Embed Size (px)
Citation preview
1
2
مـهارت حل مسئله
تهيه و تنظيم: مركز مشاورة حوزة علمية خراسان
3
راه هاي ارتباط با ما:نشانی: مشهدمقدس، ميدان شـهدا، خيابان آيت اهلل عبـادي،
بين آيت اهلل عبادي 9-7، طبقة فوقاني بانك انصار، مركز مشاورة حوزة علمية خراسان.
تلفن هاي تماس:مديريت: 2256127
آموزش و پژوهش: 2256126و2240771مشاورة حضوري: 2220008و2240770
مشاورة غيرحضوري :2280140دورنگار: 2220008
[email protected]:رايانامه
كاري از: گروه توليد و پژوهش مركز مشاورة حوزة علمية خراسانبا مديريت: يوسف شريف زاده
مسئول گروه و ارزيابي: فهيمه اصغريگرد آوري و تنظيم: محمدرضا دري )مشاور خانواده(، محدثه داودی
با سپاس از: حميد طحانپور)مشاور تربيتي(، سيدمحمد پاكدامن )مشاور خانواده(، فاطمه معظميويراستار: هاشم عليزاده اصلامورهنری: گروه گرافيک زائر
نوبت چاپ: اولتاريخ چاپ: تابستان 1391
شمارگان: 3000
مهـارت حل مسئـله
4
طليعهزندگي يعني »هنر تغيير كردن«، »خواستن و توانستن«. هنر زيبا زندگي كردن، محصول
مهارت هايي است كه فرا مي گيريم. اين مجموعه، تقديم به همة جويندگان علم و معرفت، همة آن هايي كه مشتاقانه به سوي تغييرات گام برداشته و در اقيانوس در و غوطه ور شده پرسش گري بي ساحل مسير سبز زندگي با چيدن گلبرگ هاي »شدن« عطر روح بخش »موفقيت« را در زندگي سراسر
معنويت خود تجربه مي كنند.
5
فهرست مطالـب
...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . مقدمه ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . مفهوم شناسي ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . اهميت زمان ...... . . . . . . . . . . . . . چرا به مديريت زمان نياز داريم؟ .
...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . اصول مديريت زمان ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . مراحل مديريت زمان ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . روش نهادينه كردن ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . راهزنان وقت ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . نقش تفكر در مديريت زمان .
..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . پيام ها و نكته ها ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . سخن پاياني ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . منابع .
678101213161719222324
6
مقدمـه
در فرهنگ غني اسالمي، زمان و عمر انسان ارزش و اهميت فوق العاده اي انساني محسوب به نحوي كه وقت و زمان مهم ترين سرماية هر دارد. مي گردد. پيشينيان ما نيز با تمسک به قرآن و سخنان پيامبر اسالم و ائمه اطهار وقت و عمر را بسيار گران قيمت به شمار آورده اند و از آن به عنوان »طال« نام برده اند. ضرب المثل »وقت طالست« تمثيلي از ارزشمندي وقت مي باشد. هرچند به يقين اين قياس ضعيف و ناقص
است؛ اما نشان دهندة اهميت آن مي باشد. با اين وجود، معموال بسياري از مردم از بي برنامه گي، اتالف وقت و يا گله مندي از كمبود وقت و كارهاي نيمه تمام و عقب مانده رنج مي برند. كارهايي كه روي هم انباشته شده و فرصت الزم براي انجام آن ها وجود ندارد. معموال، گذر زمان نيز كارهاي جديد و چه بسا اضطراري را بر انبوه كارهاي عقب مانده تحميل مي كند و انسان به ناچار بايد از انجام برخي كارها صرف نظر نموده و برخي كارها را نيز ناقص انجام دهد كه قطعا ناتواني را كارهاي ناتمام باعث ايجاد اضطراب شده و احساس ضعف و به فرد تحميل مي كند. در اين وضعيت انجام فعاليت هاي مفيد هم چون: مطالعه، مالقات دوستان و اقوام، تفريح و رشد معنوي كمتر فراهم مي گردد و در زندگي پر مشغلة زمانة استرس ، اطالعات و فناوري؛ انسان احساس
درماندگي بيشتري را تجربه مي كند.
7
بی ترديد خوشبخت ترين افراد كسانی هستند كه وقت شناسی صدرنشين برنامه های زندگی آن هاست. بيشتر انسان های موفق مدير زمان و عمر خود بوده اند1 و فرصت هاي زندگي را به راحتي از دست نمي دهند كه در آينده براي از دست دادن آن ها اندوهگين شوند. هم چنان كه حضرت ة؛2 از دست دادن فرصت ها باعث عليòمي فرمايند: »إضاعة الفرصة غص
غم و اندوه مي شود«.اسالم، براي برنامه ريزي در زندگي و تقسيم بندي فعاليت هاي روزانه در قالب زمان اهميت بسياري قائل است و همة مردم را به انجام آن سفارش را مؤمن برای پيشنهادی برنامة كاظمòدر حديثی امام است. كرده اين گونه بيان می فرمايند: »اجتهدوا فی ان یکون زمانکم اربع ساعات: ساعة ذین لمناجاۀ اهلل، و ساعة لمر المعاش، و ساعة لمعاشرۀ الخوان ولثقات الیعرفونکم عیوبکم و یخلصون لکم فی الباطن، و ساعة تخلون فیها للذاتکم فی م و بهذه الساعة تقدرون علی ثالث ساعات؛ بكوشيد كه وقت شما غیر محرچهار بخش گردد: ساعتی برای مناجات با خدا، بخشی برای گذران زندگی و معاش، ساعتی برای همنشينی با برادران و افراد مطمئنی كه شما را از عيب هايتان آگاه ساخته و در دل خيرخواه شما هستند، ساعتی را نيز برای لذت بردن از حالل خود خلوت نماييد كه در پرتو اين ساعت است كه بر
آن سه بخش ديگر توان می يابيد«3. با توجه به اهميت بهره وري مناسب از زمان در اين نوشتار تالش شده است يكي از مهم ترين مهارت هاي زندگي تحت عنوان مديريت زمان تبيين
شود تا راهنمای مفيدي براي زندگی بهتر و سودمندتر فراهم گردد.مفهوم شناسي
روش جمله: از است، شده ارائه مختلفی تعاريف زمان مديريت از صحيح استفاده از زمان برای دسترسی بهتر و سريع تر به اهداف زندگی4 يا سروسامان دادن و انجام به موقع اولويت ها.5 اما در تعريفی دقيق تر، مديريت زمان يعنی: استفاده درست از زمان به نوعی كه رفاه جسمی،
روحی، اقتصادی، فرهنگی و در يک كالم آسايش انسان را تأمين نمايد.6
1. محمدجواد حاج علی اكبری، مديريت زمان )كليدهای خوشبختی – دفتر اول(، تهران، دفاع، 1382، ص 9.2. محدث عاملی، وسائل الشيعه، قم، آل البيت، 1409ق، ج16، ص84.
