Sayfa 1 / 88

HADDEHANE

İŞLETMELERİNDE

İŞ GÜVENLİĞİ

TEDBİRLERİ

F. ÜNAL TOKTAŞ

Elek. Y. Müh.

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

ÇSGB Eski İş Güvenliği Müfettişi ve Grup Başkanı

unaltoktaş.com

Mart-2019

Sayfa 2 / 88

İÇİNDEKİLER

1) HADDEHANE İŞ AKIM ŞEMASI VE AÇIKLAMASI, HADDEHANE

İŞLETMESİNDE YARDIMCI TESİSLER (ŞEMA)

2) HADDEHANE İŞLETMESİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİ VE

ALINMASI GEREKEN İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3) HADDEHANE YARDIMCI TESİSLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-1) DOĞAL GAZ İSTASYONU VE TESİSATINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-2) LPG İSTASYONU VE TESİSATINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-3) TUFAL HAVUZU TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-4) OKSİJEN TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-5)TERMEKS TESİSİ SU SOĞUTMA, ŞARTLANDIRMA VE SÜLFÜRİK ASİT

TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-6) SU TASVİYE TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-7) TALAŞLI İMALAT ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-8) MERDANE HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-9) YOLLUK HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ,

3-10) ELEKTRİK ALÇAK VE YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİNDE VE ELEKTRİK

ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ

Sayfa 3 / 88

1) HADDEHANE İŞ AKIM ŞEMASI VE AÇIKLAMASI:

Tipik bir virajlı ve basit haddehane şeması aşağıdadır. Bir haddehanenin düz bir hat boyunca olması

için çok fazla uzunluk gerekir. Genelde haddehane işletmelerinde bu kadar uzun bir alan mevcut değildir.

Bu bakımdan, en azından finish ( son ) hadde tezgahlarından önce, sistemde bir viraj yapılır. Aşağıdaki

şemada böyle bir sistem gösterilmiştir. Düz ve virajsız bir yerleşim için en az 200-250 metre uzunlukta

bir alan gereklidir. Bu sistemde soğutma platformuna gelen ve soğuyan demir çubuklar, tekrar ters yönde

hareket ederek soğuk makasa gelirler. Yani soğutma platformundan sonra yönleri tekrar öteki tarafa

doğru dönerek yer kazanılmasını sağlarlar. Trafikte virajlar nasıl risk oluşturursa, haddehanelerdeki

virajlar da risk kaynağı olabilirler.

1-1) Haddehanelerin ana girdi maddesi ya çelikhanelerde üretilen, ya da ithal yoluyla yurt dışından

gelen, kare kesitli kütük demirlerdir. Bunların kesitleri genelde 130X 130, 140X140 veya 150X150

mm‘dir. Ancak bazı ithal kütüklerin kesitleri 125X125 mm olabilmektedir.

1-2) Haddehanede temel prensip, kütük demirlerin akkor hale gelinceye kadar 1200 – 1250 santigrat

derecesine kadar tav ocağında ısıtılması ve sonra da çeşitli hadde tezgahlarında ezilerek, çekilerek ve

uzatılarak çeşitli ebatlarda ve uzunluklarda inşaat demiri veya demir profil haline getirilmesidir. Hadde

tezgahlarının merdaneleri aynı hızda ve fakat ters yönde dönerek arasına aldığı akkor haldeki demiri

eserek şeklini değiştirir.

1-3) Haddehaneler çubuk haddehanesi veya profil haddehanesi olabilir. Çubuk haddehanelerinde

mamul madde çeşitli kesitlerde inşaat demirleridir. Bu kesitler, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 24, 28, 30, 32,

34, 36, 38 ve 40 mm çaplarında olabilir. Bazı yurt dışı ülkeleri, teker sayıdaki çapları da

isteyebilmektedir. Gene bunlar düz veya nervürlü şekilde olabilir. Bu çaplar ikişer mm aralıklardadır.

Profil haddehanelerinde üretilen mamul maddeler ise, lama, köşebent, U, T, I , + ve kare demirlerdir.

1-4) Haddehanelere gelen kütük demirler 6 veya 12 metre uzunlukta gelir. Tabi burada işletmenin tav

fırınının eni de çok önemlidir. Normal olarak bu enler 6 metredir. Bu duruma göre eğer, 12 metre

uzunluğunda kütük demirler gelmişse, bunların ikiye kesilerek 6 metreye indirilmesi gereklidir.

1-5) Kütük demirler, uzun oldukları için genelde tırlarla, kütük demir holüne getirilir ve orada

istiflenir. Bu istiflemede genelde köprü vinçlere bağlı elektro mıknatıslı kaldırma aparatları kullanılır. Bu

aparatın elektriksel makara sisteminden bir akım geçirilir. Sarım sayısı ve akım şiddeti ne kadar fazla ise

yaratılan elektromanyetik alan şiddeti o kadar fazla olur. Yani bu aparat etrafından çok güçlü bir

elektromıknatıs alan yaratılır. Bu aparat kütük demirlerin üzerine konduğu zaman , mıknatıs gücü ile

metal olan kütükler kolaylıkla yukarıya kaldırılır ve sonra köprü vincin yatay hareket eden arabası (

kedisi) ile yatay istikamette istif alanına veya direkt olarak tav fırını yükleme platformuna taşınır.

1-6) 12 metrelik kütüklerin ortadan ikiye kesilmesinde Oksi-LPG kesme aparatları kullanılır.

Kesilecek olan kesit büyük olduğu için yüksek ısı değeri yaratan bir yanıcı gaz kullanılması gereklidir. Bu

gaz ise genelde LPG ( Likit Petrol Gazı)’ dır. Bilindiği gibi kesilecek olan kütük hattı Oksi-Lpg şalumosu

ile önce akkor bir hale getirilir, yeterli ısı sağlanınca yanıcı gaz vanası kapatılarak, saf oksijen huzmesi ile

kütük demir kesilir. Bazı işletmelerde çelikhane ve hemen arkasındaki haddehane kontinü ( bir seri)

haldedir. Tabi buralarda zaten kütük demir akkor veya akkor hale yakın bir halde geldiği için, bu kesme

işlemi yüksek kapasiteli hidrolik makaslarla da yapılabilir.

1-7) 6 metre boyunda kesilen kütükler düzgün bir şekilde, tav fırını girişindeki zincirli transfer

masasına konur. Buradan belli bir hızla kütükler, bir itme mekanizması ile tav fırınına doğru itilir..

Sayfa 4 / 88

1-8) Fırının sonuna gelen akkor haldeki kütüğü, burada görevli olan bir operatör bir itme aparatı ile

öteki taraftaki bir pencereden hadde hazırlama tezgahına giden röleli yola doğru iter.

1-9) Fırından çıkan akkor haldeki kütük , hazırlama grubu denilen ve genelde 3-5 pasodan oluşan çok

güçlü bir hadde tezgahına girer. En son üretilecek olan mamul madde olan inşaat demirinin çapına uygun

olacak şekilde bu tezgaha birden çok defa girer ve tersine dönerek tekrar daha dar çaplı pasodan geçerek,

daha sonraki hadde tezgahlarında daha da inceltilecek bir kesite getirilir.

1-10) Hazırlama grubunda kare kesitli kütük yassı dikdörtgen haline getirilir. Bu gruptan çıkan demirin

ucu haliyle ezildiği için çatallı bir haldedir. Bu vaziyette öteki hadde tezgahlarına girerse, tezgaha

dolanma riski doğar bu bakımdan ,hazırlama grubunda 4 ila 5 nolu pasolar arasında çıkan demirin ucu, bir

uç kuyruk makası ile otomatik olarak kesilerek düzgün bir hale getirilir.

1-11) Sonra gelen hadde tezgahları grubu tandem hadde tezgahlarıdır. Bu grupta da çekilecek olan

demirin kesitine göre, 5 veya 6 adet hadde tezgahı bulunur.

1-12) Tandem grubundan sonra tekrar uçların kesilmesi gerekir. Tandem grubundan sonraki ara tezgah

grubunun girişinde de bir uç kuyruk kesme makası vardır.

1-13) Arkadan gelen iki tezgahtan oluşan ara tezgah grubunda, çekilen demirin çapı daha da düşürülür.

1-14) Ara grup hadde tezgahlarından sonra, arada arıza kesme makası bulunur. Eğer ileride hadde

tezgahlarındaki bir sorun sebebiyle çekilen demir tezgaha girmez veya dolaşırsa, arkadan da sürekli

haddelenen demir geleceği için, ortalık çok karışır ve her tarafta yay gibi sıçrayan kızgın demirler

bulunur. Bu durum iş güvenliğini de ciddi boyutta tehlikeye atar. Bu sebeple, böyle bir karışma

durumunda, acil alarm kornası çalınır, fırın çıkışından kütük çıkışı kesilir, ancak yola daha önce verilmiş

olan demir ise, aşağıda fotosu görülen bu arıza makası ile belli kısa parçalar halinde kesilerek, bunların

ileride daha büyük tehlike doğurması önlenir.

1-15) Sonradan gelen finish ( sonlandırma) hadde tezgahı grubunda genelde toplam 6 adet hadde

tezgahı bulunur. Bu grubun son tezgahında, geçen çubuk demire nervürleme yapılır. Artık bu gruptan

çıkan demir son çapını ve şeklini almıştır.

1-16) Son kesitine ulaşmış çubuk demir içinde yüksek basınçla su dolaşan termeks ünitesinden geçer.

Akkorluğunu kaybetmiş ve fakat hala çok sıcak olan demirin soğutulmuş su içinden geçmesi sonucu, dış

yüzeyi sertleşir ve mukavemeti artar. Ancak demirin eski iç sertliği aynı kalır. Bu suyun sıcaklığı

tabiatıyla mevsime göre değişir. Ancak bu sıcaklık 20 ila 35 santigrat derecesi arasında değişir.

1-17) Sonra gelen kısım uçar makastır. Bu makas o haddehanedeki soğutma platformunun uzunluğuna

uygun olarak ayarlanır ve bu boyda demirleri keserek soğutma platformuna gönderir.

1-18) Soğutma platformunda, adından da anlaşılacağı gibi, buraya gelen demirlerin soğutulması

sağlanır. Bu platformun eni yaklaşık 15 metre kadardır. Birbirleri üzerlerine dolaşmamaları için, demirler

bir taraklı bir mekanizma ile bir ileri oluğa aktarılır.

1-19) Kalite kontrol işlemi soğutma platformun alınan demir numuneleri üzerinde yapılır. Genelde ilk

ürün alınırken ve sonra belli aralıklarla da bu iş yapılır. Bu kontrollerde çap, nervür, fitil ölçülerine

bakılır. Akma ( kalıcı şekil değişikliğinin başladığı nokta), kopma, uzama (çapa göre yüzdesel uzama)

katlama (eğme) (90 veya 180 dereceli eğme) testleri yapılır. Ayrıca eğer istenirse, kimyasal analizi için

spektrometre kullanılarak metalürjik yapısının uygun olup olmadığı veya değişip değişmediği

Sayfa 5 / 88

araştırılabilir. Ayrıca yorulma testi (fatique test), TSE ve diğer yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları

tarafından yapılır.

1-20) Soğutma platformunda soğuyan demirler röleli bir yolla Soğuk Makas’ a gelir. Burada

müşterinin istediği boyda kesilir. Bu kesim genelde 6 veya 12 boylarında kesilir. Boylar genelde 6 veya

12 metre olduğu için, demirde fazla fire verilmemesi için, soğutma platformlarının boyları genelde 36

metredir.

1-21) Soğuk Makas’ ta kesilen demirler sırasıyla bir “Transfer Masası” ‘ na gelir. Burada görevli olan

demir sayıcısı paketlerde bulunması gereken demirleri sayar , Bu sayı tamamlanınca demirler ucu kancalı

bir cebe aktarılır ve buradan düz paket bağlama ünitesine gönderilir. Burada demir paketleri belli

aralıklarla 8 mm çağında ince demirlerle bağlanır. Vinç kancalarına takılacak olan bağlamalar daha kalın

demirle ve çok dolanarak yapılır.

1-22) Eğer demir paketleri düz paket halinde sevk edilecekse, bu paketler köprü vinç kancasına takılı

bulunan bir kaldırma traversi üzerindeki belli aralıklardaki zincir sapanlara takılarak orada bekle-yen

tırlara yüklenir.

1-23) Eğer paketler firkete olarak müşteri tarafından istenmişse, bu düz demir paketleri, röleli bir

yoldan firkete bağlama makinasına gönderilir. Burada orta yerinden ikiye katlanarak firkete yapılır.

Firkete pozisyonunda tekrar açılmasın diye belli aralıklarla bağlanır. Sonra gene köprü vinçlerle bekleyen

tır veya kamyonlara yüklenir. Firkete istenmesinin sebebi, boylarının daha kısa olması, tırlarla değil ve

fakat kamyonlarla taşınması ve de tır giremeyecek dar yollardaki inşaatlara ulaştırılmasının daha kolay

olmasıdır.

1-24) Eğer tabi bunlar hemen sevk edilmeyecek ve stoklanacaksa, köprü vinçlerle stok alanına alınır

ve üst üste yığılır.

Sayfa 6 / 88

HADDEHANE İŞ AKIŞ ŞEMASI

KÜTÜK DEMİR

HAMMADDE

DOĞAL GAZ

PROFİL DEMİR (DÜZ PAKET)

YUVARLAK İNŞAAT DEMİRİ (PAKET)

YUVARLAK İNŞAAT DEMİRİ (FİRKETE)

130X130

140X140

150X150

TAV FIRINI

ŞARJ

PLATFORMU

TAV

FIRINI

HAZIRLAMA

GRUBU

1 TEZGAH,

3-5 PASO

TANDEM

GRUBU

( 6 TEZGAH)

ARA GRUP

( 2 TEZGAH)

UÇ

KUYRUK

MAKASI (4-5 PASO ARASI) V

İRA

J

THERMEX

ÜNİTESİ

FINISH

GRUBU

(6 TEZGAH)

SOĞUTMA

PLATFORMU

UÇAR

MAKAS

TRANSFER

MASASI

SOĞUK

MAKAS

SU

SOĞUTMA

KULESİ

UÇ

KUYRUK

MAKASI

ARIZA

DOĞRAMA

MAKASI

DÜZ

PAKETLEME

FİRKETE

TEZGAHI

KAMYONA

VEYA TIRA

YÜKLEME VE

SEVK STOKLAMA

ÖRNEK

ALMA

KALİTE

KONTROL

FIRIN BACASI

TUFAL HAVUZU

SOĞUTMA SUYU

- TUFAL HATTI

HAZIRLAMA OPERATÖR KULESİ

SOĞUTMA PLATFORMU KUMANDA

KULESİ

Sayfa 7 / 88

1) Genelde Haddehane İşletmelerinde tav ocaklarında yakıt olarak doğal gaz kullanılır. Doğal gaz temiz , randımanlı yüksek kalorili bir yakıttır.

Bu bakımdan haddehane işletmelerinde bir doğal gaz istasyonu vardır. Bu istasyona sürekli olarak boru hattından doğal gaz gelir.

2) Kütük demirlerinin oksijen kesme ile kesilmesinde, genelde Likit Petrol Gazı ( LPG) kullanılır. Kütük kesitleri büyük olduğu için yüksek ısı

değerine sahip yanıcı gaz kullanılması gerekir. LPG işyerinde sıvılaştırılmış gaz halinde, LPG tankında bulundurulur. Bu tanka gaz ikmali,

tekerlekli LPG tankerleri vasıtasıyla yapılır.

3) Yakma ve yanma işleminin olduğu her yerde oksijen gazına ihtiyaç vardır. Oksijen gazı, haddehanelerde, tav ocaklarında yanmayı başlatmak

ve sürdürmek maksadıyla ve ayrıca oksi- propan kesme ve kaynak işlerinde kullanılır. Genelde haddehane işletmelerinde oksijen gazı kriyojenik

tanklarda sıvı halde stoklanır. Bu tanklara ile lastik tekerlekli oksijen tankerleri vasıtasıyla ikmal işlemi yapılır.

4) Haddehanelerde başlıca birbirinden ayrı özellikte soğutma suyu tesisatları kullanılır;

4-1) Hadde Tezgahları Su Soğutma Tesisatı : Hadde tezgahları yüksek basınçlı bir su devresi ile sürekli olarak soğutulması gereklidir. Bu

soğutma yapılmazsa hadde tezgahları çalışamaz. Bu basınçlı su püskürtmenin diğer bir sebebi demir kütüğü üzerinde biriken ve pullanmış

vaziyetteki tufali (demir oksit) de yerinden söküp atmaktır. Bu soğutma suyuna haliyle kütük demirlerin üzerlerindeki tufal de karışır. Bu karışım

açık havadaki tufal havuzlarına gider. Orada su tufalden arıtılarak önce soğutulmak maksadıyla soğutma kulesine gönderilir, soğutulduktan sonra

HADDEHANE İŞLETMESİNDE YARDIMCI TESİSLER

DOĞAL

GAZ

TESİSİ

LPG

TESİSİ

TUFAL

HAVUZU

TESİSİ

OKSİJEN

TESİSİ

TALAŞLI

İMALAT

ATÖLYESİ

TERMEKS TESİSİ

SU SOĞUTMA VE

ŞARTLANDIRMA

TESİSİ

YOLLUK

HAZIRLAMA

ATÖLYESİ

MERDANE

ATÖLYESİ

SU TASFİYE

TESİSİ

ELEKTRİK A.G- Y.G TESİSİ VE ELEKTRİK ATÖLYESİ

HADDEHANE İŞLETMESİNDE YARDIMCI TESİSLER

DOĞAL

GAZ

TESİSİ

LPG

TESİSİ

TUFAL

HAVUZU

TESİSİ

OKSİJEN

TESİSİ

Sayfa 8 / 88

tekrar sisteme basılır. Bazı modern tufal arıtma tesislerinde, çökeltmeyi sağlamak üzere bazı kimyasal maddeler kullanılabilir. Bunların başında

şap, kireç, demir sülfat + kireç ve demir klorür+ kireç gelir.

4-2) Termeks Tesisi Su Soğutma Tesisatı : Haddehanede imal edilen mamul demirlere sertlik kazandırmak için belli özellikte şartlandırılmış

soğutma suyu kullanılması gereklidir. Kullanılan suyun sıcaklığının, soğutma işlevini yapabilmesi için, belli bir seviyenin altında olması gereklidir.

Bunu temin etmek üzere devri daim suyu bir soğutma kulesinden geçirilerek soğutulur. Bu kulede , ayrıca bu suyun PH değerinin ayarlanabilmesi

için otomatik dozajlara sistemi ile sülfürik asit de kullanılır. Yukarıda (4-1) ‘ de bahsedilen su kirli ve yağlı olduğu için termeks tesisinde

kullanılamaz, zire mamul demirin kalitesini bozar.

5) Haddehane işletmelerinde temiz bir içme suyu temini için bir Su Tasfiye Tesisi kullanılabilir. Bu tesiste kullanılan kimyasal ve yardımcı

maddeler, klor, antiskalan madde, sodyum hipoklorit, dolomit, kum filtre, aktif karbon filtre …gibi maddelerdir.

6) Talaşlı imalat atölyesi, bu tip işletmeler için olmazsa olmaz türünde bir atölyedir. Bu atölyede hadde tezgahı ve müştemilatı, makaralar,

merdane yatakları, vinç tekerlekleri… gibi her türlü yedek parça imal edilebilmektedir. Burada çeşitli özellikte cnc tezgahı, klasik torna ve freze

tezgahı, borwerk tezgahı gibi tezgahlar kullanılmaktadır.

7) Merdane atölyesinde, daha önceden talaşlı imalat atölyesinde imal edilen merdanelere nervürlü demir çentikleri açılmaktadır .

8) Yolluk hazırlama atölyesinde, hadde tezgahlarının merdane girişlerindeki yollukları hazırlandığı bir atölyedir.

9) Bir haddehane işletmesinin görünmeyen en önemli girdisi elektrik enerjisidir. Burada kurulu güç çok büyük olduğu için, işyerine ait trafolar,

yüksek gerilim ve alçak gerilim sistemleri mevcuttur. Ayrıca elektrik arıza ve işlerinin yapıldığı elektrik atölyesi de bulunur.

Sayfa 9 / 88

. 2) HADDEHANE İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİ VE

ALINMASI GEREKEN İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Yukarıda belirtilen iş akım şemasına göre, muhtemel riskler aşağıda sırasıyla belirtilmiştir:

2-1) Kullanılması Gereken Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) : Haddehane işletmeleri çok

tehlikeli sınıfta olan işyerleridir. Bu işletmelerde aşağıda belirtilen Kişisel Koruyucu Donanım mutlaka

kullanılmalıdır. Bu malzemeler işveren tarafından standartlara uygun özellikte temin edilmeli ve

çalışanlara imza karşılığı verilmelidir.

2-1-1) Baret : Bu işletmeler mutlaka baret kullanılması gereken işletmelerdir. Çünkü baş hizası

üzerinden sürekli olarak, genelde köprü vinçlerle malzeme kaldırılmakta ve transfer edilmektedir. Bu

bakımdan işletme alanına giren herkes görev unvanı ne olursa olsun mutlaka baret giymelidir.

2-1-2) İş Elbisesi veya Tulumu : Bu işletmelerde yapılan işler kirli kapsamında olduğu için,

mevsime uygun özellikte iş elbisesi giyilmelidir.

2-1-3) İş Eldiveni : Yapılan işin özelliğine uygun çalışanlara iş eldiveni verilmelidir. Normal işlerde

nitril iş eldiveni, kaynakçılar kaynakçı eldiveni, sıcak malzeme ile uğraşanlar ısıya dayanıklı iş eldiveni,

elektrikçiler yalıtkan eldiven kullanmalıdır.

2-1-4) Emniyet Ayakkabısı : Bu işletmelerde, sürekli olarak elle ağır malzeme kaldırıldığı ve

taşındığı için burnu çelik takviyeli emniyet ayakkabısı kullanılmalıdır.

2-1-5) Renkli Yüz Siperi : Bu işletmelerde akkor haldeki kızgın ve akkor halde metal ve kütük

demir tav ocağı olduğu için, bu işlerde veya kısımlarda çalışanlara barete monte edilebilir renkli yüz

siperleri verilmelidir.

2-1-6) Kulak Tıkacı veya Kulaklık : Bu işletmelerde gürültü seviyesi, genelde kabul edilebilir

seviyenin üzerindedir. Bu bakımdan, gürültü seviyesi 85 desibelin üzerinde olan yerlerde çalışanlara,

kulak tıkacı veya tercihan barete monte edilebilen kulaklık verilmelidir.

2-1-7) Toz Maskesi : Haddehane işletmelerinde giriş hammaddesi kütük demir olduğu ve kütüklerin

de üzerinde tufal denilen kabuklanma ( demir oksit) bulunduğu için, toz mevcuttur. Demir oksit tozuna

ilaveten yerden kalkan silisyum dioksit tozları da bulunur. Bu bakımdan haddehane işletmelerinin tozlu

kısımlarında ( kütüğün tırlarla nakli, kütüklerin indirilmesi, aktarılması, kesilmesi, tav ocağı çalışmaları

ve tamiratları, tufal temizliği,…gibi) bu tozların zararlı etkilerine karşı mutlaka uygun özellikte, tercihan

P-2 veya P-3 standardında toz maskeleri kullanılmalıdır.

2-1-8) Oksijen Gözlüğü veya Yüz Siperi : Haddehanelerde yaygın bir şekilde oksijen ile kesim

işlemi yapılır. Oksijen alevi ilk anda insanı çok rahatsız etmesi bile, uzun vadede gözlerde kalıcı

hasarlar meydana getirir. Bu bakımdan bu işleri yapanlar açık mavi veya yeşil renkte camı veya mikası

olan gözlük veya yüz siperleri kullanmalıdır.

2-1-9) Taşlama Gözlüğü: Sabit veya seyyar makine, tezgah veya el aletleriyle yapılan her türlü

kesme ve taşlama ,işlerinde çalışanlara çıkan kıvılcım ve metal çapaklara karşı yan tarafları da kapalı

taşlama gözlükleri verilmelidir.

2-1-10) Lastik Çizme : Sulu ve ıslak çalışmalarda, özellikle tufal kanal ve havuzlarının temizleme

işlerinde çalışanlara, lastik çizme verilmelidir.

Sayfa 10 / 88

2-1-11) Emniyet Kemeri: 3 metreden daha yüksek yerlere çıkan ve buralarda çalışanlar, düşmelere

karşı mutlaka emniyet kemeri kullanmalıdır. Artık bel tipi emniyet kemeri kullanılmamakta, vücut (

yani paraşüt) tipi emniyet kemerleri kullanılmaktadır. Emniyet kemerlerinin takılacağı sağlam düzenek

veya can halatları da çekilmiş olmalıdır.

2-1-12) Reflektif Yelek : Özellikle ışık şartlarının uygun olmadığı, loş veya gece şartlarında olmak

üzere genelde kullanılması gereken kendisine belli bir oranda ışık vurduğu zaman kendiliğinden

parlayan şeritleri olan bir yelektir. Özellikle ağır malzemenin kaldırılması ve taşınmasında çalışanların

giymesi gereklidir.

2-1-13) Gaz Maskesi : Yer altı kanalları, tav ocağı giriş ve çıkış ağızları, baca temizliği …gibi

işlerde ortama yayılabilen karbondioksit, kükürt dioksit, kükürtlü hidrojen …gibi gazlara karşı uygun

filtre elemanları olan yarım yüz maskeleri kullanılmalıdır.

