4,15].

Obserwacje i doświadczenia z badań poświęcQnych seniorom BtanoVliły bodżieC do studiów i .badań poświęconych procesQwi pomyślnego lItqrzenia lIię, co zostało priledstaVlione w dorobku gl6wnym. Stworzyłem autorską koncepcję j narzędżiedo pomiaru tego procesu -Skalę SAl [l6], dokQn.ałem walidacji tej skali (l7]orail prowadżl( dalsze· badania w tym kierunku [18,19).

Wykazane, zarówno wprzedstaw)onych powyżtti badaniach własnych, jak i w pracach innych badaczy, korzystne zwiąZki aktywności zsamoocenązdNwi", VliązldY$ię z kolejnym kierunkiem mOIch zainteresowań i prac badawczych, dotyczących motywów i barier a1,tywn.ości fizycilnej. Prace dotyczące osób starszych zostały przedstawione w tym akapicie. Pl'tlzentowały Que wyniki badań populacyjnych, przeprowadzonych na liczących kilkaset osób kohortach. Pozwoliły one na identyfikację !ll6wnych barier aktywności fi,żYcznej. oraz wykailały ujemne związki kinezjofobii z aktywnością, ·co tęż tZlltoWałO l.1egatywnie .na samoocenę zdrowia [20-24].

1. :Knaplk A, Plinta R, Saulicz E, Myśliwiec A, Rwtermund J. Aktywność a samoocena zdrowia kobiet w starszym wiekU, słuchaczek UniwersyteJ;u Trileciego WiekU. [w:] Znaczenie aktywnościedllkacyJnej l zawodowej w życiu człowieka. Monografia naukowa, Łódź.20 1 O. (MNiSW: 4)

2. :Knapik A, Rottermund J, Myśliwiec A,PHu.ta R, OrUCR M. Ah:tywność TIzycina a samoocena zdrowia Osób w statszym wiekU. Ptzegl.Med.Uniw;:Rżeszowskiego 2011. (MNiSW: 4)

3. :Knapik A, Saulicż E, Plinta R, Kuszewski M. Aktywność fizYcznI! .azdrowJe kobiet w starszym wielw. J.Orthop.Trauma Surg,RelatRes. 2011. (MNiSW: 5)

4. Myśliwiec A, ){napik A, Saulicz E, Kusilewski M, WQiny T,Poledniok T. Ocena natęzenia dolegliwości bÓlowych orail Jakości samopoczucia Osób po 50 rolul zyciaposiadających i nieposiadających psa.J.BcoIJIealth2012. (MNiSW:4)

5. SauliczM, Myśliwiec A, Saulicz E, KnapikA, Wolny T, Rottermund J. Wpływ posiadania psa na aktywność fizyczną jQcenę jakQścizdrcwiaosÓb w starszym wieku. Prob1.Hig.Epidernio1.2015. (MNiSW: 9)

6. Knapik A, Saulicz E, Myśliwiec A,~ułicil M" Warmuz-Wancisiewicil A. Motivationsand effeCts of practicing Nordic WaIking byeldęrly people. ;Baltic J.Health Phys.Act.2014. (MNiSW: 6)

7. Knapik A, RottermundJ, Warmuz·Wancisiewicz A. Taniec sposoJ,em na zdrowe starzenie się? [W:] Zdravotne problemy rnarginalizovanych skUpin.

1$

" ':

·. :: .• '

'.,' "

Osetrovlitelstvi,kvaJ1ta zrvota, onkologle, verejnezdravotriictv1, laboratorne vysetrovaci metody a farmakologie, Pńbram 2016 (MNiSW: 4)

8. Gruca M,Kuapi)!: A, Rottermll!1d J,Ruch sprzymierzeńcem w procesie starzenia się organiżmu człowieka. Eukrasia 2014. (MNiSW: 4)

9. Rottermund J, Kuapik A., SzysZka M. Aktywność fizyczna a jakość życia oSób starszych. Społeczeństwo i Rodziną 2015 •. (MNiSW: 11)

10.Rottermund J, Kuapik A. Aktywność fizyczna przyczynkiem do satysfakcji W geriatrii. . Problemy Edukacji, Rehabilitacji Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych 2015.

1l,Knapik A, Gallert-Kopyto W, FamlJła A. Oblicza jesieni życia.

[W:] Ciało i jego kouteksty - od poszukiwania kontroli po świadomość zniewolenia, Katowice 2018. (MNiSW; 5)

12. Rotterm1lnd J, Saulicz E, Knapik A,Myśliv,'iec A, Satllicz M. Prewencja upadków u osób starszych z wyko.rzystaniem algorytrou profilaktycznego. Hygeia Public HeaIth 2015. (MNiSW: 5)

13. Rottermund J,Kul'lpik A, WarmuzcWąncisiewicz A, Saulicz M.Elimi:nation. of the .ńsks of fałls in the eldęrlyfrom the point of view of physiotherapy. Physiother.Health Activ.io 15.

14. Rottel'urund J, Knl'lpik A, W ąsiński A, Szyszka M. Motywowanie osób starszych do aktywnosci fizycznej. [w;1 Instytucjonalne i pozainstYtUcjonaln~ formy wsparcia osóbstafs2:ych. : Institucionalnea miroo institucionalne :l'onny podpory starsich lid!. Stalowa Wola -.Bi'atysława.2014. (MNiSW: 4)

15. Rottęnnund J, Kuapik A,Hamerli{lska A., Wannuz-\Vąncisiewicz A. Dysphagia in the careąnd rehab.ilitation 6fllisabledpeople. [W:] Aktualne prcibletlly zdravotnictva a socialnej prace. ZbOl'nik vedeckych prac k 1 O.vyrociu zalozenia U$tavusv. Cyrila a Metoda Vysokej Skoly ZdravotuictVa a SociaIuej frace sV, A1zbety vPartizanskom, Bratl$lava : Vysoka Skola ZdravotuictVa a Socialnej Prace $V. A1zbety, 2019. (MNiSW: $)

16; Knllpik A. Assessingthe quality ofagin.g - presentation ofresearch too1. Physiother.HeaIth Ąctlv;2Ol !i , (MNiSW: 1)

17. KuapikA., MichałekK,Mardsz C, Rotterilluhd J, SkrZ:yPekM. WaIidacjapolskiej węrsji Kwestionariusz!! foroyslnegO Stilrzenia się .. Hygeia Public Health 2016. (jIfNiSW: 8)

liL KulIpik A. Jak starzeć się pomyśloie: aktywny senior -dla siebie, rodziny iSpolecZi1ości. [W:] Petermiuant)ipomyślllego starzenia się seniorówagIomęJ:acji