3. بهراد جعفري، تحف العقول، ترجمه جعفري، تهران، اسالميه، 1380،ص409.4. ماندانا سلحشور، الفبای زندگی برای كودكان، تهران، فلسفه: نقش و نگار، 1391، ص70.
5. علی پورحسينی، چهار اكسير موفقيت، مشهد، آوای رعنا، 1389، ص 106.6. مهدی فتحی، مهارت مديريت زمان و تصميم گيری، مشهد، مؤسسة پژوهشی فرهنگ بهداشت
حسينی نژاد، 1385، ص 15.
8
اهمیت زمان زمان، ارزشمندترين سرمايه اي است كه در اختيار ماست و متأسفانه دائما در حال از دست رفتن است. امام حسينòدر اين باره مي فرمايند: »اي فرزند آدم! تو روزگاري بيش زنده نيستي؛ هر روز كه بگذرد بخشي از وجود تو از دست رفته است«.1 حتی برخی اوقات ارزش زمان از ظرفيت طبيعی آن هم بيشتر است، مثل ارزش و اهميت شب قدر كه از هزار سال هم بهتر شمرده شده است: »لیلة القدر خیر من الف شهر؛ شب قدر بهتر
است از هزار شب«2.در عصر كنوني اهميت زمان مورد توجه بيشتري است چون روزگاري كه ما در آن به سر مي بريم عصر سرعت است و زندگي بشر با سرعت اگر اندكي فوق العاده اي در اين زمان در حال پيشرفت است و مطمئنا كوتاهي و كندي از خود نشان دهيم از ديگران عقب خواهيم ماند. البته انسان مي تواند جلو بسياري از كارها را بگيرد، ولي هرگز نمي تواند زمان را به نفع خود متوقف كند. بنابراين بايد قدر اين نعمت گذرا را دانست و در استفاده مطلوب از هر لحظه آن كوشيد. چرا كه با استفاده از همين زمان و عمر تمام شدني دنيا است كه سعادت يا شقاوت ابدي هر انسان
رقم مي خورد.عمر عزيزست، غنيمت شمار آنچه ندارد عوض اي هوشيار
از سوي ديگر، همة ما در زندگی شخصی و حرفه ای خود با وظايف بسياري روبه رو هستيم و گهگاهي برای انجام كامل و دقيق همة آن ها وقت كم می آوريم. گاهی با وجود تالش زياد هم نمی توانيم وظايف خود را به
صورت شايسته انجام دهيم. اما چطور اين اتفاق می افتد؟!برای روشن شدن اين مطلب بهتر است بدانيم كه فعاليت های روزمرة ما در
زندگی، به چهار دسته تقسيم می شود:- کارهای مهم و غیرفوری: مانند: نماز اول وقت، درس خواندن ميان
ترم، ورزش روزانه، مطالعه و...؛شب درس خواندن وقت، آخر نماز نظير: فوری: و مهم کارهای -
امتحان، انجام وظايف در دقيقة نود، بحران های پيش آمده و...؛- کارهای غیر مهم و فوری: همچون: جواب دادن به تلفن، فرستادن
پيامک تبريک، رعايت برخی آداب اجتماعی و...؛
1. حسن بن محمد ديلمی، ارشاد القلوب، بيروت، مؤسسه آل البيت، 1409 ق، ج 2، ص .117 2. قدر/ 3.
9
تلويزيون، تماشای زدن، مثل گـپ وغیرفوری: غیرمهم کارهای -خوابيدن اضافی، گشت و گذار بی هدف در اينترنت و....1
دستة كارهای به پرداختن نتيجة ما، وقت های كمبود از بسياری چهارم است كه باعث اتالف وقت گران بهای ما می شود. بديهي است كه اغلب اوقات وقت ها و فرصت هاي طاليي عمر، صرف حرف هاي بيهوده، تماشاي فيلم و سريال هاي بي معنا و بي فايده، خواندن كتاب هاي بي محتوا،
قدم زدن هاي بي هدف در كوچه و بازار و... مي شود.2 حضرت علی òمی فرمايند:»من شغل نفسه بما لیجب ضیع من أمره ما یجب؛ كسی كه خويشتن را به كارهای غيرضروری سرگرم كند، با اين
عمل كارهای ضروری خود را ضايع و تباه نموده است«.3در روان شناسی نيز اصل انكارناپذير20 به 80 4همين مطلب را بيان مي كند. يعني هشتاد درصد از كارها، كم اهميت اند و تنها بيست درصد آن ها بسيار مهم هستند. هشتاد درصد از نتايجي را كه به دست مي آوريد، نتيجة بيست درصد از فعاليت هاي شما مي باشد. هم چنين هشتاد درصد عوامل محدود كننده اي كه موفقيت شما را تعيين مي كند در خود شما محدود شده اند و شرايط، محيط و ديگران تنها بيست درصد از محدوديت ها را تشكيل مي دهند. بنابراين، براي فراتر رفتن از اين اصل، عالوه بر تمركز بر كارهاي پربازده بايد مطمئن شويد كه وقت با ارزش را براي كارهاي كم اهميت و كم بازده هدر نمي دهيد. از سوي ديگر، همواره مشكالت را در
وجود خود جستجو كنيد.5 نوع كارهاي از كه بوده اند كساني موفق افراد باشيد داشته توجه چهارم )كارهاي غيرمهم و غيرفوري( كاسته و به كارهاي نوع اول )كارهاي مهم و غيرفوري( پرداخته اند. از طرفي، بايد دقت شود چنان چه كارهاي نوع اول به تأخير بيافتد، به كارهاي نوع دوم )كارهاي مهم و فوري( تبديل مي شود كه معموال انجام اين كارها با اضطراب و استرس همراه بوده و ناقص يا
نامطلوب انجام مي شود.
