1

Ο σεισμός της Θεσσαλονίκης του 1978 και οι επιπτώσεις του στην

ανάπτυξη της έρευνας, της εκπαίδευσης και της τεχνολογίας.

Ο ρόλος του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ

Κωνσταντίνος Β. Κατάκαλος 1, Γεώργιος Χ. Μάνος2, Γεώργιος Δ. Μανώλης3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Παρά το γεγονός ότι ο πρώτος αντισεισμικός κανονισμός νομοθετήθηκε ήδη στην Ελλάδα από το 1959, ο σεισμός της Θεσσαλονίκης του 1978 αποτέλεσε σταθμό στην ανάπτυξη της αντισεισμικής τεχνολογίας των κατασκευών στη χώρα. Η σεισμική διέγερση της Θεσσαλονίκης του 1978 αποκάλυψε τη μη ρεαλιστική προσέγγιση της τρωτότητας των κατασκευών που είχαν μελετηθεί και σχεδιαστεί πριν το 1959 ή με βάση τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959 καθώς και τις αντίστοιχες γνώσεις που περιλαμβάνονταν τότε στις σπουδές αναφορικά με την δυναμική / σεισμική απόκριση των κατασκευών έργων Πολιτικού Μηχανικού καθώς και των υλικών και των δομικών στοιχείων που τις συνθέτουν. Η ανάγκη ποσοτικοποίησης της σεισμικής τρωτότητας ήταν σημαντικότατη. Το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. με κινητήριο μοχλό τις σημαντικές επιπτώσεις του σεισμού του 1978 συμμετείχε στις ομάδες εργασίας για την τροποποίηση του Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού. Αρχικά το 1984 με την αναθεώρηση του Αντισεισμικού Κανονισμού του 1959, στην συνέχεια το 1994 με την έναρξη της εφαρμογής του Νέου Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού (Ν.Ε.Α.Κ.) που υιοθέτησε όλες τις σύγχρονες έννοιες και αρχές σχεδιασμού σε Παγκόσμιο επίπεδο καθώς συμπεριέλαβε όλα τα νέα δεδομένα της ποσοτικοποίησης της σεισμικής επικινδυνότητας. Τέλος η αποτελεσματικότητα των σύγχρονων ελληνικών κανονισμών αποδεικνύεται από τη συμπεριφορά των κατασκευών μετά από μια σεισμική ακολουθία όπως τις σύγχρονες διεγέρσεις που έλαβαν πρόσφατα χώρα στην περιοχή των ιονίων νήσων, όπου στην πλειονότητα των κατασκευών που είχαν σχεδιαστεί με τους σύγχρονους αντισεισμικούς κανονισμούς δεν εμφανίστηκαν βλάβες.

1 Επίκουρος Καθηγητής, Εργαστήριο Πειραματικής Αντοχής Υλικών και Κατασκευών, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Α.Π.Θ. kkatakal@auth.gr 2 Ομότιμος Καθηγητής, Εργαστήριο Πειραματικής Αντοχής Υλικών και Κατασκευών, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Α.Π.Θ. gcmanos@auth.gr 3 Καθηγητής, Διευθυντής Εργαστηρίου Πειραματικής Αντοχής Υλικών και Κατασκευών, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Α.Π.Θ. gdm@auth.gr

2

1 ΓΕΝΙΚΑ

Ο πρώτος αντισεισμικός κανονισμός που εφαρμόστηκε στη σύγχρονη Ελλάδα είναι ο Αντισεισμικός Κανονισμός του 1959, ο οποίος προήλθε ως συνέχεια του «Αντισεισμικού Οικοδομικού Κανονισμού Κορίνθου – Λουτρακίου» (ΦΕΚ 234Α/7-11-1928) και των επόμενων αντίστοιχων διαταγμάτων. Μέχρι το 1959 η σεισμική διέγερση λαμβάνονταν υπόψη μόνο ανά περιοχή μετά την έκδοση διαταγμάτων, που εφαρμόζονταν κυρίως μετά από έναν καταστροφικό σεισμό (Ιερισσός 1932, Ηράκλειο 1935, Λάρισα 1941, Κεφαλονιά 1953, Καρδίτσα 1954, Βόλος 1955, Αμοργός 1956, Ρόδος 1957)

