1ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP ၁

Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process (AGIPP) မ ထတေဝေသာ အေျခအေနေလလာ သးသပခက (Context Analysis) ႏင အၾကျပခကမားစာတမး သည ျမနမာႏငင၏ အမးသား ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြငအမးသမးမား၏ အေရးပါမႈအေျခအေနကသးသပသည ပထမဆးေသာေလလာ သးသပခက ျဖစပါသည။ AGIPP သည ဤသးသပခကက အနညးဆးတစႏစတစႀကမ လပေဆာင၍ ေနာကဆး အေျခအေန က တငျပသြားပါမည။

ဤအေျခအေနေလလာသးသပခကက ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင အမးသမးမားပါ၀ငမႈႏင ဆးျဖတခကခ ျခငးတြငပါဝငႏငျခငးရ၊မရက ျခငေဖာျပထားပါသည။ အမးသမးမားအေနျဖင ျမနမာႏငင၏ တရားဝငမဟတ ေသာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပေဆာငခကမားတြင ပါဝငလကရသညက သရရပါသည။ ဤစာတမးတြင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည တရားဝငတစႏငငလး အပစအခတ ရပစေရးသေဘာတညခက (NCA) ႏငကငးပ ေတာမည တရားဝငႏငငေရးေဆြးေႏြးပြ (PD) ကရညညႊနးပါသည။

ဤစာတမးသည ၿငမးခမးေရးတြင ပါဝငလပေဆာငေနသအမးမးႏင သကဆငပါသည။ • ျမနမာအစးရ (GoM)

• ျမနမာၿငမးခမးေရးစငတာ (MPC)ရ အၾကေပးမား• တစႏငငလး အပစအခတရပစေရးညႏႈငးေရးအဖြ႕ (NCCT) ႏင အဆငျမငကယစားလယအဖြ႕ (SD)

• ၿငမး (Shalom) ေဖာငေဒးရငး၊ ဥေရာပ - ျမနမာရး၊ တငးရငးသားလမးေရးရာ သေတသန အသငး (BCES) ႏင ျပညေထာငစအငစတက (PI) တ႔မ အၾကေပးမား

• ျပညေထာငစတငးရငးသားလမးမား ဖကဒရယေကာငစ (UNFC)• ျပညေထာငစလႊတေတာ၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာမားမ လႊတေတာ ကယစားလယမား • ၿငမးခမးေရးအတြက အရပဖကအဖြ႕အစညးမားဖရမ (CSFoP)• ႏငငတကာ ၿငမးခမးေရး ပပးကညမႈ အဖြ႔ (IPSG) • ၿငမးခမးေရး ပပးကညမႈအဖြ႔ (PSG) • ပးတြၿငမးခမးေရးရနပေငြအဖြ႕ (JPF)• ႏင အျခားသကဆငသညအဖြ႕အစညးမား

အကဥးခပ

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

အႀကျပခကမား

အပငး ၁ - ကမာၻလးဆငရာ မဝါဒေနာကခအေၾကာငးအရာပစကြက၁ - အမးသမးမား၏ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင ကား၊မေရးရာ ပါဝငမႈ - တစခတညးႏင တညပါ သလား။

အပငး ၂ - ျမနမာမဝါဒ ေနာကခအေၾကာငးအရာ • ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၏အဆငအတနး• ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ

အပငး ၃ - သသာထငရားေသာ မဝါဒဆငရာတးတကမႈမား (သ႔) လပငနးစဥမား• NCA က ေလလာသးသပျခငးႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြတြငကား၊မေရးရာ အခးကစနစ • ေရြးေကာကပြမားႏင အမးသားလႊတေတာ• အမးသမးမားဖြ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆငမဟာဗဟာ စမကနး• အမးသမးမားအား အႀကမးဖကမႈမ ကာကြယတားဆးေရးႏင ေစာငေရာကေရးဥပေဒမႈၾကမး• မးေစာငဥပေဒေလးရပ