1. محمدمهدي باقري، مهارت های زندگی )كتاب اول: متن(، مشهد، آستان قدس رضوی، 1389، ص40.2. سيدمصطفي هاشمي محجوب، عمرتون چند؟، مشهد، نشر ملک اعظم، 1387، ص45.
3. محمدتقی فلسفی، الحديث )روايات تربيتی از مكتب اهل بيت (، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسالمی، 1368، ج2، ص 371.
)Pareto( 4. اصل پارتو5. جيمز منک تيلو، مديريت زمان در كار و زندگي، ترجمة فروزنده شهبازلو، تهران، به تدبير، 1388، ص37؛ محمدمهدي باقري، همان، ص41؛ برايان تريسي، قدرت زمان، ترجمة: مهدي
قراچه داغي، تهران، آسيم، 1385، ص 117، تلخيص.
10
چرا به مديريت زمان نیاز داريم؟
يادگيري هر مهارتي در زندگي ما مفيد خواهد بود. مديريت زمان نيز مهارتي است كه يادگيري و استفاده از آن در زندگي نتايج مطلوبي
را به دنبال خواهد داشت كه به برخي از آن ها اشاره مي كنيم:جلوگیري از پشیماني: برنامه ريزي براي هر كاري باعث مي شود .1را در مورد فكر كرده و مشكالت مختلف از شروع قبل تا شما آن بررسي كنيد. اين تفكر مانع از پشيماني هاي بعدي مي شود.1 یؤمنك العمل قبل »التدبیر علیòمی فرمايند: اميرالمؤمنين من الندم ؛2 دورانديشي قبل از انجام كار تو را از پشيماني حفظ
مي كند«.صرفه جويي در وقت: استفاده از مديريت زمان باعث صرفه جويي .2در وقت مي شود و در اين صورت شما مي توانيد فرصت بيشتري داشته باشيد و با استفاده از اين فرصت، زندگي شخصي و كاري
خود را متحول كنيد. يكی از روش هايی كه باعث صرفه جويی در وقت
1. عنايت اهلل ذوالقدر، محورهاي اجرايي مديريت خدمات رساني، قم، مشهور، 1385، ص33.2. محمدباقر مجلسی، بحاراالنوار، تهران، اسالميه، ج68، ص338.
11
رعايت آن، از است. منظور 1»kiss از »قانون استفاده می شود، فشردگی و سادگی در فعاليت مي باشد؛ يعنی اگر برای رسيدگي و پيگيري موضوعی، يک تلفن كوتاه كافی است، ديدار حضوری يا نوشتن يک گزارش بود. يا تشكيل جلسه اتالف وقت خواهد 10 صفحه ای زماني كه فقط 2 صفحه كافی است، كار بيهوده ای
محسوب می شود. خود سود به زمان قدرت از وقتي کنترل: احساس افزايش .3زندگي و كار بر بيشتري كنترل احساس كنيد، بهره برداري
شخصي خود پيدا مي كنيد.نسبت، به شود، بيشتر شما فرصت وقتي بهره وري: افزايش .4بهره وري شما نيز افزايش پيدا خواهد كرد و اين امر باعث ايجاد
رضايت شغلي مي شود.اثربخشي بیشتر در زندگي: مديريت زمان، وضعيت شما را از .5به اين معني كه به تغيير مي دهد.2 اثربخش بودن به فعال بودن انجام فقط جنبة در گذشته احيانا كه روزمرة شما فعاليت هاي به سوي هدفي وظيفه داشته، جهت داده و در مسيري درست مشخص هدايت مي كند؛ كه اين امر باعث ايجاد آثار مطلوبي در
زندگي شما و اطرافيانتان مي شود.به رسيدن چون: آثاري به مي توان شده، اشاره موارد بر عالوه آرامش رواني، سهولت جريان زندگي همة اعضاي خانواده، رسيدگي به همه كارها، حاكميت نظم و انضباط، الگو شدن براي ديگران، كاهش
درگيري ها و تنش ها و... اشاره كرد. 3در مجموع، مي توان گفت: مديريت زمان ابزار و وسيله اي است كه به شما كمک مي كند تا به يک زندگي ايده آل برسيد و از موفقيت هاي
خود لذت ببريد.4
1. Keep It Short and Simple.2. برايان تريسي، قدرت زمان، صص 8-5، تلخيص؛ جيمز منک تيلو، مديريت زمان در كار و
زندگي، ص 2.3. مهدي نيلي پور، مديريت خانواده، قم، سلسبيل، 1385، ج2، ص 3.
4. برايان تريسي، همان، ص 2.
