ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017

ΠΡΙΣΜΑ# 11

EQUINOX

A KENTU

TUL

IMDEA

A KENTU

BREMBO

SSCCEA

S

S

CE

IRE

QUINOXE

ELAS

SIRE OS

UZY

MOS

,,4-5

Φοιτητές - φοιτήτριες Φιλοσοφίας στην Ελλάδα:

Προφίλ και εξοικείωση με τη φιλοσοφική επιχειρηματολογίαΟι φοιτητές/τριες Φιλοσοφίας στην Ελλάδα προέρχονται κυρίως από

χαμηλά και μεσαία εισοδηματικάστρώματα, έχουν αποφοιτήσει από

δημόσια σχολεία, επισκέπτονταισυχνότερα αρχαιολογικά μουσεία απ’ ό,τιγκαλερί σύγχρονης τέχνης, ενώ θεωρούν

κατά πλειονότητα τους εαυτούς τουςπολιτικοποιημένους. Οι περισσότεροι από

αυτούς δε δηλώνουν μέτριο βαθμόεξοικείωσης με τη Φιλοσοφία.

,,7

ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΤΕΧΝΗ

HIGHTECHΥΦΑΣΜΑΤΑΤΙ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ αν συνδυάσει κα-νείς υφάσματα με νέες τεχνολο-γίες, όπως είναι οι μικροηλε-κτρονικές συσκευές, τα ευφυήυλικά, τα δίκτυα, οι καινοτόμεςμεθόδοι σχεδιασμού και παρα-γωγικές τεχνικές; Υβρίδια με νέ-ες ιδιότητες, διαδραστική συμπε-ριφορά και ενισχυμένες επιδό-σεις που φέρνουν, κυριολεκτι-κά, την τεχνολογία σε επαφή μετον άνθρωπο. Επινοήματα ται-νιών επιστημονικής φαντασίας ήπραγματικότητα;

,,6

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ερευνητικό πρόγραμμα EQUINOX διερευνά τηνκατασκευή μεσομεταλλικών υλικών που θα είναι ελαφρύτερα,

σκληρότερα και πιο ανθεκτικά στη διάβρωση και τη μηχανικήφθορά από τον ανοξείδωτο χάλυβα. Το πρόγραμμα

συντονίζεται από την Ερευνητική Μονάδα Προηγμένων,Σύνθετων, Νανοϋλικών και Νανοτεχνολογίας (R-NANO) της

Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού ΜετσόβιουΠολυτεχνείου και βρίσκεται στον πρώτο χρόνο υλοποίησής του,

με τα πρώτα αποτελέσματά του να είναι πολύ ενθαρρυντικά.

,,2-3

Έρευνα για υλικά σκληρότερα,ελαφρύτερα

και πιο ανθεκτικά από τον ανοξείδωτο  

χάλυβα

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Η φαντασιακήσύλληψη του χάρτηΟ ΒΙΚΟ θεωρούσε ότι η γεωγραφία έχει μιαμυθική διάσταση, ότι κατασκευάζει κάτι πουδεν προϋπάρχει. Η μυθικήδιάσταση της γεωγραφικήςγνώσης συνδεόταν με τασυμφέροντα ενός τόπουκαι, στην περίπτωση σχε-διασμού των χαρτών, με τασυμφέροντα των αυτοκρα-τοριών.

,,8

Global Game Jam AthensVIDEO GAMES, επιτραπέζια, εκπαιδευτικά παιχνίδια, παιχνίδια δρό-μου, παιχνίδια παντός τύπου είχαν την τιμητική τους το τριήμερο 20-22 Ιανουαρίου 2017. Σχεδιαστές, καλλιτέχνες, μουσικοί, εκπαιδευτι-κοί έφτιαξαν τα δικά τους παιχνίδια, τέσταραν τα παιχνίδια των άλ-λων, συνεργάστηκαν, διασκέδασαν και απέδειξαν κάτι εξαιρετικάαπλό: Στην Ελλάδα η δημιουργικότητα ανθεί και η ανάπτυξη παιχνι-διών, και ιδιαίτερα βιντεοπαιχνιδιών, μπορεί να μετατραπεί σε ανα-πτυξιακό παράγοντα για τη χώρα.

,,4-5

ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 201719/ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ,

ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

ΤΩΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΒΟΥΡΑ ΚΑΙΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α. ΧΑΡΙΤΙΔΗ

Στο άρθρο αυτό περιγράφονται οιστόχοι και η μεθοδολογία τουευρωπαϊκού ερευνητικού προ-γράμματος EQUINOX, που συ-ντονίζεται από την Ερευνητική

Μονάδα Προηγμένων, Σύνθετων, Νανοϋ-λικών και Νανοτεχνολογίας (R-NANO) τηςΣχολής Χημικών Μηχανικών του ΕθνικούΜετσόβιου Πολυτεχνείου. Αναλύεται επί-σης πώς το EQUINOX εντάσσεται στο ευ-ρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικήςγια τον ανεφοδιασμό της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης (Ε.Ε.) σε πρώτες ύλες και για τονσχεδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίαςέως το 2020. Τα αποτελέσματα τουEQUINOX έχουν την προοπτική να επηρε-άσουν τον τομέα των πρώτων υλών στηνΕυρώπη μακροπρόθεσμα, ξεπερνώνταςτον ορίζοντα του 2020.

Ξεκινώντας από το 2010, η ΕυρωπαϊκήΕπιτροπή καταρτίζει έναν κατάλογο τωνπρώτων υλών που θεωρεί Πρώτες ΎλεςΚρίσιμης Σημασίας (ΠΥΚΣ). Μια πρώτη ύληχαρακτηρίζεται ως ΠΥΚΣ όταν η παγκόσμιαπαραγωγή της βρίσκεται στα χέρια πολύ λί-γων χωρών και παράλληλα ικανοποιεί ταδύο παρακάτω κριτήρια:

Σημαντική οικονομική σπουδαιότη-τα: Αποτιμάται με βάση το ποσοστό τηςπρώτης ύλης που σχετίζεται άμεσα με κά-ποιον από τους μεγάλους βιομηχανικούςκλάδους (π.χ. κατασκευαστικός), σε συν-δυασμό με το πόσο συμβάλλει στο Ακαθά-ριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της Ε.Ε.

Σημαντικός κίνδυνος ανεφοδια-σμού: Ο κίνδυνος ανεφοδιασμού καθορί-ζεται από την πολιτική σταθερότητα των πε-ριοχών από όπου οι πρώτες ύλες εξορύσ-σονται και λαμβάνονται υπόψη παράγοντεςόπως η παρουσία ένοπλων συγκρούσεων,η αποτελεσματικότητα της εκάστοτε κυβέρ-νησης, η ισχύς και η ποιότητα των νόμων.

Aυτή τη στιγμή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχειχαρακτηρίσει 20 διαφορετικές πρώτες ύλεςως ΠΥΚΣ, οι οποίες καταγράφονται στον Πί-νακα 1. Στην Εικόνα 1 παρουσιάζονται οι χώ-ρες στις οποίες είναι συγκεντρωμένες οι πε-ρισσότερες ΠΥΚΣ. Όπως φαίνεται, η Κίνα εί-ναι η χώρα με τη μεγαλύτερη επίδραση στονανεφοδιασμό σε ΠΥΚΣ σε διεθνές επίπεδο.Στο έδαφός της παράγεται το μεγαλύτερο πο-σοστό σε Βαριές Σπάνιες Γαίες (99%), Ελα-φρές Σπάνιες Γαίες (87%), Αντιμόνιο (86%),

Μαγνήσιο (86%), Βολφράμιο (85%), Γάλλιο(69%), Ίνδιο (58%) κ.ά. Άλλες χώρες πουέχουν βαρύνουσα σημασία για τον παγκό-σμιο ανεφοδιασμό συγκεκριμένων ΠΥΚΣ εί-ναι η Βραζιλία (Νιόβιο, σε ποσοστό 92%), οιΗΠΑ (Βηρύλλιο, σε ποσοστό 90%), η Δημο-κρατία του Κονγκό (Κοβάλτιο, σε ποσοστό56%) και η Νότια Αφρική (Χρώμιο, σε ποσο-στό 43%). Τα ποσοστά αναφέρονται στην κά-λυψη της παγκόσμιας παραγωγής στις συ-γκεκριμένες πρώτες ύλες.