Το ΒΔ 19/2/1959 (ΦΕΚ 36Α/26-2-195) αποτελεί τον 1ο Αντισεισμικό Κανονισμό υποχρεωτικής εφαρμογής για ολόκληρη τη χώρα. Στον εν λόγω κανονισμό ορίζεται για πρώτη φορά ο όρος της «Σεισμικής Επικινδυνότητας», κατατάσσοντας τη χώρα σε τρεις κατηγορίες, ασθενώς (Ι), μετρίως (ΙΙ) και ισχυρώς (ΙΙΙ) σεισμόπληκτες. ("Πίναξ χαρακτηρισμού σεισμικότητας οικισμών Ελλάδος") Στον επισυναπτόμενο πίνακα του Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού του 1959 (ΕΑΚ 1959), υπάρχει για πρώτη φορά σύνδεση με το μέγεθος της επιτάχυνσης, ώστε να προκύψουν τα σχετικά σεισμικά φορτία για τον αντισεισμικό σχεδιασμό των τεχνικών έργων. Οι βασικές αρχές του Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού του 1959 (ΕΑΚ 1959) συμβαδίζουν με τις αρχές των προηγμένων διεθνών κανονισμών εκείνης της εποχής.

Μολαταύτα, ο χωρικός προσδιορισμός ήταν μάλλον ελλιπής. Περιλάμβανε πολλές τοποθεσίες τις Πελοποννήσου και τις Στερεάς Ελλάδος συνδέοντάς τις περιοχές αυτές με διάφορα σεισμικά γεγονότα που είχαν επισυμβεί τα τελευταία 130 χρόνια. Δεν περιλάμβανε σε βάθος μελέτη της ιστορικής σεισμικότητας όπως έγινε, αργότερα, με την σχετική μελέτη του ομότιμου καθηγητή του Α.Π.Θ. Βασίλειου Παπαζάχου. Επιπρόσθετα, ο προσδιορισμός της σεισμικής επικινδυνότητας βασιζόταν σε μακροσκοπικές παρατηρήσεις των ζημιών σε κατασκευές με μεγάλη ανομοιογένεια και όχι σε ενόργανες καταγραφές σεισμολογικών οργάνων για τον προσδιορισμών αντικειμενικών μεγεθών της σεισμικής έντασης (Κλίμακα Ρίχτερ). Τέλος, δεν υπήρχε σύνδεση με ενόργανες καταγραφές της εδαφικής επιτάχυνσης ως προς την μέγιστη τιμή της και φυσικά καθόλου συσχέτιση με το συχνοτικό περιεχόμενο της σεισμικής εδαφικής διέγερσης.

Οι σεισμοί του Αγίου Ευστρρατίου 1968 και της Θεσσαλονίκης 1978 οδήγησαν στην ανάγκη αναμόρφωσης και επικαιροποίησης του ΕΑΚ 1959.

Για πρώτη φορά, η ισχυρή σεισμική κίνηση του σεισμού της Θεσσαλονίκης το 1978 καταγράφηκε από έναν αναλογικό επιταχυνσιογράφο εγκατεστημένο στο ιστορικό κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης (Ξενοδοχείο City). To όργανο αυτό είχε εγκατασταθεί από τον τώρα ομότιμο καθηγητή του τμήματος των Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π κο. Παναγιώτη Καρύδη. Ήταν η πρώτη σημαντική καταγραφή εδαφικής επιτάχυνσης στον Ελληνικό χώρο που μπορούσε να συσχετισθεί με τις βλάβες σε παλιές και σύγχρονες κατασκευές ενός μεγάλου αστικού κέντρου, όπως η Θεσσαλονίκη. Στην εικόνα 1 παρουσιάζονται οι καταγραφές του οργάνου.

