1

laquoΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣraquo

Μάθημα Project

Τμήμα Βrsquo3 Λυκείου

2

Επιβλέπων καθηγητής Τζατζάκης Φώτης

Μαθητές

Βαρυτιμίδου Αλεξία Μπουχλαριώτης Αχιλλέας

Γιαννακός Κωνσταντίνος Ξιώνης Ανδρέας

Γκάσιος Παναγιώτης Πανάγος Αλέξανδρος

Γουλιώνης Κωνσταντίνος Παντάζου Ιουλιάννα

Ζάρκος Άγγελος Παπαδημητρίου Παναγιώτης

Ζέικος Γεώργιος Παπαθανασίου Νικόλαος

Κανελλίδης Χριστόφορος Πιέρτη Αγγελική

Μακρυγιάννη Χριστίνα Πλήκας Κωνσταντίνος

Μιχαήλ Μαργαρίτης Πολύζος Χρήστος

Μουστρούφης Δημήτριος Ρούσσος Μωύς

Μπάκος Στέφανος Ρώιμπας Παύλος

3

Περιεχόμενα

σελ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ 4

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα 4

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου 5

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ 7

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας 7

22 Η πτώχευση του 1843 και το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 10

23 Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του 1893 και το κίνημα στο Γουδί

13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929 18

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 18

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 20

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932 21

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία 23

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες 25

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 27

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα 30

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση 31

43 Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα 33

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo 35

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας 36

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ 38

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης 42

52 Η πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών των Αθηνών την εικοσαετία

1983-2003 43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ 47

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών 49

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών 49

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών 51

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 55

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα

Για να διασφαλίσουν την αξία των κερμάτων οι βασιλείς και οι

κυβερνήσεις ήλεγχαν αυστηρά την παραγωγή τους Στην αρχαία Ρώμη

η παραγωγή κερμάτων γινόταν στο ναό της Ήρας Μονήτας - εξού και η

αγγλική λέξη money Αργότερα καθώς επεκτεινόταν η Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία άνοιξαν και άλλα νομισματοκοπεία και τα ίδια

ρωμαϊκά κέρματα γίνονταν δεκτά σε όλη την Ευρώπη από τις

Βρετανικές Νήσους έως την Τουρκία - και αποτέλεσαν το πρώτο

πανευρωπαϊκό νόμισμα Στη συνέχεια με τη διάλυση της Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας και την εμφάνιση των εθνών της Ευρώπης κάθε χώρα

ήλεγχε τα δικά της νομίσματα Από αυτά τα ευρωπαϊκά έθνη

υιοθετήσαμε τα πολλά κέρματα και νομίσματα που υπήρχαν πριν από

το ευρώ Αυτά συχνά έπαιρναν τις ονομασίες τους από μονάδες

μέτρησης όπως η ιταλική λιρέτα και το φινλανδικό μάρκο γιατί τα

κέρματα αρχικά περιείχαν ορισμένη ποσότητα χρυσού ή ασημιού Ένα

πρόβλημα με τα πολλά νομίσματα είναι ότι ανάλογα με την επιτυχία

των επιμέρους οικονομιών η ισοτιμία μεταξύ των νομισμάτων

διαφοροποιείται σημαντικά - έτσι το εμπόριο από χώρα σε χώρα

γίνεται επικίνδυνο και αποθαρρύνεται

6

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου

Χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να περάσει από τη δυτική Μικρά

Ασία στον κυρίως ελλαδικό χώρο η χρήση του νέου μέσου συναλλαγής

του νομίσματος Η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το νέο μέσο

συναλλαγών και έκοψε τα δικά της νομίσματα ήταν η ΑίγιναΤο

παράδειγμα της Αίγινας αμέσως ακολούθησε η Αθήνα η οποία μετά

από ένα σύντομο διάστημα αναζήτησης εικονογραφικού τύπου έθεσε

σε κυκλοφορία τα περίφημα τετράδραχμα με τη θεά Αθηνά και την

γλαύκα Την ίδια εποχή ξεκινάει και η Κόρινθος που εμπνέεται από τη

μυθολογία της και απεικονίζει στα νομίσματά της τον Πήγασο το

φτερωτό άλογο που έπιασε ο τοπικός ήρωας Βελλεροφόντης με το

χρυσό χαλινάρι που του έδωσε η θεά Αθηνά Το εικονογραφικό θέμα

που επιλέγουν αυτές οι τρεις πόλεις δίνει και τις ονομασίες των

νομισμάτων τους Οι laquoχελώνεςraquo της Αίγινας οι laquoπώλοιraquo ή οι laquoΠήγασοιraquo

της Κορίνθου και οι laquoγλαύκεςraquo των Αθηνών είναι τα πρώτα νομίσματα

του ελλαδικού χώρου

7

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος

Το χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

1 Μέσο αποθήκευσης αξίας γιατί χρησιμοποιείται για τη

διατήρηση πλούτου και για τη μεταφορά αγοραστικής

δυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

2 Μέσο συναλλαγής όπου θεωρείται οτιδήποτε γίνεται άμεσα

αποδεκτό σαν πληρωμή και οι άνθρωποι κατέχουν επειδή

σχεδιάζουν να το ανταλλάξουν με κάτι άλλο και όχι επειδή

θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο

3 Μονάδα μέτρησης γιατί σαν λογιστική μονάδα το χρήμα

χρησιμοποιείται για την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών ενώ

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην καταγραφή χρεών Στις

σύγχρονες οικονομίες η λογιστική μονάδα μέτρησης είναι το

νόμισμα της κάθε χώρας αλλά στο παρελθόν έχουν

χρησιμοποιηθεί διάφορα αγαθά (χρυσός ζώα τσιγάρα κτλ)

Το χρήμα έχει τις εξής ιδιότητες

1 Είναι γενικά και ευρέως αποδεκτό ανταλλακτικό μέσο

2 Είναι εύκολα αναγνωρίσιμο

3 Τα όρια προσφερόμενης ποσότητας μπορούν να είναι θεωρητικά

απεριόριστα

4 Δεν έχει κάποια εσωτερική αξία

5 Παραμένει αναλλοίωτο διαχρονικά

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

2

Επιβλέπων καθηγητής Τζατζάκης Φώτης

Μαθητές

Βαρυτιμίδου Αλεξία Μπουχλαριώτης Αχιλλέας

Γιαννακός Κωνσταντίνος Ξιώνης Ανδρέας

Γκάσιος Παναγιώτης Πανάγος Αλέξανδρος

Γουλιώνης Κωνσταντίνος Παντάζου Ιουλιάννα

Ζάρκος Άγγελος Παπαδημητρίου Παναγιώτης

Ζέικος Γεώργιος Παπαθανασίου Νικόλαος

Κανελλίδης Χριστόφορος Πιέρτη Αγγελική

Μακρυγιάννη Χριστίνα Πλήκας Κωνσταντίνος

Μιχαήλ Μαργαρίτης Πολύζος Χρήστος

Μουστρούφης Δημήτριος Ρούσσος Μωύς

Μπάκος Στέφανος Ρώιμπας Παύλος

3

Περιεχόμενα

σελ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ 4

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα 4

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου 5

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ 7

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας 7

22 Η πτώχευση του 1843 και το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 10

23 Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του 1893 και το κίνημα στο Γουδί

13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929 18

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 18

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 20

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932 21

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία 23

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες 25

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 27

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα 30

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση 31

43 Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα 33

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo 35

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας 36

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ 38

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης 42

52 Η πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών των Αθηνών την εικοσαετία

1983-2003 43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ 47

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών 49

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών 49

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών 51

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 55

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα

Για να διασφαλίσουν την αξία των κερμάτων οι βασιλείς και οι

κυβερνήσεις ήλεγχαν αυστηρά την παραγωγή τους Στην αρχαία Ρώμη

η παραγωγή κερμάτων γινόταν στο ναό της Ήρας Μονήτας - εξού και η

αγγλική λέξη money Αργότερα καθώς επεκτεινόταν η Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία άνοιξαν και άλλα νομισματοκοπεία και τα ίδια

ρωμαϊκά κέρματα γίνονταν δεκτά σε όλη την Ευρώπη από τις

Βρετανικές Νήσους έως την Τουρκία - και αποτέλεσαν το πρώτο

πανευρωπαϊκό νόμισμα Στη συνέχεια με τη διάλυση της Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας και την εμφάνιση των εθνών της Ευρώπης κάθε χώρα

ήλεγχε τα δικά της νομίσματα Από αυτά τα ευρωπαϊκά έθνη

υιοθετήσαμε τα πολλά κέρματα και νομίσματα που υπήρχαν πριν από

το ευρώ Αυτά συχνά έπαιρναν τις ονομασίες τους από μονάδες

μέτρησης όπως η ιταλική λιρέτα και το φινλανδικό μάρκο γιατί τα

κέρματα αρχικά περιείχαν ορισμένη ποσότητα χρυσού ή ασημιού Ένα

πρόβλημα με τα πολλά νομίσματα είναι ότι ανάλογα με την επιτυχία

των επιμέρους οικονομιών η ισοτιμία μεταξύ των νομισμάτων

διαφοροποιείται σημαντικά - έτσι το εμπόριο από χώρα σε χώρα

γίνεται επικίνδυνο και αποθαρρύνεται

6

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου

Χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να περάσει από τη δυτική Μικρά

Ασία στον κυρίως ελλαδικό χώρο η χρήση του νέου μέσου συναλλαγής

του νομίσματος Η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το νέο μέσο

συναλλαγών και έκοψε τα δικά της νομίσματα ήταν η ΑίγιναΤο

παράδειγμα της Αίγινας αμέσως ακολούθησε η Αθήνα η οποία μετά

από ένα σύντομο διάστημα αναζήτησης εικονογραφικού τύπου έθεσε

σε κυκλοφορία τα περίφημα τετράδραχμα με τη θεά Αθηνά και την

γλαύκα Την ίδια εποχή ξεκινάει και η Κόρινθος που εμπνέεται από τη

μυθολογία της και απεικονίζει στα νομίσματά της τον Πήγασο το

φτερωτό άλογο που έπιασε ο τοπικός ήρωας Βελλεροφόντης με το

χρυσό χαλινάρι που του έδωσε η θεά Αθηνά Το εικονογραφικό θέμα

που επιλέγουν αυτές οι τρεις πόλεις δίνει και τις ονομασίες των

νομισμάτων τους Οι laquoχελώνεςraquo της Αίγινας οι laquoπώλοιraquo ή οι laquoΠήγασοιraquo

της Κορίνθου και οι laquoγλαύκεςraquo των Αθηνών είναι τα πρώτα νομίσματα

του ελλαδικού χώρου

7

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος

Το χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

1 Μέσο αποθήκευσης αξίας γιατί χρησιμοποιείται για τη

διατήρηση πλούτου και για τη μεταφορά αγοραστικής

δυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

2 Μέσο συναλλαγής όπου θεωρείται οτιδήποτε γίνεται άμεσα

αποδεκτό σαν πληρωμή και οι άνθρωποι κατέχουν επειδή

σχεδιάζουν να το ανταλλάξουν με κάτι άλλο και όχι επειδή

θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο

3 Μονάδα μέτρησης γιατί σαν λογιστική μονάδα το χρήμα

χρησιμοποιείται για την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών ενώ

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην καταγραφή χρεών Στις

σύγχρονες οικονομίες η λογιστική μονάδα μέτρησης είναι το

νόμισμα της κάθε χώρας αλλά στο παρελθόν έχουν

χρησιμοποιηθεί διάφορα αγαθά (χρυσός ζώα τσιγάρα κτλ)

Το χρήμα έχει τις εξής ιδιότητες

1 Είναι γενικά και ευρέως αποδεκτό ανταλλακτικό μέσο

2 Είναι εύκολα αναγνωρίσιμο

3 Τα όρια προσφερόμενης ποσότητας μπορούν να είναι θεωρητικά

απεριόριστα

4 Δεν έχει κάποια εσωτερική αξία

5 Παραμένει αναλλοίωτο διαχρονικά

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

3

Περιεχόμενα

σελ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ 4

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα 4

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου 5

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ 7

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας 7

22 Η πτώχευση του 1843 και το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 10

23 Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του 1893 και το κίνημα στο Γουδί

13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929 18

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 18

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 20

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932 21

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία 23

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες 25

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 27

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα 30

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση 31

43 Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα 33

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo 35

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας 36

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ 38

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης 42

52 Η πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών των Αθηνών την εικοσαετία

1983-2003 43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ 47

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών 49

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών 49

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών 51

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 55

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα

Για να διασφαλίσουν την αξία των κερμάτων οι βασιλείς και οι

κυβερνήσεις ήλεγχαν αυστηρά την παραγωγή τους Στην αρχαία Ρώμη

η παραγωγή κερμάτων γινόταν στο ναό της Ήρας Μονήτας - εξού και η

αγγλική λέξη money Αργότερα καθώς επεκτεινόταν η Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία άνοιξαν και άλλα νομισματοκοπεία και τα ίδια

ρωμαϊκά κέρματα γίνονταν δεκτά σε όλη την Ευρώπη από τις

Βρετανικές Νήσους έως την Τουρκία - και αποτέλεσαν το πρώτο

πανευρωπαϊκό νόμισμα Στη συνέχεια με τη διάλυση της Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας και την εμφάνιση των εθνών της Ευρώπης κάθε χώρα

ήλεγχε τα δικά της νομίσματα Από αυτά τα ευρωπαϊκά έθνη

υιοθετήσαμε τα πολλά κέρματα και νομίσματα που υπήρχαν πριν από

το ευρώ Αυτά συχνά έπαιρναν τις ονομασίες τους από μονάδες

μέτρησης όπως η ιταλική λιρέτα και το φινλανδικό μάρκο γιατί τα

κέρματα αρχικά περιείχαν ορισμένη ποσότητα χρυσού ή ασημιού Ένα

πρόβλημα με τα πολλά νομίσματα είναι ότι ανάλογα με την επιτυχία

των επιμέρους οικονομιών η ισοτιμία μεταξύ των νομισμάτων

διαφοροποιείται σημαντικά - έτσι το εμπόριο από χώρα σε χώρα

γίνεται επικίνδυνο και αποθαρρύνεται

6

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου

Χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να περάσει από τη δυτική Μικρά

Ασία στον κυρίως ελλαδικό χώρο η χρήση του νέου μέσου συναλλαγής

του νομίσματος Η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το νέο μέσο

συναλλαγών και έκοψε τα δικά της νομίσματα ήταν η ΑίγιναΤο

παράδειγμα της Αίγινας αμέσως ακολούθησε η Αθήνα η οποία μετά

από ένα σύντομο διάστημα αναζήτησης εικονογραφικού τύπου έθεσε

σε κυκλοφορία τα περίφημα τετράδραχμα με τη θεά Αθηνά και την

γλαύκα Την ίδια εποχή ξεκινάει και η Κόρινθος που εμπνέεται από τη

μυθολογία της και απεικονίζει στα νομίσματά της τον Πήγασο το

φτερωτό άλογο που έπιασε ο τοπικός ήρωας Βελλεροφόντης με το

χρυσό χαλινάρι που του έδωσε η θεά Αθηνά Το εικονογραφικό θέμα

που επιλέγουν αυτές οι τρεις πόλεις δίνει και τις ονομασίες των

νομισμάτων τους Οι laquoχελώνεςraquo της Αίγινας οι laquoπώλοιraquo ή οι laquoΠήγασοιraquo

της Κορίνθου και οι laquoγλαύκεςraquo των Αθηνών είναι τα πρώτα νομίσματα

του ελλαδικού χώρου

7

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος

Το χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

1 Μέσο αποθήκευσης αξίας γιατί χρησιμοποιείται για τη

διατήρηση πλούτου και για τη μεταφορά αγοραστικής

δυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

2 Μέσο συναλλαγής όπου θεωρείται οτιδήποτε γίνεται άμεσα

αποδεκτό σαν πληρωμή και οι άνθρωποι κατέχουν επειδή

σχεδιάζουν να το ανταλλάξουν με κάτι άλλο και όχι επειδή

θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο

3 Μονάδα μέτρησης γιατί σαν λογιστική μονάδα το χρήμα

χρησιμοποιείται για την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών ενώ

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην καταγραφή χρεών Στις

σύγχρονες οικονομίες η λογιστική μονάδα μέτρησης είναι το

νόμισμα της κάθε χώρας αλλά στο παρελθόν έχουν

χρησιμοποιηθεί διάφορα αγαθά (χρυσός ζώα τσιγάρα κτλ)

Το χρήμα έχει τις εξής ιδιότητες

1 Είναι γενικά και ευρέως αποδεκτό ανταλλακτικό μέσο

2 Είναι εύκολα αναγνωρίσιμο

3 Τα όρια προσφερόμενης ποσότητας μπορούν να είναι θεωρητικά

απεριόριστα

4 Δεν έχει κάποια εσωτερική αξία

5 Παραμένει αναλλοίωτο διαχρονικά

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 27

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα 30

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση 31

43 Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα 33

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo 35

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας 36

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ 38

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης 42

52 Η πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών των Αθηνών την εικοσαετία

1983-2003 43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ 47

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών 49

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών 49

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών 51

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 55

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα

Για να διασφαλίσουν την αξία των κερμάτων οι βασιλείς και οι

κυβερνήσεις ήλεγχαν αυστηρά την παραγωγή τους Στην αρχαία Ρώμη

η παραγωγή κερμάτων γινόταν στο ναό της Ήρας Μονήτας - εξού και η

αγγλική λέξη money Αργότερα καθώς επεκτεινόταν η Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία άνοιξαν και άλλα νομισματοκοπεία και τα ίδια

ρωμαϊκά κέρματα γίνονταν δεκτά σε όλη την Ευρώπη από τις

Βρετανικές Νήσους έως την Τουρκία - και αποτέλεσαν το πρώτο

πανευρωπαϊκό νόμισμα Στη συνέχεια με τη διάλυση της Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας και την εμφάνιση των εθνών της Ευρώπης κάθε χώρα

ήλεγχε τα δικά της νομίσματα Από αυτά τα ευρωπαϊκά έθνη

υιοθετήσαμε τα πολλά κέρματα και νομίσματα που υπήρχαν πριν από

το ευρώ Αυτά συχνά έπαιρναν τις ονομασίες τους από μονάδες

μέτρησης όπως η ιταλική λιρέτα και το φινλανδικό μάρκο γιατί τα

κέρματα αρχικά περιείχαν ορισμένη ποσότητα χρυσού ή ασημιού Ένα

πρόβλημα με τα πολλά νομίσματα είναι ότι ανάλογα με την επιτυχία

των επιμέρους οικονομιών η ισοτιμία μεταξύ των νομισμάτων

διαφοροποιείται σημαντικά - έτσι το εμπόριο από χώρα σε χώρα

γίνεται επικίνδυνο και αποθαρρύνεται

6

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου

Χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να περάσει από τη δυτική Μικρά

Ασία στον κυρίως ελλαδικό χώρο η χρήση του νέου μέσου συναλλαγής

του νομίσματος Η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το νέο μέσο

συναλλαγών και έκοψε τα δικά της νομίσματα ήταν η ΑίγιναΤο

παράδειγμα της Αίγινας αμέσως ακολούθησε η Αθήνα η οποία μετά

από ένα σύντομο διάστημα αναζήτησης εικονογραφικού τύπου έθεσε

σε κυκλοφορία τα περίφημα τετράδραχμα με τη θεά Αθηνά και την

γλαύκα Την ίδια εποχή ξεκινάει και η Κόρινθος που εμπνέεται από τη

μυθολογία της και απεικονίζει στα νομίσματά της τον Πήγασο το

φτερωτό άλογο που έπιασε ο τοπικός ήρωας Βελλεροφόντης με το

χρυσό χαλινάρι που του έδωσε η θεά Αθηνά Το εικονογραφικό θέμα

που επιλέγουν αυτές οι τρεις πόλεις δίνει και τις ονομασίες των

νομισμάτων τους Οι laquoχελώνεςraquo της Αίγινας οι laquoπώλοιraquo ή οι laquoΠήγασοιraquo

της Κορίνθου και οι laquoγλαύκεςraquo των Αθηνών είναι τα πρώτα νομίσματα

του ελλαδικού χώρου

7

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος

Το χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

1 Μέσο αποθήκευσης αξίας γιατί χρησιμοποιείται για τη

διατήρηση πλούτου και για τη μεταφορά αγοραστικής

δυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

2 Μέσο συναλλαγής όπου θεωρείται οτιδήποτε γίνεται άμεσα

αποδεκτό σαν πληρωμή και οι άνθρωποι κατέχουν επειδή

σχεδιάζουν να το ανταλλάξουν με κάτι άλλο και όχι επειδή

θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο

3 Μονάδα μέτρησης γιατί σαν λογιστική μονάδα το χρήμα

χρησιμοποιείται για την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών ενώ

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην καταγραφή χρεών Στις

σύγχρονες οικονομίες η λογιστική μονάδα μέτρησης είναι το

νόμισμα της κάθε χώρας αλλά στο παρελθόν έχουν

χρησιμοποιηθεί διάφορα αγαθά (χρυσός ζώα τσιγάρα κτλ)

Το χρήμα έχει τις εξής ιδιότητες

1 Είναι γενικά και ευρέως αποδεκτό ανταλλακτικό μέσο

2 Είναι εύκολα αναγνωρίσιμο

3 Τα όρια προσφερόμενης ποσότητας μπορούν να είναι θεωρητικά

απεριόριστα

4 Δεν έχει κάποια εσωτερική αξία

5 Παραμένει αναλλοίωτο διαχρονικά

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

11 Τα πρώτα ευρωπαϊκά νομίσματα

Για να διασφαλίσουν την αξία των κερμάτων οι βασιλείς και οι

κυβερνήσεις ήλεγχαν αυστηρά την παραγωγή τους Στην αρχαία Ρώμη

η παραγωγή κερμάτων γινόταν στο ναό της Ήρας Μονήτας - εξού και η

αγγλική λέξη money Αργότερα καθώς επεκτεινόταν η Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία άνοιξαν και άλλα νομισματοκοπεία και τα ίδια

ρωμαϊκά κέρματα γίνονταν δεκτά σε όλη την Ευρώπη από τις

Βρετανικές Νήσους έως την Τουρκία - και αποτέλεσαν το πρώτο

πανευρωπαϊκό νόμισμα Στη συνέχεια με τη διάλυση της Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας και την εμφάνιση των εθνών της Ευρώπης κάθε χώρα

ήλεγχε τα δικά της νομίσματα Από αυτά τα ευρωπαϊκά έθνη

υιοθετήσαμε τα πολλά κέρματα και νομίσματα που υπήρχαν πριν από

το ευρώ Αυτά συχνά έπαιρναν τις ονομασίες τους από μονάδες

μέτρησης όπως η ιταλική λιρέτα και το φινλανδικό μάρκο γιατί τα

κέρματα αρχικά περιείχαν ορισμένη ποσότητα χρυσού ή ασημιού Ένα

πρόβλημα με τα πολλά νομίσματα είναι ότι ανάλογα με την επιτυχία

των επιμέρους οικονομιών η ισοτιμία μεταξύ των νομισμάτων

διαφοροποιείται σημαντικά - έτσι το εμπόριο από χώρα σε χώρα

γίνεται επικίνδυνο και αποθαρρύνεται

6

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου

Χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να περάσει από τη δυτική Μικρά

Ασία στον κυρίως ελλαδικό χώρο η χρήση του νέου μέσου συναλλαγής

του νομίσματος Η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το νέο μέσο

συναλλαγών και έκοψε τα δικά της νομίσματα ήταν η ΑίγιναΤο

παράδειγμα της Αίγινας αμέσως ακολούθησε η Αθήνα η οποία μετά

από ένα σύντομο διάστημα αναζήτησης εικονογραφικού τύπου έθεσε

σε κυκλοφορία τα περίφημα τετράδραχμα με τη θεά Αθηνά και την

γλαύκα Την ίδια εποχή ξεκινάει και η Κόρινθος που εμπνέεται από τη

μυθολογία της και απεικονίζει στα νομίσματά της τον Πήγασο το

φτερωτό άλογο που έπιασε ο τοπικός ήρωας Βελλεροφόντης με το

χρυσό χαλινάρι που του έδωσε η θεά Αθηνά Το εικονογραφικό θέμα

που επιλέγουν αυτές οι τρεις πόλεις δίνει και τις ονομασίες των

νομισμάτων τους Οι laquoχελώνεςraquo της Αίγινας οι laquoπώλοιraquo ή οι laquoΠήγασοιraquo