Στρατηγικός στόχος της Ευρωπαϊκής Επι-τροπής είναι η συμβολή της βιομηχανίαςστο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Ε.Ε. νααυξηθεί στο 20% έως το έτος 2020. Οιστόχοι θεμελιωδών πολιτικών πρωτοβου-λιών, όπως οι «Innovation Europe» και«Resource Efficient Europe», είναι η δια-σφάλιση βιώσιμου ανεφοδιασμού της ευ-ρωπαϊκής οικονομίας σε πρώτες ύλες, μεπαράλληλη αύξηση των ωφελημάτων γιατην κοινωνία. Κύρια μέσα για να προωθη-θεί ο παραπάνω στρατηγικός σχεδιασμόςείναι η μείωση της εξάρτησης της Ε.Ε. από

την εισαγωγή πρώτων υλών και η βελτίω-ση των συνθηκών ανεφοδιασμού της Ε.Ε.σε πρώτες ύλες. Άξονες γύρω από τουςοποίους αρθρώνεται η προσπάθεια της Ε.Ε.είναι οι εξής:uΑύξηση της διαφοροποίησης των κρατώναπό τα οποία εισάγονται οι πρώτες ύλεςuΒελτίωση της επάρκειας σε πρώτες ύλεςμέσω της ανακύκλωσηςuΕύρεση εναλλακτικών πρώτων υλών

Ένας από τους συγκεκριμένους στόχουςπου θα υπηρετήσουν την παραπάνω πολι-τική είναι η αντικατάσταση ΠΥΚΣ σε τουλά-χιστον τρεις εφαρμογές. Αυτό τον συγκε-κριμένο στόχο διερευνά το ευρωπαϊκόερευνητικό πρόγραμμα EQUINOX, που συ-ντονίζεται από την Ερευνητική ΜονάδαΠροηγμένων, Σύνθετων, Νανοϋλικών καιΝανοτεχνολογίας (R-NANO) της Σχολής Χη-μικών Μηχανικών του ΕΜΠ και αφορά τηναντικατάσταση του ανοξείδωτου χάλυβα,που περιέχει χρώμιο (χαρακτηρισμένο ωςΠΥΚΣ), σε μια σειρά εφαρμογών από μιανέα, καινοτόμα κατηγορία μεσομεταλλικώνυλικών που βασίζονται στον σίδηρο και στοαργίλιο.

Τα μεσομεταλλικά υλικά αποτελούν μιακατηγορία υλικών των οποίων οι ιδιότητεςβρίσκονται μεταξύ εκείνων των μεταλλικώνκαι των κεραμικών υλικών. Πιο συγκεκριμέ-να, είναι, εν γένει, υλικά με υψηλή σκληρό-τητα και αντοχή στη χημική διάβρωση καιμηχανική φθορά, ενώ παράλληλα έχουνσχετικά χαμηλή πυκνότητα (είναι δηλαδήελαφριά υλικά). Η έρευνα πάνω στα μεσο-μεταλλικά υλικά ξεκίνησε με μεγάλη έντασηκυρίως στη Σοβιετική Ένωση και την Τσεχο-σλοβακία τη δεκαετία του 1950 και διήρκε-σε περίπου δυόμιση δεκαετίες.

Οδηγός δύναμη για την έρευνα ήταναφενός οι πολύ ελκυστικές ιδιότητες τωνμεσομεταλλικών υλικών και αφετέρου ηδυσκολία των κρατών της Ανατολικής Ευ-ρώπης να προμηθευτούν το απαραίτητοχρώμιο για την κατασκευή ανοξείδωτου χά-λυβα. Η έρευνα πάνω στα μεσομεταλλικάυλικά σταμάτησε για δύο βασικούς λόγους.Λόγω του ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευ-ρώπης απέκτησαν ασφαλείς προσβάσεις σεχρώμιο και εξαιτίας του γεγονότος ότι ταμεσομεταλλικά υλικά που είχαν παραχθείείχαν ένα βασικό ελάττωμα: ήταν σχετικάεύθραυστα. Δηλαδή, μπορούσαν να εμφα-νίσουν σχισμό σε σχετικά μικρά εφαρμοζό-μενα μηχανικά φορτία σε σχέση με τον χά-λυβα. Επίσης, αυτό τους το χαρακτηριστικόκαθιστά τη μορφοποίηση των μεσομεταλλι-κών υλικών ουσιαστικά αδύνατη.

Το EQUINOX έχει ως στόχο να κάνει τα με-σομεταλλικά υλικά χρήσιμα για ένα ευρύ φά-σμα τεχνολογικών εφαρμογών, προσδίδοντάςτους το μοναδικό χαρακτηριστικό που τους λεί-πει ώς τώρα: την ευπλαστότητα. Είναι προφα-νές ότι η επιτυχία αυτού του στόχου θα οδηγή-σει στην αντικατάσταση του ανοξείδωτου χά-λυβα, ο οποίος περιέχει χρώμιο (χαρακτηρι-σμένο ως ΠΥΚΣ) σε μέση αναλογία γύρω στο18% κατά βάρος, σε μια σειρά εφαρμογών.

Η βασική καινοτομία που εφαρμόζεται απότο EQUINOX αφορά τη μέθοδο δημιουργίας τουμεσομεταλλικού υλικού. Η διαδικασία ξεκινάειμε την παραγωγή ενός πορώδους δοκιμίουαπό καθαρό σίδηρο (Εικόνα 2 – Φάση 1). Τοδοκίμιο αυτό έχει το σχήμα που απαιτείται απότην τελική εφαρμογή στην οποία θα χρησιμο-ποιηθεί. Σε συνέχεια, ο κενός χώρος του πο-ρώδους αυτού δοκιμίου γεμίζει με λιωμένο αρ-γίλιο, δηλαδή με τήγμα αργιλίου (Εικόνα 2 –Φάση 2). Με άλλα λόγια, στην πρώτη φάση κα-τασκευάζεται κάτι σαν ένα σιδερένιο σφουγγά-ρι. Όπως ένα σφουγγάρι είναι φτιαγμένο για νααπορροφά νερό, το σιδερένιο «σφουγγάρι» πουκατασκευάζεται από το EQUINOX είναι φτιαγ-μένο για να απορροφά τήγμα αργιλίου.

Η διαδικασία συνεχίζεται ως εξής. Το τήγμαπρέπει να γεμίσει όλο τον κενό χώρο των πό-ρων, γιατί αλλιώς το τελικό υλικό θα έχει οπέςστο εσωτερικό του, κάτι που είναι ανεπιθύμη-το. Ακόμα, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γί-νεται αυτό το γέμισμα του σιδερένιου σφουγ-γαριού (π.χ. θερμοκρασία, διάρκεια) θα πρέπεινα είναι τέτοιες ώστε αυτό να αντιδράσει χημι-κά με το τήγμα αργιλίου. Τελικά, θα προκύπτειένα δοκίμιο με σχήμα παρόμοιο με αυτό του σι-δερένιου «σφουγγαριού», το οποίο θα είναιφτιαγμένο από το επιθυμητό μεσομεταλλικό

υλικό (Εικόνα 2 – Φάση 3). Το γεγονός ότι τοσχήμα του προϊόντος θα είναι πολύ παρόμοιομε το σχήμα π.χ. του εξαρτήματος που πρέπεινα παραχθεί έχει το πλεονέκτημα ότι δεν είναιαναγκαία κάποια χρονοβόρα διαδικασία μορ-φοποίησης (π.χ. φινίρισμα-τελική κατεργασία).

Τελικός στόχος όμως είναι το υλικό που έχει κα-τασκευαστεί να έχει βελτιωμένες μηχανικές ιδιό-τητες. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η βελτίωση αφο-ρά την αύξηση της ευπλαστότητάς του, δηλαδή τημείωση της ευκολίας δημιουργίας σχισμών.

Κάθε υλικό (που δεν είναι άμορφο, π.χ. όπωςτα πολυμερή ή το γυαλί) αποτελείται από άτομαπου είναι διευθετημένα σε τριδιάστατες περιο-

δικές διατάξεις που δημιουργούν τους κρυ-σταλλίτες. Οι κρυσταλλίτες, που είναι οι δομικοίλίθοι ενός υλικού, μπορεί να έχουν διάφοραμεγέθη: από μερικά εκατοστά μέχρι μερικά δι-σεκατομμυριοστά του μέτρου. Έχει αποδειχθείότι όσο μειώνεται το μέγεθος των κρυσταλλι-τών αυτών, τόσο περισσότερο τα υλικά γίνονταισκληρότερα και παρουσιάζουν μεγαλύτερηαντίσταση σε εφελκυσμό. Συνεπώς, στόχος τουEQUINOX είναι η κατασκευή μεσομεταλλικώνυλικών με το επιθυμητό μέγεθος κρυσταλλι-τών. Όλη η διαδικασία που περιγράφηκε παρα-πάνω, μέχρι τη Φάση 3, στοχεύει στον έλεγχοτου μεγέθους των κρυσταλλιτών και των φά-σεων που θα αναπτυχθούν εντός του μεσομε-ταλλικού υλικού. Η διαδικασία EQUINOX ολο-κληρώνεται με τη θέρμανση των δοκιμίων, μεστόχο την τελική λεπτομερή ρύθμιση του τελι-κού μεγέθους των κρυσταλλιτών (Εικόνα 2 –Φάση 4).

Η βιομηχανία χάλυβα χωρίζεται σε δύο βα-σικούς κλάδους, αναλόγως της μορφής τωνπροϊόντων που παράγει: στον κλάδο των επι-μηκών και στον κλάδο των επίπεδων προϊό-ντων. Το EQUINOX στοχεύει να αντικαταστήσειένα μέρος των προϊόντων ανοξείδωτου χάλυ-βα που ανήκουν στον κλάδο των επιμηκώνπροϊόντων. Με συγκρατημένους υπολογισμούςπροβλέπεται ότι η εισαγωγή των προϊόντωνEQUINOX στην αγορά θα οδηγήσει σε εξοικο-νόμηση 18,000 τόνων χρωμίου στην Ευρώπησε ετήσια βάση.

