Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
szkolenia imprezy zewnętrzne prawo
e-Biuletyn wydawany jest przez Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie
Zachęcamy do zamieszczania w e-Biuletynie artykułów, ciekawych informacji i ofert. Jeśli są Państwo zainteresowani otrzymywaniem e-Biuletynu Informacyjnego drogą elektroniczną, prosimy o zgłoszenia na adres:
[email protected] lub tel. 22/729 66 34 w. 132
www.cdr.gov.pl
http://cc.cdr.gov.pl/
http://www.agroturystyka.edu.pl/
http://www.produktyregionalne.edu.pl/
http://www.leaderatorium.pl/
http://www.agroportal.agro.pl/
Idee spółdzielcze źródłem
inspirującym nowe wyzwania dla
współpracy mieszkańców wsi
(Leszek Leśniak, CDR O/Kraków)
Unia Europejska wychodząc
naprzeciw potrzebom funkcjonowania
spółdzielni zakładanych przez osoby fizyczne lub prawne
z różnych krajów opracowała Statut Spółdzielni Europejskiej.
Spółdzielnię Europejską może założyć pięć osób fizycznych
zamieszkałych w co najmniej 2 krajach Wspólnoty lub dwie
osoby prawne z dwóch różnych państw. (...) Artykuł szeroko
i w interesujący sposób prezentuje temat spółdzielczości,
która może stać się nową formą współpracy producentów
rolnych różnych krajów UE.
CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE
05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99, tel. 22 729 66 34 do 38
Luty 2014
PRODUKCJA ROLNA
EKONOMIKA ROLNICTWA
EKOLOGIA I ŚRODOWISKO
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
WSPÓLNA POLITYKA ROLNA
DOBRE PRAKTYKI
2
NAZWA WYDARZENIA/
FORMA EDUKACYJNA
DATA
I MIEJSCE
ZGŁOSZENIA
I INFORMACJE
CDR Brwinów
Egzaminy na eksperta przyrodniczego
1 luty
Bożena Krześniak
tel. 22 729 66 34 w. 146
CDR O/Kraków
Zastosowanie innowacyjnych metod rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich /szkolenie internetowe/
4-10 luty
12-13 luty (szkolenie stacjonarne)
Sędzik Teresa
tel. 12/ 424 05 54
Myślenie projektowe zgodne z założeniami nowego okresu programowania /szkolenie/
18-19 luty Karolina Boba, DROW
tel. 12/ 424 05 21
Metodyka budowy oddolnych zintegrowanych strategii rozwoju obszaru z wykorzystaniem wsparcia z wielu funduszy /szkolenie/
24-26 luty Leszek Leśniak
tel. (12) 424-05-03
Aspekty prawne i podatkowe w podejmowaniu i prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich /seminarium internetowe/
17 luty - 30
listopada
Mateusz Grojec, DROW
tel. 12/ 424 05 25
szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
3
NAZWA WYDARZENIA/
FORMA EDUKACYJNA
DATA
I MIEJSCE
ZGŁOSZENIA
I INFORMACJE
Doradztwo dotyczące środków ochrony roślin – szkolenie podstawowe dla kandydatów na sprzedawców środków ochrony
roślin
luty
Sędzik Teresa
tel. 12/ 424 05 54
Doradztwo dotyczące środków ochrony roślin /szkolenie uzupełniające dla sprzedawców/
luty
Sędzik Teresa
tel. 12/ 424 05 54
Idee innowacji, transferu wiedzy i współpracy w programowaniu rozwoju obszarów wiejskich w perspektywie finansowej UE 2014 -2020 /szkolenie/
luty –marzec
Leszek Leśniak
tel. (12) 424-05-03
CDR O/Poznań
Wymogi dla gospodarstw rolnych położonych na OSN /szkolenie/
20 luty Danuta Nowak
tel. 61/ 823 20 81 w. 127
Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej od A do Z w praktyce /szkolenie/
25-27 luty Oskar Wysocki
tel. 61/ 823 20 81 w. 124
szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
4
NAZWA WYDARZENIA/
FORMA EDUKACYJNA
DATA
I MIEJSCE
ZGŁOSZENIA
I INFORMACJE
CDR O/Radom
Systemy zapewnienia bezpieczeństwa i higieny produkcji żywności w gospodarstwie /szkolenie/
6 luty Barbara Sałata
tel. 48/ 365 69 35
Międzynarodowe Targi BioFach
12-15 luty Anna Litwinow
tel. 48/ 365 69 39 w.309
Doradztwo dotyczące środków ochrony roślin /szkolenie uzupełniające /
18 luty Wojciech Kowalski
tel. 48 365 69 25
Wymogi dla gospodarstw rolnych położonych na obszarach szczególnie narażonych /szkolenie/
19-20 luty Mateusz Sękowski, DSPR
tel. 48/ 365 69 33
Podsumowanie zadań badawczych za rok 2013 w zakresie rolnictwa ekologicznego /konferencja/
20-21 luty Agnieszka Ziętek
fax 48 365 49 70.
szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
5 szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
Centrum Doradztwa Rolniczego, DLG, wspólnie z Kujawsko-
Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, Mazowieckim
Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, i Wielkopolskim Ośrodkiem
Doradztwa Rolniczego
serdecznie zapraszają do udziału w konferencji
Szczegółowych informacji dotyczących X DPR udzielają:
Anna Pabich, Oddział CDR w Poznaniu tel. (61) 823 20 81 wew. 137 Ludwik Apolinarski, DLG AgroFood Sp. z o.o. tel. (61) 639 01 17/18 Aktualności dotyczące konferencji można także znaleźć na stronach internetowych
www.cdr.gov.pl oraz www.dlg.org/pl. Patronat medialny konferencji – TopAgrar Polska
6
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lu
ty 2
01
4
Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach
www.modr.pl
miejsce/kontakt
6 luty Konferencja "Biogazownie szansą dla rolnictwa i środowiska"
MODR Karniowice
12/ 285 21 13/14
8 luty XVIII Wojewódzka Konferencja Pszczelarska MODR Karniowice
12/ 285 21 13/14
Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie
www.oodr.pl
organizator/kontakt
1 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Strzelce Opolskie – 77/ 461 89 18
10 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Prudnik – 77/ 436 93 70
11 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Namysłów – 77/ 410 24 25
namysł[email protected]
13 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Kluczbork – 77/ 414 23 01
19 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Nysa – 77/ 433 70 98
imprezy zewnętrzne
7
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lu
ty 2
01
4
Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie
www.oodr.pl
organizator/kontakt
20 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Krapkowice – 77/ 466 19 60
21 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Olesno – 34/ 358 40 31
26 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Kędzierzyn-Koźle – 77/ 483 50 49
27 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa
TZD Brzeg – 77/ 412 52 97 wew. 204
18 luty Konferencja dla producentów zbóż – Złoty Kłos
Dział Systemów Produkcji Rolnej Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa
77 / 412 53 27 wew.228
Warmińsko- Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie
www.w-modr.pl
miejsce/kontakt
6 luty Olimpiada Młodych Producentów Rolnych - etap
wojewódzki
Dział Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw
tel. 89/ 535 76 84 w. 44, 665 690 624;
imprezy zewnętrzne
8
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Lu
ty 2
01
4
Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
www.podr.pl
miejsce/kontakt
luty I Pomorskie Forum Grup Producenckich
PODR w Gdańsku, Dział Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego
i Agroturystyki
tel. 58/ 326 39 14, 17
24 luty I Pomorskie Forum Nasienne
PODR w Gdańsku, Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych
i Doświadczalnictwa
tel. 58/ 688 20 11
Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach
www.zodr.pl
miejsce/kontakt
luty Targi Grune Woche
ZODR Barzkowice, PWA
tel. 91/ 479 40 59, [email protected]
imprezy zewnętrzne
9 WSPÓLNA POLITYKA ROLNA
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpoczyna konsultacje publiczne II projektu
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020).
Prace związane z przygotowaniem projektu PROW rozpoczęły się w 2012. W kwietniu 2013 r. rozpoczęto proces szerokich konsultacji publicznych obejmujący „Wstępny zarys Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020” oraz I projekt PROW
2014-2020.
Dokument został opracowany na podstawie przepisów UE, w szczególności Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 i projektów aktów wykonawczych KE.
W obecnie przedkładanym projekcie PROW 2014-2020 uwzględniono część uwag zgłoszonych w trakcie procesu konsultacji oraz w ramach oceny ex-ante i uzupełniono część diagnostyczno-strategiczną. Zmodyfikowano i doprecyzowano opisy poszczególnych działań. Dodano także rozdziały dotyczące kwestii budżetowych oraz monitorowania i oceny.
Po zakończeniu obecnego etapu konsultacji projekt Programu zostanie przedłożony do akceptacji Rady Ministrów, po czym zostanie przekazany do uzgodnień z Komisją Europejską.
Zapraszamy do przekazywania uwag do projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 w nieprzekraczalnym terminie do 10 lutego 2014 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prosi o przekazywanie uwag wyłącznie na
udostępnionym FORMULARZU elektronicznym.
Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
Rozpoczęcie III etapu konsultacji projektu
PROW 2014-2020
Źródło: www.ksow.pl
10 EKONOMIKA ROLNICTWA
Przypominamy o obowiązku ubezpieczenia przynajmniej 50% upraw polowych
i zwierząt gospodarskich w 2014 roku. Obowiązkowemu ubezpieczeniu podlega:
Produkcja roślinna obejmująca: zboża, kukurydzę, rzepak, rzepik, chmiel, tytoń, warzywa
gruntowe, drzewa i krzewy owocowe, truskawki, ziemniaki, buraki cukrowe lub rośliny
strączkowe. Uprawy te należy ubezpieczyć od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru, od ryzyka
wystąpienia szkód spowodowanych przez powódź, grad, suszę, ujemne skutki przezimowania
oraz przymrozki wiosenne
Produkcja zwierzęca: bydło, konie, owce, kozy, drób lub świnie należy ubezpieczyć
od przynajmniej jednego z wymienionych czynników: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego,
gradu, pioruna, obsunięć ziemi, lawiny, uboju z konieczności.
Maksymalna kwota, na jaką można ubezpieczyć dane uprawy lub zwierzęta została
określona w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 listopada 2013 r. patrz
(tab. 1).
Z kim zawrzeć ubezpieczenie:
W 2014 roku Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podpisało umowę z trzema
towarzystwami ubezpieczeniowymi:
1. PZU S.A. W Warszawie,
2. Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych "TUW" z siedzibą w Warszawie,
3. Concordia Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Poznaniu.
Rolnik, który zawrze umowę z jednym z tych towarzystw ubezpieczeniowych, może liczyć na
zwrot 50% kosztów ubezpieczenia (składki).
Sankcje za brak ubezpieczenia.
W przypadku nie zawarcia umowy ubezpieczeniowej rolnik zobowiązany jest do zapłacenia
kary, której wysokość została ustalona na 2 € od każdego hektara. Opłata ta jest wnoszona na
rzecz gminy, w której zamieszkuje rolnik. Wyjątek od tej zasady stanowi sytuacja, w której
przynajmniej dwa zakłady ubezpieczeniowe, które zawarły umowę z MRiRW odmówią rolnikowi
zawarcia umowy ubezpieczeniowej z powodu zaoferowania stawki przekraczającej 6 % sumy
ubezpieczenia.
Nie zawarcie przez rolnika umowy ubezpieczenia upraw rolnych nie będzie miało
wpływu na ubieganie się o płatności bezpośrednie do gruntów rolnych w rozumieniu
przepisów o płatnościach do gruntów rolnych i oddzielnej płatności cukrowej.
Ubezpieczenie upraw rolnych i zwierząt
gospodarskich w 2014 r.
Opracował: Lukasz Laskowski ; CDR Brwinów
11 EKONOMIKA ROLNICTWA
Tabela.1 Maksymalna suma ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych
i zwierząt na 2013 rok
Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 listopada 2013r. w sprawie
maksymalnych sum ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich na 2014 r.
Podejmując decyzje o ubezpieczeniu upraw bądź zwierząt należy dokładnie zapoznać
się z zasadami obowiązującymi w każdym towarzystwie ubezpieczeniowym, gdyż każde z nich
inaczej określa zakres swojej odpowiedzialności, w zależności od rodzaju zjawiska wywołującego
szkody.
Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca
Roślina Kwota Zwierzę Kwota
Zboża 8 400 zł Bydło 18 000 zł
Kukurydza 8 800 zł Konie 10 500 zł
Rzepak i rzepik 9 200 zł Owce 900 zł
Chmiel 37 300 zł Kozy 800 zł
Tytoń 24 100 zł Świnie 1 900 zł
Warzywa gruntowe 144 000 zł Kury, perlice, przepiórki 53 zł
Drzewa i krzewy owocowe 59 200 zł Kaczki 65 zł
Truskawki 43 200 zł Gęsi 250 zł
Ziemniaki 35 700 zł Indyki 157 zł
Buraki cukrowe 10 400 zł Strusie 810 zł
Rośliny strączkowe 16 700 zł --------------------------- -------
Ubezpieczenie upraw rolnych i zwierząt gospodarskich
12 EKONOMIKA ROLNICTWA
Wprowadzenie
Aartykuł ten jest kontynuacją zapoczątkowanego w wydaniu styczniowym e-biuletynu cyklu
artykułów o podatkach (Formy opodatkowania gospodarstw rolnych - podatek VAT), a jego
kolejne części pojawią się w następnych wydaniach pisma.
Część bieżąca (2) to kompendium wiedzy na temat jednego z podatków przychodowych, jakim
jest podatek rolny. W następnej części (3) zaprezentujemy drugi z podatków przychodowych
tj. podatek leśny.
Podatki w Polsce
Ramy prawne w zakresie podatków obowiązujących w Polsce zapisane są w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. Nr 78, poz. 483). Art. 217 tej
ustawy mówi, że nakładanie: podatków, innych danin publicznych oraz określanie podmiotów
i przedmiotów opodatkowania, stawek podatkowych, zwolnień od podatków, przyznawanie ulg
i umorzeń podatkowych może następować tylko w drodze ustawy.
Na polski system podatkowy składa się jedenaście tytułów podatkowych. Pojęcie podatku zostało
zdefiniowane w art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137,
poz. 926 ze zm.), jako publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie
pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Przepisy
Ordynacji podatkowej stosuje się także do opłat i innych niepodatkowych należności zarówno
budżetu państwa jak i budżetów samorządów (jst), do których ustalania lub określania
uprawnione są organy podatkowe, oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach
i opłatach lokalnych.
Podatki w budżecie Polski w 2013
Podatki stanowią główną część dochodów budżetowych państwa.
Według projektu budżetu na rok 2013, dochody państwa wyniosą 299 miliardów złotych, w tym
265,4 miliardy złotych pochodzić ma z podatków.