της Κορίνθου και οι laquoγλαύκεςraquo των Αθηνών είναι τα πρώτα νομίσματα

του ελλαδικού χώρου

7

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος

Το χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

1 Μέσο αποθήκευσης αξίας γιατί χρησιμοποιείται για τη

διατήρηση πλούτου και για τη μεταφορά αγοραστικής

δυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

2 Μέσο συναλλαγής όπου θεωρείται οτιδήποτε γίνεται άμεσα

αποδεκτό σαν πληρωμή και οι άνθρωποι κατέχουν επειδή

σχεδιάζουν να το ανταλλάξουν με κάτι άλλο και όχι επειδή

θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο

3 Μονάδα μέτρησης γιατί σαν λογιστική μονάδα το χρήμα

χρησιμοποιείται για την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών ενώ

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην καταγραφή χρεών Στις

σύγχρονες οικονομίες η λογιστική μονάδα μέτρησης είναι το

νόμισμα της κάθε χώρας αλλά στο παρελθόν έχουν

χρησιμοποιηθεί διάφορα αγαθά (χρυσός ζώα τσιγάρα κτλ)

Το χρήμα έχει τις εξής ιδιότητες

1 Είναι γενικά και ευρέως αποδεκτό ανταλλακτικό μέσο

2 Είναι εύκολα αναγνωρίσιμο

3 Τα όρια προσφερόμενης ποσότητας μπορούν να είναι θεωρητικά

απεριόριστα

4 Δεν έχει κάποια εσωτερική αξία

5 Παραμένει αναλλοίωτο διαχρονικά

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

6

12 Τα πρώτα νομίσματα του ελλαδικού χώρου

Χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να περάσει από τη δυτική Μικρά

Ασία στον κυρίως ελλαδικό χώρο η χρήση του νέου μέσου συναλλαγής

του νομίσματος Η πρώτη πόλη-κράτος που υιοθέτησε το νέο μέσο

συναλλαγών και έκοψε τα δικά της νομίσματα ήταν η ΑίγιναΤο

παράδειγμα της Αίγινας αμέσως ακολούθησε η Αθήνα η οποία μετά

από ένα σύντομο διάστημα αναζήτησης εικονογραφικού τύπου έθεσε

σε κυκλοφορία τα περίφημα τετράδραχμα με τη θεά Αθηνά και την

γλαύκα Την ίδια εποχή ξεκινάει και η Κόρινθος που εμπνέεται από τη

μυθολογία της και απεικονίζει στα νομίσματά της τον Πήγασο το

φτερωτό άλογο που έπιασε ο τοπικός ήρωας Βελλεροφόντης με το

χρυσό χαλινάρι που του έδωσε η θεά Αθηνά Το εικονογραφικό θέμα

που επιλέγουν αυτές οι τρεις πόλεις δίνει και τις ονομασίες των

νομισμάτων τους Οι laquoχελώνεςraquo της Αίγινας οι laquoπώλοιraquo ή οι laquoΠήγασοιraquo

της Κορίνθου και οι laquoγλαύκεςraquo των Αθηνών είναι τα πρώτα νομίσματα

του ελλαδικού χώρου

7

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος

Το χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

1 Μέσο αποθήκευσης αξίας γιατί χρησιμοποιείται για τη

διατήρηση πλούτου και για τη μεταφορά αγοραστικής

δυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

2 Μέσο συναλλαγής όπου θεωρείται οτιδήποτε γίνεται άμεσα

αποδεκτό σαν πληρωμή και οι άνθρωποι κατέχουν επειδή

σχεδιάζουν να το ανταλλάξουν με κάτι άλλο και όχι επειδή

θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο

3 Μονάδα μέτρησης γιατί σαν λογιστική μονάδα το χρήμα

χρησιμοποιείται για την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών ενώ

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην καταγραφή χρεών Στις

σύγχρονες οικονομίες η λογιστική μονάδα μέτρησης είναι το

νόμισμα της κάθε χώρας αλλά στο παρελθόν έχουν

χρησιμοποιηθεί διάφορα αγαθά (χρυσός ζώα τσιγάρα κτλ)

Το χρήμα έχει τις εξής ιδιότητες

1 Είναι γενικά και ευρέως αποδεκτό ανταλλακτικό μέσο

2 Είναι εύκολα αναγνωρίσιμο

3 Τα όρια προσφερόμενης ποσότητας μπορούν να είναι θεωρητικά

απεριόριστα

4 Δεν έχει κάποια εσωτερική αξία

5 Παραμένει αναλλοίωτο διαχρονικά

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

7

13 Ιδιότητες και Πλεονεκτήματα του χρήματος

Το χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

1 Μέσο αποθήκευσης αξίας γιατί χρησιμοποιείται για τη

διατήρηση πλούτου και για τη μεταφορά αγοραστικής

δυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

2 Μέσο συναλλαγής όπου θεωρείται οτιδήποτε γίνεται άμεσα

αποδεκτό σαν πληρωμή και οι άνθρωποι κατέχουν επειδή

σχεδιάζουν να το ανταλλάξουν με κάτι άλλο και όχι επειδή

θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ίδιο

3 Μονάδα μέτρησης γιατί σαν λογιστική μονάδα το χρήμα

χρησιμοποιείται για την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών ενώ

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην καταγραφή χρεών Στις

σύγχρονες οικονομίες η λογιστική μονάδα μέτρησης είναι το

νόμισμα της κάθε χώρας αλλά στο παρελθόν έχουν

χρησιμοποιηθεί διάφορα αγαθά (χρυσός ζώα τσιγάρα κτλ)

Το χρήμα έχει τις εξής ιδιότητες

1 Είναι γενικά και ευρέως αποδεκτό ανταλλακτικό μέσο

2 Είναι εύκολα αναγνωρίσιμο

3 Τα όρια προσφερόμενης ποσότητας μπορούν να είναι θεωρητικά

απεριόριστα

4 Δεν έχει κάποια εσωτερική αξία

5 Παραμένει αναλλοίωτο διαχρονικά

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

8

6 Είναι διαιρετό

7 Αποθηκεύεται και μεταφέρεται εύκολα

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Η πρώτη επίσημη ελληνική πτώχευση μας πηγαίνει πίσω στο

1827 πριν ακόμη αναγνωριστεί το laquoΒασίλειον της Ελλάδοςraquo όταν η

ελληνική διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια αδυνατεί να πληρώσει τα

τοκοχρεολύσια των laquoδανείων της Ανεξαρτησίαςraquo Αποτέλεσμα αυτής

της πτώχευσης ήταν οι δανειστές μας που ήταν οι μεγάλες Δυνάμεις

της εποχής να επιβάλλουν στην Ελλάδα το θεσμό της βασιλείας και τον

Όθωνα ως πρώτο βασιλιά των Ελλήνων Έκτοτε το ελληνικό αστικό

κράτος θα κηρύξει πτώχευση τρεις ακόμη φορές το 1843 το 1893 και

το 1932

Θα επιχειρήσουμε να laquoφωτίσουμεraquo τα γεγονότα που μας

οδήγησαν στις τέσσερις ndash μέχρι τώρα ndash πτωχεύσεις του Ελληνικού

Κράτους αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές με την επαπειλούμενη

σήμερα ndash 5η κατά σειρά ndash χρεοκοπία της χώρας μας

21 Η πτώχευση του 1827 και η επιβολή της βασιλείας

Η αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας ήταν προϊόν των

πολεμικών επιτυχιών των ελλήνων κυρίως από το 1821 ως το 1824 του

φιλελληνικού κινήματος αλλά και του ανταγωνισμού των μεγάλων

δυνάμεων της εποχής Το 1824 ndash 1825 ο Αγώνας βρίσκεται στην πιο

κρίσιμη φάση την ώρα που οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Ελλήνων ήταν

σε έξαρση Από τη μια μεριά το laquoστρατιωτικόraquo κόμμα (Κολοκοτρώνης

10

Ανδρούτσος κά) και από την άλλη το laquoπολιτικόraquo κόμμα

(Μαυροκορδάτος Κουντουριώτης κά)

Κουντουριώτης Γεώργιος λιθογραφία Εθνικόν Ημερολόγιον Αθήνα

1863

Ο Κουντουριώτης ως πρόεδρος του Εκτελεστικού Σώματος

προσφεύγει στην Αγγλία συνάπτοντας δύο δάνεια για τις ανάγκες του

Αγώνα Οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι του Λονδίνου εκχώρησαν το 1824

και 1825 τα περιβόητα laquoδάνεια της ανεξαρτησίαςraquo Ο απελευθερωτικός

αγώνας του 1821 ήταν μια μοναδική ευκαιρία για τις αγγλικές τράπεζες

Το πρώτο ήταν ονομαστικής αξίας 800000 στερλινών από τις

οποίες φτάνουν στην Ελλάδα περίπου 320000 στερλίνες (60

υποτιμημένο) Το δεύτερο ήταν ονομαστικής αξίας 2000000 στερλινών

και δόθηκε στην Ελλάδα υποτιμημένο κατά 45 ήτοι 1100000

11

στερλίνες Από αυτά κατακρατήθηκαν ndash περαιτέρω ndash για διάφορους

λόγους (έξοδα μεσιτείες παραγγελίες πλοίων κτλ) περίπου 900000

στερλίνες και έτσι από τα δυο δάνεια έφτασαν στη χώρα μας συνολικά

200000 στερλίνες περίπου

Το 1827 ο Ιωάννης Καποδίστριας απευθύνει έκκληση στις

μεγάλες δυνάμεις για χορήγηση νέου δανείου Όμως η απάντηση ήταν

αρνητική Το Λονδίνο και το Παρίσι αρνήθηκαν να δανείσουν τον

Καποδίστρια ο οποίος για να κάνει το κράτος να λειτουργήσει έβαλε

χρήματα από την προσωπική του περιουσία και εξέδωσε τα πρώτα

ακάλυπτα ελληνικά χαρτονομίσματα αφού οι ξένοι δανειστές δεν είχαν

διάθεση να παραχωρήσουν νέα δάνεια στους Έλληνες Υπό αυτές τις

συνθήκες και μπροστά στην αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων της

ανεξαρτησίας η ελληνική διοίκηση οδηγείται στην πτώχευση

Για την αντιμετώπιση της κατάστασης ο Καποδίστριας στράφηκε

σrsquo ένα εσωτερικό κυρίως πρόγραμμα ανοικοδόμησης της οικονομίας

που προκάλεσε όμως την αντίδραση τόσο του εξαθλιωμένου λαού που

ζητούσε την αναδιανομή των laquoεθνικών γαιώνraquo όσο και των προκρίτων

που αισθάνθηκαν ότι παραμερίζονται από τα κέντρα άσκησης της

εξουσίας Το αποτέλεσμα ήταν η δολοφονία του Καποδίστρια το 1831

στο Ναύπλιο και η επιβολή της βασιλείας στην Ελλάδα με πρώτο

βασιλιά τον Όθωνα στον οποίο οι Δυνάμεις έδωσαν δάνειο ύψους

60000000 γαλλικών φράγκων Αλλά δεν άργησε η δεύτερη στάση

πληρωμών (1843) Ο φαύλος κύκλος για την ελληνική οικονομία είχε

μόλις αρχίσειhellip

12

22 Η πτώχευση του 1843 και το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου

Ο ερχομός του Όθωνα μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια

συνοδεύτηκε από την παροχή δανείου 60 εκ γαλλικών φράγκωνμε την

εγγύηση των τριών προστάτιδων Δυνάμεων (Γαλλία Βρετανία Ρωσία)

Η διάσκεψη που συνήλθε στο Λονδίνο έθεσε αυστηρούς όρους για την

καταβολή των ελληνικών οφειλών όρισε επιτροπή ελέγχου της

ελληνικής οικονομίας και επέβαλε την εκχώρηση όλων των εθνικών

πόρων για την εξυπηρέτηση των δανείων Μέχρι το 1833 είχαν

εκχωρηθεί τα 23 του δανείου

Το καλοκαίρι του 1843 η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει στις

τράπεζες της Ευρώπης τα τοκοχρεολύσια παλιότερων δανείων που είχε

πάρει η χώρα Οι ετήσιοι τόκοι ήταν 7 εκατομμύρια δραχμές και τα

έσοδα του ελληνικού κράτους έφταναν μετά βίας τα 14 εκατομμύρια

ετησίως Δυστυχώς τα λεφτά των δανείων δεν είχαν πάει σε υποδομές

που θα βοηθούσαν την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας αλλά

είχαν σπαταληθεί στους εμφυλίους της επανάστασης και σε έξοδα της

Διοίκησης

Την άνοιξη του 1843 η κυβέρνηση παίρνει μέτρα λιτότητας τα

οποία όμως δεν αποδίδουν ώστε να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα

για την ετήσια δόση χρήματα

Οι μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία-Γαλλία-Ρωσία) αντί να εγκρίνουν

νέο δάνειο κάνουν μια διάσκεψη στο Λονδίνο για το ελληνικό χρέος και

καταλήγουν σε πρωτόκολλο με το οποίο οι πρεσβευτές τους

παρουσιάζονται στην ελληνική κυβέρνηση και απαιτούν την

ικανοποίησή του Αρχίζουν διαπραγματεύσεις και μετά από ένα μήνα

13

υπογράφουν μνημόνιο σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα πρέπει να

πάρει μέτρα ώστε μέσα στους επόμενους μήνες να εξοικονομήσει το

αστρονομικό ποσό των 36 εκατομμυρίων δραχμών για τους δανειστές

της

Για να είναι μάλιστα σίγουροι ότι το μνημόνιο θα εφαρμοστεί

κατά γράμμα οι πρεσβευτές απαιτούν να παραβρίσκονται στις

συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου που θα εγκρίνει τα μέτρα

και να παίρνουν ανά μήνα λεπτομερή κατάσταση της πορείας

εφαρμογής τους

Τα βασικά μέτρα για την εφαρμογή του μνημονίου του 1843

δείχνουν ότι οι οικονομικές συνταγές λιτότητας είναι σαν το παλιό καλό

κρασί Ίδιες αιώνιες και οδυνηρές

Απολύθηκε το ένα τρίτο των Δημοσίων υπαλλήλων και

μειώθηκαν 20 οι μισθοί όσων παρέμειναν

Σταμάτησε η χορήγηση συντάξεων που τότε δεν δίνονταν στο

σύνολο του πληθυσμού αλλά σε ειδικές κατηγορίες

Μειώθηκαν κατά 60 οι στρατιωτικές δαπάνες Ο αριθμός των

στρατιωτικών μειώθηκε και αντί για μισθό έπαιρναν χωράφια

Αυξήθηκαν οι δασμοί και οι φόροι χαρτοσήμου και επιβλήθηκε

προκαταβολή στην είσπραξη του φόρου εισοδήματος

Απολύθηκαν όλοι οι υπάλληλοι του εθνικού τυπογραφείου οι

δασονόμοι και οι δασικοί υπάλληλοι οι μηχανικοί του Δημοσίου

και σταμάτησαν τα δημόσια έργα και οι μισοί καθηγητές

πανεπιστημίου

14

Καταργήθηκαν εντελώς όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες του

κράτους

Νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα με πληρωμή

προστίμων νομιμοποίησης

Περαιώθηκαν συνοπτικά όλες οι εκκρεμείς φορολογικές

υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού

Τι πέτυχαν με όλα αυτά Η οικονομική ανάκαμψη δεν ήρθε η

χώρα αδυνατούσε να εκπληρώσει το δημόσιο χρέος της και ο Όθωνας

αναγκάστηκε να κηρύξει επίσημη πτώχευση εκλιπαρώντας για νέες

πιστώσεις Ο κόσμος εξαθλιώθηκε για μεγάλο διάστημα οι ξένοι πήραν

μέρος των χρημάτων τους η χώρα είδε κι έπαθε να συνέλθει αλλά

φαλίρισε ξανά μετά από πενήντα χρόνια με το ldquoΚύριοι δυστυχώς

επτωχεύσαμενrdquo του Χαριλάου Τρικούπη το 1893

15

23 Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του 1893 και το κίνημα στο Γουδί

Χαρίλαος Τρικούπης

Τα τελευταία τριάντα χρόνια του 19ου αιώνα σημαδεύτηκαν από

την ισχυρή πολιτική προσωπικότητα το Χ Τρικούπη Από τη δεκαετία

του 1860 και έπειτα η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας βιομηχανίας

και των τραπεζών οδηγούν στην πολιτική αφύπνιση της ελληνικής

αστικής τάξης Τα νέα κοινωνικά στρώματα θα στρατευτούν πολιτικά

γύρω από το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη και οι παραδοσιακές

κοινωνικές κάστες γύρω από τον Δηλιγιάννη

Ο Χ Τρικούπης εξελέγη για πρώτη φορά Βουλευτής το 1865 και

διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών το 1866 στην κυβέρνηση

Κουμουνδούρου η οποία όμως δεν μπόρεσε να μακροημερεύσει λόγω

του Κρητικού Ζητήματος Η αστάθεια ήταν το βασικό χαρακτηριστικό

του πολιτικού συστήματος με το Βασιλιά Γεώργιο να δίνει εντολή

σχηματισμού κυβέρνησης ακόμη και στους εκπροσώπους των

13

υπογράφουν μνημόνιο σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα πρέπει να

πάρει μέτρα ώστε μέσα στους επόμενους μήνες να εξοικονομήσει το

αστρονομικό ποσό των 36 εκατομμυρίων δραχμών για τους δανειστές

της

Για να είναι μάλιστα σίγουροι ότι το μνημόνιο θα εφαρμοστεί

κατά γράμμα οι πρεσβευτές απαιτούν να παραβρίσκονται στις

συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου που θα εγκρίνει τα μέτρα

και να παίρνουν ανά μήνα λεπτομερή κατάσταση της πορείας

εφαρμογής τους

Τα βασικά μέτρα για την εφαρμογή του μνημονίου του 1843

δείχνουν ότι οι οικονομικές συνταγές λιτότητας είναι σαν το παλιό καλό

κρασί Ίδιες αιώνιες και οδυνηρές

Απολύθηκε το ένα τρίτο των Δημοσίων υπαλλήλων και

μειώθηκαν 20 οι μισθοί όσων παρέμειναν

Σταμάτησε η χορήγηση συντάξεων που τότε δεν δίνονταν στο

σύνολο του πληθυσμού αλλά σε ειδικές κατηγορίες

Μειώθηκαν κατά 60 οι στρατιωτικές δαπάνες Ο αριθμός των

στρατιωτικών μειώθηκε και αντί για μισθό έπαιρναν χωράφια

Αυξήθηκαν οι δασμοί και οι φόροι χαρτοσήμου και επιβλήθηκε

προκαταβολή στην είσπραξη του φόρου εισοδήματος

Απολύθηκαν όλοι οι υπάλληλοι του εθνικού τυπογραφείου οι

δασονόμοι και οι δασικοί υπάλληλοι οι μηχανικοί του Δημοσίου

και σταμάτησαν τα δημόσια έργα και οι μισοί καθηγητές

πανεπιστημίου

14

Καταργήθηκαν εντελώς όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες του

κράτους

Νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα με πληρωμή

προστίμων νομιμοποίησης

Περαιώθηκαν συνοπτικά όλες οι εκκρεμείς φορολογικές

υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού

Τι πέτυχαν με όλα αυτά Η οικονομική ανάκαμψη δεν ήρθε η

χώρα αδυνατούσε να εκπληρώσει το δημόσιο χρέος της και ο Όθωνας

αναγκάστηκε να κηρύξει επίσημη πτώχευση εκλιπαρώντας για νέες

πιστώσεις Ο κόσμος εξαθλιώθηκε για μεγάλο διάστημα οι ξένοι πήραν

μέρος των χρημάτων τους η χώρα είδε κι έπαθε να συνέλθει αλλά

φαλίρισε ξανά μετά από πενήντα χρόνια με το ldquoΚύριοι δυστυχώς

επτωχεύσαμενrdquo του Χαριλάου Τρικούπη το 1893

15

23 Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του 1893 και το κίνημα στο Γουδί

Χαρίλαος Τρικούπης

Τα τελευταία τριάντα χρόνια του 19ου αιώνα σημαδεύτηκαν από

την ισχυρή πολιτική προσωπικότητα το Χ Τρικούπη Από τη δεκαετία

του 1860 και έπειτα η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας βιομηχανίας

και των τραπεζών οδηγούν στην πολιτική αφύπνιση της ελληνικής

αστικής τάξης Τα νέα κοινωνικά στρώματα θα στρατευτούν πολιτικά

γύρω από το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη και οι παραδοσιακές

κοινωνικές κάστες γύρω από τον Δηλιγιάννη

Ο Χ Τρικούπης εξελέγη για πρώτη φορά Βουλευτής το 1865 και

διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών το 1866 στην κυβέρνηση

Κουμουνδούρου η οποία όμως δεν μπόρεσε να μακροημερεύσει λόγω

του Κρητικού Ζητήματος Η αστάθεια ήταν το βασικό χαρακτηριστικό

του πολιτικού συστήματος με το Βασιλιά Γεώργιο να δίνει εντολή

σχηματισμού κυβέρνησης ακόμη και στους εκπροσώπους των

14

Καταργήθηκαν εντελώς όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες του

κράτους

Νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα με πληρωμή

προστίμων νομιμοποίησης

Περαιώθηκαν συνοπτικά όλες οι εκκρεμείς φορολογικές

υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού

Τι πέτυχαν με όλα αυτά Η οικονομική ανάκαμψη δεν ήρθε η

χώρα αδυνατούσε να εκπληρώσει το δημόσιο χρέος της και ο Όθωνας

αναγκάστηκε να κηρύξει επίσημη πτώχευση εκλιπαρώντας για νέες

πιστώσεις Ο κόσμος εξαθλιώθηκε για μεγάλο διάστημα οι ξένοι πήραν

μέρος των χρημάτων τους η χώρα είδε κι έπαθε να συνέλθει αλλά

φαλίρισε ξανά μετά από πενήντα χρόνια με το ldquoΚύριοι δυστυχώς

επτωχεύσαμενrdquo του Χαριλάου Τρικούπη το 1893

15

23 Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του 1893 και το κίνημα στο Γουδί

Χαρίλαος Τρικούπης

Τα τελευταία τριάντα χρόνια του 19ου αιώνα σημαδεύτηκαν από

την ισχυρή πολιτική προσωπικότητα το Χ Τρικούπη Από τη δεκαετία

του 1860 και έπειτα η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας βιομηχανίας

και των τραπεζών οδηγούν στην πολιτική αφύπνιση της ελληνικής

αστικής τάξης Τα νέα κοινωνικά στρώματα θα στρατευτούν πολιτικά

γύρω από το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη και οι παραδοσιακές

κοινωνικές κάστες γύρω από τον Δηλιγιάννη

Ο Χ Τρικούπης εξελέγη για πρώτη φορά Βουλευτής το 1865 και

διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών το 1866 στην κυβέρνηση

Κουμουνδούρου η οποία όμως δεν μπόρεσε να μακροημερεύσει λόγω

του Κρητικού Ζητήματος Η αστάθεια ήταν το βασικό χαρακτηριστικό

του πολιτικού συστήματος με το Βασιλιά Γεώργιο να δίνει εντολή

σχηματισμού κυβέρνησης ακόμη και στους εκπροσώπους των

15

23 Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του 1893 και το κίνημα στο Γουδί

Χαρίλαος Τρικούπης

Τα τελευταία τριάντα χρόνια του 19ου αιώνα σημαδεύτηκαν από

την ισχυρή πολιτική προσωπικότητα το Χ Τρικούπη Από τη δεκαετία

του 1860 και έπειτα η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας βιομηχανίας

και των τραπεζών οδηγούν στην πολιτική αφύπνιση της ελληνικής

αστικής τάξης Τα νέα κοινωνικά στρώματα θα στρατευτούν πολιτικά

γύρω από το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη και οι παραδοσιακές

κοινωνικές κάστες γύρω από τον Δηλιγιάννη

Ο Χ Τρικούπης εξελέγη για πρώτη φορά Βουλευτής το 1865 και

διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών το 1866 στην κυβέρνηση

Κουμουνδούρου η οποία όμως δεν μπόρεσε να μακροημερεύσει λόγω

του Κρητικού Ζητήματος Η αστάθεια ήταν το βασικό χαρακτηριστικό

του πολιτικού συστήματος με το Βασιλιά Γεώργιο να δίνει εντολή

σχηματισμού κυβέρνησης ακόμη και στους εκπροσώπους των

16

μειοψηφούντων κομμάτων Μόνο το διάστημα 1870 ndash 1875 έγιναν

τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις και σχηματίστηκαν εννιά κυβερνήσεις