12
اصول مديريت زمـان
براي پي ريزي يک برنامه ريزي دقيق و طبق اصول و موازين مهارت مديريت زمان، التزام و پايبندي به شرايط زير ضروري است:
داشتن همت: براي رسيدن به اهداف، بايد همت عالي و پشت كار .1فراوان داشت. بيشتر انسان هاي موفق دنيا، نه به دليل داشتن هوش و حافظه و استعدادهاي ويژه، بلكه به دليل همت و پشتكار عالي است كه توانسته اند به قله هاي موفقيت دست يابند.1 امام علی òمی فرمايند:
ته؛ ارزش هر انسانی به اندازة همت اوست«.2 جل علی قدر هم »قدر الرپیش بیني آينده: از آنجا كه برنامه ريزي بر آينده داللت دارد، بايد .2براساس پيش بيني آينده سازمان دهي شود. پيش بيني، آينده را از حالت عدم اطمينان به سوي »اطمينان نسبي« سوق مي دهد و در عين حال، باعث مي شود فرصت ها و موقعيت ها شناسايي شود.3 در روايتی از اميرالمؤمنين علیòآمده است: »من استقبل المور أبصر، من استدبر المور تحیر؛ هر كه از پيش به استقبال كارها رود بينـا می شود و هر كه به آن ها پشت كند )و بدون آمادگي با آن ها روبه رو گردد(
سرگردان می ماند«.4داشتن حس فوريت: انسان براي رسيدن به موفقيت بايد اين حس .3را در خود ايجاد كند. به اين معني كه هر كاري را كه بايد انجام دهد وقت را تلف نكند و در اسرع وقت آن را انجام دهد.5 امام صادقòدر روايتی از حضرت علیòنقل می كنند: »إیاکم و تسویف العمل، بادرو به إذا امکنکم؛ مبادا كه برای پرداختن به عمل، امروز و فردا كنيد. هر
وقت امكان برايتان پيدا شد به كار برخيزيد«.6داشتن انعطاف: يعني برنامه ريزي بايد به گونه اي باشد كه توانايي .4هضم پيشامدهاي پيش بيني نشده را داشته باشد. چه اين پيشامد
فرصت جديدي را به برنامه اضافه كند و چه زماني را از بين ببرد.7
1. علي پورحسيني، چهار اكسير موفقيت، ص 202.2. محمدتقی فلسفی، الحديث، ج 3، ص 438.
3. احمد يارمحمدي و حسن زارعي متين، مباني مديريت و فرهنگ سازي، قم، روح، 1381، ص 145، تلخيص.
4. اخوان حكيمي و احمد آرام، الحياة، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسالمي، 1380، ج 1، ص 586.5 . علي پورحسيني، همان، ص 243.
6 . اخوان حكيمي و احمد آرام، همان، ج1، ص574.7. محمدجواد حاج علي اكبري، مديريت زمان، ص 31.
13
مراحل مديريت زمـان
برنامة زمان بندي شده در زندگي، آسيب هايي را به دنبال نداشتن از كمتر نيز، نامطلوب برنامه ريزي زيان بار آثار حتي داشت، خواهد بي برنامه گي نيست. حضرت علي òنيز در روايتي برنامه ريزي نامطلوب را عاملي براي نابودي معرفي كرده و مي فرمايند: »سوء التدبیر سبب التدمیر؛ سوء مديريت سبب هالك شدن است«1. بنابراين، براي رسيدن به يک زندگي موفق و سازمان يافته بايد كارهاي خود را در ظرف زماني خاص به طور دقيق مديريت كرد. اين عمل كه »برنامه ريزي« نام دارد، داراي
مراحلي است كه در ادامه اشاره مي شود.مرحلة اول: تعیین اهداف
بيشتر مردم از وقت نداشتن شكايت مي كنند؛ در صورتي كه مشكل آن ها نداشتن هدف است.2 براي دستيابي به اهداف، ابتدا بايد آرزوها را به عنوان هدف در نظر بگيريد سپس آن ها را با موارد زير كه ويژگي هاي يک
هدف خوب را بيان مي كند، بسنجيد.ويژگي هاي يک هدف خوب عبارتند از:
مشخص و معين باشد نه مبهم و كلی؛ معقول باشد نه غيرمنطقی و خيالی؛
سنجش پذير باشد؛ زمان بندي شده باشد؛3
متناسب با استعداد و عالقة فرد باشد. را در حوزه هاي مهم اهداف تان بايد باشيد كه شما در نظر داشته زندگي خود اعم از شخصي، خانوادگي، احساسي، شغلي، مالي، سالمتي، معنوي و... گروه بندي كنيد؛ زيرا يكي از مشخصه هاي يک برنامه ريزي خوب، جامعيت است به اين معني كه تمام نيازهاي شما را در خود جاي دهد. اگر در فهرست اهداف، برخي از نيازها مانند: عبادت، ورزش، مطالعه و حوزه ها همة به بود چون خواهد ناقص برنامه نشود، پيش بيني و...
جنبه هاي شخصيت شما توجه نشده است.4
1. عبدالواحد تميمی آمدی، تصنيف غررالحكم و دررالكلم، قم، دفتر تبليغات، 1366، ص354.2. محمدمهدي باقري، مهارت های زندگی، ص 37.
3. همان، ص 39.حاج علي اكبري، محمدجواد ؛ 19 ص وزندگي، كار در زمان مديريت تيلو، منک جيمز .4
مديريت زمان همان، ص 24.