Na 265,4 mld planowanych dochodów podatkowych budżetu państwa składają się:
podatek VAT – 47,63%,
akcyza – 24,3%,
podatek PIT – 16,17%,
podatek CIT – 11,15%,
podatek od wydobycia niektórych kopalin – 0,75%.
Czyli prawie 90% dochodów państwa pochodzi z wpływów podatkowych
PODATKI w gospodarstwie rolnym cz. 2.
Autorzy: Ireneusz Gradka, Bolesław Pieczyński;
CDR Brwinów O/Radom
13 EKONOMIKA ROLNICTWA
Tabela 1. Rodzaje podatków obowiązujących współcześnie w Polsce
Autor: dr Patrycja
Jasioska
Wykres 1. Planowane dochody podatkowe budżetu państwa na 2013 rok (w mld zł).
Podatki
bezpośred-
nie
Podatki
przychodo-
we
Podatek rolny Podatki
samorządo-we Podatek leśny
Podatki
dochodowe
Podatek dochodowy od osób prawnych
Podatki
wspólne Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatki
majątkowe
Podatek od nierucho-mości
Podatki
samorządo-we
Podatek od środków transportowych
Podatek od spadków i darowizn
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatki
pośrednie
Podatki
konsumpcyj-
ne
Podatek od towarów i usług (VAT)
Podatki
rządowe Podatek akcyzowy
Podatek od gier
Podatki w gospodarstwie rolnym cz. 2.
14 EKONOMIKA ROLNICTWA
Podatki przychodowe w gospodarstwie rolnym
Podatek rolny
Przedmiot opodatkowania
Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji
gruntów i budynków, jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach
rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż
działalność rolnicza.
Podatnicy
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku rolnego są:
1. właściciel gruntów,
2. posiadacz samoistny gruntów,
3. użytkownik wieczysty gruntów,
4. posiadacz gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego, jeżeli posiadanie:
a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa
(Agencją Nieruchomości Rolnych) lub z innego tytułu prawnego albo
b) jest bez tytułu prawnego, z wyjątkiem gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej
Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Lasów Państwowych; w tym przypadku
podatnikami są odpowiednio jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu
Państwa (Agencji Nieruchomości Rolnych) i Lasów Państwowych;
5. dzierżawca gruntów gospodarstwa rolnego, które zostały w całości lub części wydzierżawione
na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników
lub przepisów dotyczących uzyskiwania rent strukturalnych.
Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu,
w którym nastąpiło nabycie tytułu prawnego do gruntów lub objęcie gruntów w posiadanie.
Obowiązek podatkowy w podatku rolnym wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały
istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.
Czynności i dokumenty
Podatnicy podatku rolnego są obowiązani składać organowi podatkowemu, właściwemu ze
względu na miejsce położenia gruntów, sporządzone na formularzach według wzoru określonego
uchwałą rady gminy:
1. informacje o gruntach (osoby fizyczne) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności
uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego,
2. deklaracje na podatek rolny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki
nieposiadające osobowości prawnej) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli
obowiązek podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności
uzasadniających powstanie tego obowiązku.
Jeżeli grunty stanowią współwłasność (znajdują się w posiadaniu) jednocześnie osoby
fizycznej oraz osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej (w tym spółki) nieposiadającej
osobowości prawnej - osoba fizyczna składa deklarację na podatek rolny oraz opłaca podatek na
zasadach obowiązujących osoby prawne.
Podatki w gospodarstwie rolnym cz. 2.
15 EKONOMIKA ROLNICTWA
W tym przypadku osobie fizycznej nie jest doręczana decyzja (nakaz płatniczy) ustalająca
wysokość zobowiązania podatkowego.
Obowiązek składania informacji o gruntach oraz deklaracji na podatek rolny dotyczy również
podatników korzystających ze zwolnień i ulg na mocy przepisów ustawy o podatku rolnym (w tym
na mocy uchwały rady gminy).
W gminach, w których rady gmin w drodze uchwały
określiły warunki i tryb składania informacji o gruntach
oraz deklaracji na podatek rolny, za pomocą środków
komunikacji elektronicznej, możliwe jest składanie
powyższych dokumentów przez internet.
Stawki podatku:
1. dla gruntów gospodarstwa rolnego: równowartość
pieniężna 2,5 q żyta - od l ha przeliczeniowego,
2. dla pozostałych gruntów rolnych podlegających
podatkowi rolnemu: równowartość pieniężna 5 q żyta
- od 1 ha.
obliczone według średniej ceny skupu żyta za 11
kwartałów poprzedzających kwartał poprzedzający rok
podatkowy (Dz.U. 2013 poz. 660 i Dz.U. 2013 poz. 1381, art. 6.1) .
Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć cenę skupu żyta przyjmowaną, jako podstawę
obliczenia podatku rolnego na obszarze gminy.
Za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów
i budynków, jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych,
z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność
rolnicza, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących
własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki
organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.
Przeliczniki powierzchni użytków rolnych zostały określone w art. 4 ust. 5 ustawy o podatku
rolnym.
Zwolnienia
Zwolnienia i ulgi od podatku rolnego reguluje art. 12, art. 13, art. 13a-13d ustawy o podatku
rolnym. Na mocy ww. przepisów zwalnia się m.in.:
1. użytki rolne klasy V, VI i VIz oraz grunty zadrzewione i zakrzewione ustanowione na
użytkach rolnych,
2. grunty przeznaczone na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub powiększenie już
istniejącego do powierzchni nieprzekraczającej 100 ha:
a) będące przedmiotem prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego, nabyte
w drodze umowy sprzedaży,
b) będące przedmiotem umowy o oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste,
c) wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, objęte w trwałe
zagospodarowanie,
3. grunty pod wałami przeciwpowodziowymi i grunty położone w międzywałach,
4. publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne objęte systemem oświaty oraz
Podatki w gospodarstwie rolnym cz. 2.
16 EKONOMIKA ROLNICTWA
prowadzące je organy, w zakresie gruntów zajętych na działalność oświatową,
5. prowadzących zakłady pracy chronionej zgodnie z warunkami określonymi w ustawie
o podatku rolnym,
6. instytuty badawcze,
7. przedsiębiorców o statusie centrum badawczo-rozwojowego uzyskanym na zasadach
określonych w przepisach o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej,
w odniesieniu do przedmiotów opodatkowania zajętych na cele prowadzonych badań i prac
rozwojowych.
Podatnikom podatku rolnego przysługuje m.in. ulga inwestycyjna z tytułu wydatków
poniesionych na:
1. budowę lub modernizację budynków inwentarskich służących do chowu, hodowli
i utrzymywania zwierząt gospodarskich oraz obiektów służących ochronie środowiska,
2. zakup i zainstalowanie:
a) deszczowni,
b) urządzeń melioracyjnych i urządzeń zaopatrzenia gospodarstwa w wodę,
c) urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii (wiatru,
biogazu, słońca, spadku wód).
- jeżeli wydatki te nie zostały sfinansowane w całości lub w części z udziałem środków
publicznych.
Rada gminy, w drodze uchwały, może wprowadzić inne zwolnienia i ulgi przedmiotowe niż
określone w ustawie, z uwzględnieniem przepisów dotyczących pomocy publicznej.
Terminy i sposoby płatności
Wszyscy podatnicy płacą podatek rolny w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania
obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego,
przelewem na rachunek organu podatkowego lub gotówką w kasie; w przypadku osób fizycznych
również w drodze inkasa.
Podatki w gospodarstwie rolnym cz. 2.
17
Tło – trochę subiektywnie widziane
Ile jest prawdy w obiegowych opiniach na temat stosunku polskich rolników do
spółdzielczości, tego tak na pewno nikt nie wie. Możliwe, że rolnicy są uprzedzeni do
spółdzielczości bo kojarzy się im z kolektywizacją. Czy jeszcze pamiętamy co to kolektywizacja?
Może warto przytoczyć encyklopedyczną definicję, która mówi, że kolektywizacja to: przymusowe
wstępowanie rolników do spółdzielni, połączone z procesem łączenia gruntów rolnych we
wspólnoty spółdzielcze. Proces kolektywizacji cechuje najczęściej zastosowanie środków
przymusu ekonomicznego, w szczególności system przymusowych dostaw żywności
(kontyngentów) oraz zwiększone obciążenia podatkowe, oddziaływanie aparatu
administracyjnego, policyjnego i propagandowego oraz przemoc fizyczna prowadząca do terroru
państwowego (1).
Możliwe, że niechęć do spółdzielczości ma głębsze źródła w mentalności chłopskiej.
I znów sam siebie pytam co to jest, ta mentalność chłopska? Encyklopedie na ten temat się „nie
wypowiadają”. To może literatura piękna? Owszem, klasyka „Chłopi” W. Reymonta ale to co
można wyczytać z tej powieści o mentalności chłopskiej „nie przypada mi do gustu”. Przytoczę
fragment jednej z analiz literaturoznawcy: zauważyć należy, iż chłop z powieści Reymonta
w pierwszej kolejności kieruje się instynktem, później zaś dopiero świadomie posługuje się
rozumem. W związku z tym w wielu wypadkach o mentalności (czyli charakterystycznym
sposobie myślenia) w ogóle trudno mówić. Związane jest to z tym, iż przedstawiając tytułową
warstwę społeczną, Reymont posługiwał się naturalistyczną zasadą przedstawiania
zezwierzęcenia człowieka.
Mam własny pogląd na kwestię mentalności chłopskiej i widzę ją jako głębokie zamyślenie
nad własnym losem, losem najbliższych i wpływem na te losy otaczającej przyrody. Widzę ją jako
obawę o dziś i jutro, obronę bytu i integralności rodziny, jako wypowiadanie myśli, które tym
obawom towarzyszą i uciekaniu się do jakiejś abstrakcyjnej siły, która może ochronić, pomóc
i sprawić by było lepiej. W tej mentalności nieufność wobec innych – obcych, choć sąsiadów nie
wynika z sedna zła ale rodzi się z obaw, czy dla wszystkich dóbr i dobra starczy. Może to co
napisałem jest infantylne i takie nie nowoczesne, może ale mentalność chłopska jest
nienowoczesna, prze co dla wielu niezrozumiała. Nie twierdzę, że ją rozumiem, ale dążę w tym
kierunku, i myśląc o przyszłości wsi nie „zamykam jej w zakamarkach przeszłości”.
Zatem nie można mentalnością chłopską objaśniać tego co dzieje się na polskiej wsi,
a nie przystaje do współczesnych standardów europejskości.
Źródła dezintegracji gospodarczej i społecznej wsi
Z perspektywy ćwierć wieku coraz bardziej widoczne są negatywne skutki braku
kompleksowej polityki strukturalnej w rolnictwie polskim. Transformacja ekonomiczna rozumiana
wyłącznie w aspekcie powszechnych procesów opartych na zagregowanych parametrach
gospodarki doprowadziła do zniszczenia istniejącej struktury rynku rolnego
i degradacji wielu gospodarstw.
1) Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 449-450 (tom 4).
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
IDEE SPÓŁDZIELCZE ŹRÓDŁEM INSPIRUJĄCYM NOWE
WYZWANIA DLA WSPÓŁPRACY MIESZKAŃCÓW WSI
Autor: Leszek Leśniak, CDR O/Kraków
18
Jednym z niepożądanych efektów zmian stało się zerwanie wszelkich więzi
kooperacyjnych, jakie istniały wcześniej w rolnictwie i gospodarce żywnościowej oraz
rozproszenie producentów rolnych, którzy stanęli przed koniecznością dostosowania produkcji do
zmian zachodzących w gospodarce narodowej i światowej.
Odrzucenie dotychczasowych form współpracy wynikało
przede wszystkim z braku zaufania i złej reputacji struktur
spółdzielczych oraz tradycyjnych cech polskiego rolnika
i rolnictwa. W aspekcie doświadczeń światowych taką postawę
należy uznać za fundamentalną barierę rozwoju rolnictwa w
transformującej się gospodarce. W zindustrializowanych
gospodarkach nowoczesne rolnictwo funkcjonuje w ramach
zorganizowanego łańcucha produkcyjno-marketingowego
tworząc sektor gospodarki żywnościowej, doskonale
zintegrowany z gospodarką narodową.
Spotyka się czasem stwierdzenie, że w rozwoju polskiej
spółdzielczości przeszkadza nasz nadmierny indywidualizm.
W pewnym sensie to prawda. Działalność zbiorowa wymaga bowiem umiejętności współpracy,
liczenia się z głosem innych. Jednak głównym przeciwnikiem spółdzielczości jest bierność
i standardowe działania, a więc brak prawdziwej indywidualności. Warto zatem zastanowić się,
gdzie tkwią rzeczywiste przeszkody dla spółdzielczości. W pierwszym odruchu wymienia się
prawo, finanse i edukację jako obszary, w których są największe bariery.
Wpisanie spółdzielczości w ramy prawne właściwe dla sektora komercyjnego było
w pewnym sensie błędem polskiej transformacji. To swoiste odreagowanie przeszłości, którego
podłożem było, i w pewnym stopniu nadal jest, uproszczone rozumienie filozofii liberalnego
rynku, położyło się cieniem na całej polskiej spółdzielczości. W rezultacie spółdzielnie mają dziś
gorsze warunki funkcjonowania niż spółki kapitałowe.
Po 25 latach reformowania sektora spółdzielczego, jego potencjał zmniejszył się
o ponad połowę, a udział w tworzeniu PKB zmalał aż 10-krotnie i wynosi obecnie niespełna 1%
przy średniej europejskiej ok. 6%. Tylko w ostatnich 10 latach liczba spółdzielni zmniejszyła się o
26%, podczas gdy np. w znacznie bardziej liberalnej Wielkiej Brytanii, zwiększyła się o 23%.
Podobnie ma się rzecz z liczbą członków spółdzielni.
To w wielkim skrócie tylko zasadnicze skutki polityki państwa. Tymczasem dla wielu ludzi
spółdzielnie są jedną z nielicznych szans na ochronę własnych interesów
i zabezpieczenie sobie godnego życia. To także szansa na budowanie lepszego, bardziej
przyjaznego ludziom, państwa.
Idee spółdzielcze
Uchwalona blisko 20 lat temu Deklaracja Spółdzielczej Tożsamości przez XXXI
Jubileuszowy Kongres Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w Manchesterze zawiera,
w syntetycznym ujęciu, to wszystko co można nazwać ideologią spółdzielczą.
Spółdzielnie definiuje jako: autonomiczne zrzeszenie osób, które zjednoczyły się
dobrowolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych,
społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowane
przedsiębiorstwo.
Idee spółdzielcze inspirującym źródłem ...
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
19
Natomiast wartości spółdzielcze wyprowadza z: samopomocy, samo-odpowiedzialności,
demokracji, równości, sprawiedliwości i solidarności. Zgodnie z tradycjami założycieli ruchu
spółdzielczego, członkowie spółdzielni wyznają wartości etyczne uczciwości, otwartości,
odpowiedzialności społecznej i troski o innych.
