โรคโบทู�ลิ�ซึม(Botulism)

สำ��นั�กโรคติ�ดติ ออ�บั�ติ�ใหม่

กรม่ควบัค�ม่โรค

http://beid.ddc.moph.

go.th

สถานการณ์�โรค โบทู�ลิ�ซึม(Botulism) ในประเทูศไทูย

การระบาดคร��งลิ�าส ด เม!"อ ม$นาคม 2549 ทู$" จ. น�าน

ผู้�'ป(วย 209 ราย ไม�ม$ผู้�'เส$ยชี$ว�ต

สถานการณ์�โรค โบทู�ลิ�ซึม(Botulism) ในประเทูศไทูย

• เด�อนัเม่ษ�ยนั 2553 ม่�กรณี�สำงสำ�ยก�รระบั�ดของโรคอ�ห�รเป็�นัพิ�ษ

โบัทู"ลิ�ซึ%ม่ จ�กก�รก�นัเนั�'อหม่"ป็(� ทู�)บั*�นัห*วยนั�'� ติ.ร อง เค�ะ อ. ว�งเหนั�อ

จ.ลิ��ป็�ง• พิบัผู้"*ป็(วย 37 ร�ย เสำ�ยชี�ว�ติ 2 ร�ย แลิะม่�ผู้"*ป็(วย

หนั�กทู�)ติ*องใสำ เคร�)องชี วย ห�ยใจ 4 ร�ย

สถานการณ์�โรค โบทู�ลิ�ซึม(Botulism) ในต�างประเทูศ

• เม่�)อว�นัทู�) 7 ม่�ถุ�นั�ยนั 2553 สำ��นั�กง�นัอ�ห�รป็ลิอดภั�ย ( FSA ) แห ง สำหร�ชีอ�ณี�จ�กร ได*ม่�ค��เติ�อนัผู้"*ป็กครองเด2ก

ทู�รกทู�)ม่�อ�ย�ติ�)�กว � 1 ป็3 ไม่ ควรให*ทู�รกบัร�โภัคนั�'�ผู้%'ง เนั�)องจ�กอ�จก อให*เก�ดโรคโบัทู"ลิ�ซึ%ม่สำ��หร�บัทู�รก (Infant botulism) ซึ%)งเป็�นัโรคอ�ห�รเป็�นัพิ�ษทู�)ร *�ยแรง แติ ก�รเก�ดโรคนั�'นั*อยม่�ก เนั�)องจ�กในัระยะ 30 ป็3ทู�)ผู้ �นัม่�ม่�ร�ยง�นัย�นัย�นัก�รพิบัโรคโบัทู"ลิ�ซึ%ม่ในัเด2กทู�รก 11 ร�ย แติ ม่�เพิ�ยง 3 ร�ยในัจ��นัวนันั�'เก�ดข%'นัในัป็3 2552 ทู�)เป็�นัไป็ได*ว �เก�ดจ�กก�รบัร�โภัคนั�'�ผู้%'ง แลิะร�ยลิ �สำ�ดเป็�นัทู�รกว�ยเพิ�ยง 15 สำ�ป็ด�ห4              เนั�)องจ�กเด2กอ�ย�ติ�)�กว � 1 ป็3นั�'นัระบับัทู�งเด�นัอ�ห�รย�งไม่ สำ�ม่�รถุติ อติ*�นัเชี�'อโรคโบัทู"ลิ�ซึ%ม่ได* ทู�)ม่� : FSA

โรคโบทู�ลิ�ซึมโรคโบทู�ลิ�ซึม

• ม$ความ ร นแรง แต�พบได' ไม�บ�อย• เก�ดจากท็ู อกซึ�น หร!อสารพ�ษของเชี!�อแบคทู$เร$ย คลิอสทูร�เด$ยม โบทู�ไลิน�ม (Clostridium

botulinum)

• ต�ว เชี!�อม$เกราะห 'ม (สปอร�) ป2องก�นต�วเอง คงทูน อย��ตามพ!�นด�น โคลินตม ทูะเลิ ตะกอนในน3�า ได'เป4นเวลิา

นาน

โรคโบทู�ลิ�ซึม

• ทูอกซึ�นทู$"ม$ฤทูธิ์�7ต�อระบบทูางเด�นอาหารแลิะระบบ ประสาทูทู3าให'เก�ด โรค แบ�งได' 3 กลิ �ม :

- โรคอาหารเป4นพ�ษโบทู�ลิ�ซึม ( foodborne

botulism )

- โรคโบทู�ลิ�ซึมในลิ3าไส' ( intestinal botulism )

- โรคโบทู�ลิ�ซึมทู$"บาดแผู้ลิ ( wound botulism )

โรคอาหารเป4นพ�ษโบทู�ลิ�ซึม ( foodborne botulism)

• เก�ดจากการก�นอาหารทู$"ปนเป8� อนสารพ�ษของ เชี!�อ

คลิอสทูร�เด$ยม โบทู�ไลิน�ม เชี�น การก�นเน!�อส�ตว�ป(าทู$"ปนเป8� อนเชี!�อ

• ม$การเก็บถนอมอาหารโดยใชี'ความร'อนไม�เพ$ยงพอทู$"จะทู3าลิายเกราะห 'ม (สปอร�) เม!"อ