Το ίδιο χρονικό διάστημα έλαβε χώρα το τεράστιο οικονομικό και

χρηματιστηριακό σκάνδαλο των μεταλλείων του Λαυρίου με θύματα

πολλούς Έλληνες οι οποίοι και έχασαν τις αποταμιεύσεις τους

Σrsquo αυτή τη ζοφερή κατάσταση ο Τρικούπης δημοσίευσε το

περίφημο άρθρο του laquoτις πταίειraquo για τη συνεχιζόμενη κρίση της

πολιτικής ζωής Το άρθρο αυτό ξεσήκωσε μεγάλο θόρυβο και

συνελήφθη ο Τρικούπης αλλά ύστερα από τρεις ημέρες αφέθηκε

ελεύθερος εν μέσω λαϊκών επευφημιών Ο στόχος είχε επιτευχθεί από

το 1875 ο σχηματισμός της κυβέρνησης στηρίζεται στην laquoαρχή της

δεδηλωμένηςraquo

Όταν ο Τρικούπης αναλαμβάνει την πρωθυπουργία το 1881 στην

Ελλάδα προσαρτάται η Θεσσαλία και η Άρτα Το εξωτερικό χρέος

μεγαλώνει λόγω και των οικονομικών αποζημιώσεων που χρειάζεται να

καταβληθούν στην Τουρκία για την παραχώρηση των περιοχών αυτών

Ο Τρικούπης έθεσε σε εφαρμογή το φιλόδοξο πρόγραμμά του με

την εκτέλεση μεγάλων έργων υποδομής Για τη χρηματοδότηση του

προγράμματος αυτού εκμεταλλεύτηκε τα κρατικά μονοπώλια (αλατιού

και σπίρτων) επέβαλε υψηλή φορολογία (κυρίως έμμεσους φόρους)

και προέβη σε υπέρμετρο ndash για την αντοχή της χώρας ndash εξωτερικό

δανεισμό

Το διάστημα 1879 ndash 1890 η χώρα συνήψε έξι εξωτερικά δάνεια ndash

με ληστρικούς όρους ndash ονομαστικής αξίας 640000000 φράγκων Τα

δάνεια αυτά λόγω της μικρής φερεγγυότητας της χώρας ήταν

υποτιμημένα μέχρι και 30 και έτσι στα ταμεία του κράτους έφτασαν

17

450000000 φράγκα Με δεδομένο πως το 40 του προϋπολογισμού

πήγαινε στην πληρωμή των τοκοχρεολυσίων και ένα μεγάλο επίσης

μέρος στις στρατιωτικές δαπάνες είναι ηλίου φαεινότερο ότι τα έργα

υποδομής χρηματοδοτούνταν κυρίως από τη βαριά φορολογία Όπως

ήταν επόμενο στις εκλογές του 1890 ο λαός επανέφερε στην εξουσία το

λαϊκιστή Δηλιγιάννη

Στην περίοδο 1890-1893 άλλαξαν πέντε κυβερνήσεις που

προσπάθησαν με διάφορους οικονομικούς αυτοσχεδιασμούς να

δανειοδοτήσουν την καταρρέουσα οικονομία ενώ ταυτόχρονα

ελήφθησαν μέτρα για αυστηρές περικοπές στις κρατικές δαπάνες ndash

στρατιωτικές δαπάνες δημόσια έργα και σε όλες τις κρατικές

δραστηριότητες Παράλληλα ψηφίστηκαν νέοι φόροι και τέλη καθώς

και εκπαιδευτικά τέλη που προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις

Η κατάσταση τώρα ήταν απελπιστική Μια καταστρεπτική πτώση

της διεθνούς τιμής της σταφίδας έδειξε πόσο εύθραυστη ήταν η

ελληνική οικονομία Το 1893 οι εισαγωγές ανέρχονταν στο ποσό των

120000000 φράγκων και οι εξαγωγές στο ποσό των 82000000

φράγκων Ο Τρικούπης έχοντας να αντιμετωπίσει και μια μεγάλη

ανθελληνική εκστρατεία στο εξωτερικό εμφανίζεται στη Βουλή το

Δεκέμβριο και ανακοινώνει τη χρεοκοπία με την ιστορική φράση

laquoΚύριοι δυστυχώς επτωχεύσαμενraquo

Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του Τρικούπη στις 10 Δεκεμβρίου

1893 σηματοδοτεί ανάγλυφα τη θλιβερή κατάληξη μιας οικονομικής

πολιτικής μεγάλων φιλοδοξιών και αγαθών προαιρέσεων που

ανάγκασε την Ελλάδα στην αποδοχή το 1898 του Διεθνούς Οικονομικού

Ελέγχου (ΔΟΕ) ο οποίος υποχρέωσε τη χώρα σε πολιτική αυστηρότατης

18

λιτότητας ως το 1910 τουλάχιστον για να καταργηθεί τυπικά μετά τον

Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Με αυτόν τον τρόπο ο πολιτικός που παρουσίασε ένα τεράστιο

έργο στις υποδομές της χώρας συνέδεσε το όνομά του με την πτώχευση

της χώρας

Το 1896 ξεσπάει εξέγερση στην Κρήτη εναντίον της Οθωμανικής

διοίκησης Ο πρωθυπουργός υπό την πίεση της laquoΕθνικής Εταιρίαςraquo και

της κοινής γνώμης ζητάει από το βασιλιά Γεώργιο την αποστολή

ελληνικών στρατευμάτων Τα στρατεύματα φτάνουν στο νησί τον

Φεβρουάριο του 1897 Η πύλη αντιδρά οργισμένα και στέλνει τον

στρατό της κατά μήκος των ελληνοτουρκικών συνόρων στη Θεσσαλία Η

Ελλάδα ανέτοιμη από κάθε άποψη και θύμα του εθνικιστικού

παραληρήματος της laquoΕθνικής εταιρείαςraquo που ουσιαστικά ασκούσε την

εξωτερική πολιτική και των επικίνδυνων κυβερνήσεων υπέστη

στρατιωτική πανωλεθρία από τον τουρκικό στρατό τον Μάιο του 1897

Σε λίγες μέρες ο τουρκικός στρατός φτάνει έξω από τη Λαμία Οι

μεγάλες δυνάμεις δεν συγκινούνται από τις ελληνικές απαιτήσεις

Αντίθετα αποφασίζουν τον ναυτικό αποκλεισμό της Κρήτης

Αποτέλεσμα της ήττας ήταν να αναγκαστεί η Ελλάδα να πληρώσει

πολεμικές αποζημιώσεις 4 εκ τουρκικών λιρών και να δεχθεί νέο

Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο για το διογκωμένο εξωτερικό της χρέος Ο

laquoΈλεγχοςraquo εκτός από τη διαχείριση όλων των οικονομικών πόρων του

κράτους ανέλαβε να καθορίζει και τη νομισματική πολιτική Η εθνική

κυριαρχία της χώρας είχε δεχθεί ακόμη ένα ισχυρό πλήγμα

Η πτώχευση του 1893 όμως είχε ως αποτέλεσμα και τη χρεοκοπία

του παλιού πολιτικού συστήματος Η ολοκληρωτική ήττα στον

19

ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 επέτεινε το πολιτικό αδιέξοδο Η

δυσπιστία προς τα κόμματα κορυφώθηκε Οι συντεχνίες και οι

εργατικές ενώσεις έκαναν διαδηλώσεις ζητώντας φορολογικές

ελαφρύνσεις και περιορισμό της γραφειοκρατίας Επίκεντρο της

κριτικής τους ήταν η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να

προσαρμοστεί στις εξελίξεις και στις απαιτήσεις της κοινωνίας

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Υπήρξαν πολλοί παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση όπως

δομικές αδυναμίες και συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία τη

μετέτρεψαν σε μια γενικευμένη ύφεση καθώς και ο τρόπος με τον

οποίο μεταφέρθηκε από χώρα σε χώρα Σχετικά με την περίοδο αυτή οι

ιστορικοί αναφέρουν ως δομικούς παράγοντες μεγάλες καταστροφές

τραπεζών και το χρηματιστηριακό κράχ ενώ αναλυτές όπως ο Πίτερ

Τέμιν και ο Μπάρρυ Άιχενγκριν δίνουν έμφαση στην απόφαση της

Βρετανίας να επιστρέψει στις ισοτιμίες που υπήρχαν πριν το Gold

Standard προτού ξεσπάσει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι εναλλασόμενοι κύκλοι ύφεσης θεωρούνται ένα σύνηθες

κομμάτι της ζωής σε ένα κόσμο με αβέβαιες ισορροπίες μεταξύ

προσφοράς και ζήτησης Το ποιος παράγοντας μετατρέπει μια συνήθη

ήπια και σύντομη ύφεση ή οικονομικό κύκλο σε μια γενικευμένη

κατάπτωση αποτελεί αντικείμενο συζήτησης

Σύγχρονες θεωρίες μπορεί να κατηγοριοποιούνται σε τρεις

σχολές Πρώτον υπάρχουν οι υποστηρικτές των κλασικών οικονομικών

μονεταριστές η αυστριακή σχολή και η νεοκλασική οικονομική θεωρία

όλες εκ των οποίων επικεντρώνονται στις μακροοικονομικές επιπτώσεις

στο χρηματικό απόθεμα και στην προσφορά χρυσού που στήριζε πολλά

21

νομίσματα προτού γενικευθεί η κρίση συμπεριλαμβανομένης της

παραγωγής και της κατανάλωσης

Κατά δεύτερον υπάρχουν πολλές δομικές θεωρίες πιο γνωστή

από τις οποίες η Κεϋνσιανή θεωρία αλλά και η σχολή των θεσμικών

οικονομικών που τονίζουν την υποκατανάλωση και την υπερεπένδυση

(οικονομική φούσκα) προκλητική συμπεριφορά των τραπεζικών

παραγόντων και βιομηχάνων ή ανεπαρκείς κρατικοί λειτουργοί Όταν ο

πανικός ξεκίνησε και ακολούθησε η ύφεση πολλοί πίστεψαν ότι

μπορούσαν να διασώσουν τα χρήματά τους παραμένοντας μακρυά από

την αγορά καθώς οι τιμές υποχωρούσαν έτσι ώστε ένα δεδομένο

ποσοστό χρημάτων να μπορούσε να αγοράσει περισσότερα αγαθά

Σε τρίτο επίπεδο υπάρχει η μαρξιστική κριτική για την πολιτική

οικονομία Η κριτική αυτή εστιάζεται σε αντιφάσεις του ίδιου του

καπιταλισμού μια κοινωνική αντιπαλότητα ως προς την οικειοποίηση

της υπεραξίας του κεφαλαίου καθώς προαγόταν μια έμφυτη

ανισορροπία στη συσσώρευσή του με υπερβολική συσσώρευση που

κλιμακωνόταν μέχρι τις περιοδικές κρίσεις που το απομείωναν Η

προέλευση της κρίσης ως εκ τούτου εντοπίζεται αμιγώς στη σφαίρα

της παραγωγής αν και η οικονομική κρίση δύναται να επιδεινωθεί από

προβλήματα δυσαναλογίας στην υπερπαραγωγή στη βιομηχανία και

συναφείς παραγωγικούς τομείς καθώς και στην υποκατανάλωση του

λαού

22

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 που άρχισε από τις ΗΠΑ και επηρέασε

πάρα πολλές χώρες του κόσμου είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν

πολλές επιχειρήσεις δημιουργώντας εκατομμύρια ανέργους και

άπορους που ζούσαν και πέθαιναν στους δρόμους

Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ήρθε το μεγάλο κραχ στο χρηματιστήριο

της Νέας Υόρκης που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο τον

κόσμο Η μέρα έμεινε στην ιστορία σαν Μαύρη Πέμπτη και από τότε και

για δέκα χρόνια άνθρωποι υπέφεραν Πέθαιναν στους δρόμους

χιλιάδες έκαναν ουρές στα συσσίτια εκατομμύρια έμειναν άνεργοι και

εκατομμύρια μαγαζιά έκλεισαν Γενικά οι συνθήκες ήταν άθλιες και ο

κόσμος υπέφερε

Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στον ανεπτυγμένο

όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο

καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα τα έσοδα από φόρους οι

τιμές και τα κέρδη Η οικονομία πόλεων ανά τον κόσμο επλήγη ιδίως

εκείνων που εξαρτώνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία Οι

κατασκευές πάγωσαν οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν

λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40 με 60 Με τη ζήτηση σε

διαρκή υποχώρηση σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών

εργασιών περιοχές που εξαρτώνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως

εκμετάλλευση γης ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

17

450000000 φράγκα Με δεδομένο πως το 40 του προϋπολογισμού

πήγαινε στην πληρωμή των τοκοχρεολυσίων και ένα μεγάλο επίσης

μέρος στις στρατιωτικές δαπάνες είναι ηλίου φαεινότερο ότι τα έργα

υποδομής χρηματοδοτούνταν κυρίως από τη βαριά φορολογία Όπως

ήταν επόμενο στις εκλογές του 1890 ο λαός επανέφερε στην εξουσία το

λαϊκιστή Δηλιγιάννη

Στην περίοδο 1890-1893 άλλαξαν πέντε κυβερνήσεις που

προσπάθησαν με διάφορους οικονομικούς αυτοσχεδιασμούς να

δανειοδοτήσουν την καταρρέουσα οικονομία ενώ ταυτόχρονα

ελήφθησαν μέτρα για αυστηρές περικοπές στις κρατικές δαπάνες ndash

στρατιωτικές δαπάνες δημόσια έργα και σε όλες τις κρατικές

δραστηριότητες Παράλληλα ψηφίστηκαν νέοι φόροι και τέλη καθώς

και εκπαιδευτικά τέλη που προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις

Η κατάσταση τώρα ήταν απελπιστική Μια καταστρεπτική πτώση

της διεθνούς τιμής της σταφίδας έδειξε πόσο εύθραυστη ήταν η

ελληνική οικονομία Το 1893 οι εισαγωγές ανέρχονταν στο ποσό των

120000000 φράγκων και οι εξαγωγές στο ποσό των 82000000

φράγκων Ο Τρικούπης έχοντας να αντιμετωπίσει και μια μεγάλη

ανθελληνική εκστρατεία στο εξωτερικό εμφανίζεται στη Βουλή το

Δεκέμβριο και ανακοινώνει τη χρεοκοπία με την ιστορική φράση

laquoΚύριοι δυστυχώς επτωχεύσαμενraquo

Το laquoΔυστυχώς επτωχεύσαμενraquo του Τρικούπη στις 10 Δεκεμβρίου

1893 σηματοδοτεί ανάγλυφα τη θλιβερή κατάληξη μιας οικονομικής

πολιτικής μεγάλων φιλοδοξιών και αγαθών προαιρέσεων που

ανάγκασε την Ελλάδα στην αποδοχή το 1898 του Διεθνούς Οικονομικού

Ελέγχου (ΔΟΕ) ο οποίος υποχρέωσε τη χώρα σε πολιτική αυστηρότατης

18

λιτότητας ως το 1910 τουλάχιστον για να καταργηθεί τυπικά μετά τον

Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Με αυτόν τον τρόπο ο πολιτικός που παρουσίασε ένα τεράστιο

έργο στις υποδομές της χώρας συνέδεσε το όνομά του με την πτώχευση

της χώρας

Το 1896 ξεσπάει εξέγερση στην Κρήτη εναντίον της Οθωμανικής

διοίκησης Ο πρωθυπουργός υπό την πίεση της laquoΕθνικής Εταιρίαςraquo και

της κοινής γνώμης ζητάει από το βασιλιά Γεώργιο την αποστολή

ελληνικών στρατευμάτων Τα στρατεύματα φτάνουν στο νησί τον

Φεβρουάριο του 1897 Η πύλη αντιδρά οργισμένα και στέλνει τον

στρατό της κατά μήκος των ελληνοτουρκικών συνόρων στη Θεσσαλία Η

Ελλάδα ανέτοιμη από κάθε άποψη και θύμα του εθνικιστικού

παραληρήματος της laquoΕθνικής εταιρείαςraquo που ουσιαστικά ασκούσε την

εξωτερική πολιτική και των επικίνδυνων κυβερνήσεων υπέστη

στρατιωτική πανωλεθρία από τον τουρκικό στρατό τον Μάιο του 1897

Σε λίγες μέρες ο τουρκικός στρατός φτάνει έξω από τη Λαμία Οι

μεγάλες δυνάμεις δεν συγκινούνται από τις ελληνικές απαιτήσεις

Αντίθετα αποφασίζουν τον ναυτικό αποκλεισμό της Κρήτης

Αποτέλεσμα της ήττας ήταν να αναγκαστεί η Ελλάδα να πληρώσει

πολεμικές αποζημιώσεις 4 εκ τουρκικών λιρών και να δεχθεί νέο

Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο για το διογκωμένο εξωτερικό της χρέος Ο

laquoΈλεγχοςraquo εκτός από τη διαχείριση όλων των οικονομικών πόρων του

κράτους ανέλαβε να καθορίζει και τη νομισματική πολιτική Η εθνική

κυριαρχία της χώρας είχε δεχθεί ακόμη ένα ισχυρό πλήγμα

Η πτώχευση του 1893 όμως είχε ως αποτέλεσμα και τη χρεοκοπία

του παλιού πολιτικού συστήματος Η ολοκληρωτική ήττα στον

19

ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 επέτεινε το πολιτικό αδιέξοδο Η

δυσπιστία προς τα κόμματα κορυφώθηκε Οι συντεχνίες και οι

εργατικές ενώσεις έκαναν διαδηλώσεις ζητώντας φορολογικές

ελαφρύνσεις και περιορισμό της γραφειοκρατίας Επίκεντρο της

κριτικής τους ήταν η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να

προσαρμοστεί στις εξελίξεις και στις απαιτήσεις της κοινωνίας

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Υπήρξαν πολλοί παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση όπως

δομικές αδυναμίες και συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία τη

μετέτρεψαν σε μια γενικευμένη ύφεση καθώς και ο τρόπος με τον

οποίο μεταφέρθηκε από χώρα σε χώρα Σχετικά με την περίοδο αυτή οι

ιστορικοί αναφέρουν ως δομικούς παράγοντες μεγάλες καταστροφές

τραπεζών και το χρηματιστηριακό κράχ ενώ αναλυτές όπως ο Πίτερ

Τέμιν και ο Μπάρρυ Άιχενγκριν δίνουν έμφαση στην απόφαση της

Βρετανίας να επιστρέψει στις ισοτιμίες που υπήρχαν πριν το Gold

Standard προτού ξεσπάσει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι εναλλασόμενοι κύκλοι ύφεσης θεωρούνται ένα σύνηθες

κομμάτι της ζωής σε ένα κόσμο με αβέβαιες ισορροπίες μεταξύ

προσφοράς και ζήτησης Το ποιος παράγοντας μετατρέπει μια συνήθη

ήπια και σύντομη ύφεση ή οικονομικό κύκλο σε μια γενικευμένη

κατάπτωση αποτελεί αντικείμενο συζήτησης

Σύγχρονες θεωρίες μπορεί να κατηγοριοποιούνται σε τρεις

σχολές Πρώτον υπάρχουν οι υποστηρικτές των κλασικών οικονομικών

μονεταριστές η αυστριακή σχολή και η νεοκλασική οικονομική θεωρία

όλες εκ των οποίων επικεντρώνονται στις μακροοικονομικές επιπτώσεις

στο χρηματικό απόθεμα και στην προσφορά χρυσού που στήριζε πολλά

21

νομίσματα προτού γενικευθεί η κρίση συμπεριλαμβανομένης της

παραγωγής και της κατανάλωσης

Κατά δεύτερον υπάρχουν πολλές δομικές θεωρίες πιο γνωστή

από τις οποίες η Κεϋνσιανή θεωρία αλλά και η σχολή των θεσμικών

οικονομικών που τονίζουν την υποκατανάλωση και την υπερεπένδυση

(οικονομική φούσκα) προκλητική συμπεριφορά των τραπεζικών

παραγόντων και βιομηχάνων ή ανεπαρκείς κρατικοί λειτουργοί Όταν ο

πανικός ξεκίνησε και ακολούθησε η ύφεση πολλοί πίστεψαν ότι

μπορούσαν να διασώσουν τα χρήματά τους παραμένοντας μακρυά από

την αγορά καθώς οι τιμές υποχωρούσαν έτσι ώστε ένα δεδομένο

ποσοστό χρημάτων να μπορούσε να αγοράσει περισσότερα αγαθά

Σε τρίτο επίπεδο υπάρχει η μαρξιστική κριτική για την πολιτική

οικονομία Η κριτική αυτή εστιάζεται σε αντιφάσεις του ίδιου του

καπιταλισμού μια κοινωνική αντιπαλότητα ως προς την οικειοποίηση

της υπεραξίας του κεφαλαίου καθώς προαγόταν μια έμφυτη

ανισορροπία στη συσσώρευσή του με υπερβολική συσσώρευση που

κλιμακωνόταν μέχρι τις περιοδικές κρίσεις που το απομείωναν Η

προέλευση της κρίσης ως εκ τούτου εντοπίζεται αμιγώς στη σφαίρα

της παραγωγής αν και η οικονομική κρίση δύναται να επιδεινωθεί από

προβλήματα δυσαναλογίας στην υπερπαραγωγή στη βιομηχανία και

συναφείς παραγωγικούς τομείς καθώς και στην υποκατανάλωση του

λαού

22

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 που άρχισε από τις ΗΠΑ και επηρέασε

πάρα πολλές χώρες του κόσμου είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν

πολλές επιχειρήσεις δημιουργώντας εκατομμύρια ανέργους και

άπορους που ζούσαν και πέθαιναν στους δρόμους

Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ήρθε το μεγάλο κραχ στο χρηματιστήριο

της Νέας Υόρκης που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο τον

κόσμο Η μέρα έμεινε στην ιστορία σαν Μαύρη Πέμπτη και από τότε και

για δέκα χρόνια άνθρωποι υπέφεραν Πέθαιναν στους δρόμους

χιλιάδες έκαναν ουρές στα συσσίτια εκατομμύρια έμειναν άνεργοι και

εκατομμύρια μαγαζιά έκλεισαν Γενικά οι συνθήκες ήταν άθλιες και ο

κόσμος υπέφερε

Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στον ανεπτυγμένο

όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο

καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα τα έσοδα από φόρους οι

τιμές και τα κέρδη Η οικονομία πόλεων ανά τον κόσμο επλήγη ιδίως

εκείνων που εξαρτώνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία Οι

κατασκευές πάγωσαν οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν

λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40 με 60 Με τη ζήτηση σε

διαρκή υποχώρηση σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών

εργασιών περιοχές που εξαρτώνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως

εκμετάλλευση γης ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

18

λιτότητας ως το 1910 τουλάχιστον για να καταργηθεί τυπικά μετά τον

Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Με αυτόν τον τρόπο ο πολιτικός που παρουσίασε ένα τεράστιο

έργο στις υποδομές της χώρας συνέδεσε το όνομά του με την πτώχευση

της χώρας

Το 1896 ξεσπάει εξέγερση στην Κρήτη εναντίον της Οθωμανικής

διοίκησης Ο πρωθυπουργός υπό την πίεση της laquoΕθνικής Εταιρίαςraquo και

της κοινής γνώμης ζητάει από το βασιλιά Γεώργιο την αποστολή

ελληνικών στρατευμάτων Τα στρατεύματα φτάνουν στο νησί τον

Φεβρουάριο του 1897 Η πύλη αντιδρά οργισμένα και στέλνει τον

στρατό της κατά μήκος των ελληνοτουρκικών συνόρων στη Θεσσαλία Η

Ελλάδα ανέτοιμη από κάθε άποψη και θύμα του εθνικιστικού

παραληρήματος της laquoΕθνικής εταιρείαςraquo που ουσιαστικά ασκούσε την

εξωτερική πολιτική και των επικίνδυνων κυβερνήσεων υπέστη

στρατιωτική πανωλεθρία από τον τουρκικό στρατό τον Μάιο του 1897

Σε λίγες μέρες ο τουρκικός στρατός φτάνει έξω από τη Λαμία Οι

μεγάλες δυνάμεις δεν συγκινούνται από τις ελληνικές απαιτήσεις

Αντίθετα αποφασίζουν τον ναυτικό αποκλεισμό της Κρήτης

Αποτέλεσμα της ήττας ήταν να αναγκαστεί η Ελλάδα να πληρώσει

πολεμικές αποζημιώσεις 4 εκ τουρκικών λιρών και να δεχθεί νέο

Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο για το διογκωμένο εξωτερικό της χρέος Ο

laquoΈλεγχοςraquo εκτός από τη διαχείριση όλων των οικονομικών πόρων του

κράτους ανέλαβε να καθορίζει και τη νομισματική πολιτική Η εθνική

κυριαρχία της χώρας είχε δεχθεί ακόμη ένα ισχυρό πλήγμα

Η πτώχευση του 1893 όμως είχε ως αποτέλεσμα και τη χρεοκοπία

του παλιού πολιτικού συστήματος Η ολοκληρωτική ήττα στον

19

ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 επέτεινε το πολιτικό αδιέξοδο Η

δυσπιστία προς τα κόμματα κορυφώθηκε Οι συντεχνίες και οι

εργατικές ενώσεις έκαναν διαδηλώσεις ζητώντας φορολογικές

ελαφρύνσεις και περιορισμό της γραφειοκρατίας Επίκεντρο της

κριτικής τους ήταν η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να

προσαρμοστεί στις εξελίξεις και στις απαιτήσεις της κοινωνίας

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Υπήρξαν πολλοί παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση όπως

