Без названия - qobiljon.uzqobiljon.uz/pdf/umid/2014/umid-2014-11.pdf · baxtli umr ko`rishlarida eng muhim tadbir turmush tarzi va uni sog`lomlashtirish ekanligi ham ilmiy,

2014 yil

son

18 noyabr – O‘zbekiston

Respublikasining

“Davlat bayrog‘i”

tasdiqlangan kun

D.Buvaboyeva

Ixtisoslashgan fanlar

bo`yicha direktor

o`rinbosari

KITOBLAR VA O`QUV ADABIYOTLARI BILAN ISHLASH

Kitoblar va o`quv adabiyotlari bilan ishlash ko`nikma va

malakalarini shakllantirish mustaqil ta'lim olishning asosiy ko`rinishi

hisoblanadi. O`quv adabiyotlari bilan ishlashni barcha ta'lim oluvchilar

yaxshi o`zlashtirgan bo`lishlari lozim. O`quv adabiyotlari dеganda,

darsliklar, o`quv qo`llanmalar, ma'lumotlar, yo`riqnomalar va x.k.

tushunish mumkin.

Darslik-o`quvchilarga chuqurroq bilim olish va matеrialni yoki

uning qismlarini mustahkamlash uchun ushbu matеrialni takrorlash imkonini bеradi.

Haqiqatdan ham dars jarayonida darslik bo`yicha matеrialni mustaqil ravishda o`rganish

bo`yicha topshiriqlar vaqti - vaqti bilan bo`lib tursa, o`quvchilarda kitob bilan ishlash mahorati

va ko`nikmalarini rivojlantiradi. Darslik bilan mustaqil ishlashni haddan tashqari ko`p hajmda

uyga vazifa sifatida o`quvchilarga yuklatilsa, ortiqcha zo`riqishga olib kеladi. Bu o`quvchilarda

fanga bo`lgan qiziqishni kamaytiradi. Shuning uchun darsliklar bilan ishlash va boshqa o`quv

adabiyotlari bilan tanishtirish mustaqil ishlash mahoratini va ko`nikmalarini o`quvchilarda

shakllantirish ishlarini o`qituvchi tomonidan o`qitishning hamma bosqichlarida: ya'ni yangi

mavzuni tushuntirishda, bilimlarni oshirish va mustahkamlashda va uy topshiriqlarini

tеkshirishda olib borish kеrak. O`quvchilar ta'lim olish jarayonida quyidagi mustaqil ishlash

ko`nikmalarini egallashlari lozim: matnlarda, rasm va ko`rgazmali qurollarda, jadval va

xaritalarda asosiysini ajratib olishni; ma'lumotlarni o`zlashtirishda mantiqiy aloqadorlik va

bog`liqliklarni aniqlashni; o`rganilayotgan hodisalarni taqqoslashni, darsliklarning bir yoki bir

nеcha qismlari bo`yicha umumlashtirish va xulosa chiqarishni bilishlari kеrak.

Mavzu bo`yicha yangi so`zlar va tеrminlar tuzishni, darslik bo`yicha alohida mavzuni

o`rganishni, darslik matni bo`yicha rеjalar tuzishni, darslik matnidan foydalanib masalalar

tuzishni, darslikda ko`rsatib o`tilgan tajribalarni bajarishni bilishi kеrak. Egallangan mahorat va

ko`nikmalarni darsliklar bilan va boshqa turdagi o`quv adabiyotlari bilan dars mobaynida,

darsdan tashqari mashgùlotlarda takomillashtirish mumkin. O`quvchilar o`quv adabiyotlari

bilan ishlash jarayonida ularda mustaqil ishlash qobiliyatlari o`sib boradi. O`quvchilar mustaqil

ishlash mahorati va ko`nikmalarini egallab borgan sari topshiriqlar mazmuni murakkablashib

boradi.

O`quvchilar tomonidan rеja tuzish, ma'ruzalar qayd qilish kabi ko`nikmalar egallangan

bo`lsada, aniq fanlarni o`rganish jarayonida o`qituvchi tomonidan rеja tuzish haqida tushuncha

bеrishi, tushunchalarning o`zaro bog`liqligini tushuntirib o`tishi kеrak.

O`quvchilarga o`quv adabiyotlaridan konspеkt yozib borish murakkab usullardan biri

ekanligini va buni bajarish uchun avvalo rеjalarni tuzish ko`nikmalarini yaxshi o`zlashtirgan

bo`lishlari lozimligini tushuntirish lozim. Buning uchun avval butun matnni o`qib bеrish,

shundan kеyin, uning mantiqiy yakunlangan qismlariga ajratish va har biriga sarlavha bеrish

kеrak. Rеjaning har bir savolini o`rganilayotgan matеrialning asosiy qoidalari bilan qisqacha

asoslab bеrish kеrak. Konspеkt tuzish misollar bilan to`ldirish maqsadga muvofiqdir.

Darslikdan konspеkt yozish usullari daftarga yozib boriladi. Mashgùlotlar mobaynida

o`quvchilarga matеrialning bir qismini mustaqil ravishda darslikdan o`rganish taklif etiladi.

Buning uchun ularga ma'lum vaqt ajratiladi va o`qiganlari aosida konspеkt tuzish topshiriladi.

Bunday topshiriq o`qituvchiga o`quvchilar rеja, konspеkt tuzishning nazariy asoslarini amalda

qanday qo`llashlarini aniqlashga imkon bеradi. Kitob bilan mustaqil ishlarni bajarish bo`yicha

mashqlarga ko`proq vaqt ajratish zarur. Kitob bilan mustaqil ishlash juda samarali usuli faqat

xotirani emas, balki o`quvchilarning mantiqiy fikrlashlarini ham rivojlantiruvchi

o`rganilayotgan topshiriqlarni bajarish hisoblanadi. O`quvchilarning o`rganilayotgan

hodisalarni taqqoslash usullariga o`rgatish – umumdidaktik vazifa hisoblanadi. U har bir

o`qituvchi tomonidan o`qitilayotgan fan mazmuniga qarab turlicha ko`rinishda bo`ladi.

A.R. Tursunov

Mohir pedagog,

Yilning eng yaxshi

fan o`qituvchisi

tanlovi gòlibi

A.R. Tursunov

Mohir pedagog,

Yilning eng yaxshi

fan o`qituvchisi

tanlovi gòlibi

SOG`LOM TURMUSH TARZI

O`tgan asrning 80-yillarida salomatlikni

saqlash xamda mustahkamlashda, kishilarning uzoq va

baxtli umr ko`rishlarida eng muhim tadbir turmush tarzi

va uni sog`lomlashtirish ekanligi ham ilmiy, ham amaliy

tomondan isbotlandi. SHundan beri sog`lik haqida gap

ketganda, kishilarning turmush tarzini soglomlashtirish

to`g`risida ko`p gapiriladi. Hattoki, bu masala muhim

davlat xujjatlari, Prezident farmon va qonunlarida xam

uz aksini topgan. Bu masalaga bagìshlab qanchadan-

qancha yigìlishlar, muhokamalar o`tkazilib, maqolalar,

eshittirishlar, ko`rsatuvlar berilmokda. Lekin, sog`lom

turmush tarzi nima? Unga erishmoq uchun nima qilmok,

kerak, degan savollarni ko`ndalang qo`ysangiz,

ko`pchillik bu masalalarda umumiy gapdan boshqa

biron-bir mantiqiy tushunchaga ega emaslar. SHuning

uchun sog`lom turmush tarzi nima va unga erishishning

talablari nimadan iborat, degan savollarga javob

berishga xarakat qilamiz.

Sog`lom va uzoq umr kurish insoniyatning

azaliy orzusi bo`lganligiga shubxa yo`q. SHu nuqtai

nazardan har kanday jamiyatning oldida turgan asosiy

vazifa insoniyatning ana shu orzusini ruyobga

chiqarishdan, ya’ni kishilar sog`ligi va uzok umr

ko`rishlari uchun sharoit yaratishdan iborat. Kishilik

jamiyatining turli davrlarida sog`lik masalasi turlicha

hal qilingan. Ijtimoiy formatsiyalar rivojlantan sayin

sog`lik xususiylikdan umumiylikka, tor doiradagi

guruxlar manfaatidan umuminsoniy manfaatlar

darajasiga ko`tarilgan. Lekin xamma davrlarda ham

sog`lom turmush tarzi sog`likni saqlashning asosiy

talablaridan hisoblangan.

SHuni ham ta’kidlash lozimki, sog`lom

turmush tarziga o`tgan kishilarning ko`pchiligi vrach

bo`lmaganlar. Kotsudzo Nishi — metropoliten injeneri,

Mixael Goren — botanik, Nadejda Semyonova —

injener texnolog, Aleksandr Mikulin — aviakonstruktor,

Luiza Xey — cherkov xodimi bulishgan. Shu bilan

birga, ular uz vaqtida ancha an’analashib borayotgan,

nuqul dorilar va jarrohlik usullari bilan davolashga

asoslangan tabobatga tanqidiy qaraganlar. Sog`likni

saqlashni tabiiylikda, badan xususiyatlarini hisobga

olgan holda turmush tarzini tashkil etishda, deb

bilganlar. Ular o`zlarining bu sohadagi fikrlarini jaxon

jamoatchiligiga yetkazish maqsadida kuchli

tashkilotchilik va targìbotchilik ishlarini xam olib

borganlar.

Sog`lom turmush tarzining bu fidoyilari fikr va

qarashlarini rasmiy tabobatning eng nomdor vakillari,

akademiklar Yuriy Lisitsin, Nikolay Amosov, Fedr Ug-

lov, Yevgeniy Chazov, G. I.Saregorodtsev, Galina

SHatalova va shular singari ko`pgina olimlar qo`llab-

quvvatlaganlar hamda ularning takliflarini o`z

turmushlarida qo`llaganlar.

Akademik Yu. Lisitsin uzoq yillardagi ilmiy

izlanishlar hamda bu sohadagi mavjud fikr va

mulohazalarni umumlashtirib, kishilar sog`ligi 50—

55% ularning turmush tarziga, 20—25% irsiy omillarga,

15—20% atrof-muhitga bog`liq, tibbiy xizmat esa

kishilar sog`ligini atigi 8—10% gina ta’minlay olishi

mumkin, degan qarorga keladi.