2-1-14) Kaynakçı Başlığı ve Maskesi : Elektrik ark kaynağı yapan kaynakçılara, zararlı kaynak ışın

ve kıvılcımlara karşı kaynakçı maskesi ve çıkan zararlı kaynak gaz ve buharlarına karşı da özel kaynakçı

solunum maskesi verilmelidir.

2-2) İşyeri Giriş Kapısı : İşyeri giriş kapısında, işyerine ait genel kurallar toplu bir iş güvenliği ikaz

levhaları gösterilmiş olmalıdır.

2-3) İşyerinde azami araç trafik hızı maksimum 20 Km/ saat olmalıdır.

2-4) İşyeri girişlerinde ve güzergâh boyunca bu hız, ikaz levhaları ile gösterilmiş olmalıdır.

2-5) İşyerine kütük demir getiren tırlar ana giriş kapısından girerek önce işyeri kantarına girerler. Çok

ağır bir araç olduğu için, bu araçlar kantara yavaş girip, çıkmalı ve sert fren yapmamalıdır. Kantar

talimatları, kantarın girişinde asılı olmalıdır.

2-6) İşyerinden hem yaya ( işçi) girişi ve hem de ağır araç giriş ve çıkışı olduğu için, işyeri girişinden

itibaren araç ve yaya yollarının işaretlenmesi gereklidir.

Sayfa 11 / 88

2-7) Kütük tırları kendilerine ayrılmış olan yol boyunca geçerek kütük holüne girmelidir. Bu

aşamada kütük holü görevlisi ile araç şoförü diyalog halinde olmalı ve araç şoförü bu görevlinin

yönlendirmesi ile uygun bir yere park etmeli, el frenini çekmeli ve araçtan inerek hol girişinde

beklemelidir. Araç şoförü araç içinde beklememeli ve ayrıca kütük transfer alanı içine de girmemelidir.

2-8) Araçtan kütükler, orada mevcut olan köprü vinç kancasına bağlı elektro mıknatıslı kaldırma

aparatı ile kaldırılarak, ya kütük istif alanına , ya da yer müsaitse tav fırını yükleme platformuna düzgün

bir şekilde yerleştirilmelidir.

2-9) Mıknatıslı kaldırma aparatı ile çalışılırken aşağıdaki tedbirler mutlaka alınmalıdır:

2-9-1) Manyetik kancaya takılırken, elektrik akımının kesik olması gereklidir. Vinç operatörü, eğer

varsa yetkili işaretçiden tamam işareti almadan devreye elektrik akımı vermemelidir.

2-9-2) Çalışma anında park frenleri açılmalıdır.

2-9-3) Manyetiğin kancaya bağlanması işi, sadece bu işle görevli olanlar tarafından yapılmalıdır.

2-9-4) Kütük demirler, bir kaldırma traversine bağlı en az iki adet manyetik başlık ile kaldırılmalı ve

taşınmalıdır.

2-9-5) Vinç hareket kademeleri, yani vitesleri, 10-15 saniye aralıklarla devreye sokulup

çıkartılmalıdır.

2-9-6) Manyetiğin aldığı malzemeyi iyi bir şekilde tutup tutmadığı araştırıldıktan sonra, kaldırma

işlemine başlanmalıdır. Manyetiğin konduğu yer pürüzsüz ve temiz olmalıdır. Birden çok kütük

kaldırılırken bütün kütüklerine yüzeylerine iyi bir şekilde bastığından emin olunmalıdır.

2-9-7) Bu işlemden sonra, birden kaldırma işlemine başlanmamalı, çok yavaş bir kaldırma işlemi

yapılarak, manyetiğin kütük demirleri tuttuğundan emin olunmalıdır.

Sayfa 12 / 88

2-9-8) Diğer önemli bir husus, kaldırılacak olan kütüklerin, tam ortasından, yani ağırlık merkezinden

kaldırma işlemi yapılmalıdır. Eğer ağırlık merkezi ortalanmadan kütükler kaldırılırsa, kütükler ağır olan

tarafa doğru kayacak ve manyetikten kayma ve düşme ve iş kazası riski doğuracaktır.

2-9-9) Manyetik, malzemeyi çekme ve bırakma işlemini normal yapmıyorsa yetkililere durum

bildirilmelidir.

2-9-10) Manyetiğin herhangi bir yere çarptırılmasından sakınılmalıdır. Aksi takdirde, hasarlanması

bahis konusu olacaktır.

2-9-11) Manyetik ve ona asılı duran yüke, elektrik şokuna maruz kalmamak için, hiç bir şekilde

temas edilmemelidir. Kaldırılan yükün düzeltilmesi gerekirse, bunun için kuru tahta veya sert plastik

malzeme kullanılmalıdır.

2-9-12) Manyetikle, manyetiğin kaldıracağı yük arasına yani manyetiğin elektromıknatıs alanı içine

kesinlikle girilmemelidir.

2-9-13) Kancadaki manyetik sallantı halinde iken, kaldırma ve indirme işlemi yapılmamalıdır.

Manyetiğin fazla sallanmasına meydan verilmemelidir.

2-9-14) Manyetiğin indirme işlemi, ağır ağır yapılmalı ve hızlı indirilmemelidir.

2-9-15) Rüzgarlı havalarda, köprü park freni sıkılacak ve çalışma kedi ( vinç arabası ) ile

yapılmalıdır.

2-9-16) Tırdan kütük demirler alınırken, tıra zarar verilmemesi için azami dikkat gösterilmelidir.

2-9-17) Kancaya bağlı manyetik ve yük, araçların şoför mahallinden ve işçilerin üzerinden

geçirilmemelidir.

2-9-18) Manyetiğin elektrik kablosu sık aralıklarla kontrol edilecektir.

2-9-19) Park halinde yapılması gerekenler şunlardır;

2-9-19-1) Manyetik kullanılmazken, düzgün ve rutubetsiz bir yere oturtulmalıdır.

2-9-19-2) Manyetiğin ana elektrik enerjisi kesilmelidir.

2-9.19-3) Bütün kombinatör kolları sıfır durumuna getirilmelidir. Ayrıca park frenleri sıkılmalıdır.

2-9-19-4) Yükler kesinlikle askıda bırakılmamalıdır.

Sayfa 13 / 88

2-10) Tav ocağı kütük yükleme platformu üzerine vinçle konan 12 metrelik demir kütüklerin

boylarının, tav fırını eni 6 metre olduğu için yarıya kesilmesi gereklidir. Bu kesme işlemi için oksi-LPG

kesme setleri kullanılır. Bu işlemi yapana işçi mutla oksijen alevinin zararlı etkisine karşı oksijen kesme

gözlüğü, başın korunması için baret, vücudun korunması için uygun iş elbisesi, ağır malzeme taşındığı

için emniyet ayakkabısı, kaynakçı eldiveni …. gibi kişisel koruyucu donanımı kullanmalıdır. Aşağıdaki

fotoda görüldüğü gibi, kesilen kütük demirlerin üzerine oturarak bu işlemi yapmak sakıncalıdır. Bu

maksatla alçak metal sehpalar kullanılmalıdır.

Sayfa 14 / 88

2-11) Bu kütükler işyerine tel bağlarla bağlı olarak getirilmektedir. Kütük yükleme platformu

üzerinde bu bağlar açılmakta ve fakat yerlerinden tam olarak çıkarılmamaktadır. Bu sebeple kütük

demirler üzerinde yürüyen birisinin ayakları rahatlıkla bu tellere takılıp düşebilir. Bu bakımdan bu riskin

ortadan kaldırılması için bu bağ telleri balyozlanarak iyice ezilmelidir.

2-12) Ocak şarj platformunda, yeterli kütük stoku oluşturulmalı ve fakat giriş ağzına gereğinden

fazla yükleme yapılmamalıdır.

2-13) Ocak şarj platformunda, ocak girişinde çalışanlar , ocaktan çıkabilecek gaz ve dumana karşı

solunum sistemlerini , uygun solunum maskeleri ile korumalıdır.

2-14) Kütük platformuna vinçle konan ve boyları kesilen kütükler itici pistonlarla tav fırını ağzına

kadar getirilerek muntazam bir şekilde hizalanır. Bu kütükler belli aralıklarla tav fırınına sokulur. Daha

doğrusu istenen sıcaklık derecesinde tavlanan kütük demirler fırından çıktıkça, fırın girişine yeni kütük

demirler şarj edilir. Kütükleri tav fırınına doğru yönlendiren elektrik motoru kayış kasnağı ile zincirli

transfer mekanizmasının zincir ve dişlileri uygun ve sağlam koruyucular içinde bulunmalıdır. Bu

koruyucular hiçbir şekilde yerlerinden çıkartılmamalıdır.

Sayfa 15 / 88

2-15) Tav fırını çıkış operatörü, fırının çıkış ağzında, fırında tavlanan ve akkor bir hale gelen kütük

demirleri, itici piston vasıtasıyla fırın çıkışından hadde hazırlama grubuna sevk eden görevli bir kişidir.

Bu kişi, zararlı ışın ve gürültü gibi dış koşullardan korunmak üzere kapalı bir mekan içinde çalışmalıdır.

Bu mekanın ocak tarafına bakan pencere kısmında ise zararlı kızılötesi ışınlara karşı gözlerini korumak

üzere bu ışınları süzen koyulukta cam bulunmalıdır.

2-16) Kütük itme aparatının bütün hareket alanı, tehlikeli olan bu alana girişlerin önlenmesi için

uygun ve sağlam barikatlarla çevrilmiş olmalıdır. Bu aparat üzerindeki zincir ve dişlilerden oluşan

transmisyon tertibatı ile bu tertibatı çalıştıran motorun kayış kasnağı üzerinde sağlam koruyucular

bulunmalıdır.

Sayfa 16 / 88

2-17) Tav ocağı ölçüm aletlerinin temizliğine dikkat edilmeli ve ayrıca

sağlıklı ölçüm yapıp yapmadıkları sürekli olarak kontrol edilmelidir.

2-18) Tav ocağı operatörleri ile bomcuları tav ocağı gürültüsünden ve

ışınından korunmak üzere kulak tıkaçları ile renkli camlı gözlük veya yüz

siperleri kullanmalıdır.

2-19) Tav ocağı operatörü ve bomcuları üretim akışına göre tav

durumunu ayarlamalı ve buna göre yeterli kütüğü üretim hattına

vermelidir.

2-20) Tav ocağının hemen çıkışındaki, ocaktan çıkan kızgın kütüğün

altından kestirme yol amacıyla geçilmemeli ve burada mevcut bulunan

koruyucu kapı, çalışma süresince kapalı olarak tutulmalıdır.

2-21) Tav fırınının brülör platformunun üzerinden yürünürken, ocağa ait çıkıntılı vana ve benzeri

ekipmana çarpılmamasına dikkat edilmelidir.

2-22) Tav ocağından akkor haldeki kütük demirin çıkmasından sonra, hadde hazırlama grubunun

kumandası için, orada kurulu bulunan “Hadde Hazırlama Operatör Kabini” bulunur. Burada oturan

operatör bütün hadde hazırlama tezgahlarının yönlendirilmesini ve kumandasını sağlar. Ayrıca bir

duruştan sonra, hatta yeniden kütük demir verilmesinden önce sesli bir korna ile hatta bulunan ve

çalışanları uyararak, kütüğün gelmekte olduğunu haber verir. Ayrıca acil durumlarda sesli anonslar

yapar.

Sayfa 17 / 88

2-23) Hazırlama hadde grubu, en kalın demirin çekildiği tezgahlar olduğu için, kütüklerin özellikle

tezgahlara giriş anlarında etrafa çok miktarda kıvılcım ve akkor metal parçaları sıçrar. Bu durumlarda

tezgahlara fazla yaklaşılmamalı ve dikkatli olunmalıdır.

2-24) Tav ocağı çıkışındaki, ilk kızgın kütüklerin kesitlerinin inceltildiği hazırlama grubu tezgahları

yanında çalışma platformu vardır. Bu platform üzerindeki saçlar sabit bir şekilde yerleştirilmiş olmalı ve

oynamamalıdır. Bu platformun altında ise bu hattaki röleli yolu çalıştıran elektrik motorları

bulunmaktadır. Bu motorların transmisyon tertibatları da fotoğrafta görüldüğü gibi delikli koruyucu

saçlarla kapatılmalıdır.

Sayfa 18 / 88

2-25) Demirin Şiring Yapması ( yoldan çıkıp yere yayılması) : Haddehane işletmelerine genelde

düz bir hat boyunca inşaat demiri haddelenmesi için haddehane boyunun yaklaşık 200-250 metre

olması gereklidir. Bu kadar uzun alan ise her haddehanede yoktur. Bu sebeple hadde boyunun orta bir

yerinde bir viraj yapılır. Böyle haddehanelere virajlı haddehane denir. Bu makalede virajlı bir

haddehanenin iş akım şeması verilmiştir. Virajlı veya boyu yeteri kadar uzun olmayan düz hat halindeki

haddehanelerde en önemli sorun, demirin şiring yapmasıdır. Hattın yeterli uzunlukta olmaması

sebebiyle demir hadde tezgahlarında çekilirken, hazırlama grubu tezgahları çıkışında yolundan çıkar. Bu

çıkmanın kontrollü bir şekilde yapılması gerekir. Yoldaki bir piston demiri yan tarafa zemine doğru

yöneltir. Bu yayılmanın diğer bir sebebi ise tav ocağında daha kalın kesitli kütük tavlanması ve

hazırlama grubuna verilmesidir. Hazırlama grubundan sonraki tezgahlar gelen demiri haddeleyinceye

kadar yayılan demir bir müddet yılan gibi kıvrılarak yerde hızla hareket eder. İşte demirin bu hareket

alanı oldukça tehlikelidir. Bu işlem esnasına tehlikeli olan bu alana girilmemeli ve buradan

geçilmemelidir. Demirin yayıldığı ilk noktaya geçici seyyar barikatlar konmalı ve bu alana

girilmemesine dair uygun ikaz levhaları yerleştirilmelidir.

Sayfa 19 / 88

2-26) Hazırlama grubundaki hadde tezgahlarında soğutma amacıyla su kullanılmaktadır. Gelen su

soğutma görevini yaptıktan sonra, kütük demirlerinden çıkan tufalı ( demir oksit ve toz) da alarak tufal

havuzuna gider. Bu soğutma suyu kanalları, içlerine düşülmemesi ve ayak girmemesi için sağlam

koruyucu kapaklar içine alınmalıdır. Haddehanedeki tufal çukurları sürekli üzerleri kapalı olarak

tutulmalıdır. Temizlik maksadıyla üzerleri açıldığında, düşmelere karşı etrafları geçici korkuluk veya

barikatlarla çevrelenmeli ve ikaz levhaları ile ikazlandırılmalıdır.

2-27) Arıza Doğrama Makası : Daha önce de bahsedildiği gibi, ara grup hadde tezgahlarından sonra

araya konan bir makastır. İlerideki hatta bir arıza halinde, yola verilmiş olan demirin daha fazla ileriye gidip risk

doğurmaması için , aşağıda fotosu görülen bu arıza makası ile belli kısa parçalar halinde kesilerek,

bunların ileride daha büyük tehlike doğurması önlenir. Bu makasın etrafının da öteki makaslarda olduğu

gibi her taraftan çepeçevre bir koruyucu içine alınması şarttır.

Sayfa 20 / 88

2-28) Haddehanelerde soğutma platformunda soğuk makaslardan kesilen ve uç-baş olarak

adlandırılan parça demirler makas altlarındaki büyük kazanlarda biriktirilir. Bu kazanlar dolunca,

yerlerinden köprü vinçlerle alınarak, damperli kamyonlara yüklenir. Ağır olan bu malzemenin

kaldırılması, taşınması ve kamyona yüklenmesi bazı iş güvenliği riskleri doğurur. Bu işlemler sırasında

vinç hareket alanı içine kesinlikle girilmemelidir. Vinç operatörü ise çalışanlar üzerinden yük

taşımamalı ve geçirmemelidir. Bu kazanın konduğu yerin bir tarafında zincirli platform masası ve öteki

tarafında ise, eğer sistem virajlı ile iki adet hadde hattı vardır. Yani atık kazanı kaldırılır, önce soğuk

makasa gelen hadde hattı üzerinden ve sonra da hazırlamadan gelen hadde hattı üzerinden geçirilerek ,

arka tarafta park eden kamyon üzerine getirilir. Bu işlemin iki kişi tarafından yapılmasında yarar vardır.

Bir kişi vince kumanda ederek kazanı kamyon üzerine getirmeli ve öteki kişi ise kamyon kasasına

aşağıdaki fotoda görülen özel yapılmış eğik platform üzerinden çıkmalı ve konan kazanı devirerek içini

boşaltmalıdır. Diğer önemli bir husus ise, arka arka yanaşan kamyonun platforma çarpmaması için,

lastik hizasına gelecek şekilde sağlam takozlar konulmalıdır.

Sayfa 21 / 88

2-29) Haddehanelerde mutlaka hadde hatlarının üzerinden geçilmesi gereklidir. Hadde hatları bir

şehri ikiye ayıran tren hatları gibidir. Bu hatlardan yüksek hızda mamul inşaat demiri ve nispeten daha

yavaş hızda yarı mamul kütük demir geçmektedir. Hazırlama grubunda hız yavaştır. Ancak soğutma

platformuna giden demirin hızı çok fazladır. Bu bakımdan bu hatların üzerinden gelişigüzel geçmek çok

tehlikelidir. Geçilmesi için, uygun yerlere aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi, kızgın ve hızlı demirin

geldiği taraf zırhlı olmak üzere uygun korunaklı geçiş merdivenleri yapılmalıdır.

Bu geçişlerin merdiven basamak ve sahanlıkları, temiz ,engelsiz ve kaymaz olmalıdır. Zırh olmayan

öteki tarafında da çift sıralı korkuluk bulunmalıdır.

2-30) Haddehanelerde duruşlarda veya bakımlarda, hadde tezgahlarının merdane aralıklarının

ayarlanması gerekmektedir. Alttaki merdane sabit bir mil üzerinde döner, üstteki merdanede bir mil

üzerinde döner ve fakat merdane aralığının ayarlanabilmesi için, üstteki merdane kalın yaylı bir

mekanizma üzerinden sıkılarak veya gevşetilerek aradaki aralık ayarlanır. Eski tip , yani iptidai tipte, bu

yayı yukarıdan tespit eden kalın somuna uzun uçlu bir lokma takılarak bu lokma ucuna balyozla

vurularak sıkma veya gevşetme işlemi yapılır. Hadde tezgahlarının yüksekliği yaklaşık 175-180 cm

olduğu için, bu işi yapan kişi tezgah üzerine çıkarak bu vurma işini yapabilir. İşte burada tezgaha çıkma,

inme yukarıda balyozla vurma işlemlerinde aşağıya düşme riski vardır. Ayrıca bu vurma işleminde

yayın içinden geçen ve aşağıdaki ucu kaynaklı olan çubuğun kopması sonucu gerilmiş yay serbest

kalarak üst kısmı fırlar ve bu işlemi yapan işçiye çarpabilir. Nitekim bir haddehanede bu şekilde bir iş

kazası olmuştur. Aşağıda bu şekildeki bir hadde tezgahı sol taraftaki fotoda görülmektedir.

Sayfa 22 / 88

2-31) Halbuki yukarıda sağ taraftaki fotoda görülen hadde tezgahında ise, yukarıda bahsedilen ayar

işinin yukarıya çıkmadan, aşağıdan yapılabileceği bir sıkma mekanizması yapıldığı görülmektedir.

Böyle bir tezgahta kişi yukarıya çıkmadan aşağıdan bu işlemi emniyetli bir şekilde yapabilmektedir. Bu

nedenle, hadde tezgahlarının bu tipte olmasında büyük yarar vardır.

2-32) Haddehanelerde büyük güç ve hızda dönen mekanizmalar ve transmisyon tertibatları vardır.

Bunlar hadde tezgahlarını döndüren miller, volanlar, büyük kaplinler, kullanılan motorların kayış kasnak

tertibatlarıdır. Çok tehlikeli olan bu kısımların “ Makine Koruyucuları Yönetmeliği” ‘ nde belirtilen

özelliklerde uygun ve sağlam koruyucuları bulunmalıdır. Bu koruyucular sürekli takılı vaziyette

bulundurulmalıdır. Onarım ve bakımlarda yerlerinden çıkarılmaları bahis konusudur. Ancak bu işler

bittikten sonra yerlerine derhal takılmalıdır. Aşağıda fotolarda, en çok karşılaşılan bu tertibatlara ait

koruyucular görülmektedir.

Sayfa 23 / 88

2-33) Haddehane işletme sırasında, her an için, çekilen demirlerin yola girmeyerek karışması riski

mevcuttur. Bu bakımdan işletme boyunca hadde tezgahlarının yanlarına fazla yaklaşılmamalı ve

özellikle yetkisiz kişilerin tehlikeli alan içine girmesi engellenmelidir. Aşağıdaki fotolarda görüldüğü

gibi demir karışması olduğu zaman, yetkili hadde işletme ve bakım ekipleri uygun demir kıskaçlar ve

oksijen kesme aparatları kullanarak, bu duruma müdahale etmeli ve karışan demirleri keserek ve

kıskaçlarla uzaklaştırarak ortalığı temizlemelidir. Buradan çıkartılan kızgın veya sıcak demirler uygun

bir yerde soğumaya bırakılmalı ve etrafı çevrelenerek işaretlenmelidir. Hazırlama grubunda karışan

malzemeler daha kalın ve ağır olduğu için, çekme ve kaldırma işleminde tavan vinçleri kullanılmalıdır.

2-34) Virajlı olan haddehanelerde, hadde tezgahlarından çekilerek belli bir derecede kesiti inceltilen

akkor haldeki inşaat demirleri, hızla viraj içindeki oluktan dönerek öteki tarafa doğru devam eder. Viraj

yolu içinden demirin çıkabileceği düşünülerek, viraj yolu içinde bulunulmamalı ve hatta çok defa

yapıldığı gibi viraj demirlerine oturulmamalıdır.

2-35) Haddehaneden zaman zaman çıkan hadde bozukları, virajın olduğu yerdeki dış cephe

boşluğundan dışarıya alınır. Bu bozuklar karıştıkları yerlerden, çıkartılabilecek boylarda oksijen kesme

aparatları ile kesilerek karıştıkları tezgahlardan çıkartılır. Hazırlık grubundan çıkan hadde bozuklarının

Sayfa 24 / 88

kesitleri kalın olduğu için ağırdırlar. Bu bakımdan bunlar, bu boşluktan ucu kancalı ve bir çekme

motoruna bağlı bir zincir tertibatı ile çekilerek dışarıya alınır. Bu işlem sırasında ve de her an için hadde

yolundan fırlayıp dışarıya çıkabilecek kızgın demirler olduğu düşünülürse, bu çıkışın her iki tarafı

aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi seyyar barikatlarla çevrelenmeli ve ikaz levhaları ile de

ikazlandırılmalıdır.

Buradaki hadde bozukları metal sehpalar arasına alınarak bağlanmalı ve fazla biriktirilmeden

çelikhane tekrar işlenmek üzere transfer edilmelidir. Hadde bozuklarını çekmek için kullanılan motorun

kayış kasnağı üzerinde koruyucu bulunmalı ve bu motor dış tabiat koşullarına karşı bir sundurma ile

korunmalıdır.

2-36) Hadde tezgahları merdanelerinde, demirin geçtiği merdane pasolarına elektrik ark kaynağı ile

iz bırakılması, değişecek pasoların şaloma ile yakılıp tel fırça ile tufallerinin temizlenmesi tezgah

çalışırken tezgah çıkışından dikkatli bir şekilde yapılacaktır. Kesinlikle tezgahların giriş taraflarında,

tezgahlar durdurulmadan bu işler yapılmalıdır. Durulan yere sağlam bir şekilde basılmalıdır. Tezgah

girişinden bu işlerin yapılması halinde, ellerdeki fırça veya şalomaların birbirleri üzerinde dönen iki

hadde silindiri arasına girmesi halinde ellerin ve hatta kolların hadde tezgahına kaptırılması riski

Sayfa 25 / 88

doğacaktır. Bu işin sonucu uzuv kayıplı iş kazaları olacaktır. Bu tip uzuv kayıplı iş kazaları çeşitli

haddehanelerde olmuştur.

2-37) Finish Grubu Hadde Tezgahları : Bu tezgahlarda artık haddelenen demir en yüksek hızına

çıkar. Bu tezgahlar artık daha önce kesitleri çeşitli yollarla inceltilen ve değiştirilen demirlere son

şekillerinin verildiği tezgahlardır. Çekilen demirin kesitine göre bu hattaki tezgahların sayısı değişir.