δομικές αδυναμίες και συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία τη

μετέτρεψαν σε μια γενικευμένη ύφεση καθώς και ο τρόπος με τον

οποίο μεταφέρθηκε από χώρα σε χώρα Σχετικά με την περίοδο αυτή οι

ιστορικοί αναφέρουν ως δομικούς παράγοντες μεγάλες καταστροφές

τραπεζών και το χρηματιστηριακό κράχ ενώ αναλυτές όπως ο Πίτερ

Τέμιν και ο Μπάρρυ Άιχενγκριν δίνουν έμφαση στην απόφαση της

Βρετανίας να επιστρέψει στις ισοτιμίες που υπήρχαν πριν το Gold

Standard προτού ξεσπάσει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι εναλλασόμενοι κύκλοι ύφεσης θεωρούνται ένα σύνηθες

κομμάτι της ζωής σε ένα κόσμο με αβέβαιες ισορροπίες μεταξύ

προσφοράς και ζήτησης Το ποιος παράγοντας μετατρέπει μια συνήθη

ήπια και σύντομη ύφεση ή οικονομικό κύκλο σε μια γενικευμένη

κατάπτωση αποτελεί αντικείμενο συζήτησης

Σύγχρονες θεωρίες μπορεί να κατηγοριοποιούνται σε τρεις

σχολές Πρώτον υπάρχουν οι υποστηρικτές των κλασικών οικονομικών

μονεταριστές η αυστριακή σχολή και η νεοκλασική οικονομική θεωρία

όλες εκ των οποίων επικεντρώνονται στις μακροοικονομικές επιπτώσεις

στο χρηματικό απόθεμα και στην προσφορά χρυσού που στήριζε πολλά

21

νομίσματα προτού γενικευθεί η κρίση συμπεριλαμβανομένης της

παραγωγής και της κατανάλωσης

Κατά δεύτερον υπάρχουν πολλές δομικές θεωρίες πιο γνωστή

από τις οποίες η Κεϋνσιανή θεωρία αλλά και η σχολή των θεσμικών

οικονομικών που τονίζουν την υποκατανάλωση και την υπερεπένδυση

(οικονομική φούσκα) προκλητική συμπεριφορά των τραπεζικών

παραγόντων και βιομηχάνων ή ανεπαρκείς κρατικοί λειτουργοί Όταν ο

πανικός ξεκίνησε και ακολούθησε η ύφεση πολλοί πίστεψαν ότι

μπορούσαν να διασώσουν τα χρήματά τους παραμένοντας μακρυά από

την αγορά καθώς οι τιμές υποχωρούσαν έτσι ώστε ένα δεδομένο

ποσοστό χρημάτων να μπορούσε να αγοράσει περισσότερα αγαθά

Σε τρίτο επίπεδο υπάρχει η μαρξιστική κριτική για την πολιτική

οικονομία Η κριτική αυτή εστιάζεται σε αντιφάσεις του ίδιου του

καπιταλισμού μια κοινωνική αντιπαλότητα ως προς την οικειοποίηση

της υπεραξίας του κεφαλαίου καθώς προαγόταν μια έμφυτη

ανισορροπία στη συσσώρευσή του με υπερβολική συσσώρευση που

κλιμακωνόταν μέχρι τις περιοδικές κρίσεις που το απομείωναν Η

προέλευση της κρίσης ως εκ τούτου εντοπίζεται αμιγώς στη σφαίρα

της παραγωγής αν και η οικονομική κρίση δύναται να επιδεινωθεί από

προβλήματα δυσαναλογίας στην υπερπαραγωγή στη βιομηχανία και

συναφείς παραγωγικούς τομείς καθώς και στην υποκατανάλωση του

λαού

22

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 που άρχισε από τις ΗΠΑ και επηρέασε

πάρα πολλές χώρες του κόσμου είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν

πολλές επιχειρήσεις δημιουργώντας εκατομμύρια ανέργους και

άπορους που ζούσαν και πέθαιναν στους δρόμους

Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ήρθε το μεγάλο κραχ στο χρηματιστήριο

της Νέας Υόρκης που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο τον

κόσμο Η μέρα έμεινε στην ιστορία σαν Μαύρη Πέμπτη και από τότε και

για δέκα χρόνια άνθρωποι υπέφεραν Πέθαιναν στους δρόμους

χιλιάδες έκαναν ουρές στα συσσίτια εκατομμύρια έμειναν άνεργοι και

εκατομμύρια μαγαζιά έκλεισαν Γενικά οι συνθήκες ήταν άθλιες και ο

κόσμος υπέφερε

Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στον ανεπτυγμένο

όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο

καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα τα έσοδα από φόρους οι

τιμές και τα κέρδη Η οικονομία πόλεων ανά τον κόσμο επλήγη ιδίως

εκείνων που εξαρτώνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία Οι

κατασκευές πάγωσαν οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν

λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40 με 60 Με τη ζήτηση σε

διαρκή υποχώρηση σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών

εργασιών περιοχές που εξαρτώνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως

εκμετάλλευση γης ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

19

ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 επέτεινε το πολιτικό αδιέξοδο Η

δυσπιστία προς τα κόμματα κορυφώθηκε Οι συντεχνίες και οι

εργατικές ενώσεις έκαναν διαδηλώσεις ζητώντας φορολογικές

ελαφρύνσεις και περιορισμό της γραφειοκρατίας Επίκεντρο της

κριτικής τους ήταν η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να

προσαρμοστεί στις εξελίξεις και στις απαιτήσεις της κοινωνίας

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Υπήρξαν πολλοί παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση όπως

δομικές αδυναμίες και συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία τη

μετέτρεψαν σε μια γενικευμένη ύφεση καθώς και ο τρόπος με τον

οποίο μεταφέρθηκε από χώρα σε χώρα Σχετικά με την περίοδο αυτή οι

ιστορικοί αναφέρουν ως δομικούς παράγοντες μεγάλες καταστροφές

τραπεζών και το χρηματιστηριακό κράχ ενώ αναλυτές όπως ο Πίτερ

Τέμιν και ο Μπάρρυ Άιχενγκριν δίνουν έμφαση στην απόφαση της

Βρετανίας να επιστρέψει στις ισοτιμίες που υπήρχαν πριν το Gold

Standard προτού ξεσπάσει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι εναλλασόμενοι κύκλοι ύφεσης θεωρούνται ένα σύνηθες

κομμάτι της ζωής σε ένα κόσμο με αβέβαιες ισορροπίες μεταξύ

προσφοράς και ζήτησης Το ποιος παράγοντας μετατρέπει μια συνήθη

ήπια και σύντομη ύφεση ή οικονομικό κύκλο σε μια γενικευμένη

κατάπτωση αποτελεί αντικείμενο συζήτησης

Σύγχρονες θεωρίες μπορεί να κατηγοριοποιούνται σε τρεις

σχολές Πρώτον υπάρχουν οι υποστηρικτές των κλασικών οικονομικών

μονεταριστές η αυστριακή σχολή και η νεοκλασική οικονομική θεωρία

όλες εκ των οποίων επικεντρώνονται στις μακροοικονομικές επιπτώσεις

στο χρηματικό απόθεμα και στην προσφορά χρυσού που στήριζε πολλά

21

νομίσματα προτού γενικευθεί η κρίση συμπεριλαμβανομένης της

παραγωγής και της κατανάλωσης

Κατά δεύτερον υπάρχουν πολλές δομικές θεωρίες πιο γνωστή

από τις οποίες η Κεϋνσιανή θεωρία αλλά και η σχολή των θεσμικών

οικονομικών που τονίζουν την υποκατανάλωση και την υπερεπένδυση

(οικονομική φούσκα) προκλητική συμπεριφορά των τραπεζικών

παραγόντων και βιομηχάνων ή ανεπαρκείς κρατικοί λειτουργοί Όταν ο

πανικός ξεκίνησε και ακολούθησε η ύφεση πολλοί πίστεψαν ότι

μπορούσαν να διασώσουν τα χρήματά τους παραμένοντας μακρυά από

την αγορά καθώς οι τιμές υποχωρούσαν έτσι ώστε ένα δεδομένο

ποσοστό χρημάτων να μπορούσε να αγοράσει περισσότερα αγαθά

Σε τρίτο επίπεδο υπάρχει η μαρξιστική κριτική για την πολιτική

οικονομία Η κριτική αυτή εστιάζεται σε αντιφάσεις του ίδιου του

καπιταλισμού μια κοινωνική αντιπαλότητα ως προς την οικειοποίηση

της υπεραξίας του κεφαλαίου καθώς προαγόταν μια έμφυτη

ανισορροπία στη συσσώρευσή του με υπερβολική συσσώρευση που

κλιμακωνόταν μέχρι τις περιοδικές κρίσεις που το απομείωναν Η

προέλευση της κρίσης ως εκ τούτου εντοπίζεται αμιγώς στη σφαίρα

της παραγωγής αν και η οικονομική κρίση δύναται να επιδεινωθεί από

προβλήματα δυσαναλογίας στην υπερπαραγωγή στη βιομηχανία και

συναφείς παραγωγικούς τομείς καθώς και στην υποκατανάλωση του

λαού

22

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 που άρχισε από τις ΗΠΑ και επηρέασε

πάρα πολλές χώρες του κόσμου είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν

πολλές επιχειρήσεις δημιουργώντας εκατομμύρια ανέργους και

άπορους που ζούσαν και πέθαιναν στους δρόμους

Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ήρθε το μεγάλο κραχ στο χρηματιστήριο

της Νέας Υόρκης που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο τον

κόσμο Η μέρα έμεινε στην ιστορία σαν Μαύρη Πέμπτη και από τότε και

για δέκα χρόνια άνθρωποι υπέφεραν Πέθαιναν στους δρόμους

χιλιάδες έκαναν ουρές στα συσσίτια εκατομμύρια έμειναν άνεργοι και

εκατομμύρια μαγαζιά έκλεισαν Γενικά οι συνθήκες ήταν άθλιες και ο

κόσμος υπέφερε

Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στον ανεπτυγμένο

όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο

καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα τα έσοδα από φόρους οι

τιμές και τα κέρδη Η οικονομία πόλεων ανά τον κόσμο επλήγη ιδίως

εκείνων που εξαρτώνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία Οι

κατασκευές πάγωσαν οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν

λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40 με 60 Με τη ζήτηση σε

διαρκή υποχώρηση σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών

εργασιών περιοχές που εξαρτώνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως

εκμετάλλευση γης ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1929

31 Οι αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Υπήρξαν πολλοί παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση όπως

δομικές αδυναμίες και συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία τη

μετέτρεψαν σε μια γενικευμένη ύφεση καθώς και ο τρόπος με τον

οποίο μεταφέρθηκε από χώρα σε χώρα Σχετικά με την περίοδο αυτή οι

ιστορικοί αναφέρουν ως δομικούς παράγοντες μεγάλες καταστροφές

τραπεζών και το χρηματιστηριακό κράχ ενώ αναλυτές όπως ο Πίτερ

Τέμιν και ο Μπάρρυ Άιχενγκριν δίνουν έμφαση στην απόφαση της

Βρετανίας να επιστρέψει στις ισοτιμίες που υπήρχαν πριν το Gold

Standard προτού ξεσπάσει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι εναλλασόμενοι κύκλοι ύφεσης θεωρούνται ένα σύνηθες

κομμάτι της ζωής σε ένα κόσμο με αβέβαιες ισορροπίες μεταξύ

προσφοράς και ζήτησης Το ποιος παράγοντας μετατρέπει μια συνήθη

ήπια και σύντομη ύφεση ή οικονομικό κύκλο σε μια γενικευμένη

κατάπτωση αποτελεί αντικείμενο συζήτησης

Σύγχρονες θεωρίες μπορεί να κατηγοριοποιούνται σε τρεις

σχολές Πρώτον υπάρχουν οι υποστηρικτές των κλασικών οικονομικών

μονεταριστές η αυστριακή σχολή και η νεοκλασική οικονομική θεωρία

όλες εκ των οποίων επικεντρώνονται στις μακροοικονομικές επιπτώσεις

στο χρηματικό απόθεμα και στην προσφορά χρυσού που στήριζε πολλά

21

νομίσματα προτού γενικευθεί η κρίση συμπεριλαμβανομένης της

παραγωγής και της κατανάλωσης

Κατά δεύτερον υπάρχουν πολλές δομικές θεωρίες πιο γνωστή

από τις οποίες η Κεϋνσιανή θεωρία αλλά και η σχολή των θεσμικών

οικονομικών που τονίζουν την υποκατανάλωση και την υπερεπένδυση

(οικονομική φούσκα) προκλητική συμπεριφορά των τραπεζικών

παραγόντων και βιομηχάνων ή ανεπαρκείς κρατικοί λειτουργοί Όταν ο

πανικός ξεκίνησε και ακολούθησε η ύφεση πολλοί πίστεψαν ότι

μπορούσαν να διασώσουν τα χρήματά τους παραμένοντας μακρυά από

την αγορά καθώς οι τιμές υποχωρούσαν έτσι ώστε ένα δεδομένο

ποσοστό χρημάτων να μπορούσε να αγοράσει περισσότερα αγαθά

Σε τρίτο επίπεδο υπάρχει η μαρξιστική κριτική για την πολιτική

οικονομία Η κριτική αυτή εστιάζεται σε αντιφάσεις του ίδιου του

καπιταλισμού μια κοινωνική αντιπαλότητα ως προς την οικειοποίηση

της υπεραξίας του κεφαλαίου καθώς προαγόταν μια έμφυτη

ανισορροπία στη συσσώρευσή του με υπερβολική συσσώρευση που

κλιμακωνόταν μέχρι τις περιοδικές κρίσεις που το απομείωναν Η

προέλευση της κρίσης ως εκ τούτου εντοπίζεται αμιγώς στη σφαίρα

της παραγωγής αν και η οικονομική κρίση δύναται να επιδεινωθεί από

προβλήματα δυσαναλογίας στην υπερπαραγωγή στη βιομηχανία και

συναφείς παραγωγικούς τομείς καθώς και στην υποκατανάλωση του

λαού

22

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 που άρχισε από τις ΗΠΑ και επηρέασε

πάρα πολλές χώρες του κόσμου είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν

πολλές επιχειρήσεις δημιουργώντας εκατομμύρια ανέργους και

άπορους που ζούσαν και πέθαιναν στους δρόμους

Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ήρθε το μεγάλο κραχ στο χρηματιστήριο

της Νέας Υόρκης που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο τον

κόσμο Η μέρα έμεινε στην ιστορία σαν Μαύρη Πέμπτη και από τότε και

για δέκα χρόνια άνθρωποι υπέφεραν Πέθαιναν στους δρόμους

χιλιάδες έκαναν ουρές στα συσσίτια εκατομμύρια έμειναν άνεργοι και

εκατομμύρια μαγαζιά έκλεισαν Γενικά οι συνθήκες ήταν άθλιες και ο

κόσμος υπέφερε

Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στον ανεπτυγμένο

όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο

καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα τα έσοδα από φόρους οι

τιμές και τα κέρδη Η οικονομία πόλεων ανά τον κόσμο επλήγη ιδίως

εκείνων που εξαρτώνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία Οι

κατασκευές πάγωσαν οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν

λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40 με 60 Με τη ζήτηση σε

διαρκή υποχώρηση σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών

εργασιών περιοχές που εξαρτώνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως

εκμετάλλευση γης ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

21

νομίσματα προτού γενικευθεί η κρίση συμπεριλαμβανομένης της

παραγωγής και της κατανάλωσης

Κατά δεύτερον υπάρχουν πολλές δομικές θεωρίες πιο γνωστή

από τις οποίες η Κεϋνσιανή θεωρία αλλά και η σχολή των θεσμικών

οικονομικών που τονίζουν την υποκατανάλωση και την υπερεπένδυση

(οικονομική φούσκα) προκλητική συμπεριφορά των τραπεζικών

παραγόντων και βιομηχάνων ή ανεπαρκείς κρατικοί λειτουργοί Όταν ο

πανικός ξεκίνησε και ακολούθησε η ύφεση πολλοί πίστεψαν ότι

μπορούσαν να διασώσουν τα χρήματά τους παραμένοντας μακρυά από

την αγορά καθώς οι τιμές υποχωρούσαν έτσι ώστε ένα δεδομένο

ποσοστό χρημάτων να μπορούσε να αγοράσει περισσότερα αγαθά

Σε τρίτο επίπεδο υπάρχει η μαρξιστική κριτική για την πολιτική

οικονομία Η κριτική αυτή εστιάζεται σε αντιφάσεις του ίδιου του

καπιταλισμού μια κοινωνική αντιπαλότητα ως προς την οικειοποίηση

της υπεραξίας του κεφαλαίου καθώς προαγόταν μια έμφυτη

ανισορροπία στη συσσώρευσή του με υπερβολική συσσώρευση που

κλιμακωνόταν μέχρι τις περιοδικές κρίσεις που το απομείωναν Η

προέλευση της κρίσης ως εκ τούτου εντοπίζεται αμιγώς στη σφαίρα

της παραγωγής αν και η οικονομική κρίση δύναται να επιδεινωθεί από

προβλήματα δυσαναλογίας στην υπερπαραγωγή στη βιομηχανία και

συναφείς παραγωγικούς τομείς καθώς και στην υποκατανάλωση του

λαού

22

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 που άρχισε από τις ΗΠΑ και επηρέασε

πάρα πολλές χώρες του κόσμου είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν

πολλές επιχειρήσεις δημιουργώντας εκατομμύρια ανέργους και

άπορους που ζούσαν και πέθαιναν στους δρόμους

Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ήρθε το μεγάλο κραχ στο χρηματιστήριο

της Νέας Υόρκης που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο τον

κόσμο Η μέρα έμεινε στην ιστορία σαν Μαύρη Πέμπτη και από τότε και

για δέκα χρόνια άνθρωποι υπέφεραν Πέθαιναν στους δρόμους

χιλιάδες έκαναν ουρές στα συσσίτια εκατομμύρια έμειναν άνεργοι και

εκατομμύρια μαγαζιά έκλεισαν Γενικά οι συνθήκες ήταν άθλιες και ο

κόσμος υπέφερε

Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στον ανεπτυγμένο

όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο

καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα τα έσοδα από φόρους οι

τιμές και τα κέρδη Η οικονομία πόλεων ανά τον κόσμο επλήγη ιδίως

εκείνων που εξαρτώνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία Οι

κατασκευές πάγωσαν οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν

λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40 με 60 Με τη ζήτηση σε

διαρκή υποχώρηση σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών

εργασιών περιοχές που εξαρτώνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως

εκμετάλλευση γης ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

22

32 Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης

Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 που άρχισε από τις ΗΠΑ και επηρέασε

πάρα πολλές χώρες του κόσμου είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν

πολλές επιχειρήσεις δημιουργώντας εκατομμύρια ανέργους και

άπορους που ζούσαν και πέθαιναν στους δρόμους

Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ήρθε το μεγάλο κραχ στο χρηματιστήριο

της Νέας Υόρκης που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο τον

κόσμο Η μέρα έμεινε στην ιστορία σαν Μαύρη Πέμπτη και από τότε και

για δέκα χρόνια άνθρωποι υπέφεραν Πέθαιναν στους δρόμους

χιλιάδες έκαναν ουρές στα συσσίτια εκατομμύρια έμειναν άνεργοι και

εκατομμύρια μαγαζιά έκλεισαν Γενικά οι συνθήκες ήταν άθλιες και ο

κόσμος υπέφερε

Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στον ανεπτυγμένο

όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο

καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα τα έσοδα από φόρους οι

τιμές και τα κέρδη Η οικονομία πόλεων ανά τον κόσμο επλήγη ιδίως

εκείνων που εξαρτώνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία Οι

κατασκευές πάγωσαν οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν

λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40 με 60 Με τη ζήτηση σε

διαρκή υποχώρηση σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών

εργασιών περιοχές που εξαρτώνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως

εκμετάλλευση γης ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

23

33 Η Ελληνική Πτώχευση στην Παγκόσμια Κρίση του 1929-1932

Σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομική κρίση του 1932

έπαιξαν και οι σχέσεις του Κράτους με τις εμπορικές τράπεζες που ποτέ

δεν ήταν καλές επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου Οι έντονες

διαφορές παρουσιάστηκαν κυρίως από τη στιγμή της ίδρυσης της ΤτΕ

ενώ οξύνθηκαν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου Ουσιαστικά αυτό

οφειλόταν στην προσπάθεια του Κράτους νrsquo απελευθερωθεί από την

κηδεμονία των εμπορικών Τραπεζών στον παραγωγικό τομέα Ο

Βενιζέλος είχε σκοπό τον περιορισμό της παντοδυναμίας της Εθνικής

Τράπεζας αλλά και των άλλων εμπορικών τραπεζών Έτσι προχώρησε

στην υλοποίηση μιας δέσμης μέτρων που στόχο είχαν να μεγαλώσουν

τον κρατικό παρεμβατισμό στην αγορά

Σοβαρή διαφωνία του Κράτους με τις Τράπεζες ήταν και το

νομοσχέδιο ldquoΠερί Ανωνύμων Εταιρειών και Τραπεζώνrdquo στα τέλη του

1930 Η μεγάλη διαφορά μεταξύ Δημοσίου και Τραπεζών

επικεντρωνόταν γύρω από το άρθρο 15 του νομού 5076Δεκ 1930

ldquoπερί υποχρεωτικής ρευστότηταςrdquo Σύμφωνα με αυτό οι Τράπεζες στο

εξής θα ήταν αναγκασμένες να διατηρούν ένα ποσοστό των

καταθέσεων τους σε δραχμές με μορφή κατάθεσης στην ΤτΕ Έτσι θα

διατηρούσαν αναγκαστικά στην ΤτΕ σε λογαριασμό κατάθεσης ως

ταμειακά διαθέσιμα το 7 του συνόλου των καταθέσεων τους σε

δραχμές (όψεως και ταμιευτηρίου) ή το 12 αυτών στο δικό τους

ταμείο αλλά σrsquo αυτή την περίπτωση όφειλαν να υποβάλλουν στην ΤτΕ

μηνιαίες καταστάσεις όπου θrsquo αναφέρονταν τα ρευστά τους διαθέσιμα

και γενικά όλες τις καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου Αν οι τράπεζες

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

24

διάλεγαν να καταθέσουν τα διαθέσιμά τους στην ΤτΕ αυτή θα είχε το

δικαίωμα να τα επενδύσει σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου με

ολιγόμηνη διάρκεια

Αλλά η κατάσταση των Τραπεζών ιδίως των πιο μικρών δεν ήταν

καλή ακόμα και πριν την οικονομική κρίση Ήδη από το 1929 είχαν

αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα σημάδια εξαιτίας του πολέμου που

ασκούσαν οι μεγάλες τράπεζες στις μικρότερες με τη συνακόλουθη

πτώχευση των μικρότερων τραπεζών

Επιπλέον υπήρχαν κατηγορίες για την οικονομική

αντιπολιτευτική τακτική της Εθνικής Τράπεζας ενάντια στην ΤτΕ ως

κυρίου υπευθύνου της κερδοσκοπίας γιατί η Εθνική ωθούσε κεφάλαια

στο εξωτερικό και τα επένδυε σε αγορές ελληνικών χρεογράφων σε

χρυσό στο χρηματιστήριο του Λονδίνου

Το Δεκέμβριο του 1931 τα πράγματα ήταν δύσκολα για την

ελληνική οικονομία Τα ξένα κεφάλαια των τραπεζών μειώθηκαν

επίσης υπήρξε μείωση του καλύμματος της κυκλοφορίας αυξήθηκε το

έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών ενώ τα ταμειακά διαθέσιμα των