Το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμαEQUINOX, που βρίσκεται στον πρώτο χρόνουλοποίησής του, διερευνά την κατασκευή με-σομεταλλικών υλικών που θα είναι ελαφρύτε-ρα, σκληρότερα και πιο ανθεκτικά στη διάβρω-ση και τη μηχανική φθορά από τον ανοξείδωτοχάλυβα. Επίσης, η διαδικασία παραγωγής τους

θα είναι λιγότερο ενεργοβόρα και κοστοβόρααπό την αντίστοιχη του ανοξείδωτου χάλυβα,διότι απαιτούνται πολύ χαμηλότερες θερμο-κρασίες. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι πολύενθαρρυντικά και μας επιτρέπουν να αισιοδο-ξούμε ότι όλοι οι στόχοι του φιλόδοξου αυτούερευνητικού προγράμματος θα επιτευχθούν.Αυτό θα έχει θετικά αποτελέσματα που ξεπερ-νούν την κοινοπραξία που υλοποιεί την έρευ-να. Τα θετικά αποτελέσματα αφορούν τη μείω-ση της εξάρτησης της Eυρωπαϊκής βιομηχανίαςαπό τον ανεφοδιασμό της σε χρώμιο, συμβάλ-λοντας στην επίτευξη ενός στρατηγικού στόχου,την αύξηση της συνεισφοράς της ευρωπαϊκήςβιομηχανίας στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόντης Ε.Ε.

Ο Π. Κάβουρας, Δρ. Φυσικός, είναι ερευνητής στηνΕρευνητική Μονάδα Προηγμένων, Σύνθετων, Να-νοϋλικών & Νανοτεχνολογίας (R-NANO) της Σχο-λής Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ.

Ο Κ.Α. Χαριτίδης, Καθηγητής στη Σχολή ΧημικώνΜηχανικών του ΕΜΠ, είναι επικεφαλής της Ερευ-νητικής Μονάδας Προηγμένων, Σύνθετων, Νανο-ϋλικών & Νανοτεχνολογίας (R-NANO).

Η ΦΑΙΔΡΑ αγαπούσε τα κόμικς. Αγαπούσε καιτη ζωγραφική. Τελικά ασχολήθηκε με την Iστο-ρία της Επιστήμης. Για ένα παιδί που αριστεύεισε όλα, αυτές οι αλλαγές δεν είναι περίεργες. ΗΦαίδρα, όμως, είχε κάτι ξεχωριστό. Σε καθετίπου αφοσιωνόταν έδινε μια ξεχωριστή πνοή,που την αντλούσε από την ίδια της την αίσθησηγια τη ζωή: Μια ευαισθησία και ένα βάθος πουμεταμόρφωναν την εικόνα μας για τον κόσμο˙μια κατάφαση και μια αποδοχή που κινητοποι-ούσαν τους ανθρώπους˙ μια ηρεμία και μιααπλότητα που διαπερνούσαν όλα τα εμπόδια.Πορεύτηκε στη ζωή της με αυτά τα χαρίσματακαι τα μοιράστηκε μαζί μας. Τη χάσαμε στα 38της, ακριβώς πριν από έναν χρόνο.

Κοιτάζω γύρω μου –τα πρόσωπα των φίλωνκαι των συναδέλφων της– και έχω μια περίεργηαίσθηση: Είναι δύσκολο να την πενθήσουμε.Πώς να πενθήσεις έναν άνθρωπο που ομόρφυ-νε τη ζωή; Που η ανάμνησή της είναι πιο ζωντα-νή από την παρακμάζουσα καθημερινότητάμας; Έγινε συνάδελφός μας στο τμήμα Μεθο-δολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμηςτου ΕΚΠΑ σε πολύ νεαρή ηλικία. Τη γνωρίζαμεόμως ήδη, γιατί υπήρξε και φοιτήτρια του τμή-ματος. Όταν επέστρεψε στο ΜΙΘΕ, μετά τη μα-κρά παραμονή της στην Αγγλία και τη Γαλλία,μοιράστηκε αμέσως τις αναζητήσεις μιας ομά-δας ανθρώπων που προσπαθούσαν να διαμορ-φώσουν μια αντίληψη για την επιστήμη και τηντεχνολογία που θα υπερβαίνει τα εσκαμμένα.Και τις μοιράστηκε με τη θετική διάθεση του νέ-ου ανθρώπου που έχει τη γνώση και τη δύναμηνα καταλύσει συμβατικές αναπαραστάσεις καιδιακρίσεις. Έγραψε και δίδαξε για πολλά θέμα-τα. Για την Επιστημονική Επανάσταση («που δενυπήρξε ποτέ», όπως της άρεσε να λέει), για τηνιστορία του τεχνητού ψύχους, για τις σχέσειςφύλου και επιστήμης, για τις επιστήμες και τηντεχνολογία σε μια Ευρώπη που δεν υπήρξε ποτέτίποτα παραπάνω από ένα σύνολο ετερογενώντοπικοτήτων.

Οι φοιτητές και οι φοιτήτριές της, τόσο στοΜΙΘΕ όσο και στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπι-στήμιο, την αγαπούσαν. Διέβλεπαν στην πα-ρουσία της την έγνοια και την κατανόηση ενόςκοντινού ανθρώπου που χαιρόταν με τις επιτυ-χίες τους και τους υποστήριζε στις δυσκολίεςτους. Τα δύσκολα χρόνια που ταλαιπωρήθηκεμε τα προβλήματα της υγείας της αγωνιζόταννα μην εγκαταλείψει τα διδακτικά της καθήκο-ντα και επέπληττε όσους την αντικαθιστούσα-με περιστασιακά, όταν διαπίστωνε ότι γινόμα-σταν αυστηροί, διαταράσσοντας την εκπαιδευ-τική σχέση που είχε εγκαθιδρύσει η ίδια με τουςφοιτητές της.

Η Φαίδρα Παπανελοπούλου έκανε ένα εκ-πληκτικό ταξίδι και είμαστε ευγνώμονες όσεςκαι όσοι συμπορευτήκαμε μαζί της. Νομίζω ότιθα της άρεσε να τη θυμόμαστε σαν φιγούρα σεμια ιστορία που μιλάει για την ανοιχτή θάλασσα,την αίσθηση του πρωινού ανέμου στο πρόσωποκαι το καθαρό βλέμμα που αγκαλιάζει τους ορί-ζοντες ενός διαρκώς νεογέννητου κόσμου.

Μ.Π.

Απουσία

Λήδα Αρνέλλου, Διδάκτωρ Επικοινωνίας της ΕπιστήμηςΒάλια Καϊμάκη, Διδάκτωρ Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Γιάννης Κοντογιάννης, Διδάκτωρ ΑστροφυσικήςΜανώλης Πατηνιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών, Πανεπιστημίου ΑθηνώνΔημήτρης Πετάκος, Διδάκτωρ Ιστορίας των Επιστημών

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Επικοινωνία: prisma@avgi.gr

ΠΡΙΣΜΑ

Οι χώρες που συγκεντρώνουν τημεγαλύτερη παραγωγή σε ΠΥΚΣhttp://tinyurl.com/gmoo4xt

Έρευνα για υλικά σκληρ ότερα, ελαφρύτερα και πιο ανθεκτικά από τον ανοξείδωτο χάλυβα

Συντονιστής: Καθηγητής Κωνσταντίνος A. ΧαριτίδηςProject Adviser: Δρ. Δημήτριος Μπιλιούρης

Οι συνεργαζόμενοι φορείς:1. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Χη-μικών Μηχανικών (Ελλάδα)Επιστημονικός υπεύθυνος: Καθηγητής Κων-σταντίνος Χαριτίδης2. Elastotec GmbH Elastomertechniken(Γερμανία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Manfred Endrich3. Dr. Kochanek Entwicklungsgellschaft(Γερμανία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Δρ. WolfgangKochanek4. Fundacion IMDEA Materiales (Ισπανία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Δρ. SrdjanMilenkovic5. Technika Univerzita v Liberci (Τσεχία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Δρ. Pavel Hanus6. ACCESS e.V. (Γερμανία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Δρ. SanthanuJana7. Open Source Management Ltd. (ΜεγάληΒρετανία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Μάνος Σοφιανό-πουλος8. CES Operations AS (Νορβηγία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Arne Gerhardsen9. Freni BREMBO Spa (Ιταλία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Mattia Alemani10. Yuzhnoye Design Office (Ουκρανία)Επιστημονικός υπεύθυνος: Iurii Bunchuk11. Innovation in Research & EngineeringSolutions (Βέλγιο)Επιστημονικός υπεύθυνος: Δρ. ΑθανάσιοςΜοροζίνηςΗ έρευνα αυτή χρηματοδοτείται από το χρη-ματοδοτικό πρόγραμμα HORIZON 2020 τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής για την Έρευνα καιΚαινοτομία, με κωδικό GA No. 689510.Περισσότερες πληροφορίες για το έργο μπο-ρούν να αναζητηθούν στην ιστοσελίδα του:equinox-project.eu

ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017

Tο Global Game Jam πραγματο-ποιείται κάθε χρόνο ταυτόχρονα σεδιαφορετικές πόλεις ανά τον κό-σμο. Αυτοσχέδιες ομάδες καλού-νται να φτιάξουν εκ του μηδενός