. śląskiej. Katowice 2018. (MNiSW: 5) 19. Kuapik A,Rottennund J, Wannuz-W8ncisiewiczA, A:nxiety and depression in

the elderly - analysis 0:1' sociodemographic conditions and realtionśhip$ withthe quality ofaĘing, [W:] Aktllalnę problemy zdravotnictva a socialnej prace. Zbomik vedeckych prac k tO.vyrociu za10zenia tJstavusv. Cyrila a Metoda Vysok~ Skoly Zdravotnictvlla Socia1nej Prace sv.AJzbety V Pąrtizanskom, Bnltislava : Vysoka Skola Zdravotnictva aSocjalnej Prace. Sy. Al.Zbety, 2019. (MNiSW: 5)

iO. Kuapik A, Saulicz E, RottermUl1d J, Saulicz M, Myśliwiec A. Successful aging -the role 0:1' physicallictivityą:J:ld jts barrięrsin Women of advanced age. [W;] Family - Health - Disease, l'roceedings of the lnternationaI Confęrenceon HealthCare Studies,Zlin2013.

16

i --------. ---. --.------------.--------- .-------------------1

:11. KnllpikA, SIluliczE, Rotteffi1\lna J, MyŚliwIec A, Kuszewskl M.Problem kinezjofobii i jej relacje zl\ktywtlośc.ią fiZyczną ol'az samooceną zdrowia osób w starszym wieku. [W: l Dopady hospodarsklli wy na kvalitu zivota, zdravia a socialnu oblast. Bratislava 2013. (MNiSJV: 4)

:12, Knapik A, Rotteffi1uud J, Warmuz-WlUlCisiewicz A, Witanowska 1. The activity and itsbalriers and the well .being or \lIder Poles. Physiother.Health ACtiv.2014 .. (MNfSJV:l)

:13. SauliczE, Knapik A, SauliczM, Linek p, Rottermund J, WolnyT, Myśliwiec A. Physical activity in youth and level ofkinesiophobia in oIder adults. Baltic J.Health Phys,Act. 201(j, (MNiSW: 11)

24. Knaplk A, Rottern1UUd J, Saulicz B, Linek P, Wannuz-Wancisiewicz A, Myśliwiec,A.. S'U.ccessful ageing: tbe ro1e ot physical activityand lts barriers in Polish men ofadvanced age. Cent;EurJ.8port ScLMed2017. (MNiSJV: J:Z)

II. Analiza motywów, nwaruńkowan orazefektów'aktywnościfJZYCZńej osób w różnYm wieku (41, prac - MNiSJV: 230; IF: 3,746)

Problem uwarunkowań aktywności fizycznej (wiąZący się również z jej efektami, co zo~tałoprzędstawione w kolejnych kierunkach badań) rozpocząłem od badań. przekrojowych na popUlacji 175 mit'żcz:YZn w średnim wieku, gdzie kluczowymi motywami podejmowania aktywnosci były: jej wewnętrzna potrzeba oraz kotitytiuacja wysokiej aktywoości, polegąjącej l1a uprawiani:u sportu, w młodym wieku PS]. A»aliza wyników tej pracy skłoniła mnie do stworzeniaóryglnalnej, autorskiej koncepcji kińez.jofohii ... lękupl'zed aktywnością [26]. Prezentuje ona holistyczne podejŚcie do tęgo <lo tego terminu, uwzględniające zarówno 'Czylmiki natury biologicZńej, jak i psychologicZńej. ZaprOpońOwa!em tez narzędzię do badania nasilenia tego z.jawiska - Skalę KCS.Empirycznej weryfikacji autorskiej koncepcji zjawiska (pto1>leml!.) kinezjofobii poświęcone były kolejne prace. potyczYły one .różnic dymorficZllych oraz wpływów środowiska na nasilenie tego problemu (996 osób zhadanych) [:!7}. :RozWinięcie badąń nad tym problemęm (niemaI3,> tys. zbadanych osób) zostało przedstawione w kolejnej pracy (ts). Wyniki jej wskazują, że diagnozEibal'ier aktywności fizycznej (kinezjofobii), $tanowić powinnapuukt wyjścia dla opracowania programów aktywizujących. W śwletle badań, ważnym czynnikiem predysponującym do niwelowania zagrożeń związanych z sedenteryjnośclą jest d!lŻa .(sportowa) aktywność fizyczna w młodoŚci (24,29]. Z kolei iozpożilanie kine2;jófobii u pacjentów kardiologicznych, może stanowić o skuteczności ich rehabilitacji [30J.

25, Knapik A, Saulicz E. Knszewski M, Oruca M. AktywJIoś~ ruchowa Jako zachowanie zdrowotne: w poszukiwaniu przyczyn i motywów. [w]: Family • cęntcred care. (Pkt MN'SJV:3)

26. Knapik A, SEitilicż E, Ortat R.Kinesiophobia - irtttodrtcing li newdiagnostic tóQI, . J.Bum$.inęt. ZOU (IJi': 1),329; MNiSJV: 15).

27. KnapikA,SauliczE, Knszewski M, MyśllWlec A, Rottermund J, Plinta R. Płec apoziom kinezjofobii W populaqji osób dorosłych z południowej Polski . . Przegl.Med.Uńiw,Rzęszowskiego 2012 (MNiSW: 4)

28. Knapik A, Sauliez E, Rottermund J, Myśliwic A, Wolny T, Saulioz M, Warmuz­Wancisiewioz A. Wiek jllko detennlnan!a ak!ywoości fizycznej i jej barier -kinezjofobii mieszkańców poludniowejPolsk:i. Nankovyj Cas.opisNaciaZnoho Pedahohlcnoho Universytetu lmeni M.O. Drahomanova 2013.

17

I

29. Saulicz M,SauliczE, Kuapik A, Linek P, Rottermund J, Myśliwiec A, Wolny T. Inlpact of physicalactivity and fitńes~ iJll the level of kinesiophobia in WOmell of peńtnenopausal age. MenopauseRev.2016 (MNlSW:8)

30. Kocjan l, ](napik A. Barriers of physicąJąctiv;ity (kinesiophobia) in patients subjected to cardiac rehabilitatioll. Baltle J.Health Phys.Act. 2014 (MNiSW:6)

Moje ząintere$OWania dotyllzące prol;!lemu uwarunkowań aktywności fIZycznej osób w rówym wieku pr.::edstawilem w szeregu ptiblikacji. Wyriikibadań dotyczących związków aktywności z typem budowy Clał!! u dorastających dziewcząt (pr!!wie 3()O zbadanych) wykazały na istńienie takich związków w przejawianej aktywności, jednak nie rzutowały na postawy wobec aktywnoŚci [31]. Z kolei wyniki badań aktywności młodziezy (ponad 2000 zbadanych) mówiły ojej apo geum w wieku 16 lat, .aczynnikami różnicującymi jej poziom okazały się płeć i millisce zamieszkania [32,33]. Prezentowany przez młodzież poziom aktywności znajduje swoje odbicie wpóźtuejszYch latach, a wyniki badań wska;zująna związki z wyborem klerur!lm strtdiów [34 - 36].