Genelde 5 veya 6 adettir. Son teknolojiye göre finish grubu içinde dörtlü veya beşli slit ( yarma) işlemi

de bu tezgahlarda yapılmış olur. Bu sistem, haddehanede üretimin arttırılmasını da sağlar. Birinci grup

finish tezgahında giren demirin şekli kalın yuvarlaktır. Birinci ve ikinci finish tezgahında bu kesit lama,

yani dikdörtgen kesite dönüştürülür. Bu lama dik veya yatay durumda olabilir. Üçüncü finish tezgahında

lama kesitli demirin kesiti, dog bone ( köpek kemiği) şeklindeki kesite dönüştürülür. Dördüncü finish

tezgahında artık kesit, birbirine bir noktada birleşik dörtlü yuvarlak şekil haline dönüştürülür. Beşinci

finish tezgahında ise birbirine birleşik olan dörtlü demirler, artık birbirlerinden ayrılırlar ve fakat

şekilleri tam yuvarlak olmayıp oval şeklindedirler. Altıncı tezgahta ise artık bunlar tam daire kesitli

birbirinden bağımsız demirler haline gelirler. Finish grubunda demirin hızı 10 ila 15 metre/saniye

arasındadır. Bu sebeple bu tezgahlardan eğer demir yol dışına çıkarsa ciddi tehlike doğurabilir. Bu

bakımdan çalışma sırasına bu tezgahların yanlarına fazla yaklaşılmamalıdır.

Sayfa 26 / 88

2-38) Termeks ( veya Tempcore) Ünitesi : Bu ünitede sıcak çekilmiş ve son şekli verilmiş olan hala

kızgın durumdaki inşaat demirine , kontrollü olarak belli bir ısıda basınçlı su verilerek demirin dış

yüzeyi 250 C derecesine kadar düşürülerek sertleştirilir. Ancak iç yüzeyin sıcaklığı hala 900 C derecesi

civarındadır. Dış yüzeyde bu hızlı soğuma sonucu bir martenzit kabuk oluşur. Bu ünitede yapılan dış

yüzey sertleştirme işleminden sonra, soğutma platformunda kendiliğinden devam eden ikincil bir ısıl

işlem daha vardır. Martenzit küçük tanecikli bir yapı olması nedeniyle, oldukça sert ve mukavimdir;

ancak, kırılgan bir yapıya sahip olduğu için, ısıl isleme tabi tutulması gerekmektedir. Bu noktada ani

soğutulan dış kabuğun altında, hala sıcak olan merkezin ısısı devreye girmekte ve ani soğumayla oluşan

dıştaki martenzit kabuğu, malzeme soğutma ünitesini terk ettikten sonra, içerden dışarıya doğru

temperlenmektedir. Bu işlem, malzeme soğutma platformuna, ulaşıncaya kadar devam eder. Soğutma

platformunda yan yana dizilmiş diğer malzemelerin sıcaklığından da etkilenerek, merkezdeki yapı, son

seklini alır. Bu kontrollü soğutma sisteminden başka, demire mekaniksel dayanım kazandırmanın öteki

yolları kimyasal işlemlere ve soğuk işlemlere tabi tutmaktır. Kimyasal işlemler çelikhanelerde izabe

aşamasında erimiş demir içindeki karbon ve mangan oranlarının arttırılmasıdır. Bu maddelerin katılması

demek maliyeti arttırmak demektir. Soğuk işlemler ise, mamul inşaat demirine, daha sonradan burma,

çekme gibi soğuk işlemler uygulanmasıdır. Bu işlemde ise üretim hızı düşmekte ve fazladan yapılan bir

işlem olması da maliyeti arttırmaktadır. Kontrollü soğutma metodu, haddehane iş akışı içinde olduğu

için ekstra bir zaman kaybı veya ilave bir pahalı madde kullanımı ( soğutma suyu hariç) olmamakta ve

tercih edilmektedir.

Genelde termeks suyu giriş sıcaklığı yaklaşık 15 ila 25 santigrat derecesi arasındadır. Buradan çıkan

daha sıcak su soğutma kulesine soğutulmak üzere gönderilir. Bu soğutma suyu sistemi genelde açık bir

sistemdir.

2-39) Uçar Makas : Termeks sisteminden çıkan soğutulmuş demirler istenen boylarda uçar makasta

otomatik olarak kesilir. Bu boy, haddehane işletmesinin soğutma platformunun boyuna göredir. Bu

boylar genelde 12 metre veya 12 metrenin katları şeklindedir. Yukarıda iş akım şemasında gösterilen

haddehanenin soğutma platformu boyu 36 metredir. Bu makas otomatik olarak kesme yaptığı ve makasa

gelen demirlerin hızı da yüksek olduğu için, hareketli makas uçları çok hızla mil etrafında döner. Yani

bu makas çok tehlikeli bir tezgahtır. Bu sebeple bu makasın etrafının çepeçevre bir kafes sistemi ile

kapatılması gereklidir. Ayrıca gelen demirin uç ve son kısmını da kestiği için, kesilen bu demir parçalar

etrafa sıçrayabilir. Bu bakımdan etrafında koruyucu olsa bile bu tezgah yanına yaklaşılmamalıdır.

Sayfa 27 / 88

Ayrıca makasın tehlikeli olan hızla dönen hareketleri kısımları aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi turuncu

veya kırmızı renge boyanmalıdır.

2-40) Soğutma Platformu : Uçar makasta istenen boylarda kesilen inşaat demirleri soğutma

platformuna gönderilir. Soğutma platformu girişinde her partiden birer numune alınarak bu numune

üzerinde gerekli kimyasal ve fiziksel testler yapılır. Soğutma platformuna gelen sıcak demirler adım

adım ileriye doğru itilerek soğutulur ve platformun öteki tarafındaki cepte belli bir adedi bulunca (

paketteki demir sayısı kadar), otomatik olarak, soğuk makasa doğru itilerek gönderilir.

Soğutma platformunda sürekli olarak en az bir kişi görevlidir. Bu kişi, demirlerin düzenli bir şekilde

sıralanmasını sağlamak ve en önemlisi kısa gelen veya kıvrık olan demirleri ayırmakla görevlidir.

Elindeki kıskaç ile kısa demirleri tutarak hemen arkadaki cebe yerleştirir. Kıvrık olan demirleri ise

demir makası ile keserek küçük düzgün parçalar haline getirir ve bunları da cebe koyar. Demirlerin

soğuk makasa düzenli gitmesini sağlamak için de, aynı hizada olmayan demirleri, gene demir kıskacı ile

kırbaçlayarak diğer demirlerle aynı hizaya getirir.

Soğutma platformunda demirler, belli bir derecede soğutulsa bile, insana zarar verebilecek bir

sıcaklıktadır. Yukarıdaki işler yapılırken dikkatli olunmazsa, vücut yanmaları oluşabilir. Nitekim

soğutma platformlarında bu tip iş kazaları çok olmaktadır. Diğer bir iş kazası türü ise, eğilerek kısa

demirleri çekerken veya kıvrık demirleri keserken, dengenin kaybedilmesi sonucu sıcak demirlerin

üzerine düşülmesi sonucu oluşan el veya vücut yanıklarıdır.

Sayfa 28 / 88

Soğutma platformunda eğri ve boyları kısa gelen demirler demir kıskacı ile çekilerek geri alınır. Eğri

gelenler ise yukarıda sağdaki fotoda görüldüğü gibi, demir makasları ile kesilerek küçük parçalara

ayrılır. Bu demir makasları sık aralıklarla kontrol edilmelidir. Zamanla ellerin sıkışmasını önlemek

üzere, makas kollarının eğikleşmesine ve makas kollarının belli bir aralığını sağlayan tırnakların

aşınmasına müsaade edilmemelidir. Aşağıda sağdaki fotoda tırnakları aşınan ve kolları içeriye doğru bel

veren bir makas görülmektedir. Bu makası kullanan bir işçi demir keserken, el parmaklarının iki kol

arasına sıkıştırarak iş kazası geçirmiştir.

2-41) Örnek Alma ve Kalite Kontrol İşlemleri: Bir

haddehanede her yeni imalat başında ve her paso değişiminde 15

dakika ara ile, soğutma platformu çıkışında, rastgele demir

çubuklar çekilerek alınır. Orada mevcut olan demir kesme

makası ile istenen uzunlukta numune demir çubuklar kesilir.

Sonra bunlar kalite kontrol laboratuvarına götürülerek burada

kesit, nervür derinlik ve aralıkları gibi fiziki ölçülerle, ağırlık,

dayanaklık, çekme ve bükme testleri yapılır. Eğer uygunsa

üretime devam edilir. Değilse üretim durdurularak, gerekli

düzeltmeler yapılır. Bu işlem doğru mamul ürün buluncaya

kadar devam eder. Çıkan uygun olmayan ürünler toplanarak

satıştan kaldırılır ve hurda olarak yeniden işlenir. Yapılan

işlemler rapor ile kayıt altına alınır.

Sağ tarafta çekme testi için kullanılan test cihazı

görülmektedir.

Sayfa 29 / 88

2-42) Soğuk Makas : Soğutma platformundan gelen ve belli bir ısıya kadar düşürülmüş olan demir

paketleri, bu makasta istenen boylarda, şeması verilen haddehanede 6 metrelik boylarda kesilir ve

buradan transfer masasına gönderilir. Soğuk makasta kesilen uç ve baş artık demirleri soğuk makas

altındaki bir metal kazana dökülür. Bu kazan dolunca, köprü vinç vasıtasıyla bu kazan yerinden alınır ve

zemin koddaki uygun bir yere konur. Bilahare bu kazan gene köprü vinçler vasıtasıyla, bir yandaki

holdeki platform yanında bekleyen damperli kamyona yüklenir. Bu uç-baş artıkları bilahare çelikhaneye

gönderilerek ergitme işlemine tabi tutulur. Bu kazanın soğuk makas altındaki yeri dar bir yer olduğu

için, bu kazanın yerinden çıkartılması sırasında soğuk makas altında kimse bulunmamalıdır. Soğuk

makas altına inilen merdiven basamakları uygun ve kaydırmaz olmalıdır. Ayrıca kazana dökülmeyip

etrafa sıçrayan demir parçaları da emniyetsiz bir zemine sebep olmaması için, sık sık toplanmalı ve

kazan içine atılmalıdır. Makasta kesilen uç- baş artık demir parçaları , makas altındaki kazana dökülür.

Kazan dolunca, tavan vinci ile buradan alınarak depolanacağı yere götürülür. Bu taşıma işlemi sırasında,

kaldırılan yük altına girilmesi önlenmelidir.

2-43) Soğutma Platformu Kumanda Kulesi : Bu kulede görevli olan operatör soğutma platformu

ile soğuk makasın çalıştırılması veya durdurulmasını sağlar. Acil hallerde sistemin durdurulmasını temin

eder. Oturduğu yerden, soğuk makasa doğru gelen demir paketlerini, kulenin hemen önünü iyi bir

şekilde görebilmesi için, aşağıdaki fotoğrafta görüldüğü gibi, kule önüne bir dış bükey ayna

konulmasında büyük yarar vardır.

Sayfa 30 / 88

2-44) Transfer Masası : Soğuk makastan çıkan ve artık kesin boylarını almış olan demirler transfer

masasına gönderilir. Buradan kademeli bir şekilde paketleme yapılacağı cebe doğru hareket ettirilir.

Cebe dökülmeden önce, sayımcı denilen kişi demirleri sayar, pakette bulunması gereken sayıya

ulaşılınca demirler cebe boşaltılır. Cep önünde görevli olan kişi, gelen demirler arasında kısa veya kıvrık

demirler varsa, bunları demir kıskacı ile çekerek alır ve hemen arka taraftaki , uygun olmayan

demirlerin konduğu cebe koyar. Bu işlem sırasında arka taraf kontrol edilmeli ve orada bulunan veya

oradan geçen birisi olup olmadığı araştırılmalıdır. Bu işlem sırasında, arkaya doğru atılan demirlerin

çarptığı kişilerin geçirdiği iş kazaları olabilmektedir. Ayrıca transfer masasının bazı yerlerine demir

karıştığı zaman çıkılması ve müdahale edilmesi gerekmektedir. Bu bakımdan, çıkılabilecek ara

boşluklar, alttaki sağdaki fotoda görüldüğü gibi kalın saçlarla kapatılmalıdır.

Sayfa 31 / 88

2-45) Otomatik Sayım Makinası:

Transfer masasına gelen ve sonra paketlenecek olan demir çubuklar, orada görevli bir sayımcı

tarafında gözle sayılır. Bir pakette olması gereken sayıya erişince elektrikli bir kumanda ile paketi ayırır

ve paket çukuruna düşmesini sağlar. Yani bu iş için sürekli bir eleman görevlendirilir. Ayrıca bu kişinin

saymasında sık sık hatalar olabilir. İhraç edilecek olan mallarda, bu husus kalite konusunda sorun

yaratır. İşte bu sayım işinde insan ve insan hatası faktörünü ortadan kaldırmak için, otomatik sayım

makinası kullanılabilir. Bu cihazın ana prensibi şudur. Transfer masasına gelen çubuk demirlerin çift

kamera sistemi ile anlık fotoları ve videoları çekilir. Bu yolla demirlerin bir pakette olması gereken

sayıları sayılır, bu sayıya ulaşınca, transfer masası üzerinde belli aralıklarla monte edilmiş ve bu sisteme

bağlı ayırıcı çubuklara kumanda verilir. Bu çubuklar, istenen sayıya ulaşır ulaşmaz dikey olarak

yukarıya doğru kalkar gelen demir çubukları ayırır ve sistemi durdurur. Bu iş akışını daha hızlı bir hale

getirir ve insan hatasını ortadan kaldırır. Aşağıda bu sistemin iş akım şeması ve fotoları görülmektedir.

Sayfa 32 / 88

2-46) Paketleme Tezgahı : Uygun sayıda ve cepte toplanmış olan inşaat demiri paketleri röleli bir

yolla kaydırılarak, paketleme tezgahına getirilir. Bu tezgahı bir operatör çalıştırır. Paketlerin belli

yerlerinden, demirlerin kesitine göre 6, 8 ve 10 mm çapında nervürlü demirler birkaç tur bağlanır ve

sonunda bu demirlerin uçları makine tarafından döndürülerek sıkıştırılır. 12 metrelik paketlerde 3 adet

çift donanımlı kaldırma sapan bağlantısı ve bunlardan başka 4 adet de tek donanımlı bağlama için, demir

çapına uygun kesitte bağ telleri kullanılır. Eğer imalat hızı fazla ise, mevcut olan bu paketleme

sisteminin karşı tarafında ikinci bir paketleme sistemi de yapılabilir. Böylece paketleme hızı artar.

2-47) Düz Paketlerin Tıra Yüklenmesi : Paketlenen düz inşaat demiri paketleri ya tırlara

yüklenerek hemen sevk edilir, ya da hemen sevk edilmesi gerekmiyor ise stok alanına istiflenir. Tır

üzerine yüklenmesinde paketler köprü vinçlerle daha sağlam olan kaldırma halkalarına zincir sapanlar,

eğer boyları 12 metre ise 3 , eğer 6 metre ise iki ayrı yerinden takılarak kaldırılır ve düzgün bir şekilde

tır kasasına yüklenir. Tırın hemen kenarlarına konacak olan paketlerin kayarak aşağıya düşmemesi için

bunlar dikkatli ve düzgün bir şekilde yerleştirilmelidir. Bu işlemden sonra bir işçinin yukarıya çıkarak,

takılmış olan sapan kancalarını yerlerinden çıkartması lazımdır. Tır üzerine lastiklerin üzerlerine

basılarak çıkılması veya başka bir şekilde tırmanılması uygun değildir. Aşağıdaki fotoğrafta , sağ

taraftaki görülen merdiven stabil olarak kasaya tutunamadığı ve zaman zaman kayabildiği ve çok ağır

olması sebebiyle bel incinmesine veya düşüp ayaklara çarpmasına sebep olabildiği için iptal edilmiş ve

bunun yerine sol tarafta görülen turuncu renkli stabil ve hafif seyyar merdiven hizmete sokulmuştur.

Ayrıca demir paketlerinin kaldırılması ve transferinde, kullanılan vincin azami kaldırma kapasitesi ve

kaldırılan paketlerin ağırlığı düşünülerek, her bir seferde kaldırılabilecek paket sayısı kısım yetkilisi

tarafından hesaplanmalı ve bu işi yapan ekibe bildirilmelidir.

Sayfa 33 / 88

2-48) Düz Paketlerin Firkete Tezgahına Gönderilmesi : Paketlenmiş düz demir paketleri, gene bir

röleli yolla firkete tezgahına gönderilir. Sonra röleli yolun sonundan köprü vinç vasıtasıyla demir paketi

kaldırılarak , firkete tezgahına getirilir ve tezgaha diklemesine ve kayan tezgah diklemesinin arkasına

konur. Eğer röleli yolda merdaneleri döndüren motor milleri, aşağıdaki fotoda görüldüğü gibi yürüme

platformu üzerinde çıkıntılı bir vaziyetteyse, dönen bu mile ayak girmemesi için üzerine fotodaki gibi

yuvarlak koruyucular yapılmalıdır.

Sayfa 34 / 88

2-49) Firkete Tezgahı : Firkete demek, saç firketesi şeklinde düz demir paketinin ikiye

katlanmasıdır. Firkete yapılmasının ana sebepleri, müşterinin bu şekilde talep etmesi, 12 metrelik boy 6

metreye ineceği için tırlar yerine kamyonlarla taşınabilmesi, tırların giremeyeceği ve manevra

yapamayacağı yerlere kamyonların daha rahat girmesi şeklinde özetlenebilir. Ancak soğuk demircilere

sorarsanız, onlar düz paket demirlerle çalışmayı severler. Çünkü yapacakları işlemden önce firkete

şeklindeki demirleri teker teker açarak düz hale getirmek ve kıvrılma yerlerini düzeltmek ekstra yorucu

bir iştir. Tezgah çalıştırıldığı zaman demir paketinin arkasındaki tezgah diklemesi harekete geçerek düz

paketi ikiye katlar. Bu esnada paketin içeriye doğru kapanan kısmında kimse bulunmamalıdır. Bu

aşamada tezgahın en tehlikeli kısmı burasıdır. Firkete haline getirilen demir paketleri bilahare, belli

yerlerinden 6 veya 8 mm çağımda demirlerle bağlanır ve tek bir paket haline getirilir. Sonra köprü

vinçlerle kaldırılıp, hazır bekleyen tırlar üzerine uygun ve sıralı bir şekilde yüklenir. Eğer anında

yüklenmesi gerekmiyorsa bu bölümde bulunan stok alanına stoklanır ve bilahare tırlara yüklenerek sevk

edilir.

Sayfa 35 / 88

2-50) Haddehanelerde Yapılması Gereken Periyodik İş Güvenliği Kontrolleri :

Haddehanelerde iş güvenliği açısından periyodik olarak kontrol edilmesi gereken önemli ekipmanlar

vardır. Bu kontroller zamanında yapılmazsa, bu tesisatlardan doğabilecek riskler sonucu çok ciddi iş

kazaları olabilir. Bu kontrollerin başlıcaları aşağıda belirtilmiştir ;

2-50-1) Kaldırma ve Taşıma Araçları : Bu kapsamda bütün köprü (tavan) vinçleri, portal vinçler,

mobil vinçler, forkliftler, motorlu makas kaldırma platformları, mekanik veya pnömatik asma iskeleler

ve benzerleri bulunmaktadır. “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları

Yönetmeliği” ‘ ne göre bu ekipmanın senede bir defa periyodik olarak kontrol edilmesi gereklidir. Bu

süre bence mantıklı olmayıp, çok uzun bir süredir. İş Güvenliği nosyonu olmayan kişiler yönetmelik

yaparsa böyle olur (!). Demir çelik, maden ve inşaat gibi çok yıpratıcı sektörlerde kullanılan bu ekipman

bir sene dolmadan bir sürü eksiklik ve önemli arıza çıkartır. Eski mevzuata göre her 3 ayda bir defaydı.

Ama bu süre de çok sıktı. Daha noksanlar giderilmeden öteki kontrol zamanı gelmekteydi.

2-50-2) Kompresörler , Hava Tankları ve Diğer Basınçlı Kaplar : Kompresörler için ayrı bir

kontrol raporu vardır. Genelde kompresörün yapılacak bir kontrolü yoktur diye kompresörlerin

kontrollerini yapmazlar. Kompresörler de mutlaka kontrol edilmeli ve ilgili kontrol raporu

doldurulmalıdır. Basınçlı tanklarda kontrol iki türlü yapılabilir. Uyduruk ve kolay yöntem, belli

yerlerden yapılan tahribatsız muayene metotlarıdır. İkincisi ise hidrostatik testtir. Bu test adından da

anlaşıldığı gibi, suyla yapılan bir testtir. Bu test meşakkatli olduğu için genelde, firmalar bu testi

yapmazlar. Çünkü, basınçlı kap devre dışı bırakılacak, çıkışları kapatılacak ve içine ağzına dolana kadar

su basılacaktır. Ondan sonra, bir el cenderesi (pompası) veya elektrikli pompa ile azami çalışma

basıncının 1,25 katına kadar basınç uygulanacaktır. Bu basınca erişilince 15 dakika beklenecektir. Bu

arada üzerindeki manometre, pompanın manometresi ile kalibre edilecek ve tankta bir açılma ve su

kaçağı olup olmadığına bakılacaktır. Bu test tankın hacmine göre, 3 ve 4 saat sürebilir. Bu test eğer hava

ile yapılırsa, basınç arttırıldığı zaman tank bomba gibi patlar. Hidrolik testte ise kaçak yapan veya

yarılan yerden dışarıya sadece sular fışkırır.

2-50-3) Elektrik Koruma ve İşletme Topraklama Tesisatları : Bu tesisatların da periyodik

kontrollerinin senede bir defa yapılması gereklidir. Bu kontroller yağışlı mevsimlerde değil ve fakat

kuru mevsim olan yaz aylarında yapılmalıdır. Bu kontrollerde hem fiziki olarak tesisat ve bağlantı

yerleri genel olarak kontrol edilir ve hem de toprak intişar (yayılma) dirençleri ölçülür. Bulunan değerler

“ Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” ‘ nde belirtilen değerlerle karşılaştırılıp bir kontrol

raporu yazılır.

2-50-4) Paratoner Tesisatları : Haddehane işletmelerinde, tav ocağı bacası gibi yüksek noktalar

bulunur. Bu bakımdan bu yüksek noktalara konmak ve işletmenin tamamını kapsayacak şekilde

paratoner tesisleri kurulması şarttır. Bu tesisatların da kontroller her senede bir defa yapılmalı ve kontrol

raporları düzenlenmelidir.

2-50-5) İşyeri Ortam Ölçümleri : Bu ölçümlerden kasıt, gürültü, titreşim, gaz ve toz , termal konfor

( hava akış hızı, nem, sıcaklık), aydınlatma (gece ve gündüz) , uçucu ve parlayıcı sıvı ve gaz….gibi

ölçümlerdir. Her ne kadar ilgili mevzuatta, bir kayıt bulunmamasına rağmen, bu ölçümlerin de senede

bir defa yaptırılmasında büyük yarar vardır. Bu kontrollerin bu konuda yetki almış olan firmalara

yaptırılması gerekmektedir.

Sayfa 36 / 88

3) HADDEHANELERDEKİ YARDIMCI TESİSLERDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

3-1) DOĞAL GAZ İSTASYONU VE TESİSATINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Haddehanelerde tav ocaklarında demir kütüklerinin ısıtılıp akkor hale getirilmesinde, genellikle temiz

bir yakıt olan doğal gaz kullanılır. Bu yakıt hem yüksek randımanlıdır ve hem de çevre açısından baca

emisyonu bakımından temiz bir yakıttır. İşyerine doğal gaz, dağıtıcı firma olan BOTAŞ tarafından

getirilir ve bir doğal gaz istasyonu kurulur. Gerek bu doğal gaz istasyonunda ve gerekse işyeri içindeki

doğal gaz tesisatına aşağıdaki iş güvenliği tedbirleri alınmalıdır;

3-1-1) Doğal gaz istasyonu etrafı minimum 2 metre yüksekliğinde çitlerle çevrelenmelidir. Bu

istasyonun kapısı, yetkisiz girişlerin önlenmesi için sürekli kilit altında tutulmalıdır. Bu istasyona

BOTAŞ’ ın sayaca bakmak için gelen yetkili personeli, işyerinin yetkili personeli ve iş güvenliği uzmanı

ve görevlileri haricinde kimse girmemelidir. Kilit anahtarının nerede olduğu bir bilgi levhası üzerinde

belirtilmelidir. Giriş kapısına aşağıda belirtilen iş güvenliği ikaz levhaları asılmalıdır;

Sayfa 37 / 88

3-1-2) Doğal gaz istasyonu girişine, ayrıca doğal gazın özelliklerini belirten tanıtıcı bir pano ile

işyerinde yayınlanmış olan aşağıdaki doğal gaz talimatının da asılmasında büyük yarar vardır.

3-1-3) Doğal Gaz istasyonu, “Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında

Yönetmelik” gereğince, bu yönetmelik ekindeki , yukarıda sağda gösterilen “Ex Patlayıcı Ortam” ikaz

levhasının da asılması gerekmektedir.

3-1-4) Doğal gaz istasyonunun dört bir cephesine aşağıda gösterilen ikaz levhasının asılması

gereklidir.

3-1-5) İşyeri içindeki doğal gaz boru hattının da hat boyunca işaretlenmesi gereklidir. Çünkü

buralarda bilinçsiz bir şekilde yapılacak kazılarda, bu boru hattının kırılması ve doğal gaz kaçağı olması

riski vardır. Bu bakımdan yukarıda sağdaki ikaz levhası, beşer metre aralıklarla hat boyunca

yerleştirilmelidir.

3-1-6) Doğal gaz istasyonu girişinde, bir yangın halinde kullanılmak üzere bir yangın hidrantı, köpük

ekipmanı, ABC sınıfında yeterli sayıda ve kiloda yangın söndürme cihazı hazır olarak

bulundurulmalıdır.