Deklaracja określa siedem zasad spółdzielczych jako wytyczne, przy pomocy których
spółdzielnie wprowadzają swoje wartości do praktyki.
Pierwsza zasada: Dobrowolnego i otwartego członkostwa
Spółdzielnie są organizacjami dobrowolnymi, otwartymi dla wszystkich osób, które są
zdolne do korzystania z ich usług oraz gotowe są ponosić związaną z członkostwem
odpowiedzialność, bez jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu płci, przynależności społecznej,
rasowej, politycznej czy religijnej.
Druga zasada: Demokratycznej kontroli członkowskiej
Spółdzielnie są demokratycznymi organizacjami kontrolowanymi przez swoich członków,
którzy aktywnie uczestniczą w określaniu swojej polityki i podejmowaniu decyzji. Mężczyźni
i kobiety pełniący funkcje przedstawicielskie z wyboru są odpowiedzialni wobec członków.
W spółdzielniach szczebla podstawowego członkowie mają równe prawa głosu (jeden członek –
jeden głos), zaś spółdzielnie innych szczebli również zorganizowane są w sposób
demokratyczny.
Trzecia zasada: Ekonomicznego uczestnictwa członków
Członkowie uczestniczą w sposób sprawiedliwy w tworzeniu kapitału swojej spółdzielni
i demokratycznie go kontrolują. Co najmniej część tego kapitału jest zazwyczaj wspólną
własnością spółdzielni. Jeżeli członkowie otrzymują jakąś rekompensatę od kapitału wniesionego
jako warunek członkostwa, jest ona zazwyczaj ograniczona. Członkowie przeznaczają nadwyżki
na jeden lub wszystkie spośród następujących celów: na rozwój swojej spółdzielni, jeśli to
możliwe przez stworzenie funduszu rezerwowego, z którego przynajmniej część powinna być
niepodzielna; na korzyści dla członków proporcjonalnie do ich transakcji ze spółdzielnią; na
wspieranie innych dziedzin działalności zaaprobowanych przez członków
Czwarta zasada: Autonomii i niezależności
Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami wzajemnej pomocy, kontrolowanymi przez
swoich członków. Jeżeli zawierają porozumienia z innymi organizacjami, włączając w to rządy,
lub pozyskują swój kapitał z zewnętrznych źródeł, to czynią to tylko na warunkach
zapewniających demokratyczną kontrolę przez swoich członków oraz zachowanie swojej
spółdzielczej autonomii.
Piąta zasada: Kształcenia, szkolenia i informacji
Spółdzielnie zapewniają możliwość kształcenia i szkolenia swoim członkom, osobom
pełniącym funkcje przedstawicielskie z wyboru, menedżerom i pracownikom tak, aby mogli oni
efektywnie przyczyniać się do rozwoju spółdzielni. Informują one ogół społeczeństwa –
a zwłaszcza młodzież i osoby kształtujące opinię społeczną – o istocie spółdzielczości
i korzyściach z nią związanych.
Szósta zasada: Współpracy między spółdzielniami
Spółdzielnie w najbardziej efektywny sposób służą swoim członkom i umacniają ruch
spółdzielczy poprzez współpracę w ramach struktur lokalnych, krajowych,
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
Idee spółdzielcze inspirującym źródłem ...
20
regionalnych i międzynarodowych.
Siódma zasada: Troski o społeczność lokalną
Spółdzielnie pracują na rzecz właściwego rozwoju społeczności lokalnych, w których
działają, poprzez prowadzenie polityki zaaprobowanej przez swoich członków
Inspiracje
To właśnie idee, wartości i zasady stanowią źródło inspirujące nowe wyzwania dla
współpracy mieszkańców wsi. Z badań(2) nad świadomością rolników odnośnie spółdzielczości
wynika, iż ponad połowa z nich uważa spółdzielczość za przydatną dla rozwoju rolnictwa
i rozwoju obszarów wiejskich, a około 40% postrzega spółdzielczość za wartościową
i aktywizującą gospodarczo i społecznie formę współdziałania.
Spółdzielczość jest przeciwieństwem systemu komercyjnego, chociaż nie jest jego
wrogiem. Spółdzielnie nie koncentrują własności, lecz ją upowszechniają, nie wykluczają ludzi,
lecz dają im szansę aktywności, nie kierują się zasadą maksymalizacji zysku, lecz
zaspakajaniem potrzeb swoich członków i rozwojem środowiska, w którym funkcjonują. Poprzez
partycypację uczą odpowiedzialności, demokracji i aktywności.
Spółdzielnie stanowią przeciwwagę, pozytywną odpowiedź wobec dokonujących się
procesów gospodarczych i społecznych. Ponadto podtrzymują lokalną i narodową kulturę oraz
tradycję, dbają o zachowanie środowiska naturalnego, rozwijają więzi społeczne. Troszczą się
tym samym o zrównoważony rozwój.
Spółdzielnie pomagają zachować rodzinny charakter rolnictwa oraz potrafią najlepiej
rozwiązywać coraz częściej pojawiające się problemy wspólne dla konsumentów
i producentów.
Własne organizacje gospodarcze sprawiają, że zyski, jakie powstają w obrocie produktami
rolnymi i środkami do produkcji pozostają w dyspozycji rolników i służą rozwojowi ich
gospodarstw. Tym samym rolnicy przejmują przynajmniej część wartości dodanej, która powstaje
poza gospodarstwem rolnym. System spółdzielczy powoduje ponadto, że rolnik uczestniczy
czynnie w drodze swego produktu do konsumenta tzw. „drodze od pola do stołu”.
Spółdzielczość rolnicza jest w szczególnym zainteresowaniu Unii Europejskiej, która
wskazuje następujące jej cechy(3):
są przedłużeniem gospodarstw rolników, pozwalając im na wspólne zarządzanie
zaopatrzeniem, zbiorami, i przetwórstwem,
ich działalność opiera się na zasadach demokracji gospodarczej, przejrzystości
i solidarności oraz na dbaniu o interesy lokalnej społeczności wiejskiej,
odgrywają ważną rolę w przystosowaniu produkcji do wymogów konsumentów
oraz w poprawie ich skuteczności ekonomicznej i pozycji rynkowej,
są gwarantem produktów wysokiej jakości, respektujących środowisko, których drogę
można prześledzić od momentu produkcji do momentu ich sprzedaży,
są istotnymi podmiotami rozwoju obszarów wiejskich. Zapewniają żywotność gospodarczą
obszarów wiejskich, włącznie z obszarami o niekorzystnych warunkach, tworząc istotne
sieci wiejskie na poziomie informacji, ekonomii, usług i na poziomie społecznym.
2) Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 449-450 (tom 4). 3) Badania zrealizowane w 2013 roku przez CDR O/Kraków w ramach projektu zatytułowanego: „Spółdzielczość
w świadomości rolników i doradców oraz praktyczne wykorzystywanie idei spółdzielczej do rozwoju
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich”
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
Idee spółdzielcze inspirującym źródłem ...
21
są ważnym źródłem pośredniego i bezpośredniego zatrudnienia oraz wzrostu
gospodarczego,
istota spółdzielni rolniczych należących do COGECA tkwi w tym, że członkowie
i jednocześnie właściciele – kontrolują działalność przedsiębiorstwa.
Członkostwo w spółdzielni gwarantuje gospodarstwom (szczególnie mniejszym)
konkurencyjność i bezpieczeństwo przetrwania na rynku oraz ekonomiczną stabilizację.
Ze względu na ich charakter spółdzielnie w Europie i na
świecie możemy podzielić na dwie kategorie:
duże przedsiębiorstwa spółdzielcze (regionalne i
ponadregionalne) – taką pozycję mają szansę zająć
niektóre polskie spółdzielnie mleczarskie
spółdzielnie lokalne – „tradycyjne” i „alternatywne”,
będące odpowiedzią na ograniczanie opiekuńczej roli
państwa i zmianę roli wsi w kierunku jej
wielofunkcyjnego rozwoju.
W wielofunkcyjnym rozwoju wsi mają znaczenie przede
wszystkim spółdzielnie lokalne. Do głównych zadań
spółdzielni „tradycyjnych” należą:
organizacja i prowadzenie zbytu/przetwórstwa
produktów rolniczych
organizacja i prowadzenie zaopatrzenia w środki do produkcji
inwestycje służące przechowywaniu i przygotowaniu do handlu płodów rolnych
prowadzenie doradztwa na rzecz członków
prowadzenie usług
działalność szkoleniowa i wydawnicza.
Te wydawałoby się, oczywiste i podstawowe funkcje spółdzielni zostały w polskich
warunkach bardzo często zatracone i należy je odbudować.
Nowe formy spółdzielcze w Unii Europejskiej.
Unia Europejska wychodząc naprzeciw potrzebom funkcjonowania spółdzielni zakładanych
przez osoby fizyczne lub prawne z różnych krajów opracowała Statut Spółdzielni Europejskiej.
Polski parlament zaakceptował decyzje UE w tej sprawie w 2006 r. Spółdzielnię Europejską
może założyć pięć osób fizycznych zamieszkałych w co najmniej 2 krajach Wspólnoty lub dwie
osoby prawne z dwóch różnych państw. Spółdzielnia taka może powstać także jako forma
mieszana (wśród pięciu osób, co najmniej dwie prawne, z co najmniej dwóch krajów
członkowskich) lub w wyniku fuzji dwóch lub więcej spółdzielni. Może nastąpić też
przekształcenie istniejącej spółdzielni (jeśli miała zarejestrowany co najmniej jeden oddział w
innym państwie Unii Europejskiej przez ostatnie dwa lata). Spółdzielnia musi prowadzić
działalność w co najmniej dwóch krajach Wspólnoty. Musi być zarejestrowana w tym z państw
unijnych, w którym ma swoją główną siedzibę. Siedzibę można przenieść i zarejestrować
spółdzielnię w innym państwie UE bez konieczności likwidowania spółdzielni. Minimalny kapitał
udziałowy to 30 000 EUR.
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
Idee spółdzielcze inspirującym źródłem ...
22
Władzami Spółdzielni Europejskiej są Walne Zgromadzenie (zebranie przedstawicieli), oraz
organ nadzorczy – wybieralny i organ zarządzając – wybieralny lub administracyjny zależnie od
formy przyjętej w statucie [Statut Spółdzielni Europejskiej 2003].
Inną formą nowego modelu spółdzielni są spółdzielnie socjalne tworzone w ramach
ekonomii społecznej. Pojęcie ekonomii społecznej jest bardzo szerokie i dotyka wielu sfer życia
społecznego. Można powiedzieć, że kluczową zasadą w tej idei jest prymat działania na rzecz
ludzi (członków, podopiecznych) nad maksymalizacją zysku. Oznacza to, że dla jednostek
ekonomii społecznej istotne znaczenie – obok celu gospodarczego ma misję społeczna.
Idea spółdzielczości socjalnej wynika głównie z konieczności aktywizacji zawodowej osób
którym z różnych względów grozi wykluczenie społeczne. Spółdzielnię socjalną mogą więc
zakładać pod pewnymi warunkami m.in. osoby bezrobotne, niepełnosprawni, chorzy psychicznie,
zwalniani z zakładów karnych mające trudności w integracji ze środowiskiem, uchodź realizujący
indywidualny program integracji.
W spółdzielni socjalnej może być zatrudniona osoba, która posiada szczególne kwalifikacje,
których nie posiadają pozostali członkowie spółdzielni, a które są potrzebne do działania
przedsiębiorstwa spółdzielczego. Takich osób nie może być jednak więcej niż 1 na 5
pełnoprawnych członków spółdzielni.
Spółdzielczość jako ruch społeczny w okresie swojego rozwoju i jej członkowie przeżywała
różne okresy. Jej losy często wiązały się z ustrojem politycznym i polityką gospodarczą
poszczególnych państw. Historia jej rozwoju oraz udział w życiu gospodarczym różnych państw
dowodzi, że wskutek kumulacji kapitału i zrzeszania się osób jest ona ważnym elementem w
organizacji gospodarki, tworzeniu dóbr i usług, zatrudnieniu ludności, a tym samym pomnażania
ich dochodów.
Zakończenie
W krajach, które są największymi producentami żywności w Unii Europejskiej znacząca rolę
odgrywa spółdzielczość. Spółdzielnie w tych krajach funkcjonują przede wszystkim w układzie
branżowym, zgodnym z rodzajami produkcji rolnej. W Polsce dopiero po 2000 roku, na bazie
ustawy o grupach producentów rolnych, zaczyna się tworzyć spółdzielczość branżowa. Dużą rolę
w krajach UE odgrywają również spółdzielnie wielozadaniowe, zajmujące się zaopatrzeniem w
środki do produkcji rolnej, jak również spółdzielnie świadczące usługi dla swoich członków.
Spółdzielczość wyrosła z potrzeby samoobrony ekonomicznie słabszych grup społecznych.
Stąd zasady, jakimi się kieruje zawsze stawiały i stawiają człowieka przed kapitałem.
Szczególnie dobre warunki dla swojego rozwoju znalazła spółdzielczość na wsi, gdyż zarówno w
Polsce, jak i w świecie rolnicy są grupą słabszą ekonomicznie od innych grup zawodowych.
Dlatego dla rolnika na całym świecie tak potrzebne jest współdziałanie z innymi, oparte o zasady
spółdzielcze.
W nowym systemie społeczno-gospodarczym spółdzielczość, do końca 1990 roku
traktowana była jako sektor gospodarki uspołecznionej. Polityka państwa okresu przełomu
budziła wiele zastrzeżeń wśród spółdzielców. Doszło nawet do powstania Komitetu Obrony
Spółdzielczości. Lata 1990-1991 należy określić jako okres niedoceniania i świadomej deprecjacji
spółdzielczości w nowym systemie. Ponadto w spadku po poprzednim systemie spółdzielnie
często odziedziczyły nadmierne lub chybione w stosunku do nowych potrzeb rynku inwestycje
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
Idee spółdzielcze inspirującym źródłem ...
23
oraz nadmierne zatrudnienie a część zarządów nie potrafiło szybko reagować by
dostosować się do nowej sytuacji. Dodatkowym czynnikiem osłabiającym pozycję spółdzielni był
postępujący spadek dochodów znaczących grup społeczeństwa, a więc zmniejszenie siły
nabywczej rynku wewnętrznego.
Ponadto napływ towarów po otwarciu granic znacząco osłabił siłę konkurencyjną polskich
przedsiębiorstw w tym wielu spółdzielni różnych branż. Mimo, że minęło już wiele lat w których
następowało przystosowywanie gospodarki do nowych warunków rynkowych, wiele spółdzielni
nadal nie zdołała zbudować siły konkurencyjnej i eliminowane są z rynku.