3

Εικόνα 1. Οι καταγραφές της ισχυρής σεισμικής εδαφικής επιτάχυνσης του κυρίως σεισμού της Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο του 1978 (καταγραφή ξενοδοχείο City, Θεσσαλονίκη)

Το 1984

2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1978

2.1 Ίδρυση του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισµολογίας και Αντισεισµικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ)

Μετά από το σεισμό της Θεσσαλονίκης του 1978 και συγκεκριμένα στις 28 Ιουλίου 1978 ιδρύεται το ΙΤΣΑΚ (ΦΕΚ ΑΦ-117-28/7/1978) με έδρα τη Θεσσαλονίκη και αρχική συμβουλευτική ομάδα τους καθηγητές του Α.Π.Θ. Γ. Νιτσιώτα, Δ. Βαλαλά, Γ. Πενέλη και Β. Παπαζάχο, υπό τον Υπουργό Δημοσίων Έργων κο Νικόλαο Ζαρντινίδη.

Μέσα σε λίγα χρόνια, μεταξύ 1980-1985 δημιουργείται το Πανελλαδικό δίκτυο επιταχυνσιογράφων του ΙΤΣΑΚ. H προμήθεια των πρώτων οργάνων έγινε το 1980 και συνεχίσθηκε με πύκνωση και αναβάθμιση του δικτύου το 2007-2008 στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Το δίκτυο αναβαθμίζεται συνεχώς μέχρι σήμερα.

Το ΙΤΣΑΚ υποστηρίζεται έμμεσα τόσο κατά την ίδρυσή του όσο και διαχρονικά σε σημαντικό βαθμό από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Στην διοίκηση του Ινστιτούτου συμμετείχαν αμισθί από την ίδρυσή του και για πολλές δεκαετίες καθιερωμένοι επιστήμονες του Α.Π.Θ. στους τομείς της Σεισμολογίας, Τεχνικής Σεισμολογίας, Εδαφοδυναμικής και Αντισεισμικών Κατασκευών.

2.2 Αναβάθµιση αντισεισµικών κανονισµών

Η σεισμική διέγερση της Θεσσαλονίκης του 1978 αποκάλυψε τη μη ρεαλιστική προσέγγιση της τρωτότητας των κατασκευών που είχαν μελετηθεί και σχεδιαστεί πριν το 1959 ή με βάση τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959 καθώς και τις αντίστοιχες γνώσεις που περιλαμβάνονταν τότε στις προπτυχιακές σπουδές αναφορικά με την δυναμική / σεισμική απόκριση των κατασκευών Πολιτικού Μηχανικού και των υλικών και δομικών στοιχείων που τις συνθέτουν. Μετά από το σεισμό της Θεσσαλονίκης του 1978 και μέσα από την μελέτη των καταγραφών της ισχυρής εδαφικής κίνησης σε συνδυασμό με τις τιμές των αντίστοιχων σεισμολογικών παραμέτρων από το Πανελλαδικό σεισμολογικό δίκτυο της παρακολούθησης της σεισμικής επικινδυνότητας του Ελληνικού χώρου έγινε δυνατή η επιβεβαίωση εμπειρικών σχέσεων της κατανομής, διάδοσης και εξασθένησης της ισχυρής εδαφικής κίνησης στον Ελληνικό χώρο με όρους πιθανών μέγιστων της εδαφικής σεισμικής επιτάχυνσης με τελική κατάληξη το γεωγραφικό προσδιορισμό των

4

σεισμικών ζωνών που ενσωματώθηκαν στο Νέο Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό του 1992. (ΦΕΚ 613Β/12-10-1992)

Ο Ν.Ε.Α.Κ.-1992 τέθηκε σε υποχρεωτική εφαρμογή το 1995 ο οποίος βελτίωσε καθοριστικά τον αντισεισμικό σχεδιασμό των κατασκευών στην Ελλάδα. Με βάση το ΝΕΑΚ-92 υιοθετήθηκαν όλες τις σύγχρονες έννοιες και αρχές σχεδιασμού σε Παγκόσμιο επίπεδο καθώς συμπεριέλαβε όλα τα νέα δεδομένα της ποσοτικοποίησης της σεισμικής επικινδυνότητας.