14
چند نكته:هدف را مجسم كرده و تحقق يافته ببينيد؛
آن ها را روي كاغذ يادداشت كنيد، اين كار باعث مي شود كه آن ها را ملموس و دقيق تعيين كنيد؛
در بررسي اهداف، بهتر است كه از كمک شريک زندگي يا دوستانتان برخوردار شويد.1
مرحلة دوم: اولويت بنديبعد از تعيين همة اهداف، بايد آن ها را اولويت بندي كنيد؛ زيرا اگر براي تحقق و دست يابي به هدف هاي بسيار زيادي تالش كنيد، نمي توانيد به همة آنها به طور كامل برسيد. بنابراين، بايد از بين همة آن ها مهم ترين را انتخاب كنيد. اگر انتخاب كردن برايتان سخت است رويكرد »فعال اين
يكي« را امتحان كنيد.2در تعيين اولويت ها، هرگز وسوسه نشويد كه ابتدا موضوعات و كارهاي جزئي و بي اهميت را از ميان برداريد. از انتهاي فهرست خود، شروع به كار نكنيد تا به تدريج و دست آخر به كارهاي مهم برسيد. به قول گوته: قرار كم اهميت كارهاي تحت الشعاع نبايد هرگز اهميت پر كارهاي «
بگيرند«.3اين روش تعيين هدف و اولويت بندي آن ها را براي يک دورة يک ساله، پنج ساله و بلندمدت مانند شصت ساله انجام دهيد. سپس از بين اهداف به دست آمده، پنج هدف را كه در نظرتان مهم ترين ها هستند انتخاب كنيد
و بقية هدف ها را در اولويت هاي بعدي قرار دهيد.4 مرحلة سوم: زمان بندي
اكنون، شما براساس مراحل قبل فهرست جديدي تهيه كرده ايد و كارها را به ترتيب اهميت از مهم ترين تا كم اهميت ترين نوشته ايد. اكنون فرصت آن رسيده كه به هر كاري، بودجة زماني متناسب اختصاص داده و
آن ها را در ماه هاي سال، روزهاي ماه و ساعات شبانه روز توزيع كنيد.5
1. برايان تريسي، قدرت زمان، ص41؛ جيمز منک تيلو، همان، ص 21و15.2. جيمز منک تيلو، مديريت زمان در كار و زندگي، ص19، تلخيص.
3. برايان تريسي، قدرت زمان، ص 93، تلخيص.4. جيمز منک تيلو، همان، صص 27-23، نقل به مضمون.
5. محمدجواد حاج علي اكبري، مديريت زمان، ص 27.
15
به درستي آن به زمان رسيدن به يک هدف، براي دست يابي اگر مشخص شود، اين تعيين دقيق، سبب استفادة بيشتر از فرصت ها مي شود؛ زيرا اين زمان است كه مشخص مي كند چه مقدار فرصت باقي است و هر چه زمان به پايان نزديک مي شود، انسان به تمام كردن كارها مشتاق تر
مي شود و تالش خود را بيشتر به كار مي گيرد.1چند نكته:
هر فرد بايد براساس مقطع سني، مسئوليت اجتماعي، خصوصيات فردي و شرايط ديگر براي برنامه هاي خود، زمان تعيين كند.
زمان بندي نبايد غيرواقعي باشد؛ اگر چينش برنامه ها به گونه اي باشد كه در طول اجراي آن هيچ زمان آزادي براي استراحت لحاظ نشود،
آن برنامه را نمي توان به شايستگي اجرا كرد.2
1. علي پورحسيني، چهار اكسير موفقيت، ص 187و188.2. محمدجواد حاج علي اكبري، مديريت زمان، ص 27 و30، تلخيص.
16
روش نهادينه كردنپس از يادگيري مهارت مديريت زمان و اجراي آن در زندگي روزانه، در مرحلة بعد بايد روش نهادينه كردن آن را نيز فرا گرفت. يعني عامل قدرتمند و پرنفوذي كه باعث شود برنامه ها و قوانين اجرا شوند. براي نهادينه كردن هر برنامه اي در زندگي، چهار مرحله وجود دارد كه در ادامه
به طور مختصر بيان مي شود:شرط گذاري: اينكه هر روز صبح، هدفي را كه براي خود مشخص .1كرده ايم در نظر آوريم و با خود و خداي خود عهد نماييم تا به آن
برسيم؛مراقبت: بعد از اينكه با خداي خود عهد كرديم بايد در طول روز .2
مراقبت نماييم كه به عهد خود وفادار بمانيم؛محاسبه: اينكه در پايان روز محاسبه كنيم كه در اين عهد و پيمان، .3چقدر موفق بوده ايم. در صورت موفقيت، خود را تشويق و در صورت عدم موفقيت، خود را تنبيه كنيم. امام رضاòنيز اين روش را، از خصوصيات انسان با ايمان دانسته و مي فرمايند: »المؤمن الذي إذا أحسن إستبشر و إذا أساء استغفر؛1 مؤمن كسي است كه هنگامي كه كار نيكي انجام مي دهد به خود بشارت مي دهد و آن گاه كه كار
بدي از او سر زد از خدا طلب آمرزش مي كند«؛و مراقبت با و كنيم شروع جديدي عهد با را روز هر مداومت: .4محاسبه، فردا را نيز با موفقيت بيشتري سپري كرده و سپس روز
ديگر نيز به همين شيوه عمل كنيم.2
1. محمدباقر مجلسي، بحاراالنوار، ج68،ص259.2. علي پورحسيني، چهار اكسير موفقيت، صص282-962، تلخيص.