ένα παιχνίδι μέσα σε 48 ώρες. Φέτος τοGlobal Game Jam, που είχε θέμα τα κύματα,πραγματοποιήθηκε για πέμπτη συνεχόμενηχρονιά στην Αθήνα και συγκεκριμένα στοΖάππειο, έναν χώρο εμβληματικό για τη ζωήτης πόλης. Μακριά από στερεοτυπικές εικό-νες, από πανεπιστημιακά εργαστήρια καιunderground χώρους στους οποίους συγκε-ντρώνονταν μόνο οι επαγγελματίες και οι λά-τρεις του είδους, τα video games κατέλαβανφέτος την καρδιά της πόλης, επιτυγχάνονταςεν μέρει την «κοινωνικοποίησή» τους. Αλλά τι ακριβώς είναι το Global Game Jam; Μι-λήσαμε με τους διοργανωτές Γιώργο Καζαμίακαι Γιούλη Γιαννακαρίου και να τι μας είπαν:

Γιατί Global Game Jam και γιατίστην Αθήνα;

Γιώργος: Το Global Game Jam(GGJ) είναι μια παγκόσμια διοργά-νωση και μία από τις σημαντικότε-

ρες στον χώρο της δημιουργίας παιχνιδιών.Είναι μια ευκαιρία για τους νέους να δουλέ-ψουν δίπλα σε πιο έμπειρους και να ζητήσουντην βοήθειά τους σε οποιοδήποτε πρόβλημαμπορεί να αντιμετωπίσουν.

Και φυσικά, από μια τέτοια διοργάνωση δενθα μπορούσε να λείπει η Αθήνα. Όντας πρω-τεύουσα της χώρας, έχει συγκεντρώσει το πε-ρισσότερο εργατικό δυναμικό κι αυτό ισχύει καιστον χώρο μας. Έχουμε πολλούς και ικανούςανθρώπους κι αυτό φαίνεται και από τα αποτε-λέσματα της διοργάνωσης. Είναι πλέον εμφα-νές ότι δεν έχουμε πολλά να ζηλέψουμε απότους συναδέλφους μας στο εξωτερικό, πέραίσως των ευκαιριών. Όταν ξεκινήσαμε, αντιμε-τωπίσαμε ενστάσεις του τύπου «δεν πρέπει ναγίνει διότι θα γίνουμε ρεζίλι. Δεν μπορούμε ναανταγωνιστούμε τους δημιουργούς του εξωτε-ρικού. Δεν έχουμε το επίπεδο». Με χαρά μπο-ρώ να πω ότι οι Κασσάνδρες έχουν διαψευστεί.

Γιούλη: Στο Global Game Jam έχου-με σαν σύνθημα το «καινοτομία, πει-ραματισμός, συνεργασία». Φέρνο-

ντας τον κόσμο κοντά σε ένα ευχάριστο καιδημιουργικό περιβάλλον, τους δίνεις την ευ-καιρία να δοκιμάσουν νέες συνεργασίες καιιδέες που δεν είχαν τον χρόνο να εφαρμό-σουν μέσα στην καθημερινότητά τους λόγωτων απαιτήσεων των έργων που τρέχουν.

Πέρα όμως από την Αθήνα, το GGJ διοργα-νώνεται και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Τιςπροηγούμενες χρονιές το GGJ φιλοξενήθηκεστο Ρέθυμνο και δύο φορές στη Θεσσαλονίκη.Φέτος φιλοξενήθηκε για τρίτη φορά στην Πά-

τρα και πρώτη φορά στην Καστοριά.

Ποιοι συμμετέχουν σε μια τέτοιαδιοργάνωση και πόσο «ανοιχτή»στο κοινό θα λέγατε ότι είναι;

Γιώργος: Στη διοργάνωση μπορούννα πάρουν μέρος όλοι όσοι θέλουννα φτιάξουν ένα παιχνίδι και έχουν

τις ανάλογες ικανότητες και δεξιότητες. Αυτόείναι πολύ περισσότερο εμφανές στη δημι-ουργία ενός βιντεοπαιχνιδιού. Στα επιτραπέ-ζια παιχνίδια οι ανάγκες είναι λιγότερες,όπως είναι κατανοητό, καθώς ένας ζωγρά-φος και ένας game designer αρκούν για ναβγει ένα πολύ καλό παιχνίδι με άρτιο αισθητι-κό αποτέλεσμα.

Γιούλη: Πέρα όμως από τα βιντεο-παιχνίδια και τα επιτραπέζια, κάποι-ος μπορεί να φτιάξει και ένα παιχνί-

δι χώρου, όπως αυτά που παίζαμε όταν ήμα-σταν μικροί, όπως τα μήλα, η αμπάριζα κ.τ.λ.Εκεί τα πράγματα είναι αρκετά πιο απλά. Τομόνο που ζητάμε είναι ανθρώπους με μεράκικαι κέφι, που καταλαβαίνουν τα όρια τους καιτις ικανότητές τους.

Από την εμπειρία σας, τα παιχνίδιαπου φτιάχνονται σε ένα jam ολο-κληρώνονται, γίνονται προϊόντα;

Γιώργος: Δυστυχώς όχι. Πολύ λίγα.Για τους περισσότερους είναι έναδημιουργικό διάλλειμα μέσα στην

τρέλα της καθημερινότητας. Συνήθως, όταντελειώσουν με το Jam, γυρίζουν στουςγνωστούς ρυθμούς. Κάποιοι τα δουλεύουνπαράλληλα, αλλά με πιο αργούς ρυθμούς.Έχουμε δει όμως παιχνίδια να ολοκληρώ-νονται τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξω-τερικό.

Γιούλη: Αυτό που έχουμε δει όμωςνα βγαίνει από το Global Game JamAthens είναι νέες ομάδες που είτε

γνωρίστηκαν εκεί είτε δούλεψαν εκεί μαζί.Αυτές οι ομάδες προχωρούν στην ανάπτυξηπιο φιλόδοξων έργων. Παιχνιδιών πιο απαι-τητικών από θέμα χρόνου ανάπτυξης και ποι-ότητας κώδικα, γραφικών κ.τ.λ.

Ποιοι είναι οι μελλοντικοί σας στό-χοι; Πώς βλέπετε τη διοργάνωσησε δέκα χρόνια από τώρα;

Γιώργος: Ο άμεσος στόχος μας είναικάθε χρονιά να βγάζουμε περισσό-τερα παιχνίδια. Θέλουμε να φέρου-

με κοντά μας καινούργιους ανθρώπους πουθέλουν να ασχοληθούν με τον χώρο. Θέλου-με η κοινότητα που χτίζουμε να μεγαλώσεικαι να δώσει διεξόδους σε όσο περισσότε-ρους γίνεται. Να δημιουργηθούν νέες ομάδεςανάπτυξης που θα οδηγήσουν στη δημιουρ-γία εταιρειών και τελικά στη δημιουργία νέωνθέσεων εργασίας. Είναι κρίμα όλο αυτό το δυ-ναμικό που έχουμε να ψάχνει διέξοδο στοεξωτερικό ή να εγκαταλείπει το όνειρό του.

Γιούλη: Σκοπεύουμε να κάνουμε καιάλλες διοργανώσεις πέρα από τοGlobal Game Jam Athens, οι οποί-

ες θα ενισχύσουν τους Έλληνες δημιουργούςπαιχνιδιών. Σε δέκα χρόνια θα θέλαμε ναβγάζουμε 100 παιχνίδια σε κάθε διοργάνωσηκαι να είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε κά-ποια από αυτά να προχωρήσουν παραπέρα.

ΕΛΙΝΑ ΡΟΪΝΙΩΤΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ

ΤΟΥ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

;

;

;

;

!

!!

!

!

!

!

!

Eθνικό περίπτερο στο MWC2017Η Ελλάδα θα συμμετάσχει για 5η συνεχόμενη χρονιά στο μεγαλύτερο γεγονός στον

χώρο της ψηφιακής επικοινωνίας, το Μobile World Congress 2017, στη Βαρκελώνη,27 Φεβρουαρίου ώς 3 Μαρτίου, με αποστολή που συνδιοργανώνεται από τον Σύνδε-σμο Εταιρειών Κινητών Εφαρμογών Ελλάδος (ΣΕΚΕΕ) και το Enterprise Greece, μετην υποστήριξη του υπουργείουΨηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινω-νιών και Ενημέρωσης, της Περιφέ-ρειας Αττικής, του Συνδέσμου Επι-χειρήσεων Πληροφορικής και Επι-κοινωνιών Ελλάδας (ΣΕΠΕ), τουCorallia και τελεί υπό την αιγίδατου Χρηματιστηρίου Αθηνών. Η ελ-ληνική αποστολή στο Mobile WorldCongress θα έχει μαζί της, όπως και στις προηγούμενες συμμετοχές, το οικοσύστηματης καινοτομίας και τεχνολογίας της χώρας. Kύριος στόχος είναι η διεθνής δικτύωσητων ελληνικών επιχειρήσεων και η παρουσίαση των ελληνικών προϊόντων.