Ο Νέος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός του 1992 (ΝΕΑΚ 1992) δίνει λύση στις ελλείψεις των αντισεισμικών κανονισμών που υπήρχαν έως τότε. Μερικές από αυτέα τις ελλείψεις που απαντά ο ΝΕΑΚ92 είναι οι ακόλουθες:

- Έλλειψη στον σχεδιασμό η δυναμική φύση του φαινομένου σεισμική διέγερση - απόκριση.

- Έλλειψη στον σαφή προσδιορισμό της επίδρασης εδάφους-θεμελίωσης ή/και του τρόπου θεμελίωσης.

- Έλλειψη κατά τον σχεδιασμό η καθοριστική αλλαγή της σεισμικής απόκρισης επί το χείρον από την ύπαρξη εύκαμπτου ορόφου στο ισόγειο πολυώροφων δομημάτων για θέσεις στάθμευσης μαζί με τις καλοκτισμένες τοιχοπληρώσεις στους υπερκείμενους ορόφους.

- Έλλειψη της δυσμενηούς σεισμικής συμπεριφοράς εύστρεπτων δομημάτων με εκκεντρότητες στην κατανομή της μάζας ή της δυσκαμψίας σε κάτοψη και καθ’ ύψος.

- Αγνοούνταν κατά την κατασκευή η καθοριστική αλλαγή στις απαιτήσεις των στύλων από την μετατροπή τους σε κοντά υποστυλώματα και πάλι λόγω της προσθήκης μη φερόντων στοιχείων (τοιχοπληρώσεις).

- Ο σχεδιασμός υπέθετε την ελαστική απόκριση του δομήματος και αγνοούνταν η πιθανή ανάπτυξη πλαστικοποιήσεων και αστοχιών σε συγκεκριμένες περιοχές των επί-μέρους δομικών στοιχείων. Προφανώς αγνοούνταν στην συνέχεια η θεώρηση της επέκτασης τέτοιων πλαστικοποιήσεων/αστοχιών στο συνολικό δομικό σύστημα ώστε να συνδεθεί μια τέτοια απευκταία επέκταση με τον κίνδυνο μερικών ή ολικών καταρρεύσεων πολυώροφων σχηματισμών.

- Αγνοούνταν ο σαφής σχεδιασμός για πλάστιμη συμπεριφορά των δομικών στοιχείων αυτών καθ’ εαυτών και των συνδέσεών τους στον χώρο.

- Έλλειψη συνθηκών περίσφιγξης.

Υπήρχε διαδεδομένη χρήση υλικών σχετικά χαμηλών αντοχών όπως λείος χάλυβας (STI) και οπλισμένο σκυρόδεμα (Β160 ή χαμηλότερης αντοχής). Η χρήση επιτρεπόμενων τάσεων με σχετικά μεγάλες τιμές των συντελεστών ασφάλειας δεν εξισορροπούνταν από τις συνθήκες παραγωγής και εφαρμογής των υλικών στο εργοτάξιο ούτε από τις προδιαγραφές ελέγχου ποιότητας. Σημαντικό ανεπιθύμητο ρόλο σε αρκετές περιπτώσεις έπαιξε ο λείος χάλυβας με την μικρή συνάφεια με το σκυρόδεμα σε συνδυασμό με σχετικά μικρά μήκη αγκύρωσης και την ανακυκλιζόμενη φύση της σεισμικής καταπόνησης.

5

Γενικότερα πρέπει να σημειωθεί ότι στις περιπτώσεις των καταρρεύσεων πολυώροφων δομημάτων που σημειώθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια στον Ελληνικό χώρο συνυπήρχαν συνήθως περισσότερες της μια των ανωτέρω βασικών αδυναμιών σχεδιασμού που αναφέρθηκαν με ταυτόχρονη υποεκτίμηση των σεισμικών φορτίων (υποεκτίμηση της σεισμικής επικινδυνότητας που επίσης αναφέρθηκε).