17
راهزنان وقـت وقفه ها، بحران ها و عوامل مختلفي در زندگي روزانة هر فرد وجود دارد كه باعث انحراف از برنامة زماني مشخص شده مي شود. اين انحراف از برنامه، مشكالتي را به دنبال خواهد داشت. بنابراين، ضروري است كه هر فرد عواملي را كه آفت اجراي برنامه اش است به خوبي بشناسد تا بتواند با آن مقابله كند. در اين قسمت، برخي از اين عوامل را با عنوان »ربايندگان
وقت« معرفي مي كنيم.منظور از »ربايندگان وقت«، عواملی هستند كه باعث اتالف زمان در مسير اجرای برنامه می شوند كه مهم ترين آن ها را می توان تحت سه
عنوان اصلی طبقه بندی كرد:مزاحمت ها: در برخی موارد، ساير افراد متعرض وقت و توجه شما .1
شده و برنامه را از مسيرش خارج می كنند.کمال گرايی يا وسواس: رفتاری نامعقول است كه تشخيص زمان .2
تكميل و پايان كار را با مشكل مواجه می كند.تعلل: به تعويق انداختن كارها، به علت طاقت فرسا و ناخوشايند .3
بودن و يا احساس عدم صالحيت.برای مقابله با اين عوامل، ابتدا ليستی از آن ها تهيه كنيد. تهية اين ليست، به شما كمک می كند تا بتوانيد دربارة اعتبار و عدم اعتبار آن تصميم بگيريد كه اگر اعتبار دارد در برنامه ريزی خود وارد كنيد و اگر
معتبر نيست با آن مقابله كنيد.برای مقابله نيز، می توانيد از روش های زير بهره ببريد:
»نه« گفتن: انجام دادن همة درخواست ها غيرممكن است، بنابراين بايد بياموزيد كه حداقل به برخي از درخواست ها »نه« بگوييد.
برای اين كار، هم فرد و هم كار درخواستی را در نظر بگيريد. اگر هر دو مهم هستند، سعی كنيد برای درخواست وقت بگذاريد. اما اگر ديگری يا شخص داد انجام بعدا می توان است، بی اهميت درخواست می تواند آن را انجام دهد و اگر كاری است كه اصال نمی خواهيد انجام
دهيد، می توانيد آن را قبول نكنيد.به خاطر داشته باشيد كه هنگام »نه« گفتن نبايد گستاخ و بی ادب باشيد؛
قبول نكردن يک درخواست می تواند آرام و مؤدبانه باشد. برای مقابله با وسواس و كمال گرايی، در زمان انجام كار از خودتان بپرسيد »كمی تالش بيشتر واقعا چه تأثيری خواهد داشت؟ و آيا ادامة اين كار باعث تلف شدن زمان اختصاصي به كار مهم ديگری
18
نمی شود«؟ تفكر دربارة اين مسئله باعث انصراف شما از گسترش غيرضروری كارها می شود.
هم چنين می توانيد برای كارهايی كه در انجام آن ها وسواس بيشتری داريد، موعدهايی مشخص تعيين كنيد و با اين كار، ويژگي كمال گرايی
خود را كنترل كنيد. برای مقابله با تعلل و سستی اوليه در كار، خودتان را مجبور نكنيد كه مستقيما به كاري كه احساس می كنيد پيچيده و زمان بر است بپردازيد. در عوض، كار فوری كوچكی را كه مرتبط با طرح اصلی است انتخاب كنيد و آن را انجام دهيد. اين روش را در مورد كار ديگر و كارهای ديگر ادامه دهيد و با استفاده از آن، عمال طرح را
تمام خواهيد كرد.1در را برنامه اجراي نيز ديگري آفت هاي ياد شده، موارد بر عالوه
زندگي دچار آسيب مي كند از جمله:بزرگ و بيماري هاي از غفلت از ارزش زمان كه يكي خطرناكي است كه فرهنگ عمومي ما را تهديد مي كند. به براي عمل اصلي انگيزة باعث مي شود كه اين غفلت
برنامه را از دست بدهيم.هم چنين بي حوصلگي از كيفيت برنامه مي كاهد. برخي از كسالت ها قابل چشم پوشي است؛ اما گاهي بي حوصلگي اين حالت دچار به اوقات بر شما غلبه مي كند و بيشتر مي شويد كه اين نوع بي حوصلگي بايد ريشه يابي و درمان
شود.دشوار را برنامه اجراي گاهي نيز بیماري هاي جسمي و بيفتيد عقب برنامه روند از مي شود باعث و مي كند اين عقب افتادگي عاملي در سست شدن اراده در مديريت زمان مي شود. البته بيماري هاي جسمي در برخي موارد قابل پيشگيري ديگر برخي در و بوده قابل پيشگيري
نيستند.يكي ديگر از آفت هاي برنامه ريزي خواب بي موقع و بیش از اندازه و يا كمتر از مقدار طبيعي مورد نياز است. اگر خواب به درستي تنظيم نشود، جريان صحيح زندگي دچار آسيب مي شود، خستگي برطرف نشده
و از كيفيت برنامه هاي ديگر كاسته خواهد شد.2 1. جيمز منک تيلو، مديريت زمان در كار وزندگي، صص90-79، تلخيص.
2. محمدجواد حاج علي اكبري، مديريت زمان، صص40-34، تلخيص.
19
نقش تفكر در مديريت زمانذهن، ابزاری است كه با اثرگذاری بر روی ضمير ناخودآگاه انسان می تواند در هر كار و فعاليتی اثر مثبت يا منفی داشته باشد و اين بستگی به تفكرات ما در زندگی دارد. در مديريت زمان نيز، ذهن هم می تواند مانع پيشرفت باشد و هم باعث رسيدن به اوج عملكرد. در ادامه باورهای منفی ذهن را كه موجب ركود يا سستی در كار می شوند تحت عنوان »افكار بازدارنده« و افكار مثبتی را كه باعث پيشرفت هستند با عنوان »افكار تقويت كننده« بيان
می شوند.
افكار باز دارنده1. يعني فرد گمان مي كند كه اگر بيش از اندازه سازمان يافته باشد سرد،
بي احساس، كسل كننده و بي انعطاف مي شود.چنين فكری صحيح نيست؛ چرا كه هرچه فرد سازمان يافته تر باشد بهتر
می تواند در شرايط آرامش قرار بگيرد، در نتيجه آزادی و انعطاف
بيشتری خواهد داشت.
3. سومين باور منفي اين است كه مهارت مديريت زمان را يک ويژگي درون زاد مي پندارد، درنتيجه خود را در آن موفق نمي بيند.1
توجه داشته باشيد بسياري از رفتارهاي شما تحت كنترل خودتان است، بنابراين، شما مي توانيد رفتارهايتان را سازمان دهي و مديريت كنيد.