Ναι στην κοινοποίηση δεδομένωνΠάνω από το ένα τέταρτο των χρηστών του Διαδικτύου (27%) δηλώνει πρόθυμο να

μοιραστεί προσωπικά του δεδομένα με αντάλλαγμα οφέλη και ανταμοιβές, όπως φα-νερώνει μια νέα έρευνα της GfK. Ταπροσωπικά δεδομένα περιλαμβά-νουν στοιχεία για την υγεία, τα οικο-νομικά, την οδήγηση, τη χρήσηενέργειας, ενώ τα οφέλη περιλαμ-βάνουν μικρότερο κόστος υπηρε-σιών ή εξατομικευμένες υπηρεσίες.Αντίθετα, μόνο το 19% δηλώνειπλήρη απροθυμία να αποκαλύψειπροσωπικά δεδομένα ανεξαρτήτωςανταλλάγματος. Η GfK διεξήγαγετην έρευνα σε 17 χώρες (Αργεντι-νή, Αυστραλία, Βέλγιο, Βραζιλία,Γερμανία, Ιαπωνία, ΗΠΑ, Ιταλία,Ισπανία, Καναδά, Κίνα, Βρετανία, Μεξικό, Νότιο Κορέα, Ολλανδία και Ρωσία) σε κατα-ναλωτές ηλικίας άνω των 15 ετών.

Η έρευνα βρίσκεται (στα αγγλικά) στη διεύθυνση http://www.gfk.com/global-studies/global-studies-sharing-data/

Ήχος και φως Ένα νέο φορητό ηχείο, το PH1, παρουσίασε η LG Electronics. Το PH1 ενσωματώνει

τρεις λειτουργίες φωτισμού LED, ενώ οι ακροατές μπορούν να ρυθμίσουν ένα σταθε-ρό χρώμα, να χαλαρώσουν με μια απαλή αύρα φωτός ή να αφήσουν το φως να ανα-βοσβήνει με τον ρυθμό της μουσικής. Τέλος, στο LG PH1 υπάρχει η δυνατότητα συγ-χρονισμού του τηλεφώνου με το ηχείο. Στην περίπτωση εισερχόμενης κλήσης, ο χρή-στης μπορεί να διακόψει προσωρινά τη μουσική και να πραγματοποιήσει συνομιλίαανοιχτής ακρόασης χρησιμοποιώντας το ενσωματωμένο μικρόφωνο του ηχείου. Ηδιάρκεια της μπαταρίας λιθίου είναι πέντε ώρες.Εμείς οι υπόλοιποι, παίρνουμε μια γεύση στο www.forhonorgame.com/scars

ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ να μην υπάρχει και σε βίντεο.Όσοι θέλουν να πάρουν μια γεύση από το GlobalGame Jam της Αθήνας μπορούν να δουν το αναλυ-τικό βίντεο που ετοίμασε η Γενική Γραμματεία Ενη-μέρωσης και Επικοινωνίας και που φιλοξενείται στοwebtv της. Μιλάνε αρκετοί από όσους έκαναν τηνέναρξη της εκδήλωσης, όπως ο Λευτέρης Κρέτσος,γενικός γραμματέας, και ο Γιάννης Σκαρπέλος, ανα-πληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μέσων, Ενημέρω-σης και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου.Από το Πάντειο γνωρίζουμε και το εργαστήριοGame Lab και ακούμε τους ερευνητές να μας μιλά-νε για την επίδραση των παιχνιδιών στα παιδιά.

Το Global Game Jam της Αθήνας

21/

Global Game Jam Athens 2017

Με όχημα το παιχνίδι

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

Ένα τριήμερο παιχνίδι

Ποιος είναι ο νικητής

GGJ Athens 2017. Στο https://youtu.be/_c_VyPJ6xfM

ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 201723/ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ,

ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΣΙΜΟΝΗ ΗΛΙΑΔΗ, ΤΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΣΤΕΛΙΟΥ, ΤΟΥ ΚΩΣΤΑΘΕΟΛΟΓΟΥ ΣΤΗ ΛΗΔΑ ΑΡΝΕΛΛΟΥ

Ποιο ήταν το αντικείμενο τηςέρευνάς σας;

Αντικείμενο της έρευνάς μας ήτανη μελέτη του κοινωνιολογικού καιακαδημαϊκού προφίλ των φοιτη-

τών/τριών Φιλοσοφίας στην Ελλάδα, τόσο σεπροπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπε-δο. Ειδικότερα, οι στόχοι μας ήταν τρεις:

Πρώτον, να εντοπίσουμε τα κοινωνιολογικάχαρακτηριστικά των φοιτητών/τριών Φιλοσο-φίας στην Ελλάδα (π.χ. τις μουσικές τους προ-τιμήσεις, το οικογενειακό τους εισόδημα, τησχέση τους με τον πολιτισμό και την πολιτική).Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου στόχου, ιδιαί-τερη έμφαση δόθηκε στην κατανομή των φοι-τητών/τριών βάσει φύλου, με τη διεξαγωγήμιας παράλληλης έρευνας κατά την οποία συλ-λέχθηκαν στοιχεία από τις Γραμματείες όλωντων Τμημάτων Φιλοσοφίας στην Ελλάδα σχε-τικά με την έμφυλη κατανομή τωνφοιτητών/τριών Φιλοσοφίας σε τρία επίπεδασπουδών: στο προπτυχιακό επίπεδο, στην κα-τεύθυνση Φιλοσοφίας και στο μεταπτυχιακόεπίπεδο.

Δεύτερον, να διερευνηθεί ο βαθμός εξοικεί-ωσης των φοιτητών/τριών με τη Φιλοσοφίακαι με βασικές φιλοσοφικές έννοιες, όπως ηγνώση και η ηθική.

Τρίτον, να μετρηθεί το επίπεδο γνώσης τηςφιλοσοφικής επιχειρηματολογίας.

Πώς προέκυψε η ιδέα για τη συ-γκεκριμένη έρευνα;

Η ιδέα για την έρευνα προέκυψε τυ-χαία, κατά τη διάρκεια μιας συζήτη-σης που είχαμε σχετικά με το πόσο

σημαντική είναι η έννοια του επιχειρήματοςστη Φιλοσοφία. Και μετά αναρωτηθήκαμε:Άραγε οι φοιτητές/τριες Φιλοσοφίας γνωρί-ζουν τι είναι και από τι αποτελείται ένα επι-χείρημα; Η μια ερώτηση έφερε αναπόφευκτατις υπόλοιπες: Είναι άραγε οι φοιτητές/τριεςεξοικειωμένοι με τη Φιλοσοφία και με βασι-κές έννοιές της; Ποιοι/ες επιλέγουν να ασχο-ληθούν με τη Φιλοσοφία στην Ελλάδα; Καιστο τέλος είπαμε «γιατί δεν το ψάχνουμε;».

Ποιοι συμμετείχαν στην έρευνακαι ποια μέθοδο ακολουθήσατε;

Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά731 φοιτητές/τριες που παρακο-λουθούσαν μαθήματα Φιλοσοφίας

σε έξι ελληνικά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύ-ματα κατά το ακαδημαϊκό έτος 2014-2015.Ακολουθήσαμε τη μέθοδο δειγματοληψίας

που βασίζεται σε διαθέσιμα υποκείμενα(availability sampling). Προκειμένου ωστό-σο να ενισχύσουμε τόσο την ποικιλότητα, όσοκαι την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματόςμας, επιδιώξαμε να περιλαμβάνονται σε αυτόφοιτητές/τριες από όλα τα εξάμηνα σπουδώνκαι απ’ όλα τα ΑΕΙ στα οποία υπάρχει ΤμήμαΦιλοσοφίας, ενώ παράλληλα φροντίσαμε ταερωτηματολόγια να συμπληρωθούν σε δια-φορετικές ώρες, μέρες, αίθουσες και μαθή-ματα Φιλοσοφίας από το σύνολο των παρευ-ρισκομένων στην αίθουσα φοιτητών/τριών.

Ποιο είναι το προφίλ των φοιτη-τών/τριών Φιλοσοφίας στην Ελλά-δα που προέκυψε;

Όσον αφορά τα κοινωνιολογικάτους χαρακτηριστικά, τα ευρήματάμας δείχνουν ότι οι φοιτητές/τριες

Φιλοσοφίας στην Ελλάδα προέρχονται κυ-ρίως από χαμηλά και μεσαία εισοδηματικάστρώματα, έχουν αποφοιτήσει από δημόσιασχολεία, ακούν κατά πλειοψηφία ποπ, ροκ,χιπ-χοπ ή έντεχνη μουσική, επισκέπτονται συ-χνότερα αρχαιολογικά μουσεία απ’ ό,τι γκα-λερί σύγχρονης τέχνης, ενώ θεωρούν κατάπλειονότητα τους εαυτούς τους πολιτικοποι-ημένους. Επιπλέον, από την παράλληληέρευνά μας προέκυψε ότι οι γυναίκες φοιτή-τριες Φιλοσοφίας στην Ελλάδα υπερτερούναριθμητικά των αντρών φοιτητών σε όλα ταεπίπεδα σπουδών, με τον αριθμό τους ωστό-σο να μειώνεται όσο προχωρά η φιλοσοφικήεξειδίκευση.