WnJlrcie tym lnieszczą się teZ badania pośWięcone naiJczycielom, jako ewentuąlnym wzorcom postaw pro-aktywnych (800 zbadanych naJlczycieli). lch wyniki wskazywały na dominJljący, pasywny sposób spędzallią wolnego czasu przez tę grupę zawodową [37,38].

31. Knapik A, Rżany M, Michałek K. Typ budoWy ciała a aktywność fizyczna dziewcząt w wieku dojrzeWl1l1ia. [W:] Wartość rehabilitacji w śWiadomości współczesti!lgo człoWieka. Rzeszów 2013 (MNiSW: 4)

32. Rżany M,Kuapik A, Michałek K. Wybrane elementy stylu zycia młodzieży dojrzewającej i ich związki z aktywnością fizYczną. [W:l Rodina - z<iravi - nemoc. Z1in2013 (MNi$W:4) .

33. Kuapik A, R:i:fJny M,MichałekK. Analiza wybranych determinantów aktywności fizycznej młodzieży. [W:] Obszary zagrożeń zdrowia współczesnego człowIeka. Nowy T!!rg, 2013 (MNiSW: ;()

34. Famuła A, Knapik A, KoszeWJlki M, Horodecki D, SerkiesG. AktyWność fizyczna i jakość odżywiania się w samoocenie studentów Akademii Medycznej. Arm.Univ.Miłriae CUrie-Skłodowska Sectio D Med.2007 (MNiSW: 2)

25 .. Szuscik K,Knapik A. Poziom i determinanty aktywności fizycznej smdentow Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. [W:] Obszary zagrożeń zdrowia wspóŁczesnego człowieka. Nowy Targ, 2013 (MNISW: 4)

36. pudło A, Ducja M, Kuapik A. Studia i praca - jakie są skntki dla poziomu aktywności fizycznej student6w? J.Educ.Health Sport 2016 (MNtsW: 7)

37, Rotterm)l1ld J, Saulicz :E, Sauli~z M, K.naplk A.. Prozdrowotńe wykorzysiani~ wolnego czasu przeż naUCzYcieli. IW:~ Osobliwości zabIegów terapeUtycznych W otw!l11ym śfodowlskuSPQłecznym. NakÓw 20l() (MNiSW:4).

38. Rottermund J, Kuapik A, Saulicz M, MyśliWiec Ą.Gzy aktywność fizyczna pedagogów jest wzorem do zachowań. prozdrowotnych wychowanków? ProbLlIig.EpiclerniQLZ014 (MNiSW: 7)

Kolejnym kierunkiem w prezentowanym obszarze, były badania dotyczące róznorakich skutków prezentowanego poziomu aktywności fizyc;?:ncj. Dotyczyły one osób w rQwym Wieku,

18

,;.

---------- ------------------------------- ----------- --I

I"

Badania po~więcone skutkom p!l$yvvno~ci ,ruchowej i aktywności młodzieży wykazały, że aktywnośćsportoWil jest .czyllJlikiem kórzyst\)ie wpływającym na poziom stabilnosci posturaJll!.lj oraz równowagi [39 - 41] •

. Dwuletnia <:>bserwacja dotyćząca niłodych osób trenujących judo, wskazała naróżllę zWIązki parametrów morfologicznych z doborem do tego sportu u dziewcząt niż u chłopców. Stwierdzono też istotny wpływ uprawiania tego sportu na przyrost masy ciała 1.1 chłopców w okresie dojrzewania [42].

Korzystny Wpływ l.Iprawianill sportu przez tnłodziez w profilaktyce skró.cenia mięśni kulszowo-goleniowych, najczęściej b~dących skutkiem hipokie!lZjl- to efekt kolejnych badań [43]. Problemowi temu, czy też szerzej 1;uchomości (gibkości)- w kontekście aktywności .fizycznej wśród osób dorosłych,poswięcOllO szereg doniesień, których jestem autorem, bądź wspÓłauŁwem. Pttedstawia!y one wyniki bądań przeprowadzonych na licznych popuJaj;jach (w sumie kilkaset osób) [4449]. Interesujący wniosek z nich wypływający - to, ze nie tYlko korzystny wpływ na poziom mozliwości W tym zakresie ma aktualna aktyvvność, ale również aktywnoM podejmowanej wprzeszłości. Ten korzystny Wpływ zaznaczył się nie tylko w tym obszarze zdolności motorycznych. Dotyczył on również innych aspektów motoryczności 1501, szerzej pojtnowanejsprawuoSci {Sl,S:Zj,aktyvvnoscioraz silinooceny zdrowia [53], Można więc .mowie ogwego rodzaju "efekcie przeniesienia", czyli korzystnym Wpływie ponadstandardowejaktywności w młodości (uprawianie sportU) na sprawność, aktywność i jej efekty w późniejszych dekadach życia.

Efekty aktywności zostały potwkrdz()Ue wynikami ptzekrojowych badań empirycznych, dotyczących ·zarówno .parametrów morfologicznych [54], wydolności {55], ja,k i korzyści zdrowomY\lll.w wymiarze :(izyyznym oraz psychicznym (56]. Równiez obserwacje ~otyczące aktyWizacji ruchowej osób pasywnych w średnim wieku, wykazały jej skuteczność zarówno w zakresie poprawy sprawności, jak i samooceny zdrowia [57,58].

39. Saulicz 1l,Gnat R, MatY.ia M, Saulicz M, Knapik A, Moliokll D. Pdvic contrQlin sittfugposition versus body posturo in seconadry schoolyouth. PoI.J.Environ.Stud.2006 (LF: O,3S3;MNiSW: 13).

-40. Saulicz E,Gnat R, Saulicz M, Knapik A, Kokosz M, Molicka D. Computet occppation versus pelvi.s controi in fhe Y<:>l.Ith ageq l:H6. (fF:: 0,353; MNiSW: 13).

4~. ~am)lła f\,l\.:napik A, Kuszewskt M, Kowillczyk A, WJtkoś J. Wpływ aktywności . fizycznej na poziom stabilności irówl10wagi u dziewcząt w wiek\lgimnazją1nym - mierzonych czynnościowym testeInsięgania (Functionił1 Reach Test -PRT): Ann. Univ.Mariae Curie-Skłodowska Sectio D Med. 2007 (MNi$W; 2),

42. Kuapik A, Saulicz E, KuszewSkl M, Rottermun.d J, Kokosz M, Saulicz M. The irnpactofanintensive two-yest judo training at fhe dynamies ofthe morphological development in adolescents. Arch.Budo2014 t1F: 1,238;MNiSW: 15).