Źródła:
1. Błażejewska M. 2011. Funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej na obszarach
wiejskich na przykładzie spółdzielni socjalnych [w:] Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie –
Problemy Rolnictwa Światowego, t. 11(26), zeszyt 4.
2. Bonar K. 1986. Spółdzielczość. Problematyka społeczna i ekonomiczna. Państwowe
Wydawnictwo Ekonomiczne, 1986. Warszawa.
3. Boguta W. 2011. Spółdzielczość wiejska jako jedna z głównych form wspólnego
gospodarczego działania ludzi. Podręcznik dla szkół i uczelni rolniczych oraz instytucji otoczenia
rolnictwa, Warszawa 2011.
4. Brzozowski B. 2008. Podstawy gospodarki spółdzielczej. Wybrane zagadnienia, Kraków
2008.
5. Brzozowski B. 2005. Spółdzielczość wiejska w aktywizacji środowisk lokalnych na tle jej
współczesnych problemów, Kraków 2005.
6. Drygas M. 2003. Możliwości wsparcia polskiej wsi i rolnictwa w ramach wspólnych
funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Wieś i doradztwo, Kraków.
7. Inglot S. 1996. Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego, Warszawa.
8. Janczyk T. 1980. Spółdzielczość w Polsce Ludowej, Warszawa.
9. Kania J., Leśniak L., Bomba J. red. naukowa. 2013. Spółdzielczość w świadomości
rolników i doradców oraz praktyczne wykorzystywanie idei spółdzielczej do rozwoju
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, CDR O/Kraków.
11. Kawa M., Kuźniar W. 2009. Rola spółdzielczości jako instytucji w przeciwdziałaniu
nierównościom ekonomicznym i społecznym. W: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy.
Uwarunkowania instytucjonalne, Rzeszów.
12. Siekierski C. 1998. Organizacje producenckie w aspekcie prawodawstwa Unii
Europejskiej, Kraków.
13. Żmija J., Kadzik F. 1997. Formy tworzonych organizacji rolniczych w Małopolsce wobec
integracji z Unią Europejską, Zakopane.
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
Idee spółdzielcze inspirującym źródłem ...
24 PRODUKCJA ROLNA
Sorgo – roślina dla polskiego rolnika
Autor: Andrzej Dominik, CDR O/Radom
Sorgo należy do rodziny traw zbożowych i liczy około 30 gatunków. Jest jedną
z najstarszych upraw na terenach suchych nie nadających się do uprawy innych roślin.
W świecie uprawiane jest na ziarno do celów spożywczych i przemysłowych, do produkcji mąki,
kaszy, krochmalu i spirytusu. W Afryce i Azji uprawia się je na ziarno i jako jedno
z najważniejszych zbóż zajmując 5 miejsce w uprawie po pszenicy, ryżu, kukurydzy i jęczmieniu
i stanowi podstawę diety. Służy do wyrabiania mąki i kaszy. Charakteryzuje się bardzo dużą 13%
zawartością białka, sporą ilością witamin z grupy B oraz brakiem glutenu. Z sorgo cukrowego
otrzymuje się również syrop, z którego produkuje się cukier. Na terenach tradycyjnej uprawy
wykorzystuje się wszystkie części rośliny, jako paszę, opał, materiał budowlany, a w Chinach
sorgo rzemieślnicze używa się do wyrobu przedmiotów użytkowych. Ze względu na wysokie
plony oraz opracowanie metod uprawy zgodnych z nowoczesną agrotechniką z roku na rok
zwiększa się areał uprawy sorgo w Australii oraz krajach obu Ameryk. W Europie spory wzrost
uprawy notuje się we Francji i Włoszech. W warunkach europejskich sorgo nie wykształca nasion
i uprawiane jest, jako paszowe na kiszonkę. W Polsce pierwsze uprawy sorgo oraz mieszańca -
sorgo z trawą sudańską zostały zasiane w 2004r. U nas jest uprawiane głównie przez
gospodarstwa zajmujące się hodowlą bydła. Stanowi wartościową paszę w stanie świeżym lub
w formie kiszonki albo siana.
Szereg prognoz dotyczących zmian klimatycznych mówi o stopniowym wzroście temperatur
w naszych szerokościach klimatycznych. Wraz z ich wzrostem mogą nastąpić trudności
w uprawie roślin strefy umiarkowanej (np. żyto, ziemniaki). W Polsce coraz częściej występują
w okresie wiosenno-letnim susze i spore spadki poziomu wód gruntowych. Uprawa kukurydzy
w tych warunkach nie przynosi odpowiednich plonów i z tego powodu coraz częściej poszukuje
się u nas roślin, które w czasie niedoborów wody zapewnią plon o odpowiedniej wysokości
i jakości. Właśnie na przykładzie szybkiego rozprzestrzenienia się uprawy kukurydzy w naszym
kraju, można domniemywać, że i sorgo stanie się ważną uprawą polskiego rolnika.
Zarówno kukurydza jak i sorgo są roślinami o cyklu przemiany węgla C4, czyli posiadają
wysoki współczynnik wykorzystania promieniowania słonecznego i ciepła. Zapewnia to wysoki
potencjał plonowania pod warunkiem dostępu do wody i składników pokarmowych. Sorgo
charakteryzuje się jednak dużo większą efektywnością gospodarki wodnej. Jego liście
wyparowują mniej wody i podczas suszy nie zasychają tyko się składają, a w przypadku bardzo
dużych niedostatków wody rośliny wchodzą w fazę uśpienia. Dodatkowo liście sorgo pokryte są
ochronną warstwą wosku, która zabezpiecza je przed utratą wody. Jeżeli nastąpi odpowiedni
poziom wilgotności to następuje wznowienie jego wzrostu i wegetacji. W związku ze swoim
pochodzeniem sorgo posiada bardzo mocny oraz głęboki system korzeniowy i jest bardzo
odporne na suszę. W okresach niedoborów wody radzi sobie znakomicie pobierając wodę
z głębszych warstw gleby oraz robi to dużo efektywniej niż inne zboża ze względu na posiadanie
dwa razy większej ilości korzeni drugorzędnych. Braki wody na terenie naszego kraju są min.
wynikiem spadku poziomu wód gruntowych, co w efekcie prowadzi do stepowienia klimatu.
25 PRODUKCJA ROLNA
Intensywne i długie susze, które coraz częściej występują w Polsce podczas kwitnienia
i pylenia kukurydzy mocno wpływają, na jakość plonu i wielkość jej plonowania. Różnica we
wzroście sorgo w stosunku do kukurydzy jest tym większa im bardziej jest ciepłe lato i większe
braki wody. Jest to powodem, iż w Polsce coraz częściej widzimy plantacje sorgo. Niewątpliwą
zaletą sorgo w porównaniu z kukurydzą jest to, iż jest rośliną odporną na choroby i szkodniki, a
więc nie ma potrzeby stosowania pestycydów. Bardzo ważną i istotną cechą jest również to, że
sorgo nieporażane przez głownię ani uszkadzane przez
omacnicę prosowiankę i zachodnią kukurydzianą stonkę
korzeniową. Dodatkowo rośliny przez cały okres wegetacji
pozostają zielone, (tzw. efekt Stay-green). Przy
powtarzających się coraz częściej niesprzyjających
warunkach pogodowych i występujących w związku z tym
ograniczeniach plonu i jakości kukurydzy zbieranej na
kiszonkę coraz większą popularność zyskuje wobec tego
uprawa sorgo. W tych warunkach pozwala ono na uzyskanie
pewnego zadowalającego plonu i zabezpieczenie
odpowiedniej ilości paszy objętościowej. Sorgo fot. za str. www.khbc.pl
Najlepiej uprawiać je na glebach szybko nagrzewających się, lżejszych i w miarę żyznych
chociaż dobrze znosi nasze przeważnie lekkie glebach o kwasowości 5, 6 – 6, 5 pH. Prawidłowa
żyzność i wilgotność gleby zwiększa plony sorgo. Jako roślina tropikalna nie toleruje gleb
zimnych i podmokłych. Sorgo posiada duże wymagania termiczne i należy je siać do gleby
dobrze nagrzanej, której temperatura powinna wynosić minimum 10-12o C. Ponieważ jest to
roślina ciepłolubna i bardzo wrażliwa na chłody to szkody w jej uprawie mogą nastąpić nawet
przy 4°C Szybkie kiełkowanie i wschody następują przy temperaturze 14-15o C. W naszych
warunkach takie temperatury gleba osiąga pod koniec czerwca i sorgo powinno być siane od 20
maja do 10 czerwca.
Obecnie w Polsce brak jest odmian sorgo zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze odmian
prowadzonym przez Centralny Ośrodek Badań Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej.
Rolnicy mają jednak zgodnie z prawe możliwość zakupu nasion i uprawy sorgo, ponieważ szereg
odmian tej rośliny znajduje się we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) i są
wobec tego dopuszczone do obrotu na terenie całej Unii Europejskiej. Wśród tych odmian
istnieją bardzo duże różnice, co do długości wegetacji zawartości suchej masy, cukrów czy
wysokości roślin. Decydując się na zakup materiału siewnego należy więc bezwzględnie brać
pod uwagę te parametry. W sprzedaży u nas dostępnych jest szereg odmian sorgo. Jedną
z popularniejszych jest Sucrosorgo 506 o dużej dynamice wzrostu stanowiącej jednocześnie
bardzo dobrą paszę dla krów i jałówek niedoprowadzającą do ich zatuczania. Dużym
zainteresowaniem cieszy się również cukrowa odmiana Topsilo, odmiana Amiggo
rekomendowana zarówno na kiszonkę jak i na biogaz oraz średnio późna Herkules, która jest
odporna na wyleganie i polecana jest do uprawy na lżejszych stanowiskach. Uprawiane są też
odmiany mieszańca sorgo i trawy sudańskiej. Są to rośliny jednoroczne szybko rosną na
początku wegetacji oraz po skoszeniu.
Sorgo – roślina dla polskiego rolnika
26 PRODUKCJA ROLNA
W ciągu sezonu kosimy go 2 – 3 razy uzyskując spore ilości masy zielonej
z przeznaczeniem kiszonkę, sianokiszonkę, siano lub bezpośrednio, jako zielonkę. Jedną
z popularniejszych jest Nutri Honey o słodkim smaku, soczystości i dobrych właściwościach
paszowych. W uprawie jest też wczesny mieszaniec Biovital nadający się do produkcji biomasy
i na kiszonkę oraz Rona I, która dzięki niskiej zawartości ligniny posiada dobre wartości
paszowe.
Sorgo uprawiamy podobnie jak kukurydzę. W związku z późnym wysiewem sorgo w polu
(koniec maja początek czerwca) możemy zastosować przedplon. Na krótko przed siewem
zaorujemy go, stosujemy nawożenie i ewentualnie oprysk odchwaszczający. Jeżeli nie stosujemy
przedplonu to, aby przerwać parowanie i wyrównać pole
stosujemy włókowanie. Następnie wysiewamy nawóz azotowy
i stosujemy niezbyt głęboką uprawę kultywatorem, aby gleba
była dobrze uprawiona o strukturze drobnoziarnistej
i odpowiednim uwilgotnieniu. Gleba musi być odpowiednio
odleżała i ogrzana. W zależności od rodzaju gleby sorgo
siejemy na głębokości 2, 5 – 4 cm. Głębiej należy wysiewać
przy lżejszej glebie. Siewu dokonujemy siewnikami
punktowymi z tarczami wysiewającymi o otworach 2 – 3 mm.
Jeżeli podłoże jest suche można wykonać po siewie
wałowanie, które dociska nasiona i poprawia podsiąkanie
wody. Bezwzględnie należy przestrzegać norm wysiewu. Zbyt
gęsty siew zwiększa, co prawda plon zielonej masy ale jest w
nim większa zawartość łodyg, a więc większa zawartość Nasiona sorgo. Fot. www.iagro.pl
włókna co obniża strawność masy organicznej. Zbyt rzadki siew powoduje z kolei krzewienie się
roślin i większy udział grubych, nisko strawnych łodyg.
Niedawno w Polsce pojawiła się stosowana już wcześniej na Węgrzech metoda uprawy
sorgo w mieszance z kukurydzą. Stosując odpowiedni siew i proporcję kukurydzy do sorgo
można wykorzystać jego wysoki potencjał plonowania uzupełniony dużą wartością energetyczną
kukurydzy w zależności od jakości gleby. Na dobrych glebach obie rośliny możemy wysiewać
w tych samych rzędach ale na różnej głębokości lub sorgo w rzędzie 10 – 15 cm od rzędu
kukurydzy. Na glebach średnich i lżejszych należy wysiewać obie rośliny w osobne rzędy. Wybór
wariantu proporcji siewu jest zależny w dużym stopniu od ryzyka wystąpienia suszy.
Im prawdopodobieństwo suszy jest większe, tym większy powinien być udział sorgo
w porównaniu z kukurydzą. Wybór proporcji wysiewu zależy również od tego, jaką wartość
energetyczną kiszonki chcemy otrzymać. Jeżeli wysiejemy w na polu przemiennie jednakową
liczbę rzędów kukurydzy i sorgo to otrzymamy proporcję 1:1. Możemy zastosować proporcję 2:1
wówczas co dwa rzędy kukurydzy wysiewamy 1 rząd sorgo lub odwrotnie 1:2 gdzie co 1 rząd
kukurydzy wysiewamy 2 rzędy sorgo. W południowej Europie opracowano technologię uprawy
pasowej pasami po 4 rzędy. Ten system pozwala na równoczesny zbiór po 2 rzędy kukurydzy
i sorgo jednocześnie i dobre wymieszanie zbieranej zielonki. Ze względu na wolniejsze
gromadzenie suchej masy przez sorgo do równoczesnego zbioru powinno dobierać się
późniejsze mieszańce kukurydzy, przynajmniej o liczbie FAO 250.
Sorgo – roślina dla polskiego rolnika
27 PRODUKCJA ROLNA
Siejąc sorgo w mieszance z kukurydzą wysiewa się od 220 do 240 tys. nasion (6–8 kg) na
hektar. Kukurydzę należy wysiewać w ilości 70 tys. nasion na hektar. Przy rozstawie rzędów,
która wynosi 75–100 cm. i odległości w rzędzie 5,5 cm wysiewamy 240 tys. nasion na hektar.
Jeżeli odległość w rzędzie zwiększymy do 6,7 cm to wówczas wysiejemy 200 tys. nasion na
hektar. Nasiona sorgo można kupić w jednostkach siewnych (600 tys. nasion). Optymalne ilości
wysiewu nasion są różne w zależności od odmiany.
Jeżeli uprawiamy sorgo w siewie czystym normy wysiewu należy zwiększyć.