τραπεζών συνεχώς μειώνονταν Η αντίδραση της Κυβέρνησης Βενιζέλου

ήταν η ακόλουθη αποσύνδεση της δραχμής από την αγγλική λίρα η

οποία ήδη είχε εγκαταλείψει τη χρυσή βάση άμεση σύνδεση της

δραχμής με το δολάριο που ακόμα δεν είχε αποσυνδεθεί από τη χρυσή

βάση κρατικός έλεγχος του συναλλάγματος αναζήτηση δανείου από το

εξωτερικό

Αλλά όλα αυτά δεν είχαν αποτέλεσμα Το 1932 η κρίση είχε

εγκατασταθεί για τα καλά στην Ελλάδα Τα προηγούμενα έτη οι

εμπορικές τράπεζες προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο του

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

25

Κράτους διατηρούσαν μεγάλα κεφάλαια σε συνάλλαγμα Αυτό είχε

συνέπεια να οδηγηθούν σχεδόν στην κατάρρευση καθώς μεγάλο μέρος

του συναλλάγματος είχε μεταβιβαστεί στο εξωτερικό Ο Βενιζέλος και οι

Τράπεζες συμφώνησαν στη διατήρηση της σταθεροποίησης καθώς η

υποτίμηση της δραχμής θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα Το

Μάρτιο του 1932 η κατάσταση είχε χειροτερέψει hellip

Τελικά η κρίση χτύπησε και τις ελληνικές τράπεζες ιδίως τις πιο

μικρές Στα τέλη του 1932 στην Ελλάδα είχαν απομείνει μόνο 32

τραπεζικά ιδρύματα Από αυτά ένα ήταν το εκδοτικό δηλαδή η ΤτΕ

και οι άλλες λειτουργούσαν ως καθαρά εμπορικές Από τις εμπορικές

ουσιαστικές μεγάλες δεν ήταν πάνω από 5 δηλαδή η Εθνική η

Εμπορική η Αθηνών η Ανατολής και η Λαϊκή τράπεζα Αυτές μάλιστα

συγκέντρωναν και το 81 του συνόλου των τραπεζικών κεφαλαίων

34 Ο Δανεισμός και οι Συνέπειες στην Ελληνική οικονομία

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και η πτώχευση του 1932 ήταν

αποτέλεσμα ενός πλέγματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων

Ως προς τους πρώτους σημαντικότερος ήταν η παγκόσμια οικονομική

κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 1929 και γρήγορα έφτασε και

στην Ευρώπη Στους εσωτερικούς παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά

την ελληνική οικονομία και την οδήγησαν στην πτώχευση

συγκαταλέγονται ο υπερβολικός δανεισμός και ο ρόλος των τραπεζών

στην εσωτερική αγορά

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

26

Τα δάνεια ωφέλησαν πολλαπλά την Ελλάδα Κατrsquo αρχήν η

νομισματική σταθεροποίηση του 1928 ήταν το πρώτο όφελος

Παράλληλα αυτό επέτρεψε στα επόμενα χρόνια να προχωρήσει

ευκολότερα η σύναψη νέων δανείων με καλύτερους όρους καθώς η

οικονομική πίστη της χώρας προς το εξωτερικό είχε βελτιωθεί Έπειτα

θεραπεύτηκαν πολλές από τις προσφυγικές ανάγκες που ήταν έντονες

τη δεκαετία του 1920 Αλλά και τα αρνητικά σημεία ήταν εξίσου

σημαντικά Η σύναψη των δανείων δεν είχε γίνει πάντα με τους

καλύτερους όρους ειδικά πριν από το 1928 Επίσης επειδή εκδίδονταν

σε υψηλές τιμές τα προτιμούσαν ακόμη και οι εσωτερικοί οικονομικοί

κύκλοι πράγμα που σήμαινε ότι ένα μεγάλο μέρος του συναλλάγματος

έφευγε στο εξωτερικό και κατευθυνόταν στην κάλυψη των εκεί

εκδομένων χρεογράφων Αντίθετα δε συνέβαινε το ίδιο με τα ιδιωτικά

χρεόγραφα του εσωτερικού

Και ο Βενιζέλος έλαβε δάνεια με βασικό στόχο τη χρήση τους σε

δημόσια έργα Άμεση συνέπεια του υπερβολικού δανεισμού ήταν το

γεγονός ότι διογκώθηκαν τα ελλείμματα και ειδικά το δημόσιο χρέος

Ουσιαστικά η ετήσια εξυπηρέτηση των δανείων απαιτούσε το 81 των

συναλλαγματικών εισπράξεων των εισαγωγών ποσό εξαιρετικά υψηλό

αν αναλογιστούμε ότι καμιά άλλη χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης

δεν αντιμετώπιζε κάτι ανάλογο

Μια άλλη σημαντική συνέπεια του υπερδανεισμού της χώρας

ήταν η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού που με δυσκολία

μπορούσε να ισοσκελιστεί Τα αποτελέσματα αυτού του υπέρογκου

δανεισμού εκδηλώθηκαν το 1932 οπότε η Ελλάδα αδυνατώντας νrsquo

ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο εξωτερικό κήρυξε πτώχευση

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

27

δηλαδή αναστολή πληρωμών των δανείων στο εσωτερικό και στο

εξωτερικό

35 Οι Πολιτικές Συνέπειες

Από τη στιγμή που αναγγέλθηκε από το ελληνικό δημόσιο η

αναστολή των πληρωμών δημιουργήθηκε αναστάτωση στους

ομολογιούχους του εξωτερικού που άρχισαν να πιέζουν τις κυβερνήσεις

τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδας Οι πρέσβεις της Αγγλίας της

Γαλλίας της Ιταλίας και της Αμερικής επέδωσαν (28 Απριλίου) κοινή

διαμαρτυρία στην Αθήνα Τέλος στις 21 Μαΐου η επιτροπή

εμπειρογνωμόνων από τη Γενεύη αναγνώρισε τη δυσμενή θέση της

Ελλάδας όμως διατύπωσαν ότι η Ελλάδα όφειλε να εκπληρώσει τις

υποχρεώσεις της αν σκόπευε στο μέλλον να απευθυνθεί στην ΚΤΕ για

ένα νέο δάνειο

Στο μεταξύ στο εσωτερικό οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες

ασκούσαν έντονη κριτική στο Βενιζέλο hellip Ήταν φανερό ότι το τέλος της

Κυβέρνησης Βενιζέλου είχε φτάσει hellipΗ πίεση είχε γίνει αφόρητη και

στις 21 Μαΐου 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή

του ελπίζοντας να ωθήσει τα κόμματα να σχηματίσουν μαζί του

οικουμενική κυβέρνηση Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκε και η απόφαση

του Συμβουλίου της ΚτΕ για την ελληνική πτώχευση

Η παραίτηση του Βενιζέλου (21 Μαϊoυ 1932) έφερε στην

πρωθυπουργία για σύντομο χρονικό διάστημα (26 Μαρτίου-3 Ιουνίου)

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

28

τον Αλ Παπαναστασίου Αυτός στηριζόταν στις ψήφους των

βενιζελικών κομμάτων κι έκανε διάφορες διακηρύξεις Ανάμεσα σrsquo

αυτές ήταν η φορολογική απαλλαγή της αγροτικής παραγωγής η

προώθηση ψήφισης του νομοσχεδίου για την κοινωνική ασφάλιση (την

ίδρυση του σημερινού ΙΚΑ) και η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως

εκλογικού συστήματος Τελικά ο Βενιζέλος δήλωσε ότι δεν υποσχόταν

την ανεπιφύλακτη υποστήριξη του Παπαναστασίου κι έτσι ο τελευταίος

και η κυβέρνησή του παραιτήθηκαν στις 3 Ιουνίου Δύο μέρες

αργότερα στις 5 Ιουνίου ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΙΕΘΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς

ακινήτων των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις υπερβολικές χορηγήσεις

στεγαστικών δανείων που δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν

(laquoτοξικά δάνειαraquo) Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτή την

εξέλιξη απλώθηκαν σε όλο τον κόσμο λόγω της τιτλοποίησης και

πώλησης των πιο πάνω δανείων Βέβαια τα laquoτοξικά δάνειαraquo από μόνα

τους δεν θα προκαλούσαν την κρίση που βιώνουμε σήμερα Όμως οι

αγορές ακινήτων χρήματος αξιών παραγώγων κλπ

αλληλοσυνδέονται και αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια βάση

Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε ένα πρωτοφανές και

εφιαλτικό ντόμινο που περιλάμβανε την κατάρρευση ή την

αποδυνάμωση γιγαντιαίων πιστωτικών ιδρυμάτων το κραχ των αγορών

αξιών και παραγώγων τις τεράστιες ζημίες ασφαλιστικών επιχειρήσεων

από τα πιστωτικά παράγωγα την απαξίωση του ενεργητικού των

επενδυτικών φορέων την περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης στα

ακίνητα κλπ Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο εγκλωβισμός

ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα ως αποτέλεσμα της κρίσης

εμπιστοσύνης μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων

Ο φαύλος κύκλος συμπληρώθηκε με τη μεταφορά του

προβλήματος στην πραγματική οικονομία μέσω της απώλειας πλούτου

της έλλειψης ρευστότητας και μεγέθυνσης του αισθήματος

ανασφάλειας καταναλωτών και επιχειρηματιών

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

30

Σήμερα η ζήτηση έχει ήδη περιορισθεί προκαλώντας

συρρίκνωση της παραγωγής της απασχόλησης των εισοδημάτων κλπ

και ανοίγοντας τον φαύλο κύκλο της ύφεσης Η παγκόσμια οικονομική

δραστηριότητα υποχωρεί με έντονους ρυθμούς σε ένα νεφελώδες

περιβάλλον όπου δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η επιβίωση του

χρηματοοικονομικού συστήματος το οποίο αποτελεί την καρδιά της

οικονομίας

Η κρατική παρέμβαση η οποία ήταν πρωτοφανής σε έκταση

απέτρεψε τα χειρότερα αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει την

κατάσταση η οποία παραμένει κρίσιμη

Το κράτος που αποποιήθηκε ακόμη και τον ρυθμιστικό του ρόλο

κατά τα τελευταία 30 χρόνια για να μην εμποδίσει την ανάπτυξη

έρχεται τώρα να σώσει την οικονομία προχωρώντας ακόμη και σε

κρατικοποιήσεις Εκπληκτική είναι και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

(σε ελάχιστο χρονικό διάστημα) που άρχισε να βλέπει το κράτος ως

σωτήρα ενώ για δεκαετίες το απέρριπτε Σίγουρα η κρίση δεν αφήνει

πολλά περιθώρια για ψύχραιμες αντιδράσεις

Είναι προφανές ότι οι κίνδυνοι που απειλούν σήμερα την

παγκόσμια οικονομία είναι πολλοί και μεγάλοι Παρ όλα αυτά δεν θα

πρέπει να περιμένουμε την laquoεπόμενη ημέραraquo για να ψάξουμε τα

βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ

Οι δομικές αλλαγές που έχουν προκληθεί στην παγκόσμια

οικονομία και κοινωνία κατά τα τελευταία 30 χρόνια πρέπει να

εντοπισθούν και να αντιμετωπισθούν άμεσα αν θέλουμε να μην

ξαναζήσουμε τον σημερινό εφιάλτη

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

31

Οι τέσσερις σημαντικότερες αλλαγές είναι οι εξής

1 Το κράτος έχει αποστασιοποιηθεί από τον ρόλο του

θεματοφύλακα της κοινωνίας Είναι αναγκαίο να επανέλθει και

να χαράξει αυστηρούς κανόνες διεξαγωγής και ελέγχου της

οικονομικής δραστηριότητας (σε ένα παγκοσμιοποιημένο

πλαίσιο) ώστε να διασφαλισθεί το μακροπρόθεσμο κοινωνικό

συμφέρον Σε καμιά περίπτωση όμως μη φτάσει στην άλλη άκρη

και αναλάβει επιχειρηματικές δραστηριότητες

2 Η υπερβολική συμπίεση του κόστους εργασίας σε συνδυασμό με

τη διαμόρφωση ολιγοπωλιακών καταστάσεων στις αγορές έχει

οδηγήσει σε έντονη αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου με

μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και

κατ επέκταση της παραγωγής Επιβάλλεται η άμεση άμβλυνση

αυτής της κατάστασης για να αποτραπούν μελλοντικές κρίσεις

3 Η διαρκής αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων έχει οδηγήσει

στη διαμόρφωση ολιγοπωλιακής δομής στην αγορά με τελικό

αποτέλεσμα την επιβάρυνση της κοινωνίας τόσο από το

αυξημένο κόστος παραγωγής των ολιγοπωλίων όσο και από την

επιβολή αδικαιολόγητα υψηλών περιθωρίων κέρδους

4 Η εντατική εκμετάλλευση της γης και η αλόγιστη σπατάλη των

φυσικών πόρων έχουν υποβαθμίσει το έδαφος και το κλίμα Αν

δεν τεθούν περιορισμοί και δεν δρομολογηθεί η αποκατάστασή

τους εμείς και τα παιδιά μας θα πληρώσουμε αυτή την

αλαζονική συμπεριφορά με μείωση της οικονομικής

δραστηριότητας (αφού οι πόροι θα έχουν περιορισθεί και το

περιβάλλον δεν θα αντέχει άλλη επιβάρυνση) αλλά και με τη

δαπάνη αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούμε σήμερα

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

32

Συμπερασματικά σήμερα που ζούμε αυτή τη μεγάλη και πρωτοφανή

αβεβαιότητα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι

να αποκλείσουμε την επανάληψή της Γι αυτό πρέπει να

αντιμετωπίσουμε τις αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα της τρέχουσας

οικονομικής κρίσης

41 Η Διεθνής Κρίση στην Ελλάδα

Η διεθνής κρίση στη χώρα μας ήλθε με καθυστέρηση το δεύτερο

εξάμηνο του 2008 ενώ στις ΗΠΑ και Μ Βρετανία η κρίση άρχισε το β΄

εξάμηνο του 2006 Η κρίση ήλθε στην Ελλάδα μέσω Γερμανίας Η

Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά των ελληνικών προϊόντων των

Βαλκανίων πολλών χωρών της Ενωμένης Ευρώπης και της Ελληνικής

Ναυτιλίας Η διεθνής κρίση δεν ήλθε στη χώρα μας με την ένταση που

είχε σε άλλες χώρες της Ευρώπης διότι

1 Οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν καμιά σχέση με επικίνδυνα

στεγαστικά δάνεια και τα τοξικά ομόλογα

2 Οι ελληνικές εξαγωγές μεταξύ άλλων προϊόντων περιλαμβάνουν

και σοβαρό μέρος τροφίμων των οποίων η ζήτηση είναι

ανελαστική δηλαδή η ζήτηση μειώνεται λίγο με την κάμψη του

εισοδήματος

3 Συνεχίσθηκε η οικοδομή των περισσοτέρων υπό έγερση κτηρίων

και μετά την άφιξη της κρίσεως και η αξία οικοπέδων κατοικιών

δεν μειώνεται στη Ελλάδα σοβαρά όπως σε άλλες χώρες

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

33

4 Οι εξαγωγές της χώρας μας είναι περιορισμένες προς τις χώρες

που η κρίση ήταν μεγάλη ( ΗΠΑ Μ Βρετανία Ιρλανδία

Ισλανδία κλπ)

5 Μετά την μείωση του επιτοκίου υπό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής

Τράπεζας σε 15 οι Ελληνικές τράπεζες πορίσθηκαν σοβαρά

κεφάλαια και προσφέρουν στεγαστικά δάνεια με επιτόκιο 35-4

Βέβαια προκλήθηκε και στην Ελλάδα ανεργία όχι ακόμη σε

μεγάλη κλίμακα όμως μειώθηκε σοβαρά η έκδοση νέων αδειών

οικοδομής και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας επηρεάζει

σοβαρά την οικονομία Η ερχομένη ανάκαμψη της οικονομίας των

ΗΠΑ ενδεχομένως θα επηρεάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη του

κόσμου και των τραπεζών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της

οικοδομικής δραστηριότητας

42 Η ανάκαμψη από την Διεθνή Οικονομική Κρίση

Όταν εκδηλωθεί μια κρίση ακολουθεί η οικονομική ύφεση με

αλληλοδιαδόχους κύκλους αυξήσεως της ανεργίας και μειώσεως του

εισοδήματος και των τιμών όλων των αγαθών μέχρις ότου η ύφεση

φθάσει στο τέρμα της Αμέσως μετά αρχίζει η ανάκαμψη έστω και εάν

οι κυβερνήσεις του κόσμου δεν λάβουν κανένα μέτρο για να την

προκαλέσουν Η ανάκαμψη ωφείλετο στο γεγονός ότι πολλοί (πρόσωπα

ή εταιρείες) προσπαθούν να ωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές των

αξιών που τους ενδιαφέρουν (οικοπέδων κτηρίων μετοχών ομολόγων

μέσων παραγωγής εργοστασίων ή εταιρειών που χρεοκόπησαν κλπ)

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

34

Έτσι προκαλείται μια ζήτηση των εν λόγω αξιών και αρχίζει η αύξηση

της τιμής των Στην αρχή η ζήτηση είναι χαμηλή σταδιακά όμως

ανέρχεται ιδία εάν υπάρχουν τράπεζες υγιείς που είναι έτοιμες να

προσφέρουν δάνεια που καλύπτουν σεβαστό μέρος των αξιών που

φερέγγυοι πελάτες τους θέλουν νrsquo αγοράσουν Όταν οι μηνιαίες

πωλήσεις αξιών (πχ κατοικιών μετοχών κλπ) αναγόμενες σε ετήσιες

φθάνουν στο επίπεδο των πωλήσεων προ της κρίσεως τότε οι

οικονομίες των χωρών εισέρχονται στην ανάκαμψη Ευνόητο βέβαια

είναι ότι με την ανάπτυξη των αγορών και την άνοδο των

πραγματοποιουμένων πωλήσεων αυξάνουν και οι τιμές των αξιών

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την μείωση των δυσμενών

συνεπειών της Κρίσεως και την κατά το δυνατόν μεταβολή της Κρίσεως

σε ανάπτυξη

Τα ληφθέντα μέτρα από όλες σχεδόν τις χώρες τις

αναπτυσσόμενες και τις αναπτυγμένες δεν έχουν ανάλογο ιστορικό

προηγούμενο ως προς την πληρότητα και το μέγεθός τους

Τα ληφθέντα μέτρα σε γενικές γραμμές είναι τα ακόλουθα

1 Η ενίσχυση του εισοδήματος των οικονομικά αδυνάτων

2 Η αναστολή κατασχέσεων κατοικιών ή και η παροχή

διευκολύνσεων για τη εξυπηρέτηση των δανείων

3 Η ενίσχυση υπό όρους ή η κρατικοποίηση (μερική ή ολική)

τραπεζών λόγω μεγάλης συμβολής των στην οικονομική

ανάπτυξη και την παροχή δανείων κατά το στάδιο της κρίσεως

4 Η κατά το δυνατόν μείωση της φορολογίας για την ενίσχυση του

εισοδήματος των πολιτών και της αγοράς

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

35

5 Η μείωση του επιτοκίου των κεντρικών τραπεζών δια της οποίας

αφrsquo ενός μειώνεται το κυμαινόμενο επιτόκιο χορηγηθέντων

στεγαστικών δανείων και έτσι διευκολύνεται η εξυπηρέτησή των

και αφrsquo ετέρου οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να πορισθούν

κεφάλαια με μικρό κόστος για την βελτίωση της ρευστότητάς των

και τη χορήγηση δανείων στην αγορά

6 Η εκτέλεση αναπτυξιακών έργων υποδομής ιδία για την

παραγωγή ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές

Οι χώρες που μπορούν να ανατρέψουν την οικονομική κρίση και

να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη

Οι χώρες που έχουν την δυνατότητα να ανατρέψουν την διεθνή

οικονομική κρίση και να οδηγήσουν στην οικονομική ανάπτυξη είναι

αυτές που έχουν μεγάλο πληθυσμό και κατά το δυνατόν μέτριο ή

υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα Αυτές οι χώρες είναι Η ενωμένη

Ευρώπη ( η οποία είναι η μεγαλύτερη αγορά και ο μεγαλύτερος

προμηθευτής του κόσμου) ΗΠΑ Ιαπωνία Κίνα Ινδία Ρωσία

Βραζιλία Καναδάς Αυστραλία

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

36

43Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν από το τέλμα

Η ενότητα αυτή αναφέρεται στο λαμπρό παράδειγμα της Κύπρου

η οποία μέσω κατάλληλων χειρισμών κατάφερε να καταπολεμήσει την

μάστιγα της οικονομικής κρίσης

Με τον υψηλότερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τη μεγαλύτερη

άνοδο απασχόλησης στην Ευρώπη και τις επιχειρήσεις να

αναπτύσσονται δυναμικά η αυτοπεποίθηση και η αισιοδοξία σε όλη

την Κύπρο είναι έκδηλες laquoΑνεβαίνουμεraquo

Η κυπριακή περιπέτεια ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2011 με την

υποβάθμιση της οικονομίας της ενώ το καλοκαίρι του 2012 αιτήθηκε

την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης Στο τέλος του

2012 συμφώνησε με την τρόικα μνημόνιο με σκληρά μέτρα (μειώσεις

μισθών κοινωνικών παροχών αύξηση φόρων ιδιωτικοποιήσεις κά) Η

κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 2013 καθώς το laquoκούρεμαraquo των

ελληνικών ομολόγων προκάλεσε δυσθεώρητες ζημιές στις κυπριακές

τράπεζες με τελικό αποτέλεσμα το laquoκούρεμαraquo των καταθέσεων (άνω

των 100000 ευρώ) και την επιβολή capital controls

Σήμερα περίπου 4 χρόνια μετά το laquoκούρεμαraquo οι πάντες στην

Κύπρο από στελέχη τραπεζών και επιχειρήσεων μέχρι οδηγοί ταξί και

υπάλληλοι ξενοδοχείων αποπνέουν αέρα αισιοδοξίας Η κρίση μάς

πείσμωσε αναφέρουν κατεβάσαμε το κεφάλι σηκώσαμε τα μανίκια

δουλέψαμε περισσότερο με λιγότερα χρήματα και τα καταφέραμε

Μια βόλτα στη Λεμεσό αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι η

κρίση αποτελεί παρελθόν Η καινούργια μαρίνα με 650 θέσεις

ελλιμενισμού 236 οικιστικές μονάδες και πολλά εστιατόρια καφέ

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

37

μπαρ και καταστήματα σφύζει ζωή Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο πολλές

τουριστικές μονάδες αναβαθμίζονται ενώ παλαιά ξενοδοχεία

μετατρέπονται σε πολυτελή διαμερίσματα και πωλούνται σε ξένους Σε

εξέλιξη βρίσκεται η κατασκευή μαρίνας στην Αγία Νάπα στην οποία

μετέχουν με 80 ξένοι επενδυτές Το έργο περιλαμβάνει μαρίνα με 600

θέσεις σκαφών 29 βίλες και δύο πολυώροφους πύργους με 190

υπερπολυτελή διαμερίσματα Οι πύργοι περιστρέφονται προσφέροντας

μοναδική θέα Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στην

εκπαίδευση με τη δημιουργία πολλών νέων σχολών Το Πανεπιστήμιο

Λευκωσίας με βασική γλώσσα τα αγγλικά διδάσκει σε 11000 φοιτητές

από 70 χώρες Από το 2011 έχουν δημιουργηθεί στο πανεπιστήμιο 500

νέες θέσεις εργασίας Μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις έχουν γίνει στον

τομέα της Υγείας

44 Τα μέτρα που πραγμάτωσαν το laquoθαύμαraquo

Πώς από την κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του 2013

φτάσαμε στη μεγάλη ανατροπή Τρία είναι τα σημεία που έκαναν τη

διαφορά

Το πρώτο ήταν το πολιτικό πλαίσιο Τη συμφωνία με την τρόικα

την ψήφισαν όλα τα κόμματα Δεν υπήρξαν laquoπροδότεςraquo

laquoγερμανοτσολιάδεςraquo και laquoαυταπάτεςraquo

Το δεύτερο ήταν η ιδιοκτησία και η συνέπεια Όλη η κοινωνία

κατανόησε την ανάγκη εφαρμογής της συμφωνίας Τα μέτρα δεν

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

38

αμφισβητήθηκαν Οκτώ αξιολογήσεις χωρίς να χαθεί μία ημέρα laquoΜετά

την τέταρτη αξιολόγηση όταν είδαν ότι εδώ δεν είναι Ελλάδα οι

αξιολογήσεις απέκτησαν περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήραraquo

αναφέρουν Κύπριοι Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης

χαρακτηρίζεται laquoπράττωνraquo προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου

του Επιπλέον σε διαρκή επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους άκουγε

συζητούσε και εντέλει υιοθέτησε πολλές προτάσεις τους για την έξοδο

από την κρίση

Τέλος το τρίτο ήταν η υιοθέτηση μέτρων για την αναθέρμανση

της οικονομίας Στο τέλος του 2013 δόθηκε σε πολίτες και επιχειρήσεις

το δικαίωμα να χτίσουν 20 περισσότερα τετραγωνικά από όσο ήταν το

ακίνητό τους Επιπλέον όσοι αγόρασαν ακίνητα στην κρίση εξαιρούνται

ισοβίως από φόρο υπεραξίας Έτσι ξενοδοχεία και οικιστικά έργα

επεκτάθηκαν και έγιναν πολλές αγοραπωλησίες ακινήτων δίνοντας

ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα Όσοι ξένοι κατέθεταν μετά το

laquoκούρεμαraquo ποσά άνω των 5 εκατ σε κυπριακές τράπεζες δεσμευμένα

για 3 χρόνια λάμβαναν κυπριακό διαβατήριο Το ίδιο και όσοι

πραγματοποιήσαν επενδύσεις άνω των 2 εκατ ευρώ Η Κύπρος

συγκέντρωσε 4 δισ που αντιστοιχούν στο 20 του κυπριακού ΑΕΠ

Επιπλέον η κυβέρνηση απέκρουσε τις πιέσεις για αύξηση των

εταιρικών φόρων (αυξήθηκε στο 125 από 10) δίνοντας βαρύτητα

στις περικοπές κρατικών δαπανών και σε άλλες διαρθρωτικές αλλαγές

Έτσι η χώρα κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη που αποτέλεσε laquoκλειδίraquo