Demak biz qanchalik ko`plab kasalxonalar

qursak ham, tabobat xodimlarini tayyorlasak ham, dori

va tibbiy asbob-

uskunalarni ishlab

chiqarsak ham, yangi va

yangi davolash usullarini

tabobat amaliyotiga

tatbiq etsak ham, kishilar

sog`ligini 8—10% dan

ortiq ta’minlay olmas

ekanmiz.

Bundan 5 ming yil

muqaddam Misr

tabobatida sog`lom

turmush tarzining asosiy talablari badanni tozalash,

parxezga rioya qilish, ozodalikni ta’minlash, tanani

chiniqtirish tarzida belgilangan. Gippokrat (eramizdan

oldingi VI asr) ham asosan yuqoridagi yo`nalishlarni

tasdiqlab, ularni to`g`ri ovkdtlanish, jismoniy faollik va

gigiena deb, ularni biroz umumlashtirgan. Keyingi

ko`pgina qarashlar asosan yuqoridagi yunalishlar

asosida bo`lib, ular ancha kengaytirib, to`ldirilgan.

CHunonchi, buyuk vatandoshimiz Abu Ali ibn Sino

Gippokrat qarashlarini to`la qo`llab-quvvatlagan holda

yuqoridagilarga ichki tozalanish va ruxiy osoyishtalik,

qomatning mutanosibligini saqlash, kiyinish gigienasi,

xavoning tozaligi hamda mu’tadil uyqu va dam olishni

ta’minlash kabi talablarini ham kiritgan.

Sog`lom turmush tarzining yo`nalishlarini aniqlashda

biz kasalliklarga qarab emas, balki insoniyatning

evolyutsion taraqqiyotini hisobga olgan holda, uning

organizmi va ayrim tizimlarining faoliyatini

ta’minlovchi omillarga qarab belgilash kerak, deb

xisoblaymiz. Sababi, insoniyatning taraqqiyot yo`lini

o`rganish bizga shu bugungi kundagi turmushimizni

to`g`ri tashkil etishda yordam beradi. Insoniyatning

taraqqiyot yo`li esa evolyutsion xarakterga ega.

Endi biz fikrimizni xulosalash, sog`lom turmush tarzi

yo`nalishlarini belgilash imkoniyatiga egamiz.

Yuqoridagi biologik va ijtimoiy omillarni hisobga olgan

holda sog`lom turmush tarzining yo`nalishlarini

quyidagicha belgilash mumkin.

-To`g`ri va ratsional ovqatlanish.

-Harakatli turmush va badantarbiya.

-Kun va ish rejimini bioritmik qonuniyatlar asosida

tashkil etish.

-Jinsiy, irsiy tarbiya va sog`lom oila.

-O`zaro munosabatlarni me’yorlashtirish.

-Zararli odatlardan tiyilish.

-Tozalik va tozalanish tadbirlariga rioya qilish.

-Baxtsiz hodisalar va jaroxatlanishlardan ehtiyotkorlik.

-Sog`lom turmush tarzi xaqida bilim va malakaga ega

bo`lish.

Shubhasiz, bu yo`nalishlar umumiy xarakterga ega

bo`lib, ular sog`lom turmush tarzi yo`lidagi harakat

dasturini belgilaydi, xolos. Aslida har bir kishi shu

yo`nalishlarning har biri bo`yicha anchagina bilim va

malakaga ega bo`lishi kerak.

Shunday qilib, yuqorida keltirilgan evolyutsion

omillarga asoslanib, sog`lom turmush tarzini

quyidagicha ta’riflash mumkin. Sog`lom turmush tarzi,

bu — kundalik turmushni biologik va ijtimoiy qonunlar

asosida tashkil etib, salomatlikni saqlash hamda

mustaxkamlashga qaratilgan turmush tarzidir.

B.Umrzoqov

Iste’dodli pedagog,

mohir matematik va

dasturchi

KOMPYUTER VIRUSLARI

Hamma kompyuter viruslari ham bir xil tarzda harakat qilmaydi. Ularning

ko’payishi va kompyuteringizni zararlash usullari ham turlicha. Hozirgi kunga kelib

kompyuterga zarar yetkazuvchi programmalar va virus turlari juda ko’p bularga qarshi

qanday chora ko’rish mumkin va qanday antiviruslardan foydalangan ma’qul deb

o’ylaymiz lekin mana shu viruslarni ham qanday guruhlarga bulishini bilib olsak foydadan

holi bo’lmasdi. Zero bularning barchasi o’zimiz uchun foydalidir, keling endi mana shu

viruslar haqida to’htalib o’tamiz.

Kompyuteringizda antivirus tomonidan ushlangan viruslarning qaysi turga

kirishini bilish sizga nima beradi?

Birinchidan, sizga bu virusga qarshi qanday samarali kurashishda yordam berish mumkin.

Ikkinchidan, bu viruslarning qanday zarar yetkazishi mumkinligini bilib olasiz, keyinchalik

bunday viruslardan ogoh bo’lasiz. Uchinchidan, bu ma’lumotlar sizning kompyuter savodxonligingizni oshishiga

yordam beradi degan umiddaman.

Quyidagi umumiy tavsifda ularning eng asosiy turlari keltirilgan:

Troyanlar (Trojan Horses) – Qadimgi yunonlarning Troyaga

yurishlari davrida qo’llagan hiylasi, ya’ni troyaliklarni otga

ishqiboz ekanligidan foydalanib, ularga katta yog’och ot sovg’a

qilishlari va bu otning troyaliklar mag’lubiyatiga olib kelishi

voqeasidan olingan nom. Hozirda troya oti iborasi “hosiyatsiz

sovg’a” degan ma’noni bildiradi. Kompyuter va internet

dunyosida troyanlar “hosiyatsiz programma” deb nomlanishi

maqsadga muvofiq. Troyanlar odatda internet orqali tarqaladi.

Troyanlar kompyuteringizga o’rnashib olib, dastlab foydali

programma sifatida o’zlarini tanishtiradilar, lekin ularning asl

vazifasi foydalanuvchiga noma’lumligicha qoladi. Yashirin

ravishda ular o’zlarining yaratuvchisi (cracker – yovuz haker)

tomonidan belgilangan harakatlarni amalga oshiradilar.

Troyanlar o’z-o’zidan ko’paymaydi, lekin kompyuteringiz

xavfsizligini ishdan chiqaradi: troyanlar kerakli

ma’lumotlaringizni o’chirib yuborishi, kompyuterdagi

ma’lumotlarni kerakli manzilga jo’natishi, kompyuteringizga

internetdan ruxsatsiz ulanishlarni amalga oshirishi mumkin.

Chuvalchang viruslar (Worms) – Chuvalchang viruslar o’z nomiga mos ravishda juda tez o’z-o’zidan

ko’payadigan viruslardir. Odatda bu viruslar internet yoli intranet tarmoqlari orasida tarqaladi. Tarqalish usuli sifatida

elektron xatlar yoki boshqa tez tarqaluvchi mexanizmlardan foydalanadi. Ular haqiqatan ham kompyuteringizdagi

ma’lumotlar va kompyuter xavfsizligiga katta ziyon yetkazadi. Chuvalchang viruslar operatsion tizimning nozik

joylaridan foydalanish yoki zararlangan elektron xatlarni ochish yo’li bilan kompyuteringizga o’rnashib olishi mumkin.

Boot sektor viruslari (Bootsector viruses) – Bu viruslar kompyuterning ishlay boshlashi (загрузка) uchun

foydalaniladigan qattiq diskning maxsus qismini ishdan chiqaradi. Bu virus kompyuteringizni zararlaganidan keyin

kompyuter ishlamay qolishi mumkin. Odatda floppy disklar orqali tarqaladi.

Makro viruslar (Macro viruses) – Macro viruslar bu – o’zlarining tarqalishi uchun boshqa bir programmaning makro

dasturlash tilidan foydalanadigan viruslardir. Ular odatda Microsoft Word yoki Excel xujjatlarini zararlaydi.

Operativ xotirada yashovchi viruslar ( Memory Resident Viruses ) - Bu viruslar kompyuteringizning operativ xotirasida

(RAM) yashaydi va zararli harakatini amalga oshiradi. Odatda ularni ishga tushirish uchun boshqa virusdan

foydalaniladi. Ular o’zlarining ishga tushishga yordam bergan virus yopilgan bo’lsa ham kompyuter xotirasida qoladi,

shuning uchun ham ularga yuqoridagi nom berilgan.

Rootkit viruslari (Rootkit viruses) – Rootkitlar viruslar orasida o’zlarining eng xavfliligi va yashirinishga

ustaligi bilan alohida ajralib turadi. Rootkitlar kompyuteringizni yovuz hakerlar tomonidan qo’lga olinishi uchun

foydalaniladi. Ba’zi rootkitlarni antivirus programmalari ham aniqlay olmaydi, chunki ular o’zlarini operativ tizim

fayllari sifatida ko’rsatishadi. Rootkitlar odatda troyanlar tomonidan kompyuteringizga o’rnatiladi.

O’zgaruvchan viruslar (Polymorphic viruses) – Bu viruslar nafaqat o’z-o’zidan ko’payadi, balki ko’paygan paytda

o’zlarining kodlarini ham o’zgartirib turishadi. O’zgaruvchan viruslarni aniqlash ham ba’zi antiviruslar uchun qiyin

kechishi mumkin.

Vaqt bombasi viruslari (Time or Logic Bombs) – Bu viruslar muayyan sana yohud payt kelganida yoki

foydalanuvchi tomonidan muayyan harakat amalga oshirilganida ishga tushadigan viruslardir. Misol uchun Kulgi

kunida (1 aprel) yoki Yangi yilda kompyuteringizdagi ma’lumotlarni o’chirib tashlab sizga “sovg’a” taqdim etishi

mumkin.