Sayfa 38 / 88

3-1-7) Doğal gaz istasyonu zemininde zamanla otlar büyür ve bir müddet sonra bunlar kuruyarak

yanıcı bir hale gelir. Bu bakımdan, otlar fazla büyümeden köklerinden sökülmeli veya kimyasal ilaçlarla

ot mücadelesi yapılmalıdır.

3-1-8) Doğal gaz istasyonunda çok iyi bir topraklama tesisatı olmalıdır. Bu topraklama tesisatına

istasyondaki bütün metalik aksam iletken yolla bağlanmalıdır. Yani bu istasyonda bütün metalik

kısımlar birbirine bağlanıp topraklanarak, ayni eşpotansiyel yüzey hale getirilmelidir. Yani aralarında

bir potansiyel farkı olmamalı ve böylece bir kısa devre arkı oluşmamalıdır. Bu tesisat bu istasyona ait

özel bir topraklama olmalıdır. Yani işyerinde bulunan diğer topraklama tesisatı-ları ile bir bağlantısı

olmamalıdır. Zira bu bölge patlayıcı tanımında olan bir bölgedir. Yani her an için doğal gaz kaçağı

olabilir ve kaçak yapan doğal gaz havanın oksijeni ile patlayıcı bir ortam oluşturur. Bu tesiste

oluşabilecek bir kıvılcım kaynağı ile parlama ve patlama olayları olabilir. Ancak bu tesisatta vanaların

her iki tarafında olduğu gibi bazı flanş bağlantıları vardır. Flaşlarda iki türlü conta kullanılmaktadır.

Birincisi klingrit conta olup, bu conta yalıtkandır. O zaman bu conta metalik aksamdaki kısa

devrelemeyi, yani birbirine iletken yolla bağlanmayı engelleyecektir. Belki karşıt görüş olarak , flanş

aynaları zaten birbirine cıvatalarla bağlı denebilir. Ancak cıvata bağlantısı, iyi bir topraklılık halini

devam ettirmez. Zira civatalar paslanabilir, bağlandıkları yerlerde boyalı yüzeyler üzerine takılmış

olabilir. Bu contanın kullanıldığı flanşlar bu sebeple, birbirine dıştan iletken köprülerle kısa

devrelenmeli ve topraklılık halinin devam etmesi böylece sağlanmalıdır. Aşağıda fotoğraf ve resimlerde,

bu kısa devrelenmenin nasıl yapılacağı gösterilmektedir. Yan taraflardaki flanşlar köprülenmeli ve

ayrıca birinci flanşın giriş diski ile ikinci flanşın çıkış diski de köprülenmelidir. İkinci conta ise metalik

contadır. Yani bu conta iletkendir. Metal bir diskin her iki tarafında sıkma basıncı altında ezilen ve gaz

sızmasını önleyen çok ince metal yaprakçıklar vardır.

Sayfa 39 / 88

3-1-9) İşyeri açık alanından doğal gaz boruları yer altından döşenerek geçirilir. Kapalı alanlarda ise

dıştan görünür boru donanımı ile devam eder. Yanıcı gaz olarak doğal gaz borularının SARI renkte

boyanması gerekir. İç tesisat genelde , tav ocağının brülör sistemlerine gider. Ancak diğer maksatlar,

yani yanıcı gaz olarak kullanılmak üzere quick kaplinlere de bağlanabilir. Bu çıkış ağızlarına küçük

plakalar üzerine “Doğal Gaz” yazıları asılarak, bu donanım isimlendirilmelidir.

3-2) LPG (SPG) LİKİT PETROL GAZI TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Bu makalenin ilgili bölümünde bahsedildiği gibi, tav ocağı girişinde, gelen uzun kütük demirlerin

kesilmesinde likit petrol gazı kullanılır. Çünkü kalın, yani 20X20 cm kesitindeki kütük demirlerin

kesilmesi için yüksek ısı değerli yanıcı gaz kullanmak gereklidir.

3-2-1) Likit petrol gazı, işyerlerinde yer altı veya yer üstü LPG tanklarında stoklanabilir. Bu tanklara

LPG dolumu ise lastik tekerlekli LPG tankerleri vasıtasıyla yapılır. Bu tank işyerinin uygun ve fazla

trafiğin olmadığı bir yere monte edilmelidir. Bu tankın üzeri dış tabiat koşullarına uygun olarak

korunmalı ve hafif bir çatısı olmalıdır. Etrafı ise duvarla değil ve fakat kolay havalandırmalı fens

malzeme ile çevrilmelidir. Zira LPG havadan 2,5 defa daha ağırdır ve tabanda birikir.

3-2-2) TS 11939 (Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG)-İkmal İstasyonu-Karayolu Taşıtları İçin-

Emniyet Kuralları) standardına göre; LPG tanklarının yer altı veya yer üstü olmalarına göre, birbirlerine

asgari uzaklığı ile, bina veya bina gruplarına, komşu arsa sınırına, ana trafik yollarına, karayollarına

veya demiryollarına olan asgari uzaklıkları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu tablodaki uzaklıklara

kesinlikle uyulmalıdır.

ÇİZELGE : 1 LPG TANKLARININ DİĞER BİR LPG TANKINA, BİNA VEYA BİNA GRUPLARINA, KOMŞU ARSA SINIRINA, ANA TRAFİK YOLLARINA, KARAYOLLARINA VEYA DEMİRYOLLARINA

OLAN EMNİYET MESAFELERİ TANK ANMA SU

KAPASİTESİ (m 3) YER ALTI TANKLARI

(m) YER ÜSTÜ

TANKLARI (m)

TANKLAR ARASI UZAKLIK

(m)

0,5 ‘ den küçük 3 3 0

0,5 - 3,0 3 3 1

3,1 – 10,0 5 7,5 1

10,1 – 40,0 10 15 1,5

Sayfa 40 / 88

3-2-3) LPG Tank sahası “Patlayıcı Ortam” özelliğinde olduğu için, doğal gaz istasyonunda olduğu

gibi aşağıda belirtilen patlayıcı ortam ikaz levhası buraya da asılmalıdır.

3-2-4) Doğal gaz istasyonunda olduğu gibi , LPG istasyonunda da bütün metalik aksam birbirine

bağlanarak topraklanmalıdır. Ayrıca en önemlisi, dolum karayolundan gelen lastik tekerlekli tankerler

vasıtasıyla yapıldığı için, doluma başlamadan önce, LPG tankerinin topraklama tesisatına bağlı bir

kıskaç ile LPG tankı ile tankerin boyası kazınmış olan bir metal aksamı birbirine bağlanarak kısa

devrelenmelidir. Böylece tank ile tanker aynı eşpotansiyel yüzey haline getirilecek ve aralarında

potansiyel farkı olmayacağı için bir statik elektrik arkı oluşmayacaktır.

3-2-5) Ayrıca tank sahası içine girilmeden önce, insan üzerindeki statik elektriğin de boşaltılması

gerekir. Bu bakımdan, tank sahası giriş kapısı üzerine çok iyi topraklanmış bir bakır veya paslanmaz

çelik levha ( statik elektrik nötralizatörü) monte edilmelidir. İçeriye girmeden önce bu plakaya

dokunularak vücuttaki statik elektrik yükleri boşaltılmalıdır. Bu konudaki ikaz levhası örneği yukarıda

gösterilmiştir.

3-2-6) Tank sahası emniyet çitine ayrıca aşağıda belirtilen genel ikaz levhaları da asılmalıdır ;

Sayfa 41 / 88

LPG DOLUM TALİMATI

1)LPG TANKERİNİN EGZOZ ÇIKIŞINA, ALEV TUTUCU TAK,

2)LPG TANKERİNİ TANK BÖLGESİNE UYGUN BİR ŞEKİLDE YANAŞTIR,

3)TANKERİN MOTORUNU DURDUR, EL FRENİNİ ÇEK VE AYRICA TEKERLEĞİNE

TAKOZ KOY,

4)TANKERİN AKÜ DEVRE KESİCİSİNİ KAPAT,

5)TANK SAHASINDAKİ KISA DEVRELEME VE TOPRAKLAMA KABLOSUNU, TANKERİN

METAL BİR YERİNE SIKICA BAĞLA,

6) SİGARA İÇME VE AÇIK ALEVLİ ARAÇLAR KULLANMA VE KULLANDIRMA,

7)DOLUM GÖREVLİSİ VE TANKER ŞOFÖRÜ HARİCİNDE, BAŞKALARININ BU

ALANA GİRMELERİNİ ENGELLE,

8)DOLUMA BAŞLANDIKTAN SONRA, HERHANGİ BİR LPG KAÇAĞI TESPİT EDİLİRSE

DOLUM İŞLEMİNİ DERHAL DURDUR.

9)ÇATLAK DOLUM HORTUMU VEYA ARIZALI DOLUM BAŞLIĞI TESPİT EDİLİRSE,

DOLUM YAPMA.

10)TANKIN LPG İLE DOLUMU ESNASINDA, LPG KAÇAĞINA VE AŞIRI DOLUMA

(EN FAZLA % 85 ) MÜSAADE ETME.

11)BOŞALTMA İŞLEMİ ESNASINDA, ARAÇ RADYOSU ÇALMA, CEP VE MOBİL

TELEFONLAR İLE ÇAĞRI CİHAZLARI KULLANMA.

12) TANKER ŞOFÖRÜ , DOLUM ESNASINDA ARACINDAN AYRILMA VE ARACINI TAKİP

ET.

13) DOLUM GÖREVLİSİ, BÖLGEDEN AYRILMA VE DOLUM İŞİNE NEZARET ET.

14)DOLUMA BAŞLANMADAN ÖNCE, EN AZ İKİ ADET, YANGIN SÖNDÜRME CİHAZINI

HAZIR BİR ŞEKİLDE, UYGUN BİR YERDE BEKLET.

Sayfa 42 / 88

15)LPG TANK SAHASININ İÇİNDE, HERHANGİ BİR YANICI MADDE BULUNDURMA VE

STOK ETME.ZEMİN TOPRAK OLUP OT VARSA, OTLARI KES.

16) BAŞKA ARAÇLARIN DA AYNİ BÖLGE İÇİNDE PARK ETMESİNİ ÖNLE.

17)TANKER VE TANK SAHASI ÇEVRESİNDE 10 METRE İÇİNDE KIVILCIM, ATEŞ VE

SICAKLIK ÇIKARTAN İŞLER YAPMA VE YAPTIRMA.

18)AYNİ ALAN İÇİNDE, MATKAP VE SPİRAL GİBİ KESME VE TAŞLAMA EL ALETLERİNİ

DE KULLANMA VE KULLANDIRMA.

19)DOLUM ALANI İÇİNDE, ANİ KALKIŞ VE SERT FREN YAPMA.

20)AŞIRI YAĞIŞLI, FIRTINALI VE ŞİMŞEKLİ HAVALARDA DOLUM YAPMA

21)LPG DOLUMU BİTİNCE, TOPRAKLAMA BAĞLANTISINI , DOLUM CİHAZLARI VE

HORTUMLARINI, EMNİYETLİ BİR ŞEKİLDE TOPLA VE ARACIN DOLUM YERİNDEN

AYRILMASINI SAĞLA.

3-3) TUFAL HAVUZU TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Bu makalenin ilgili bölümünde de bahsedildiği gibi, hadde tezgahlarının sürekli olarak suyla

soğutulması gerekmektedir. Aksi takdirde bu tezgahlar aşırı ısıdan ve içlerinden geçen akkor

demirlerden aşınacak ve zorlanacaktır. Bu ise tezgahların sık sık devre dışı kalmasına sebep olacaktır.

Bu bakımdan, işyerinde kapalı ve açık devreli bir soğutma suyu tesisatı yapılır. Soğutma kulesinde belli

bir sıcaklığa kadar düşürülerek soğutulan su, yüksek basınçlı bir su tesisatı ile hazırlama grubundan

finish grubuna kadar bütün hadde tezgahlarına verilir. Hadde tezgahlarında ısınan ve de demirlerin

üzerlerindeki tufal ( demir oksit) kabuk ve tozlarını da alan , yani kirlemiş su tufal havuzlarına

gönderilir. Burada kademeli bir şekilde birden çok havuzdan geçerek içinde bulundurduğu tufalden

arındırılır . Sonra sisteme tekrar basılır.

3-3-1) Hadde tezgahlarından çıkan tufalle kirlenmiş suyun sıcaklığı yaklaşık 50 santigrad derecedir.

Bu su haddehane içindeki bazı küçük tufal suyu havuzlarından da geçer. Sıcak olan bu suyla temas

edilmemesi gereklidir, yoksa ciddi yanıklar oluşabilir. Bu bakımdan haddehane içindeki bütün tufal

suyu havuzları ve su devreleri kapalı bir sistem halinde olmalıdır. Bazen temizlenmesi için hadde

içindeki havuzları kapatan kapaklar açılabilir. Böyle bir durumda havuzun etrafı geçici sağlam

barikatlarla kapatılmalı ve ayrıca ikazlandırılmalıdır. Soğutma havuzundan soğutularak gelen suyun

sıcaklığı ise yaklaşık 35 santigrat derecesindedir.

3-3-2) Soğutma kulesinden haddehaneye, soğutma suyu yer altından izolasyonlu borular içinden

getirilmelidir. Böylece bu suya temas ve de suyun sıcaklığının atmosferik koşullardan değişmemesi

sağlanmış olur.

3-3-3) Tufal havuzunun ilk kademesinde, soğutma suyu içindeki tufaller çöktürülerek sudan ayrılır.

Sonra bu tufaller sallama kepçe ile alınarak dışarıya alınır. Bu tufaller demir oksit olduğu için, içindeki

demirin ayrıştırılması için biriktirilerek, tufal taşıyan gemilere aktarılmak üzere limana sevk edilir. Bu

ayrıştırma işlemi yurt dışında Çin ve Amerika gibi sanayide gelişmiş ülkelerde yapılmaktadır.

Sayfa 43 / 88

3-3-4) Tufal havuzları derindir ve ayrıca içlerindeki su da sıcaktır. Bu havuzlara düşülmesi sonucu

ciddi iş kazaları olabilir. Bu bakımdan, görevlilerin geçip iş yaptıkları havuz bölümlerinde mutlaka ara

korkuluklu olmak üzere en az 1 metre yüksekliğinde sağlam korkuluklar bulunmalıdır.

3-3-5) Havuzların su derinliği metre cinsinden birer ikaz levhası ile ilan edilmelidir.

3-3-6) Havuzların kenarlarında, içine düşülmesi ve yüzme bilinmemesi halinde kullanılmak üzere

uygun yerlere can simitleri de konmalıdır. Bu simitlerin halat uzunluğu, en uzak mesafe düşünülerek

seçilmelidir.

Sayfa 44 / 88

3-3-7) Tufal havuzu tesislerinde suyu güçlü bir şekilde basan büyük güçlü su motorları vardır. Bu

motorların yüksek hızda dönen kaplin (kavrama elemanları) üzerlerine delikli saçtan sağlam

koruyucular yapılmalıdır.

3-3-8) Bu su motorlarının madeni aksamları kaçak akımlara karşı uygun bir şekilde topraklanmalıdır.

3-3-9) Bu motorlar dış tabiat koşullarına karşı, hafif bir çatı ile korunmalıdır.

3-3-10) Tufal havuzlarında, havuzlardaki tufalları dışarıya çıkarmak için kullanılan portal vinçler

vardır. Portal vinç, genelde açık havada olup, her iki taraftaki raylar üzerine hareket edebilen bir köprü

vinçtir. Köprü belli bir doğrultuda ileri ve geri hareket etmekte ve köprü üzerindeki yükü kaldıran

arabası ise köprü hareketine dik vaziyette ve köprü üzerinde hareket edebilmektedir. Yani sonuç olarak

bu vinç toplamda birbirine dik iki doğrultuda hareket edebilen bir vinçtir. Bu vincin İş Ekipmanları

Yönetmeliğine göre periyodik kontrolleri Makine Mühendisleri Odasına veya bu konuda yetkili bir

firmaya yaptırılmalıdır.

3-3-11) Bu vinç ehil ve vinç operatörü sertifikalı bir kişi tarafından kullanılmalıdır. Yetkisiz kişilerin

bu vinci kullanması engellenmelidir.

3-4) OKSİJEN TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Haddehane işletmelerinde oksijene ihtiyaç vardır. Öncelikle kütük demirlerin kesilmesinde, oksi-

propan kesme aparatları kullanılır. İşyerinde oksijen bir oksijen tankında depolanır.

3-4-1) Bu tank işyerinin ayak altında olmayan bir yerinde kurulmalıdır.

3-4-2) Tankın etrafı yetkisiz girişlerin önlenmesi için, çitlerle ayrılmalıdır.

3-4-3) Giriş kapısı yetkisiz girişlerin önlenmesi için kilit altında tutulmalıdır. Anahtarının nerede

veya kimde olduğu bir ikaz yazısı ile kapı üzerinde belirtilmelidir.

3-4-4) Saf haldeki oksijen gazı, çok yakıcı bir gaz olup kolay yanmayı sağladığı için, oksijen tesisi ve

donanımı, akaryakıt, yağ, gres, kağıt ve boya malzemesi gibi kolay yanıcı ve yağlı maddelerden

Sayfa 45 / 88

temizlenmiş bir halde bulundurulmalıdır. Bu maddelerle bulaşmış eller ve eldivenlerle

dokunulmamalıdır.

3-4-5) Oksijen mevcut olan alev ve ateş kaynaklarına tahrik ettiği için, bu tesislerde alev, ateş ve

kıvılcım çıkartan her türlü kaynak, kesme ve taşlama işleri, ancak İş Güvenliği Uzmanından “ Sıcak

Çalışma İzni” alınması koşuluyla yapılabilmelidir.

Sayfa 46 / 88

3-4-6) Oksijen tesislerinde takılacak olan vana, flanş ve ölçü aletleri uygun bir temizleme maddesi ile

her türlü kir ve yağdan temizlenecektir.

3-4-7) Temizleme maddeleri kolay yanıcı ve parlayıcı olduğu için, kapalı özel kaplarda

bulundurulacak ve temizleme işlemleri aspiratörlü davlumbazlar ile yapılacaktır.

3-4-8) Oksijen tesisatı, donanımı ve müştemilatın da hiçbir şekilde yağlama yapılamayacaktır. Bu

hususu belirten ikaz levhalarına kesinlikle uyulacaktır.

3-4-9) Tesisatta conta malzemesi olarak 12 atü ‘ ye kadar vulkanize fiber, 30 atü’ye kadar ise

kilingirit kullanılacaktır.

3-4-10) Sıvı oksijen boru donanımında yanmayan malzemeden yapılmış filtreler kullanılacaktır.

3-4-11) Oksijenle zenginleşmiş olan montaj ve boru kanalları ile hücreler içinde çalışılmadan önce

içeriye basınçlı hava tutularak, ortamdaki oksijen seviyesi düşürülecektir.

3-4-12) Oksijen gazı ile temasta bulunan elbise ile açık alev bulunan yerlere yaklaşılmayacaktır.

Yaklaşılması gerekiyorsa ya elbise değiştirilecek, yada temiz ve yağsız hava duşu ile elbise iyice

havalandırılacaktır.

3-4-13) Oksijen tesislerinde en ufak bir kıvılcım tehlikeli olabileceği için, yürürken çarpma ile

kıvılcım çıkartmayacak ayakkabılar giyilecek, ayakkabıların altlarına demir burunluk veya topukluk

takılmayacaktır.

3-4-14) Kullanılacak her türlü el aleti, kullanmaları esnasında çarpma ile kıvılcım çıkartmayacak

şekilde antistatik cinsten olacaktır.

3-4-15) Oksijen vanaları daima yavaş yavaş açılacak, aniden açılmayacak açma kapama işinde

anahtar, pense, levye... gibi araçlar kullanılmayacaktır.

3-4-16) İçinden oksijen geçen boru, aparat ve kazanlarda gelecek buzların eritilmesi için, hiçbir

şekilde açık ateş ve sert araçlar kullanılmayacaktır. Bu maksatla, yağsız ısıtılmış hava, sıcak su veya

buhar kullanılacaktır.

3-4-17) Bu tesislerde yapılacak onarım ve bakım işlerinde şu hususlara uyulacaktır:

3-4-17-1) Çalışmaya başlamadan önce Yardımcı Tesisler Şefliğinin ve ayrıca İş Güvenliği

Uzmanının onayı alınacaktır.

3-4-17-2) Çok riskli çalışmalarda İş Güvenliği Uzmanı yerinde inceleme yapacak ve alınabilecek ön

tedbirleri ilgililere bildirecektir.

3-4-17-3) Kullanılacak her türlü alet ve teçhizat, kullanılmadan önce kirden ve yağdan iyice

temizlenecektir.

3-4-17-4) Üzerinde çalışılacak ünite kısımları da, ayrıca uygun malzeme ve metotla temizlenecektir.

3-4-17-5) İçinde oksijen gazı ( veya sıvısı ) bulunan tesis kısımlarında hiçbir şekilde kaynak, kesme

ve taşlama gibi sıcak işlemler yapılmayacaktır.

Sayfa 47 / 88

3-4-17-6) Eğer açık alevli araçlarla çalışılması gerekiyorsa veya herhangi bir nedenle çalışma

esnasında kıvılcım çıkma riski mevcutsa, çalışılacak tesisat oksijenden boşaltılacak ve yağsız hava veya

inert (azot, argon vb.) gazlarla temizlenecektir. Ayrıca bu kısma yeni oksijen girişini önlemek için, her

iki tarafta kör flaşlar konulacak, eğer her iki tarafta vana ve aralarında boşaltma kanalı bulunuyorsa,

oksijenin boşaltılması ve hattın kapatılması bunlar vasıtasıyla yapılacaktır.

3-4-17-7) Oksijenle direkt temas halinde olan bütün kazan, vana, pompa ve boruların bakımları

yapılıp, tekrar monte edilirken, yağları temiz bez veya üstüpülerle iyice temizlenecektir.

3-4-17-8) Pas tozlarının kızarmaması, kıvılcım ve alev meydana gelmemesi için, tesisatın

temizlenmesinde kesinlikle oksijen gazı kullanılmayacak, içinde yağ olmayan hava veya inert (azot,

argon vb.) gazlar kullanılacaktır.

3-4-17-9) Çalışmalarda çalışılan yerin etrafındaki izolasyon malzemesinin hasar görmemesine dikkat

edilecek, bu maksatla çalışma yerinin etrafında yeterli bir büyüklükte izolasyon tabakası açılacaktır.

3-4-17-10) Yapılan çalışmalarla yetkili ve teknik ehliyetli bir görevli nezaret edecektir.

3-5) TERMEKS TESİSİ SU SOĞUTMA , ŞARTLANDIRMA VE SÜLFÜRİK ASİT

TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ :

Bu tesisin amacı, özellikle termeks tesisinde kullanılan kızgın demirin soğutulmasında ve

termekslenmesinde kullanılan suyun soğutulması ve şartlandırılmasıdır. Şartlandırmadan kasıt bu suyun

PH ( sertlik) derecesinin ayarlanmasıdır. Termeks tesisinde kullanılan bu soğutma suyunun belli bir

temizlikte ve kimyasal formülasyonda olması gereklidir. Yani tufal tesisindeki kirli ve yağlı su termeks

tesisinde kullanılamaz. Mamul demirin rengini ve özelliğini değiştirir. Bu bakımdan termeks tesisi için

ayrı bir soğutma kulesi kullanılır. Bu soğutma suyunun PH derecesinin ayarlanması için de genelde

sülfürik asit kullanılır. Bu aside manuel maruziyetin olmaması için de bu soğutma kulesi suyuna sülfürik

asit bir otomatik dozajlama sistemi ile enjekte edilir. Bu tesiste alınması gereken iş güvenliği tedbirleri

aşağıda belirtilmiştir :

3-5-1) Bu tesiste sülfürik asit, bu aside dayanıklı malzemeden yapılmış ve ayrıca dayanıklılığı

arttırmak için metal çember korumalı asit tanklarında bulundurulmalıdır.

3-5-2) Bu tanklara seyyar lastik tekerlekli asit tanklarından dolum yapılır. Bu dolum işlemi sırasında

etrafta bir emniyet alanı ayrılmalı ve bu alnın etrafı seyyar barikatlarla çevrelenmeli ve ayrıca

girilmemesi için de ikaz levhaları ile ikazlandırılmalıdır. Aşağıdaki “ Sülfürik Ast Dolum Talimatı”

hükümleri kesinlikle uygulanmalıdır.

3-5-3) Dolum işlemini yapacak olan kişi, mutlaka aside dayanıklı iş elbisesi, eldiven, çizme ve asit

buharlarının tutabilen filtre elemanlı ( B tipi) solunum maskesi kullanmalıdır.

3-5-4) Çalışmaya başlamadan önce Kalite Kontrol Mühendisi ve ayrıca İş Güvenliği Uzmanının

onayı alınmalıdır.

Sayfa 48 / 88

SÜLFÜRİK ASİT TANKI DOLUM TALİMATI

1) TANKER ŞOFÖRÜ HİÇ BİR ŞEKİLDE TEK BAŞINA DOLUM İŞLEMİ

YAPMAYACAKTIR.OSMAN SÖNMEZ’İN YETKİLİ PERSONELİ İLE BİRLİKTE

ÇALIŞACAKTIR.

2) ASİT TANKERİ DOLUM AĞZINA UYGUN BİR ŞEKİLDE YANAŞTIRILACAKTIR.