1. برايان تريسی، قدرت زمان، صص 11-9، نقل به مضمون.
2. برنامه ريزی منفی ذهنی: يعنی از آنجايي كه والدين و اطرافيان، فردي را او كودكی دوران در هميشه و دانسته اند بی نظم مورد سرزنش قرار می دادند، در دوران بلوغ نيز بی آنكه بداند به
سرزنش ها ترتيب اثر مي دهد.اما بايد دانست كسی سازمان يافته متولد نمی شود و هر فرد می تواند با آموزش های جديد عادات بد و
ناپسند را از خود دور كند.
20
افكار تقويت كنندهتفكر مثبت ذهنيتي است كه باعث مي شود در زندگي بهترين ها را بخواهيم و يقين داشته باشيم كه آن را به دست مي آوريم. افراد
مثبت از زندگي بهرة بيشتري مي گيرند، سالم تر مي مانند و روابط بهتري با ديگران دارند. امام صادقòمي فرمايند: » خوش بيني از
خوش ايماني و خوش قلبي است«1.يكي از ويژگي هاي افراد خوش بين و داراي تفكر مثبت اين است كه از »لحظه«ها استفاده مي كنند. اين امر باعث استفادة بهينه از زمان مي شود. هم چنين از همة امكانات موجود، استفاده مي نمايند و
منتظر كامل شدن تمام وسايل و زمينه هاي مورد نياز نمي مانند. مثبت انديشي، از طريق كاهش استرس، رسيدن اطالعات جديد به مغز، افزايش خالقيت، غلبه بر عقدة خودكم بيني، كاهش بي قراري و شتاب، غنيمت دانستن فرصت ها و لحظه ها و باألخره با نگاه كردن از منظر يک انسان قدرتمند به موضوع، زمينه ساز موفقيت، بهبود و افزايش اميد و نشاط در فرد و اجتماع مي گردد2. برخي از افكار مثبتي كه تقويت كنندة مهارت مديريت زمان در انسان مي شوند
عبارتند از:تكرار جمالت مثبت مانند: »من در كار مديريت زمان عالی .1هستم«؛ هر جمله اي كه بارها براي خودتان تكرار كنيد و آن را باور داشته باشيد، سرانجام ذهن ناخودآگاه شما آن را پذيرفته و سپس كلمات، اعمال و احساسات شما را به شكلي سازگار با
اين جمالت جديد تدوين مي كند.
با سازمان يافته فردی به صورت خود از ذهنی تصويرسازی .2كارآيی فراوان؛ هرچه در زمان اين تصويرسازي از آرامش ذهني بيشتري برخوردار باشيد، ذهن ناخودآگاه شما دستورها را بهتر
مي گيرد.ايفای نقش؛ در زندگي روزانه خود، تصور كنيد بازيگري هستيد .3كه در نقش فردي سازمان يافته ظاهر شده ايد. آن قدر اين نقش
را وانمود كنيد تا به حقيقت بپيوندد.
1. محمدباقر كمره اي، آداب معاشرت »ترجمة جلد شانزدهم بحاراالنوار«، تهران، اسالميه، 1364، ج2، ص123.
2. مهدي ياراحمدي خراساني، مقاله ) اثرات نهادينه شدن »مثبت انديشي« در اجتماع(، www.resalat-news.com.
21
الگوگرفتن از ديگران؛ از كسي كه مي دانيد در مديريت زمان از .4شرايط خوبي برخوردار است الگو بگيريد. فكر كنيد كه او در هر
موقعيتي چه كاري انجام مي دهد.تدريس و آموزش به ديگران؛ براي يادگيري بهتر اين مهارت .5تصور كنيد يک سال ديگر قصد داريد موضوع مديريت زمان را تدريس كنيد. اين تصور باعث مي شود كه مطالب را سريع تر ياد
بگيريد.شما به دارند ديگران كنيد تصور ديگران؛ براي الگوشدن .6نگاه مي كنند و مي خواهند از شما به عنوان يک متخصص و
كارشناس در مديريت زمان الگو بگيرند.1
1. برايان تريسي، قدرت زمان، صص 16-12، تلخيص.