43. Kuszęw,SJd M, Saulioz E, Knaplk A, Gnat R, Ryngiet p, Czy uprawianie sportu może być czynnikiem. zmniejszającym ryzyko wystąpienia .'funkcjona!nych skrÓCeń mię~ni kulsz()wo,golenioWych lł:lnłodzieZY? Probl.Hig.Epidemiol.2008 (MNiSW:~

44, KU8zewskl M, Saulicz;E, Gnat'R, Knapik A, Wandzel P, Bodyproportlons and the results of thetóe-touch test. J.Hum.Kinet.2006 (MNiSW: 9).

19

I

> .' ••• , ,~"t ~ .

. ,>'

45, Kuszewski M,l)aulicz E, Myślhyiec A, Knapik A, Wolny'!', Rola sztywności pasywnej mięśni kulszowo-goleniowych w procesaChstabiliZiicji. Fizjoterapia Po1..2009 (MNiSW: 4)

46. Miądowicz B; Knapik A, Saulicz .E. Wybrane czynniki kształtujące gibkQŚĆ dorosłych kobiet, (W:J fiZjoterapia: nowe potrzeby - nowe możliwo§cLKatowice, 2010 (MNiSW: 4).

47. Knapik A, SatiHczE, Myśliwiec A,. Kuszewski M. Analiza poziomu gibkości kręgosłupa młodych kobiet i .mężczyzn w świetle parametrów morfologlcznych i aktywności ruchowej. [W:] Naukovo"pedagogićni problemyflzyćnoi kultury. FiZyćna kultura i sport. KyiV 2011 (MNiSW: 4).

48. Knapik A, Saulicz ·E, Rottermund J, Sanlicz M, Myśliwiec A, Linek.P. Einfluss vonLeist1;mgssportauf we Beweglichkeitin SPateren Le1>ensj ahem. Dtsch.Z.sportmed.2014 (MNiSW: 10).

49.Gallert~Kopyto W, ).(napik A, Wasiuk~owada D, Brzęk A, DQmagalska-Szopa M, Szopa .A. FiZjoterapeUta: - ptedyspozycjezawodowe. Poziom gibkości.

);liĘjQterapiaPol. 2016 (MNiSW: 1(1). SO. Rotter:tnund J,Kn/lpik A, Kuszewski M, Saulicz E, Kokosz M .. BiolQgicaland

behavioural lactors conditioning muscrilar power in men aged 30 to ·6() years. Arch.Budo Sci.Matrial Art.Elctr.emeSport,2013

51. Knapik A, Plinta R, Saulioz E, Baranowski J. Ak:tywnośc ruchowa mężczyzn.a poziom sprawności ulderunkowanej na zdrowie - donie~ienie wstępne, [W:] Ru<;h rzeźbi każdy tuilysł i ciało. Leszno 2007 (MNiSWi 3).

52. Knapik A, S!lulicz E, Kuszewski M, Plinta RPoziQm sprawności ukierunkowanej na zdtowiemężczyzn populacji Górnego Śląska. Zdr.Pub1.2008 {MNiSW: 6).

53. Kn/lpik A, $ąulicz; E, Kuszewski M, plinU! RAn. ana1ysis ot relations between a self-assessment ofhealth and ~tive life-style. Med.Sportivą 2009 (MNiSW: 4).

54, Kn/lplk A, PUnta R, Sau1iczE, Gnat R Evaluation of selected body mass param~ers in lightof physical activity. Pol.J.Envirpu,Stud., 200(j.; (IF: 0,353; MNiSW:l3).

55, Kn/lpik A, l)ąulicz E, Kuszewsld M, Kokosz M,Plinta R Czyak:tywność fizyczna .moZe być Śfodkiem kompensując)'Jńskutki palema papierosów? źródło: Ann.AClld.Med$iles2008 (MN"tSW:6).

56. Kn/lpik A, Plinta.R, Sąulicz E, Gnat R. Active lifestyle VetSUs self-rating ofthe health stRte,PoLJ.Environ.Stud. 2()06; (IF: ~,S53; MNiSW: 13).

57. Sanlicz M, Sau1icz. E, KU/lpik A, Mędrek M, Rottemlund ). WpłyW 4· tygodniowego programu treningowego Nordic Walking na .sprawność fizyczną os6b w wieku średnim. [W:] Fizjotetapia:nowe potJ:zebj -nowe moiliwoś~i. Katowice 2010 (MNiSW: 4).

58. SauliczM,Saulicz E, Myśliwiec. A, Wolny T, Linj:k P, Knapik Ą, Ęotterm,und. J. Effeet ofa 4-week Nordic walking training on the physical fitneSs and $el:fasse$sment of the quality pf health Qf women or the perimenopausal age, .Przegl.Menopauzalny.2015 (MNtSW: 8).

Badania dotyczące aktywności fizycznej - jako elementu stylu życia osób chorujących przewlekle zostały przedstawione w dwóch pracach.lJ osób chorujących na cukrzycę typu II (185 zbadanych osób), mimo stwierdzonych dodatnich jej związków z samooceną zdrowia, jej pozioT)1 był og6lnie niski,.nie wp!ywajljcy ani na BMI, ani .na wskaźnik otyłości brzusznej -

20

-- -------- ----------,-------------

, 't·

WRR [59]. Z kolei badania dotyczące Clsóbchorujących nasarl(Oidozę wykazały unikallle intensywniejszych form aktywności (uprawia.nie sportu) ..., ze względu na. typoWą dla tęj choroby- mniejszą tolerancję wysiłku 16°1.

~9. l«>:ttermlllld J, Kuapik Ą, Sau)j<:z M, Myśliwiec A. peterminanty samooceny zdrowia osób chorujących na culcrzycę typu n. Rehab.Med.20H(MNiSW: 4).

60 .. Kuapik A, Rorlermund J, Warmuz-Wancisiewicz A. Physical activityand heaIth se1f-assessment oi' patients suffering from sarcoidosis. [W:J Nove trendy V sucasnomzdravotnictve. Presov 2015 (MJViSW: $).

WspółczeŚnie, w wielu wymiarach życia, istotną rolę odgrywają kwestie wizeriinkOWe. Dotyczą one zarówno postrzegania jednostki przez innych, jak i postrzegania siebie przez jednostkę. Analiza związków wiżerul1ku własnego ciała z podejmowaną aktyWrlością fizyczną była kolejnym lderurtkięm pl'9wadzonychprzezę mnie !;Jadań w obszarze aktywnościfizyczoej.