3) TANKERİN MOTORU DURDURULACAK VE TEKERLEKLERİ TAKOZLANACAKTIR.

4) DOLUM SIRASINDA YAKIN ÇEVREDE YETKİSİZ KİMSELER BULUNMAYACAK VEYA

BURADAN GEÇMEYECEKTİR.

5) ASİT TRANSFER İŞLEMİNE BAŞLAMADAN ÖNCE, GEREK TANKER ŞOFÖRÜ VE

GEREKSE OERLİKON GÖREVLİSİ ASİDE DAYANIKLI SOLUNUM MASKESİ, İŞ TULUMU,

ÇİZME, ELDİVEN VE YÜZ SİPERİ KULLANACAKLARDIR.

5) TANKERİN DOLUM HORTUMU VE HORTUM AĞZI, OSMAN SÖNMEZ SİSTEMİNE

UYGUN ÖZELLİKTE VE SIZDIRMAZ OLACAKTIR.

6) TANKERİN HORTUMU DOLUM AGZINDAKİ METAL BORUYA SIZDIRMAZ BİR

ŞEKİLDE KELEPÇELİ OLARAK TAKILACAKTIR.

7) DOLUM YÜKSEKLİK FARKINDAN DOĞAN BASINÇ İLE YAPILACAKTIR.

8) ANA ASİT VANASI YAVAŞ BİR ŞEKİLDE VE YARIM OLARAK AÇILACAK VE

BAĞLANTI YERİNDE HERHANGİ BİR ASİT KAÇAĞI OLUP OLMADIĞI

Sayfa 49 / 88

ARAŞTIRILACAKTIR. EĞER YOKSA, VANA TAM OLARAK AÇILACAK VE DOLUM

İŞLEMİNE BAŞLANACAKTIR.

9) İŞVERENİN YETKİLİ PERSONELİ, DOLUM SIRASINDA SÜLFÜRİK ASIT TANKINI VE

İÇİNDEKİ ASİT SEVİYESİNİ RAHATLIKLA GÖREBİLECEĞİ BİR YERDE DURACAK VE

TANKER ŞOFÖRÜNÜ YÖNLENDİRECEKTİR.

10) ASİT TANKI HİÇBİR ZAMAN TAŞACAK ŞEKİLDE AĞZINA KADAR

DOLDURULMAYACAKTIR. HORTUM VE BORU DONANIMI İÇİNDE KALAN ASİT MİKTARI

DA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURACAKTIR.

11) TANKERİN DOLUM HORTUMU İÇİNDE ASİT KALMAMASINA VE EĞER KALMIŞ İSE

HORTUM SÖKÜLDÜKTEN SONRA BU ASİDİN ETRAFA SIÇRAMAMASINA DİKKAT

EDİLECEKTİR.

3-5-5) Sülfürik asit tesisi yanına aşağıda gösterilmiş olan ikaz levhaları asılmalıdır.

Sayfa 50 / 88

3-5-6) Hem yukarıdaki “ Sülfürik Asit Dolum Talimatı” ve hem de aşağıda belirtilen “ Sülfürik Asit

Talimatı”, bu madde ile görevli olanlara imza karşılığı tebliğ edilmelidir. Bu talimatın uygulanıp

uygulanmadığı sık aralıklarla kontrol edilmeli ve uygulanmaması halinde cezai işlemler yapılmalıdır.

SÜLFÜRİK ASİT TALİMATI

1) RENKSİZ, KOKUSUZ SIVI BİR MADDEDİR.PH DEĞERİ 0,3 OLUP KUVVETLİ

AŞINDIRICI ASİDİK BİR MADDEDİR.

2) YANICI, PARLAYICI VE PATLAYICI BİR MADDE DEĞİLDİR.

3) SUDA ŞİDDETLİ BİR REAKSİYON OLUŞTURURAK ÇÖZÜNÜR VE BU ESNADA ISI

ÇIKARTIR. SEYRELTMEK İÇİN, ASİT İÇİNE KESİNLİKLE SU İLAVE ETMEYİNİZ.SUYUN

İÇİNE YAVAŞ BİR ŞEKİLDE ASİT İLAVE EDİNİZ.

4) DERİ İLE TEMAS EDERSE ŞİDDETLİ YANMA VE TAHRİŞ MEYDANA GETİRİR.

5) SOLUNULMASI HALİNDE: ÖKSÜRÜK, TAHRİŞ VE ÖDEMLERE SEBEP OLUR.

6) GÖZLERLE TEMAS EDERSE, YANMA VE KÖRLÜK OLUŞABİLİR.

7) KAZAEN YUTULMASI HALİNDE: ŞİDDETLİ AĞRI, DOKULARDA HARABİYET VE

DELİNME,KANLI KUSMA VE ÖLÜM OLUŞABİLİR.

8) SOLUNULMASI HALİNDE, DERHAL TEMİZ HAVAYA ÇIKINIZ VE GEREKİRSE TIBBİ

YARDIM İSTEYİNİZ.

9) DERİ İLE TEMAS EDERSE, ETKİLENEN YERİ BOL SU İLE EN AZ 10 DAKİKA

YIKAYINIZ VE POLİETİLEN GLİKOL İLE SİLİNİZ.ETKİLENEN GİYSİLERİ ÇIKARTINIZ.

ACİL VÜCUT DUŞU KULLANINIZ.

10) GÖZLERLE TEMAS EDERSE, GÖZ KAPAKLARI AÇIK VAZİYETTE EN AZ 10 DAKİKA

YIKAYINIZ VE DERHAL TIBBİ YARDIM İSTEYİNİZ. ACİL GÖZ DUŞU KULLANINIZ.

11) KAZAEN YUTULMASI HALİNDE, DERHAL BOL SU İÇİNİZ , BAŞKA MADDELERLE

NÖTRALİZE ETMEYİNİZ, KUSMAYINIZ VEYA KUSTURMAYINIZ. DERHAL TIBBİ YARDIM

İSTEYİNİZ.

12) VÜCUDUN KORUNMASI İÇİN, ASİDE DAYANIKLI ELBİSE VEYA ÖNLÜK GİYİNİZ.

13) ELLERİN KORUNMASI İÇİN, ASİDE DAYANIKLI ELDİVEN GİYİNİZ.

14) GÖZLERİN KORUNMASI İÇİN ASİDE DAYANIKLI GÖZLÜK VEYA YÜZÜN

KORUNMASI İÇİN DE GENE ASİDE DAYANIKLI YÜZ SİPERİ KULLANINIZ.

15) SOLUNUM SİSTEMİNİN KORUNMASI İÇİN, (NO) TİPİNDE KİMYASAL FİLTRE

ELEMANI OLANGAZ MASKESİ KULLANINIZ.

Sayfa 51 / 88

16) YANICI BİR MADDE DEĞİLDİR.ANCAK ISI ALTINDA TEHLİKELİ BUHARLARI

OLUŞABİLİR VE AZOT OKSİTLERİ YAYILIR.

17) YANGIN HALİNDE UYGUN SOLUNUM MASKESİ, İŞ ELBİSESİ, YÜZ KORUYUCUSU

OLMADAN YAKLAŞMAYINIZ.

18) YANGIN HALİNDE MADDE KABINI YETERLİ BİR UZAKLIKTAN SU DUŞU

UYGULAYARAK SOĞUTUNUZ.

19) KAÇINILMASI GEREKEN DURUM, ISI VE SICAKLIKTIR.

20) BİR ARADA TUTULMASI GEREKEN MADDELER : ALKOLLER, ANİLİNLER, AMİNLER

, AMONYAK,YANICI MADDELER, ÖTEKİ ASİTLER, HİDROKARBONLAR, ALKALI

METALLER, ORGANİK ÇÖZÜCÜLER, HİDROJEN PEROKSİT, NİTRİLLER, ALKALİLER,

SODYUM HİPOKLORİT …..GİBİ MADDELERDİR.

21) TEHLİKELİ AYRIŞMA MADDESİ, ISI ALTINDA AZOT OKSİTLERDİR.

22) ÇEVREYE ZARARLI BİR MADDEDİR.SULARA VE TOPRAĞA KARIŞMASINA İZİN

VERMEYİNİZ.

23) ATIKLARI YÜRÜRLÜKTEKİ ÇEVRE MEVZUATINA UYGUN OLARAK GİDERİNİZ.

24) ÜRETİCİ FİRMANIN ÖNERİLERİ DOĞRULTUSUNDA, BOŞALMIŞ AMBALAJLARI

İMHA EDİNİZ VEYA İADE EDİNİZ.

25) TEHLİKE SEMBOLLERİ ŞU ŞEKİLDEDİR:

C : AŞINDIRICI MADDE,

R-35 : ŞİDDETLİ YANMALARA SEBEP OLABİLİR.

S-23 : BUHARINI SOLUMAYINIZ.

S-26 : GÖZLERLE TEMAS EDERSE DERHAL BOL SU İLE YIKAYINIZ,TIBBİ YARDIM

İSTEYİNİZ.

S 36/37/39 : ÇALIŞIRKEN UYGUN KORUYUCU GİYSİ, KORUYUCU ELDİVEN, KORUYUCU

GÖZLÜK/MASKE KULLANINIZ.

S-45 : MARUZİYET HALİNDE KENDİNİZİ İYİ HİSSETMİYORSANIZ, DERHAL TIBBİ

YARDIM İSTEYİNİZ. (MÜMKÜNSE BU TALİMATI GÖSTERİNİZ

3-5-6) Sülfürik Asit tankı kaçak yapıp etrafa yayılırsa çok büyük tehlike doğurabilir. Bu bakımdan bu

tankın etrafına tankın hacmini alacak kapasitede bir emniyet havuzu yapılmalıdır. Ayrıca, sülfürik asit

tankı içine su ( örneğin yağmur suyu) girmesi halinde çok büyük tehlike olacak ve asit tankı

patlayabilecektir. Bu bakımdan üzerine su geçirmez bir sundurma yapılmalıdır. Tankın yerine

konabilmesi için bu sundurma takılıp sökülebilir bir şekilde yapılabilir.

Sayfa 52 / 88

3-5-7) Sülfürik Asit çok korozif ve bu sebeple de çok tehlikeli bir maddedir. Maruziyet halinde çok

ciddi yaralanmalar olabilir. Bu bakımdan bu tesisin hemen yanında fotoğrafta görüldüğü gibi bir vücut

ve yüz duşu tesisi kurulmalıdır. Bu duş tesisi altına girilip su akma kolu çekildiği zaman hemen devreye

girmelidir. Bu tesisat sürekli kullanılmaya hazır vaziyette bulundurulmalı ve su donanımı ana vanası

sürekli açık vaziyette bulundurulmalıdır. Bu tesisin çalışıp çalışmadığı her gün kontrol edilmelidir.

Sayfa 53 / 88

3-5-8) Bu havuzlar insan boyundan daha derin, olup havuza düşen ve yüzme bilmeyenler için

boğulma tehlikesi vardır. Bu bakımdan bu havuzlarda birer can simidi uygun asma aparatlarına

takılmalıdır. Ayrıca havuzları en uzun boyutu düşünülerek yeter uzunlukta halatlar takılmalıdır.

3-5-9) Soğutma kulesi havuzlarının derinliği görünür bir yerde , metre cinsinden bir ikaz levhası

üzerinde gösterilmiş olmalıdır.

3-5-10) Soğutma havuzuna ait su pompalarının kavrama elemanları (kaplinleri) üzerlerine, kaplin

fırlamalarına karşı semer şeklinde saçtan koruyucular yapılmalıdır.

3-5-11) Soğutma suyu havuzu etrafı içine düşmelerin önlenmesi için, çift sıralı yüksekliği en az 90

cm olan korkuluklarla çevrelenmelidir.

3-5-12) Soğutma havuzu üst tarafına zaman zaman çıkılması gerekebilir. Havuz çatısından aşağıya

düşmelerin önlenmesi için, kenarında çift sıralı korkuluk bulunmalıdır. Bu korkulukların da yüksekliği

en az 90 cm olmalı ve tabanında da eteklik sacı bulunmalıdır.

Sayfa 54 / 88

3-5-13) Ayrıca soğutma kulesine emniyetli bir şekilde çıkılıp inilmesi için uygun merdivenler

bulunmalı ve bu merdivenlerin etrafında da çember tipli koruyucular olmalıdır.

3-5-14) Bu tesise ait elektrik ana dağıtım pano odasında panoların önlerinde yalıtkan paspas

olmalıdır. Böylece panoda çalışan elektrikçilerin topraktan izole edilmeleri sağlanmış olacaktır. Ayrıca

yukarıdaki sağdaki fotodan da görüldüğü gibi, çok sıcak havalarda seyyar güçlü fanlarla panolar

soğutulmalıdır.

Sayfa 55 / 88

3-6) SU ARITMA TESİSİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

3-6-1) Bazı haddehanelerde, içme ve kullanma suyunun terbiye edilmesi için su arıtma tesisi

kullanılabilir. Esasında böyle bir tesisin kurulması tavsiye edilir. Bu arıtma işlemi, suyun hem kimyasal

ve hem de bakteriyolojik açıdan uygun bir şekle getirilmesi için yapılır. Eğer kullanılan su bir artezyen

suyu ise bu tesisin yapılması şarttır. Böyle bir tesisin iş akım şeması aşağıda gösterilmiştir.

Sistemin girişinde şebeke suyu veya işyerindeki artezyen suyu giriş maddesi olarak tesisteki bir su

tankına girer. Tanka girmeden önce otomatik bir dozaj sistemi ile devreye klor basılır. Klorlanmış su bir

ham su tankına alınır. Ham su tankından sonra sisteme suyun basılması için bir hidrofor kullanılır. Sonra

sırasıyla aktif karbon filtre tankı, iki adet yumuşatma tankı bulunur. Bu aşamadan sonra, sudaki

partikülleri almak için, sisteme antiskalan madde dozajlanır. Sonra mikropların öldürülmesi için ters

ozmos ünitesi ve arkasından dolomit filtre gelir. Sonra bir kere daha klor dozajlaması yapılarak işlem

bitirilir ve işlenmiş su tankına su basılır. Bilahare bu suyu sisteme basmak için de bir hidrofor kullanılır.

3-6-2) Su Arıtma Tesisi işyerinde ayrı bir bölüm veya binada kurulmalıdır. Bu binanın

isimlendirilmesi yapılmalıdır. Kapısı ise kilit altında bulundurulmalıdır.

Sayfa 56 / 88

3-6-3) Bu tesiste kullanılan kimyasal maddelerin iş sağlığı ve güvenliği talimatları hazırlanmalı,

burada çalışanlara imza karşılığı tebliğ edilmelidir. Ayrıca tesis içinde, görünür bir yere de bu talimatlar

asılmalıdır.

3-6-4) Burada çalışanlar, bu kimyasal maddelerin özellikleri, kullanma kuralları, kullanılması

gereken kişisel korunma araçları konusunda eğitime tabi tutulmalıdır.

3-6-5) Bu tesis genelde ıslak ve nemli olduğu için, öncelikle bu

tesisin içinde merdiven varsa, merdiven basamaklarına kaymaz

bantlar yapıştırılmalıdır.

3-6-6) Zemin suya dayanıklı malzemeden, örneğin seramikten

yapılmalı ve ayrıca en önemlisi bu seramikler kolaylıkla kaydırmaz

türde olmalıdır. Zeminde birikebilecek suların dışarıya atılabilmesi

için de uygun kapasite yer sifonları bulunmalıdır.

3-6-7) Bütün tank ve kapların üzerlerinde, isimleri yazılmalıdır. Bu

yazılar belli bir uzaklıktan görünebilir bir büyüklükte olmalıdır.

Sayfa 57 / 88

3-6-8) Aşağıda ters ozmoz ünitesi ile işlenmiş su tankı görülmektedir.

3-6-9) Bu tesis nemli ve ıslak olduğu için elektrik tesisatı neme dayanıklı bir şekilde yapılmalıdır.

Elektrik aydınlatma armatürleri, kapalı tipte olmalı ve içlerine nem sızmamalıdır. Elektrikle çalışan

cihazların gövde koruma topraklamaları da mutlaka yapılmalıdır.

3-6-10) Bu kısımda çalışanlar mutlaka lastik çizme, kimyasal madde eldiveni, baret, kimyasal

maddelere dayanıklı gözlük veya tercihan yüz siperi kullanmalıdır.

Sayfa 58 / 88

3-7) TALAŞLI İMALAT ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Bir haddehanede, mutlaka bazı metal imalatlarının ( mil, makara, yolluk, yatak, röle, yatak kapağı ve

burçlar…gibi) yapılması gerekmektedir. Bunları dışarıda yaptırmak ekonomik açısından uygun

değildir. Bu imalatların belli ölçüde işyerinde imal edilmesi için bir “Talaşlı İmalat Atölyesi” kurulması

gerekir. Bu atölyede çeşitli tipte CNC tezgâhları, sütunlu matkap, metal şerit testere, zımpara taşı

tezgâhı, planya, vargel…gibi değişik tezgahlar kullanılır. Metal ağır malzemenin kaldırılıp taşınması

için, bu atölyede bir köprü vinç de bulunur. Tabii bu atölyede, oksijen gaz altı ve elektrik ark kaynağı

işleri de yapılır. Bu makine ve tezgahlarda aşağıdaki tedbirler alınmalıdır;

3-7-1) GENEL TALİMAT :

3-7-1-1) Makine ve tezgahların bütün hareketli kısımları (kayış kasnaklar, dişliler, kaplinler, volanlar,

şaftlar gibi) uygun ve sağlam koruyucular ile korunmalıdır. Bu koruyucuların yerlerinden çıkarılması,

özelliklerinin bozulması, onarım ve bakımlardan sonra yerlerine takılmaması yasaklanmalıdır.

3-7-1-2) Bir makine ve tezgahta anormal bir durum , arıza veya hareketli kısım koruyucularında bir

kusur görüldüğü zaman, makine ve tezgah derhal durdurulmalı ,ilgililere haber verilmeli ve bu durum

üzerine bir ikaz yazısı asılarak etrafa duyurulmalıdır.

3-7-1-3) Çalışmakta olan makine ve tezgahların hareketli kısımlarını örten kapak ve koruyucular,

makine durdurulmadan açılmamalı ve çıkartılmamalıdır.

3-7-1-4) Genel bir kural olarak, çalışmakta olan makinelerde yağlama yapılmamalıdır. Ancak teknik

bir zorunluluk varsa, uzun ağızlı özel el yağdanlıkları kullanılmalıdır.

3-7-1-5) Döner veya hareketli makinelerde yapılan çalışmalarda, kesinlikle boyunbağı, anahtarlık,

kolye ve baş örtüsü gibi sarkan ve ayrıca yüzük, bilezik, künyelik ve kol saati gibi metal eşya

kullanılmamalıdır. İş başında sadece işyeri tarafından verilmiş olan iş elbiseleri veya tulumları

giyilmelidir, bol ve sarkık elbise ile çalışılmamalıdır. Uzun saçlar serbest bırakılmamalı, file veya kasket

içine alınmalıdır.

3-7-1-6) Ayak pedalı ile çalışan makine ve tezgahlarda, pedalların üzerinde ancak bir ayağın

rahatlıkla girebileceği bir koruyucu bulunmalı, bu koruyucular çıkartılmamalı ve bozulmamalıdır.

3-7-1-7) Ağır iş veya tezgah parçası taşıyanlar, ayak parmaklarının korunması için emniyet

ayakkabısı giymelidir.

3-7-1-8) Her makine ve tezgah, sadece o makine ve tezgahta çalışmasına izin verilmiş olan yetkili ve

bilgili operatörler tarafından çalıştırılmalıdır.

3-7-1-9) Makine ve tezgahların besleme kabloları ile topraklama iletkenlerinin kimyasal ve fiziksel

etkilerle bozulmaması için gerekli tedbirler alınmalıdır.

3-7-1-10) Elektrik enerjisi ile çalışan makine ve tezgahların , kaçak akımlara karşı koruma

topraklaması ile topraklanmalıdır. Bu topraklama kabloları kesinlikle yerlerinden çıkartılmamalıdır.

Tezgah eğer taşınabilir ise , gittiği yerde tekrar topraklanmalıdır.

Sayfa 59 / 88

3-7-1-11) Kontrol, bakım, onarım ve temizliği yapılacak olan makine ve tezgahların elektrik

enerjileri kesilmeli, kesen şalter veya anahtarlar bir kilitleme tertibatı ile açık (yani akım geçirmez)

vaziyette kilitlenmeli ve ayrıca dokunulmamasına dair bir ikaz levhası asılmalıdır.

3-7-1-12) Makine ve tezgahların etraflarında yağ ve soğutma sıvıları sebebiyle zeminin kaygan bir

hale gelmesi önlenmeli ve her türlü çalışma zemini devamlı temiz ve engelsiz olarak bulundurulmalıdır.

3-7-1-13) Yetkisiz olarak hiçbir elektrik işi ile uğraşılmamalı, makine ve tezgahların elektrik

aksamlarına, elektrik tablo ve panolarına müdahale edilmemelidir. Elektrik arızaları derhal atölye

şefliğine bildirilmelidir. Elektrik işleri ve arızaların giderilmesi sadece yetkili ve ehil elektrikçiler

tarafından yapılmalıdır.

3-7-1-14) Atölye içinde iş ciddiyeti içinde çalışılacak, şaka yapılmamalıdır.

3-7-1-15) Yutma riskinin ortadan kaldırılması için, ağıza vida, pul, çivi gibi metal veya öteki türde

herhangi bir şey alınmamalıdır.

3-7-1-16) Bir başkasına alet, malzeme ve parça atılmamalı elden verilmelidir.

3-7-1-17) Çalışmakta olan makina ve tezgahlardan belli bir mesafede durulmalıdır. Böylece tezgah

veya tezgahtan çıkan bir şeye maruziyet önlenmiş olacaktır.

3-7-2) CNC TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ :

3-7-2-1) Tezgah sadece yetkili operatör tarafından çalıştırılmalıdır.

3-7-2-2) Tezgahların montaj, devreye alma, onarım ve bakım işleri, sadece yetkili ve ehil personel

tarafından yapılmalıdır.

3-7-2-3) Tezgahın elektrik donanımına yetkisiz olarak müdahale edilmemeli, çıkabilecek elektrik

arızaları derhal yetkili elektrikçiye haber verilmelidir.

3-7-2-4) Tezgah otomatik olarak çalışıp ve hareket edeceği için, hareket alanı içine girilmemelidir.

Başkalarının da girmesine engel olunmalıdır. Tezgahın yatay ve düşey hareket eden ve dönen

kısımlarına yaklaşılmamalıdır.

3-7-2-5) Tezgahlar çalıştırılmadan önce, kullanma kitabı ile üzerindeki talimat ve ikaz etiketleri iyice

okunmalı ve hükümlerine kesinlikle uyulmalıdır.

3-7-2-6) Tezgahların üzerlerinde bulunan talimat ve ikaz etiketleri hiçbir şekilde yerlerinden

çıkartılmamalı ve üzerlerini boyanmamalıdır.

Sayfa 60 / 88

3-7-2-7) Çalışmaya başlamadan önce, bütün hareketli kısım koruyucularının yerlerinde takılı

olduğundan emin olunmalıdır.

3-7-2-8) Tezgahı çalıştırılmadan önce, operasyon bölgesini kapatan bütün ana kapak ve kapıları

kapatılmalıdır.

3-7-2-9) Mevcut olan kapı emniyet sviçleri kesinlikle bozulmamalı veya devre dışı bırakılmamalıdır.

3-7-2-10) Çalışma sırasında, çapak taşıma konveyörü üzerine eller konmamalıdır.

3-7-2-11) Bakım, kontrol ve testten önce tezgahı kapatılmalıdır.

3-7-2-12) Tezgah kuvvetli manyetik alan yaydığı için, kalp pili, metal implant ve işitme cihazı

taşıyanlara zararlıdır. Bu konuda ikaz levhası bulunmalıdır. Tezgah yakınında öteki metalik ve manyetik

malzeme bulundurulmamalıdır.

3-7-2-13) Otomatik çalışma pozisyonunda, tezgah kapak veya kapıları veya açılmamalıdır.

3-7-2-14) Çıkan çapak ve talaşlara karşı gözler, uygun göz ve yüz koruyucuları ile korunmalıdır.

3-7-2-15) Çıkan metal çapakları çıplak elle ellenmemeli ve iş eldiveni giyilmelidir.

3-7-2-16) Tezgah yakınında elektrik ark kaynağı yapılmamalıdır.

3-7-3) TORNA VE BENZERİ TEZGAHLARDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

3-7-3-1) İşlenecek parçalar dönme sırasında gevşemeyecek şekilde sağlam olarak tezgaha

bağlanmalıdır.

3-7-3-2) Torna aynası üzerinde dönme sebebiyle fırlayabilecek sıkma anahtarı gibi malzeme

bırakılmamalıdır.

3-7-3-3) Tezgahlarda mevcut olan orijinal veya sonradan yapılmış olan talaş muhafazaları devamlı

olarak yerlerinde takılı bulunmalı ve yerlerinden çıkarılmamalıdır.

Sayfa 61 / 88

3-7-3-4) Tezgah kayış veya aynası elle tutulup fren yapılarak durdurulmamalıdır.

3-7-3-5) Tezgah çalışırken çıkan talaşlar alınmamalıdır. Uzun spiral şeklindeki talaşlar özel talaş

kancası ile çekip alınmalı ve elle tutulmamalıdır. Çıkan talaşlar aynı özel talaş kutu veya varillerinde

muhafaza edilmelidir.