Na plantacji sorgo i podobnie jak kukurydzy zaleca się nawożenie NPK 2:1:2 i wynosi ono
60-120 kg azotu, 30-60 kg fosforu (P2O5) i 60-120 kg potasu (K2O) i wymaga nawożenia na
poziomie ok. 300 NPK/ha. Szczególnie istotne jest dla sorgo nawożenie azotem. Stosujemy je
w dwóch dawkach – 40% przed siewem oraz 60% w fazie 6 – 8 liści.
Zwalczanie zachwaszczenia plantacji powinno być prowadzone po siewie przed wschodami
roślin. W uprawie sorgo brak jest w Polsce zarejestrowanych środków chemicznych. Rolnicy do
zwalczania chwastów stosowali środki zalecane przez firmy nasienne. Do walki z chwastami
można stosować środki chemiczne zarejestrowane w uprawie kukurydzy. W czasie wegetacji
szybki rozwój roślin przy odpowiednich temperaturach powoduje zagłuszanie chwastów.
Termin zbioru bardzo mocno wiąże się, z jakością później uzyskanej kiszonki. Decyduje tu
przede wszystkim dojrzałość kukurydzy. Optymalny termin zbioru zależy od jej fazy wzrostu
i powinien mieć miejsce w dojrzałości woskowej ziarna kukurydzy, czyli na przełomie września
i października. Zbyt późne zbiory np. w połowie października powoduje zwiększenie zawartości
suchej masy i obniżenie strawności i wartości energetycznej kiszonki. Sorgo jest w tym czasie
zielone, co ułatwia zakiszanie i fermentację oraz ogranicza straty związane z brakiem soku
kiszonkowego. Kiszonka z sorgo dobrze się zakisza dzięki dużej zawartości cukru. Łączny zbiór
kukurydzy i sorgo jest na podobnym poziomie, co samej kukurydzy natomiast kiszonka
otrzymana z takiej mieszanki jest o nieco niższej wartości energetycznej i wynosi około 80-90%
wartości kiszonki z kukurydzy. Wiąże się to z tym, że sorgo nie posiada w swoim składzie ziarna
i zawiera więcej włókna, co powoduje obniżenie strawności i wartości energetycznej. Stosując
kiszonkę z sorgo należy zbilansować dietę pod względem energetycznym, białkowym,
mineralnym i witaminowym, aby uzyskać dobrą wydajność od zwierząt gospodarskich. Przy
krowach mlecznych zaleca się 50% udział kiszonki w paszach objętościowych natomiast
doskonale nadaje się, jako wyłączna pasza objętościowa dla jałówek i krów zasuszonych
Rośliny sorgo zawierają alkaloid uwalniający kwas pruski, który może być toksyczny dla
zwierząt. Problem ten dotyczy jednak użytkowania pastwiskowego natomiast w przypadku
prawidłowo wykonanej kiszonki nie stanowi to problemu, ponieważ cyjanowodór rozkłada się po
około trzech tygodniach. Najwięcej tych szkodliwych związków jest w młodych roślinach
i uszkodzonych odrostach od łodygi. Dojrzałe i zdrowe rośliny posiadają ich znacznie mniej.
Koszenie na wysokości około 20 centymetrów dodatkowo zmniejsza jego zawartość.
Agrometeorolodzy zajmujący się zmianami klimatycznymi prognozują, że stopniowy wzrost
temperatur w naszym kraju oraz coraz większe braki wody z czasem spowodują coraz
powszechniejszą uprawę sorgo. Ostatnimi czasy stwierdzono również, że wydajność biogazu
z kiszonki sorgo jest zbliżona do kukurydzianej, wobec czego wzrosło zainteresowanie uprawą,
jako surowca dla energii odnawialnej.
Sorgo – roślina dla polskiego rolnika
28 PRODUKCJA ROLNA
Wyniki globalnych scenariuszy klimatycznych jednoznacznie wskazują na trend
charakteryzujący się ociepleniem klimatu, który według wszelkiego prawdopodobieństwa
jest efektem wpływu działalności człowieka na środowisko. Kluczowym problemem w tej kwestii
jest ograniczenie antropogenicznego wpływu na atmosferę przez znaczną redukcję emisji gazów
cieplarnianych.
Rolnictwo a emisja gazów cieplarnianych
W działaniach zmierzających do powstrzymania zmian klimatycznych, coraz większą
uwagę zwraca się na sektor rolniczy, który odgrywa szczególną rolę w kontekście zmian klimatu.
Według raportów opracowanych przez różne instytucje naukowe emisje związane z rolnictwem
stanowią ok. 15 - 30 % całkowitej światowej emisji gazów cieplarnianych. Dotyczy to
w szczególności metanu i podtlenku azotu; gazów cieplarnianych pochodzących głównie
z hodowli zwierząt oraz stosowania nawozów azotowych.
Zmiany klimatyczne w kontekście sektora rolnego stanowią podwójne wyzwanie:
ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz przystosowanie do obecnych i przyszłych zmian
klimatycznych.
Wpływ zmian klimatu na rolnictwo
Szybkość zachodzących zmian klimatycznych i jednoczesny brak skutecznych działań
ochronnych powoduje, że coraz większego znaczenia nabierają działania mające na celu
przystosowanie społeczeństwa do funkcjonowania w zmieniających się warunkach
klimatycznych. W ogromnym stopniu dotyczy to również sektora rolniczego.
Podstawowym czynnikiem warunkującym prowadzenie prac rolniczych w gospodarstwie
są czynniki klimatyczne, w szczególności przebieg warunków termicznych, opady i długość dnia.
Prawdopodobne zmiany w rozkładzie tych czynników z pewnością nie pozostaną bez znaczenia
dla obecnego i przyszłego gospodarowania w sektorze rolniczym.
Zmiany klimatyczne stają się coraz bardziej widoczne w skali globalnej i należy
spodziewać się, że będą one coraz bardziej dotkliwie odczuwalne przez społeczeństwo
i gospodarkę, w szczególności te jej sektory, których funkcjonowanie uzależnione jest od
warunków klimatycznych. Bezsprzecznie jednym z ważniejszych takich sektorów jest właśnie
rolnictwo.
Zmieniające się warunki klimatyczne, obserwowane są przez zmiany w rozkładzie
temperatur, różnicowanie wysokości opadów atmosferycznych, występowanie ekstremalnych
zjawisk klimatycznych i pogodowych, (susze, powodzie, przymrozki, ulewy, wichury).
Zmiany klimatyczne mogą wpływać na produkcje rolniczą w sposób bezpośredni
oraz pośredni. Oddziaływanie bezpośrednie wyraża się przez zmianę warunków
atmosferycznych wpływających na produktywność upraw, m.in. przez zmianę warunków
termicznych, sum opadów atmosferycznych, częstość i intensywność ekstremalnych zjawisk
pogodowych.
KIERUNKI DZIAŁAŃ W PROCESIE ADAPTACJI
DO ZMIAN KLIMATU W SEKTORZE ROLNICZYM
W POLSCE
Autor: Mateusz Sękowski, CDR O/Radom
29 PRODUKCJA ROLNA
Wraz ze zmianami uwarunkowań klimatycznych zmianie podlegają również czynniki
pośrednio decydujące o plonowaniu roślin, takie jak właściwa uprawa i nawożenie, występowanie
i nasilenie chorób oraz szkodników, oddziaływanie rolnictwa na środowisko (degradacja materii
organicznej w glebie, czynniki erozyjne).
Wyniki prowadzonych obserwacji klimatycznych jednoznacznie stwierdzają, iż na
przestrzeni ostatnich 40-stu lat, w Polsce zmieniała się intensywność plonowania roślin, a jedną
z głównych przyczyn tego zjawiska są zmieniające się warunki klimatyczne. Badania wykazują, iż
większość upraw rolniczych (poza kukurydzą i burakiem cukrowym) charakteryzuje spadek
średnich wartości ich plonów.
Zmieniające się warunki klimatyczne mogą wielorako oddziaływać na produkcję rolniczą.
Przykłady potencjalnych konsekwencji zmian klimatu przedstawiono w tabeli:
[źródło: „Zmiany klimatu, a rolnictwo i obszary wiejskie” 2008]
Badania oceniające wpływ zmian klimatycznych na plony w Polsce [Bis i inni 1993]
przeprowadzone na podstawie odpowiednich scenariuszy klimatycznych obejmujących m.in.
zmiany średniej rocznej temperatury oraz zmiany sum opadów atmosferycznych, wskazują iż:
plony pszenicy i żyta w Polsce obniżą się o około 10% w stosunku do plonów uzyskiwanych w
latach 1970-1995, plony ziemniaka obniżą się o około 30% natomiast plony buraka cukrowego,
kukurydzy, soi oraz słonecznika wzrosną o kilka procent.
Zmiany klimatyczne, które powodują przesuwanie się stref klimatycznych i zaburzają
stosunki wodne, znacząco wpływają na pogorszenie warunków rozwoju produkcji rolniczej.
Konieczne jest nowe i innowacyjne podejście w zakresie ograniczenia dalszego negatywnego
wpływu działalności rolniczej na klimat oraz adaptacji do postępujących zmian.
Działania adaptacyjne
Celem działań adaptacyjnych w rolnictwie powinno być zapewnienie ciągłości produkcji
rolnej w zmiennych warunkach klimatycznych oraz zapewnienie odporności na większość
niekorzystnych zjawisk, wynikających z tych zmian.
Zjawisko i trend zmian Potencjalne konsekwencje w rolnictwie
ocieplenie
zmniejszenie liczby dni/nocy zimnych/mroźnych
zwiększenie liczny dni gorących
wzrost plonów w chłodniejszych rejonach
spadek plonów w cieplejszych rejonach
wzrost częstości występowania plag szkodników
wzrost częstości występowania okresów gorąca
i fal upałów
spadek plonów w cieplejszych rejonach
spowodowanych stresem termicznym
wzrost częstotliwości występowania przymrozków póź-
nowiosennych i wczesnojesiennych
wzrost częstości występowania ulewnych opadów
zniszczenie upraw, erozja gleby, niemożność upra-
wy gleby z powodu rozmoknięcia gruntu
wzrost częstości występowania susz degradacja gleb, niższe plony, zniszczenia zbiorów,
zwiększona śmiertelność zwierząt gospodarskich
wzrost częstości występowania ekstremalnie wysokiego
poziomu morza zasolenie wód irygacyjnych, obszarów delt
Kierunki działań w procesie adaptacji do zmian klimatu...
30 PRODUKCJA ROLNA
Wpływ zmian klimatu na systemy przyrodnicze może obejmować następujące zmiany:
[źródło: „Zmiany klimatu, a rolnictwo i obszary wiejskie” 2008]
Według Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCCC) adaptację do zmian
klimatu należy rozumieć jako inicjatywy i środki służące zmniejszeniu podatności naturalnych
i ludzkich systemów na zaistniałe lub oczekiwane skutki zmian klimatu [IPCCC 2008].
Według analiz IPCCC, skuteczne prowadzenie działań adaptacyjnych w sektorze
rolniczym w głównej mierze zależne jest od świadomych starań podejmowanych bezpośrednio
przez rolników w ich gospodarstwach. Właściwe metody adaptacyjne powinny uwzględniać tę
specyfikację, powinny być opracowane i dostosowane do uwarunkowań lokalnych dla
prowadzonych działań rolniczych [IPCCC 2001]. Sektor rolniczy jest jedną z tych gałęzi
gospodarki, która najwcześniej i najsilniej odczuje wpływ zmieniających się warunków
klimatycznych, a biorąc pod uwagę szczególne znaczenie tego sektora dla prawidłowego rozwoju
gospodarki, podjęcie działań adaptacyjnych w rolnictwie powinno nastąpić jak najszybciej.
Postępujące zmiany klimatu mogą przyczynić się do modyfikacji wzrostu i rozwoju roślin
oraz zmian w występowaniu tych roślin w dotychczasowych siedliskach. Konsekwencją tych
zdarzeń może okazać się utrata lub ograniczenie w uprawie dotychczasowych odmian.
Koniecznym może okazać się podjęcie działań przystosowawczych do nowych warunków czy
zmiany w hodowli gatunków i odmian roślin, które mogą mieć trudności z przystosowaniem się
do zmiennych warunków klimatycznych.
Wynikające z opracowania „Adaptacja produkcji rolnej w województwie podlaskim
do oczekiwanych zmian klimatu [2009]” konkretne działania mające na celu dostosowanie
gospodarstw rolnych w naszym kraju do zmiennych warunków klimatycznych, obejmują m.in.:
działania o stosunkowo niskich kosztach: ochrona wód, zmiany w płodozmianie i porach
siewu, stosowanie upraw odpornych na susze, planowanie przestrzenne, podnoszenie
świadomości społeczeństwa, a także aktualizacja strategii zarządzania w razie wystąpienia
klęsk żywiołowych oraz systemów wczesnego ostrzegania;
działania wymagające większych nakładów: tworzenie systemów nawadniania, ochrona
przed erozją, tworzenie systemów przy usuwaniu szkód [Sadowski 2009].
Konsekwencje
Pozytywne Negatywne
- wydłużony okres wegetacyjny - możliwość wprowadzenia nowych
odmian i gatunków upraw - korzystny dla roślin efekt
wzbogacenia atmosfery w CO2 - ograniczenie występowania
niektórych szkodników i chorób
- zmniejszona dostępność wody (deficyt wody do nawadniania oraz
spadek wilgoci glebowej) - utrata węgla w glebie
- mineralizacja węgla organicznego w glebie - pogarszanie warunków glebowych spowodowanych
deficytem wody (zagęszczanie i pękanie) -stres termiczny u roślin i zwierząt hodowlanych
powodowany falami upałów - szkody w uprawach (skutki zjawisk ekstremalnych)
- ograniczenie w uprawie pewnych roślin - zmiana zasięgu występowania nowych szkodników i chorób
wymagająca zwiększonego stosowania pestycydów
Kierunki działań w procesie adaptacji do zmian klimatu...
31 PRODUKCJA ROLNA
Polityka klimatyczna a sektor rolniczy
Działania ustawodawcze w zakresie wdrażania działań adaptacyjnych w Polsce opierają
się m.in. na opracowaniu Strategicznego Planu Adaptacji do 2020 roku (SPA 2020), powstałego
na skutek konieczności stworzenia zestawu kierunkowych działań adaptacyjnych do roku 2020
dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu (rolnictwo, leśnictwo, gospodarka wodna,
energetyka, transport) w kontekście krajowych strategii rozwoju, mających na celu wzmocnienie
gospodarki, wynikających ze zmian klimatu i ograniczenia strat z tym związanych.