Στην εικόνα 2 παρουσιάζεται φωτογραφική τεκμηρίωση όπου επισημαίνονται μορφές αστοχίας που οφείλονται στις ανωτέρω ελλείψεις των αντισεισμικών κανονισμών πριν τον ισχύοντα ΕΑΚ2000.

Εικόνα 2. Φωτογραφική τεκμηρίωση μορφών αστοχίας (Σεισμός Λουτράκι 1981)

Οι ανωτέρω εμπεδωμένες ελλείψεις οδήγησαν στον εν ενεργεία Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό. (ΕΑΚ2000, ΦΕΚ 2184 Β'/20-12-1999) Ο ΕΑΚ 2000 είναι πλήρως συμβατός με τους Ευρωκώδικες EC7 και EC8 και τέθηκε σε υποχρεωτική εφαρμογή το 2001 και ισχύει μέχρι σήμερα (με τις εν τω μεταξύ ενημερώσεις του).

2.3 Ποσοτικοποίηση της σεισµικη ς τρωτοτητας – Συνεισφορα του τµη µατος Πολιτικω ν Μηχανικω ν του Α.Π.Θ

Εξειδικευμένοι συναδέλφοι του Α.Π.Θ. συμμετέχουν σε όλες τις περιπτώσεις σεισμικών καταστροφών ανιδιοτελώς τα τελευταία 40χρόνια είτε ως ερευνητές είτε ως σύμβουλοι της πολιτείας σε διάφορα επίπεδα.

6

Τα μέλη ΔΕΠ του τμήματος πολιτικών μηχναικών ΑΠΘ συμμετέχουν στις ομάδες εργασίας για την τροποποίηση του Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού. Αρχικά το 1984 με την αναθεώρηση του Αντισεισμικού Κανονισμού του 1959 στην συνέχεια το 1994 με την έναρξη της εφαρμογής του Νέου Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού (Ν.Ε.Α.Κ.) που υιοθέτησε όλες τις σύγχρονες έννοιες και αρχές σχεδιασμού σε Παγκόσμιο επίπεδο καθώς συμπεριέλαβε όλα τα νέα δεδομένα της ποσοτικοποίησης της σεισμικής επικινδυνότητας που συνοπτικά περιγράφηκαν προηγουμένως.

Ταυτόχρονα για τον σχεδιασμό κατασκευών οπλισμένου σκυροδέματος που αποτελούν και τον κύριο όγκο τον κύριο τρόπο κατασκευής δομημάτων στον Ελληνικό χώρο υπάρχει μεγάλη συμμετοχή του ΑΠΘ στις ομάδες εργασίας για την σύνταξη του Ελληνικού Κανονισμού Οπλισμένου Σκυροδέματος (Ε.Κ.Ο.Σ. 2000) συμπεριλαμβάνει και αυτός όλες τις σύγχρονες έννοιες και αρχές σχεδιασμού σε Παγκόσμιο επίπεδο.

Τέλος πέραν των τροποποιήσεων των σχετικών Ελληνικών Κανονισμών έχουμε στην ίδια περίοδο, με συμμετοχή και συναδέλφων από το Α.Π.Θ., την διαμόρφωση και έκδοση των Ευρωπαϊκών Κανονισμών (EuroCodes) που αναφέρονται στις σχετικές διατάξεις τους σε αντίστοιχα θέματα αναφορικά με την κανονιστική ποσοτικοποίηση της σεισμικής επικινδυνότητας καθώς και με τον σχεδιασμό αντισεισμικών κατασκευών που αφορούν την ποσοτικοποίηση της σεισμικής τους τρωτότητας