ဇယားကြက - ၁ : ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈ ၂၀၁၁ မ ၂၀၁၅

အပငး ၄ - ကယစားျပျခငး၊ ပါ၀ငျခငးႏင အားလးပါ၀ငခြငရေစျခငး - တညပါ သလား။ ကြျပားသလား။

နဂးပစကြက ၂ - AGIPP အေၾကာငး

စာတမးပါ အေၾကာငးအရာမား

၂

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

အၾကျပခက ၁၀ ခကက ေအာကပါအတငး ေဖာျပထားပါသည။

၁။ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြတြင အနညးဆး ၃၀% ကား၊မ အခးကပါဝငမႈစနစကအေကာင အထညေဖာရန။ တစႏငငလးအပစအခတရပစေရး သေဘာတညခက (NCA)တြင “ႏငငေရးေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးပြမားတြင အမးသမးကယစားလယမားသငတငေလာကပတေသာ အခးအစားျဖငပါ၀ငႏငေရး အတြက ေဆာငရြကသြားမည” (အခနး ၅၊ စာပဒ ၂၃) ဟသည ရငးလငးေရရာမႈမရသည စာပဒပါရပါသည။ ။ အဆပါအခကအရ အမးသမး မားသည ဤလပငနးစဥပါ စသတမတခကမားအတြက ျခြငးခကျဖစသညဟ အတညျပထားပါသည။ ပမန အားျဖင လပငနးစဥတစခလးနးပါးက အမးသားမားကသာ ႀကးစး လႊမးမးထားပါသည။ ရရငးစြ အေျခအေနက မေျဖရငးပထားလင မညသ ႔ျဖစႏငသညက NCA ေစစပ ညႏႈငးေရးလပငနးစဥ ႏင အေကာငအထညေဖာေရး ေကာမတမားတြင အမးသမးမားအားဖယၾကဥ ထားျခငးက ရငးရငးလငးလငး ေဖာျပေနသည။ ျမနမာႏငငသည ၁၉၇၉ခႏစအမးသမးမားအေပၚ ခြျခား ဆကဆမႈပစမးစမ ပေပာကေရးကြနဗငးရငး (CEDAW)က ၁၉၉၇ ခႏစတြငလကမတေရးထးအတည ျပချပး ျဖစပါသည။ ထသ႔ လကမတ ေရးထးျခငးအားျဖင ျမနမာႏငင သညကား၊မအခးကပါဝငမႈ (gender quota) ကသ႔ေသာ လတတေလာအထးေဆာငရြကခကမားသည အမားျပညသႏငသကဆငသညလပငနး အားလးတြင အမးသမး မားအေပၚ မးဆကႏငခကာခြျခားဆကဆေနမႈအား ျပငဆငကစားရနအတြက လအပသညဟလကခထား ပါသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနး စဥသညလညး ျခြငးခက မရပါ။ AGIPP အေနျဖင “သငတငေလာကပတေသာအမးသမး အေရအတြက” ဟသည စကားရပက ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင အနညးဆး အမးသမးဥးေရ ၃၀% ပါ၀ငရမညဟေသာ ကတက၀တျဖင လပေဆာငမသာ အေကာငးဆးျဖစမညဟယၾကညပါသည။ ယငးသည ပါ၀ငခြငရမည အမးသမးမား အေရအတြက စမတသာျဖစၿပး လဥးေရ၏ ၅၀% ရေသာ အမးသမးမားအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ ပါ၀ငမႈက ၃၀%တြင ရပတန႔ထားရန အေၾကာငးမရသျဖင ေနာကဆးပါဝငခြငရသငသညရာခငႏႈနးလညး မျဖစ သငပါ။