Adaptacja na poziomie lokalnym
Zróżnicowanie warunki, zarówno geograficzne, klimatyczne i gospodarcze w Polsce
wymagają dostosowania konkretnych działań
adaptacyjnych do uwarunkowań uwzględniających
specyfikę danego regionu. W działaniach
horyzontalnych należy uwzględnić podejście do
konkretnych regionów kraju, uwzględniając w nich:
działania edukacyjne społeczeństwa w
kontekście spodziewanych skutków zmian
klimatu oraz ograniczenia ich skutków;
planowane przestrzenne na poziomie
regionalnym i lokalnym, z uwzględnieniem
zmian klimatu i działań przystosowawczych; Fot. ze str. www.meritum.us
ograniczenie skutków zagrożeń w rolnictwie wynikających ze wzrostu występowania
inwazyjnych szkodników i chorób;
właściwego gospodarowania na obszarach rolnych (wsparcie technologiczne, doradztwo
w zakresie dostosowania produkcji rolnej do zmieniających się warunków klimatycznych).
Kierunki działań adaptacyjnych
Za najważniejsze kierunki działań adaptacyjnych w naszym kraju należy uznać:
zwiększenie retencji wody w środowisku (odtwarzanie zalesień śródpolnych i oczek
wodnych, utrzymywanie wody w rowach melioracyjnych, zabezpieczanie torfowisk przed
osuszaniem, ochrona przeciwpowodziowa, ochrona terenów źródliskowych);
ograniczenie wykorzystania wody w rolnictwie (wodooszczędne technologie, uprawy
o zmniejszonym zapotrzebowaniu na wodę);
zwiększenie zasobu substancji organicznej w glebach przyczyniające się do zwiększenia
odporności gleb na przesuszanie;
stosowanie nowych, bardziej odpornych na zmienne warunki klimatyczne, odmian roślin
(większa tolerancja na zmiany temperatury i zapotrzebowanie na wodę, wyższa odporność
na choroby i szkodniki);
odpowiedni dobór roślin w płodozmianie;
optymalizacja wielkości i sposobu stosowania nawozów mineralnych;
zmiany w technologii produkcji dostosowane do zmiennych warunków atmosferycznych
(zmiany długości okresu wegetacji, dostosowanie terminu siewu);
monitoring rozprzestrzeniania się chorób i szkodników oraz opracowanie agrotechnicznych
metod ich zwalczania;
KIERUNKI DZIAŁAŃ W PROESIE ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU... Kierunki działań w procesie adaptacji do zmian klimatu...
32 PRODUKCJA ROLNA
stosowanie naturalnych barier, pozwalających na zatrzymanie wody w glebie
lub ochraniających przed wpływem silnych wiatrów;
optymalizacja warunków wypasu zwierząt;
wspieranie bioenergii i efektywnego wykorzystania energii;
prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie technologii i adaptacji do prowadzenia
produkcji rolnej w warunkach zmiennego klimatu;
stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami.
Adaptacja w praktyce
Adaptacja na poziomie gospodarstwa w głównej mierze zależy od rodzaju upraw,
dostępności wody, jakości gleby a przede wszystkim od świadomości rolnika i podejmowanych
przez niego działań. Stopniowe zmiany klimaty powinny wymuszać na rolniku dostosowanie się
do tych zmiennych warunków, zarówno przez stosowanie odpowiednich upraw i zmianę
systemów agrotechnicznych. Działania takie wymagają starannej i systematycznej kontroli oraz
monitorowania produktywności gospodarstwa.
Nie bez znaczenia pozostaje rola służb doradztwa rolniczego, które poprzez działania
edukacyjne i dostarczanie kompleksowej wiedzy rolnikom w zakresie adaptacji do zmieniających
się warunków klimatycznych, powinny wspierać funkcjonowanie gospodarstw rolnych.
Z punktu widzenia praktyki rolniczej niezbędne jest opracowanie takich programów, które
dostarczają rolnikom kompleksowej wiedzy na temat konsekwencji zmian oraz skutków podjęcia
(lub zaniechania) odpowiednich działań, dostosowanych do właściwego profilu produkcji
prowadzonej działalności rolniczej, uwarunkowań glebowych i środowiskowych czy wielkości
gospodarstwa.
Potrzeba tych zmian zauważona została także przez ustawodawców, co odzwierciedla się
w założeniach nowej polityki rozwoju obszarów wiejskich, której działania przyczyniają się do
bardziej efektywnej ochrony środowiska naturalnego. Szereg instrumentów pomocowych
realizuje bezpośrednio lub pośrednio cele związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, wśród
nich znajdują się programy rolnośrodowiskowe, zalesianie gruntów ornych, rozwój energii
odnawialnej czy modernizacja gospodarstw rolnych. Zrównoważone rolnictwo jest najlepszą
odpowiedzią na wyzwania klimatyczne, w kontekście wytwarzania żywności i ochrony zasobów
naturalnych, zarówno w Polsce jak i w skali globalnej.
Dostosowanie sektora rolnego do prognozowanych zmian warunków klimatycznych
wymaga wielu znaczących zmian w organizacji produkcji gospodarstwa rolnego. W agrotechnice
niezwykle istotne jest dostosowanie terminów zabiegów polowych do warunków wegetacji roślin
uprawnych (termin siewu, stosowanie nawozów i środków ochrony roślin). W długookresowych
działaniach adaptacyjnych należy zwrócić uwagę na ograniczenie ryzyka strat plonu
spowodowanego czynnikami klimatycznymi oraz na łagodzenie konsekwencji ekstremalnych
zjawisk klimatycznych.
Kierunki działań w procesie adaptacji do zmian klimatu...
33 PRODUKCJA ROLNA
Systemy promocji polskiego mięsa wysokiej
jakości – PQS
Autor: Iwona Kajdan-Zysnarska, CDR O/Poznań
System Jakości Wieprzowiny PQS (Pork Quality System)
to kompleksowy system wytwarzania wysokiej jakości żywności
opracowany przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody
Chlewnej „POLSUS” oraz Związek „Polskie Mięso”. W dniu
11 grudnia 2009 r. system PQS został uznany przez Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi za krajowy system jakości żywności.
System PQS bazuje na odpowiednim doborze ras krajowych oraz
identyfikacji zwierząt, a także określonych zasadach żywienia. Obejmuje
ściśle ustalone procedury na każdym etapie tj.: produkcja pierwotna,
czyli chów i hodowla zwierząt, obrót przedubojowy, przetwórstwo i dystrybucja. Ich
przestrzeganie gwarantuje uzyskanie mięsa wieprzowego wysokiej jakości bez udziału
polepszaczy smaku, sztucznych dodatków i barwników. Odpowiedni potencjał genetyczny stada
podstawowego do produkcji prosiąt i tuczników w ramach systemu PQS można osiągnąć dzięki
pracy hodowlanej opartej na genetyce populacji oraz selekcji i doborze par do rozpłodu.
System ten jest dobrowolny i otwarty, co oznacza, że może do niego przystąpić każdy
uczestnik łańcucha produkcyjnego (producenci prosiąt, żywca wieprzowego, zakłady ubojowe,
przetwórcze, dystrybutorzy) pod warunkiem, że będzie spełniał ściśle określone wymogi na
poszczególnych etapach.
Aby zapewnić odpowiednią jakość mięsa w ramach systemu PQS, na producenta żywca
nakłada się szereg obowiązków, tj.:
wykorzystanie do krzyżowania zwierząt wolnych od homozygotycznej formy recesywnej
wrażliwości na stres RYR1T (nn), czyli genu odpowiedzialnego za zwiększoną częstotliwość
występowania wad jakości mięsa typu PSE (mięso jasne, miękkie, wodniste);
stosowanie w krzyżowaniu towarowym ras świń i mieszańców z planowych kojarzeń.
Wykorzystanie potencjału genetycznego ras: wielkiej białej polskiej (wbp) lub large white/
yorkshire, polskiej białej zwisłouchej (pbz) lub landrace, puławskiej, duroc, hampshire,
a pietrain tylko do produkcji mieszańców (jako jeden z komponentów ojcowskich w formie
mieszańca powstałego w wyniku krzyżowania z rasą duroc lub hampshire). Wymienione
rasy charakteryzuje: wysoka zawartość mięsa w tuszy, niskie otłuszczenie, odpowiednia
jakość mięsa i korzystny poziom tłuszczu śródmięśniowego IMF;
żywienie zbilansowane i dwufazowe pozwalające na maksymalne wykorzystanie potencjału
genetycznego zwierząt w zakresie umięśnienia oraz pozwalające zapobiec występowaniu
wad jakości mięsa i nadmiernemu otłuszczeniu tuczników, w tym w zakresie odkładania
tłuszczu śródmięśniowego;
zakaz stosowania materiałów paszowych zawierających: ryby, inne organizmy morskie,
w tym mączkę rybną, koncentraty z rozpuszczalnych części ryb, olej rybny, w ostatnim
okresie tuczu (miesiąc przed ubojem) oraz ograniczenie udziału kukurydzy do poziomu
maksymalnie 20% w dawce pokarmowej, aby zapobiec niewłaściwemu zabarwieniu
i mazistości słoniny oraz powstawaniu rybiego zapachu mięsa;
34 PRODUKCJA ROLNA
stosowanie podziału ras na następujące komponenty mateczne i ojcowskie:
.
eliminowanie lub minimalizowanie w obrocie przedubojowym oddziaływania czynników
stresogennych, które mogą wywoływać nieodwracalne reakcje metaboliczne, prowadzące
do powstania wad jakości mięsa, w szczególności typu PSE oraz DFD (mięso ciemne,
twarde i suche). Zwierzęta przeznaczone do uboju muszą być utrzymane w czystości, nie
można podawać im paszy 12 godz. przed ubojem;
przestrzeganie uboju tuczników przy masie ciała około 100 kg (+/- 15 kg), czyli w wieku 5-6
miesięcy;
posiadanie dokumentów potwierdzających stosowanie właściwych ras i stopień wrażliwości
na stres stada podstawowego (zaświadczenia hodowlane, rodowody, zaświadczenia
o inseminacji);
samokontrola na podstawie formularza do samokontroli i formularza żywieniowego
w zakresie spełniania wymogów objętych systemem.
Ponadto, w specyfikacji systemu PQS są również określone standardy dotyczące
transportu zwierząt i sposobu postępowania w rzeźniach. W czasie transportu trzeba zapewnić
im stały dostęp do wody. Załadunek i wyładunek powinien odbywać się spokojnie, bez narażania
na stres. Dopuszczalny maksymalny czas przewozu tuczników do zakładu ubojowego to 8
godzin. Transport nie może powodować u zwierząt okaleczenia czy zadawania cierpienia.
Magazyn żywca i jego wyposażenie powinny być utrzymane w czystości i dobrym stanie
technicznym. W przypadku uboju następnego dnia po dostarczeniu zwierząt do rzeźni, w kojcach
należy zapewnić suche miejsce do odpoczynku. Wymagana powierzchnia kojca dla jednego
tucznika wynosi 0,54-0,72 m2. Ściany i posadzki w rzeźni powinny być czyste, lite, bez ubytków,
nie śliskie, nienasiąkliwe, łatwe do mycia i dezynfekcji. Dla zwierząt chorych lub podejrzanych
o chorobę należy posiadać oddzielne kojce przy strefie wyładunku z łatwym dostępem do
stanowiska oszałamiania. Przepęd powinien odbywać się spokojnie, bez pośpiechu.
Rasy komponentu matecznego (loszki/lochy)
Rasy czyste Mieszańce
wbp wbp x pbz; pbz x wbp
pbz puławska x wbp; wbp x puławska
puławska puławska x pbz; pbz x puławska
inne pochodzące z planowych kojarzeń, rodzice muszą być wpisani do ksiąg lub rejestrów
Rasy komponentu ojcowskiego (knurki/knury)
Rasy czyste Mieszańce
wbp hampshire x duroc; duroc x hampshire
pbz hampshire x pietrain; pietrain x hampshire
duroc duroc x pietrain; pietrain x duroc
hampshire inne pochodzące z planowych kojarzeń, rodzice muszą być wpisani do ksiąg lub rejestrów
Systemy promocji polskiego mięsa wysokiej jakości – PQS
35 PRODUKCJA ROLNA
Czynności tj.: oszałamianie, kłucie i wykrwawianie zwierząt powinny następować po sobie,
aby umożliwić sprawne przekazywanie tusz do dalszej obróbki poubojowej. Obróbkę mięsa
należy prowadzić w sposób zapobiegający zanieczyszczeniom. Mięso po badaniu poubojowym
należy niezwłocznie schłodzić. Temperatura mięsa podczas rozbioru musi wynosić 7oC, a
otoczenia nie może przekraczać 12oC. Mięso powinno zostać poddane obróbce w ciągu 4 dni od
uboju i schłodzone do temperatury od -2oC do +5oC.
Sposób produkcji w Systemie PQS (Pork Quality System) spełnia obowiązujące wymogi
prawa w zakresie identyfikacji i rejestracji, dobrostanu oraz zdrowia zwierząt i ludzi. Jest również
zgodny z przepisami o ochronie środowiska naturalnego. Oprócz systemu Identyfikacji
i Rejestracji Zwierząt, funkcjonuje dodatkowy system indywidualnej identyfikacji zwierząt
hodowlanych. Znakowanie i rejestracja indywidualnych danych odbywa się zgodnie
z procedurami Krajowego Programu Hodowlanego.
W zakładzie ubojowym tuczniki są znakowane odpowiednim numerem partii lub numerem
ubojowym, co pozwala na identyfikację stada, z którego pochodzą. Półtusze objęte systemem
PQS muszą być przechowywane w magazynie w wyznaczonym miejscu i oznaczone w sposób
umożliwiający ich odróżnienie od półtusz nieobjętych tym systemem.
Mięso wyprodukowane w systemie PQS wyróżnia się niską zawartością tłuszczu i jedno-
cześnie zachowuje korzystne parametry jakościowe, które zwiększają jego trwałość, przydatność
kulinarną i przetwórczą oraz smakowitość i atrakcyjność dla konsumentów.
Parametry jakościowe wytworzonego produktu końcowego to:
barwa mięsa w przedziale – L 43-56,
wodochłonność (WHC) – określana metodą drip loss 2-5%,
zawartość tłuszczu śródmięśniowego IMF 0,8 - 2,5%,
kwasowość mięsa – pH 5,8 – 6,4,
zawartość mięsa w tuszy przewyższająca średnią mięsność tusz pochodzących ze skupu
masowego i wynosząca średnio nie mniej niż 55%,
barwa tłuszczu (słoniny) – barwa biała, biała z odcieniem kremowym lub lekko różowym,
jędrna konsystencja tłuszczu,
mięso wolne od rybiego zapachu.
Wiarygodność produktu oraz jego rozpoznawalność zostaje potwierdzona w czasie kontroli
prowadzonej przez niezależną jednostkę certyfikującą, uznaną przez Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi, akredytowaną na zgodność z normą PN EN 45011. Po spełnieniu wymogów
systemu, hodowcy i producenci oraz zakłady mięsne otrzymują certyfikat, potwierdzający
zgodność produkcji ze specyfikacją PQS i mogą posługiwać się charakterystycznym logo
systemu.
Procedura przystąpienia do systemu PQS:
I etap – wypełnienie formularza zgłoszeniowego i przesłanie go do Biura PQS.