2.4 Συνεισφορά στην εκπαίδευση και έρευνα

Ενώ πριν από το 1981 η έρευνα στα ως άνω αντικείμενα θα πρέπει να θεωρηθεί ως επί το πλείστον μάλλον βασική, με θεωρητικό προσανατολισμό, από το 1981 και μετά η αντίστοιχη έρευνα σταδιακά αποκτά εφαρμοσμένο χαρακτήρα. Σε αυτό αφενός συνέβαλαν τα ερωτήματα που τέθηκαν από τις πραγματικές εμπειρίες των βλαβών του δομικού ιστού στον Ελληνικό χώρο με απαρχή τον σεισμό της Θεσσαλονίκης του 1978 στην συνέχεια από τις αλλεπάλληλες ισχυρές σεισμικές διεγέρσεις αφετέρου η σύνταξη και η εφαρμογή στον Ελληνικό χώρο του νέου κανονιστικού πλαισίου που προαναφέρθηκε (ΝΕΑΚ, ΕΚΟΣ, ΚΑΝΕΠΕ). Στο τμήμα Πολιτικών Μηχναικών του ΑΠΘ άνω του 50% των μελών ΔΕΠ έχουν ερευνητική / εκπαιδευτική δραστηριότητα που έχει σχέση με την δυναμική/σεισμική συμπεριφορά υλικών, δομικών στοιχείων και γενικότερα κατασκευών έργων πολιτικού μηχναικού. Τα τελευταία 30 χρόνια σε ένα μεγάλο αριθμό διπλωματούχων Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. μεταφέρθηκε η νέα γνώση η σχετική με την δυναμική/σεισμική συμπεριφορά υλικών, δομικών στοιχείων και κατασκευών καθώς και μετά το 1995 όλο το νέο κανονιστικό υπόβαθρο για τον σχεδιασμό των αντισεισμικό σχεδιασμό κατασκευών πολιτικού μηχανικού. Ένας προσεγγιστικός υπολογισμός των αποφοίτων τα τελευταία 30 χρόνια ανέρχεται σε περίπου 7000 πολιτικούς μηχανικούς.

Το 1999 ιδρύεται στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Ειδίκευσης με τίτλο «Αντισεισμικός Σχεδιασμός Τεχνικών Έργων» που μετατράπηκε το 2017 σε «Αειφόρος Σχεδιασμός Τεχνικών Έργων έναντι σεισμού και άλλων φυσικών κινδύνων», (ΑΣΤΕ) στο οποίο συμμετέχουν άνευ αμοιβής ΔΕΠ του Τομέα Επιστήμης και Τεχνολογίας των Κατασκευών και του Τομέα Γεωτεχνικής Μηχανικής. Από το ΑΣΤΕ έχουν αποφοιτήσει τα τελευταία 20 χρόνια περίπου 400 πολιτικοί μηχανικοί.

7

Στο γνωστικό αυτό πεδίο και σε πολλά επί μέρους αντικείμενα εκτελέσθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια πολλές σχετικές διερευνήσεις σε επίπεδο διδακτορικών διατριβών καθώς και ερευνητικών προγραμμάτων χρηματοδοτούμενα είτε από Ελληνικούς φορείς είτε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολλοί από αυτούς τους διδάκτορες αποτελούν το νέο αίμα του τμήματος Πολ. Μηχανικών του Α.Π.Θ. Επιπρόσθετα έχουν διακριθεί σε πανεπιστήμια του εξωτερικού καθώς και ως στελέχη ιδιωτικών επιχειρήσεων και υπηρεσιών του Δημοσίου μαζί με τους υπόλοιπους απόφοιτους.

Σημειώνεται μόνον ότι οι σχετικές διδακτορικές διατριβές ανέρχονται σε πολλές δεκάδες ενώ τα ερευνητικά προγράμματα έφεραν πόρους στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο εκ μέρους του Τμήματος Πολ. Μηχανικών διαχρονικά αρκετές δεκάδες εκατομμυρίων Ευρώ και σχετική εξειδικευμένη γνώση και τεχνολογία που μεταφέρθηκε στους αποφοίτους.