N.Mirzarahimova

Iste’dodli pedagog

Miloddan avvalgi 2600 -yil-Misrda Hufu (Xeops) piramidasi qurildi

Miloddan avvalgi 776-yil Olimpiya o`yinlari boshlandi

Miloddan avvalgi 336 –yil Aleksandr Makedonskiy davlati rahbariga aylandi

Miloddan avvalgi 328-yil kuz Spitamen va Aleksandr o`rtasida hal qiluvchi jang bo`lib o`tdi

Miloddan avvalgi 74-71 yillar-Rimda zulmga qarshi Spartak boshliq qo`zgòlon

570-632-yillar Muhammad (s.a.v) yashagan yillar

783-850-yillar Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy yashagan yillar

786-809-yillar Halifa Horun ar-Rashid davri

789-yil Buyuk Karl tomonidan xalq maktablari joriy etildi

797-865-yillar Ahmad al-Fargòniy yashagan yillar

800-yil Buyuk Karl “Yangi Rim imperiyasi”ni tuzdi va imperatorlik tojini kiydi

806-yil Rofe ibn Lays boshchiligidagi halifalikka qarshi qo’zg’alon ko’tarilishi

809-813-yillar Ma’mun bilan Amin o’rtasida halifalik taxti uchun kurash

810-870-yillar Imom al-Buxoriy yashagan yillar

813-yil Ma’mun halifalik taxtiga o’tirishi

813-833-yillar Halifa Ma’mun davri

815-yil Arablarga qarshi Ozarbayjonda Bobek qo’zg’aloni

821-yil-Tohir ibn Husayn Xuroson va Movaruonnahr noibi etib saylandi.

822-yil Tohir halifa nomini xutbadan chiqarib tashladi

824-894-yillar Abu Iso Muhammad at-Termiziy (at-Termiziy) yashagan yillar

830-844-yillar Abu Abbos Abdulloh davri

832-833-yillar Ahmad al-Fargòniy Suriyani shimolida Sinjor dashti va Ar-raqqa oralig’ida yer meridianini o’lchashda qatnashdi

842-yil Lodonni “Normandlar” tomonidan talanishi

843-yil Verden shartnomasiga ko’ra Franklar imperiyasi-Fransiya, Germaniya, Italiyaga bo’lindi

861-yil Ahmad al-Fargòniy rahbarligida “Miqyos an-Nil” inshoati qayta tiklandi

865-yil Samarqand noibi Ahmad vafot etdi

865-925-yillar Abu Bakr ar – Roziy yashagan yillar

871-900-yillar Buyuk Alfred hukumronlik yillari

870-944-yillar Abu Mansur al-Moturidiy yahgan yillar

873-yil Tohiriylar hukumronligi tugatilishi

873-948-yillar Farobiy yashagan yillar (160dan ortiq asar yozgan)

879-yil Buyuk Alfredni Daniyliklar bilan tinchlik sulhini imzoladi

879-yil Ryurik vafot etdi. Kiyev taxtini Oleg egalladi

882-yil Oleg kiyevni egallab Kiyev Rusi davlatiga asos soldi

888-yil Movarounnahni Somoniylar qo’l ostida birlashtilishi

892-902-yillar Halifa Mu’tazid davri

893-yil-Ismoil Somoniy Taroz shahrini fath etib, dashtliklarga qaqshatqich zarba berdi

893-927-yillar Bolgariya podshohi Simeon davri

900-yil Amir ibn Lays va Ismoil Somoniy o’rtasida jang

907-yil Oleg Konstantinopolga hujum qilib vizantiyaliklardan katta to’lov olishga erishdi

907-960-yillar Xitoyda U Day sulolasi hukmronligi

912-945-yillar Kiyev Rusida Igor knyazlik davri

914-943-yillar Nasr II davri

919-yil Saksoniya gersogi Genrixni Germaniya imperatorligiga saylanishi

920-935-yillar Knyaz Vatslav davri

936-973-yillar Otton I davri

942-yil Somoniylar aholidan 2 marta soliq undirib oldi

943-954-yillar Somoniy Nuh davri

947-yil Nuh ibn Nasrning amakisi Ibrohim isyon ko’tardi

952-yil Abu Ali Chag’aniyon avval Chag’anyonga so’ngra Xurosonga hokim qilib tayinlandi

955-yil Otton I vengerlar ustidan Lex daryosi bo`yida g’alaba qozondi

960-1279-yillar Xitoyda Sun sulolasi davri

961-962-yillar Somoniy Abdumalik bin Nuh tangasi zarb etildi

961-yil Buxoroda harbiy askarlar g’alayoni

962-963-yillar Alptegin G’azna viloyatini boshqargan davr

962-yil Otton I ga Ioann XII imperatorlik tojini kiydirdi

962-1806-yillar Muqaddas Rim imperiysi davri

964-yil 22 yoshli Svyatoslav Kiev knyazligi taxtiga o’tirdi

970-1011-yillar Abu Sahl Masihiy yashagan yillar

972-980-yillar Svyatoslavning vorislar orasida taxt uchun kurash davri

973-1048-yillar Abu Rayxon Beruniy yashagan yillar.

976-997-yillar Somoniy Nuh II davri

980-1037-yillar Abu Ali ibn Sino yashagan yillar

991-1048-yillar Abulxayr ibn Hammor yashagan yillar

992-yil Horun Bug’roxon boshliq qoraxoniyar Movarounnahrga hujum qilishi

995-yil Gurganch miri Ma’mun ibn Muhammad Kat shahrini ishg’ol qildi

996-yil Qoraxoniyalar Movarounnahrga 2-marta yurishi

997-1030-yillar Mahmud G’aznaviy davri

Yu.Sarimsaqova

Rus tili uslubiy

birlashmasi rahbari

Ноябрь – месячник русского языка и литературы

БОГАТСТВО РУССКОГО ЯЗЫКА Ничто на свете не связано с человеком так прочно, как язык. Нет на свете

лучшего средства общения. Чем лучше ты владеешь языком, тем больше у тебя права

называться человеком. Благодаря языку ты встречаешься с великим множеством новых

людей. Благодаря языку у тебя появляются друзья в других странах и даже в

отдалённых временах. Но главное - новый язык стоит учить потому, что он проложит

тебе дорогу к другим людям.

Язык - это орудие дружбы, и с тех пор, как стоит мир, лучшего орудия ещё никто не придумал.

Русский язык один из официальных, рабочих языков ООН и ряда других международных организаций.

Его изучают на всех континентах нашей планеты, ибо он стал одним из общепризнанных мировых языков. Его

общечеловеческая ценность связывается с богатейшей русской классической литературой и непревзойдёнными

по качеству и количеству переводами на русский язык литературы всех языков мира.

Русский язык богат, выразителен, красив. Характеризуя его, А.С. Пушкин, основатель русского

литературного языка, писал: “Русский язык гибкий и мощный в своих оборотах и средствах”. Чародей русского

слова, знаменитый писатель И.С. Тургенев видел в русском языке опору в своей жизни, называл его великим,

правдивым, свободным.

Известные немецкие экономисты уделяли большое внимание русскому языку, они владели им и читали в

подлиннике Г.В.Плеханова, Н.Г.Чернышевского, Н.А.Добролюбова, А.И.Герцена и др. Богатство лексики,

гибкость грамматического строя этого языка поистине поражали их. Они писали: “Как красив русский язык!”,

указывая на то, что “русский язык всемерно заслуживает изучения”, ибо “это один из развитых языков”. Поэт

XX века Самуил Маршак писал: “И мы должны быть глубоко благодарны предшествующим поколениям,

которые донесли до нас это наследие - образный, ёмкий, умный язык. В нём самом есть уже все элементы

искусства: и стройная синтаксическая архитектура, и музыка слова, и словесная живопись”.

Олимова Муслима

Ученик 6 “a” класса

Дикие животные

К

Р

О

К

О

Д

И

Л

Рафиков Рафик


Загадка

Все отгадки начинается с буквы «О»

1. В небе белая гора,

Легче пуха и пера.

2. Листы желтые кругом,

Все промокла под дождём.

Заскучала детвора,

Что за грустная пора?

3. Если кто-то видит плохо,

Ни к чему вздыхать и охать.

Надо стёклышки надеть –

Всё сумеешь разглядеть!

4. Опустись на дно морское –

Там увидишь ты такое!

Голова и восемь ног

Есть отгадка?

Рахимов Шухрат


Загадка

Железный конь,

В животе огонь,

Сена не спросит,

Пашет, сеет, косит.

Уралов Азамат


НАЙДИТЕ СТОЛИЦЫ ГОСУДАРСТВ МИРА

У З Б Е К П А П Е Л О Т Т А В

П Л Б Х И Ф Р И Т Е Р Б У Р А

Е О Н Д С Т Ш Ж С Е У Л В Г К

К И Н О Н А Н Ж Д Е Х Л И Н А

И Н Г Т О Л И С Т О К К М Б Е

Ш М А Ч Н И А С А Б И О А Р Р

А А Д Я А М Е Х И О Н М Р И М

В С Р И Д И И Л К О Л Р И Н Г

Мадрахимова Махлиё

Александр Сергеевич Пушкин

Александр Сергеевич Пушкин занимает

особое место в культуре России. Он создал

художественные ценности мирового уровня, стал –

как человек и как художник – символом русской

духовной жизни. Еще в 1834 году Н.В. Гоголь

пророчески заметил: «При имени Пушкина тотчас

осеняет мысль о русском национальном поэте…

Пушкин есть явление чрезвычайное и, может быть,

единственное явление русского духа: это русский

человек в его развитии, в каком он, может быть,

явится чрез двести лет».

Александр Сергеевич Пушкин родился 6 июня (26

мая по старому стилю) 1799 году в Москве. В тот же

день у императора Павла родилась внучка, в честь

которой во всех церквях шли молебны и гудели

колокола. Так, по случайному совпадению событий,

день рождения русского гения был ознаменован

всеобщим народным ликованием.

Отец поэта, Сергей Львович (1771 -1848 ),

происходил из помещичьей, когда-то богатой семьи.

От имений предков (в Нижегородской губернии) до

него дошло немного; но и дошедшее сохранить

оказалось очень трудно – Сергей Львович

совершенно не интересовался хозяйственными

делами; служил он в Московском комиссариате, но и

служба не приносила ему должного удовлетворения.

Среди его знакомых было много писателей, а брат

его Василий Львович приобрел известность как поэт.

Мать Пушкина, Надежда Осиповна, урожденная

Ганнибал, происходила от Ганнибала, "арапа Петра

Великого", абиссинского князька, Абрама Петровича

Ганнибала, который умер в 1781 в чине генерал-

аншефа и александровского кавалера, оставив 7

человек детей и более 1400 душ.

Воспитание Пушкина во многом было возложено на

французов-гувернеров, случайных учителей,

которые довольно часто сменяли друг друга.

Детство Пушкин провел в Москве, выезжая на лето в

уезд Захарово, в подмосковное имение бабушки.