3-7-3-6) Revolver tornalarda işlenen parçaların dönen uzantıları, tehlikeli olmaması ve oradan

geçenlere çarpmaması için uygun çapta boru muhafazalar içine alınmalıdır.

3-7-3-7) Eğer çalışan ile tezgah aynası arasında özel bir camlı veya mikalı talaş siperi yoksa

çalışanlar çıkan çapak ve talaşlara karşı koruyucu talaş gözlüğü veya yüz siperi kullanmalıdır.

3-7-3-8) Torna çalışırken tezgahın başı boş bırakılmamalı ve sürekli olarak tezgah gözlenmelidir.

3-7-3-9) Tezgah çalışırken hiç bir şekilde kalibrasyon ve ölçü alma işlemleri yapılmamalıdır.

3-7-3-10) Torna operatörleri, torna tezgahında çalışırken eldiven giymemelidir. Eldivenli elin

kaptırılması halinde ciddi iş kazaları olabilir.

3-7-4) MATKAP, FREZE VE BORVEK (BOHRWERK) TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ

TEDBİRLERİ:

3-7-4-1) Her çeşit matkap ve freze tezgahında, işlenen parçanın takımla beraber dönmemesi için

uygun şekilde bağlanmalı veya mengene ile sabitlenmelidir.

3-7-4-2) Çıkan ve sıçrayan talaşlara karşı gözler uygun taşlama gözlükleriyle korunmalıdır.

3-7-4-3) Matkap, freze ve benzeri tezgahlarda çalışırken eldiven giyilmemelidir. Eldivenli elin dönen

kısma kaptırılması halinde çok ciddi iş kazaları olabilir.

3-7-4-4) Çıkan talaşlar elle alınmamalı, bu maksat için uygun kanca veya metal fırçalar

kullanılmalıdır. Bu iş makine durdurulduktan sonra yapılmalıdır.

3-7-4-5) Her zaman iyi bilenmiş matkap ve freze uçları kullanılmalıdır.

Sayfa 62 / 88

3-7-4-6) Sıkma anahtarları veya başka takımlar tezgâhın tablası veya mengenesi üzerinde

bırakılmamalıdır.

3-7-4-7) Çalışma noktasını korumak üzere koruyucular mevcutsa, bunlar bozulmamalı ve yerlerinden

çıkartılmamalıdır.

3-7-4-8) Matkap ve freze uçlarının kırılmaması için delme işlemi esnasında alete fazla güç

uygulanmamalıdır.

3-7-4-9) Soğutma sıvılı tezgahlarda, çalışma süresince soğutma sıvısı kullanılmalı ve bu sıvı

bıçakların iş parçasından uzaklaşan yönüne doğru ayarlanmalıdır.

3-7-4-10) Freze tezgahı tablası önündeki körüklü ve arkasındaki düz lastik koruyucular sürekli takılı

olarak bulundurulmalıdır. Aksi takdirde tabla hareketi esnasında hareketli kısımlar arasına el

sıkıştırılması riski doğacaktır.

3-7-4-11) Freze tezgahı 3000 d/d’ dan daha fazla hızda çalıştırılmamalıdır.

3-7-4-12) Freze tezgahının üst transmisyon kayış ve kasnağı koruyucusu sürekli yerinde takılı olarak

bulundurulmalıdır.

3-7-4-13 ) Freze tezgahının hidrolik yağ tankında yeni yağ kullanılmalıdır. Kullanılmış veya sirküle

edilmiş olan yağlar kullanılmamalıdır.

3-7-4-14) Freze tezgahı yağ tankının içi temiz olarak bulundurulmalıdır.

3-7-4-15) Bütün sınırlama elemanları ve yerleri ayarlanırken, el parmakları matkap ve freze ucundan

uzakta tutulmalıdır.

3-7-4-15) Tezgahlar çalışırken iş kontrol edilmeli ve fakat ölçme işlemi yapılmamalıdır.

3-7-4-16) Tezgahların tablası üzerlerinde ve uçların yakınında kesinlikle üstüpü veya bez

bulundurulmamalıdır.

Sayfa 63 / 88

3-7-4-17) Delinmiş bir delik çapı, bu çapa çok yakın çaptaki bir matkap ucu ile genişletilmemelidir.

Aksi takdirde, parçaya ani dalması neticesinde, matkap ucu kırılabilir veya parça matkap ile dönebilir.

Bunun için, delme işleminin başlangıcında uygun çapta matkap ucu kullanılmalıdır.

3-7-5) METAL ŞERİT TESTERE TEZGAHINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

3-7-5-1) Bu makine yalnızca işlenebilir metal ve plastik malzemelerin testereyle kesilmesi için

tasarlanmıştır. Diğer malzemeler bu tezgahta kullanılmamalıdır. Magnezyum alaşımlı metal parçalar

kesinlikle kesilmemelidir. Magnezyum yanıcı bir metal olduğu için yangın tehlikesi vardır.

3-7-5-2) Bu makine yalnızca makinenin kullanılması ve taşıdığı tehlikeler hakkında bilgi sahibi olan

kişilerce çalıştırılmalıdır. Yetkisiz kişilerin çalıştırması yasaklanmalıdır.

3-7-5-3) Bu makine mutlaka teknik olarak mükemmel bir durumdayken kullanılmalıdır.

3-7-5-4) Makinede çalışırken bütün emniyet mekanizmaları ve kapaklar yerinde olmalıdır.

3-7-5-5) Dar operasyon noktası hariç şeridin etrafındaki metal koruyucular yerlerinden hiçbir şekilde

çıkartılmamalıdır.

3-7-5-6) Makinenin orijinal özellikleri hiç bir şekilde değiştirilmemelidir.

3-7-5-7) Bu tezgahla çalışırken kesinlikle eldiven giyilmemelidir. Eldivenli ellerin testereye

kaptırılması halinde çok ciddi iş kazaları olabilecektir. Ancak tezgah çalışmazken, testere bıçaklarının

taşınmasında eldiven giyilebilir.

3-7-5-8) Yuvarlak parçaları keserken iş

parçasının dönmediğinden emin oluna. Bu

bakımdan kesilecek parçalar, dönmeyecek

ve sıkı bir şekilde tezgaha bağlanmalıdır.

3-7-5-9) Eğer uzun parçalar kesilecekse,

tezgah dışındaki kısımların altına destek

veya tabla uzatması konulmalıdır.

3-7-5-10) Bıçak kılavuzu iş parçasına

yakın olacak şekilde indirilmelidir.

3-7-5-11) Kesilen ve sıkışan iş parçaları

motor kapatıldıktan ve makine tamamen

durduktan sonra alınmalıdır.

3-7-5-12) Tezgâh etrafında emniyetli çalışma ve iş parçasının tezgaha yerleştirilmesi için yeterli bir

alan bırakılmalıdır.

3-7-5-13) Çalışma alanı ve etrafı iyi bir şekilde aydınlatılmalıdır.

3-7-5-14) Özellikle yuvarlanabilir çubuk veya boru malzemeleri olmak üzere, tezgahtan çıkan kesilen

parçalara ait artık malzemeler, çok biriktirilmeden kaldırılmalıdır.

Sayfa 64 / 88

3-7-5-15) Tezgâhta kullanılan soğutucu bor sıvısının etrafa sıçramamasına dikkat edilmelidir.

Tezgâhta çalışma bittikten sonra, tezgah etrafı bor sıvısı veya yağlardan temizlenmelidir.

3-7-6) ZIMPARA TAŞI TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

3-7-6-1) Seyyar veya sabit bütün taşlama ve kesme makinelerinde uygun taş ve kesme diski

koruyucusu bulunmalıdır. Seyyar olanlarda, koruyucunun taşlama ağzı 180 dereceden, sabit olanlarda

ise 90 dereceden fazla olmamalıdır. Bu aletlerin koruyucusuz olarak kullanılması kesinlikle

yasaklanmalıdır.

3-7-6-2) Zımpara taşı veya kesme diskinin devir sayısı, makinenin maksimum devir sayısından daha

fazla olmamalıdır. Aksi taktirde taş veya diskin parçalanarak dağılması bahis konusu olabilecektir.

Makinelere taş veya disk bağlarken bu husus unutulmamalıdır.

3-7-6-3) Tercihan, sabit veya çok büyük kapasiteli tezgahlarda taşlama ve kesme işlemi esnasında

meydana gelebilecek tozları çıktığı yerden emen, toplayan ve dışarıya atan bir aspirasyon sistemi

olmalıdır. Bu sistem tezgâh çalıştırılınca otomatik olarak devreye girmelidir.

3-7-6-4) Sabit tezgahlarda taş önünde, taşlanacak parçanın üzerine konulması ve emniyetli bir şekilde

çalışılması için ayarlanabilir bir parça mesnedi bulunmalıdır. Bu mesnet ile taş arasındaki mesafe 3 mm

olacak şekilde sürekli ayarlanacaktır.

3-7-6-5) Taşlama ve kesme işlemleri yapan çalışanlar, gözlerini fırlayan talaş, çapak ve tozlardan

korunmak için, uygun taşlama gölükleri veya yüz siperleri kullanmalıdır. .Bu gözlükler, ya her tarafı

kapalı ve üst tarafında havalandırma delikleri olan plastik çerçeveli yada yan kapakları olan selüloit

Sayfa 65 / 88

çerçeveli gözlüklerdir. Bu gözlük veya yüz siperlerinin orijinal özellikleri bozulmamalı, cam veya

mikalarının çizilmemesi için iyi bir şekilde muhafaza edilmelidir.

3-7-6-6) Ayrıca sıcak kıvılcımlarla ilgili bir sorun varsa eldiven, önlük ve tozluk kullanılmasında

yarar vardır. Uzun süre ve kapalı yerlerde seyyar aletlerle çalışırken, uygun mekanik filtreli toz maskesi

de kullanılacaktır.

3-7-6-7) Soğuk havalarda taş ve kesme aletleri ile ilk çalışmalarda veya yeni taş takıldığında, taş

zorlanmamalı ve taşa yavaş bir şekilde yüklenilmelidir.

3-7-6-8) Bu aletler kağıt, talaş, yanıcı fiberler gibi kolay tutuşabilir maddelerle, yanıcı ve parlayıcı

sıvı ve gazların yakınında kullanılmamalıdır. Aksi taktirde yangın tehlikesi ortaya çıkacaktır.

3-7-6-9) Zımpara taşları ve kesme disklerinin tezgaha bağlanmasında şu tedbirler alınmalıdır;

3-7-6-9-1) Yerlerine takılmadan önce kontrol edilmeli, çatlak ve hasarlı olanlar kullanılmamalıdır.

Cam elyaflı diskler bir fiske vurularak çınlatılabilir, çatlak değilse temiz (berrak) bir ses verecektir.

3-7-6-9-2) Taş veya disk monte edilmek üzere makinenin miline geçmesi için zorlanmamalı veya

disk mili ölçüsü değiştirilmemelidir. Ayrıca çok gevşek olan ve disk yuvasına uymayan disk

kullanılmamalıdır. Genel olarak disk ortasındaki deliğin çapı, ana mil çapından 0,15 mm ile 0,25 mm

arasında fazla olmalıdır.

3-7-6-9-3) Madeni bir kısma yapıştırılmamış veya her hangi bir şekilde mile bağlanmamış zımpara

taşları ve kesme diskleri, taşın çapına ve şekline uygun bir flanşla tezgaha takılmalıdır.

3-7-6-9-4) Flanşların çapı, taş ve disk çapının en az üçte biri kadar olmalıdır. Flanşların taş

tarafındaki yüzeylerin uygun bir şekilde hafif oyuk olmalıdır. Aksi takdirde, sıkıştırma neticesinde taş

veya diskte bir eğilme stresi doğacak ve kırılmaya yol açabilecektir.

3-7-6-9-5) Flanşların iç yüzeylerindeki mil yatakları temiz ve düzgün olmalıdır.

3-7-6-9-6) Tezgaha takılırken flanşla taş veya disk arasına, çapı flanş çapından küçük olmayan kağıt,

kauçuk ve deri gibi yumuşak malzemeden yapılmış uygun tampon pulları konulmalıdır.

3-7-6-9-7) Tezgah mili, tekniğe uygun yapılmış ve yataklanmış olmalı, salgısız dönmeli ve sıkıştırma

somunları dönme yönünde gevşemeyecek tarzda vidalanmış olmalıdır.

3-7-6-9-8) Flanşlar normal olarak 15 pound/foot (22,65 kg/m) tork kuvvetli ile sıkılmalı, aşırı

sıkmalardan sakınılmalıdır. Aksi takdirde, taşta tehlikeli stresler oluşacaktır.

3-7-6-9-9) Monte edildikten sonra, aletin titreşimli ve düzensiz çalışıp çalışmadığı kontrol

edilmelidir.

3-7-6-9-10) İlk çalışma esnasında alet mümkün mertebe vücuda uzak tutulmalı ve koruyucusunun

operatör tarafında olmasında dikkat edilmelidir.

3-7-6-10) Taş ve diskler üzerinde imalatçıya ait olan her türlü özellikler ile azami devir sayısını

belirten etiketler, hiç bir şekilde bozulmamalı ve çıkartılmamalıdır. Üzerinde etiket olmayan taş ve

disklerin devir sayıları ile diğer özellikleri ambardaki malzeme dosyasından öğrenilmelidir.

Sayfa 66 / 88

3-7-6-11) Düz satıhlı zımpara taşlarının yan yüzeyleri ile taşlama yapılmamalıdır. .Böyle bir çalışma

taşın zedelenmesine ve yan taraflarında oyuk açılmasına neden olup kazalara yol açabilir.

3-7-6-12) Sabit veya seyyar taşlama ve kesme makineleri, üzerinde yazılı olan nominal devir sayıları

üzerinde kesinlikle çalıştırılmamalıdır. Bunu her zaman temin etmek üzere aletlerde otomatik hız

kontrol elemanların olmasında yarar vardır.

3-7-6-13) Portatif taşlama ve kesme makineleri sabitleştirilerek, yani sabit bir tezgah gibi bağlanarak

kullanılmamalıdır.

3-7-6-14) Çalıştırma esnasında portatif taşlama ve kesme makinelerinde soğutucu sıvı

kullanılmayacaktır.

3-7-6-15) Seyyar makineleri yere düşürmekten kaçınılalı, bunlar özel raflarda veya kancalara asılarak

muhafaza edilmelidir.

3-7-6-16) Genel bir kaide olarak, portatif taşlama ve kesme makinelerinde yaylı anahtar (Enterüptör)

kilitlenmeyecek veya devre dışı bırakılmayacaktır.

3-7-6-17) Taşlama ve kesme diskleri kuru yerlerde saklanacak ve aşırı sıcaklık değişikliğine maruz

bırakılmayacaktır.

3-7-7) CANAVAR TAŞI (SPİRAL) ALETİ İŞ GÜVENLİĞİ TALİMATI :

3-7-7-1) Tezgaha takılacak taşlama veya kesme taşının devir sayısı aletin maksimum devir

sayısından daha fazla olmalıdır. Aksi takdirde, taşın parçalanarak dağılması bahis konusudur. Bu

nedenle bu devir sayıları bilinecek ve ona göre hareket edilecektir.

3-7-7-2) Taş alete takılmadan önce kontrol edilmeli, çatlak ve hasarlı olanlar kullanılmamalıdır.

Bunu anlamak için, taşa çekiçle hafifçe vurulmalı ve berrak bir ses olduğundan emin olunmalıdır.

3-7-7-3) Taşın takılmasında kullanılan flanşlar uygun olmalı ve uygun sıkılıkta taş monte edilmelidir.

3-7-7-4) Yeni takılan taş birkaç dakika boşta çalıştırılmalı, düzenli ve titreşimsiz dönüp dönmediği

araştırılmalıdır. Gerekirse tekrar sıkılmalıdır.

3-7-7-5) Soğuk havalarda ve ilk çalışmada taşlara fazla yüklenilmemelidir.

3-7-7-6) Ayrıca normal çalışmada da taşa fazla yüklenilmemeli ve taşlama için gerekli olan bir

kuvvet uygulanmalıdır.

Sayfa 67 / 88

3-7-7-7) Tezgahta taş koruyucusu yerinde takılı olmadan hiçbir şekilde çalışılmamalıdır. Çalışma

pozisyonuna bağlı olarak, bu koruyucu bağlandığı yerden istenen pozisyona döndürülebilmelidir.

3-7-7-8) Seyyar olan bu aletin elektrik besleme kablosunun zedelenmemesi için azami dikkat

gösterilmelidir. Bu kablo sık aralıklarla kontrol edilmelidir. İzolasyon hatası görülmesi halinde kablo

yenisi ile değiştirilmelidir.

3-7-7-9) Bu alet ile çalışılırken, etrafa kıvılcım yayılacağı için, bu alet yanma, parlama ve patlama

riski olan yerlerde kullanılmamalıdır.

3-7-7-10) Magnezyum oranı % 80 ‘den fazla olan metaller kesilmemeli ve taşlanmamalıdır. Çünkü

magnezyum parçacıkları yanıcıdır.

3-7-7-11) Alet kullanılırken zemine sağlam bir şekilde basılmalı ve dengesiz vücut hareketleri

olmamasına dikkat edilmelidir.

3-7-7-12) Aletin üzerindeki yaylı kesme anahtarının bu özelliği, hiçbir şekilde bozulmamalıdır. Bu

alet , el yaylı anahtardan bırakılınca duracak şekilde çalıştırılmalı, yani yaylı anahtar kilitlenmemelidir.

3-7-7-13) Bu aletle çalışılırken, çıkan çapak ve kıvılcımların etraftaki öteki kişileri etkilememesi için

gerekli uyarılar yapılmalı ve onların o bölgeden çekilmeleri sağlanmalıdır.

3-7-7-14) Kesme derinliği, diskin maksimum kesme derinliğinden fazla olan metaller kesilmemelidir.

3-7-7-15) Taşlanacak veya kesilecek küçük parçalara ayakla basılarak bu işlerin yapılması

tehlikelidir. Bu parçalar bir mengene ile sabitlenerek bu işler yapılmalıdır.

3-7-8) METAL DAİRE TESTERE TEZGAHI İŞ GÜVENLİĞİ TALİMATI :

3-7-8-1) Tezgahın gövde koruma topraklaması mutlaka yapılmış olmalıdır.

3-7-8-2) Ayak kumanda pedalı üzerinde, istek dışı kumandaların önlenmesi için saçtan koruyucu

bulunmalıdır.

3-7-8-3) Tezgah operasyon noktasını kapatan cam veya mikalı koruyucu bulunmalı ve hiçbir şekilde

bozulmamalıdır.

3-7-8-4) Testere motor miline bağlı zımpara taşı varsa, taş üzerinde ve yan taraflarında koruyucular

ile taş önünde parça mesnedi bulunmalıdır.

3-7-8-5) Tezgahta çalışan , çıkan çapak ve kıvılcımlara karşı, gözlerini mutlaka taşlama gözlüğü veya

yüz siperi ile korumalıdır.

3-7-8-6) Tezgahta uzun parçaların kesilmesi halinde, bu parçaların öteki uçları sallanmasın diye,

bunların altlarına destek konmalıdır.

Sayfa 68 / 88

3-7-8-7) Tezgahta çalışılırken, yere sağlam basılmalı ve basılan zemin kaymaz ve engelsiz bir

vaziyette olmalıdır.

3-7-8-8) Tezgah tablası üzerinde düşebilecek malzeme ve malzeme artığı bulundurulmamalıdır.

3-7-8-9) Çalışan özellikle ellerini testere hareket alanı dışında bulundurmalıdır.

3-7-8-10) Tezgahtan demir kesme işlemi sırasında çıkan çapak ve kıvılcımların gittiği istikamette

başka birisi bulunmamalı ve çalışmamalıdır.

3-7-9) METAL PLANYA VE VARGEL TEZGAHLARINDA İŞ GÜVENLİĞİ TALİMATI :

3-7-9-1) Planya ve vargel tezgahlarının etraflarındaki boşluklar,60 cm’ den az olmayacaktır. Bu

açıklığın sağlanamadığı veya hareketli tablanın üzerine konan parçanın, tabladan taştığı hallerde,

tezgahın her iki başı uygun korkuluklarla korunacaktır.

3-7-9-2) Tezgahların tablası üzerlerine herhangi bir malzeme veya takım konmayacaktır.

3-7-9-3) Vargel tezgahında, üzerinde çalışılacak parça, mengene, kalıp, civata ve somun ,divizör ile

uygun bir şekilde bağlanacaktır. İşlenecek parça ,mümkünse uzunlamasına bağlanacak ve altına paralel

altlık konacaktır. Kenarları düzgün olmayan parçalar, yuvarlak çubuk yardımı ile bağlanacaktır.

3-7-9-4) Vargel kalemi katere ve kater de tezgah supportuna doğru bir şekilde bağlanacaktır.

3-7-9-5) Bu tezgahların karşısında değil ve fakat yanında dik vaziyette durulacaktır.

3-7-9-6) Vargel kalemliğini fazla aşağıya ve yukarıya çıkarmayınız.

3-7-9-7) Tezgah tablalarını fazla aşağıya indirmeyiniz.

Sayfa 69 / 88

3-7-9-8) Çıkan ve fırlayan talaşlara karşı, gözler uygun gözlük veya yüz siperleri ile korunacaktır.

3-7-9-9) Vargel tezgahının her iki ucuna, raydan çıkmasını önlemek üzere ve önleyecek şekilde

emniyet mandalları konulacaktır.

3-7-9-10) İşlenen parçaların keskin kenarlarının elleri kesmemesi için uygun iş eldivenleri

kullanılacaktır.

3-8) MERDANE HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Bir haddehanede mutlaka bulunması gereken bir atölyedir. Hadde tezgahlarında kızgın çelik kütük,

tezgahın alt ve üst merdaneleri arasından geçerken hem kesiti incelir, değişir ve hem de yavaş yavaş

şekil almaya başlar. Tezgahlarda bir alt ve bir de üst merdane vardır. Merdaneler silindirik bir yapıda

olup, üzerlerinde alt veya üst merdaneler arasında kalan kızgın demire şekil verecek olan yuvarlak veya

oval oyuklar vardır. Ayrıca çekilecek demir nervürlü ise, demirin üzerinde belli aralıklarda ve

yükseklikte nervür çukurları da olacaktır. Sürekli çalışmaktan bu merdaneler zaman zaman aşınacaktır.

Aşınan merdanelerin onarılması veya yeniden merdane yapılması bahis konusu olacaktır. İşte bu sebeple

haddehanelerde bu atölye kurulur. Kullanım yerlerine göre değişmek koşulu ile hadde merdanelerinde

aranan özelliklerin başında; yüksek ısıl direnç, uzun ömür, yüksek kırılma direnci, çatlamalara karşı

direnç, iyi yüzey kalitesi, uygun sertlik, aşınma direnci, rijitlik, uygun tasarım, termal şoklara karşı

direnç gelmektedir. Bu özelliklerin hepsini bir merdanede toplamak oldukça güçtür. Bu yüzden hadde

üreticileri istenen spesifik özellikleri bir arada tutmayı ön sırada bulundururlar. Örneğin; haddelemenin

fazla olduğu ve yüzey kalitesinin çok önemli olduğu finish merdanelerinde sertliği düşük, tokluğu

yüksek malzeme tercih edilmekte, tersi durumlarda ise yüzey sertliğine önem verilmektedir

3-8-1) İşlenmiş veya işlenecek merdaneler, bu atölyede belli bir yerde stoklanır. Stoklama yapılan yer

emniyetli geçişi engellemeyecek şekilde ve düz bir yer olmalıdır. Merdanelerin yuvarlanmaması için alt

yan taraflarına takozlar konmalıdır.

3-8-2) Bu atölyede kullanılan en önemli tezgahları torna tezgahları ve CNC torna tezgahlarıdır. Tabii

yardımcı tezgah olarak da zımpara taşı gibi tezgahlar bulunur. Bu tezgahlarda uygulanması gereken iş

güvenliği tedbirleri bu makalenin ( 3-7-1), (3-7-2), (3-7-3) ve (3-7-6) maddelerinde belirtilmiştir. Bu

tedbirler mutlaka alınmalıdır.

3-8-3) Torna tezgahlarında aşağıdaki sağ taraftaki fotodan da görüldüğü gibi, aynanın karşısında

mutlaka bir talaş muhafazası bulunmalıdır. Böylece etrafa sıçrayabilen metal talaş ve çapakların oradan

geçenlere zarar vermesi engellenmiş olacaktır.

Sayfa 70 / 88

3-8-4) Burada kullanılan öteki en önemli tezgah ise CNC torna tezgahıdır. Bu tezgahta alınacak başta

gelen tedbir, tezgah çalışırken, operasyon kısmını örten sürgülü kapak açıldığı zaman tezgahın otomatik

olarak durmasıdır. Böylece tehlikeli olan dönen kısımlara vücut organlarının kaptırılması önlenmiş

olacaktır.

Sayfa 71 / 88

3-8-5) İşlenmemiş silindirik merdaneler genelde dışarıdaki imalatçılardan alınır ve işyerinde belli bir

miktarda stoklanır. Merdane stok alanları ayrı bir bölüm halinde olmalıdır. Burada yuvarlak bir

biçimdeki merdanelerin devrilmemesi için ön ve arka taraflarında metal takozlar bulunmalıdır.