ป9ดฝาภาชีนะสน�ทู เก�ดสภาวะไร'ออกซึ�เจน อาหารม$ความเป4นกรดต3"า แลิะเก็บไว'ทู$"

อ ณ์หภ�ม� 30–37 องศาเซึลิเซึ$ยส สปอร� จะเจร�ญกลิ�บเป4นเชี!�อ เพ�"มจ3านวน แลิะสร'าง

สารพ�ษ จ3านวนมาก ในเวลิาอ�นรวดเรว็

โรคอาหารเป4นพ�ษโบทู�ลิ�ซึม ( foodborne botulism ) (ต�อ)

• สารพ�ษของเชี!�อน$�ทู3าให'เก�ดอาการทูางระบบทูางเด�นอาหาร แลิะระบบประสาทูอย�างร นแรง

• ผู้�'ป(วยม�กม$อาการเก�ดข�นหลิ�งจากได'ร�บสารพ�ษแลิ'วเฉลิ$"ย - 1236 ชี�"วโมง แลิะอาจ เรว็กว�า 6ชี�"วโมง หร!อนานถง 10 ว�น

• จะม$อาการอ�อนเพลิ$ยมาก เว$ยนศ$รษะ ตาพร�าม�ว หน�งตาตก ปากแห'ง พ�ดแลิะกลิ!นอาหารได'ลิ3าบาก ปวดทู'อง คลิ!"นไส' อาเจ$ยน ทู'องเส$ย ทู'องผู้�ก กลิ'ามเน!�ออ�มพาต อ�อนแรง ม�กไม�ม$ไข' ยกเว'นในรายทู$"ม$การต�ดเชี!�อแทูรกซึ'อน

โรคอาหารเป4นพ�ษโบทู�ลิ�ซึม ( foodborne botulism ) (ต�อ)

• หากเก�ดทู$"กลิ'ามเน!�อกระบ�งลิม อาจม$ผู้ลิทู3าให'การหายใจลิ'มเหลิวถงเส$ยชี$ว�ตได'

• การร�กษาด'วยการใชี'เคร!"องชี�วยหายใจ แลิะให'สารต'านพ�ษ(antitoxin)โดยเฉพาะทู$"ถ�กต'อง จะชี�วยลิดอ�ตราป(วยตายได'

• ในระยะทู$"หาย การฟื้8� นต�วจะค�อนข'างชี'าเป4นเด!อน บางรายอาจเป4นป@

โรคโบทู�ลิ�ซึมในลิ3าไส' ( intestinal botulism )

• พบได'น'อย อาจเก�ดก�บเด็กทูารกอาย น'อยกว�า1 ป@ หร!อผู้�'ใหญ�ทู$"ม$ระบบทูางเด�นอาหาร หร!อ

แบคทู$เร$ยทู$"เป4นประโยชีน�ในลิ3าไส'ผู้�ดปกต� ทู3าให' ไม�ม$ความทูานต�อเชี!�อ

• โรคน$�เก�ดจากการก�นอาหารทู$"ปนเป8� อนเกราะห 'ม(สปอร�) ของเชี!�อในต�างประเทูศพบในเด็กทูารก

ทู$"ก�นน3�าผู้�งอาจได'ร�บเชี!�อโดยตรงจาก ด�น ฝ (น โดยเชี!�อเจร�ญเพ�"มจ3านวนในลิ3าไส' แลิะสร'างสาร

พ�ษข�นได'

โรคโบทู�ลิ�ซึมในลิ3าไส' ( intestinal botulism )

(ต�อ)• อาการของโรคโบทู�ลิ�ซึมในลิ3าไส' ( intestinal botulism ) ได'แก� ทู'องผู้�ก ก�นอาหารได'น'อย อ�อนเพลิ$ย ไม�ม$แรง คออ�อน ต�วอ�อนปวกเป@ยก

• ทูารกบางราย อาจม$อาการหายใจลิ3าบาก หร!อห�วใจหย ดเต'น แลิะเส$ยชี$ว�ตกะทู�นห�น

โรคโบทู�ลิ�ซึมทู$"บาดแผู้ลิ ( wound botulism )

• พบได'น'อย • เก�ดจากการปนเป8� อนเกราะห 'ม(สปอร�)ของเชี!�อ

ทู$"บาดแผู้ลิตามผู้�วหน�ง• เชี!�อจะเพ�"มจ3านวนได' หากแผู้ลิอย��ในสภาวะทู$"ม$

ออกซึ�เจนต3"า • ในต�างประเทูศพบในกลิ �มผู้�'ฉ$ดยาเสพต�ด • อาการของโรคโบทู�ลิ�ซึมทู$"บาดแผู้ลิ ( wound

botulism ) จะคลิ'ายก�บอาการทูางระบบประสาทูจากโรคอาหารเป4นพ�ษโบทู�ลิ�ซึม

การป2องก�นโรคโบทู�ลิ�ซึม ( Botulism )