၂။ တရားဝင ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငေနသည အဖြ ႔အစညးမားအတြငးဆးျဖတခကခ သည အခနးက႑မားတြင အမးသမးမား အနညးဆး ၃၀%(ယငးအေရ အတြကအထသာ ကန႔သတမထားပ) ပါ၀ငခြငရေရး အပါအဝငအားလး ပါဝငခြငရရေစေရးအတြကအေလး ထားသညမ၀ါဒမားအေပၚသေဘာတညရန။ အခးကစနစမားသည အမားျပညသႏင သကဆငသည က႑မားတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈအတငးအတာက ဖြငေပးႏငရနအတြက အစမတသာျဖစၿပးအဆးမတ မဟတပါ။ ျမနမာႏငငအေနျဖင ေခါငးေဆာငမႈႏငကယစား ျပမႈ ပစအမးမးက ျမငတငႏငရန လပေဆာင ရာတြင လႊတေတာမား၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမား(ႏငအျခား ေသာ က႑မား)တြင ေသခာစြာအစအစဥ ခမတ ေရးဆြထားေသာအခးကပါ၀ငမႈစနစက ေထာကခအားေပးသညသကေသအထာကအထား လပေဆာငခကမားက အသးျပႏငပါသည။1 တငးရငးသားအဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ အရပဖကလမႈ

1 Haider, Huma (2011), Helpdesk Research Report: Effects of political quotas for women, Governance and Social Development Resource Centre; Klot, Jennifer and Hakan Seckinelgin (2014); “From Global Policy to Local Knowledge: What is the Link between Women’s Formal Political Participation and Gender Equality in Conflict-affected Contexts?” Global Policy, 5 (1), pp. 36–46; Dahlerup, Drude, Editor, (2006), Women, Quotas and Politics, London: Routledge; International Institute for Democracy and Electoral Assistance (2013), Atlas of Electoral Quotas, Stockholm: IDEA, Inter-Parliamentary Union and Stockholm University; Franceschet, Susan, Mona Lena Krook, and Jennifer M. Piscopo, Editors (2012), The impact of gender quotas, New York: Oxford University Press; International IDEA (2010), Designing for Equality, Best-fit, medium-fit and non-favourable combinations of electoral systems and gender quotas, Stockholm: International IDEA.

အၾကျပခကမား

၃

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ကြနယကမားႏင ဆကစပေနသညအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသားမားကသာ အျပညအဝလႊမးမးေနရာ ယထား ျခငးျဖစရာ၊ ထသ႔လပေဆာငျခငးျဖင ျပညသ႔ေရးရာမ၀ါဒမားခမတရာတြင အမးသမးမား၏ကၽြမးကငမႈႏင အေတြ႔အၾကမား ထညသြငးအသးျပမႈက ကန႔သတထားပါသည။2 အခးကစနစသည ကၽြမးကငမ၊ အေတြ႔ အၾက (သ႔) အလပႏငဆေလာမႈတ႔က ထညသြငးစဥးစားျခငးမရပ “ထးတမးစဥလာအရ” အမးသားမားကသာ အပႏငးေသာ ရာထးမားက အမးသမးမားအေနျဖငလညးရရ ႏငသည ယႏရားစနစတစခကဖနတးေပးႏငပါ သည။

၃။ အပစအခတရပစေရးေစာငၾကညေလလာသမားႏင ေကာမရငနာမားအျဖစ အမးသမး မား။ NCAလပငနးစဥက ယေန႔အထ အမးသားမားလႊမးမးၾကးစးထားဆျဖစျပး အမးသမးမားက ေဒသခ အပစအခတရပစေရး ေစာငၾကညေလလာသမား၊ ပးတြေစာငၾကညေလလာေရးေကာမရငတြင ေကာမရငနာမား၊ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈပးတြေကာမတအဖြ႕၀ငမားႏင အျခားအဖြ႕အစညးမား၏ အဖြ႕၀ငမားအျဖစတကၾကြစြာပါ၀ငေစျခငးျဖင အမးသမးမားအား အဘကဘကမ ပါ၀ငခြငမေပးျခငးက အေကာငအထညေဖာမႈ အဆငတြင ျပငဆငႏငမည အခြငအေရးတစရပကဖနတးေပးထားသည။ အမးသမးမားသည NCA အေကာင အထညေဖာျခငးအဆငတြငလညးဖယကဥထားျခငးခရသညက ျပညေထာငစအဆင ေကာမတသးခ၌ ရာထး ၉၀ ေနရာအနက အမးသမး သးဥးသာပါ၀ငသည ဆသညအခကက ပမရငးလငးေပၚလြငေစပါသည။ ယငး သည ၃ % ပါ၀ငမႈႏႈနးထားသာရပါသည။