Μαζί με την σεβαστή χρηματοδότηση από το Ταμείο Σύνταξης Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΤΣΜΕΔΕ) οι πόροι διατέθηκαν για την έρευνα και την εκπαίδευση καθώς και για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών τόσο σε επίπεδο δυνατοτήτων των υπολογιστικών εργαλείων όσο και αναφορικά με τον εργαστηριακό εξοπλισμό.

Ενδεικτικά στην εικόνα 3 παρουσιάζεται το τελευταίο πλαίσιο αντίδρασης του Εργαστήριου Πειραματικής Αντοχής Υλικών και Κατασκευών του ΑΠΘ στο οποίο τοποθετούνται έμβολα σε τρεις διαστάσεις δυναμικότητας ως 2000κΝ. Ο νέος αυτός εξοπλισμός εξυπηρετεί τόσο τις εκπαιδευτικές όσο και τις ερευνητικές ανάγκες του συνόλου του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ.

Εικόνα 3.Πλαίσιο αντίδρασης 3-διαστάσεων του ΕΠΑΥΚ ΑΠΘ

Ενώ στην εικόνα 4 παρουσιάζεται νέα υποδομή του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών που βρίσκεται στην περιοχή της Βόλβης, πάρα πολύ κοντά στο επίκεντρο που έδωσε το σεισμό της Θεσσαλονίκης του 1978.

Στην εν λόγω περιοχή έρευνας μπορούν να διεξαχθούν πειραματικές διερευνήσεις σε πρωτότυπη κλίμακα καθώς και να διερευνηθεί η επιρροή εδάφους-κατασκευής.

Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν λάβει χώρα πολλές διερευνήσεις με χρηματοδοτήσεις κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εικόνα 4. European Testing area in Volvi, AUTh

SEISTEST-SEISMOD-EURORISK – Volvi, Thessaloniki, Greece

The European Testing Areahas been operating formore than 15 years. It isfunded by the EuropeanUnion (SEISTEST-SEISMOD-EURORISKprograms). It is consideredimportant to have this areaowned by the Universitywhich is in a very shortdistance from the epicenterof the earthquake that gavethe great earthquake ofThessaloniki in 1978

5-storey buildingDynamic response 6-storey building

with infills

In situ measurementsReal scale experimentsDevelopment of new techniques

8

Τέλος η μετάδοση της γνώσης και η αλληλεπίδραση με την Ελληνική και Διεθνή επιστημονική κοινότητα υλοποιείται με την παρουσίαση του επιστημονικού έργου των συναδέλφων και συνεργατών του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. μέσα από αξιόλογο αριθμό ανακοινώσεων δημοσιευμένων μετά από κρίση στα σχετικά πρακτικά συνεδριών και περιοδικών.

Έμπρακτη και ενεργή είναι η συμμετοχή σε σχετικές περιοδικές εκδόσεις παγκόσμιου κύρους με χιλιάδες σχετικά δημοσιευμένα άρθρα και οι έτερο-αναφορές.

Τέλος ενεργοί είναι και οι ομότιμοι καθηγητές του Α.Π.Θ. καθώς και οι συνεργάτες και οι απόφοιτοι του ΤΠΜ με συμμετοχή τους στις επιτροπές σύνταξης και κρίσης πολλών διεθνών περιοδικών εκδόσεων, οι οποίες έχουν αναγνωρισθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και χρησιμοποιηθεί από όλη την παγκόσμια ερευνητική κοινότητα με τις σχετικές έτερο-αναφορές στο δημοσιευμένο και αναγνωρισμένο αυτό τους έργο.

3 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ι. Από τα προηγούμενα θα πρέπει να βγει το συμπέρασμα ότι μέσα από τις προσπάθειες πολλών ανθρώπων, φορέων και οργανισμών μεταξύ των οποίων και το δυναμικό του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης και ειδικότερα αυτό του Τμήματος των Πολιτικών Μηχανικών το σημερινό επίπεδο γνώσης, εκπαίδευσης, κανονισμών για θέματα σχεδιασμού και εκτέλεσης κατασκευών με αυξημένη ασφάλεια (μειωμένης τρωτότητας) έναντι μιας ισχυρής σεισμικής διέγερσης είναι μακράν καλύτερο από την κατάσταση που υπήρχε το 1978 και αποκαλύφθηκε σε μεγάλο βαθμό από την τότε σεισμική διέγερση.