3-9) YOLLUK HAZIRLAMA ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

Yolluklar, haddeleme esnasında merdanelerden geçecek olan malzemenin kalibrelere düzgün ve

kontrollü bir şekilde geçişinin sağlanması için tasarlanmış mekanik sistemlerdir. Bu mekanik

sistemlerin genel yapıları, üretimi yapılacak malzemenin özelliklerine göre farklılıklar

gösterebilmektedir. Eğer yolluklar uygun ve standartlara uygun yapılmazsa haddelenen demir yolluktan

çıkarak dolaşma yapar. Bu durum ise iş güvenliğini büyük bir riske atar. Zamanla bu yolluklar aşınır. Bu

durumda tamir edilmesi veya yenisi ile değiştirilmesi gerekir. İşte bu maksat için haddehanelerde bir

yolluk hazırlama atölyesi kurulur.

Sayfa 72 / 88

3-9-1) Bu atölyede 25 ‘ dan daha ağır yüklerin kaldırma ve taşıma araçları ile kaldırılması ve

taşınması gereklidir. Bu maksatla bu atölyede bir monoray vinç kurulmalıdır. Bu vincin periyodik iş

güvenliği kontrolü, iş ekipmanları yönetmeliğine göre senede bir defa (ancak tercihan 6 ayda bir)

yapılmalıdır.

Sayfa 73 / 88

3-9-2) Bu atölyede, elektrikli el aletleri ile, yoğun bir

şekilde taşlama ve kesme işlemi yapıldığı için, bu işleri

yapanlar mutlaka koruma gözlükleri veya tercihan yüz

siperleri kullanmalıdır.

3-10) ELEKTRİK ALÇAK VE YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİ VE ELEKTRİK

ATÖLYESİNDE İŞ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ:

3-10-1) Genel Tedbirler:

3-10-1-1) Elektrik tesisatının, cihazlarının veya çıplak iletkenlerin, daima gerilim altında bulunduğu

kabul edilmeli ve teknik bir zorunluluk olmadıkça, gerilim altında elektrik onarımı yapılmamalıdır.

3-10-1-2) Toprakla potansiyel farkı 250 volt ve daha yukarı olan alternatif veya doğru akımlı

tesisatta, gerilim kaldırılmadan ve akım kesilmeden hiç bir çalışma yapılmamalıdır.

3-10-1-3) Toprakla potansiyel farkı 250 volttan aşağı, alternatif veya doğru akımlı tesisatta yapılacak

işlere girişilmeden önce gene gerilim kesilmeli, ancak zorunluluk halinde gerekli tedbirler alınmalı ve

akım geçirmeyen aletler, uygun iş elbisesi ve yalıtkan eldiven gibi kişisel koruyucular, kauçuk paspaslar

ile akım geçirmeyen paravanalar, tabureler ve platformlar gibi araçlar kullanılmalı ve işçiler yetkili bir

elemanın gözetiminde çalıştırılmalıdır. Üzerinde çalışılan gerilim altındaki çıplak iletkenler, uygun

kafes, paravan veya yalıtkan muhafazalarla korunmalıdır

3-10-1-4) Kontrol, bakım ve onarım yapılacak makine ve elektrik devrelerinin akımı kesilmeli ve

akımı kesen şalter ve anahtarlardan kitleme tertibatı bulunmalı, bunlar açık vaziyette kilitlenmeli ve

ayrıca da uygun levhalarla ikazlandırılmalıdır. Onarım bitirilmeden, devreye akım verilmemelidir Akım

onarımın bitiminde, sorumlu görevlinin izniyle verilmelidir.

3-10-1-5) Birden fazla kaynaktan beslenen elektrik tesisatında, kablo veya hava hatları üzerinde

onarıma girişilmeden önce, akım her yönden kesilmelidir.

3-10-1-6) Onarılacak hava hatlarının ,her iki tarafı devreden çıkarıldıktan sonra, kısa devrelenip

topraklanmalı, çalışan işçiler yalıtkan baret, emniyet kemeri, iş eldiveni, tozluk, yalıtkan ayakkabı gibi

kişisel korunma araçlarını kullanmalıdır.

Sayfa 74 / 88

3-10-1-7) Hem alçak gerilim hem de yüksek gerilim ihtiva eden karışık hatlarda, sadece alçak

gerilim tarafında çalışılsa bile, alçak gerilim hatlarına ilaveten yüksek gerilim hatlarının da enerjisi

kesilmelidir.

3-10-1-8) Elektrik tesisatında kullanılacak her türlü eleman (anahtar, sigorta, fiş, priz, yol vericiler ve

ayar aygıtları, aydınlatma armatürleri….gibi) mevcut Türk Standartlarına uygun olacaktır.

3-10-1-9) Yer altı kablolarında yapılacak onarımlarda, elektrik akımı kesildikten sonra, kapasitif

boşalmayı temin etmek üzere, üzerinde çalışılacak olan kablonun iletkenleri kısa devrelenip

kapatılmalıdır. Bu iş çalışma yerinin en yakın kısımları üzerinde ve bu yerin her ki ucunda yapılmalıdır.

3-10-1-10) Parlama ve patlama tehlikesi yaratabilen gaz, buhar, toz ve sıvıların bulunduğu, taşındığı,

işlendiği ve depolandığı yerlerde elektrik tesisatı bütünüyle kapalı tip (etanj) olmalıdır. Buralarda

sadece ex-proof (patlamaya dayanıklı) elektrik aydınlatma armatürleri, motorları, elektrik tabloları ve

anahtarları kullanılmalıdır.

3-10-1-11) Kazanlar, tanklar ve benzeri dar ve iletken kısımlarla, nemli ve ıslak yerlerde, tercihen

pnömatik (basınçlı hava ile çalışan) el aletleri kullanılacak, elektrikli el aletleri kullanılma zorunluluğu

varsa, çift izolasyonlu el aletleriyle, çalışma yerinin dışında bulunan 1/1 oranlı güvenlik (ayırıcı)

transformatör üzerinden beslenen el aletleri kullanılmalıdır.

3-10-1-12) Yukarıdaki maddelerde belirtilen yerlerde, aydınlatma seyyar yapılacaksa, kullanılacak

seyyar lambalar en çok, küçük gerilim (max 42 volt) ile beslenmelidir. Gerilim düşürücü transformatör

riskli olan çalışma ortamı dışında bulundurulmalıdır.

3-10-1-13) Kazanlar, tanklar ve benzeri yerlerde, elektrik el lambalarında olduğu gibi, alçak gerilim

(42-1000 V) kullanılmamalıdır. Doğru akım kullanılıyorsa, kullanma gerilimi 100 voltu geçmemeli ve

artı kutbu topraklanmalıdır. Alternatif akımda ise sadece küçük gerilim (max 42 volt) kullanılmalıdır.

3-10-1-14) İşyerinde kullanılan elektrikli el aletleri (matkap, hilti, canavar taşı…gibi) tercihan çift

izolasyonlu olmalıdır. Bu aletlerde hem dış gövde yalıtkandır ve ayrıca içinde de ikinci bir yalıtkan

tabakası vardır. Bir aletin bu özellikte olup olmadığını anlamak üzere, aletin tanıtıcı plakasına

bakılmalıdır. Eğer şeklinde iç içe geçmiş iki adet kare şekli varsa, bu alet çift izolasyonlu demektir. Eğer

alet çift izolasyonlu değilse, topraklanması için topraklı fiş ve prizlerle topraklanmalıdır.

3-10-1-15) İşyerinde mevcut olan yer altı veya yer üstü kablolarına ve kablo taşıma tavaları

üzerlerine hiçbir şekilde basılmamalıdır. Aksi takdirde tava kapaklarının ek yerlerinin aşağıya doğru

eğilerek kabloların izolasyonlarını kesme ve sonucunda kısa devre riski doğacaktır.

3-10-2) İletkenlerde, Kablolarda ve Döşenmelerinde Alınması Gereken Tedbirler:

3-10-2-1) Elektrik iç tesislerinde, ilgili Türk Standartlarına uygun bakır tellerden yapılmış yalıtkan

iletkenler, ya da kablolar kullanılmalıdır. Yapı bağlantı hatlarında, çıplak, ya da yalıtılmış alüminyum

iletkenlerde kullanılabilir.

3-10-2-2) Seyyar veya sabit iletkenler, mekanik ve kimyasal iletkenlere karşı korunmalıdır.

Geçitlerde bunlar ya yukardan geçirilmeli, ya da zeminde ezilmemeleri için dayanıklı plastik veya demir

borular içinden geçirilmelidir.

3-10-2-3) İşin özelliğine göre, geçici olarak kullanılması gereken seyyar iletkenler, NYMHY (TTR)

standardında, esnek ve müşterek izolasyonlu olmalı, fiş ve prizleri çarpmalara dayanıklı, nem ve suyun

girmesine karşı korunmuş olmalıdır.

Sayfa 75 / 88

3-10-2-4) İletkenlerin bağlantısı, sadece vidalı klemens, lehim ya da kaynakla yapılmalıdır.

3-10-2-5) Bir bağlantı klemensine dörtten fazla damar bağlanmamalıdır.

3-10-2-6) Zorunluluk olmadıkça, lambadan lambaya geçiş yapılmamalıdır.

3-10-2-7) Bükülebilen iletkenlerin bağlantı noktalarına çekme ve kayma kuvveti gelmemelidir.

İletken kılıflarının kaymaması ve iletken damarlarının dönmemesi temin edilmelidir.

3-10-2-8) Çok telle iletkenlerin ezilmemesi ve kopmaması için, ezilmeye karşı koruyucu kılıflı

klemens kullanılmalı veya iletken uçlarında kablo pabucu veya kovan kullanmak veya lehim yapmak

gibi uygun işlemler uygulanmalıdır.

3-10-2-9) İletkenlerin korunma biçimi, bağlantı yerlerinde de aynen sürdürülmelidir.

3-10-2-10) Döşeme geçişlerinde olduğu gibi, fazla tehlikeli olan yerlerde, iletkenler sağlam bir

şekilde tutturulmuş olan termoplastik boru, çelik boru, ya da özel muhafazalar içinden geçirilmelidir.

3-10-2-11) Toprak içinde ya da yapıların dışındaki içine girilmeyen kanallarda, sadece yer altı

kabloları kullanılmalıdır.

3-10-2-12) Yapıların içerisindeki bacaların duvarları üzerinden herhangi bir elektrik tesisatı

geçirilmemelidir.

3-10-2-13) Küçük gerilimli devrelerin iletkenleri, öteki devrelerden ayrı olarak çekilmelidir.

Gerilimleri farklı olan devrelerin iletkenleri bir arada çekilecekse, en büyük işletme gerilimine uygun

kablolar ve iletkenler kullanılmalıdır.

3-10-2-14) İletkenlerin bağlantısı, sadece yalıtkan parçalar üzerinde ya da yalıtkan kılıflı olarak yada

vidalı klemens, vidasız klemens, lehim yada kaynakla yapılmalıdır. Klemens bağlantıları kolayca

ulaşılabilecek yerlerde yapılmalıdır.

3-10-2-15) Yer altı kabloları, döşendikleri yerlerde kimyasal etkilere, korozyona, hava koşulları ve

öteki çevre etkilerine dayanacak tipte seçilmelidir.

3-10-2-16) Yer altı kablolarının, döşendikleri yerler, kimyasal, mekanik ve ısıl etkilerden mümkün

mertebe uzakta veya bunlara karşı korunmuş olmalıdır.

3-10-2-17) Yer altı kablolarının yangından korunması ve yangının yayılmasını önlemek için, kablolar

yanıcı maddeler yakınına veya üzerine döşenmemelidir.

3-10-2-18) Yapı girişlerinde, kablolar çelik boru içine alınmalı, kablo ve boru ağzı arasındaki boşluk

bitum veya benzeri maddeyle doldurulmalı ve bu maksatla çimento kullanılmamalıdır.

3-10-2-19) Her türlü yer altı kablo başlıkları, içerlerine su ve nem girmeyecek şekilde yapılmalıdır.

3-10-2-20) Yer altı kabloları birbirine ek kutularına (muf ile) bağlanmalıdır. Ek yerleri mekanik

olarak zorlanmamalıdır. İçine su veya nem sızması önlenmeli ve iyi bir elektrik iletkenliği

sağlanmalıdır.

Sayfa 76 / 88

3-10-2-21) Yer altı kabloları, sokak ve açık alanlarda en az 80 cm derinliğe gömülmelidir. Bu

yerlerin dışında derinlik en az 60 cm olabilir. Bu derinlik zorunlu durumlarda, özel koruyucu önlemler

alınarak 20 cm dolayında azaltılabilir.

3-10-2-22) Toprak içinde döşenen kabloların altında ve üstünde yaklaşık 10 cm kalınlığında elenmiş,

taşsız toprak veya kum konulmalıdır. Toprak veya kumun üzerine ise tüm kablo boyunca tuğla, çimento

veya plastikten yapılmış koruyucu elemanlar yerleştirilmelidir.

3-10-2-23) Üzerinden taşıt araçları geçen yolların altından geçirilecek kablolar, çelik veya çimento

boru içine döşenmelidir. Bu halde aradaki mesafe 1 metreden az olmamalıdır.

3-10-2-24) Yer altı kablolarının güzergahı, yer üzerinden uygun işaretlerle işaretlenmelidir.

3-10-3) Sigortalarda Alınması Gereken Tedbirler:

3-10-3-1) Elektrik tesis ve hatları eriyen, telli veya otomatik sigortalarla korunacak, sigortalar

koruyacakları iletkenlerin ve aygıtların tehlikeli bir biçimde ısınmalarını önleyecek nitelikte

seçilmelidir.

3-10-3-2) Bozulan sigortaların üzerine tel ile köprüleme yapılması veya sağlam sigortaların kesme

akımlarının ilave tel köprülerle arttırılması kesinlikle yasaktır.

3-10-3-3) Topraklanmış iletkenler veya çok fazlı sistemlerde sıfır iletkenleri üzerine sigorta

konulmamalıdır.

3-10-3-4) Buşonlu sigortalar, buşona uygun vidalı kontak elemanları ile donatılacaktır. Yay, vida,

para ve jeton gibi cisimler bu amaçla kullanılmamalıdır.

3-10-3-5) Tablolara takılmış anahtarlı otomatik sigortalar, kumanda anahtarı olarak

kullanılmamalıdır.

3-10-3-6) Sigortalar korunacak hatların başına konmalı ve şebekeden gelen faz iletkeni daima sigorta

gövdesinin alt (orta) kontağına bağlanmalıdır.

3-10-3-7) Gerilimi 250 volttan olan alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalardan

değeri 20 amperden yukarı olanlar, kapalı bir tablo içine monte edilmeli ve en az bir şalter veya

anahtarla kontrol altına alınmalı, bu şalter veya anahtarla akım kesilmeden, tablo kapağı açılmamalı ve

tablo kapağı kapanmadan akım verilmemelidir.

3-10-3-8) Her sigortanın, hangi devre kısmına ait olduğu, sigorta üzerine veya yanlarına birer etiket

konularak belirtilmelidir.

3-10-3-9) Sigortalar, değiştirilmeden önce gerilim dışı bırakılmalı ve gerilim yokluğu kontrol

edilmelidir. Sigorta gerilim dışı bırakılmıyorsa, kesicilerle devrenin kesilmesi sağlanmalı ve bu gibi

hallerde, elleri ve gözleri koruyacak kişisel koruyucular kullanılmalıdır.

3-10-4) Anahtar ve Şalterlerde Alınması Gereken Tedbirler:

3-10-4-1) Anahtar ve şalterler üzerinde yazılı olan anma akımının ve geriliminin üzerindeki

değerlerde kullanılmamalıdır. Anahtarlar kullanma alanına uygun seçilmelidir.

Sayfa 77 / 88

3-10-4-2) Nötr hatları topraklanmış olan sabit tesislerde, anahtarlar faz iletkenleri üzerine

konulmalıdır.

3-10-4-3) Anahtarlar işletmede meydana gelebilecek titreşimlerle veya kendi ağırlıkları ile

kendiliğinden açılıp kapanmayacak nitelikte olmalıdır.

3-10-4-4) Sıcaklığı 60 C derecesinden yukarıda olan yerlerde, ısıya dayanıklı malzemeden yapılmış

anahtar ve şalterler kullanılmalıdır.

3-10-4-5) Anahtar ve şalterlerin bir ucuna birden fazla iletken bağlanmamalı, yani anahtarlar dağıtım

kutusu gibi kullanılmamalıdır.

3-10-4-6) Toprak hatları, topraklanmış nötr iletkenleri ve seyyar uzatma iletkenleri üzerine anahtar

konmamalıdır.

3-10-4-7) Aydınlatma devrelerinde termik ve manyetik koruyuculu anahtar (kontaktör)

kullanıldığında, bunun ayrıca sigorta ile korunmasına gerek yoktur.

3-10-5) Fiş ve Prizlerde Alınması Gereken Tedbirler:

3-10-5-1) İşyerinin çeşitli kısımlarında yeter sayıda topraklı priz bulunmalıdır. Topraklı prize

mutlaka, uygun bir topraklama tesisatına bağlı olan bir topraklama iletkeni gelmeli ve prizin toprak

elemanlarına sıkıca bağlanmalıdır.

3-10-5-2) Topraklanması gereken seyyar aletlerin besleme kabloları, monafazede üçlü (faz- nötr-

toprak), trifazede ise dörtlü (3 faz- toprak), fişleri ise topraklı fiş tipinde olmalıdır. Topraklama iletkeni,

alet tarafında aletin şasesine, fiş tarafında ise fişin topraklama elemanlarına bağlanmalıdır.

3-10-5-3) Fiş ve priz sisteminde, topraklama kontak elemanları, akım kontak elemanlarından önce

bağlantıyı sağlamalıdır.

3-10-5-4) Prizler dağıtım kutusu gibi kullanılmamalıdır.

3-10-5-5) Lambaların duy veya soketlerine takılı prizler kullanılmamalıdır.

3-10-5-6) Bir prizden birden fazla alet beslenecekse, prizin amperaj kapasitesinin, bütün bu aletlerin

çekebileceği toplam akımdan daha fazla olduğundan emin olunmalıdır.

3-10-5-7) Bir fişe birden fazla seyyar iletken bağlanmamalıdır. Ancak bir kaç iletkenin bağlanması

için yapılan özel fişler bu hükmün dışındadır.

3-10-5-8) Ara fiş-priz düzenlemelerinde (seyyar-fiş-priz sistemi), yalıtkan muhafazalar bulunmalıdır.

3-10-6) Aydınlatma ve Aydınlatma Armatürlerinde Alınması Gereken Tedbirler:

3-10-6-1) Aydınlatma tesislerinde 250 volttan yüksek şebeke gerilim kullanılmamalıdır.

3-10-6-2) Anahtardan geçerek duya gelen faz iletkeni, her zaman duyun iç (orta) kontağına

bağlanmalıdır.

3-10-6-3) Aydınlatma aygıtlarında faz ve nötr iletkenleri olarak yalıtılmış iletkenler kullanılmalıdır.

Sayfa 78 / 88

3-10-6-4) Duylar, aydınlatma aygıtlarına ampuller çıkartılıp takılırken dönmeyecek şekilde sıkıca

tutturulmalıdır.

3-10-6-5) Açık sahada kullanılacak aydınlatma armatürleri, içlerine su girmeyecek ve su

toplanmayacak şekilde yapılmalıdır.

3-10-6-6) Aydınlatma armatürleri askı düzenleri, en az 10 Kg yüke dayanabilecek şekilde ve

herhalde armatür ağırlığının 5 katını taşıyabilecek kapasitede olmalıdır.

3-10-6-7) Aydınlatma aygıtlarının içine çekilen iletkenlerin yalıtkan tabakası ısıya dayanıklı

olmalıdır.

3-10-6-8) Aydınlatma armatürleri, çıkardıkları ısı, kendi içlerinde ve yakınlarındaki cisimlere zarar

vermeyecek şekilde tesis edilmelidir.

3-10-6-9) Gazlı boşalma lambalarında (flüoresan, cıva ve sodyum buharlı gibi) kullanılan tüm

balastlar kondansatörlü olmalıdır.

3-10-6-10) Bu tip aydınlatmada, ışıksal görüntü yanılmalarını (stroboskobik etkileri) önlemek için

faz kaydırıcı kondansatörlü ve dekalörlü balast kullanılmalı veya çok fazlı bir besleme ile aydınlatma

yapılmalıdır.

3-10-6-11) Üç faz hattına bölünerek bağlanan lamba grupları (3 fazlı aydınlatma aygıtları) için, üç

kutbu birden açılıp kapanan anahtarlar kullanılmalıdır. Bu durumda, üç fazlı akım devresinin iletkenleri,

bir boru içinde hep birlikte çekilmeli veya çok damarlı yalıtılmış bir iletken damarları bu amaçla

kullanılmalıdır.

3-10-7) Elektrik Tablo ve Panolarında Alınması Gereken Tedbirler:

3-10-7-1) Tablo ve panolar, işletme sırasında ortaya çıkabilecek mekanik zorlamalara, nem ve ısı

etkilerine dayanıklı, zor tutuşan sentetik veya metal malzemeden yapılmalıdır.

3-10-7-2) Tablo ve panolarda kullanılan ve korozyona dayanıklı olmayan gereçler boyanmalı veya

galvaniz yüzey koruması yapılmalıdır.

3-10-7-3) Tablo ve panolarda:

-Gerilim altındaki çıplak bölümler arasında en az 10 mm,

-Gerilim altındaki çıplak bölümler, işletme araçlarının yalıtılmamış bölümlerinden ve çevredeki

metal parçalarından en az 15 mm,

-Gerilim altındaki çıplak bölümler, saç kılıflar, saç kapaklar ve kapılar gibi koruyucu dış engellerden

en az 40 mm,

-Gerilim altındaki çıplak bölümler, örgülü tel örgülü tel kapı ve öteki engeller gibi koruyucu dış

engellerden en az 100 mm, mesafede olmalıdır.

3-10-7-4) Saç tablolar için 0,5 m2 ‘lik yüzeye kadar en az 1 mm, 0,5 m2’nin üzerindeki yüzeyler için

ise en az 2 mm kalınlığında ve düzgün yüzeyli DKP saç kullanılmalıdır.

3-10-7-5) Tablo ve panoların önlerinde ve yerine göre eğer açıksa arkalarında zemine elektrik

akımını iletmeyen malzemeden (tahta, lastik veya kauçuk gibi) yapılmış yalıtkan paspaslar konmalıdır.

Elektrikçiler bu paspaslar üzerinde durarak çalışmalıdır. Bu paspaslar buralardan alınmamalıdır.

Sayfa 79 / 88

3-10-7-6) Büyük tablo ve panolar kilit altında tutulmalı, üzerlerine anahtarlarının nerede ve kimde

olduğunu gösteren bilgi levhaları asılmalıdır. Buralarda yetkisiz ve ehliyetsiz şahısların çalışması yada

müdahale etmesi kesinlikle yasaklanmalıdır.

3-10-7-7) Tablo ve panolardaki aygıtlara (sigorta, anahtar gibi) etiket takılarak veya yapıştırılarak,

hangi kısma ait olduğu işaretlenmelidir.

3-10-7-8 Tablo ve panoların madeni aksamları, koruma topraklaması ile topraklanmalıdır.

3-10-7-9) Dağıtım tablolarının ön ve arka taraflarındaki gerilim altında bulunan madeni bölümlere

temas edilmesini engelleyecek kapak, kapı veya fensler bulunmalıdır.

3-10-7-10) Tozlu, nemli ve ıslak yerlerde, tablolar bu maddeler içlerine girmeyecek şekilde sızdırmaz

olmalıdır.

3-10-7-11) Dağıtım tablosu veya benzeri tertibat üzerinde bulunan sigortalar, şalterler ve anahtarlar,

uygun şekilde yapılmış ve korunmuş olmalıdır.

3-10-7-12) Elektrik tablo ve panolarına kolay ulaşabilmek ve rahat çalışabilmek için, önlerine geçişi

engelleyen hiçbir malzeme konmamalıdır.

3-10-7-13) Elektrik tablo ve panoları üzerlerine elbise ve eşya gibi herhangi bir şey asılmamalıdır.

3-10-7-14) Bunlara su ve nem girmemesi için gerekli tedbirler de alınmalıdır.

3-10-8) Yüksek Gerilim Tesislerinde Yapılacak Manevralarda ( Enerji Kesilmesi ve

Verilmesinde) Alınması Gereken Tedbirler:

3-10-8-1) Enerji Kesilmesinde Sırasıyla Yapılması Gereken İşlemler:

3-10-8-1-1) Üzerinde çalışılacak tesisat ve teçhizatın her türlü elektrik enerji kaynakları, önce

KESİCİ (DİSJONKTÖR)’ler ve sonrada AYIRICI (SEKSİYONER)’ler tarafından kesilmelidir. Elektrik

yükü altındaki, elektrik devrelerinin enerjileri ancak, kesiciler ( disjonktörler) tarafından kesilebilir.

3-10-8-1-2) Her fazın açık olduğu gözle kontrol edilmelidir. Açık olduğu gözle görülmeyen

kesicilerde, bu durum usulüne uygun olarak araştırılıp tespit edilmelidir.

3-10-8-1-3) Kesici ve ayırıcılar açık durumda kilitlenmelidir. Bu iş hakiki bir kilit varsa onunla,

yoksa bu görevi görecek bir tertibat veya işlemle yapılmalıdır.

3-10-8-1-4) Kumanda tertibatı üzerine, durumu belirten ikaz ve ihbar levhaları konulmalıdır.