В 1811 г. Александр со своим дядей поехал в

Петербург, благодаря имеющимся связям, Пушкину

было обеспечено поступление. 12 августа он

выдержал вступительный экзамен. 19 октября был

торжественно открыт лицей, и с этого дня началась

лицейская жизнь Пушкина. Лицей был закрытым

учебным заведением, в него было принято всего 30

учеников. Это были дети средних малообеспеченных

дворян, обладавших служебными связями. В связи с

политическими событиями 1812 г. взятие

французами Москвы ставило под угрозу Петербург.

Срок пребывания в лицее кончился летом 1817 года.

9 июня состоялись выпускные экзамены

После окончания лицея Пушкин был определен в

коллегию иностранных дел, впоследствии (в 1832

году) коллегия преобразовалась в министерство

иностранных дел. После лицея в 1817 году Пушкин

печатается в журналах, подбирает стихи для своего

сборника, хочет выпустить свою книгу. Работает над

поэмой "Руслан и Людмила", которую он начал

писать в последний год лицея. В этот период

Пушкин написал политические стихи: "Вольность"

(1817 год), "К Чаадаеву" (1818 год), "Сказки" (1818

год), "Деревня" (1819 год). В этих стихотворениях

прослеживается влияние на Пушкина умеренно-

либеральных идей.

По прибытии в Екатеринослав Пушкин простудился

и слег. Туда прибыл генерал Раевский и по

предварительной договоренности, они отправились в

Крым. В поездке принимали участие сам генерал

Николай Николаевич Раевский, его сын Николай и

две дочери Софья и Мария. Путь их лежал через

Кавказ, в кавказских водах их ждал старший сын

Раевского - Александр. На кавказских горячих водах

(ныне Пятигорске) Пушкин провел два месяца - с 5

июня по 5 августа.

А затем они направились в Крым, через Кубань,

Тамань, Керчь до Феодосии, а затем морем. Они

поселились в доме Ришелье в Гурзуфе. Там Пушкин

прожил с 18 августа до 5 сентября 1820 года. Все три

недели, проведенные им в Гурзуфе, он посвятил

отдыху и политическим дискуссиям с Раевским о

событиях на Западе. Здесь, в Гурзуфе, и появилась

идея "Кавказского пленника".

8 сентября 1826 г. Пушкин прибыл в Москву и в

этот же день был представлен Николаю I.

В ноябре 1826 г. Пушкин вернулся из Москвы в

Михайловское. 1 сентября 1830 года Пушкин уехал в

Болдино, предварительно поругавшись с матерью

Гончаровой, после чего вопрос о браке остался

открытым. В Болдино Пушкин очень плодотворно

работал. Он написал около четырех сот

стихотворений, 8-ю, 9-ю и 10-ю главы "Евгения

Онегина", но последняя сгорает. Также он пишет в

Болдино около 30 мелких стихотворений, 5 повестей

прозою, несколько драматических сцен. Работа в

Болдино замыкает целый период творчества

Пушкина. Пушкин пишет прозу, пишет много

критических и публицистических статей. Основная

работа в Болдино заключалась в маленьких

трагедиях, связанных с драматургическими опытами

Пушкина.

Летом 1831 года роман "Евгений Онегин" получил

окончательную отделку, "Борис Годунов" не

пользовался успехом. В этот период Пушкин

задумывает "Дубровского" и "Историю Пугачева".

Собирая материал для "Истории Пугачева" и ездя на

места сражения, Пушкин в октябре возвращается в

Болдино и проводит там до половины ноября. Это

была вторая болдинская осень. Там он закончил

"Историю Пугачева", написал "Медный всадник",

"Сказку о рыбаке и рыбке", "Сказку о мертвой

царевне" и много стихотворений. К этому же

времени относится работа над "Пиковой дамой".

Пушкин вызвал на дуэль Дантеса. Дуэль состоялась

27 января 1837 года на Черной речке у

Комендантской дачи. Там Пушкин был смертельно

ранен. В 2 часа 45 минут 29 января (по новому

стилю 10 февраля) 1837 года он умер. 5 февраля

Пушкин был перевезен в село Михайловское и

погребен у Святогорского монастыря.

M.Tursunova

“Kamolot” yetakchisi

“ORASTA QIZLAR” SARDORI

Azal-azaldan xalqimiz farzand tarbiyasiga, ayniqsa qiz bola tarbiyasiga alohida

e’tibor bilan yondoshgan. Chunki, qiz bola kelajakda bir oilaning oqila bekasi bo`lib, o`sh

xonadonni gullab-yashnatadi. Ro`zgòr to`kinligini ta’minlab, sog`lom va dono farzandlarni

kamolga yetkazadi.

Bugin qizlarni har tomonlama barkamol voyaga yetkazishda nafaqat oilalar balki

ta’lim muassasalarida ham muhim fazifa sifatida qaralmoqda. Shu maqsadda O`zbekiston

respublikasi Xotin – qizlar qo`mitasi tashabbusi bilan respublika ta’lim muassasalari

qoshida “Orasta qizlar” to`garagi tashkil etilgan.

Kuni kecha xalq ta’limi vazirligi va o`rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

hamkorligida ta’lim muassasalari o`quvchi qizlari o`rtasida tashkil etilgan “Orasta qizlar” ko`rik tanlovining respublika

bosqichi bo`lib o`tdi. Tanlovda respublikaning barcha viloyatlari, Qoraqalpogìston respublikasi hamda Toshkent

shahridan 14 jamoa o`zaro bellashdi. Bellashuv shartiga ko`ra ishtirokchilar Prezudentimizning “Yuksak ma’naviyat -

yengilmas kuch” va Kaykovusning “Qobusnoma” asarlaridan olingan savollarga javob berishdi.

Tanlovda maktab – internatimiz o`quvchisi Gulshodabegim Abdulhamidova sardorligidagi Namangan

viloyatinng “Namangan gullari” jamoasi fahrli 1-o`rinni egalladi. Bu ga`laba qalbmizni iftihor bilan to`ldirdi.

Gulshodabegimga O`zbekiston respublikasi Bosh vazirining o`rinbosari, Xotin qizlar qo`mitasi raisi Elmira

Bositxonova tomonidan shaxsan gòliblik diplomi va sertifikat taqdim etildi.

Biz Gulshodabegimga omad va zafarlar tilaymiz.

Tursunova Husnida

9 “a” sinf o`quvchisi

12 yoshidan she’rlar mashq qiladi. She’rlari “Bolalar dunyosi”, “Diyonat”, “Tong yulduzi”, “Chortoq

haqiqati” kabi gazetalarda chop etilgan. “Yangi avlod 2013” bolalar ijodiyoti festivalining tuman bosqichi

gòlibi, viloyat bosqichi ishtirokchisi.

IJOD SURURI

Men she’r yozsam gulga yozaman,

Iforidek go`zal, musaffo.

Sozlarim-la nafis xislarni,

Etsam deyman har ko`ngilga jo.

She’rlarimda pok tuygùlarni,

Tuxfa etgim kelar bir olam.

Obod etmoq bo`lib dunyoni,

Yaralgan-ku har bitta odam.

Men she’r yozsam ijod zavqidan,

Samolarda qushdek uchaman.

Ko`rkka to`lgan obod yurtimda,

Baxtim shodon bo`lib quchaman.

Jar solaman butun olamga,

Bo`ling siz ham zavqimga sherik.

Ezgulakka intilmoq kerak,

Muhabbatdan har inson tirik.

Rustamova Sarvinoz

5 “b” sinf o`quvchisi

Sarvinoz bo`sh vaqtlarida badiiy kitoblarni ko`p o`qiydi. O`zi ham turli hikoyalar, she’rlar

mashq qilib turadi. Turli krossvordlar, boshqotirmalar tuzadi. Quyida uning ijodidan hikoya

bilan tanishasiz.

T A B I A T Q O` Y N I D A

(hikoya)

Erta tong. Quyosh viqorli tog`lar ortidan bosh ko`tarib chiqib kelmoqda. Xo`rozvoy

esa tong otganidan habar berib qichqirmoqda. Nodir o`rnidan erinibgina turdi-yu yuz-qo`lini

chala-chulpa yuvgan bo`lib, endi nonushtaga o`tirgan ham ediki, o`rtogì Sobir hovliqib

chaqirib keldi. Nodir, Nodir eshitdingmi, dam olish kuni sinfimizdagi o`quvchilar bilan tog`ga chiqarkanmiz. Nodir bu

gapni eshitdi-yu quvonganidan qichirib yubordi. Rostdanmi…? Shosha pisha kiyingan bo`ldi. Onasi uy ichidan

choyingni ichmaysanmi degan gapiga ham qarab o’tirmadi.Yo’l-yo’lakay uyerda nima qilishlarni rejalashtirib

ketishdi.U yer juda sovuq bo’ladi-a, dedi Nodir. Ha albatta.Demak issiqroq kiyimlarimdan ham olib olar ekanmanda…

Ha deb javob berdi Sobir.Shunday gaplar bn maktabga qanday yetib kelganlarini bilmay qolishdi.

Sinf xonasiga kirishgan edi hali dars boshlanmagan ekan.O’qituvchi kirib dars boshlandi.Nodir bilan Sobir

hadeb chug’urlashardi.O’qituvchidan dakki ham eshitishdi.Dars tugadi.Hammalari uy uylariga tarqalishdi.Ikki o’rtoq

birgalikda ertangi kunga tayyorgarlik ko’rishdi.Kech kirdi.Nodir derazadan tog’ tomonga boqdi.Tog’dagi gullar uning

ortidagi qizarib botayotgan quyosh Nodirning bahri dilini ochar edi.Ular tong qorong’isida yo’lga tushishdi.Tarovatli

tong qo’ynida tabiat jimjit va sokin asta-sekin arof yorishib kelardi. Bora-bora ufq qizarib, tog;lar osha ko’tarilgan

quyosh butun borliqni olyin shu’lalariga ko’mib yubordi.Ular tabiat manzarasini tomosha qilib tog’ga ham yetib

kelishbi.Torli cho’qqilar yaraqlab,maysalar va gul yaproqlarida shabnam injuday yalyirar ming xil anvoyi chechaklar

quyosh shulalarida rango-rang tovlanardi.Qanday go’zal qanday ajib manzaralar deya quvonganidan qichqirib yubordi

Nodir.Borliq yashnagandan yashnab borar, kengliklarga boqqan sayin ko’z quvonardi. Tabiatning go’zal manzarasi

ularni hayratga solardi.Ular tog’da turli musobaqalar o’tkazishar o’yinlar o’ynashar edi.Shunday qilib bir hafta qanday

o’tib ketganini bilmay qolishdi.