για την προσέλκυση επενδυτών μέσω και των οικονομικών κινήτρων

που δόθηκαν

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

39

45 Παραδείγματα και Ιστορίες χρεοκοπίας

Είναι ευρέως γνωστό ότι μπορούμε να αποφύγουμε λάθη του

παρελθόντος μόνο όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια το παρελθόν Θα

μπορούσε λοιπόν κανείς να υποστηρίξει πως βρισκόμαστε ως

ανθρωπότητα σε αρκετά ευνοϊκή θέση καθώς το παρελθόν μας παρέχει

αρκετά παραδείγματα Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω

Βρετανία ΗΠΑ Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν

σήμερα η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια

Σήμερα ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68 του ΑΕΠ αλλά με

έλλειμμα μεγαλύτερο του 11 Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για

ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86 του ΑΕΠ

το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100 το 2011

Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία με δημόσιο

χρέος που αγγίζει το 200

Στην Ελλάδα από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος

υπερδιπλασιάστηκε αφού από 141 δισ ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα

273 δισ ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι

θα ξεπεράσει τα 296 δισ ευρώ Έτσι το δημόσιο χρέος σήμερα

ξεπερνάει το 100 και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο

(περίπου 400 δισ ευρώ) ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

40

κοντά στο 14 Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο

107 του ΑΕΠ όταν το 2005 ήταν στο 764 και το 2000 στο 433

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ

Τα Χρηματιστήρια Αξιών (ΧΑ) (ή Οργανωμένες Αγορές)

αποτελούν ένα είδος συστήματος ή μηχανισμού όπου μπορούν να

αντληθούν κεφάλαια μέσω της έκδοσης μετοχών ή χρεογράφων από

επιχειρήσεις κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς (Εκδότες) Το

Χρηματιστήριο επίσης προσδιορίζεται ως μια οργανωμένη αγορά μέσω

της οποίας εκτελούνται δικαιοπραξίες (χρηματιστηριακές συναλλαγές)

Σε αυτήν εμπορεύονται μετοχές εταιρειών κυβερνητικά χρεόγραφα και

χρεόγραφα εταιρειών Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών (ΔΑΜ)

Δικαιώματα προτίμησης (Rights) κά Τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως

οι βασικοί μοχλοί ανάπτυξης της οικονομίας και ως μέσα διοχέτευσης

των αποταμιεύσεων στους παραγωγικούς τομείς της χώρας Ένα

Χρηματιστήριο τελεί υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού ο οποίος έχει

την πρωταρχική ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με

βάση την εθνική νομοθεσία και τους εσωτερικούς κανονισμούς και

κανόνες λειτουργίας του Την ευθύνη της εποπτείας των

Χρηματιστηρίων που λειτουργούν εντός των συνόρων μιας χώρας αλλά

και της κεφαλαιαγοράς γενικότερα καθώς και της τήρησης της

νομοθεσίας της έχει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της χώρας Οι

Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ) οι οποίες είναι

μέλη του Χρηματιστηρίου λειτουργούν ως μεσάζοντες στις

αγοραπωλησίες μεταξύ των επενδυτών έναντι αμοιβής Έτσι για να

επενδύσει κανείς σε αξίες (μετοχές ή χρεόγραφα) δεν χρειάζεται να

επισκεφθεί το ίδιο το Χρηματιστήριο αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

42

τις υπηρεσίες μιας ΕΠΕΥ που είναι μέλος αυτού του Χρηματιστηρίου

στην οποία θα ανοίξει ένα προσωπικό λογαριασμό διαπραγμάτευσης

Οι ΕΠΕΥ αναλαμβάνουν να μεταβιβάσουν τις εντολές των επενδυτών

για αγορά ή πώληση μετοχών στο Χρηματιστήριο ή κάποια άλλη

οργανωμένη αγορά και να τις εκτελέσουν με τον βέλτιστο δυνατό

τρόπο Κατά τις συνεδριάσεις του Χρηματιστηρίου (δηλαδή το χρονικό

πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται οι διαπραγματεύσεις στο πάτωμα) η

τιμή μιας αξίας διαμορφώνεται ανά πάσα στιγμή ανάλογα με τη

συγκεντρωτική ημερήσια προσφορά (για πώληση) και ζήτηση (για

αγορά) Έτσι δίνεται η ευχέρεια στους επενδυτές να παρακολουθούν τη

διακύμανση της τιμής οποιασδήποτε αξίας όπως αυτή επηρεάζεται από

τις δημοσιεύσεις για την πρόοδο της εταιρείας τις οικονομικές

αναλύσεις στα ΜΜΕ τις εθνικές οικονομικές συνθήκες και διάφορους

άλλους παράγοντες Οι επενδυτές οφείλουν να λαμβάνουν όλους

αυτούς τους παράγοντες υπόψη όταν αποφασίζουν να αγοράσουν ή να

πουλήσουν μια μετοχή

Ένα χρηματιστήριο μπορεί να εκληφθεί ως ο συνδυασμός δύο

ξεχωριστών λειτουργιών

1 Η Λειτουργία Πρωτογενούς Χρηματιστηρίου

Όπου οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν μακροπρόθεσμα

κεφάλαια για τις επιχειρήσεις τους με την έκδοση μετοχών (και άλλων

χρεωγράφων) σε επενδυτές

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

43

2 Η Λειτουργία Δευτερογενούς Αγοράς

Όπου οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και να πουλήσουν αυτές τις

μετοχές σε τρέχουσες τιμές όπως καθορίζονται στο χρηματιστήριο

Μια εταιρεία που επιθυμεί να στήσει μια νέα επιχείρηση ή να

επεκτείνει την υπάρχουσα επιχείρησή της μπορεί να συγκεντρώσει το

κεφάλαιο που χρειάζεται είτε με δανεισμό χρημάτων είτε εκδίδοντας

μετοχές σε επενδυτές

Οι επενδυτές γίνονται μέτοχοι της εταιρείας που σημαίνει ότι

είναι συνιδιοκτήτες της εταιρείας και συμμετέχουν στα κέρδη και στην

ανάπτυξή της

Οι εταιρείες που επιθυμούν τη συναλλαγή των μετοχών τους θα

πρέπει πρώτα να εισαχθούν οι μετοχές τους στο χρηματιστήριο Για να

γίνει αυτό μια εταιρεία θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να

υφίσταται αγορά στις μετοχές της και θα πρέπει να συμφωνήσει να

τηρεί τους κανόνες εισαγωγής οι οποίες μεταξύ άλλων απαιτούν απ

αυτήν να ενημερώνει το χρηματιστήριο για δραστηριότητές της και

τακτικά να αναφέρει κέρδη και άλλες οικονομικές πληροφορίες

Αφού εισαχθούν οι μετοχές μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο και

έχει εκδώσει μετοχές σε επενδυτές τότε οι μετοχές μπορούν να

πουληθούν σε άλλους επενδυτές στο χρηματιστήριο

Μεμονωμένα άτομα μπορούν να αγοράσουν μετοχές απευθείας

μέσω μίας χρηματιστηριακής εταιρίας ή μπορούν να τοποθετήσουν τα

χρήματά τους με ένα διαχειριστή κεφαλαίου ή χρηματοοικονομικό

οργανισμό ίσως έναν που διαχειρίζεται διάφορα επενδυτικά κεφάλαια

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

44

Η αγοραπωλησία των μετοχών λαμβάνει χώρα στο ηλεκτρονικό

σύστημα συναλλαγής με προσωπικό στις χρηματιστηριακές εταιρείες να

εισαγάγουν παραγγελίες αγοραπωλησίας εκ μέρους των επενδυτών

Η αξία των μετοχών καθορίζεται από δυνάμεις προσφοράς και

ζήτησης καθώς οι μεμονωμένοι επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίου

αποφασίζουν σε τι τιμή θα αγοράσουν και θα πουλήσουν

Οι μεμονωμένοι επενδυτές είναι σημαντικό μέρος της

διαδικασίας καθώς ελέγχουν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού

κεφαλαίου που επενδύετε στο χρηματιστήριο

Το χρηματιστήριο παρέχει μια ευκαιρία στους επενδυτές να

συνεισφέρουν και να επωφεληθούν από τις δραστηριότητες

δημιουργίας πλούτου των εταιρειών και μ αυτό τον τρόπο να

συμμετέχουν στην ευρύτερη οικονομία

Όταν αγοράζετε αγαθά ή υπηρεσίες από εταιρείες των οποίων

έχουν εισαχθεί οι μετοχές στο χρηματιστήριο συνεισφέρετε στην

ανάπτυξή τους και παρέχετε την ευκαιρία για μεγαλύτερα κέρδη τα

οποία τους επιτρέπουν να πληρώσουν υψηλότερα μερίσματα σε

μετόχους

Για τους μεμονωμένους επενδυτές ο πλούτος δημιουργείται με

τη μορφή μερισμάτων και άλλη κέρδη εισοδήματος και κεφαλαίου από

την πώληση μετοχών καθώς οι τιμές ανεβαίνουν

Επωφελείται επίσης και η εταιρεία γιατί αν υπάρχει έντονο

ενδιαφέρον για τις μετοχές της θα μπορέσει να συγκεντρώσει

πρόσθετο κεφάλαιο όταν χρειαστεί στο μέλλον

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

45

51 Ελληνικό χρηματιστηριακό κραχ του 1999 και το Χρηματιστήριο

Αξιών στα χρόνια της ύφεσης

Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) σημαδεύτηκε

από το κραχ του 99 (ή γεγονότα του 99) στο οποίο ενεπλάκη μεγάλο

μέρος των Ελλήνων Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό δισεκατομμύρια

ευρώ άλλαξαν χέρια μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι λεγόμενοι

μικροεπενδυτές

Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την άνοδο

των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με

την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των

Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004 Ανάλογη πορεία

ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια διεθνώς λόγω της αισιοδοξίας

περί νέας οικονομίας δηλαδή μόνιμη και σημαντική άνοδος της

παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής

Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που

προκάλεσε το μίνι κραχ του 1997

Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν

με το χρηματιστήριο Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ

(γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες

εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ

έφτασαν το 15 εκατ περίπου όταν οι Έλληνες εργαζόμενοι

υπολογίζονται σε περίπου 46 εκατ Με τον γενικό δείκτη να

καταρρίπτει καθημερινά κάθε ρεκόρ πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι

έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους Η πτώση ξεκίνησε στις

23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την

46

αξία των μετοχών Πολλές από τις μετοχές που είχαν εισαχθεί στο

Χρηματιστήριο αποδείχτηκαν laquoφούσκεςraquo δηλαδή άνευ αντικρίσματος

μετοχές με εταιρείες χωρίς έργο αλλά μόνο σκοπό την ελκυστική εικόνα

στο χρηματιστήριο Το 2007 ο δείκτης έφτασε αρκετά κοντά όσο το

1999ξεπερνώντας τότε τις 5000 μονάδες

Εικόνα συντριβής παρουσιάζει το Χρηματιστήριο με τη

συμπλήρωση οκτώ ετών ύφεσης (2009-2016) Ο Γενικός Δείκτης από το

τέλος του 2009 μέχρι και το τέλος του 2016 έχει χάσει το 707 της

αξίας του ενώ λογιστικά έχουν χαθεί 38 δισ ευρώ από την

κεφαλαιοποίηση της αγοράς

Εάν μάλιστα συγκρίνουμε τη σημερινή εικόνα (Γενικός Δείκτης

66997 μονάδες - κεφαλαιοποίηση 46308 δισ ευρώ στις 542017) με

το ιστορικό υψηλό (635504 μονάδες και κεφαλαιοποίηση 217168 δισ

ευρώ στις 1791999) οι απώλειες του Γενικού Δείκτη φθάνουν το -90

και η χαμένη λογιστική κεφαλαιοποίηση ξεπερνά τα 170 δισ ευρώ

52 Η πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών των Αθηνών την εικοσαετία

1983-2003

Η περίοδος 1983 ndash 2003 χαρακτηρίζει τη σύγχρονη ιστορία του

Ελληνικού Χρηματιστηρίου και ταυτόχρονα περικλείει την εντονότερη

φάση ανάπτυξης της εγχώριας κεφαλαιαγοράς αλλά και γενικότερα της

εθνικής οικονομίας Η συγκεκριμένη χρονική περίοδος επεφύλαξε

ιδιαίτερα έντονες συγκινήσεις στους Έλληνες θεσμικούς και ιδιώτες

47

επενδυτές οδηγώντας στη διεθνοποίηση της Ελληνικής αγοράς

μετοχών και στην αναβάθμισή της σε ένα ώριμο Ευρωπαϊκών

προδιαγραφών Χρηματιστήριο Από την άλλη πλευρά σε όλη την

εξεταζόμενη χρονική περίοδο δεν έλειψαν τα ακραία φαινόμενα και οι

εξάρσεις ndash τόσο σε επίπεδο ανόδου όσο και σε επίπεδο πτώσης ndash των

τιμών των μετοχών επιβεβαιώνοντας διαρκώς τον ιστορικό κανόνα της

εναλλαγής των χρηματιστηριακών κύκλων και τη μετάβαση της

επενδυτικής ψυχολογίας από την άκρατη αισιοδοξία στην αστείρευτη

απαισιοδοξία

Οι σημαντικότερες επιμέρους περίοδοι αυτής της 20ετίας καθώς

και τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτών παρατίθενται

αμέσως πιο κάτω

1983 ndash 1985 Στο μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιόδου το Ελληνικό

Χρηματιστήριο κινήθηκε εν μέσω άτονων συνεδριάσεων αλλά και

περιορισμένων διακυμάνσεων με την αξία των συναλλαγών να

διαμορφώνεται σε πενιχρά επίπεδα Η άνοδος του Γενικού Δείκτη (ΓΔ)

διαμορφώθηκε σε 1989

1986 ndash 1988 Η λήψη των μέτρων σταθεροποίησης της Ελληνικής

οικονομίας με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και

την κάμψη του πληθωρισμού οδήγησε στη σταδιακή ανάκαμψη του

Χρηματιστηρίου και προκάλεσε φαινόμενα έξαρσης στην άνοδο των

τιμών των μετοχών έως και το φθινόπωρο του 1987 Η άνοδος του ΓΔ

διαμορφώθηκε σε 4638 το 1986 και κατέστη εντονότερη το πρώτο

10μηνο του 1987 Είναι ενδεικτικό ότι σε διάστημα μόλις 10 μηνών η

άνοδος της αγοράς προσέγγισε τα επίπεδα του 400

48

1989 ndash 1991 Το 1989 αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα έντονο προεκλογικό

έτος ενώ μετά από 3 διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις προέκυψε

αυτοδύναμη κυβέρνηση τον Απρίλιο του 1990 Οι οικονομικές

προσδοκίες που δημιουργήθηκαν οδήγησαν σε μία άνοδο της τάξεως

του 4259 το 1989 και σε μία χρηματιστηριακή έξαρση από τις αρχές

έως και το καλοκαίρι του 1990 Αμέσως μετά τη σημείωση του

ιστορικού υψηλού του ΓΔ ndash 168431 μονάδες - τον Ιούλιο του ίδιου

έτους η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και η αποτυχία ανάληψης της

Ολυμπιάδας του 1996 οδήγησαν σε μία έντονη πτώση των

αποτιμήσεων

1992 ndash 1996 Μέχρι και το Νοέμβριο του 1992 ο ΓΔ υποχώρησε σε

ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα κοντά στις 550 μονάδες Η εικόνα των

επόμενων τριών ετών ήταν υποτονική με περιορισμένο έως και

ελάχιστο το συναλλακτικό ενδιαφέρον εκ μέρους των συμμετεχόντων

Εξαιρέσεις αποτέλεσαν η άνοδος λόγω των εκλογών του Οκτωβρίου

1993 αλλά και η laquoμίνιraquo έξαρση των τιμών των κατασκευαστικών

μετοχών στις αρχές του 1994 ndash με το ΓΔ να πλησιάζει τις 1200

μονάδες Από την άλλη πλευρά όμως ως αρνητικό επιστέγασμα της εν

λόγω περιόδου ήρθε το σκάνδαλο της Δέλτα Χρηματιστηριακής στα

τέλη του 1996

1997 ndash 1999 Η συγκεκριμένη χρονική περίοδος στέφθηκε από τη πιο

μακριά σε διάρκεια αλλά και σε ένταση χρηματιστηριακή ευφορία που

γνώρισε η εγχώρια αγορά μετοχών στη σύγχρονη ιστορία της Στην

περίοδο αυτήν προεξοφλήθηκαν με άκρως έντονο τρόπο τα οφέλη της

εισόδου της Ελλάδας στην ΟΝΕ Ανέβασε τη χρηματιστηριακή αξία του

Χρηματιστηρίου σε επίπεδα άνω του 150 του ΑΕΠ Το 1999

αποτέλεσε το έτος με τη μεγαλύτερη άνοδο του ΓΔ ndash κατά 102 - παρά

49

τα αρνητικά γεγονότα - της κρίσης Οτσαλάν του Πόλεμου της

Γιουγκοσλαβίας και του καταστροφικού σεισμού της Αθήνας - που

μεσολάβησαν

2000 ndash 2003 Με τα σημάδια της αρχής τη πτώσης ndash μετά από μία

αλόγιστη άνοδο των τιμών ndash να είναι εμφανή οι εκλογές του Απριλίου

του 2000 αλλά και η είσοδος της Ελλάδας στην ΟΝΕ τον Ιούνιο του

ίδιου έτους δεν απέτρεψαν την βίαιη αποκλιμάκωση των αποτιμήσεων

που έμελλε να συνεχίζεται έως και τους πρώτους μήνες του 2003 Η

έλευση του ευρώ στις αρχές του 2002 η προς τα πάνω αναθεώρηση του

δημόσιου χρέους καθώς και η άνοδος των πληθωριστικών πιέσεων

διαδραμάτισαν αρνητικό ρόλο στη χρηματιστηριακή αγορά Η άνοδος

και η πτώση των τιμών των μετοχών συνιστούν τον απαράβατο νόμο

των διεθνών χρηματιστηρίων οδηγώντας τους ανά τον κόσμο επενδυτές

σε έντονη εναλλαγή συναισθημάτων και προσδοκιών Η Ελληνική αγορά

μετοχών διήνυσε με συστηματικό τρόπο αυτόν το δρόμο κατά την

τελευταία 20ετία επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η ενασχόληση με το

Χρηματιστήριο αποδίδει το μέγιστο αποτέλεσμα όταν γίνεται σε πολύ

μεγάλο βάθος χρόνου

50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ

Η πιστωτική κάρτα ξεκίνησε σαν ιδέα στην Αμερική όταν

διάφορες επιχειρήσεις προσέφεραν στους καλούς πελάτες τους την

δυνατότητα αγορών με πίστωση

Την πρώτη πιστωτική κάρτα που προσέφερε τράπεζα με τη

σημερινή μορφή την εξέδωσε η Flatbush National Bank of Brooklyn το

1946 που με το πρόγραμμα Charge-It προώθησε την ιδέα στους

εμπόρους της περιοχής της

Το 1950 πάλι στην Αμερική η λέσχη Diners έβγαλε τη δική της

πιστωτική κάρτα Ένα βράδυ του 1949 στο εστιατόριο laquoMajorrsquos Cabin

Grillraquo της Νέας Υόρκης συναντήθηκαν ο Frank X McNamara

επικεφαλής της Hamilton Credit Corporation και κάποιοι συνεργάτες

του για να συζητήσουν το χρέος ενός πελάτη lsquoΟταν το δείπνο έφτανε

στο τέλος ο McNamara ανακάλυψε ότι δεν είχε μετρητά να πληρώσει

για το γεύμα του και ήταν αναγκασμένος να τηλεφωνήσει στη σύζυγό

του για να του φέρει χρήματα (Προφανώς οι φίλοι του αγνοούσαν το

κέρασμα) Η δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε αποτέλεσε τη βάση για

τη δημιουργία μιας κάρτας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με

πολλαπλούς τρόπους

Η λέσχη Diners πλήρωνε το εστιατόριο και ο κάτοχος της

πιστωτικής κάρτας είχε ένα διάστημα περιθώριο να ξεπληρώσει όλο το

ποσό στην Diners Από τεχνική άποψη η Diners τις πρώτες μέρες της δεν

ήταν ακριβώς πιστωτική κάρτα αλλά συνέβαλε πολύ στην προώθηση

της ιδέας του πλαστικού χρήματος Η κάρτα του laquoDiners Clubraquo είχε το

51

όνομα του κατόχου και τον αριθμό της κάρτας στη μία όψη και μία

λίστα από 28 εστιατόρια και νυχτερινά κέντρα του Μανχάταν στην άλλη

όψη Ο McNamara απευθύνθηκε σε επαγγελματίες στον χώρο των

πωλήσεων που λόγω της εργασίας τους δειπνούσαν συχνά με πελάτες

τους σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης Οι κάτοχοι της κάρτας χρεώνονταν

μια ετήσια συνδρομή 3 δολαρίων ενώ ήταν υποχρεωμένοι να

πληρώσουν άτοκα όλο το ποσό σε προθεσμία 60 ημερών Το laquoDiners

Clubraquo αναλάμβανε να πληρώσει το εστιατόριο που συμμετείχε στο

πρόγραμμά του αφαιρώντας προμήθεια 7 ανά συναλλαγή Μέσα σε

ένα χρόνο το 1951 υπήρχαν 20000 μέλη ndash κάτοχοι προνομίων του

laquoDiners Clubraquo Μια δεκαετία αργότερα η κάρτα αντικαταστάθηκε με

πλαστικό Η laquoBank Of Americaraquo εξέδωσε την πρώτη πιστωτική κάρτα

που παρείχε στους κατόχους της επιλογές πληρωμής Οι κάτοχοι της

laquoBankAmericardraquo είχαν την επιλογή είτε να πληρώσουν τη συνολική

οφειλή τους είτε να πληρώσουν το οφειλόμενο ποσό σε έντοκες δόσεις

Το 1966 η laquoBank of Americaraquo υπέγραψε συμφωνίες με τράπεζες σε

άλλες Πολιτείες που τους παρείχαν το δικαίωμα να εκδώσουν

πιστωτικές κάρτες laquoBankAmericardraquo διαδίδοντάς την και στις υπόλοιπες

Πολιτείες των ΗΠΑ Το ίδιο έτος τέσσερις τράπεζες της Καλιφόρνιας

ίδρυσαν την laquoWestern States Bancard Associationraquo και εισήγαγαν τη

laquoMaster Chargeraquo ως ανταγωνιστή της laquoBankAmericardraquo Από τα μέσα

της δεκαετίας του 1970 αυτό που αποτελούσε μια αμερικανική

καινοτομία επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο ενώ από το 1976 η

laquoBankAmericardraquo μετονομάστηκε σε laquoVISAraquo και το 1979 η laquoMaster

Chargeraquo μετονομάστηκε σε laquoΜaster CardraquoΗ American Express

πρωτοεκδόθηκε το 1958 Η Bank of America προσέφερε την πρώτη

BankAmericard (η μετέπειτα Visa) το 1958 Οι πιστωτική κάρτα

52

πρωτοπροβλήθηκε ως βολική λύση εξοικονόμισης χρόνου για τους

ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση στο δρόμο και όχι τόσο για την

πιστωτική της δυνατότητα Σημασία έχει ότι η American Express και η

MasterCard έγιναν δημοφιλείς σε μια νύχτα και η τεράστια επιτυχία

τους έχει απλωθεί σε όλο το κόσμο μέχρι τις μέρες μας

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών

Η αλήθεια είναι ότι οι κάρτες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες

Για το αν η εξέλιξη αυτή είναι καλή εξαρτάται αποκλειστικά από το πως

τις χρησιμοποιούμε Οι πιστωτικές κάρτες είναι ένα εργαλείο Η σωστή

χρήση προσφέρει οφέλη η λανθασμένη χρήση όμως μπορεί να

δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα Καλό θα είναι λοιπόν

να γνωρίζουμε και τα δυο για να κάνουμε σωστές επιλογές

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών

1 Πρακτικότητα Το καλύτερο με τις κάρτες είναι ότι δεν υπάρχει

πλέον ανάγκη να κουβαλάμε πολλά μετρητά Όλο και

περισσότερα καταστήματα δέχονται κάρτες κάνοντας της ζωή πιο

εύκολη

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

47

επενδυτές οδηγώντας στη διεθνοποίηση της Ελληνικής αγοράς

μετοχών και στην αναβάθμισή της σε ένα ώριμο Ευρωπαϊκών

προδιαγραφών Χρηματιστήριο Από την άλλη πλευρά σε όλη την

εξεταζόμενη χρονική περίοδο δεν έλειψαν τα ακραία φαινόμενα και οι

εξάρσεις ndash τόσο σε επίπεδο ανόδου όσο και σε επίπεδο πτώσης ndash των

τιμών των μετοχών επιβεβαιώνοντας διαρκώς τον ιστορικό κανόνα της

εναλλαγής των χρηματιστηριακών κύκλων και τη μετάβαση της

επενδυτικής ψυχολογίας από την άκρατη αισιοδοξία στην αστείρευτη

απαισιοδοξία

Οι σημαντικότερες επιμέρους περίοδοι αυτής της 20ετίας καθώς

και τα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτών παρατίθενται

αμέσως πιο κάτω

1983 ndash 1985 Στο μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιόδου το Ελληνικό

Χρηματιστήριο κινήθηκε εν μέσω άτονων συνεδριάσεων αλλά και

περιορισμένων διακυμάνσεων με την αξία των συναλλαγών να

διαμορφώνεται σε πενιχρά επίπεδα Η άνοδος του Γενικού Δείκτη (ΓΔ)

διαμορφώθηκε σε 1989

1986 ndash 1988 Η λήψη των μέτρων σταθεροποίησης της Ελληνικής

οικονομίας με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και

την κάμψη του πληθωρισμού οδήγησε στη σταδιακή ανάκαμψη του

Χρηματιστηρίου και προκάλεσε φαινόμενα έξαρσης στην άνοδο των

τιμών των μετοχών έως και το φθινόπωρο του 1987 Η άνοδος του ΓΔ

διαμορφώθηκε σε 4638 το 1986 και κατέστη εντονότερη το πρώτο

10μηνο του 1987 Είναι ενδεικτικό ότι σε διάστημα μόλις 10 μηνών η

άνοδος της αγοράς προσέγγισε τα επίπεδα του 400

48

1989 ndash 1991 Το 1989 αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα έντονο προεκλογικό

έτος ενώ μετά από 3 διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις προέκυψε

αυτοδύναμη κυβέρνηση τον Απρίλιο του 1990 Οι οικονομικές

προσδοκίες που δημιουργήθηκαν οδήγησαν σε μία άνοδο της τάξεως

του 4259 το 1989 και σε μία χρηματιστηριακή έξαρση από τις αρχές

έως και το καλοκαίρι του 1990 Αμέσως μετά τη σημείωση του

ιστορικού υψηλού του ΓΔ ndash 168431 μονάδες - τον Ιούλιο του ίδιου

έτους η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και η αποτυχία ανάληψης της

Ολυμπιάδας του 1996 οδήγησαν σε μία έντονη πτώση των

αποτιμήσεων

1992 ndash 1996 Μέχρι και το Νοέμβριο του 1992 ο ΓΔ υποχώρησε σε

ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα κοντά στις 550 μονάδες Η εικόνα των

επόμενων τριών ετών ήταν υποτονική με περιορισμένο έως και

ελάχιστο το συναλλακτικό ενδιαφέρον εκ μέρους των συμμετεχόντων

Εξαιρέσεις αποτέλεσαν η άνοδος λόγω των εκλογών του Οκτωβρίου

1993 αλλά και η laquoμίνιraquo έξαρση των τιμών των κατασκευαστικών

μετοχών στις αρχές του 1994 ndash με το ΓΔ να πλησιάζει τις 1200

μονάδες Από την άλλη πλευρά όμως ως αρνητικό επιστέγασμα της εν

λόγω περιόδου ήρθε το σκάνδαλο της Δέλτα Χρηματιστηριακής στα

τέλη του 1996

1997 ndash 1999 Η συγκεκριμένη χρονική περίοδος στέφθηκε από τη πιο

μακριά σε διάρκεια αλλά και σε ένταση χρηματιστηριακή ευφορία που

γνώρισε η εγχώρια αγορά μετοχών στη σύγχρονη ιστορία της Στην

περίοδο αυτήν προεξοφλήθηκαν με άκρως έντονο τρόπο τα οφέλη της

εισόδου της Ελλάδας στην ΟΝΕ Ανέβασε τη χρηματιστηριακή αξία του

Χρηματιστηρίου σε επίπεδα άνω του 150 του ΑΕΠ Το 1999

αποτέλεσε το έτος με τη μεγαλύτερη άνοδο του ΓΔ ndash κατά 102 - παρά

49

τα αρνητικά γεγονότα - της κρίσης Οτσαλάν του Πόλεμου της

Γιουγκοσλαβίας και του καταστροφικού σεισμού της Αθήνας - που

μεσολάβησαν

2000 ndash 2003 Με τα σημάδια της αρχής τη πτώσης ndash μετά από μία

αλόγιστη άνοδο των τιμών ndash να είναι εμφανή οι εκλογές του Απριλίου

του 2000 αλλά και η είσοδος της Ελλάδας στην ΟΝΕ τον Ιούνιο του

ίδιου έτους δεν απέτρεψαν την βίαιη αποκλιμάκωση των αποτιμήσεων

που έμελλε να συνεχίζεται έως και τους πρώτους μήνες του 2003 Η

έλευση του ευρώ στις αρχές του 2002 η προς τα πάνω αναθεώρηση του

δημόσιου χρέους καθώς και η άνοδος των πληθωριστικών πιέσεων

διαδραμάτισαν αρνητικό ρόλο στη χρηματιστηριακή αγορά Η άνοδος

και η πτώση των τιμών των μετοχών συνιστούν τον απαράβατο νόμο

των διεθνών χρηματιστηρίων οδηγώντας τους ανά τον κόσμο επενδυτές

σε έντονη εναλλαγή συναισθημάτων και προσδοκιών Η Ελληνική αγορά

μετοχών διήνυσε με συστηματικό τρόπο αυτόν το δρόμο κατά την

τελευταία 20ετία επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η ενασχόληση με το

Χρηματιστήριο αποδίδει το μέγιστο αποτέλεσμα όταν γίνεται σε πολύ

μεγάλο βάθος χρόνου

50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ

Η πιστωτική κάρτα ξεκίνησε σαν ιδέα στην Αμερική όταν

διάφορες επιχειρήσεις προσέφεραν στους καλούς πελάτες τους την

δυνατότητα αγορών με πίστωση

Την πρώτη πιστωτική κάρτα που προσέφερε τράπεζα με τη

σημερινή μορφή την εξέδωσε η Flatbush National Bank of Brooklyn το

1946 που με το πρόγραμμα Charge-It προώθησε την ιδέα στους

εμπόρους της περιοχής της

Το 1950 πάλι στην Αμερική η λέσχη Diners έβγαλε τη δική της

πιστωτική κάρτα Ένα βράδυ του 1949 στο εστιατόριο laquoMajorrsquos Cabin

Grillraquo της Νέας Υόρκης συναντήθηκαν ο Frank X McNamara

επικεφαλής της Hamilton Credit Corporation και κάποιοι συνεργάτες

του για να συζητήσουν το χρέος ενός πελάτη lsquoΟταν το δείπνο έφτανε

στο τέλος ο McNamara ανακάλυψε ότι δεν είχε μετρητά να πληρώσει

για το γεύμα του και ήταν αναγκασμένος να τηλεφωνήσει στη σύζυγό

του για να του φέρει χρήματα (Προφανώς οι φίλοι του αγνοούσαν το

κέρασμα) Η δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε αποτέλεσε τη βάση για

τη δημιουργία μιας κάρτας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με

πολλαπλούς τρόπους

Η λέσχη Diners πλήρωνε το εστιατόριο και ο κάτοχος της

πιστωτικής κάρτας είχε ένα διάστημα περιθώριο να ξεπληρώσει όλο το

ποσό στην Diners Από τεχνική άποψη η Diners τις πρώτες μέρες της δεν

ήταν ακριβώς πιστωτική κάρτα αλλά συνέβαλε πολύ στην προώθηση

της ιδέας του πλαστικού χρήματος Η κάρτα του laquoDiners Clubraquo είχε το

51

όνομα του κατόχου και τον αριθμό της κάρτας στη μία όψη και μία

λίστα από 28 εστιατόρια και νυχτερινά κέντρα του Μανχάταν στην άλλη

όψη Ο McNamara απευθύνθηκε σε επαγγελματίες στον χώρο των

πωλήσεων που λόγω της εργασίας τους δειπνούσαν συχνά με πελάτες

τους σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης Οι κάτοχοι της κάρτας χρεώνονταν

μια ετήσια συνδρομή 3 δολαρίων ενώ ήταν υποχρεωμένοι να

πληρώσουν άτοκα όλο το ποσό σε προθεσμία 60 ημερών Το laquoDiners

Clubraquo αναλάμβανε να πληρώσει το εστιατόριο που συμμετείχε στο

πρόγραμμά του αφαιρώντας προμήθεια 7 ανά συναλλαγή Μέσα σε

ένα χρόνο το 1951 υπήρχαν 20000 μέλη ndash κάτοχοι προνομίων του

laquoDiners Clubraquo Μια δεκαετία αργότερα η κάρτα αντικαταστάθηκε με

πλαστικό Η laquoBank Of Americaraquo εξέδωσε την πρώτη πιστωτική κάρτα

που παρείχε στους κατόχους της επιλογές πληρωμής Οι κάτοχοι της

laquoBankAmericardraquo είχαν την επιλογή είτε να πληρώσουν τη συνολική

οφειλή τους είτε να πληρώσουν το οφειλόμενο ποσό σε έντοκες δόσεις

Το 1966 η laquoBank of Americaraquo υπέγραψε συμφωνίες με τράπεζες σε

άλλες Πολιτείες που τους παρείχαν το δικαίωμα να εκδώσουν

πιστωτικές κάρτες laquoBankAmericardraquo διαδίδοντάς την και στις υπόλοιπες

Πολιτείες των ΗΠΑ Το ίδιο έτος τέσσερις τράπεζες της Καλιφόρνιας

ίδρυσαν την laquoWestern States Bancard Associationraquo και εισήγαγαν τη

laquoMaster Chargeraquo ως ανταγωνιστή της laquoBankAmericardraquo Από τα μέσα

της δεκαετίας του 1970 αυτό που αποτελούσε μια αμερικανική

καινοτομία επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο ενώ από το 1976 η

laquoBankAmericardraquo μετονομάστηκε σε laquoVISAraquo και το 1979 η laquoMaster

Chargeraquo μετονομάστηκε σε laquoΜaster CardraquoΗ American Express

πρωτοεκδόθηκε το 1958 Η Bank of America προσέφερε την πρώτη

BankAmericard (η μετέπειτα Visa) το 1958 Οι πιστωτική κάρτα

52

πρωτοπροβλήθηκε ως βολική λύση εξοικονόμισης χρόνου για τους

ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση στο δρόμο και όχι τόσο για την

πιστωτική της δυνατότητα Σημασία έχει ότι η American Express και η

MasterCard έγιναν δημοφιλείς σε μια νύχτα και η τεράστια επιτυχία

τους έχει απλωθεί σε όλο το κόσμο μέχρι τις μέρες μας

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών

Η αλήθεια είναι ότι οι κάρτες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες

Για το αν η εξέλιξη αυτή είναι καλή εξαρτάται αποκλειστικά από το πως

τις χρησιμοποιούμε Οι πιστωτικές κάρτες είναι ένα εργαλείο Η σωστή

χρήση προσφέρει οφέλη η λανθασμένη χρήση όμως μπορεί να

δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα Καλό θα είναι λοιπόν

να γνωρίζουμε και τα δυο για να κάνουμε σωστές επιλογές

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών

1 Πρακτικότητα Το καλύτερο με τις κάρτες είναι ότι δεν υπάρχει

πλέον ανάγκη να κουβαλάμε πολλά μετρητά Όλο και

περισσότερα καταστήματα δέχονται κάρτες κάνοντας της ζωή πιο

εύκολη

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

48

1989 ndash 1991 Το 1989 αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα έντονο προεκλογικό

έτος ενώ μετά από 3 διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις προέκυψε

αυτοδύναμη κυβέρνηση τον Απρίλιο του 1990 Οι οικονομικές

προσδοκίες που δημιουργήθηκαν οδήγησαν σε μία άνοδο της τάξεως

του 4259 το 1989 και σε μία χρηματιστηριακή έξαρση από τις αρχές

έως και το καλοκαίρι του 1990 Αμέσως μετά τη σημείωση του

ιστορικού υψηλού του ΓΔ ndash 168431 μονάδες - τον Ιούλιο του ίδιου

έτους η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και η αποτυχία ανάληψης της

Ολυμπιάδας του 1996 οδήγησαν σε μία έντονη πτώση των

αποτιμήσεων

1992 ndash 1996 Μέχρι και το Νοέμβριο του 1992 ο ΓΔ υποχώρησε σε

ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα κοντά στις 550 μονάδες Η εικόνα των

επόμενων τριών ετών ήταν υποτονική με περιορισμένο έως και

ελάχιστο το συναλλακτικό ενδιαφέρον εκ μέρους των συμμετεχόντων

Εξαιρέσεις αποτέλεσαν η άνοδος λόγω των εκλογών του Οκτωβρίου

1993 αλλά και η laquoμίνιraquo έξαρση των τιμών των κατασκευαστικών

μετοχών στις αρχές του 1994 ndash με το ΓΔ να πλησιάζει τις 1200

μονάδες Από την άλλη πλευρά όμως ως αρνητικό επιστέγασμα της εν

λόγω περιόδου ήρθε το σκάνδαλο της Δέλτα Χρηματιστηριακής στα

τέλη του 1996

1997 ndash 1999 Η συγκεκριμένη χρονική περίοδος στέφθηκε από τη πιο

μακριά σε διάρκεια αλλά και σε ένταση χρηματιστηριακή ευφορία που

γνώρισε η εγχώρια αγορά μετοχών στη σύγχρονη ιστορία της Στην

περίοδο αυτήν προεξοφλήθηκαν με άκρως έντονο τρόπο τα οφέλη της

εισόδου της Ελλάδας στην ΟΝΕ Ανέβασε τη χρηματιστηριακή αξία του

Χρηματιστηρίου σε επίπεδα άνω του 150 του ΑΕΠ Το 1999

αποτέλεσε το έτος με τη μεγαλύτερη άνοδο του ΓΔ ndash κατά 102 - παρά

49

τα αρνητικά γεγονότα - της κρίσης Οτσαλάν του Πόλεμου της

Γιουγκοσλαβίας και του καταστροφικού σεισμού της Αθήνας - που

μεσολάβησαν

2000 ndash 2003 Με τα σημάδια της αρχής τη πτώσης ndash μετά από μία

αλόγιστη άνοδο των τιμών ndash να είναι εμφανή οι εκλογές του Απριλίου

του 2000 αλλά και η είσοδος της Ελλάδας στην ΟΝΕ τον Ιούνιο του

ίδιου έτους δεν απέτρεψαν την βίαιη αποκλιμάκωση των αποτιμήσεων

που έμελλε να συνεχίζεται έως και τους πρώτους μήνες του 2003 Η

έλευση του ευρώ στις αρχές του 2002 η προς τα πάνω αναθεώρηση του

δημόσιου χρέους καθώς και η άνοδος των πληθωριστικών πιέσεων

διαδραμάτισαν αρνητικό ρόλο στη χρηματιστηριακή αγορά Η άνοδος

και η πτώση των τιμών των μετοχών συνιστούν τον απαράβατο νόμο

των διεθνών χρηματιστηρίων οδηγώντας τους ανά τον κόσμο επενδυτές

σε έντονη εναλλαγή συναισθημάτων και προσδοκιών Η Ελληνική αγορά

μετοχών διήνυσε με συστηματικό τρόπο αυτόν το δρόμο κατά την

τελευταία 20ετία επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η ενασχόληση με το

Χρηματιστήριο αποδίδει το μέγιστο αποτέλεσμα όταν γίνεται σε πολύ

μεγάλο βάθος χρόνου

50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ

Η πιστωτική κάρτα ξεκίνησε σαν ιδέα στην Αμερική όταν

διάφορες επιχειρήσεις προσέφεραν στους καλούς πελάτες τους την

δυνατότητα αγορών με πίστωση

Την πρώτη πιστωτική κάρτα που προσέφερε τράπεζα με τη

σημερινή μορφή την εξέδωσε η Flatbush National Bank of Brooklyn το

1946 που με το πρόγραμμα Charge-It προώθησε την ιδέα στους

εμπόρους της περιοχής της

Το 1950 πάλι στην Αμερική η λέσχη Diners έβγαλε τη δική της

πιστωτική κάρτα Ένα βράδυ του 1949 στο εστιατόριο laquoMajorrsquos Cabin

Grillraquo της Νέας Υόρκης συναντήθηκαν ο Frank X McNamara

επικεφαλής της Hamilton Credit Corporation και κάποιοι συνεργάτες

του για να συζητήσουν το χρέος ενός πελάτη lsquoΟταν το δείπνο έφτανε

στο τέλος ο McNamara ανακάλυψε ότι δεν είχε μετρητά να πληρώσει

για το γεύμα του και ήταν αναγκασμένος να τηλεφωνήσει στη σύζυγό

του για να του φέρει χρήματα (Προφανώς οι φίλοι του αγνοούσαν το

κέρασμα) Η δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε αποτέλεσε τη βάση για

τη δημιουργία μιας κάρτας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με

πολλαπλούς τρόπους

Η λέσχη Diners πλήρωνε το εστιατόριο και ο κάτοχος της

πιστωτικής κάρτας είχε ένα διάστημα περιθώριο να ξεπληρώσει όλο το

ποσό στην Diners Από τεχνική άποψη η Diners τις πρώτες μέρες της δεν

ήταν ακριβώς πιστωτική κάρτα αλλά συνέβαλε πολύ στην προώθηση

της ιδέας του πλαστικού χρήματος Η κάρτα του laquoDiners Clubraquo είχε το

51

όνομα του κατόχου και τον αριθμό της κάρτας στη μία όψη και μία

λίστα από 28 εστιατόρια και νυχτερινά κέντρα του Μανχάταν στην άλλη

όψη Ο McNamara απευθύνθηκε σε επαγγελματίες στον χώρο των

πωλήσεων που λόγω της εργασίας τους δειπνούσαν συχνά με πελάτες

τους σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης Οι κάτοχοι της κάρτας χρεώνονταν

μια ετήσια συνδρομή 3 δολαρίων ενώ ήταν υποχρεωμένοι να

πληρώσουν άτοκα όλο το ποσό σε προθεσμία 60 ημερών Το laquoDiners

Clubraquo αναλάμβανε να πληρώσει το εστιατόριο που συμμετείχε στο

πρόγραμμά του αφαιρώντας προμήθεια 7 ανά συναλλαγή Μέσα σε

ένα χρόνο το 1951 υπήρχαν 20000 μέλη ndash κάτοχοι προνομίων του

laquoDiners Clubraquo Μια δεκαετία αργότερα η κάρτα αντικαταστάθηκε με

πλαστικό Η laquoBank Of Americaraquo εξέδωσε την πρώτη πιστωτική κάρτα

που παρείχε στους κατόχους της επιλογές πληρωμής Οι κάτοχοι της

laquoBankAmericardraquo είχαν την επιλογή είτε να πληρώσουν τη συνολική

οφειλή τους είτε να πληρώσουν το οφειλόμενο ποσό σε έντοκες δόσεις

Το 1966 η laquoBank of Americaraquo υπέγραψε συμφωνίες με τράπεζες σε

άλλες Πολιτείες που τους παρείχαν το δικαίωμα να εκδώσουν

πιστωτικές κάρτες laquoBankAmericardraquo διαδίδοντάς την και στις υπόλοιπες

Πολιτείες των ΗΠΑ Το ίδιο έτος τέσσερις τράπεζες της Καλιφόρνιας

ίδρυσαν την laquoWestern States Bancard Associationraquo και εισήγαγαν τη

laquoMaster Chargeraquo ως ανταγωνιστή της laquoBankAmericardraquo Από τα μέσα

της δεκαετίας του 1970 αυτό που αποτελούσε μια αμερικανική

καινοτομία επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο ενώ από το 1976 η

laquoBankAmericardraquo μετονομάστηκε σε laquoVISAraquo και το 1979 η laquoMaster

Chargeraquo μετονομάστηκε σε laquoΜaster CardraquoΗ American Express

πρωτοεκδόθηκε το 1958 Η Bank of America προσέφερε την πρώτη

BankAmericard (η μετέπειτα Visa) το 1958 Οι πιστωτική κάρτα

52

πρωτοπροβλήθηκε ως βολική λύση εξοικονόμισης χρόνου για τους

ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση στο δρόμο και όχι τόσο για την

πιστωτική της δυνατότητα Σημασία έχει ότι η American Express και η

MasterCard έγιναν δημοφιλείς σε μια νύχτα και η τεράστια επιτυχία

τους έχει απλωθεί σε όλο το κόσμο μέχρι τις μέρες μας

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών

Η αλήθεια είναι ότι οι κάρτες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες

Για το αν η εξέλιξη αυτή είναι καλή εξαρτάται αποκλειστικά από το πως

τις χρησιμοποιούμε Οι πιστωτικές κάρτες είναι ένα εργαλείο Η σωστή

χρήση προσφέρει οφέλη η λανθασμένη χρήση όμως μπορεί να

δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα Καλό θα είναι λοιπόν

να γνωρίζουμε και τα δυο για να κάνουμε σωστές επιλογές

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών

1 Πρακτικότητα Το καλύτερο με τις κάρτες είναι ότι δεν υπάρχει

πλέον ανάγκη να κουβαλάμε πολλά μετρητά Όλο και

περισσότερα καταστήματα δέχονται κάρτες κάνοντας της ζωή πιο

εύκολη

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

49

τα αρνητικά γεγονότα - της κρίσης Οτσαλάν του Πόλεμου της

Γιουγκοσλαβίας και του καταστροφικού σεισμού της Αθήνας - που

μεσολάβησαν

2000 ndash 2003 Με τα σημάδια της αρχής τη πτώσης ndash μετά από μία

αλόγιστη άνοδο των τιμών ndash να είναι εμφανή οι εκλογές του Απριλίου

του 2000 αλλά και η είσοδος της Ελλάδας στην ΟΝΕ τον Ιούνιο του

ίδιου έτους δεν απέτρεψαν την βίαιη αποκλιμάκωση των αποτιμήσεων

που έμελλε να συνεχίζεται έως και τους πρώτους μήνες του 2003 Η

έλευση του ευρώ στις αρχές του 2002 η προς τα πάνω αναθεώρηση του

δημόσιου χρέους καθώς και η άνοδος των πληθωριστικών πιέσεων

διαδραμάτισαν αρνητικό ρόλο στη χρηματιστηριακή αγορά Η άνοδος

και η πτώση των τιμών των μετοχών συνιστούν τον απαράβατο νόμο

των διεθνών χρηματιστηρίων οδηγώντας τους ανά τον κόσμο επενδυτές

σε έντονη εναλλαγή συναισθημάτων και προσδοκιών Η Ελληνική αγορά

μετοχών διήνυσε με συστηματικό τρόπο αυτόν το δρόμο κατά την

τελευταία 20ετία επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η ενασχόληση με το

Χρηματιστήριο αποδίδει το μέγιστο αποτέλεσμα όταν γίνεται σε πολύ

μεγάλο βάθος χρόνου

50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ

Η πιστωτική κάρτα ξεκίνησε σαν ιδέα στην Αμερική όταν

διάφορες επιχειρήσεις προσέφεραν στους καλούς πελάτες τους την

δυνατότητα αγορών με πίστωση

Την πρώτη πιστωτική κάρτα που προσέφερε τράπεζα με τη

σημερινή μορφή την εξέδωσε η Flatbush National Bank of Brooklyn το

1946 που με το πρόγραμμα Charge-It προώθησε την ιδέα στους

εμπόρους της περιοχής της

Το 1950 πάλι στην Αμερική η λέσχη Diners έβγαλε τη δική της

πιστωτική κάρτα Ένα βράδυ του 1949 στο εστιατόριο laquoMajorrsquos Cabin

Grillraquo της Νέας Υόρκης συναντήθηκαν ο Frank X McNamara

επικεφαλής της Hamilton Credit Corporation και κάποιοι συνεργάτες

του για να συζητήσουν το χρέος ενός πελάτη lsquoΟταν το δείπνο έφτανε

στο τέλος ο McNamara ανακάλυψε ότι δεν είχε μετρητά να πληρώσει

για το γεύμα του και ήταν αναγκασμένος να τηλεφωνήσει στη σύζυγό

του για να του φέρει χρήματα (Προφανώς οι φίλοι του αγνοούσαν το

κέρασμα) Η δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε αποτέλεσε τη βάση για