Producenci zwierząt wpisują: dane identyfikacyjne, wielkość produkcji tuczników w ciągu
roku, numer identyfikacyjny nadany przez ARiMR, a zakłady mięsne podają: nazwę i adres oraz
NIP zakładu, weterynaryjny numer identyfikacyjny zakładu oraz wielkość uboju.
Systemy promocji polskiego mięsa wysokiej jakości – PQS
36 PRODUKCJA ROLNA
Na ww. formularzy zgłaszający oświadcza, że jest zainteresowany podnoszeniem jakości
żywca zgodnie z założeniami systemu i podda się certyfikacji.
II etap – złożenie wniosku o przeprowadzenie certyfikacji PQS do biura jednostki
certyfikującej.
Po pozytywnie przebytej kontroli, zgłaszający otrzymuje certyfikat zgodności potwierdzający
spełnianie wymogów systemu PQS i może rozpocząć produkcję w systemie.
III etap – złożenie do biura PQS wniosku o udzielenie prawa do używania wspólnego
znaku towarowego gwarancyjnego (logo) PQS.
We wniosku uczestnik systemu informuje o certyfikacji i posiadaniu certyfikatu zgodności.
Deklaruje produkcję zgodną z założeniami systemu PQS.
Prawo do używania znaku jest udzielane uczestnikowi systemu przez „POLSUS” i Związek
„Polskie Mięso” na 3 lata, z możliwością przedłużenia na kolejne 3-letnie okresy.
Zalety Systemu PQS:
wysoka jakość wyprodukowanego mięsa dzięki dbałości o dobrostan i stan zdrowia
zwierząt,
mięso o wysokich walorach smakowych, uzyskane z najlepszych krajowych ras
i najlepszych hodowli,
trwałość mięsa opartego na wypracowanych metodach utrzymania, uboju oraz
przechowywania i kontroli,
wiarygodne źródło pochodzenia mięsa, pełna identyfikowalność od partii mięsa do stada,
z którego to mięso pochodzi,
pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego, bez sztucznego zwiększania objętości
mięsa i bez dodatków smakowych,
możliwość uzyskania wyższej ceny za tuczniki,
większe szanse zbytu – produkcja zgodnie z oczekiwaniami odbiorców,
stabilizacja i ochrona rynku krajowego – zakaz sprzedaży importowanego mięsa oraz
zwierząt z importu,
współpraca producentów z zakładami mięsnymi w zakresie wyprodukowania produktu
potwierdzonego certyfikatem,
wypromowanie produktu ze znakiem PQS w kampanii informacyjnej, skierowanej do
konsumentów.
Szczegółowe informacje na temat systemu PQS oraz wzory formularzy i wniosków znajdują
się na stronach www.polsus.pl i www.polskie-mieso.pl
Systemy promocji polskiego mięsa wysokiej jakości – PQS
37 PRODUKCJA ROLNA
MIESZANKI ZBOŻOWO- STRĄCZKOWE ALTERNATYWNYM
ŹRÓDŁEM BIAŁKA — część I
Autor: Tomasz Stachowicz, CDR O/Radom
Uprawa mieszanek zbożowo-strączkowych w Polsce od kilku lat utrzymuje się na stałym
poziomie. Ich uprawa jest uzasadniona wówczas, gdy plon mieszanek jest większy, bardziej
stabilny, a koszty produkcji mniejsze niż w siewach czystych zbóż, albo gdy ujawni się choćby
jedna z tych cech. Istotne znaczenie stanowią walory paszowe plonu oraz wartość stanowiska
dla roślin następczych. O wartości żywieniowej mieszanek zbożowo-strączkowych decyduje to, iż
zawierają większą ilość białka i niezbędnych aminokwasów niż zboża w czystym siewie, cechuje
je wysoka strawność składników pokarmowych , w tym białka i energii. Jednocześnie zawierają
zdecydowanie mniejszy niż w nasionach roślin strączkowych poziom substancji
antyżywieniowych. Wartość pokarmową nasion
mieszanek zbożowo-strączkowych ustalamy
w oparciu o skład komponentu strączkowego
i komponentu zbożowego w plonie mieszanki.
Fot. T. Stachowicz
Mieszanka dla świń
Uprawa mieszanek roślin strączkowych ze
zbożami jest często stosowanym sposobem
pozyskiwania pasz treściwych dla świń. Nasiona
grochu lub łubinów, które cechuje wysoka wartość odżywcza białka, doskonale zastępują
poekstrakcyjną śrutę sojową. Mieszankę pszenżyta jarego z nasionami grochu odmiany
pastewnej charakteryzuje wysoki wskaźnik wartości odżywczej białka (EAAI) i wysoka zawartość
lizyny, izoleucyny i treoniny. Dobre wyniki w tuczu świń można osiągnąć, stosując w
mieszankach nawet większą ilość grochu – do 30 proc. Tak wysoki udział jest możliwy tylko przy
stosowaniu w żywieniu nasion grochu konsumpcyjnego.
W naszych warunkach ekonomicznych najbardziej uzasadniona jest uprawa mieszanek grochu z
jęczmieniem. Ilość składników pokarmowych w nasionach mieszanek grochu z jęczmieniem jest
zbliżona do zawartości składników pokarmowych w mieszankach pełnoporcjowych dla tuczników.
Bardzo wysoka jest także efektywność tuczu z zastosowaniem niskoalkaloidowych odmian łubinu
żółtego, jak Mister, Juno, Dukat, Lord.
Mieszanka dla bydła
Mieszanki roślin strączkowych ze zbożami mogą być również wysiewane z przeznaczeniem na
zielonkę do bezpośredniego skarmiania w pełni lata, kiedy brakuje świeżej paszy. Zasiewy takie
zbierane są w fazie mleczno-woskowej dojrzałości ziarna zbóż. Skład chemiczny mieszanek:
groch z jęczmieniem lub groch z owsem jest stabilny niezależnie od zastosowanych odmian.
Poziom plonów suchej masy tych mieszanek jest podobny. Zwiększenie udziału grochu przy
wysiewie z 50 do 75%. nie wpływa na wielkość plonu ogólnego, ale powoduje wzrost zawartości
białka ogólnego. Ponadto mieszanki grochu z jęczmieniem wykazują lepszą strawność suchej
masy niż mieszanki grochu z owsem, co jest związane z mniejszą zawartością włókna surowego.
38 PRODUKCJA ROLNA
Mieszanki zebrane w fazie mleczno-woskowej można także zakiszać. Wyniki doświadczeń
żywieniowych wykazały, że kiszonka z całych roślin mieszanek strączkowo-zbożowych pozwala
na osiąganie dużych przyrostów masy ciała buhajków.
Ze względu na obecność w nasionach roślin strączkowych substancji szkodliwych ( substancji
antyodżywczych, w tym alkaloidów) dla zwierząt , w produkcji mieszanek paszowych obowiązuje
kryterium granicznych udziałów nasion roślin strączkowych w mieszankach paszowych.
Najbardziej wrażliwe na substancje niepożądane o działaniu antyodżywczym są zwierzęta młode
i rozpłodowe. W najwyższym stopniu zwierzęta są wrażliwe na alkaloidy zawarte w nasionach
łubinu, dlatego nie powinno się nimi żywić kurcząt, prosiąt, warchlaków, cieląt i jagniąt.
Graniczne udziały nasion łubinu i grochu w paszach pełnoporcjowych wg. Klocek i Osek 1995
Wartość pokarmowa mieszanek strączkowo-zbożowych uprawianych na glebach bardzo
dobrych, dobrych i słabych przedstawia się następująco:
Źródło: Instrukcja wdrożeniowa Nr 161 IUNG-PIB Puławy.
Warunki
glebowe Lp. Skład mieszanek
Proporcje wagowe na-
sion w plonie
w %
Składniki pokarmowe
Energia przemienna
dla świń
(MJ)
Białko
ogólne (g)
Tłuszcz surowy
(g)
Włókno
surowe (g)
BARDZO
DOBRE
1 Pszenica ozima Groch
85 13,9 132 19 34
15
2 Jęczmień jary Groch
82 12,83 128 20 50
18
3 Owies Jęczmień jary Groch
58
12,1 132 32 75 24
18
4
Owies ) Jęczmień jary Groch Wyka
55
12,09 130 32 72 30
12
3
DOBRE
1 Owies Jęczmień jary Groch pastewny
56
12,19 138 31 74 20
24
2 Owies Groch pastewny
54 12,39 160 31 81
42
3 Pszenżyto Jęczmień jary Groch pastewny
66
34 13,64 156 15 39
4 Jęczmień jary Groch pastewny
66
34 13,05 148 19 55
SŁABE
1 Owies Łubin żółty Groch pastewny
57
43 11,73 233 43 37
2 Owies Groch pastewny Łubin żółty
58
12,3 176 33 87 33
9
Owies Łubin wąskolistny
57 11,56 202 42 114 3
44
Mieszanki zbożowo- strączkowe alternatywnym źródłem białka
39 PRODUKCJA ROLNA
Wartość pokarmowa mieszanek przedstawiona w powyższej tabeli zawiera dużo wyższą od zbóż
zawartość białka, lecz niewystarczającą w żywieniu zwierząt. Dlatego śruty wykonane z takich
mieszanek należy wzbogacać koncentratami białkowymi.
W celu wyeliminowania substancji niepożądanych czy obniżenia ich aktywności w nasionach
strączkowych można poddać je metodom uszlachetnienia np. obróbce mechanicznej
(łuszczeniu nasion), termiczne (ogrzewaniu), hydrotermicznej (ogrzewanie z parowaniem)
i mechaniczno-termicznej ( mikronizacja, ekstruzja, płatkowanie). Udział nasion poddanych tym
metodom można zwiększyć w mieszankach paszowych o 5%.
Opracował:
T. Stachowicz
CDR w Radomiu
Wyszczególnienie Groch siewny i pastew-
ny
Łubin żłóty i wąsko-
listny
Drób
kurczeta brojlery 1-4 tyg. 6 0
kurczeta brojlery 5-8 tyg. 10 5
kury nioski 10-15 5
gęsi, kaczki 10-15 5
świnie
prosięta 0-5 0
warchlaki 10 0
tuczniki 15-20 10-15
lochy, knury 10 0
bydło i owce
cielęta, jagnięta 10 0
opasy 20 15
krowy, owce dorosłe 25 10
Mieszanki zbożowo- strączkowe alternatywnym źródłem białka
40 EKOLOGIA I ŚRODOWISKO
Wzrost liczby gospodarstw i przetwórni ekologicznych, jaki miał miejsce w latach 2003 – 2004
a z drugiej strony rosnące zainteresowaniem konsumentów zakupem produktów w jakości EKO
i rozwijający się rynek tych produktów, skłonił nas do próby stworzenia platformy, która ułatwiłaby
kontakty producentów surowców z przetwórcami, oraz umożliwiłaby identyfikację źródeł
zaopatrzenia w produkty EKO przez odbiorców detalicznych. Już od roku 2004 rozpoczęliśmy
prace, mające na celu uruchomienie strony internetowej, ogólnie dostępnej, zawierającej
konkretne informacje o producentach, ich asortymencie i orientacyjnych ilościach oferowanych
towarów. W roku 2005 oddana została do użytku Baza Przetwórców Produktów Ekologicznych,
zaraz po niej uruchomiono Bazę Gospodarstw Ekologicznych a po niedługim czasie Bazę
Gospodarstw EKO-Agroturystycznych. W założeniach promocja w wymienionych bazach była
nieodpłatna – oferenci nie ponosili żadnych kosztów związanych z utrzymywaniem ich oferty na
stronach bazy danych. Sytuacja taka utrzymuje się do tej pory. Dzięki włączeniu się do
współpracy większości Ośrodków Doradztwa Rolniczego, mających bieżący kontakt
z gospodarstwami ekologicznymi, ilość ofert prezentowanych w bazach szybko rosła. Do dnia
dzisiejszego w Bazie Gospodarstw Ekologicznych promuje się 455 gospodarstw. Szybko również
rosła ilość promujących się przetwórni ekologicznych. Na dzień dzisiejszy w bazie znajduje się 91
ofert promujących przetwórców produktów ekologicznych.
Celem uruchomiania strony internetowej, była promocja producentów i przetwórców
produktów ekologicznych. Bazy spełniały swoje zadanie zwłaszcza w 3 – 4 letnim początkowym
okresie funkcjonowania. Cieszyły się one bardzo dużym zainteresowaniem, przede wszystkim
szerokiej rzeszy nabywców, szukających możliwości zaopatrzenia się w artykuły spożywcze
w jakości EKO. Dodatkowym elementem promocyjnym było wykorzystanie zawartych w bazach
ofert do wydrukowania „Katalogu Firm Produkujących Żywność Ekologiczną” (2 wydania), oraz
zamieszczenie ofert w katalogu promującego Polskę na targach ekologicznych BioFach
w Norymberdze – 2006 rok, kiedy to Polska była „Krajem Roku”.
Zainteresowanie jakim cieszyły się bazy w początkowym okresie jednak systematycznie
słabło. Mowa tu głównie o oferentach. Brak zainteresowania promocją i korzystaniem
z możliwości, jakie daje zamieszczenie swojej oferty w bazach spowodował, że potencjalni
nabywcy nie mają możliwości znaleźć tu aktualnych informacji. Prezentowane w bazach oferty
stały się nieaktualne. Brak możliwości weryfikacji informacji, doprowadził do sytuacji
prezentowania danych gospodarstw i przetwórni, które już wycofały się z przetwarzania
produktów ekologicznych.
Po wnikliwej analizie wszystkich „za i przeciw”, na szczeblu Dyrekcji CDR podjęta została
decyzja o zaprzestaniu prowadzenia omawianych baz danych. Z przykrością informujemy, że
od dnia 1 marca 2014 roku strona internetowa o adresie www.eko.radom.com.pl
przestanie być dostępna. Obecnie jedynym, wiarygodnym źródłem informacji na temat
producentów i przetwórców ekologicznych pozostaje GIHARS, który zgodnie z ustalonymi
procedurami udziela informacji na temat gromadzonych przez siebie danych o rynku
ekologicznym.
Baza Gospodarstw Ekologicznych - niedoceniona
możliwość promocji
Autor: Andrzej Śliwa, CDR O/Radom
41 prawo
Mały trójpak – nowelizacja prawa energetycznego
Opracował: Zdzisław Ginalski; CDR O/Radom
11 września 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy –
Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Niektóre istotne uregulowania obowiązują
od 1 stycznia 2014. Zasadniczym celem obszernej nowelizacji ustawy jest zapewnienie pełnej
implementacji przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23
kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej
i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, a także uzupełnienie
wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r.
w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającą dyrektywę
2003/54/WE oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009
r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę
2003/55/WE.