Wśród nastolatków (niemal 450 zbadanych) wykazano korzystne związki pozytywnej oceny ciała z podejmowanlem aktywności fizycznej. U dziewcząt dotyczyło to wszystkich badanych .aspekiów samooceny, u chłoPćów~aspeki~w funkcjonalnych I61}.

Badania .dotyczące osób dorosłych,regufarnie ćwiczących na siłowni wykazały, ze głównym motywem podejmowania tych ćwiCzeń była chęć poprawy wyglądu. Stwierdzoiio równiez wysoki poziom poczucia wartości własnego ciała u osób regularnie ćwiczących [621. Nie wykazano jednak Z<llezno$ci między poczuciem whlsnej waltości, a Wartości własnego ciała 163J.

Problem regularnego treningu siłowegoanaUzowano również od strony zagrożeń. W analizowanymprobleIrtie skłonności do bigoteksji • nie stwierdzono jęj u osób uprawiających trójbój siłolNY,ponieważ głównym motywem uprawiania tego sportu był. "')'flik SPOrtOWy,a l)jesylwetka [64}. Natomiast badania dotyczące stosowania sterydów anabolicznych wykazały większą skłonność do ich. używania u amator6w niż li zawodowców Ofaz wykazałyzakżuosć niskiego poczucia pewności siebie ze skłonnością do ich stosowania [65].1

()l. BartochaE, Górecka A, Szynal M, Kuapik A. PerCllption of.one's body and physicaI activityin adolescertts. Physiother.HealthActiv.2018

62. Knapik A, HOfodecki M, Jendrysik K,ZieIrtil\nek P, Rottermund J. Motives and SellSe pf one's body .amongp.ęople regularly exercising at the gym. [W:] Nove trendy v sucasnom zdravotnictve. Osetrovatelstvo, verlline zdravotnictvo, ekonomikI! z zdrllVotnictvo. l'rllsov, 2015 (MJViSW: 5).

63. ziemlanek 1', Jendrysik K, Horodecld M, Knapik A. Poczucie własnej wattosci oraz wartości własnego dala u osób ćwiczących regularnie ną siłowni - wyniki badań pilotażowych. J.Educ.Health SPOlt 2015 (MNiSW: 7).

64. Ziemian.ekP, Jendrysik K, Horodecki M, Kuapik A. Ocena wyglądu własnego ciała oraz skłonności do bigoreksji osób uprawiających trójbój silowy- wyniki badań pilot!lŻowych. [W:1.Aspekty zdrowotne związane ze stylem życia. Lublin, 2015 ()WNiSW:4).

65. Gwizdek K, BrzękA, Bąk-Sosnowska M, DittfeJd A, Kuapik Ą, ZiajaD. The use of Bler9jds bygym athIetes: au attetl1pt to diaguose the problemscale and possib1e causes. J.Sports Med.Phys.Fitness 2017 (1F: 1;120; MJViSW: 10).

21

--------- --------------,

m. Dysfunkcje układu ruchu, ich występowanie, konsekwencje oraz skuteczność wylmmych form ich terapii (15 prac -MNlSW: 160; IF: 5,307)

w tym obszarze moich badań rownieżmożna wyr6żnić kiIkakiernnk6w. PierWsz)'ni -były badania dotyczące ~idęmiologii, przyczyn j konsekwencji występowania >lolegliwości

bólowych kręgosłupa. Analiila >lanych :zebranych wśrMniemal 500uc:zni6w szk6ł średnich Gómego Śląska ..

wykazała powszechność tegoproblelllu - dotyczył on znacznej większości badanych. Różne jednak były przyc"yny występowania bólu u dziewcząt niż u chłopców. Zn;!leziono r6wnież zależności dotyczące samooceny podatności na stres, wYstępowania wad wzroku i wad postawy zczęstościąwy~t~powanla b616w kr~gosłupa [66J. W kolejnej pracy stwierdzono dodatni wpływ akt:5iwności na parametry postawy ciała, zaróWno dzieci zdrowych, jak i z symptomami !Ilergiij astmy [67].

Wyniki kolejnego dużego badania (prawie 1000 os6b), przeprowadzonego.na obszarze trilellh województw wśród nanczycielipołudniowej Polski, również wykszały powszechność występowani;! b616wkręgoslupa.PotwillrdilClUe tllz ilOStą!y wcześniejsze ol;lserwaeje dotyczące pasywnoŚci ruchowej w tej grupie zawodowej [68].

Również l;ladaniainnychgIupzawodowych...; ratownik6w me~yc:znych [69J i sit'ażaków 1701 wykazały powszechność występowania t~goproblemu oraz wskazały nil poit'zel;lę edukilcji ergollomicznejrnłodych pril~ownjków.

Zbadany .negatyWny wpływ występowania dolegliwości bólowych kręgoslupąna

samoocenę zdrowia [71,72) i funkcj(lnowanie [73) został przedstawiony w kolejnych prscath. Badania empiryczne Wykazały na zróŻllicowlIniedotyczące dyskomfortu pomiędzy (ls(lbami z lędiwiobólem i brachialgią: u .kobiet większy dyskomfort towarzyszy dolegliwościom b6lowym W oclćitlkulędźwioWyln (llItlibalgii);u męzczyzn. -l;lrachjalgii [74J.

66. ~napik A, Grzyb A, Jlorodecld :tv.!, Uanus B. Spine pam amOn!) the secondaty scho.ol youth inthe Silesia l'rovince ofPoland - scale l:lftheproble11l and reagQlls. Med.Og6lna i Nauki. o ZdroWiu.2018 (MNiSW: 6).

67. Brzęk A, Kilapik A, Sołtys J,Gallert-Kopyto W, Famnła-W ąż A Plinte R. Body pos1:l;re <lUd Jlbysical ;lCtivity mchUdren diagnosed with asthma and allergies syrnptoms. A report n-om i'lIndomized (lb$ervationat studies. Medicine 20l9(IF: 2,028; .MNiSW; 35).

(58. RotterItlund J, Knapik A, Saulicz E, Myśliwiec A, Sauliez M, Rygiel M,Linek P.Back and neck pain among school teachers in Poland and its correlanons with physical aCjivjty. Med:Pracy 2015 (IF; O,401;MNiSW: 1'$) •

. 69. Grabska E, Brzęk A, Knapik A,Famuła A, MarciszC, Plinta R, Olko D, ZiajaD. l'he oCC\IITence af backpaul in ;youug pararnedics. Aun.Acad.Med$iles.20 16 (MNiSW:$) . '.