22
پیام ها و نكته ها
صبح زود كارتان را شروع كنيد. شب زود خوابيدن و صبح زود از خواب بيدار شدن، وجه مشترك زندگی افراد موفق است؛
از نظم به عنوان روش كليدی برای سازمان دهی بيشتر استفاده كنيد. شما با مرتب كردن اطراف خود به احساس تسلط و سلطة بيشتری دست پيدا
می كنيد؛كارهاي ناخوشايند را در ثمربخش ترين زمان روز انجام دهيد و آن ها را به
پايان روز و هنگام خستگي موكول نكنيد؛براي تشويق خود در كارهاي مالل آور، پس از انجام كار با هديه اي دلپذير مانند: خريد شيئي دوست داشتني، رفتن به مكان هاي تفريحي، صرف غذا يا نوشيدني مورد عالقه و تماشاي فيلم دلخواه و... به خود پاداش بدهيد؛
الزم نيست همة كارها را به صورت يک نفره انجام دهيد؛ بلكه مي توانيد اموري كه مطمئن هستيد محول كردن آن ها به ديگران، به نتيجة كار
لطمه اي نمي زند، را به ديگران واگذار كنيد؛در محول كردن كار به ديگران، حق نظارت را براي خود حفظ كنيد و
كارهاي كليدي را خودتان انجام داده و به ديگران واگذار نكنيد؛ كارها را با دقت انجام دهيد تا مجبور به دوباره كاري نشويد؛
برای اتمام كار، زمان خاصی را در نظر بگيريد. با اين روش، فكرتان بيشتر بر روی كار متمركز شده، هدفمندتر خواهيد شد و با اشتياق به سمت
هدف تان پيش خواهيد رفت؛گاهي الزم است تلفن خود را قطع كنيد تا به تمركز شما در انجام كارهاي
دقيق لطمه وارد نكند؛از برنامه ريزي فشرده و بدون وقت استراحت پرهيز كنيد؛
نبايد انتظار داشته باشيد كه يک باره و بدون اشتباه از يک زندگي بي برنامه به يک زندگي منظم و برنامه ريزي شده برسيد، زيرا ترك يک عادت ناپسند
و رسيدن به يک عادت مطلوب به تمرين نياز دارد؛برنامه ريزي بايد نمي رود، به صورت مطلوب پيش برنامه ريزي شما اگر جديدي را شروع كنيد و از برنامة قبلي به عنوان تجربه استفاده كرده و خود
را شكست خورده تصور نكنيد؛ براي تقويت انرژي از دست رفتة خود، چند لحظه دست از كار بكشيد و با حركت عضالت بدن، نوشيدن يک نوشيدني دلپذير، گوش دادن به يک نواي آرام بخش و يا صحبتي كوتاه با دوستان در خود نيرويي تازه ايجاد
كنيد. 1
1. مهدي فتحي، مهارت مديريت زمان و تصميم گيری ، ص24و20؛ جيمز منک تيلو، مديريت محمدجواد 63؛ 56و ص زمان، تريسي، قدرت برايان صص97-91؛ زندگي، و كار در زمان حاج علي اكبري، مديريت زمان، ص 28؛ روح اهلل سليماني، راز كارمند موفق، تهران، پيک فرهنگ،
1389، ص 87 و89، تلخيص.
23
سخن پاياني
هر روز از عمر خود را هدية الهي و فرصت جديدي به حساب آوريد و انتهاي آن را پايان فرصت خود تلقي كنيد. ممكن است از پس امروز، ديگر فردايي نباشد، چرا كه لحظات عمر به سرعت مي گذرد و حسرت آن بر جاي مي ماند؛ همان طور كه حضرت علي ò فرمودند: »الفرصة سریعة الفوت و
بطیئة العود؛ فرصت خيلي زود مي گذرد ودير برمي گردد«1. مطمئن باشيم يكي از مهم ترين سؤال هايي كه در جهان آخرت از ما خواهند پرسيد، اين است كه عمر گرانماية خود را صرف چه كارهايي نموديم و
چگونه آن را سپري كرده ايم؟به هوش باشيم مدت عمر هدية گرانبهايي است كه خداوند به ما ارزاني داشته و چگونه صرف كردن آن هديه اي است كه ما به خداوند تقديم مي كنيم. پس بكوشيم تا لحظه ها، ثانيه ها، روزها، ماه ها و سال هاي عمر خود را دريابيم كه
اين دنيا درنگي بيش نيست.
چـو دی رفت و فـردا نیـامد بـه دستحساب از همین يک نفس کن که هست
)سعدي(
1. محمدتقي فلسفي، الحديث )روايات تربيتي از مكتب اهل بيت(، ج 2، ص 369.
24
منـابع
• قرآن كريم، ترجمه آيت اهلل ناصر مكارم شيرازي.1. باقري، محمدمهدي، مهارت های زندگی )كتاب اول: متن(، مشهد، آستان قدس رضوی، 1389.
2. پورحسينی، علی، چهار اكسیر موفقیت، مشهد، آوای رعنا، 1389.3. تريسي، برايان، قدرت زمان، ترجمة: مهدي قراچه داغي، تهران، آسيم، 1385.
4. تميمی آمدی، عبدالواحد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبليغات، 1366.5. جعفري، بهزاد، تحف العقول، ترجمه جعفري، تهران، اسالميه، 1380.
6. حاج علی اکبری، محمدجواد، مديريت زمان )كلیدهای خوشبختی – دفتر اول(، تهران، دفاع، 1382.7. حكيمي، اخوان و احمد آرام، الحیاۀ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسالمي، 1380.
8. ديلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، بيروت، مؤسسه آل البيت، 1409 ق.9. ذوالقدر، عنايت اهلل، محورهاي اجرايي مديريت خدمات رساني، قم، مشهور، 1385.
10. سلحشور، ماندانا، الفبای زندگی برای كودكان، تهران، فلسفه: نقش و نگار، 1391.11. سليماني، روح اهلل، راز كارمند موفق، تهران، پيك فرهنگ، 1389.
12. فتحی، مهدی، مهارت مديريت زمان و تصمیم گیری، مشهد، مؤسسة پژوهشی فرهنگ بهداشت حسينی نژاد، چاپ دوم، 1385.
13. فلسفی، محمدتقی، الحديث )روايات تربیتی از مکتب اهل بیت (، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسالمی، 1368.
تهران، بحاراالنوار«، شانزدهم جلد »ترجمة معاشرت آداب محمدباقر، کمره اي، .14اسالميه، 1364.
15. مجلسی، محمدباقر، بحاراالنوار الجامعة لددراالخبار االئمة االطهار، تهران، اسالميه، بی تا.16. محدث عاملی، وسائل الشیعه، قم، آل البيت، 1409ق.
17. منك تيلو، جيمز، مديريت زمان در كار و زندگي، ترجمة فروزنده شهبازلو، تهران، به تدبير، 1388.
18. نيلي پور، مهدي، مديريت خانواده، قم، سلسبيل، 1385.19. هاشمي محجوب، مصطفي، عمرتون چند؟، مشهد، نشر ملك اعظم، 1387.
20. يارمحمدي، احمد و حسن زارعي متين، مباني مديريت و فرهنگ سازي، قم، روح، 1381.21. ياراحمدي خراساني، مهدي، مقاله ) اثرات نهادينه شدن »مثبت انديشي« در اجتماع(،
www.resalat-news.com