Όσον αφορά την εξοικείωσή τους με το αντι-κείμενο και με βασικές έννοιες της Φιλοσο-φίας, τα ευρήματά μας δείχνουν ότι οι φοιτη-τές/τριες Φιλοσοφίας ασχολούνται κατά πλειο-νότητα με τη Φιλοσοφία από το σχολείο, θεω-ρούν ότι η Φιλοσοφία συμβάλλει κυρίως στοντρόπο που σκέφτονται και κατανοούν τον κό-σμο, διαβάζουν σε μεγάλο ποσοστό εξωδιδα-κτικά βιβλία Φιλοσοφίας και δηλώνουν στηνπλειονότητά τους μέτριο βαθμό εξοικείωσης

με τη Φιλοσοφία, ενώ μόνο το 16% θεωρεί ότιέχει υψηλό ή πολύ υψηλό βαθμό εξοικείωσηςμε το αντικείμενο. Ο χαμηλός (ή έστω χαμηλό-τερος του αναμενόμενου) βαθμός εξοικείωσηςτων φοιτητών/τριών διαπιστώθηκε και από τιςαπαντήσεις τους σε μια σειρά από ερωτήσειςφιλοσοφικών γνώσεων, όπως, για παράδειγ-μα, σε αυτές που αφορούσαν τον ορισμό τηςγνώσης, τον ορισμό του επιχειρήματος και τηναξιολόγηση επιμέρους επιχειρημάτων ωςέγκυρα, ορθά, άκυρα ή λογικές πλάνες.

Υπήρξαν ευρήματα που θεωρείτεαναπάντεχα και γιατί;

Πολλά! Κατ’ αρχάς, μας εξέπληξε τογεγονός ότι η πλειονότητα των φοι-τητών/ τριών Φιλοσοφίας που συμ-

μετείχαν στην έρευνα αφενός δεν γνώριζαντα συστατικά στοιχεία ενός επιχειρήματος(τουλάχιστον μια προκείμενη και ένα συμπέ-ρασμα), αφετέρου δεν συνέδεαν τη γνώση μετον πλατωνικό ορισμό της (αληθής δικαιολο-γημένη πεποίθηση). Κατά δεύτερον, ενώ -όπως ήταν αναμενόμενο- οι επιδόσεις τωνμεταπτυχιακών φοιτητών/τριών στις ερωτή-σεις φιλοσοφικών γνώσεων ήταν καλύτερεςαπό εκείνες των προπτυχιακών, μας προβλη-μάτισε το γεγονός ότι προπτυχιακοί φοιτη-τές/τριες χαμηλότερων εξαμήνων σημείω-σαν σε πολλές περιπτώσεις καλύτερες επι-δόσεις στις ερωτήσεις φιλοσοφικών γνώσε-ων από εκείνους/ες που βρίσκονταν σε υψη-λότερα εξάμηνα. Τέλος, ένα εύρημα όχι τόσοαναπάντεχο, αλλά οπωσδήποτε εντυπωσια-κό συγκριτικά με το τι συμβαίνει στο εξωτε-ρικό ήταν τα πολύ υψηλά ποσοστά γυναικώνφοιτητριών Φιλοσοφίας στην Ελλάδα.

Ποιοι ήταν οι περιορισμοί της συ-γκεκριμένης έρευνας;

Κατ’ αρχάς, η μέθοδος που ακολου-θήσαμε, παρ’ ότι χρησιμοποιείταιευρέως σε εμπειρικές μελέτες τέ-

τοιου τύπου, δημιουργεί επιφυλάξεις σχετικάμε τη δυνατότητα ή τον βαθμό γενίκευσηςτων ευρημάτων μας. Επιπλέον, παρ’ ότι προ-βήκαμε σε μια σειρά από ενέργειες προκει-μένου να ενισχύσουμε την ποικιλότητα καιτην αντιπροσωπευτικότητα του δείγματόςμας, στο δείγμα μας δεν περιλαμβάνονταναναπόφευκτα φοιτητές/τριες που απουσία-ζαν συστηματικά από τις παραδόσεις των μα-θημάτων (π.χ. εργαζόμενοι/ες φοιτητές/τριες), ενώ -παρά τις επιδιώξεις μας- από τοΑριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκηςκαταφέραμε τελικά να συλλέξουμε μόνοαριθμητικά στοιχεία σχετικά με την έμφυληκατανομή των φοιτητών/τριών Φιλοσοφίας.

Ποιες άλλες παράμετροι θεωρείτεότι αξίζει να μελετηθούν στο μέλ-λον;

Η παρούσα έρευνα θα μπορούσε νααποτελέσει τη βάση για την εμπει-ρική διερεύνηση μιας σειράς άλ-

λων ζητημάτων. Για παράδειγμα, θα είχε εν-διαφέρον να πραγματοποιηθεί μια αντίστοι-χη έρευνα σε σχολικό επίπεδο, ώστε να δού-με ποια είναι η εικόνα που έχουν οι μαθη-τές/τριες για τη Φιλοσοφία και να προσδιορί-σουμε το είδος και το επίπεδο των φιλοσοφι-κών γνώσεων που αποκτώνται στο σχολείο.Επιπλέον, θα άξιζε να μελετηθούν εμπειρικάοι φιλοσοφικές διαισθήσεις (intuitions) τωνφοιτητών/τριών για μια σειρά από νοητικάπειράματα και να ελεγχθεί κατά πόσο αυτέςδιαφοροποιούνται ανάλογα με το φύλο.

Θεματικός τίτλος. Έρευνα για τουςφοιτητές/τριες Φιλοσοφίας στα ελληνικά ΑΕΙ:Ταυτοτικά στοιχεία των φοιτητών/τριών Φιλοσο-φίας στα ελληνικά ΑΕΙ και βαθμός εξοικείωσήςτους με το φιλοσοφικό επιχείρημα.Ερευνητική ομάδα. Σιμόνη Ηλιάδη, υποψήφιαδιδάκτορας Φιλοσοφίας ΕΜΠΣπυρίδων Στέλιος, διδάκτορας Φιλοσοφίας, ΕΔΙΠΕΜΠΚώστας Θεολόγου, επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ(επιστημονικός υπεύθυνος)Χρηματοδότηση. Η έρευνα δεν χρηματοδοτή-θηκε από κανέναν φορέα. Υλοποιήθηκε εξ ολο-κλήρου με ίδιους πόρους των ερευνητών και μετη βοήθεια του εξοπλισμού του Εργαστηρίου Θε-ωρητικής και Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας, Ιστο-ρίας και Κοινωνιολογίας των Επιστημών και Τε-χνολογίας του Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνι-κών Επιστημών και Δικαίου της Σχολής Εφαρμο-σμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημώντου Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

;

;

;

; ;

;

;

!

!

!

! !

!

!ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ ΑΡΝΕΛΛΟΥ

Tι προκύπτει αν συνδυάσει κανείς υφάσματα με νέεςτεχνολογίες, όπως είναι οι μικροηλεκτρονικές συ-σκευές, τα ευφυή υλικά, τα δίκτυα, οι καινοτόμες με-θόδοι σχεδιασμού και παραγωγικές τεχνικές; Υβρί-δια με νέες ιδιότητες, διαδραστική συμπεριφορά και

ενισχυμένες επιδόσεις που φέρνουν, κυριολεκτικά, την τεχνο-λογία σε επαφή με τον άνθρωπο. Επινοήματα ταινιών επιστημο-νικής φαντασίας ή πραγματικότητα;

Βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας επανάστασης κατά την οποίατο ένδυμα επανεξετάζει τη σχέση του με το ανθρώπινο σώμα,θέτοντας νέα όρια και διαφορετικά ζητούμενα. Από την αναζή-τηση της ποιότητας και της ομορφιάς περνάμε στην αναζήτησητης χρηστικότητας και της αλληλεπίδρασης. Το μέλλον θέλει τημόδα διαδραστική, λειτουργική και λιγότερο… υφασμάτινη. Η επι-στήμη και η τεχνολογία φαίνεται να εισβάλλουν δυναμικά στονχώρο της μόδας, υποσχόμενες μια συναρπαστική εξέλιξη. Ηκλωστοϋφαντουργία και η υψηλή ραπτική συνδυάζονται με τηντεχνολογία υλικών, με την ηλεκτρονική και τη μηχανική, τιςπροηγμένες τεχνολογίες παραγωγής, τη νανοτεχνολογία, τονψηφιακό σχεδιασμό και την τεχνητή νοημοσύνη και παράγουνκαινοτόμα προϊόντα που επαναπροσδιορίζουν τη φύση του υφά-σματος και τον ρόλο της ένδυσης στην καθημερινότητά μας.

Μία από τις τεχνολογίες που πρωτοεμφανίστηκαν στις επιδεί-ξεις μόδας τη δεκαετία του '60 ήταν τα e-textiles. Πρόκειται γιαευφυή υφάσματα που έχουν τη δυνατότητα να μεταβάλλουν τοσχήμα τους, τη δομή τους, τη συμπεριφορά τους ή κάποια χαρα-κτηριστική ιδιότητά τους ανταποκρινόμενα σε ερεθίσματα πουδέχονται από το περιβάλλον τους. Μπορεί να έχουν τη μορφήενός λειτουργικού υλικού ή ενός έξυπνου συστήματος που εμπε-ριέχει ύφασμα ή πλαστικό, ηλεκτρονικά εξαρτήματα και άλλα υλι-κά. Τα ερεθίσματα στα οποία ανταποκρίνονται μπορεί να είναιοπτικά, ηλεκτρικά, μαγνητικά, μηχανικά, χημικά, θερμικά και όχιμόνο.