70, Grabska ,E, Famuła A,Knapil< A, Kowalczyk A, Marcisz C, Ziaja D. Występowanie dol~gliwości bólOwych kręgosłupa U młodYch stra~ak6w. TW;] Psychologia imedycyna w zawodach trudnych i niehezpiecznych. Katowice,20 17 (MNlSW:5), .

71. Sanlicz E, Gnat.R, Sejboth .Ł,SauIicz M,Plinta R, Knapik A.Self-ratiug ofthe health state In men and wOmen with low backpain based on 8F-36 questionnaire. Pol.J.Environ.Stud.2006 (IF: 0,353; MNiSW: 13).

22

I

I

- -------- ----------- ---------- -------------------------- ----------- - - ---- --- - ----- -------- ------ ----- i

72,Saul1cz.E, Gnat R, I{napik A, SauJiczJ\1, J>llnta R. Self-rating ofphysical activity and degree of lumbar spirtedysfunctiqn in mertaged from25 to 69 years. :Pol.J.Envrron,Stnd.2006 (lF: 0,353; .MNiSW: 13).

13. KokoszM,Samicz E, Knapik A, Kuszewski M, WQlnyT. ChIl1'll!:l1eristiCs ofrange of motion changes in relation to the level or subclinical.overloadingsymptorns in lumbarpart ofthespine .. P61.J.EnYiron.Stad.2007; (lFI 0,627; MN"lSW:J3)

74. GrucaM, Saulicz E, Kuapik A, Kokosz M Analysis ofrelationship between spine cornplaints andactivity or .daily living lirnitation. [W:] Środowiskowe źródła zagrożeń zdrowotnych. Lublin 2007 (MNiSW: 7)

plJlgirn kielJlUkiem w tym obszarzebądań była analiz<t skotecZ!lOści różnych form terapii schorzeń i dysfunkcji układu ruchu.

Badanie dotyczące stosowania terapii rnanuafu"j tkanek mIękkich wykazało korzystne efekty dotyczące IJIchorno§ci,jl1żpo jednorazowym zastosowanil1. Wskazuje to na potencjąlnt: korzyści. we wgpom;lgllniu rehabilitacji [75]. :potwierdziło to zastosowanie tych tcchnikwśr6d pacjent6w chronicznie cierpiących na bóle kręgosłupa sz)jnego, gdzie odnotowano spadek dolegliwości bólowych oraz zwiększenie możliwosci funkcjonalnych [76].

W kjęrunku tym przedmiotem badań były również inne rodzaje tęrapjj$Kojarzonycb.. I tak analiza st6sowamaenergoterapli skojarzonej z muzykoterapią wykazała efektywność wspomagania tejostatnitijw leczeniu dolegliwości b6lowych kręgosłupa [77I.Zkolci w badaniu dotyczącym skuteczności stosowania wyciągu Saundersa upacjent6w .z przewlę!dym,nienrązowym bÓlemkręgosl:upa sZ)jnego, stwierdzono największe efekty po skojarzeniu z TENS [78]. Skoteczność stosowania leczenia skojarzonego upacjęnt6w poddanych rehabilitacji została potwierdzona zarówno u pacjentÓw z tzw. zespołem barku bcilesnego(79]. Do obSZaru tego zaliczam też pracę, będącą kontynua!lją przędstawionycl) wcześniej badań, dotyczących sztywności. Jej wyni.ki wskazują na wzrost sztywności pasywnej mięśnia czworogłowego po urazie więzl\dła krzyżowego [801.

75. PiotrkowiCz J, FederowiczP, Stiler S, Wyszyński S, Knapik A, Dąbek J. Czy jednorazowe zastosowanie terapii manualnej tkanekmiękk,ichgrzbietn może wplyJ'ląćna ruchomość tułowia? Pol.Merk.Lek.20 15 (MNiSW: .5).

76 .. Mlchałek K,Knapik Ą. Technl1d tkanak miękkich w leczeniu przewlekłych dolegliwości bólowych szY.inego odCinka kręgosłupa. [W:] Health Sciences: Studies for and aboutHealthcare.Ralelgh 2Ó15 (MNiSW: 4).

n Knapik -i\, Rottetmlllld J, Zbo~na~Lich011 1. Efektywność terapiis:kojarzoll.ej: energoterapii z muzykoterapią w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa. [W:] Wartośó rellabilitllcji w świadorności współczesnego człowieka. Rzesz6w20 11 (MNiSW:4).

78, Myśliwiec A, Saulicz E. Kuszewski M, W olll.yT, Sal1liczM, Kuapik A. The effect óf Saunders tractioll.and transcutaneous electrical nerve stirnuJation onthe certical gpine rangę of motion inpatients;eportfng neckpain. Pilot srudy. Ortop.TraumatRehab.2012 (MNiSW: 8).

79,.Knapik A, Zawada B, Sa1liicz ·E, Rottetmlllld J, MiądowiczEi. Efekty\'mość terapij zespołu bolesnego barku mierZOna kwestionariuszem SF~3p. [W:] Fizjoterapia: nowe potrzeby - nowe możliwości. Katowice 2010 (I11NiSW: 4).

23

80, Kuszewski M,Gnat R, Szlachta Q, K:aczy6,ska M, Knapik A, Passive stitfuess of thehamstńngsand!he rectus femoris in persons after au ACL teconstructiou' Phys,Sportsmed'z018 (JF: 1,545;.MNiSW: 25).

IV. Nlepelnosprawność - konsekwencje i jej społeczny kontekst (11.praę­MNiSW: 93; JF:.2,289 )

K:olejnym obsz8f<:lUJ moich zainteresowań bądąwczych był szeroko rozumiany problem niepelnosprąWrtości. W tym obszarze mo:!:na równie.:!: wyróżnić kilka kierunków;

Pierwszym kienmlclęm byłl! problematyka ąktywnpści fizyczn'li osób z niepelnospraWrtością intelektuahlą.· Do tego kierunku zaliczYłJ:lym. prace empiryczne poświęc9ne:postawom wpbec aktywno$ci młodzieZy z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (zbadanyCbponad 330 osób) (81), dlugpściwybranych grup ililęŚlliowych li sportowców Olimpiad Specjalnych 182] (praca. związana z badaniami przedstawionymi we wczemiejSZ)'ch obszarach temątycznYch) oraz procę przeglądową, dotyczącąprpblemu

aktywności osób z zespołem Downa Lniestabilnościąkręgów [83).