τη δημιουργία μιας κάρτας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με

πολλαπλούς τρόπους

Η λέσχη Diners πλήρωνε το εστιατόριο και ο κάτοχος της

πιστωτικής κάρτας είχε ένα διάστημα περιθώριο να ξεπληρώσει όλο το

ποσό στην Diners Από τεχνική άποψη η Diners τις πρώτες μέρες της δεν

ήταν ακριβώς πιστωτική κάρτα αλλά συνέβαλε πολύ στην προώθηση

της ιδέας του πλαστικού χρήματος Η κάρτα του laquoDiners Clubraquo είχε το

51

όνομα του κατόχου και τον αριθμό της κάρτας στη μία όψη και μία

λίστα από 28 εστιατόρια και νυχτερινά κέντρα του Μανχάταν στην άλλη

όψη Ο McNamara απευθύνθηκε σε επαγγελματίες στον χώρο των

πωλήσεων που λόγω της εργασίας τους δειπνούσαν συχνά με πελάτες

τους σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης Οι κάτοχοι της κάρτας χρεώνονταν

μια ετήσια συνδρομή 3 δολαρίων ενώ ήταν υποχρεωμένοι να

πληρώσουν άτοκα όλο το ποσό σε προθεσμία 60 ημερών Το laquoDiners

Clubraquo αναλάμβανε να πληρώσει το εστιατόριο που συμμετείχε στο

πρόγραμμά του αφαιρώντας προμήθεια 7 ανά συναλλαγή Μέσα σε

ένα χρόνο το 1951 υπήρχαν 20000 μέλη ndash κάτοχοι προνομίων του

laquoDiners Clubraquo Μια δεκαετία αργότερα η κάρτα αντικαταστάθηκε με

πλαστικό Η laquoBank Of Americaraquo εξέδωσε την πρώτη πιστωτική κάρτα

που παρείχε στους κατόχους της επιλογές πληρωμής Οι κάτοχοι της

laquoBankAmericardraquo είχαν την επιλογή είτε να πληρώσουν τη συνολική

οφειλή τους είτε να πληρώσουν το οφειλόμενο ποσό σε έντοκες δόσεις

Το 1966 η laquoBank of Americaraquo υπέγραψε συμφωνίες με τράπεζες σε

άλλες Πολιτείες που τους παρείχαν το δικαίωμα να εκδώσουν

πιστωτικές κάρτες laquoBankAmericardraquo διαδίδοντάς την και στις υπόλοιπες

Πολιτείες των ΗΠΑ Το ίδιο έτος τέσσερις τράπεζες της Καλιφόρνιας

ίδρυσαν την laquoWestern States Bancard Associationraquo και εισήγαγαν τη

laquoMaster Chargeraquo ως ανταγωνιστή της laquoBankAmericardraquo Από τα μέσα

της δεκαετίας του 1970 αυτό που αποτελούσε μια αμερικανική

καινοτομία επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο ενώ από το 1976 η

laquoBankAmericardraquo μετονομάστηκε σε laquoVISAraquo και το 1979 η laquoMaster

Chargeraquo μετονομάστηκε σε laquoΜaster CardraquoΗ American Express

πρωτοεκδόθηκε το 1958 Η Bank of America προσέφερε την πρώτη

BankAmericard (η μετέπειτα Visa) το 1958 Οι πιστωτική κάρτα

52

πρωτοπροβλήθηκε ως βολική λύση εξοικονόμισης χρόνου για τους

ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση στο δρόμο και όχι τόσο για την

πιστωτική της δυνατότητα Σημασία έχει ότι η American Express και η

MasterCard έγιναν δημοφιλείς σε μια νύχτα και η τεράστια επιτυχία

τους έχει απλωθεί σε όλο το κόσμο μέχρι τις μέρες μας

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών

Η αλήθεια είναι ότι οι κάρτες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες

Για το αν η εξέλιξη αυτή είναι καλή εξαρτάται αποκλειστικά από το πως

τις χρησιμοποιούμε Οι πιστωτικές κάρτες είναι ένα εργαλείο Η σωστή

χρήση προσφέρει οφέλη η λανθασμένη χρήση όμως μπορεί να

δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα Καλό θα είναι λοιπόν

να γνωρίζουμε και τα δυο για να κάνουμε σωστές επιλογές

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών

1 Πρακτικότητα Το καλύτερο με τις κάρτες είναι ότι δεν υπάρχει

πλέον ανάγκη να κουβαλάμε πολλά μετρητά Όλο και

περισσότερα καταστήματα δέχονται κάρτες κάνοντας της ζωή πιο

εύκολη

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ

Η πιστωτική κάρτα ξεκίνησε σαν ιδέα στην Αμερική όταν

διάφορες επιχειρήσεις προσέφεραν στους καλούς πελάτες τους την

δυνατότητα αγορών με πίστωση

Την πρώτη πιστωτική κάρτα που προσέφερε τράπεζα με τη

σημερινή μορφή την εξέδωσε η Flatbush National Bank of Brooklyn το

1946 που με το πρόγραμμα Charge-It προώθησε την ιδέα στους

εμπόρους της περιοχής της

Το 1950 πάλι στην Αμερική η λέσχη Diners έβγαλε τη δική της

πιστωτική κάρτα Ένα βράδυ του 1949 στο εστιατόριο laquoMajorrsquos Cabin

Grillraquo της Νέας Υόρκης συναντήθηκαν ο Frank X McNamara

επικεφαλής της Hamilton Credit Corporation και κάποιοι συνεργάτες

του για να συζητήσουν το χρέος ενός πελάτη lsquoΟταν το δείπνο έφτανε

στο τέλος ο McNamara ανακάλυψε ότι δεν είχε μετρητά να πληρώσει

για το γεύμα του και ήταν αναγκασμένος να τηλεφωνήσει στη σύζυγό

του για να του φέρει χρήματα (Προφανώς οι φίλοι του αγνοούσαν το

κέρασμα) Η δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε αποτέλεσε τη βάση για

τη δημιουργία μιας κάρτας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με

πολλαπλούς τρόπους

Η λέσχη Diners πλήρωνε το εστιατόριο και ο κάτοχος της

πιστωτικής κάρτας είχε ένα διάστημα περιθώριο να ξεπληρώσει όλο το

ποσό στην Diners Από τεχνική άποψη η Diners τις πρώτες μέρες της δεν

ήταν ακριβώς πιστωτική κάρτα αλλά συνέβαλε πολύ στην προώθηση

της ιδέας του πλαστικού χρήματος Η κάρτα του laquoDiners Clubraquo είχε το

51

όνομα του κατόχου και τον αριθμό της κάρτας στη μία όψη και μία

λίστα από 28 εστιατόρια και νυχτερινά κέντρα του Μανχάταν στην άλλη

όψη Ο McNamara απευθύνθηκε σε επαγγελματίες στον χώρο των

πωλήσεων που λόγω της εργασίας τους δειπνούσαν συχνά με πελάτες

τους σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης Οι κάτοχοι της κάρτας χρεώνονταν

μια ετήσια συνδρομή 3 δολαρίων ενώ ήταν υποχρεωμένοι να

πληρώσουν άτοκα όλο το ποσό σε προθεσμία 60 ημερών Το laquoDiners

Clubraquo αναλάμβανε να πληρώσει το εστιατόριο που συμμετείχε στο

πρόγραμμά του αφαιρώντας προμήθεια 7 ανά συναλλαγή Μέσα σε

ένα χρόνο το 1951 υπήρχαν 20000 μέλη ndash κάτοχοι προνομίων του

laquoDiners Clubraquo Μια δεκαετία αργότερα η κάρτα αντικαταστάθηκε με

πλαστικό Η laquoBank Of Americaraquo εξέδωσε την πρώτη πιστωτική κάρτα

που παρείχε στους κατόχους της επιλογές πληρωμής Οι κάτοχοι της

laquoBankAmericardraquo είχαν την επιλογή είτε να πληρώσουν τη συνολική

οφειλή τους είτε να πληρώσουν το οφειλόμενο ποσό σε έντοκες δόσεις

Το 1966 η laquoBank of Americaraquo υπέγραψε συμφωνίες με τράπεζες σε

άλλες Πολιτείες που τους παρείχαν το δικαίωμα να εκδώσουν

πιστωτικές κάρτες laquoBankAmericardraquo διαδίδοντάς την και στις υπόλοιπες

Πολιτείες των ΗΠΑ Το ίδιο έτος τέσσερις τράπεζες της Καλιφόρνιας

ίδρυσαν την laquoWestern States Bancard Associationraquo και εισήγαγαν τη

laquoMaster Chargeraquo ως ανταγωνιστή της laquoBankAmericardraquo Από τα μέσα

της δεκαετίας του 1970 αυτό που αποτελούσε μια αμερικανική

καινοτομία επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο ενώ από το 1976 η

laquoBankAmericardraquo μετονομάστηκε σε laquoVISAraquo και το 1979 η laquoMaster

Chargeraquo μετονομάστηκε σε laquoΜaster CardraquoΗ American Express

πρωτοεκδόθηκε το 1958 Η Bank of America προσέφερε την πρώτη

BankAmericard (η μετέπειτα Visa) το 1958 Οι πιστωτική κάρτα

52

πρωτοπροβλήθηκε ως βολική λύση εξοικονόμισης χρόνου για τους

ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση στο δρόμο και όχι τόσο για την

πιστωτική της δυνατότητα Σημασία έχει ότι η American Express και η

MasterCard έγιναν δημοφιλείς σε μια νύχτα και η τεράστια επιτυχία

τους έχει απλωθεί σε όλο το κόσμο μέχρι τις μέρες μας

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών

Η αλήθεια είναι ότι οι κάρτες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες

Για το αν η εξέλιξη αυτή είναι καλή εξαρτάται αποκλειστικά από το πως

τις χρησιμοποιούμε Οι πιστωτικές κάρτες είναι ένα εργαλείο Η σωστή

χρήση προσφέρει οφέλη η λανθασμένη χρήση όμως μπορεί να

δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα Καλό θα είναι λοιπόν

να γνωρίζουμε και τα δυο για να κάνουμε σωστές επιλογές

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών

1 Πρακτικότητα Το καλύτερο με τις κάρτες είναι ότι δεν υπάρχει

πλέον ανάγκη να κουβαλάμε πολλά μετρητά Όλο και

περισσότερα καταστήματα δέχονται κάρτες κάνοντας της ζωή πιο

εύκολη

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

51

όνομα του κατόχου και τον αριθμό της κάρτας στη μία όψη και μία

λίστα από 28 εστιατόρια και νυχτερινά κέντρα του Μανχάταν στην άλλη

όψη Ο McNamara απευθύνθηκε σε επαγγελματίες στον χώρο των

πωλήσεων που λόγω της εργασίας τους δειπνούσαν συχνά με πελάτες

τους σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης Οι κάτοχοι της κάρτας χρεώνονταν

μια ετήσια συνδρομή 3 δολαρίων ενώ ήταν υποχρεωμένοι να

πληρώσουν άτοκα όλο το ποσό σε προθεσμία 60 ημερών Το laquoDiners

Clubraquo αναλάμβανε να πληρώσει το εστιατόριο που συμμετείχε στο

πρόγραμμά του αφαιρώντας προμήθεια 7 ανά συναλλαγή Μέσα σε

ένα χρόνο το 1951 υπήρχαν 20000 μέλη ndash κάτοχοι προνομίων του

laquoDiners Clubraquo Μια δεκαετία αργότερα η κάρτα αντικαταστάθηκε με

πλαστικό Η laquoBank Of Americaraquo εξέδωσε την πρώτη πιστωτική κάρτα

που παρείχε στους κατόχους της επιλογές πληρωμής Οι κάτοχοι της

laquoBankAmericardraquo είχαν την επιλογή είτε να πληρώσουν τη συνολική

οφειλή τους είτε να πληρώσουν το οφειλόμενο ποσό σε έντοκες δόσεις

Το 1966 η laquoBank of Americaraquo υπέγραψε συμφωνίες με τράπεζες σε

άλλες Πολιτείες που τους παρείχαν το δικαίωμα να εκδώσουν

πιστωτικές κάρτες laquoBankAmericardraquo διαδίδοντάς την και στις υπόλοιπες

Πολιτείες των ΗΠΑ Το ίδιο έτος τέσσερις τράπεζες της Καλιφόρνιας

ίδρυσαν την laquoWestern States Bancard Associationraquo και εισήγαγαν τη

laquoMaster Chargeraquo ως ανταγωνιστή της laquoBankAmericardraquo Από τα μέσα

της δεκαετίας του 1970 αυτό που αποτελούσε μια αμερικανική

καινοτομία επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο ενώ από το 1976 η

laquoBankAmericardraquo μετονομάστηκε σε laquoVISAraquo και το 1979 η laquoMaster

Chargeraquo μετονομάστηκε σε laquoΜaster CardraquoΗ American Express

πρωτοεκδόθηκε το 1958 Η Bank of America προσέφερε την πρώτη

BankAmericard (η μετέπειτα Visa) το 1958 Οι πιστωτική κάρτα

52

πρωτοπροβλήθηκε ως βολική λύση εξοικονόμισης χρόνου για τους

ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση στο δρόμο και όχι τόσο για την

πιστωτική της δυνατότητα Σημασία έχει ότι η American Express και η

MasterCard έγιναν δημοφιλείς σε μια νύχτα και η τεράστια επιτυχία

τους έχει απλωθεί σε όλο το κόσμο μέχρι τις μέρες μας

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών

Η αλήθεια είναι ότι οι κάρτες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες

Για το αν η εξέλιξη αυτή είναι καλή εξαρτάται αποκλειστικά από το πως

τις χρησιμοποιούμε Οι πιστωτικές κάρτες είναι ένα εργαλείο Η σωστή

χρήση προσφέρει οφέλη η λανθασμένη χρήση όμως μπορεί να

δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα Καλό θα είναι λοιπόν

να γνωρίζουμε και τα δυο για να κάνουμε σωστές επιλογές

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών

1 Πρακτικότητα Το καλύτερο με τις κάρτες είναι ότι δεν υπάρχει

πλέον ανάγκη να κουβαλάμε πολλά μετρητά Όλο και

περισσότερα καταστήματα δέχονται κάρτες κάνοντας της ζωή πιο

εύκολη

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

52

πρωτοπροβλήθηκε ως βολική λύση εξοικονόμισης χρόνου για τους

ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση στο δρόμο και όχι τόσο για την

πιστωτική της δυνατότητα Σημασία έχει ότι η American Express και η

MasterCard έγιναν δημοφιλείς σε μια νύχτα και η τεράστια επιτυχία

τους έχει απλωθεί σε όλο το κόσμο μέχρι τις μέρες μας

61 Ευεργετικά αποτελέσματα πιστωτικών καρτών

Η αλήθεια είναι ότι οι κάρτες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες

Για το αν η εξέλιξη αυτή είναι καλή εξαρτάται αποκλειστικά από το πως

τις χρησιμοποιούμε Οι πιστωτικές κάρτες είναι ένα εργαλείο Η σωστή

χρήση προσφέρει οφέλη η λανθασμένη χρήση όμως μπορεί να

δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα Καλό θα είναι λοιπόν

να γνωρίζουμε και τα δυο για να κάνουμε σωστές επιλογές

62 Τα θετικά των πιστωτικών καρτών

1 Πρακτικότητα Το καλύτερο με τις κάρτες είναι ότι δεν υπάρχει

πλέον ανάγκη να κουβαλάμε πολλά μετρητά Όλο και

περισσότερα καταστήματα δέχονται κάρτες κάνοντας της ζωή πιο

εύκολη

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

53

2 Οικονομικότερες Αγορές Όλο και περισσότερες οικονομικές

συναλλαγές γίνονται στο διαδίκτυο από αεροπορικά εισιτήρια

ηλεκτρονικούς υπολογιστές φωτογραφικές μηχανές βιβλία

τηλεοράσεις ακόμη και τρόφιμα Τις περισσότερες φορές οι τιμές

στο διαδίκτυο είναι καλύτερες από αυτές στα καταστήματα

καθώς οι διαδικτυακές εταιρίες απασχολούν λιγότερους

υπάλληλους και δεν έχουν τα ίδια λειτουργικά έξοδα με ένα

κατάστημα (νοίκια βιτρίνα ηλεκτρικό κλπ) Ο μέσος

καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα

αγοράζοντας προσεκτικά από το διαδίκτυο

3 Αναγκαιότητα Αν ταξιδεύεις συχνά λόγω δουλειάς ή

ψυχαγωγίας η πιστωτική κάρτα μάλλον γίνεται αναγκαιότητα Για

παράδειγμα είναι πολύ πιο εύκολο να κλείσεις ένα αεροπορικό

εισιτήρια από το τηλέφωνο ή στο διαδίκτυο μέρα ή νύχτα με

κάρτα παρά να τρέχεις σε ταξιδιωτικά γραφεία εδώ και εκεί Αν

χρειαστεί να νοικιάσεις αυτοκίνητο οι περισσότερες εταιρίες

πλέον δεν νοικιάζουν αν ο πελάτης δεν έχει κάρτα Και οι

πιστωτικές κάρτες γίνονται δεκτές σε κάθε χώρα σε αντίθεση με

τα χρήματα όπου κάθε χώρα εκτός Ευρώπης έχει και το νόμισμα

της Η σωστή χρήση πιστωτικής λοιπόν μπορεί να εξοικονομήσει

χρήματα και είναι μια ευκολία

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

54

63 Οι Κίνδυνοι των πιστωτικών Καρτών

Η χρήση πιστωτικών καρτών όμως κρύβει και κινδύνους και η

απερίσκεπτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα οικονομικά

προβλήματα Ας δούμε κάποιους από τους κινδύνους

1 Περισσότερα Έξοδα Στατιστικές έρευνες της αγοράς έχουν δείξει

ότι ένα άτομο που ψωνίζει με πιστωτική μπορεί να ξοδέψει μέχρι

και 35 περισσότερα από ότι θα ξόδευε αν ψώνιζε με μετρητά Ο

λόγος Απλά όταν ψωνίζουμε με μετρητά αγοράζουμε μόνο αυτά

που μπορούμε να αγοράσουμε Με την πιστωτική αγοράζουμε

χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσα ξοδεύουμε οπότε αγοράζουμε

και πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αγοράζαμε Όπως

είπε κάποιος ldquoόποτε έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

πάντα είναι μεγαλύτερος από όσο περίμεναrdquo Αν λοιπόν δεν

θέλουμε να ξοδεύουμε χρήματα άσκοπα η χρήση πιστωτικής

πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή

2 Τεράστια Επιτόκια Όταν έρχεται ο λογαριασμός της πιστωτικής

κάθε μήνα το κάλλιστο είναι να την ξεπληρώνουμε στο έπακρο

αλλιώς οι τράπεζες χρεώνουν τεράστια επιτόκια που συχνά

ξεπερνούν και το 25 Καλύτερα να μην αγοράσεις κάτι παρά να

το αγοράσεις και ύστερα να πληρώνεις 25 επιτόκιο Κάποιες

τράπεζες προσφέρουν χαμηλό επιτόκιο για μερικούς μήνες ως

ldquoπροσφορά γνωριμίαςrdquo σίγουρα δεν το κάνουν φιλανθρωπία

Κερδίζουν πάλι με δυο τρόπους Πρώτον αποκτούν

περισσότερους πελάτες τους οποίους ξεζουμίζουν αργότερα όταν

ανεβάσουν το επιτόκιο Δεύτερον ο μη προσεκτικός

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

55

καταναλωτής κάνει μεγάλες αγορές με το σκεπτικό ότι το

επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό ή και μηδενικό Οι μήνες όμως της

προσφοράς περνάνε γρήγορα και όταν το επιτόκιο ανεβεί ο

άμοιρος καταναλωτής έχει συσσωρεύσει χρέος το οποίο πρέπει

να ξεπληρώσει συχνά με μεγάλο επιτόκιο χάνοντας πολλά

χρήματα

3 Ελάχιστη πληρωμή Εδώ βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Όταν έρχεται ο λογαριασμός υπάρχει ένα ελάχιστο ποσό που

πρέπει να πληρωθεί Ο αφελής καταναλωτής σκέφτεται ldquoπολύ

ωραία θα πληρώσω μόνο το ελάχιστο ποσό και τα υπόλοιπα

αργότεραrdquo Τεράστιο λάθος Αν δεν πληρωθεί ολόκληρο το ποσό

τον ίδιο μήνα τον επόμενο μήνα θα υπάρχει για αποπληρωμή

a το υπόλοιπο του προηγούμενου μήνα που δεν εξοφλήθηκε

b ο τόκος με το τεράστιο επιτόκιο και

c τα έξοδα του νέου μήνα Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι

ούτε το δεύτερο μήνα θα είναι δυνατόν να εξοφληθεί το

ποσό εξ ολοκλήρου Οπότε τον τρίτο μήνα θα υπάρχει

ακόμη μεγαλύτερο υπόλοιπο κοκ Φαύλος κύκλος Το χρέος

αρχίζει να συσσωρεύεται το επιτόκιο είναι μεγάλο και οι

τράπεζες τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση Στις

περισσότερες περιπτώσεις λοιπόν αν δεν ξεπληρωθεί η

κάρτα αμέσως θα χαθούν πολλά χρήματα άσκοπα Αν δεν

είναι δυνατόν να εξοφλείται ολόκληρο το υπόλοιπο κάθε

μήνα είναι πολύ προτιμότερο να μην χρησιμοποιείται

καθόλου Τελεία και παύλα

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

56

4 Ποινές Οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν ποινές για διάφορες

παραβάσεις των όρων χρήσεις αν δηλαδή δεν γίνει πληρωμή

στον προκαθορισμένο χρόνο αν ο καταναλωτής υπερβεί το

χρηματικό όριο χρήσης κλπ Αυτές οι ποινές μπορεί να φαίνονται

μικρές αλλά ουσιαστικά είναι χρήματά που χαρίζουμε στις

τράπεζες που με ελάχιστο επιπλέον κόστος καρπώνονται τις

αστοχίες μας Πρέπει λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πληρωμές

και στη χρήση Να μη τους δίνουμε τζάμπα χρήματα

5 Ετήσια Συνδρομή Οι τράπεζες έχουν τεράστια οφέλη από τη

χρήση πιστωτικών καρτών Το να χρεώνουν και ετήσια συνδρομή

είναι τελείως παράλογο Το σκεπτικό είναι ότι μας προσφέρουν

υπηρεσία άρα πρέπει να πληρώσουμε Στην πραγματικότητα

είναι ένας ακόμη τρόπος να βγάζουν εύκολο κέρδος Σε πολλές

χώρες με πιο ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα οι ετήσιες

συνδρομές έχουν σταματήσει Στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχουν

ακόμη αν και κάποιες τράπεζες πάνε να τις καταργήσουν Αν

αποφασίσεις να βγάλεις πιστωτική πίεσε τους σε αυτό το θέμα

Όταν δουν ότι πολλοί πελάτες δυσανασχετούν ή ακόμη και

φεύγουν ίσως αποφασίσουν να καταργήσουν αυτά τα αχρείαστα

συνδρομητικά τέλη

Συμπερασματικά οι πιστωτικές κάρτες έχουν γίνει πλέον μέρος

της ζωής μας Αν όμως κάποιος μπορεί να αποφύγει την χρήση τους

καλά θα κάνει να μην μπει στον κόπο να αποκτήσει μια οι κίνδυνοι

είναι περισσότεροι από τα οφέλη Αν πάλι κάποιος έχει πιστωτική ή ο

τρόπος ζωής του σημαίνει ότι τη χρειάζεσαι τότε πρέπει να τη

χρησιμοποιεί με μεγάλη προσοχή Η σωστή χρήση μπορεί να επιφέρει

οφέλη Η λάθος χρήση όμως κοστίζει ακριβά Δεν νομίζω ότι υπάρχει

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

57

κάποιος που του αρέσει να χαρίζει τα χρήματά του στις τράπεζες

Ιδιαίτερα σε καιρό κρίσης

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr

58

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διακόπουλος Χρ Ομ Καθηγητής Οικονομικού Παν Αθηνών Περιοδ

laquoΑΚΤΙΝΕΣraquo αρ 702 ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

httpwwwalphanumismaticsgrcoinknowaspxid=3

httpswwweuretiriocomxrima

wwwEurocapitalgr

httpirajgrIRAJGreek_Equity_Market_in_Retrospect_1983-2003pdf

httpwwwgreeksharescomgr

httpwwwkathimerinigr353223articleoikonomiadie8nhs-

oikonomiaoikonomikh-krish-x8es-shmera-ayriο

httpwwwkathimerinigr915347articleoikonomiaellhnikh-

oikonomiapws-h-kypros-katafere-na-vgei-apo-thn-krish-enw-h-ellada-

oxi-akomh

httppmeletioscomar_meletiosoikonomiaoikonomikh_krishhtml

wwwWikipediagr