Οι δυνατότητές τους ποικίλλουν ανάλογα με τον βαθμό ευ-φυΐας τους και τη λειτουργία που καλούνται να εκτελέσουν. Μπο-ρούν να επικοινωνήσουν με τον χρήστη, να δεχτούν ερεθίσματααπό το περιβάλλον, να συλλέξουν πληροφορίες από αυτό ή ναπροσαρμοστούν στις εξωτερικές συνθήκες, να μεταμορφωθούναλλάζοντας σχήμα, μέγεθος, ελαστικότητα, χρώμα, δομή ή ακό-μη να παράγουν, να μεταφέρουν και να αποθηκεύσουν ενέργεια.Παραδοσιακά υλικά συνδυάζονται με ηλεκτροαγώγιμες ίνες ήμελάνια, ημιαγωγούς, πιεζοηλεκτρικούς αισθητήρες και ενερ-γοποιητές, υλικά αλλαγής φάσης, φωτοβολταϊκά, αγώγιμα πο-λυμερή, χρωμικά υλικά, κράματα μνήμης σχήματος, διόδους εκ-πομπής φωτός, υδροφοβικά σπρέι, οπτικές ίνες, νανο-υλικά,κλωστές μνήμης σχήματος και άλλα.

Ένα από τα πρώτα παραδείγματα ενσωμάτωσης ηλεκτρονι-κών εξαρτημάτων και μηχανικών μερών σε ρούχα, με σκοπό τημεταβολή του σχήματός τους, είναι η σειρά «Transformerdresses», που δημιουργήθηκε από τον σχεδιαστή HusseinChalayan και τον μηχανικό Moritz Waldemeyer. Αξιοποιώνταςκαλώδια, μικροκινητήρες, μικροελεγκτές, μπαταρίες και κράμα-τα μνήμης σχήματος, δημιούργησαν μάξι φορέματα που μετα-τρέπονται σε μίνι, γιακάδες που ανοίγουν όταν έχει ζέστη, μιαφούστα από μηχανοκίνητα πτερύγια που κάμπτονται, ακόμη καιένα φόρεμα που συρρικνώνεται σε καπέλο.

Ωστόσο, η μόδα δεν επικεντρώνεται μόνο στη λειτουργικότη-τα των υλικών. Ο τρόπος σχεδιασμού, τα μέσα παραγωγής αλλάκαι το είδος των υλικών που αξιοποιούνται εξελίσσονται συνε-χώς. Έτσι, «υφάσματα» προκύπτουν μέσα από διαδικασίες όπως

αυτές του αλγοριθμικού ή του βιομιμητικού σχεδιασμού, τηςτρισδιάστατης εκτύπωσης, του καλουπώματος ή της κοπής μελέιζερ, ακόμη και από μη συμβατικά υλικά, όπως πλαστικό, σιλι-κόνες, ξύλο ή μέταλλο. Ο πειραματισμός και η συνεργασία μετα-ξύ διαφορετικών επιστημονικών κλάδων γεννούν πρωτότυπαέργα που ακροβατούν μεταξύ τέχνης, επιστήμης και τεχνολογίας.

Μέσα από μια τέτοια συνεργασία, η αρχιτέκτων Neri Oxman(Mediated Matter, MIT Media Lab), η Δανή σχεδιάστρια μόδαςIris van Herpen και η εταιρεία Stratasys δημιούργησαν το πρώ-το τρισδιάστατα εκτυπωμένο ευέλικτο φόρεμα. Εμπνευσμένοαπό βιομιμητικά μοτίβα, συνδυάζει μαλακά και σκληρά υλικά το-ποθετημένα κατάλληλα ώστε να επιτυγχάνεται η απαραίτητηελευθερία στην κίνηση και ταυτόχρονα η διατήρηση της φόρ-μας.

Τα τελευταία χρόνια ο τομέας της ένδυσης στρέφεται και σελύσεις φιλικότερες προς το περιβάλλον, με τη χρήση βιώσιμωνυλικών, βιοδιαλυτών ρούχων αλλά και υβριδίων υφασμάτων καιζωντανών μικροοργανισμών. Μια πρόσφατη εφαρμογή της τε-λευταίας τεχνολογίας, που προέκυψε ως αποτέλεσμα ερευνών οιοποίες πραγματοποιήθηκαν από την ομάδα bioLogic τουTangible Media Group (MIT Media Lab) σε συνεργασία με τηNew Balance, είναι αυτή του «Bio-skin Clothing». Αξιοποιώνταςτην ιδιότητα του βακτηρίου Bacillus subtilis natto να διαστέλλε-ται και να συστέλλεται ανάλογα με την υγρασία του περιβάλλο-ντος, η ομάδα καλλιεργεί και ενσωματώνει τα βακτήρια σε ύφα-σμα με την τεχνική της βιοεκτύπωσης προκειμένου να επιτύχειτον φυσικό αερισμό του σώματος, δημιουργώντας ελεγχόμενεςοπές. Ο βαθμός εξάτμισης του ιδρώτα καθορίζεται μέσα από τονσχεδιασμό και εξαρτάται από το μέγεθος, το σχήμα, τα μοτίβα καιτη θέση των οπών στο ρούχο.

Είτε πρόκειται για κινητά που φορτίζονται από την τσάντα μας,στολές που παρακολουθούν τους παλμούς της καρδιάς μας, τζά-κετ που αναπαράγουν την αγαπημένη μας μουσική, ρούχα πουπροσαρμόζονται ανάλογα με την υγρασία και τη θερμοκρασίατου περιβάλλοντος, είτε για ρούχα κατασκευασμένα από μύκητεςή τρισδιάστατα εκτυπωμένα, οι νέες τεχνολογίες αναμένεται νακατακλύσουν στο προσεχές μέλλον τον χώρο της μόδας. Θέτο-ντας σε αμφισβήτηση τα στερεότυπα που πλαισιώνουν τις έν-νοιες της ένδυσης και της ομορφιάς, υπόσχονται στο μέλλον ναμεταβάλλουν την καθημερινότητά μας.

Η Δάφνη Αρνέλλου είναι αρχιτέκτων μηχανικός, απόφοιτος τουΕΜΠ, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Προηγμένη Αρχιτεκτονικήστο Ινστιτούτο Προηγμένης Αρχιτεκτονικής της Βαρκελώνης(Iaac) και ειδικεύεται στα ψηφιακά προγραμματιζόμενα υλικά και

Φοιτητές και φοιτήτριες Φιλοσοφίας στην Ελλάδα

Προφίλ και εξοικείωσημε τη φιλοσοφική επιχειρηματολογία Όταν η επιστήμη και η τεχνολογία

εισβάλλουν στον χώρο της μόδαςEΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΕΧΝΕΣ

ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Εικόνα 1: Αριστερά, φόρεμα που κινείται, σχεδιασμένο απότον Hussein Chalayan και προγραμματισμένο από τον MoritzWaldemeyer (2007). Δεξιά, το φόρεμα «Herself», που καθα-ρίζει την ατμόσφαιρα. Δημιουργήθηκε από το University ofSheffield σε συνεργασία με το London College of Fashion καιτο University of Ulster

Εικόνα 4: Αριστερά, η στολή Bio-skin Clothing που «αναπνέ-ει» με το άνοιγμα οπών, κατασκευασμένη από το TangibleMedia Group σε συνεργασία με τη New Balance. Δεξιά, λε-πτομέρεια του υφάσματος

Εικόνα 2: Αριστερά, το πρώτο ευέλικτο τρισδιάστατα εκτυ-πωμένο φόρεμα (DRESS VT091) της συλλογής VoltageCouture (2013), σχεδιασμένο από τις Iris van Herpen καιNeri Oxman και κατασκευασμένο από τη Stratasys. Δεξιά,λεπτομέρεια του υφάσματος

EΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑHIGHTECH ΥΦΑΣΜΑΤΑ

Εικόνα 3: Πάνω, φόρεμα καλου-πωμένο στο χέρι από διαφανή πο-λυουρεθάνη και ενχυτευμένηχρωματιστή, από τη συλλογήBetween The Lines των Iris vanHerpen (2017) και Esther Stocker.Δεξιά, από την ίδια σειρά, ένα φό-ρεμα κατασκευασμένο από ύφα-σμα κομμένο με λέιζερ

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

Κάποτε υπήρχαν πέστροφες στα μικρά ποτά-μια πάνω στα βουνά. Τις έβλεπες να στέκο-

νται στο κεχριμπαρένιο ρεύμα και τα πτερύγιαμε τις λευκές τους άκρες να ρυτιδιάζουν απα-

λά στο ρεύμα του ποταμού. Τις έπιανες στηνπαλάμη σου και μύριζαν μούσκλα. Στιλπνές

και ψωμωμένες, μ’ εκείνη τη χαρακτηριστικήσυστροφή του κορμού τους. Πάνω στη ράχη

τους είχανε σχέδια κυματιστά, χάρτες του κό-σμου από τις απαρχές του. Χάρτες και λαβυ-

ρίνθους. Ενός πράγματος που δεν θα μπο-ρούσε να μπει ξανά πίσω στη θέση του. Ούτε

και να φτιαχτεί σωστό ξανά. Στις βαθιές κοιλά-δες όπου ζούσαν, όλα πήγαιναν πολύ πιο πί-

σω από την ηλικία του ανθρώπου κι όλα σιγο-ψιθύριζαν μυστήριο.