Do drugiego kierunku - społećznego kontekstu niepelnospraWrtości ząJiczam k91ejne prace. Opracowanie poświęcone OJiilipiadom Specjałnym przedstawiło nie tylko misję tego ruchu, ale takżelicZlle prograoly pozasppJ;tPWe, mające cbarąkterintegnliący, a przede wszystkim zdrowotny -nIwelujący skutki wykiuczenia społecznego [84].W tym nurcie mieści się tei; praca przedstawiająca funkcjonowanie placówkiedukacxJnej, realizującej model integracY.iny nauczll!iia [85]. Z kolei w kolejnyrtlopracowaniu, będącym efektem współpracy zagrankznęj,przedstawiono postawy młodzieży słowackiej wobec os6b niepełnosprawnych [86]. Dwie prac.::, któryCbjestem współal,ltoretn, poświęcone były jakości śwI<ldczo\lYch usrug medycznych osobom z niepelnosprawnością intelekturuną (87,88].

Trzeci kierutlek - to związki aktywności fiZYCznej z funkcjonowaniem os6b niepełnosprtWrtych: spoleczl1yrtJ (89). emocjonalno-afekt}'Wl1YJll [90] orazsprą'Wlwścią [91].

81.. Baranowski .T, Knapik A,SpraWrtość fizyczna W edukacji niepęłnosprawuych intęlęktnalnie w stopIDl,llekkim. (W:) Ruch rzeźbi każdy umysł i ciało .. Leszno 2007 (MNiSW. 3).

82. Kuszewski M, Myśliwiec A, Saulicz E, Knaplk A, Walia G,Sanlicz M. Length of selected lowerextremities muscles. and !he SPOl:t dis~jpUne in intellectąąlly disabled petsons, [W:] Prophyiaxis, therapy &, rehabilitation: the fole of the human fąctor. Katowice 2011 (MNiSW: 5). .

83. MyśJiwiecA, Posłuszny A, SauliozE,DoroniewiczI, LlnekP, Wołny!, Knapik A, Rottermund J, Żmijewski P, Cieszczyk P. Atlanto-axia! lnstability in people with Down's syndrome .and its impcat on the ability to performSports activities " a review. J .Hum,Kinet.Ż015 (IF; f),77f); MNiSW: 15),

84. Myśliwiec A, Saulkz E, Kuszewskj M, .Knapik A, Olesińs.ka-Myśliwiec S. O Jimpiady Specjałne szansą sportowego i pozasportowego rozwoju OSób Z niępełnosprawnością inteJekiuslną· [W:J Znaczenie aktywności edukacyjnej zawodowej w :!:yciu człowieka. Łód:i;.ŻOl O (MNiSW: 4).

24

85, Knaplk A, Rotterm\md J, Myśliwiec A. 1ntegracja - w dążeniu do modelu. [W:] Problematyka osób niepełnosprawnychwoglądzie teoretyków i. praktyków. Kraków 2012 (MNiSW:4).

86 •. Knnplk A, Rottermood J, Kaducakova H, Kocjan J. Opimonsaod attitudes of Slovakyouthstoward disability. [W:] CiviHzacne ochorenia a ich vplyv!la kvalitu zivota, zdravia a socialno.ekonomick1.J oblast.Presov 2014 (MNiSW: 4).

87. Mysliwiec A, Saulicz B, Kuszewski M, Knapik A, Walla 0, Saulicz M. Jakoś<j wybraoycbświadczeń meąycznych ną przykładzie Polsld poludniowej dla os6b z niepełnosprawnością intelektualną W opinii ich rodziców. Wind.Lek. 2011(MNiSW: 4).

S8.Myśliwiec A, Saulicz B, Kuszewski M, Wolny T, Knapik A, 'Gogola A. Self­evaluation ofthepreparation orphysiciaosaod physiotherapists toprovide ll1edical semces topeóple with intellectual disabillity. J.Intellect.pev.Pis, 2014 (IF: 0,892;MNiSW: 30)

89; Plinta R, Sobiecka ~, Saulicz E, Tatafuch S, Kokosz M, Kuapik A, PietJ::ryk G, Kuszewski M. Influence of physical activity on sociallifeoflocomotorydisabled men. Pol.J.Environ.Sto.d.2007 (IF: (J,627; ,M'NiSW: 1,3).

9.0.PlintaR, Sobiecka J, Drosdzol-Cop A, Knapik A, Skrzypulec-Plin.ta V, Ocena występowania lęku i Qepresji wŚf('ldniepełllosprawnychsportowc6w po mazie rdżeniakr~gbWego. J.Orthop.Trauma Smg:Relat.Res.2011(MNiSW: S).

91. MyśliWiec A, Bielawski .1, Knapik A, RojtermooQ l, Saulicz E, Kuszewski M, Wolny T. Wpływ wspinaczki rekreacyjnej na zmianę wybtanychparametrówu. Qsoby po przebytym udarze mózgu opis przypadku. Przegl,Med.Uniw.Rzeszowskiego 2011 (MNiSW: 4).

S.L Udział w projekt<lch badawczych

a) badania własne:

• 2008.2009: Rola aktyWnośCi rUchowej ~awodowej i pozazawodowej ja),o

jeden.z podstawowyeh determinantów zdrowia i sprawności motorycznej.

Zakończone publlkacjarol.;

-Poziom sprawuości JJkieronkowanc;j na zdrowie mężczyzn populacji Górnego

Śląska. Zdr.Publ. 2008 (MNiSW:6) •

• An "analYsis ofrelatiollS tJetweena self'-assessweut ofheaith and active lifę-style,

Med.Sportiva 2009 (MNiSW: 4).

•• 2010-2011; ,,Aktywność l'uchQwa i inne elementy stylli życia ... ich wpływ lia

sprawność motoryczną, funkcjonalną i szeróko pójmowane zdroWie" •

. Zakończonepublll<acjami:

25

"I' ."

'" Analitap.Qzjomu gibkości kręgosłupa młodych kobiet i męż~zytn w .świetle

parametrów morfologicznych i aktywności. ruchowej. Naukovo-pedagogi6ni

problemy :fizyćnoi kult\lry, Fizyćna kultura i $pprt2Qll (MNiSW: 4).

- AktywnoŚĆ. fizyczna II samoocena zdro.Wia osób w starszYm Wieku.

Przegl.Med.Uniw.Rzeszowsklego .2(1l1 (MNiSW: 4).

11) badania statniowe (iako uczestnik projektu):

• 2(n 0-2011.: An;>lizaęlementówstyln życia, ze szczególnym uwzględnieniem

aktywllości ruchowej, mających wpływua opóźnienie procesów

inwolucyjnych u .osób w .średnim i s.tarszym wieko. Publikacja:

Aktywność fizyczna a zdroWie kobiet w starszym wieku. J;Orthop.Trauma

$mg.Relat.Res . .2011(MMSW: 5).

• 2011-2012: Kin~jofoNa - jednll z wiodących przyezyn chorób

cywilizacyjnych. Publikacje:

_ Płe~ a poziom klnezjo(obH wpopulacji 086\1 dorosłych.z południowej Polski.