Erta tongdan yo’lga tushishdi.Ular uylariga yo’l olayotgan edilar.Yo’l-yo’lakay tog’ ularda qanday taasurot

qoldirganini bir-birlariga so’zlab berishdi.Hash-pash deguncha uylaruga ham yetib klishdi.Nodir bilan Sobir bu bo’lib

o’tgan voqeani ko’p-ko’p esga olishar va bundan zavqlanishar edi.

Ahmadaliyeva Odina


UYG‘UN

Rahmatulla Otaqo’zi o’g’li Uyg’un 1905 yili Qozog’iston respublikasi Jambul viloyatining Marki qishlog’ida

xizmatchi oilasida dunyoga keldi. U qishlog’idagi maktabni tugatgach, Toshkent pedagogika texnikumida o’qidi. 1925

yildan boshlab Toshkent qishloq xo’jalik texnikumida o’zbek tili va adabiyotidan dars berdi. 1927 yili Samarqand

Pedagogika akademiyasida o’qidi va Mirtemir, Hamid Olimjon, Amin Umariy, Hasan Po’latlar bilan tanishdi. Uyg’un

yoshligidan she’rlar yozib, vaqtli matbuotda faol ishtirok eta boshladi. 1929 yili shoirning «Bahor quvonchlari» nomli

birinchi she’rlar to’plami chop etildi. «Mart kunlari», «Cho’l», «Kolxozchi kiz», «Ukraina yellari» kabi lirik she’rlari

kitobxonlarnipg sevimli asariga aylandi. 30-yillarda shoirning «Ikkinchi kitob», «Quyosh o’lkasi», «She’rlar»,

«Muhabbat» kabi yangi she’riy to’plamlari va bir qator hikoya va dostonlari bosilib chiqdi. 2-jahon urushi yillarida

«Ona» (1942), «Alisher Navoiy» (1943, Izzat Sulton bilan hamkorlikda), «Qaltis hazil» (1944) kabi dramatik asarlar,

komsediyalar yaratdi.

Uyg’unning urushdan keyingi yillardagi ijodida tinchlik, urush, kurash hamda kishilarning fidokorona

mehnatni kuyladi Shoirning «Armug’on» (1941) «O’zbekiston» (1942), «Hayot chorlaydi» (1954) kabi she’riy

to’plamlari bosildi. Uning keyingi yillarda ijod qilgan «Parvona» (1956), «Abu Rayhon Beruniy (1973), «Ibn Sino»,

«Zebunniso» kabi sahna asarlari o’zbek dramaturgiyasining yaxshi namunalari bo’ldi.

Shoir va dramaturg Uyg’un faol jamoatchi sifatida 1951-1954 yillarda O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasi

raisi bo’lib ishladi. U o’zbek adabiyoti taraqqiyotidagi xizmatlari uchun bir necha bor taqdirlandi.

1956 yili O’zbekistonda xizmat ko’rsatgai san’at arbobi, 1965 yili O’zbekiston xalq shoiri faxriy unvonlariga

sazovor bo’ldi. U Hamza nomidagi respublika Davlat mukofoti laureati unvonlariga ham ega edi. Uyg’un 1974 yilda

O’zbekiston Fanlar akademiyasining muxbir a’zosi qilib saylangan edi.

Uygùn Pushkin, M. Lermontov, A. P. Chexov, N. Tolstoy, V. Shekspir kabi yozuvchilarning asarlarini o’zbek

tiliga tarjima qilgan. Uning asarlari qardosh xalqlar va jahon xalqlarining ko’pgina tillariga tarjima qilingan. Ijodkor o’z

asarlari bilan o’zbek poeziyasi va dramaturgiyasi rivojiga salmoqli hissa qo’shgan sermahsul shoir va dramaturg sifatida

taniqlidir. U 1990 yil fevral oyida 85 yoshida dunyodan ko`z yumdi.

Abduqahhorova Muslima


MEN SEVGAN ADIB

XUDOYBERDI TO’XTABOYEV

O’zbek bolalar adabiyotining ko‘zga ko‘ringan iste’dodli vakillaridan biri Xudoyberdi To‘xtaboev Farg‘ona

viloyatining O’zbekiston tumanida 1933 yili tug‘ildi. U o‘rta maktabni bitirgach, O’rta Osiyo dorilfununining filologiya

fakultetida (1950—1955) ta’lim oldi. U ko‘p vaqt «Toshkent haqiqati», «Qizil O’zbekiston» ro‘znomalarida,

«Guliston» oynomasida bo‘lim muharriri va boshlig‘i bo‘lib xizmat qildi.

Xudoyberdi To‘xtaboyevning ijodi asosan 1958 yildan boshlandi. Uning «Shoshqaloq» nomli hikoyalar

to‘plami 1962 yilda, «Yosh gvardiya» (1963) nomli hikoyalar to‘plami, «Sir ochildi» (1964) va «Sehrli qalpoqcha»

(1965) nomli qissalari birin-ketin nashr qilinib, keng kitobxonlar ommasining mehr-muhabbatini qozondi. U o‘zining

yumoristik roman, qissalarida yoshlarning to‘g‘rilik, insonlarga bo‘lgan mehru muhabbat, sadoqat kabi olijanob

xislatlartshi va firibgarlikka qarshi olib borgan kurashlarini qiziqarli va ta’sirtan sahifalarda aks ettiradi. Bu jihatdan

Xudoyberdi To‘xtaboyevning «Sariq devni minib» (1969) va «Sariq devning o‘limi» (1973), romanlari 70-yillar o‘zbek

bolalar adabiyotining taraqqiyotiga qo‘shilgan salmoqli hissadir. Shuningdek, X. To‘xtaboev «Besh bolali yigitcha»

(1975), «Qasoskorning oltin boshi», «Yillar va yo’llar» (1983), «Sehrgarlar jangi yoki shirin qovunlar mamlakatida»

(1987) asarlarining ham muallifidir. Adib mazkur asari uchun Hamza mukofotini olgan. O’zbekiston xalq yozuvchisidir

Xudoyberdi To‘xtaboyev bolalar adabiyotining chinakam jonkuyari sifatida «Kamalak» nashriyotida muharrir,

bosh muharrir vazifalarida ishlagan. Bu ijodkor nomi o‘zbek jurnalistikasida A. Qodiriy, K. Aliev, V.Mahkamov,

U.Yusupov singari feletonchilik borasida ham ma’lum va mashhur. Uning o‘tkir feletonlari 60—70-yillar

publitsistikasining ajoyib namunalari sifatida jamiyatimizning salbiy illatlaridan qisman tozalanishida o‘z amaliy

hissasini qo‘shgan.

Adibning o`zi bolaligi to`g`risida quyidagicha hikoya qilgan: “ Bolalik paytlarim va o`smirligim urush yillariga

to`g`ri kelgan. Hayot ogìr edi. Maktabda esa bitta muallim, bitta doska, bitta sinf bo`lar edi. Doskani ikkigabo`lib,

muallim ikkita sinfga ikki xil fandan dars o`tardi. Men sizlarga bir narsani aytamanki, aziz farzandlarim doimo o`qib,

izlaning. Kelajakda ajoyib inson bo`ling, meni eslab yuring, azizlarim”.

Mirzaakbarxo`jayev Tohirxo`ja


National Flag of the Republic of Uzbekistan

The flag of our country is a symbol of the sovereignty of the Republic. The national flag of

the Republic of Uzbekistan represents the country internationally when official delegations from

Uzbekistan visit foreign countries, as well as at conferences, world exhibitions and sports

competitions. The national flag of the Republic of Uzbekistan is a right-angled coloured cloth

consisting of three horizontal stripes: blue, white and green.

Blue is the symbol of the sky and water, which are the main sources of life. Mainly blue was

the colour of the state flag of Temur. White is the traditional symbol of peace and good luck, as

Uzbek people say "Oq yo'l". Green is the colour of nature and new life and good harvest. Two thin

red stripes symbolize the power of life. There is a new moon which symbolises the newly

independent republic. There are twelve stars, which represent the 12 provinces in Uzbekistan.

HAYVONLAR HAM MAQOLGA AMAL QILISHADI

Tursunova Zebuniso

9 b sinf o`quvchisi

Xalqimizda bir ajoyib naql bor “Sizdan u gina , Bizdan bugina“. Bu naqlni tahminan quyidagicha tahlil

qilishimizmumkin. ”Agar siz mehr ko’rishni istasangiz, boshqalardan ham mehringizni ayamang.Yoki

boshqalarni sizga foydasi tegishini hohlasangiz, sizning ham boshqalarga foydangiz tegsin” Ya’ni bu–samimiy

hamkorlik degani. Bu shunday ajoyib naqlki, har bir inson undan ibrat olib yashaydi.

Tinib-tinchimas olimlarimiz shuni aniqlashdiki, nafaqat insonlar balki, boshqa tirik mavjudotlar ham ushbu

naqldan ibrat olib yashashadi.

Yashash uchun kurash jarayonida hayvonlarning hayot faoliyati faqat o’zaro kurashdan iborat

bo’lmasdan, balki bir-biriga yordam berishdani borat. Bu fikrimizni turlimisollar bilan dalillashimiz mumkin.

Chumolilar o’simlik shira bitlaridan shirin sharbat so’rishni bilishadi. Chumolilar shiralarni qidirib topishib, ularni

qo’riqlashadi, ularning tuxumlarini ehtiyot qilishadi, o’simlik ko’p o’sgan joylarga ko’chirib yurishadi. Bu

ittifoqda o’simlik biti himoya va parvarishga, chumolilar esa yemishga ega bo’ladi.