၄။ ကား၊မေရးရာပါ၀ငမႈႏငစပလဥးသည စစေဆးမႈမား (gender audits)က အဖြ ႔ အစညးမားႏင လပငနးစဥအားလးတြင အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈ၊ ပါ၀ငသညပစႏင ရာထး အဆငမားက ဆနးစစႏငရန၊ စမကနးမားႏင လပေဆာငမႈမားတြင ကား၊မေရးရာက မ၀ါဒ ဆငရာကစၥရပတစခအျဖစ မညသ႔ထညသြငးသညကဆနးစစႏငရနအတြကလပ ေဆာငျခငး။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါ၀ငသည ျပညတြငး၊ျပညပ ပါ၀ငေဆာငရြကသမားအေနျဖင အဖြ႕အစညးအတြငး (သ႔) မ၀ါဒလပငနးစဥတြင အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈႏင ကား၊မေရးရာရႈေထာငမားပါ၀င ထညသြငးႏငရနလကေတြ႕ကသည လပေဆာငခကမားႏင မ၀ါဒေရးရာ တးတကမႈမား မညသညေနရာတြင လအပသညက ပမသရနားလညေစရန ယငးတ႔၏ လပငနးအမးအစား၊ အစအစဥ၊ မျဖစမေနလပေဆာငရမည ဥးတညခကႏင အဖြ႔၏အရြယအစားမခြျခားပ ကား၊မေရးရာပါ၀ငမႈဆနးစစခကက ေဆာငရြကႏငပါသည။ ကား၊မ ေရးရာထညသြငးစဥးစားမႈက ဟန႔တားသည အခကမား၊ လပေဆာငၾကပမားႏင အယအဆသေဘာထား မားက ဆနးစစေဖာထတရန စစတမးမား၊ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင အျခားနညးလမးမားက အသးျပျခငးသည လကေတြ႔ကငသးေနသည လပထးလပနညးမားပင ျဖစပါသည။3

၅။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင အမးသမမားပါ၀ငမႈက အဟန႔အတားျဖစေစသညအရာမား ကေလာ႔ခႏငရနလကေတြ႔ကေသာေျဖရငးခကမားက အေကာငအထညေဖာရန။ ေဒသ အဆင၊ အမးသားအဆငႏင ႏငငတကာအဆင ျငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ အဖြ႕အစညးမားသည

2 Lahtaw, Ja Nan, and Nang Raw Zahkung (2012), Myanmar's Current Peace Process: A New Role for Women? Opinion Piece, Women at the Peace Table Asia Pacific, Geneva: Centre for Humanitarian Dialogue; Betkerur, Niharika and Dnyanada Palkar (2013), Women in Peacemaking: A Myanmar Report, New Delhi: Delhi Policy Group; Gasser, Rachel (2014), “Supporting women’s voices in the current peace process,” Bachtold, S. et al. (Editors), Working in and on Myanmar: Reflections on a ‘light footprint’ approach, Working paper, Bern: Swisspeace; Hedström, Jenny (2013), “Solidarity in exile? The influence of gender politics on the pro-democracy struggle in Myanmar,” International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Journeys from exclusion to inclusion: marginalized women’s successes in overcoming political exclusion, Stockholm: IDEA, pp. 235-265; Hedström, Jenny (2015), Peace for Whom? Institutionalization of Gender Inequality in Burma’s Reforms, The Swedish Burma Committee, Stockholm: SBC; Khen, Salai Isaac, and Muk Yin Haung Nyoi (2014), Looking at the Current Peace Process in Myanmar through a Gender Lens, Catalyzing reflections series, Number 1, Bern: Swisspeace.