Przeg1.Med.Ulliw.Rzeszowskiego .2012 (MNiSW: 4).

- .l'roblem kinezjofobii l jej relacje z aktywnością fizyczną oraz samOóceną.

zdrowia osób w $tarszym wieku. [w:] Dopady hospodarskeJkrizy na kvaJitu

zivota, zdravia li socialhu oblast 2013 (MN!SW: 4).

e 2013-2014:. J~kość życia byłych sportowców wyezynowy~h po il'.akończeniu

. kariery. Publikacje:

HiologicaJ and behavioura1 factors conditioning muscular)?ower in men agw 30

to 60 years. Arch.13udo SciJvl!,\irial Art.El\treme Sport.20B,

The illfluehce· of l'rofessiouaJ Sport on Flexibility ID A4u.lthood .. Dtsch.Z,Sportmed.2014 (MNi$W: 10).

e) Projekt rniIIiswrialny, l'ealizowany Vi ramach programu "WSI' AReIE

tJ1-U'lVERSYTETÓW TRZBCIEGOWIEKU: )?t. Determmantypomyślnegó

starzenia się sęniol'ówaglomeracji śląskiej," - ud:l;iał w przy~otowaniu koncepcji

projektu oraz W jego tealizacji W obszarze Muld jęduka~Ji. Wstępnym efektem tego

programu była monografia, której byłem współredaktorem .Iiankowym pt.

Detenninanty pomy~lnęgo 8tarzeniasię s!miorów aglomeracjiśląsklej [ZmS f.)

(MNi$W: 5). Byłem teZautoreńl rozdziałU: :lak Starzl1ć się pomyślnie:akfyWny

senior· dla siebie, rodziny l społeczności (MNi$W: 5) oraz współautorem cztere.ch

rozdziałów,

26

5.2. Udział w kóilfetencjachkrajowych i.zagtaniczllych

Od u:!:yskania doktoratu w:!:iąłem czynny udział w 42 konferencjach,zczegoCJ były to

konferencje zagraniczne, 15 - międzynarodowe, odbyWające~ię w Polsce, 18 - konferencje

krajowe, W jednej konferencji ,Prowadziłem wykład na zaproszenie komitetu naukowego

iorganizllcY.inego. Wykaz konfereilcjiw załączniku 7,

53, 1Jdzial wk9Jnlteu,ch organiz<lcyjnych i n;tukowych oraz prowadzenie sesji podczas

międzynarodowych .ikrajowych kOllfetencjinaukowych

Brałem udiiał w dwóch komitetach naukowych konferencji międzynarodowych.

C:4emkrotnie prowadziłem sesje W Konferencjach:

a) Dni medycyny społecznej i zdrowia publicznego, Środowisko człowieka ajego

zdrowie - Kielce 2007.

b) 50 lat Olimpiad Specjalnych, podnoszenia sprawności f1zycZJlej, sktyWizaeji

·spolecznej i wspierania zdrowia osób z niepełnosprawnością intelektualną"­

Katowice 2018,

ć) Konferilncja podsumowrijąca.rc;;alizację pfojej(tu 'pll.,,Determinanty pOmyslllego

starzelliasię seniorów aglomeracji śląshlej"-Katowroe 2018.

d) J4th Illtematiollal Conference -uHealthcareand Soclał Problems ofRegions in the

215t Centnr)''' .Partizanske 2018.

5.4. Działalnosc dydaktyczna

a) Byłem promotorcm pomocniczym zakończonego przewodu doRtorshlego:

"FWlkcjonowanie kobiet w okresie okolomcnopau1/l1ltym a przeszłość sportowa" - Wydzilił

Nauj( o Zdrowiu, Śląshl Uniwersyteil\1edYczny w KatQwicach,

b) Jestem pmmotorempomoclliczytn dwóch. otwartych przewodów doktomich:

"Wybrane cechy psydlOspolecznewolontarius[J' dzialaj'lo/ch na rzecz osób

znJepelnosprawnościq w (»'gallizacjachnoll profit" - Wydział fizjoterapii, Akademia

Wychowania Fizycznego .im, Jerzego Ktikuczkiw Katowicach,

27

'.": ...... , . ..' '.

:: ... ,

"Kine'tjofobia iJej zwiqzek Ż alitywnosciq jizyc"<;nq upacjent6w z chorobq Parkinsolla,

stwardllielliem rozsianym oraz pIJpi'żebytym udarze mózgu" - Wydział Lekarski, Śląski

Uniwersytet Medyczny w Katowicach,

c) Byłem p~omotor~m 126 prac magisJ:ętskich oraz kIlkudziesięch.! praC licencjackich.

d) od 2010 roku. jestem upiekunem StudenckIego Koła Naukowego przy Zakładzie

Adaptowanej Aktywności Fizycznej i Sportu Wydziału Nauko Zdrowiu Śląskiego

Uniwl"tsytet\l Medycznego w;Kątowieaeh. Studenci tego ;Koła 7iłoQyli dotyl>hczas 37 nagród i

wyróżnień (za! nr 7). Spośród byłych uczestoików Kalamy osoby obroniły <loktoraty, pięć

osób ma otwarte przewody doktorskie, trzy osoby są na st\ldiac!l doktoranckich.

Studenci Koła, którego jestem opiekunem otrzymali siedmiokrotnie Stypendium. Ministra

'Nauki i Szkolnictwa Wyższego, raz "Diamentowy Grant" i wielokrotnie stypendium naukowe

Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w;Katowicach.

5.5. Dzialalnośc organizacyjna

Od 2012 roku -nadal jestem członkiem Wydziałowej Komisji Wyborczej.

Od 2015 roku jestem członkiem Wydziałowej Komisji Programowej dla kIerunku

fizjoterapia.

Jestem członkil"tn. Kotuitetu Naukowego czasQPisma Physiothl"tiipyand llealthAćtivity,

5.6. RecenzQwanieprac

RecetiZQwałemptące w J3,lItic Journal of llea!th and Physical Activity or!!Z wserH

wydawniczej "Eukraśia" .

Prowadziłem. -wykłady w Uniwersytetach 'trzeciego Wieku w miastach aglomeracji

~ląskiej: KatQwicach (3 UnIwersytety), Bytomiu,Piekarach Śląskich, RaciPQ~zu, TarnQwskich

Górach ..

28

5 .s. N agrody i wyroznienia

01rzyJ1laJ:em Melial Komisji Edukacji Narodow~ (2015 r.) oraz siedmiokrotnie Nilgrody

Rektora Śląskiego Unhvetsytetu Meliycznego w Katowicach (dwatazy indywidualnie, pięć

[!l2:y.zespołowo). Wykaz w załączniku?

29

•