ΙΙ. Έχοντας διατυπώσει τα ανωτέρω θα πρέπει ταυτόχρονα να αναλογιστούμε ότι το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν και δεν αντικαταστάθηκαν τα σχετικά παλαιά δομήματα. Στην Ελλάδα ο δομικός ιστός των αστικών κέντρων αποτελείται σε ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο του 50% από κατασκευές-δίκτυα-υποδομές που έχουν μελετηθεί και κατασκευαστεί πριν από την μερική αναθεώρηση του Αντισεισμικού Κανονισμού το 1983. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμη μεγαλύτερο αν σαν βάση ληφθεί η έναρξη εφαρμογής του Νέου Αντισεισμικού Κανονισμού (1993-1996). Οι επιπτώσεις σχετικά πρόσφατων σεισμικών δράσεων (Θεσσαλονίκη-Καλαμάτα-Κοζάνη-Αίγιο-Αθήνα) στο δομημένο περιβάλλον είναι αποκαλυπτικές.

Μετά από όλα τα προηγούμενα μπορεί να διατυπωθεί και ο εξής αντίστροφος συλλογισμός.

ΙΙΙ. Οι καταρρεύσεις πολυώροφων δομημάτων Ο/Σ σχεδιασμένων μετά την εφαρμογή του ΕΑΚ 2000 που σημειώθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια στον Ελληνικό χώρο είναι ελάχιστες.

Αυτό είναι από μια πλευρά ελπιδοφόρο αλλά δεν πρέπει να μας παρασύρει σε υπέρμετρο εφησυχασμό αφού:

Τα περισσότερα σεισμικά συμβάντα ήταν μάλλον περιορισμένου μεγέθους (ως σεισμικά γεγονότα στην κλίμακα Richter) και για χρονικό παράθυρο μόνον 20 χρόνια. Ως εκ τούτου δεν αποτελούν τους αναμενόμενους σεισμούς σχεδιασμού. Δηλαδή, τόσο τα μέγιστα μεγέθη της εδαφικής διέγερσης σε επίπεδο επιτάχυνσης/ταχύτητας/μετατόπισης αλλά και σημαντικότερο η

9

σχετικά μικρή χρονική τους διάρκεια (περίπου 5 δευτερόλεπτα ισχυρής σεισμικής κίνησης) μπορεί ίσως να ερμηνεύσει τους σχετικά μικρούς αριθμούς καταρρεύσεων που προαναφέρθηκαν.

- Διαχρονικός στόχος είναι η μείωση των συνεπειών φυσικών καταστροφών σε αυτήν την κατηγορία των σχετικά «ανασφαλών» δομημάτων και υποδομών. Η αναβάθμιση της αντισεισμικής τους συμπεριφοράς και η στοχευμένη μείωση της τρωτότητας τους θα πρέπει να υιοθετηθεί και να εφαρμοστεί με μετρήσιμο τρόπο μέσα στον χρόνο

4 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Βασιλικό Διάταγμα 1959, ΒΔ 19-2-1959 (ΦΕΚ 36Α/26-2-1959) "Περί Αντισεισμικού Κανονισμού Οικοδομικών Έργων"

2. 1984, Τροποποίηση του ΕΑΚ1959 (ΦΕΚ 239Β/16-4-1984). 3. Νέος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός ΝΕΑΚ 1992, (ΦΕΚ 613Β/12-10-1992) 4. Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός, ΕΑΚ2000, (ΦΕΚ 2184 Β'/20-12-1999) 5. G.C. Manos “Consequences on the Urban Environment in Greece Related to the Recent Intense Earthquake

Activity”, Dec. 2011, Volume 5, No. 12 (Serial No. 49), pp. 1065–1090 Journal of Civil Engineering and Architecture, ISSN 1934-7359, USA