3-10-8-1-5) Çalışma yerinde gerilim kontrolü yapılmalıdır. Bu kontrol her bir iletken üzerinde, neon

lambalı manevra ıstakası, kablo atma tüfeği ve benzeri özel aletler yardımı ile yapılacaktır. Kesinlikle

çıplak iletkenler el ile atılarak kontrol yapılmamalıdır.

3-10-8-1-6) Gerilim yokluğu tespit edildikten sonra, “Kısa Devreleme ve Topraklama” işlemi

yapılmalıdır. Bu işlem, çalışma yerinin mümkün olduğu kadar yakınında ve çalışma yerini

besleyebilecek bütün kollar üzerinde yapılmalıdır. Topraklama ayırıcıları kapatılmış olsa bile bu işlem

aynen uygulanmalıdır.

Sayfa 80 / 88

3-10-8-1-7) Yukarıdaki altıncı maddede belirtilen işlem, ayrıca enerjileri kesilmiş olan hat parçaları

üzerinde de yapılmalıdır. Çünkü bu parçalar atmosferik aşırı gerilimler veya endüksiyon tesirinde

kalmış olabilir.

3-10-8-1-8) Topraklama ve kısa devreleme işlemlerinde, yalıtkan eldivenler ve yalıtılmış ıstakalar

kullanılmalıdır.

3-10-8-1-9) Topraklama ayırıcılarının bıçaklarının hepsinin kapalı olması şarttır.

3-10-8-1-10) Çalışma yeri levhalar, bayraklar, flamalar, kordonlar, engeller ve benzeri işaretlerle

sınırlandırılmalıdır.

3-10-8-1-11) Tesislerin gerilim altında kalmış bulunan kısımlarına yaklaşılmasını yasaklayan ikaz

levhaları konulmalıdır.

3-10-8-1-12) Eğer varsa statik kondansatörler boşaltılmalıdır. Boşaltma tertibatı yoksa bile,

kondansatörün bütün uçları topraklanmalıdır.

3-10-8-2) Enerji Verilmesinde Sırasıyla Yapılması Gereken İşlemler:

3-10-8-2-1) Onarım yapılan trafo, Y.G ve A.G hücreleri gibi yerlerde, gerekli kontroller yapılmalı,

geride herhangi bir cisim veya malzeme kalıp kalmadığı araştırılmalıdır.

3-10-8-2-2) Seksiyoner kumanda kolu üzerindeki kilit, yetkili teknik elemanın gözetiminde

açılmalıdır. Bilahare, seksiyoner hücresinde önce topraklama ayırıcısı açılmalı ve sonra seksiyoner

kapatılmalıdır.

3-10-8-2-3) Kesici üzerindeki topraklama kaldırılmalı, yani açılmalıdır.

3-10-8-2-4) Kesici hücresi veya kumanda kolu üzerindeki kilit, yetkili teknik elemanın gözetiminde

açılmalı ve kesici kapatılabilir bir hale getirilmelidir.

3-10-8-2-5) Yapılan ekstra kısa devreleme ve topraklama işlemi varsa, bunlar da kaldırılmalıdır.

3-10-8-2-6) Asılmış olan bakım ve ikaz levhaları kaldırılmalıdır.

3-10-8-2-7) En son işlem olarak kesici kapatılmalı, yani enerjiye yol verilmelidir.

3-10-9) Trafolarda Alınması Gereken Tedbirler :

Trafolar bina haline kapalı veya açık alanda olabilir. Her iki halde de bazı iş güvenliği tedbirlerinin

alınması gereklidir.

3-10-9-1) Açık alanlarda kurulu bulunan trafoların etrafları aşağıda görüldüğü gibi en az 2 metre

yüksekliğinde fenslerle çevrelenmelidir. Tercihan fenslerin üzerlerine dikenli tel de çekilebilir. Bu

fensler ve dikenli teller de mutlaka topraklanmalıdır.

3-10-9-2) Trafo etrafındaki bu fens koruma, akım atlaması olmaması için. trafodan belli bir uzaklıkta

bulunmalıdır. Bu konuda gerilim değerine göre arada bulundurulması gereken emniyet mesafeleri

uygulanmalıdır.

Sayfa 81 / 88

3-10-9-3) Trafoların giriş kapıları da sürekli kilit altında tutulmalı ve anahtarının nerede bulunduğu

bir ikaz levhası üzerinde giriş kapısı üzerinde belirtilmelidir.

3-10-9-4) Kapıların da iyi bir şekilde topraklanması için, kapı menteşelerine topraklama

köprülemeleri takılmalıdır.

3-10-9-5) Trafolar eğer açık alanda ise, trafonun konduğu zemin betondan olmalıdır. Bu beton ağır

bir makine olan trafonun ağırlığına dayanabilmelidir.

3-10-9-6) Açık alandaki trafonun dışındaki bitişik alanda kolaylıkla yanabilir otlar olmamalıdır. Bu

utlar sık aralıklarla biçilmeli veya otla mücadele ilaçlar kullanılmalıdır.

3-10-9-7) Trafo çitlerinin dört bir kenarına “ Dikkat Yüksek Gerilim” , “ Ölüm Tehlikesi (Kuru

Kafa)” ve “ Yetkililerden Başkası Giremez” şeklinde ikaz levhaları asılmalıdır.

3-10-9-8) Kapalı yerlerdeki trafolar için, kapalı alan mutlaka iyi bir şekilde havalandırılmalıdır.

Çünkü trafoları çok ısı yayan makinalardır. Hatta yazın sıcak havalarda ilave güçlü fanlarla

havalandırılması ve soğutulması gerekebilir. Bu iş için trafo kapılarının açılması gerekeceği için, trafo

binası giriş cephesi geçici barikatlarla çevrelenmeli ve ikaz levhaları ile de ikazlandırılmalıdır.

3-10-10) Yüksek Gerilim Hücrelerinde ve Kumanda Merkezlerinde İş Güvenliği Tedbirleri:

Trafo merkezlerinde Alçak Gerilim (A.G) ve Yüksek Gerilim (Y.G), işletmenin Kumanda

Merkezinden yönetilir.

3-10-10-1) Yüksek Gerilim hücrelerinde bütün elektrik kabinlerinin hem önleri ve hem de arkalarına

yalıtkanlık derecesi kuvvetli olan kauçuk paspaslar konmalıdır.

3-10-10-2) Yüksek gerilim hücresine işletmenin “ Tek Hat Şeması” görünür bir yerde asılı olmalıdır.

Sayfa 82 / 88

3-10-10-3) Yüksek gerilim manevralarının

nasıl ve hangi sırayla yapılacağının açık bir

şekilde belirten “ Manevra Talimatı” ‘ da

asılmalıdır.

3-10-10-4) Ayrıca elektrik çarpılmalarındaki

hareket tarzını açık bir şekilde gösteren “İlk

Yardım Talimatı’’’ da asılmalıdır.

-

Sayfa 83 / 88

YÜKSEK GERİLİM MANEVRA TALİMATI

1) ENERJİ KESİLMESİNDE YAPILACAK İŞLEMLER:

1-1) ÜZERİNDE ÇALIŞILACAK TESİSAT VE TEÇHİZATIN HER TÜRLÜ ELEKTRİK ENERJİ

KAYNAKLARI, ÖNCE KESİCİ (DİSJONKTÖR)’ LER VE SONRADA AYIRICI (SEKSİYONER)’ LER

TARAFINDAN KESİLECEKTİR.

1-2) HER FAZIN AÇIK OLDUĞU GÖZLE KONTROL EDİLECEKTİR.AÇIK OLDUĞU GÖZLE

GÖRÜLMEYEN KESİCİLERDE, BU DURUM USULÜNE UYGUN OLARAK ARAŞTIRILIP TESPİT

EDİLECEKTİR.

1-3) KESİCİ VE AYIRICILAR AÇIK DURUMDA KİLİTLENECEKTİR.BU İŞ HAKİKİ BİR KİLİT

VARSA ONUNLA, YOKSA BU GÖREVİ GÖRECEK BİR TERTİBAT VEYA İŞLEMLE YAPILACAKTIR.

1-4) KUMANDA TERTİBATI ÜZERİNE, DURUMU BELİRTEN İKAZ VE İHBAR LEVHALARI

KONULACAKTIR.

1-5) ÇALIŞMA YERİNDE GERİLİM KONTROLÜ YAPILACAKTIR.BU KONTROL HER BİR

İLETKEN ÜZERİNDE, NEON LAMBALI MANEVRA ISTAKASI, KABLO ATMA TÜFEĞİ VE BENZERİ

ÖZEL ALETLER YARDIMI İLE YAPILACAKTIR.KESİNLİKLE ÇIPLAK İLETKENLER EL İLE

ATILARAK KONTROL YAPILMAYACAKTIR.

1-6) GERİLİM YOKLUĞU TESPİT EDİLDİKTEN SONRA, KISA DEVRELEME VE TOPRAKLAMA

İŞLEMİ YAPILACAKTIR.BU İŞLEM, ÇALIŞMA YERİNİN MÜMKÜN OLDUĞU KADAR YAKININDA

VE ÇALIŞMA YERİNİ BESLEYEBİLECEK BÜTÜN KOLLAR ÜZERİNDE

YAPILACAKTIR.TOPRAKLAMA AYIRICILARI KAPATILMIŞ OLSA BİLE BU İŞLEM AYNEN

UYGULANACAKTIR.

1-7) YUKARIDAKİ ALTINCI MADDEDE BELİRTİLEN İŞLEM, AYRICA ENERJİLERİ KESİLMİŞ

OLAN HAT PARÇALARI ÜZERİNDE DE YAPILACAKTIR.ÇÜNKÜ BU PARÇALAR ATMOSFERİK

AŞIRI GERİLİMLER VEYA ENDÜKSİYON TESİRİNDE KALMIŞ OLABİLİR.

1-8) TOPRAKLAMA VE KISA DEVRELEME İŞLEMLERİNDE, YALITKAN ELDİVENLER VE

YALITILMIŞ ISTAKALAR KULLANILACAKTIR.

1-9) TOPRAKLAMA AYIRICILARININ BIÇAKLARININ HEPSİNİN KAPALI OLMASI ŞARTTIR.

1-10) ÇALIŞMA YERİ LEVHALAR, BAYRAKLAR, FLAMALAR, KORDONLAR, ENGELLER VE

BENZERİ İŞARETLERLE SINIRLANDIRILACAKTIR.

1-11) TESİSLERİN GERİLİM ALTINDA KALMIŞ BULUNAN KISIMLARINA YAKLAŞILMASINI

YASAKLAYAN İKAZ LEVHALARI KONULACAKTIR.

1-12) EĞER VARSA STATİK KONDANSATÖRLER BOŞALTILACAKTIR.BOŞALTMA TERTİBATI

YOKSA BİLE, KONDANSATÖRÜN BÜTÜN UÇLARI TOPRAKLANACAKTIR.

2)ENERJİ VERİLMESİNDE YAPILACAK İŞLEMLER:

2-1) ONARIM YAPILAN TRAFO,Y.G VE A.G HÜCRELERİ GİBİ YERLERDE,GEREKLİ

KONTROLLER YAPILACAK,GERİDE HERHANGİ BİR CİSİM VEYA MALZEME KALIP KALMADIĞI

ARAŞTIRILACAKTIR.

2-2) SEKSİYONER KUMANDA KOLU ÜZERİNDEKİ KİLİT,YETKİLİ TEKNİK ELEMANIN

GÖZETİMİNDE AÇILACAKTIR.BİLAHARE,SEKSİYONER HÜCRESİNDE ÖNCE TOPRAKLAMA

AYIRICISI AÇILACAK VE SONRA SEKSİYONER KAPATILACAKTIR.

2-3) KESİCİ ÜZERİNDEKİ TOPRAKLAMA KALDIRILACAK, YANİ AÇILACAKTIR.

2-4) KESİCİ HÜCRESİ VEYA KUMANDA KOLU ÜZERİNDEKİ KİLİT, YETKİLİ TEKNİK

ELEMANIN GÖZETİMİNDE AÇILACAK VE KESİCİ KAPATILABİLİR BİR HALE GETİRİLECEKTİR.

2-5) YAPILAN EKSTRA KISA DEVRELEME VE TOPRAKLAMA İŞLEMİ VARSA, BUNLAR DA

KALDIRILACAKTIR.

2-6) ASILMIŞ OLAN BAKIM VE İKAZ LEVHALARI KALDIRILACAKTIR.

2-7) EN SON İŞLEM OLARAK KESİCİ KAPATILACAK, YANİ ENERJİYE YOL VERİLECEKTİR.

Sayfa 84 / 88

ELEKTRİK ÇARPMALARINDA İLK YARDIM TALİMATI

1) ELEKTRİĞE ÇARPILAN BİR KİMSEYE, KESİNLİKLE ÇIPLAK ELLE MÜDAHALE

EDİLMEYECEKTİR.ÇÜNKÜ İNSAN VÜCUDU AKIMI GEÇİRECEĞİ İÇİN, MÜDAHALE EDEN

DE ELEKTRİK AKIMINA TUTULACAKTIR.

2) ÖNCELİKLE ELEKTRİK AKIMINI KESEN ANAHTAR, ŞALTER VEYA SİGORTADAN

KESİLECEKTİR.

3) ENERJİ KESİLEMİYORSA VEYA KESİLMESİ UZUN ZAMAN ALACAKSA,

ELEKTRİĞE ÇARPILAN KİŞİ, UYGUN YALITKAN ARAÇLAR KULLANILARAK ELEKTRİĞE

TUTULDUĞU YERDEN AYRILACAKTIR.BUNUN İÇİN, YETERLİ YALITKANLIKTA,

YALITKAN ELDİVEN, YALITKAN ÇİZME VEYA AYAKKABI, AHŞAP VEYA PLASTİK

MALZEME, KENDİR VEYA NAYLON HALAT KULLANILACAKTIR.

4) KAZALIDA DOLAŞIM YETERSİZLİĞİ VEYA SOLUNUM FELCİ OLABİLECEĞİ İÇİN,

ELEKTRİKTEN AYRILDIKTAN SONRA, KAZALI UYGUN DÜZ BİR YERE YATIRILACAK VE

DERHAL AŞAĞIDA BELİRTİLEN SUNİ TENEFFÜS UYGULANACAKTIR.

5) AĞIZDAN AĞZA SUNİ TENEFFÜS:(AŞAĞIDA BELİRTİLEN ŞEKİLLERE GÖRE)

5-1) KAZALININ YANINDA YERDE DİZ ÇÖKELEREK OTURULUR.

5-2) ÖNCE KAZALININ BİLİNCİNİN YERİNDE OLUP OLMADIĞI ARAŞTIRILIR.BUNU

ANLAMAK ÜZERE KENDİSİNE SESLENİLİR VEYA EL PARMAĞI SIKILARAK CEVAP

BEKLENİR.

5-3) BİLİNCİ KAPALI İSE, SOLUNUM YOLUNA BAKILIR.TIKAYAN BİR ŞEY VARSA

ÇIKARTILIR.DİLİ GERİYE KAÇMIŞ İSE ÖNE DOĞRU ÇEKİLİR.

5-4) KAZALI SIRT ÜSTÜ YATIRILIR.NEFES BORUSUNUN DÜZ BİR HALE GETİRİLMESİ

İÇİN BİR EL ENSE ALTINDAN, ÖTEKİ EL İSE BOYUNDAN TUTULARAK, BAŞ ARKADA

ÇENE İSE YUKARIYA DOĞRU ÇEKİLİR.

5-5) ALINDAN TUTULAN ELİN BAŞ VE İŞARET PARMAKLARI İLE, BURUN DELİĞİ

İYİCE KAPATILIR.

5-6) DERİN BİR NEFES ALINARAK KAZALININ AĞZINDAN KUVVETLİCE NEFES

VERİLİR.CİĞERLERİNE GİDEN HAVANIN TEKRAR ÇIKMASI İÇİN, AĞIZ ÇEKİLİR.BU

İŞLEM DAKİKADA 12-15 DEFA TEKRARLANIR.BU ARADA GÖĞSÜN ŞİŞİP ŞİŞMEDİĞİ SIK

ARALIKLARLA KONTROL EDİLİR.

5-7) GÖĞÜS ŞİŞMİYORSA, SOLUNUM YOLLARI TIKALI DEMEKTİR.BU DURUMDA

YAN ÇEVRİLİP İKİ KÜREK KEMİĞİ ARASINA EL AYASI İLE VURULUR VEYA KAZALI

ARKA TARAFINDAN, ELLER GÖĞÜS KAFESİNİN ALT TARAFINDA KAVUŞACAK ŞEKİLDE

TUTULARAK YUKARIYA DOĞRU ÇEKİLİR.BÖYLECE SOLUK BORUSUNU TIKAYAN BİR

CİSİM VARSA ÇIKARTILIR.

5-8) SONRA DOLAŞIM SİSTEMİNE BAKILIR.BUNU İÇİN KALP BÖLGESİ DİNLENİR

VEYA BOYUN ATARDAMARLARINA ELİN İKİ PARMAĞI DAYANARAK NABIZ KONTROLÜ

YAPILIR.EĞER NABIZ YOKSA İLAVE OLARAK KALP MASAJINA GEÇİLİR.

5-9) TEK KİŞİ UYGULUYORSA: AĞIZDAN BİR DEFA KUVVETLİ BİR NEFES

VERİLİR.SONRA İKİ EL AYASI BİRLEŞTİRİLEREK GÖĞÜS KEMİĞİNİN ALTTAN 1/3’ LÜK

BÖLÜMÜNE BASKI UYGULANIR.GÖĞÜS KAFESİNİN 4-5 CM ESNEMESİ SAĞLANIR.BU

BASKI DAKİKADA 15 DEFA UYGULANIR.BU 1+15 ‘ LİK HAREKETLER KAZALI

CANLANINCAYA KADAR DEVAM EDİLİR.EĞER İKİ KİŞİ BU İŞİ YAPIYORSA,BİR KİŞİ 2

DEFA NEFES ÜFLER,ÖTEKİ KİŞİ İSE 15 DEFA KALP MASAJI YAPAR.BU SUNİ TENEFFÜSÜN

ADIMLARI AŞAĞIDAKİ ŞEKİLLERDE GÖSTERİLMİŞTİR.

Sayfa 85 / 88

6)YUKARIDA BELİRTİLEN SUNİ TENEFFÜS YAPILMADAN, KAZALININ BAŞKA BİR

YERE NAKLEDİLMESİ, ZAMAN KAYBI SEBEBİYLE,KAZALININ HAYATINA MAL

OLABİLİR.

7)SUNİ TENEFFÜS NETİCESİNİ GÖSTERDİKTEN SONRA, KAZALI REVİRE VEYA

İLGİLİ SAĞLIK KURULUŞUNA SEVK EDİLECEKTİR.

8)YANIK TEDAVİSİ :

YÜKSEK GERİLİM ÇARPMALARINDA,Y ÜKSEK ISI DERECELİ ARKLARA MARUZ

KALINDIĞI İÇİN,CİDDİ YANIKLAR MEYDANA GELİR.ELEKTRİK ARKLARI SEBEBİYLE

OLUŞAN YANIKLAR,KURU YANIKLAR SINIFINA GİRER.BU HALDE İSE AŞAĞIDAKİ GİBİ

HAREKET EDİLECEKTİR.

8-1)YANAN YERLERE EL SÜRÜLMEYECEK VE MINCIKLANMAYACAKTIR.

8-2) ELLER TEMİZ OLMALIDIR.

8-3) ALKOL VE KOLONYA GİBİ MADDELER KULLANILMAYACAKTIR.

8-4) DERİYE YAPIŞMIŞ OLAN ELBİSELER ÇIKARTILMAYACAKTIR.

8-5) OLUŞMUŞ KABARCIKLAR VARSA PATLATILMAYACAKTIR.

8-6) HASTA EĞER ŞOK GEÇİRİYORSA AŞAĞIDA BELİRTİLEN ŞOK TEDAVİSİ

UYGULANACAKTIR.

8-7) YANAN YER DERHAL SOĞUK SU ALTINA TUTULACAK VEYA İÇİNDE BUZ

BULUNAN BİR TORBA VEYA BUZ AKÜSÜ İLE EN AZ 20-25 DAKİKA SOĞUTULACAKTIR.

8-8) YANAN YER YUKARIYA DOĞRU KALDIRILACAKTIR.

8-9)EL ALTINDA ÖZEL YANIK MERHEMİ VARSA, BOL MİKTARDA SÜRÜLECEKTİR.

9) ŞOK TEDAVİSİ :

9-1) ŞOKU BELİRLEYEN GENEL HALLER: ŞOK HALİNDE,ŞU HALLERİN BAZILARI

VEYA HEPSİ MEYDANA GELEBİLİR.

9-1-1) SÜRATLEŞEN. YAVAŞLAYAN, SONUNDA NEREDEYSE HİSSEDİLMEYEN

NABIZ,

9-1-2) RENGİN SARARMASI,

9-1-3) CİLDİN SOĞUMASI,

9-1-4) ALINDA TER,

9-1-5) HUZURSUZLUK.

9-2) ALINACAK TEDBİRLER:

9-2-1) BEYNİN KANSIZ KALMAMASI İÇİN, AYAKLAR YUKARIYA DOĞRU

KALDIRILACAKTIR.

9-2-2) ÜŞÜMEYE ENGEL OLUNACAKTIR (FAZLA DA ISITILMAYACAKTIR).

9-2-3) SÜKÛNET SAĞLANACAK VE TESELLİ EDİLECEKTİR.

Sayfa 86 / 88

9-2-4) NABIZ VE TENEFFÜS KONTROL EDİLECEKTİR.

9-2-5) TEMİZ HAVA ALMASI SAĞLANACAKTIR.

9-2-6) İLK ANDA AĞIZDAN BİR ŞEY VERİLMEYECEKTİR.

3-10-10-5) Yüksek gerilim manevralarında zemin yalıtkan olsa bile, ayrıca yalıtkanlık derecesi

yüksek olan “ Yalıtkan Tabure” ‘ ler de kullanılmalıdır. Aşağıdaki fotoda görülen yalıtkan taburenin

üzerine ilave bir yalıtkan paspas konarak yalıtkanlık derecesi arttırılmıştır.

3-10-10-6) Çalışan elektrikçinin toprağa geçiş direncinin olabildiğince yükseltilmesi gereklidir.

Bunun için manevra yapan elektrikçinin mutlaka yüksek gerilim eldiveni kullanması, lastik bir önlük ve

çok iyi yalıtkan bir ayakkabı giymesi de gereklidir. Oluşabilecek kısa devre arklarına karşı da arkı

söndürebilecek yüz siperinin de kullanması tavsiye edilir. Yüksek gerilim eldivenleri kullanım

sürelerine uygun olarak kullanılmalı ve miadını doldurmuş olanlar kesinlikle kullanılmamalıdır.

Bunların daha uzun ömürlü olması için pudralanmalı ve teçhizat dolabında saklanmalıdır.

3-10-10-7) Trafolar , alçak ve yüksek gerilim odaları ile kumanda merkezlerinde her zaman için

yangın riski vardır. Özelikle trafolar yüksek ısı yayar. Ötekilerinde ise her an için bir kısa devre arkı

Sayfa 87 / 88

meydana gelebilir. Bu bakımdan bu tesislerde hiçbir zaman ahşap, kumaş, yağ, yakıt gibi yanıcı

maddeler bulundurulmamalıdır.

3-10-10-8) Bu tesislerde ortaya çıkabilecek yangınlarda kesinlikle su ve köpük kullanılmamalıdır.

Bunlar iletken ajanlar olduğu için, kullananın elektriğe çarpılma riski doğar. Elektrik yangınlarında

karbon dioksitli veya argon + azot +karbon dioksit gazlı ( İnergen), gaz söndürme maddeleri ile tozlu

yangın söndürme maddeleri kullanılmalıdır. Kapalı sistem gazlı yangın söndürme maddesi olarak da FM

200 ® (HFC-227ea) karbon, hidrojen (CF3CHFCF3-heptafloropropan), ve florin’den ibaret gaz

kullanılabilir.

3-10-10-9) Gerilim altındaki elektrik tesis ve cihazlarında çıkan yangınlarda, yukarıdaki maddede

belirtilen yangın söndürme cihazları, gerilim değeri nazarı dikkate alınarak aşağıda belirtilen

mesafelerden daha yakın tutulmamalıdır.

15kV’a kadar gerilimli tesislerde………………. 1 metre,

15-35 kV’a kadar gerilimli tesislerde…………… 2 metre,

35kV’dan yukarı gerilimli tesislerde……………. 3 metre,

3-10-10-10) Yüksek gerilim manevralarında enerji kesildikten sonra, sonra enerjinin kesildiğinden

gözle emin olabilmek için neon lambalı ve uzun kollu yalıtkan ıstakalar (çubuklar) kullanılır. Ayrıca

fiziki olarak bazı ayırıcı kollarının açılıp kapanması içinde ucu kancalı yalıtkan ıstakalar kullanılır.

Bunlar da öteki ekipman gibi uygun yerlerde muhafaza edilip saklanmalıdır.

3-10-10-11) Kumanda odasında A.C (Alternatif Akım) ve D.C (Doğru Akım) kumanda panoları

bulunur. Bu panolardaki her buton üzerine bağlı olduğu kısmın adı birer etiket ile belirlenmiş olmalıdır.

Bu panolardaki ölçme cihazları ve uyarıları yakından takip edilmelidir.

Sayfa 88 / 88