• โรคโบทู�ลิ�ซึม สามารถป2องก�นได' โดยการร�กษาส ขอนาม�ย

• การใชี'ความร'อนทู$"เพ$ยงพอในการถนอมอาหาร รวมทู��งการร�บประทูานอาหารทู$"ปร งส กใหม� ๆ • ป2องก�นไม�ให'เก�ดการปนเป8� อนเชี!�อแลิะเกราะห 'ม(สปอร�)

ในการถนอมอาหารทู$"บรรจ ในภาชีนะป9ดสน�ทู เชี�น ขวด กระปBอง ป@C บ โดยเฉพาะพ!ชี ผู้�ก ทู$"ม$ความเป4นกรดต3"า

ซึ"งเหมาะต�อการเจร�ญเพ�"มจ3านวนของเชี!�อแลิะการเก�ดสารพ�ษ โดยเลิ!อกใชี'พ!ชี ผู้�ก ปลิา ทู$"สดใหม�

• ลิ'างทู3าความสะอาดพ!ชี ผู้�ก ปลิา ภาชีนะ พ!�นผู้�วบร�เวณ์เตร$ยมอาหารอย�างทู�"วถง แลิะต'องหม�"นลิ'างม!อบ�อย ๆ ระหว�างกระบวนการถนอมอาหารด'วย

• ทู3าลิายเกราะห 'มทู$"อาจปนเป8� อนมา ในภาคอ ตสาหกรรมจะใชี'หม'อต'มความด�นส�ง ซึ"งให'ความร'อนส�งถง 121 องศาเซึลิเซึ$ยส ภายใต'ความด�น - 068 097. . เอทู$เอ็ม - 1015( ปอนด�/ตารางน��ว ) ในเวลิานานอย�างน'อย - 20 100 นาทู$ แลิ'วแต�ปร�มาณ์ของอาหาร

การป2องก�นโรคโบทู�ลิ�ซึม ( Botulism ) (ต�อ)

• การถนอมอาหารในระด�บคร�วเร!อนหร!อชี มชีน อาจใชี'การทู3าให'อาหารม$ความเป4นกรดอ�อน ๆ ป2องก�นไม�ให'เชี!�อ หร!อเกราะห 'ม เจร�ญเต�บโตได' เชี�น การผู้สมกรดมะนาว (กรดซึ�ตร�ก) ความเข'มข'น 0.65 % ในกระบวนการผู้ลิ�ตหน�อไม'ป@C บ เป4นต'น

• ควรเก็บร�กษาอาหารบรรจ ในภาชีนะ ขวด กระปBอง หร!อ ป@C บ ฯลิฯ ไว'ในต�'เยน็ หร!อ ห'องเยน็ แลิะไม�ควรเก็บไว'นานเก�นไป

• ก�อนร�บประทูานอาหารเหลิ�าน$� ควรต'มให'เด!อด แลิะส กด'วยความร'อน 80 องศาเซึลิเซึ$ยสข�นไป นาน 30 นาทู$ (หร!อทู$" 100 องศาเซึลิเซึ$ยส นาน 10 นาทู$) เพ!"อทู3าลิายสารพ�ษทู$"อาจปนเป8� อนอย��ให'หมดไป

การป2องก�นโรคโบทู�ลิ�ซึม ( Botulism ) (ต�อ)

• เลิ!อกซึ!�อผู้ลิ�ตภ�ณ์ฑ์�ทู$"ม$ฉลิากชี�ดเจน แลิะม$หน�วย งานด'านความปลิอดภ�ยของอาหารร�บรอง เชี�น

ส3าน�กงานคณ์ะกรรมการอาหารแลิะยา ฯลิฯ• ไม�ควรก�นอาหารทู$"ภาชีนะบรรจ ม$ลิ�กษณ์ะบวม

โป(ง บ บ ร�"ว ม$กลิ�"นบ�ด หร!อกลิ�"นผู้�ดปกต� เป4น สน�ม หมดอาย

• ไม�ควรให'เด็กทูารกร�บประทูานน3�าผู้�ง• ไม�ฉ$ดสารเสพต�ดทู กชีน�ด

การป2องก�นโรคโบทู�ลิ�ซึม ( Botulism ) (ต�อ)

แจ'งการระบาดของโรคโบทู�ลิ�ซึม ( Botulism ) ได'ทู$"....

• ส3าน�กงานสาธิ์ารณ์ส ขจ�งหว�ด ส3าน�กงาน สาธิ์ารณ์ส ขอ3าเภอ แลิะ

สถาน$อนาม�ยทู กแห�ง• ส3าน�กระบาดว�ทูยา กรมควบค มโรค โทูร. 0 2590

1882 , 0 2590 1775• กองควบค มโรค ส3าน�กอนาม�ย กร งเทูพมหานคร

โทูร. 0 2245 8106 , 0 2246 0358 , 0 2354 1836 แลิะศ�นย�บร�การสาธิ์ารณ์ส ข กร งเทูพฯทู กแห�ง

สว�สด$สว�สด$