Aktiniya nomli jonivor (zoologiya fanidan u sizga yaxshi tanish ) xuddi gulag o’xshaydi.U mana shu

qiyofasi bilan baliqchalarni aldaydi., ular ehtiyotsizlik qilib aktiniyaning gulbarglariga o’xshash

paypaslagichlariga tegib qolsa , ular baliqchani jizillatib chaqib oladi va qo’lga tushiradi. Lekin bu “ayyorgina”

aktiniya juda sekin harakatlanadi. Shuninguchun u dengizdagi tezharakatlanadigan darvish qisqichbaqanio’ziga ot

qilib minib oladi. Qisqichbaqa o’ziga mos keladigan aktiniyani topadi va uni o’z ustiga mindirib oladi.Uning bu

yaxshiligiga aktiniya ham yaxshilik qaytaradi.U paypaslagichlari bilan qisqichbaqa dushmanlarini haydaydi.

Chumoli va shira, qisqichbaqa bilan aktiniya o’rtasidagi shunday munosabatlarni olimlar simbioz ya’ni

hamkorlik deb atashadi. O’simliklar orasida ham simbiozni kuzatish mumkin.Masalan, mikroskopik suv o’tlar

va zamburug’lar birga yashashi tufayli lishaynik paydo bo’ladi. Shunday qilib huddi insonlar o’zaro hamkorlikda

ish yuritishganidek boshqa tirik mavjudotlar ham o’zaro hamkorlikda yashashadi.

Zuhriddinov Nuriddin

9-B sinf o`quvchisi

AVESTO

«Avesto» — O'rta Osiyo xalqlarining eng qadimiy mushtarak yozma yodgorligidir. U zardushtiylik

dinining muqaddas kitobi bo'lib, O'rta Osiyoda yashagan qadimgi aholining asosiy qismi shu dinga e'tiqod qilgan.

«Avesto»dagi ma'lumotlarning qadimgi qismlari miloddan avvalgi 3000—2000 yillarga taalluqlidir. Ular

«Gotlar» va «Yashtlar» deb nomlangan. Beruniy (973—1048) «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar» asarida

«Avesto» haqida bunday ma'lumotlarni beradi:

«Podsho Doro ibn Doro xazinasida «Avesto»ning o'n ikki ming qoramol terisiga tilla bilan bitilgan bir

nusxasi bor edi. Iskandar otashxonalarni vayron qilib, ularda xizmat etuvchilarni o'ldirgan vaqtda uni yondirib

yubordi. Shuning uchun o'sha vaqtdan beri «Avesto»ning beshdan uch qismi yo'qolib ketdi. «Avesto» o'ttiz

«nask» edi. Majusiylar qo'lida o'n ikki nask chamasi qoldi. Biz «Qur'on» bo'laklarini haftiyaklar deganimizdek,

nask «Avesto» bo'laklaridan har bir bo'lakning nomidir». «Avesto» o'sha davrlar tarixi, fani, madaniyati haqida

ma'lumot beruvchi qomusiy asardir.

SO‘Z DEGANDA NIMA TUSHUNILADI?

So‘zda ikki jihatni – tashqi va ichki, belgi va ma’noni ajratish mumkin. Belgi — bu aytilgan so‘zning

yozuvdagi ifodasi yoki tovush qobig‘i. Har bir belgi nimanidir anglatadi. So‘z belgi va ma’noning birligidir.

Masalan, bayroq so‘zini tashkil etgan harflar, tovushlar (b a y r o q) kabi ongimizda tasavvur etilgan moddiy belgi

bo‘lib, o‘zbek tilida muayyan ma’noni ifodalaydiki, u hissiy-ruhiy, g‘oyaviy jihati bilan boshqa belgilardan farq

qiladi. Bunda tashqi — moddiy belgi (harf, tovush) va ichki belgi — yozilgan yoki aytilgan so‘zning hissiy-ruhiy

timsoli farqlanadi. Biz muayyan nutq jarayonida u yoki bu so‘zni eshitmasak-da, shu so‘zning qanday yozilishi va

aytilishini tasavvur qila olamiz. Xuddi ana shu holat so‘zning ichki, hissiy-ruhiy belgisidirki, u tashqi belgi va

shunga mos ma’no bilan chambarchas bog‘liq. Ichki belgilar va ularning ma’nolari orqali biz o‘z fikrimizni shakllantiramiz, o‘ylaymiz, mushohada yuritamiz. Tashqi belgilar orqali esa fikrlarimizni (og‘zaki, yozma) nutqqa

ko‘chiramiz, ularni boshqalarga yetkazishga harakat qilamiz, nutqiy aloqa uchun zarur sharoit yaratamiz.

Ifodalanayotgan narsa, tushuncha, ma’no va belgi o‘zaro bog‘liqdir

Xamraboyev Dilmurod

9 b sinf o`quvchisi

ENG ZARARLI 10 MAHSULOT

Shifokorlar qaysi ommabop taomlarni salomatlik uchun eng xavfli deb hisoblaydi va nima uchun? Quyida

e’tiboringizga eng zararli mahsulotlarning 10 tasi haqida ma’lumot berib o’tamiz.

1. Chipslar va kartoshka-fri Kartoshka qanday ko‘rinishda tayyorlanishidan qat’i nazar, bu sabzavotning

o‘zi foydali mahsulot hisoblanmaydi. Chipslar shaklida esa unda tabiiy

moddalardn asar ham qolmaydi. Faqat kanserogenlar, yog‘lar, aromatizatorlar

va ta’mni kuchaytiruvchi moddalar qoladi, xolos. Chipslarni tez-tez iste’mol

qilish onkologik kasalliklarni va semirishni keltirib chiqaradi. Kartoshka-fri

haqida ham xuddi shuni aytish mumkin.

2. Burgerlar va xot-doglar Fast-fudning tez tayyorlanishi va arzonligidan tashqari boshqa biror bir ijobiy

tomonini ayta olasizmi? Albatta, yo‘q. Och qorinni to‘ydirish uchun pishloq,

sabzavotlar, salat barglari va krevetkalardan ham xuddi shunday buterbrod

tayyorlash mumkin. Faqat unga qayla va mayonez solmang.

3. Shirin gazli ichimliklar Pufakchalarga boy bo‘yalgan ichimlik suvda eritilgan guashdan ko‘ra zararliroq. Fast-fudni gazli suv bilan tamaddi

qilish kerak, degan fikr mavjud, ammo bu unday emas: gazli ichimliklar ochlik hissini bo‘g‘adi va bu bilan yana bir

gamburgerni yeyishga majbur etadi.

4. Mayonez va ketchup So‘z do‘konda sotiladigan mayonez haqida bormoqda. Agar ushbu mahsulotni iste’mol qilish to‘xtatilsa, ikki haftadan

keyin belingiz bir necha santimetrga kichrayganini sezasiz. Mayonezning yoniga ketchup va turli-tuman qaylalarni ham

qo‘shish mumkin. Ularning tarkibida aromatizatorlar, yog‘lar va ta’mni kuchaytiruvchi sun’iy moddalar bor.

5. Tuz va qand Tuzni ham, qandni ham “oq o‘lim” deyishlarini yaxshi bilamiz. Tuz organizmdagi suvning harakatiga to‘sqinlik qiladi

va keraksiz joylarda to‘planib qoladi. Qand esa ozishni xohlovchilarning birinchi raqamli dushmani. Biroq ushbu

mahsulotlardan butkul voz kechib ham bo‘lmaydi, ammo agar ovqatga kamroq tuz solinsa, tuz bilan buzilmagan

mahsulotlarning tabiiy ta’miga tezda o‘rganib qolish mumkin. Qandni esa asalga almashtirsa bo‘ladi.

6. Kolbasalar, dudlangan mahsulotlar Sosiskalar aynan nimadan tayyorlanganini va ular chiqarilganiga necha hafta bo‘lganini kim biladi? Go‘shtni tuzlash va

dudlash uni uzoqroq saqlash uchun kerak xolos. Tabiiyki, vaqt o‘tishi bilan ulardagi foydali elementlar yo‘qoladi,

ammo kolbasada o‘limtik zahar paydo bo‘lishi to‘xtamaydi. Biroq siz buni sezmaysiz, chunki unga turli aromatizatorlar

va ta’mni kuchaytiruvchi moddalar qo‘shilgan-da.

7. Tez tayyorlanadigan ugra va pyure Mol go‘shti, tovuq go‘shti, krevetkalar, qo‘ziqorinlar va qaylali spagetti – paketlardagi mo‘’jizaviy ovqatlarni ishlab

chiqaruvchilar ana shunday shohona nonushta, tushlik va kechki ovqatni taklif etishadi. Aslida esa turli-tuman ovqatga

qo‘shiladigan moddalardan iborat issiq “miks”ga ega bo‘lamiz. Bunday “kombikorm” muntazam ravishda iste’mol

qilinganida organizmdagi tizim buziladi. Organizm ovqat va kaloriyalarni olganday bo‘ldi-yu, biroq ular moddalarning

normal faoliyati uchun haqiqatan ham kerak bo‘lganidan juda kam miqdorda olinadi. Ozuqadan mahrum bo‘lgan

organizm miyaga SOS signalini yuboradi va biz yana ovqatlanishni xohlaymiz. Ushbu ro‘yxatga yana bir talay

konservantlar, stabilizatorlar, quyuqlashtiruvchi moddalar, emulgatorlar, bo‘yovchi moddalar va ta’mni kuchaytiruvchi

moddalarni ham qo‘shadigan bo‘lsak, bu mahsulotda kimyoviy moddalardan boshqa hech narsa yo‘qligini tushunamiz.

8. Popkorn Makkajo‘xorining o‘zi salomalik uchun mutlaqo xavfli emas. Ha, unda uglevodlar va kraxmallar bor, kaloriyasi ham oz

emas – 100 gramm mahsulotda 330 kkal. Ammo uning tarkibida biriktiruvchi moddalar va yana bir talay foydali

moddalar, xususan, A, S, Ye vitaminlari, tiamin, niatsin, foliy kislotasi, temir, kaliy, magniy, fosfor, rux moddalari bor.

Agar popkorn shunchaki qovurilgan makkajo‘xori donlaridan iborat bo‘lganida edi, eng zararli mahsulotlar reytingidan

o‘rin olmasdi. Biroq unga yog‘, tuz, shakar, karamelizatorlar, bo‘yovchi moddalar, ta’mni kuchaytiruvchi moddalar,

aromatizatorlar qo‘shilganidan keyin hammasi o‘zgaradi. Aytganday, an’anaviy tuzli popkorndagi tuz moddasi shu

darajada ko‘pki, bu kamida qon bosimining oshishiga va buyraklar faoliyatidagi buzilishlarga olib kelishi mumkin.