Uchwalenie tzw. małego trójpaku energetycznego to krok we właściwym kierunku - ustawa
przybliża do realizacji wspólnego rynku energii elektrycznej i gazu oraz działa na rzecz rozwoju
energetyki prosumenckiej. Wśród licznych zmian wprowadzanych nowelizacją należy wskazać
przede wszystkim:
1) Nowelizacja wprowadza definicję odbiorcy wrażliwego(tj. osoby, która otrzymuje
dodatek mieszkaniowy) wraz z określeniem przysługującego mu od 1 stycznia 2014 r.
zryczałtowanego dodatku energetycznego.
a) dodatek energetyczny wynosić będzie rocznie nie więcej niż 30% iloczynu limitu zużycia
energii elektrycznej oraz średniej ceny energii elektrycznej dla odbiorcy energii elektrycznej
w gospodarstwie domowym. Limity określono następująco:
- 900 kWh w roku kalendarzowym – dla gospodarstwa domowego prowadzonego przez
osobę samotną;
- 1250 kWh w roku kalendarzowym – dla gospodarstwa domowego składającego się
z 2 do 4 osób;
- 1500 kWh w roku kalendarzowym – dla gospodarstwa domowego składającego się
z co najmniej 5 osób.
b) dodatek będzie przyznawany przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w drodze
decyzji na wniosek odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej i wypłacany do dnia 10 każdego
miesiąca z góry,
c) wypłata dodatku energetycznego będzie zadaniem z zakresu administracji rządowej.
Dodatek energetyczny wypłacać będą gminy, otrzymujące na ten cel dotację z budżetu państwa
(ustawa szczegółowo reguluje zasady jej udzielania),
2) ustawa doprecyzowuje przepisy dotyczące przeprowadzania przez przedsiębiorstwo
energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji paliw
lub energii kontroli legalności pobierania paliw lub energii, kontroli układów pomiarowo –
rozliczeniowych, dotrzymania zawartych umów oraz prawidłowości rozliczeń;
3) nowelizacja wskazuje przesłanki, po wystąpieniu których przedsiębiorstwo energetyczne
wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub
energii może wstrzymać (z zastrzeżeniami wynikającymi z ustawy) dostarczanie paliw gazowych
42 prawo
lub energii:
a) gdy w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że nastąpiło nielegalne pobieranie
paliw lub energii,
b) gdy odbiorca zwleka z zapłatą za świadczone usługi, co najmniej przez okres 30 dni po
upływie terminu płatności,
4) nowelizacja dostosowuje w sposób pełniejszy polskie przepisy do wymogów prawa
unijnego w zakresie niezależności operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych,
5) ustawa dodaje przepisy regulujące wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez
osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą oraz zasady przyłączania tych instalacji do sieci
dystrybucyjnej („mikroinstalacja – odnawialne źródło energii, o łącznej mocy zainstalowanej
elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu
znamionowym niższym niż 110 kV lub o łącznej
mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 120 kW”). Właściciele mikroinstalacji
produkujących prąd będą zwolnieni z obowiązku prowadzenia działalności
gospodarczej. Energia taka będzie skupowana po cenie równej 80 % średnich cen sprzedaży
prądu w poprzednim roku. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
opracowuje specjalny program wsparcia budowy mikroinstalacji.
6) nowelizacja dodaje również przepisy dotyczące gwarancji pochodzenia energii elektrycznej
wytwarzanej w odnawialnym źródle energii,
7) nowelizacja rozszerza katalog podmiotów obowiązanych do przedstawienia Prezesowi
URE do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych lub
biogazu rolniczego albo uiszczenia opłaty zastępczej o odbiorów przemysłowych, którzy w roku
poprzedzającym rok realizacji obowiązku zużyli nie mniej niż 100 GWh energii elektrycznej,
której koszt wyniósł nie mniej niż 3% wartości jego produkcji,
8) ustawa przewiduje wzmocnienie niezależności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki
poprzez zmianę sposobu wyboru oraz wprowadzenie zasady, że funkcję tę można pełnić tylko
jedną, 5-letnią kadencję,
9) nowelizacja nakłada na Ministra Gospodarki obowiązek opracowania projektu krajowego
planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do roku 2020.
Jak wskazano powyżej, ustawa wprowadza wiele istotnych rozwiązań, jednak do uregulowania
pozostaje jeszcze m.in. kwestia skutecznej budowy źródeł wytwórczych i magazynów energii,
całościowe przepisy dotyczące przyłączeń do sieci. W najbliższej przyszłości wyzwaniem będzie
również zapewnienie rozwoju OZE z naciskiem na różnorodność stosowanych technologii
i wypracowanie efektywnego systemu wsparcia. Polska musi także odpowiedzieć na wymogi
„inteligentnej energetyki” (smart grid), wprowadzając w swoim ustawodawstwie mechanizmy
i narzędzia zachęcające do racjonalizacji zużycia energii i stabilizujące działalność podmiotów
rynku energii. Nasz kraj potrzebuje spójnej polityki energetycznej, ładu instytucjonalnego
i jasnych regulacji w tym zakresie, aby sprostać globalnym trendom, dlatego też kontynuacja
prac nad tzw. dużym trójpakiem jest pilną potrzebą i podstawowym wyzwaniem w najbliższym
czasie.
Mały trójpak – nowelizacja prawa energetycznego
43 prawo
Pozycja Treść
137
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 września 2013 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania
pomocy finansowej w ramach działania „Szkolenia zawodowe dla osób
zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” objętego Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .
Dz. U. z 2014 Nr 137
130
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 stycznia 2014 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wstępnego uznawania grup
producentów owoców i warzyw, uznawania organizacji producentów owoców
i warzyw oraz warunków i wymagań, jakie powinny spełniać plany
dochodzenia do uznania.
Dz. U. z 2014 Nr 130
120
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 stycznia 2014 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie produkcji produktów pochodzenia
zwierzęcego pochodzących z obszarów podlegających ograniczeniom,
nakazom lub zakazom.
Dz. U. z 2014 Nr 120
118
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 grudnia 2013 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia określone
w art. 45a ust. 1 ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia
bezpośredniego.
Dz. U. z 2014 Nr 118
102
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 sierpnia 2013 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie nabywania uprawnień do wykonywania niektórych
czynności związanych z oceną jakości handlowej artykułów
rolnospożywczych oraz dokumentowania tych czynności.
Dz. U. z 2014 Nr 102
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
44 prawo
Pozycja Treść
93
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 stycznia 2014 r. w sprawie
wprowadzenia „Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów
Salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus gallus)” na lata 2014–
2016 .
Dz. U. z 2014 Nr 93
92
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2014 r. w sprawie
wprowadzenia „Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów
Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus)” na lata 2014–
2016.
Dz. U. z 2014 Nr 92
91
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2014 r. w sprawie
wprowadzenia programu wieloletniego wykrywania występowania zakażeń
wirusem choroby niebieskiego języka na lata 2014–2016.
Dz. U. z 2014 Nr 91
81
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 sierpnia 2013 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie.
Dz. U. z 2014 Nr 81
69
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 września 2013 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych
mających zastosowanie do nasienia bydła.
Dz. U. z 2014 Nr 69
49
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r.
w sprawie wniosków o przyznanie pomocy finansowej organizacjom
producentów rybnych oraz rodzajów dokumentów, które dołącza się do
wniosku.
Dz. U. z 2014 Nr 49
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
45 prawo
Pozycja Treść
47
Ustawa z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony
środowiska.
Dz. U. z 2014 Nr 47
40 Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych.
Dz. U. z 2014 Nr 40
36
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów
rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne” objętego Programem
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
Dz. U. z 2014 Nr 36
29
Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia
zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz niektórych innych
ustaw.
Dz. U. z 2014 Nr 29
23
Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o wyrobie i rozlewie
wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina.
Dz. U. z 2014 Nr 23
1742
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r.
w sprawie wymagań dotyczących sprawności technicznej sprzętu
przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin.
Dz. U. z 2013 Nr 1742
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
46 prawo
Pozycja Treść
1737
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2013 r.
w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących
przeciwko wściekliźnie.
Dz. U. z 2013 Nr 1737
1686
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 grudnia 2013 r.
w sprawie potwierdzania sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do
stosowania środków ochrony roślin.
Dz. U. z 2013 Nr 1686
1670
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odtwarzanie
potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie
instrumentów zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007–2013.
Dz. U. z 2013 Nr 1670
1669
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 grudnia 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad gospodarki
finansowej Agencji Nieruchomości Rolnych oraz gospodarki finansowej
Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Dz. U. z 2013 Nr 1669
1664
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu międzynarodowych organów
kontroli i nadzoru uprawnionych do wystawiania dokumentów
potwierdzających przywóz towarów rolno-spożywczych do krajów trzecich.
Dz. U. z 2013 Nr 1664
1640
Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o składkach na
ubezpieczenie zdrowotne rolników za lata 2012 i 2013.
Dz. U. z 2013 Nr 1640
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
47 DOBRE PRAKTYKI
JESZCZE JEDNA ATRAKCJA
NAD JEZIOREM CZORSZTYŃSKIM
Autor: Małgorzata Piątek; MODR, Gm. Czorsztyn
Skaliste góry, kręte szlaki, zielone lasy, zabytkowe ruiny zamków, bystry nurt Dunajca
i głębokie wody jeziora - nie ma w Polsce drugiego takiego regionu, który posiadałoby tak
różnorodne walory przyrodnicze i krajobrazowe na tak małej powierzchni. Jesteśmy w Pieninach,
na południu Polski, gdzie od kilku lat obserwuje się intensywny rozwój różnych form turystyki.
To właśnie tu, konkretnie w Czorsztynie, ma siedzibę Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe
„Jędruś”. Skupia swoją działalność na brzegu Jeziora Czorsztyńskiego na zlokalizowanej tu
przystani wodnej. Jest tu pomost z zacumowanymi gondolami, wypożyczalnia sprzętu wodnego
i punkt gastronomiczny. Główna oferta Firmy to rejsy gondolami po jeziorze, na szlaku wodnym
łączącym ruiny zamku Czorsztyńskiego z zamkiem w Niedzicy, między przeciwległymi brzegami
jeziora. To rodzaj „wodnych taksówek”. Alternatywą dla tych rejsów „z brzegu na brzeg”, są rejsy
spacerowe (widokowe) dookoła jeziora z przystanią początkową i końcową w Czorsztynie.
Pani Ania - właścicielka „Jędrusia” - w toku swej kilkuletniej działalności zauważyła, że
turyści po odbyciu rejsu gondolą nie zatrzymują się na brzegu jeziora na dłużej i po wyjściu na
pomost szybko opuszczają przystań. Jezioro powstało przez spiętrzenie wód Dunajca pomiędzy
pasmami górskimi Pienin Spiskich i Właściwych, dlatego jego przybrzeżny teren jest stromy i nie
daje możliwości utworzenia plaży. Skądinąd i kąpiele w jeziorze są zakazane z uwagi na jego
d u ż ą g ł ę b o k o ś ć
i n ieprzewidywalne dno.
W związku z tym większość
turystów, zwłaszcza z dziećmi,
rezygnuje ze spędzania tu
wolnego czasu. Pani Ania
poznała już branżę turystyczną,
zna gusta i wymagania klientów.
Chcąc wykorzystać dotychczas
zdoby t e doś wiadc zen ie ,
a jednocześnie mając na celu
wzbogacenie oferty turystycznej
utworzyła na suchym brzegu
jeziora wodny plac zabaw.
Zalew Czorsztyński wyróżnia się
w Pieninach spośród atrakcji Plac zabaw nad Zalewem Czorsztyńskim. Fot. Autor
związanych z wodą. Turyści tu przebywający chcą korzystać z wodnych atrakcji, stąd pomysł na
udostępnienia bezpiecznej rozrywki wykorzystującej sąsiedztwo dużej wody.
W toku realizacji zaplanowanego przedsięwzięcia zostały zakupione elementy placu
zabaw: wodny basen o wymiarach 12m x 6m, dmuchany statek piracki, 2 piłki wodne i 3
kompresory powietrza. Statek piracki, który mieści 30 osób, wyposażony jest w zjeżdżalnie i tory
przeszkód dla dzieci.
48 DOBRE PRAKTYKI
W napełnionym wodą basenie, pod okiem rodziców, pobawić się mogą dzieci. Nie lada
frajdą dla dzieci są też kule wodne do spacerowania na powierzchni wody. Wszystkie te
urządzenia posiadają certyfikaty bezpieczeństwa i mają zapewnione serwisowanie w trakcie
użytkowania. Dzieci tych turystów i mieszkańców najbliższych okolic, którzy nabywają bilet na
rejs gondolą, korzystają z placu zabaw bezpłatnie. Od pozostałych małych amatorów wodnych
wrażeń za korzystanie z tego placu pobierane są symboliczne opłaty.
Wodny plac zabaw
Fot. Autor
Jest on udostępniany w lecie, kiedy przystań jest czynna. Zimą elementy placu zabaw są
demontowane. Dzięki inicjatywie Pani Ani, wynikiem której jest ten plac zabaw, na brzegu jeziora
powstało atrakcyjne miejsce do spędzania wolnego czasu dla rodzin z dziećmi.
Statek piracki – przy jeziorze, choć kojarzy się z morzem… Fot. Autor
Jeszcze jedna atrakcja nad Jeziorem Czorsztyńskim
49
Turyści nie uciekają już czym prędzej w kolejne miejsca na liście atrakcji. Czas wolny po
przepłynięciu jeziora coraz częściej spędzają na brzegu.
Wodny plac zabaw w Czorsztynie, w bezpośrednim sąsiedztwie Zatoki Stronie, powstał na
działce dzierżawionej od Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., tuż obok przystani dla
gondoli i kiosku gastronomicznego.
To wszystko powstało przy współfinansowaniu środkami Unii Europejskiej w ramach
działania osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich „Wrażanie lokalnych strategii
rozwoju”. Stosowny wniosek Pani Ania złożyła w listopadzie 2010 r. za pośrednictwem Lokalnej
Grupy Działania „Gorce-Pieniny”. Przeszedł pomyślnie wszystkie etapy weryfikacji i uzyskał
dofinansowanie.
Dziś, po dwóch letnich sezonach rejsów gondolami z wodnym placem zabaw w tle, Pani
Ania już wie, że jej pomysł sprzed 3. lat o poszerzeniu swej oferty turystycznej był strzałem
w dziesiątkę. Wodny plac zabaw wyróżnia dziś jej ofertę spośród podobnych proponowanych
przez konkurencję. Turyści chętnie wybierają jej propozycje spędzania swego czasu wolnego.
Co ciekawe, coraz częściej z jej placu zabaw korzystają dzieci z Czorsztyna i sąsiednich
miejscowości.
Zalew Czorsztyński. Widok na Zaporę. Fot. Przemysław Jahr
Jeszcze jedna atrakcja nad Jeziorem Czorsztyńskim
DOBRE PRAKTYKI