Κόρμακ Μακ Κάρθι, Ο Δρόμος (2006)

Oδιάσημος Γάλλος μαθηματικόςκαι φιλόσοφος Ρενέ Ντεκάρτέλεγε ότι μπορούμε να συλλά-βουμε την αλήθεια μέσα απόσαφείς και ευκρινείς ιδέες.

Αντίθετη γνώμη είχε ο Ιταλός πολιτικός φιλό-σοφος και ιστορικός Τζιαμπατίστα Βίκο. Το1725 δημοσίευσε το έργο του “ScienzaNuova” (“Νέα Επιστήμη”). Η βασική αρχή τουέργου είναι ότι η αλήθεια δημιουργείται ή επι-νοείται. Η πολιτική ζωή για τον Βίκο, όπως καιτα Μαθηματικά κατασκευάζονται εξολοκλή-ρου. Ο Βίκο θεωρούσε ότι η Γεωγραφία έχειμια μυθική διάσταση, ότι κατασκευάζει κάτιπου δεν προϋπάρχει. Σημείωνε ότι αυτή η μυ-θική διάσταση της γεωγραφικής γνώσης συν-δεόταν με τα συμφέροντα ενός τόπου και,στην περίπτωση σχεδιασμού των χαρτών, μετα συμφέροντα των αυτοκρατοριών.

Ο άνθρωπος, σύμφωνα με τον Βίκο, έχειτρεις εξαιρετικές διανοητικές ικανότητες. Αυτέςείναι η μνήμη, η φαντασία και η ευφυΐα(memoria, fantasia, ingegno). Σε αυτές τιςτρεις ικανότητες οφείλεται και ο μυθοποιητικόςχαρακτήρας της Γεωγραφίας. Τι σημαίνει αυτό;Σημαίνει ότι η Γεωγραφία δεν αναπαριστά τηφύση με όρους αλήθειας, αλλά έχει μια ρητορι-κή διάσταση. Με άλλα λόγια, κατασκευάζουμεξανά τον κόσμο και τον κάνουμε οικείο σε εμάςμέσω των μυθοπλαστικών ικανοτήτων μας. Οτρόπος με τον οποίο κάνουμε Γεωγραφία καισχεδιάζουμε χάρτες είναι κατασκευή και οικει-οποίηση του κόσμου. Η οικειοποίηση αυτή,ωστόσο, είναι προϊόν της λογικής. Λόγω αυτώντων ικανοτήτων, ο άνθρωπος μεταφέρει τον«πολιτισμό» του, την εικόνα που έχει για τον κό-σμο, σε περιοχές «απολίτιστες» και επεκτείνε-ται αυτές.

Σε σχέση με την ευφυΐα, αναφέρει ως παρά-δειγμα τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι έδινανονόματα στα μέρη του κόσμου που αποικούσανανάλογα με τη γεωγραφία της Ελλάδας. Η κα-τανομή και επέκταση του χώρου γινόταν με ση-μείο αναφοράς τον δικό τους τόπο. Ένωσανανόμοια και διαφορετικά πράγματα. Η ίδια διά-σταση είναι παρούσα και στην περίοδο του Δια-φωτισμού και της αποικιοκρατίας. Δεν άλλαξεαπλώς η γνώση που έχουμε για τον κόσμο, αλ-λά κατασκευάστηκαν νέοι τόποι και νέοι χάρτεςπου περιέκλειαν αυτούς τους τόπους μέσα σεσύνορα. Ας δούμε σχηματικά τι μας λέει ο Βίκο.Η μνήμη επανέφερε τις χωρικές σχέσεις ομά-δων και κοινοτήτων. Η φαντασία δημιουργού-σε συνδέσεις αυτών των κοινοτήτων σε επίπε-

δο γεωγραφικής κατανομής, όπως νησιών καιακτών. Τέλος, η ευφυΐα διαμόρφωνε μια γεω-ποιητική λογική που αντικατοπτριζόταν στονσχεδιασμό του χάρτη, δημιουργώντας με αυτότον τρόπο την έννοια του τόπου, της τοπικότη-τας, που είναι διακριτή από μια άλλη. Αυτή εί-ναι η Γεωγραφία του Διαφωτισμού για τον Βί-κο. Είναι μια Γεωγραφία που επαναπροσδιορί-ζει τη σχέση του παρατηρητή με τον κόσμο, τηναίσθηση με την οποία ο νοητικός εσωτερικόςκαι ο εξωτερικός κόσμος κατασκευάζουν καιπληροφορούν ο ένας τον άλλο αμοιβαία.

Η μνήμη για τον Βίκο ήταν όμοια σε νόημαμε τη λέξη “immaginazione”. Φαινομενικά μοι-άζει να ταυτίζει τη μνήμη με τη φαντασία, όμωςη συγκεκριμένη λέξη έχει ένα πιο ιδιαίτερο νόη-

μα. Η μνήμη (memoria- immaginazione), ανσυνδυαστεί με τη φαντασία και την ευφυΐα, εί-ναι ικανή να σχηματίσει εθνική συνείδηση. Γιαπαράδειγμα, ένας αρχαιολογικός χώρος απόαρχιτεκτονικά ερείπια μεταμορφώνεται σε έναντόπο εθνικής συνείδησης και αναφοράς. Κατα-σκευάζεται ως τέτοιος. Αυτό ήταν ένα ενδια-φέρον συμπέρασμα, καθώς αποτελούσε τη με-τάβαση από τη Γεωλογία και τη Γεωγραφία στιςνέες πολιτικές ιδέες που διαμορφώθηκαν κα-τά τη διάρκεια του Διαφωτισμού. Κατά συνέ-πεια, το νόημα της λέξης “immaginazione” δενμπορεί παρά να σημαίνει το φαντασιακό. Ηεθνική ταυτότητα και συνείδηση είναι φαντα-σιακές, με την έννοια του κατασκευασμένου καιόχι του επίπλαστου. Τα σύνορα είναι φαντασια-

κές κατασκευές που δημιουργούν εθνική συ-νείδηση, γιατί οικειοποιούνται τον χώρο και τονονομάζουν κάτι που ανήκει σε κάποιον. Αυτήακριβώς είναι η λειτουργία της μνήμης: Ναμπορεί να θυμίσει στην ευφυΐα την ανάγκη γιαονοματοπλασία και να επανακατασκευάσει ή να«φανταστεί» τόπους.

Το 1802 ο μαθηματικός Τζον Πλεϊφέαρ μετο έργο του “Illustrations of the Huttoniantheory of the earth” εκλαΐκευσε τη διάσημη θε-ωρία του φυσικού ιστορικού και γεωλόγουΤζέιμς Χάτον. Εκεί ο Πλεϊφέαρ λέει κάτι που δενδιαφέρει αρκετά από όσα υποστήριξε ο Βίκο.Υποστηρίζει πως δεν μας ενδιαφέρει αν η γνώ-ση που έχουμε για τον κόσμο είναι αληθής, αρ-κεί να εξάγεται μέσα από λογικές διεργασίεςκαι να είναι συνεπής ως προς τις εσωτερικέςυποθέσεις και θεωρίες. Ο δρόμος της λογικήςδεν είναι μια γραμμική ευθεία, αλλά αποτελείταιαπό ένα πλήθος ασυνεχειών και διαστημάτων,όπως ακριβώς και η Γεωγραφία. Ποια είναι, τε-λικά, η σχέση της ανθρώπινης λογικής και τουκόσμου; Όλες οι θεωρίες που έχουμε είναι αν-θρώπινες επινοήσεις, από τις μαθηματικές θε-ωρίες έως την κατασκευή χαρτών. Σε όλες εγ-γράφονται ενσυνείδητες προθέσεις και λογικέςδομές που θέλουμε να επιβάλλουμε στον κό-σμο. Μόνο με αυτό τον τρόπο ο κόσμος θα μοι-άζει να υπηρετεί ένα συγκεκριμένο εύτακτο μο-τίβο, μια επιστημονική και γλωσσική τάξη πουαναπαράγει σχέσεις εξουσίας μεταξύ των υπο-κειμένων.

Ο Βίκο, σε σχέση με τις φαντασιακές επινοή-σεις του ανθρώπου, έλεγε ότι όταν ο άνθρω-πος δεν κατανοεί τα πράγματα, κατασκευάζειτα πράγματα καθ’ ομοίωση του εαυτού του, με-τατρέποντας τον εαυτό του σε αυτά. Οι μετα-μορφώσεις του ανθρώπου εντός του κόσμουκαι οι μεταμορφώσεις του κόσμου από τον άν-θρωπο αφήνουν το στίγμα τους στους χάρτες,σε χάρτες-λαβύρινθους, πολύπλοκους όσο καιοι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

Δ.Π.

Η φαντασιακή σύλληψη του χάρτη

ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Πώς βλέπουν τον χάρτη οι χρήστεςτης Google από την Κίνα

Πώς βλέπουν τον χάρτη οι χρήστεςτης Google από το Μπαχρέιν

Πώς βλέπουν τον χάρτη οι χρήστεςτης Google γενικά