9. Spirtli ichimliklar Bosh miya po‘stidagi degenerativ buzilishlar, jigarning shikastlanishi, onkologiya, genetik mutatsiyalar – bularning

hammasini odamlar yaxshi biladi. Ichkilikka ruju qo‘ygan kishilar odatda o‘rtacha umrdan 10-15 yil kam yashaydi.

Yuqorida sanab o‘tilgan kasalliklardan tashqari, ularni psixikaning buzilishi, depressiv holatlar ta’qib qiladi. Barcha

suiqasdlarning uchdan bir qismi va avtohalokatlarning 50% aynan mast holatda yuz beradi.

10. Shokoladli batonchiklar va chaynaladigan konfetlar Ushbu mahsulotlarning glikemik indeksi juda yuqori, ya’ni ularning tarkibidagi qand moddasi deyarli shu zahotiyoq

o‘zlashtiriladi. Ularda asal va quruq mevalardan farqli o‘laroq birortayam foydali modda yo‘q. Bundan tashqari, yorqin

rangli so‘riladigan qandlar, shakar-qiyomli konfetlar va chaynaladigan marmeladlarni oziq-ovqat mahsuloti deb atash

ham qiyin. Ular qand o‘rnini bosuvchi moddalar, stabilizatorlar, quyultiruvchi, jelelovchi, bo‘yovchi moddalar,

emulgatorlar va hokazolarning aralashmasidan iborat.

A’loxanov Otabek


METALLAR KORROZIYASI HAQIDA TUSHUNCHA

Korroziya turlari. Ko'pchilik metallar havo, suv, kislota, ishqor

va tuzlarning eritmalari ta'sirida yemiriladi. Bu hodisa

korroziya deyiladi. Korroziya so'zi lotincha «corrodore» -

yemirilish degan ma'noni anglatadi. Korroziya o'zining fizik-

kimyoviy Harakteri jihatidan ikki xil bo'ladi: kimyoviy va

elektrokimyoviy korroziya.

Metallarda qanday turdagi korroziya sodir bo'lishi metallni

qurshab to’rgan muhitga bog'liq bo'ladi. Metallarga quruq

gazlar (kislorod, sulfid angidrid, vodorod sulfid, galogenlar,

karbonat angidrid va x.k.), elektrolit bo'lmagan suyuqliklar

ta'sir etganda kimyoviy korroziya sodir bo'ladi. Bu ayniqsa

yuqori haroratli sharoitda ko'p uchraydi, shuning uchun

bunday yemirilish metallarning gaz korroziyasi deb ham

ataladi. Gaz korroziyasi ayniqsa, metallurgiyaga katta zarar

keltiradi. Temir va po'lat buyumlarini gaz korroziyasidan

saqlash uchun ularning sirti alyuminiy bilan qoplanadi.

Suyuq yoqilg'ilar ta'sirida vujudga keladigan

korroziya ham kimyoviy korroziya jumlasiga kiradi. Suyuq

yoqilg'ining asosiy tarkibiy qismlari metallarni

korroziyalantirmaydi, lekin, neft va surkov moylari tarkibidagi

oltingugurt, vodorod sulfid va oltingugurtli organik

moddalarning metallarga ta'siri natijasida korroziya vujudga

keladi. Suvsiz sharoitidagina bu ta'sir namoyon bo'ladi. Suvda

elektrokimyoviy korroziyaga aylanadi.

Elektrolitlar ta'sirida bo'ladigan korroziya

elektrokimyoviy korroziya deyiladi. Ko'pgina metallar asosan

elektrokimyoviy korroziya tufayli yemiriladi. Elektrokimyoviy

korroziya metalda kichiq galvanik elementlar hosil bo'lishi

natijasida sodir bo'ladi. Galvanik elementlar hosil bo’lishiga

sabab: 1) ko'p metallar tarkibida qo'shimcha sifatida boshqa

metallar bo'lishi; 2) metall hamma vaqt suv, havo namligi va

elektrolitlar qurshovida turishidir. Masalan, nam havoda

temirga mis metali tegib to’rgan bo'lsin. Bunda galvanik

element hosil bo'ladi (temir – anod, mis – katod vazifasini

o'taydi). Temir oksidlanadi: Fe – 2e– Fe2

Bu elektronlar katod sirtida havo kislorodini qaytaradi: O2

2H2O 4e– 4OH– Fe2 ionlari OH– ionlari bilan

birikib, Fe(OH)2 ni hosil qiladi; Fe(OH)2 havo kislorodi va

namlik ta'sirida Fe(OH)3 ga aylanadi:

Fe(OH)2 O2 2H2O 4Fe(OH)3

Natijada temir korroziyaga uchraydi. Agar, vodorod ionlari

mo'l bo'lsa, temirdan chiqqan elektronlar havodagi kislorodni

qaytarmasdan vodorod ionlarini qaytaradi:2H2e– 2H H2

Temir qalayga tegib tursa, korroziya temir misga tegib

to’rgandagiga qaraganda sustroq sodir bo'ladi, temir ruxga

tegib tursa, zanglamaydi, chunki, temir ruxga qaraganda asl

metaldir; elektrolitlar ishtirokida rux bilan temir hosil qilgan

galvanik elementda rux – anod, temir – katod vazifasini

bajaradi.

Metallar korroziyasini oldini olish. Metallarni

korroziyadan saqlashuchun bir necha choralar qo'llaniladi: a)

metall sirtini boshqa metallar bilan qoplash; b) metall sirtini

metall bo'lmagan moddalar bilan qoplash; v) metallarga turli

qo'shimchalar kiritish; g) metall sirtini kimyoviy birikmalar

bilan qoplash.

Metall sirtini boshqa metallar bilan qoplash. Metall

sirtini boshqa metallar bilan qoplash usullaridan biri anod

qoplash hisoblanadi. Bu maqsadda ishlatiladigan metallning

standart elektrod potensiali metallarning aktivlik qatorida

korroziyadan saqlanishi kerak bo'lgan metallnikiga qaraganda

manfiy qiymatga ega bo'lishi lozim. Masalan, temirni rux bilan

qoplash (anod qoplash) nihoyatda katta foyda keltiradi, chunki

temir buyum uning sirtini qoplagan ruxning hammasi

tugamaguncha yemirilmaydi.

Temirni qalay bilan qoplanganda katod qoplama

olinadi, chunki qoplovchi metall qoplanuvchi metallga

nisbatan aslroq. Katod qoplamaning biror joyi ko'chsa, himoya

qilinuvchi metall, ya'ni temir juda tez yemiriladi.

Metall sirtini metall bo'lmagan moddalar bilan qoplash.

Metallarning sirtini lak, bo'yoq, rezina, surkov moylari

(solidol, texnik vazelin) bilan qoplash, emallash va hokazolar

metallarni korroziyadan saqlaydi.

Toshboyeva Oydina


MADANIY O‘SIMLIKLAR KELIB CHIQQAN MARKAZLAR

№ Markazlar O‘simliklar

1 Janubiy Osiyo Sholi, shakarqamish, sitrus mevalar.

2 Sharqiy Osiyo Tariq, srechixa, ildizmevalar, noq olma,

olxo‘ri, sitrus mevalar.

3 Janubi-G‘arbiy Osiyo Bug‘doy, dukkakdoshlar, mevalar, toq

qovoqdoshlar.

4 O‘rta yer dengizi Sabzavot, xashaki meva

5 Efiopiya G‘alla, kofe, oqjo‘xori, tarvuz

6 Markaziy Amerika Makkajo‘xori, kungaboqar, qovoq, kakao

7 Janubiy Amerika Kartoshka, tamaki, yeryong‘oq

Rahimjonov Hokimjon


Dadajonim

Mehribonim o`zingiz,

Sirdoshimiz o`zingiz.

Buncha nurli yuzingiz,

Dadajonim bor bo`ling.

Nasixatda sexri bor,

Ko`zlarida mehri bor.

Ko`ngli yumshoq oppoq qor,

Dadajonim bor bo`ling.

Tilanboyev Boburjon


Onajonim

O`zi yemay bizga bergan,

Onajonlar sog` bo`ling.

Farzandlarin baxtin kòrgan

Jismi jonlar sog` bo`ling.

Doim bizni o`ylaysiz,

Alla aytib kuylaysiz.

Yonimizdan jilmasdan,

Boshimizni silaysiz.

Mening aziz do`stlarim,

Onalarni asraylik.

Doim duodamiz biz,

Onajonlar sog` bo`ling!

Erkinpo`latova Laylo


Ona

Onajonim mehribonim,

Sizsiz mening tanho jonim.

Bizga mehribon doim,

Mening aziz onajonim.

Erkalaysiz, silaysiz,

Bizga oq yo`l tilaysiz.

Kelajagimiz o`ylab,

Sog` omonlik tilaysiz.

Sobitov Abullays

5 sinf o`quvchisi

Olma

Olma pishdi, yerga tushdi,

Ko`rgan sari ko`zim quvnar.

Yegan sari yegim kelar,

Oh mazadir degim kelar.

Bayazov Sadafbek


Buvijonim

Oq ro`mol yarashar yuzingizga,

Allohim quvonch bersin ko`zingizga.

Hech kimni o`xshatmayman o`zingizga,

Ilohim sog` bo`ling mening baxtimga.

Yuzingizdan kulgular xech arimasin,

Buvijonlar xech qachon qarimasin.

Duo qilib, qo`llab yuring bizni doim,

Baxtimizga sog` bo`ling buvijonim.

Sotvoldiyev Alijon


Yaxshilik

Bir kishi bo`lgan ekan,

Yaxshilik qilgan ekan.

Bir kun bo`libdi kasal,

O`rnidan xech turolmas.

Homush bo`lib o`tirsa,

Kirib keldi bir kishi.

“Bir kun menga yaxshilik

Qilgan edingiz ancha.

Endi men ham qaytaray,

Kuch quvvatim yetkancha“.

Buni biling do`stlarim,

Qaytar ekan albatta,

Yaxshilikka yaxshilik.

Abdurahmonov Sardorbek


Shahnoza

Mening bitta singlim bor,

Go`zalligi betakror.

Yoqimtoy va erkatoy,

Uning ismi Shahnoza.

Bilimga o`ch a’lochi,

Mehribon ko`nglio ochiq.

Doim uni maqtayman,

Malikam deb atayman.

Sharillatib karrani,

Qoyil qilar hammani.

„Besh“ oladi har darsda,

Mening singlinm Shahnoza.

To`rtinchida o`qiydi,

Hatto she’rlar to`qiydi.

She’rlari ko`p ma’nodor,

Shunday dono singlim bor.

Mirzayeva Shahnoza


Otajon

Siz-siz mening tanhoyim,

Mening aziz quyoshim.

Hamisha doim borim,

Otajonim mehribonim.

Ko`nglimizni o`ylagan,

Nima desak tinglagan.

So`zlarimiz eshitgan,

Mehribonim otajonim.

Ismoilov Jahongir


Onam

Yillar o`zgaradi,

Olam o`zgarar

Yo`llar o`zgaradi,

Dunyo o`zgarar.

Lekin ona mehri

O`zgarmas aslo.

Men uchun qadrli

Onajonginam.

Temuriylar tu`gilgan yurtda,

Ona nomi ulu`g bu yurtda.

Ona so`zi yodga olganda,

Yuragimda mehr tuyganda

Men uchun qadrli

Onajonginam.

Xamidullayev Sanjar


Muallim

Har bir o`quvchiga mehringiz baland,

So`zingiz shirindir asal ila qand.

Muqaddas vatanga shogirdlar monand

Kamtar u vazminsiz dilkash muallim,

Bir umr shogirdga sirdosh muallim

Mamajonov Asadbek


Onajonim mehribonim

Onajonim mehribonim,

Madhingizni doston etay.

Izlaringiz ko`zga surtib,

Yo`llaringiz bo`ston etay.

Ona desak tog` egar bosh,

Hatto suvdek erir tosh.

Ona bilan mag`rurdir bosh,

Madhingizni doston etay.

Abdullayeva Sojida


Mehribon onam

Siz edingiz mehribon,

Bizga doim onajon.

Sizning mehringiz buloq,

Bizga doim onajon.

Siz kelsangiz yashnar uy,

Doim, doim onajon.

Bizga boqasiz mayus,

Nega doim onajon.

Keling bugun onajon

Uyimiz bir yashnasin.

Mehr bilan to`lsin uy,

Bugun ona onajon.

Qosimova Durdona


Geometriya

Geometriya ajoyib,

Fanlar ichra g`royib.

Uni ko`rgan har bola,

Uni yoqtirar zo`r-a.

Algebraning do`sti u,

Eng zo`r fandir rosti u.

Qarang dunyo ko`radi,

Viloyatlar biladi.

Farzandlarning jamoli,

Ushbu fanning kamoli.

Ona yurt ravnaqidir,

Fanlarning gavharidir.

Abdulboqiyeva Oydina


Oyijonim

Oq yuvib oq taragan,

Nuri boqiy porlagan.

Quyosh, oftob yuzlari,

Mehribonim oyijonim.

Ko`zlari dilda borim,

Mehribonim oyijonim.

Mening baxtu iqbolim,

Jonajon oyijonim.

Abdurahmonova Shohsanam


Ustozim

Bilimingiz ayamay,

Bilim o`rgatdingiz siz.

Tazimdaman ustozim,

Mehribon, muallimim.

Sizday o`qituvchini

Topolmayman dunyoda.

Misoli farishtasiz,

Oq ko`ngil xush zabonim.

Urushsangiz ham lekin

Sizni yomon ko`rmayman.

Sababi shuki ustoz,

Sizni yaxshi ko`raman.

Kelajakda albatta,

Zo`r o`qituvchi bo`laman.

Siz kabi bilim berib,

O`qitishdan tolmayman.

Jamoliddinova Oydina


Aql charxi

U fan bilganga oson, bilmaganga qiyin. Yana bir fan borki. U bilganga qiyin, bilmaganga oson. Bu fikr ostida qaysi fanlar to`g`risida

so`z ketyapti?

1968 yilgi mavsumda eng ko`p gol urgan futbolchilar uchun “Oltin butsa” sovrini ta’sis etilgan. Ta’sischilardan biri “Frans futbol”

haftanomasi ikkinchisi esa ... bo`lgan. Ikkinchi ta’sischi nomini toping.

20 – asrda ko`pgina harbiy akademiyalarda u fan sifatida majburan o`qitilar edi. U bo`lgùsi zobit uchun juda zarur ekan. Nima fan

sifatida majburan kiritilgan?

Rahimjonov Javohir


Abdulla Oripov she’rlari yashiringan krossvord

A

B

D

U

L

L

A

O

R

I

P

O

V

Ahmedov Muhammadakbar


O`

Z

B

E

K

I

S

T

O

N

SH

A

H

A

R

L

A

R

I

Dadaboyev Baxtiyor


“Q” harfi bilan boshlanadigan krossvord

1 1. Eng sovuq fasl

2 2. Rang

3 3. Yer ostida oltin …

4 4. Respublika-viloyat-tuman-…

5 5. Kuldiruvchi inson

6 6. Ism

7 7. Bahor elchisi

8 8 Qush nomi

9 9. Qo`shni respublika

Karimova Dilnura


Fruit

2 Across

1. 3 1. Big, outside usually green, inside usually red.

5. Yellov, monkeys like fruits them

4 8. Grown in Hawaii

5 6 9. Small, often red.

7 Down

8 2. Yellow, soun

3. Also a color

9 4. Purple on green

6. Also a computer company

7. Georgiya (USA) is famous for these

Hamidullayev Sanjarbek

5”b” sinf o`quvchisi

1. Neandertal odami qayerdan topilgan?

2. Luvr muzeyi qayerda joylashgan?

3. Suv osti arxeologlari?

4. Birinchi bo`lib kalendarni ixtiro qilishgan?

5. Globus so`zining ma’nosi?

6. O`zbek arxeologi?

7. “Avesto” yaratilgan zamin?

Nishanov Muhammadibrohim

5”b” sinf o`quvchisi

4 1. Odamlarning birikib jamoa bo`lib yashash joyi

2. Birgina shahardan iborat Yevropadagi davlat

2 3 3. Shahar so`zining arabcha ma’nosi

5 4. Gen so`zining ma’nodoshi

1 5. Insonning uzoq va yaqin ota-bobosi

6. Shahar so`zining o`zbekcha ma’nodoshi

6 7. “Obod joy” degan ma’noni bildiradigan so`z

7

Botirov Bobur


Mazkur jadvaldagi bo`sh kataklarga mos harflarni joylas

htirsangiz naql kelib chiqadi.

D H N I O

R T Q D R T I

B L R , U D T I

Y R N N G E H I

B Y O` U R

Odilov Tohirbek


Sudoku

3 2 9 8 6

8 6 2 3 9 1

6 9 1 3 2

8 6 1 3 5 4

9 3 8 6

5 1

1 9 7

8 2 1 3 9 4

2 8 7 1 3

Mirjalilova Diyora


BILIB QO`YGAN YAXSHI

Massachusets universiteti olimlari iste’dod sohiblarini uzoq o`rganishdi va quyidagi xulosaga kelishdi. Ma’kum bolìshicha

bo`lajak 100 nafar buyuk iste’dod sohiblaridan 30 nafari 11 yoshgacha buyuklik yo`lida shakllanib bo`lar ekan. Masalan, Motsart 7

yoshgacha bo`lgan davrda 4 ta sonatani qoyillatib yozib qo`ygan. Shu kabi Gyote, Norbert Viner va boshqa iste’dodlilarning hayot

yollari misol bo`ladi.

Siz va biz bilgan mashhur insonlarning eng nozik sirlari va odatlari doimo qiziq bo'lib kelgan. Xozirda e'tiboringizga shunday

ma'lumotlarni taqdim etamiz. O'qing, xayratlanasiz.

Mayakovskiyning miyasini magnitofonga o‘xshatishadi. U katta-katta she'rlarni ham bir o‘qishda yod olarkan. Uchrashuvlarda o‘zi

yozgan dostonlarni yoddan o‘qir ekan.

* * *

Sadriddin Ayniy zabardast yozuvchi, olim va dong taratgan pazanda edi. U kishi pishirgan nisholda bilan holvani manaman degan

oshpazlar havas qilardi.

* * *

Buyuk olim Mendeleev ilmiy ishlaridan bo‘sh vaqtlarida chemodan yasab sotar, shu yo‘l bilan ro‘zg‘or tebratar edi.

* * *

Mashhur o‘zbek shoiri G‘afur G‘ulom yaxshigina rassom edi. U dutor chalganda yuraklarni sel qilar, tojik, tatar, qozoq, ozar tillarida

bemalol gaplashardi.

* * *

Fransuz yozuvchisi Emil Zolya asosan kechasi ishlardi. U uyqusini qochirish uchun har kuni uch-to‘rt litrgacha kofe ichar ekan.

* * *

Ernest Heminguey nihoyatda mergan bo‘lgan deyishadi. U bahs o‘ynab bir odamning og‘zida tutab turgan sigaretni otib tushirgan

ekan.

* * *

Amerika prezidenti Ruzvelt o‘ta ko‘ngilchan va madaniyatli kishi edi. U yangi yilga bag‘ishlangan ziyofatda bir yo‘la 1800

mehmonning qo‘lini siqib tabriklabdi.

* * *

Rus olimi Pavlov o‘lim to‘shagida yotar ekan, o‘zi saboq beradigan talabalarni chiqartiribdi. U o‘limi qay tariqa kechayotganini

birma-bir aytib turibdi: "Ana, oyoqlarim muzlay boshladi, ana, qo‘llarim uvishdi, nafas yetmayapti..."

Talabalar yozib ulgurmay buyuk olim jon beribdi.

Olimjonova M 5 a sinf Hasanov Abdulhay 5 a sinf

Karimjonova Iroda 8 a sinf Davlataliyeva Tillaxon 5 a sinf Abdurahmonov Xurshidbek 6 b sinf

Akbaraliyev Abdullo 9 s sinf Qodirova Zarifa 5 b sinf

Abdujabborova Mohidil 5 a sinf Abdullayeva Sojida 7 b sinf

Mamajonov Asadbek 5 b sinf Umarov Abdugàni 6 a sinf Abbosboyev Firdavsbek 5 a sinf

Documents

Без названия - qobiljon.uzqobiljon.uz/pdf/umid/2014/umid-2014-11.pdf · baxtli umr ko`rishlarida eng muhim tadbir turmush tarzi va uni sog`lomlashtirish ekanligi ham ilmiy,