3 See for example some of the resources listed in reference 6 as a useful starting point.

၄

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

အမးသမးမားအတြက ခရးစရတ၊ ေထာကပေၾကး၊ ေနစရတ၊ ကေလးျပစေစာငေရာကမႈအေထာကအပ ႏင အျခားလအပခကမားအတြက ရနပေငြမားသတမတေပးထားသငပါသည။ထသ ႔ ေဆာငရြကရျခငးမာ အမးသားမားႏငႏႈငးယဥပါက အမးသမးမားသည မသားစကအဓကၾကည႐ႈ ေစာငေရာကရမညသမား၊ အမမႈကစၥမားကထနးသမးလပေဆာငရမညသမားဟ လမႈအသငးအဝငးက သတမတထားေသာေၾကာင အခနအရသာမက၊ စးပြားေရးအေနျဖငလညး အခကအခမားစြာရႏငသညအတြကျဖစသည။ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကသည အဖြ႕အစညးမားသည တငးရငးသားလနညးစ မားမအမးသမးမားပါ၀ငေစရနႏင ျပငးထနေသာ ပဋပကၡမားတကရကသကေရာကမႈရသည ေကးလက ေဒသမားမ အမးသမးမားပါ၀ငႏငေစရန အစညးအေ၀းမားက ၿမ႕ေတာျပငပတြငကငးပ ရနစဥးစား ႏငပါသည။ အစညးအေ၀းမား ကငးပရနစစဥ လပေဆာငရာတြငလညး ေဒသအလက ဘာသာစကားမးစေျပာၾကားေနေသာ အမးသမးမားအေနျဖင ထထေရာကေရာက ပါ၀ငေဆြးေႏြးႏငရန အလ႔ငာ သကဆငရာ ဘာသာျပနဆသမား ထားရေပးရပါမည။ သကဆငရာ စာရြကစာတမး မားက ဘာသာစကားမးစသ႔ ဘာသာျပနဆျခငးသညလညး အေရးၾကးျပး၊ လကလမးမႏငမႈက ကယျပန႔ေစပါသည။

၆။ အမးသမးမားဖြ ႔ ၿဖး တးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာစမကနး အေကာငအထညေဖာမႈက ပပးေပးရနႏငယငးသည အနာဂတအမးသမး ျငမးခမးေရး ႏင လျခေရးဆငရာ အမးသားအဆင လပငနးစမခကအတြက မေဘာငျဖစေစရန။ ျမနမာႏငငရအမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာ အမးသားအဆငလပငနးစမခကက အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကေနသည ႏငငတကာမ လႈပရားေဆာငရြကသမားက အခငအမာေတာငးဆ ထားသည မာ ၎တ႔၏ အားထတလပေဆာငမႈသည အမးသမးမား ဖြ႔ ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနး(NSPAW) ၂၀၁၃-၂၀၂၂အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငမႈမားႏင ခတဆကမႈရရန (သ႔) အနညးဆးထခကမႈ တစတရာမျဖစေစရန လအပပါသည။ NSPAW သည၁၉၉၅ ေဘဂငးလပငနး စမခက(BPfA)ႏင ကကညမႈရေအာင ဥးစားေပးက႑ ၁၂ခတြင အမးသမးမား၏အခြငအေရး မား တးျမငရရေရးအတြက ရငးလငးျပတသားေသာ မ၀ါဒေရးရာမေဘာငက ခမတထားပါသည။ ယငးတ႔မာ အသကေမြး၀မးေကာငးမႈ ၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ အမးသမးမားအားအၾကမးဖကမႈမကာကြယ ျခငး၊ စးပြားေရး၊ ဆးျဖတခကချခငး၊ အေကာငအထညေဖာမႈ ယႏရားမား၊ လ႔အခြငအေရး၊ မဒယာ၊ ပတ၀နးကငႏင မနးကေလးငယ တ ႔ျဖစပါသည။ ေဘဂငးလပငနးစမခက (BPfA)ႏင ကြလြေနေသာ က႑တစခမာ အမးသမးမားႏင လကနကကငပဋပကၡ ျဖစပါသည။4 NSPAWတြင အဆပါက႑က “အမးသမးမားႏငအေရးေပၚ အေျခအေန” ဟ အမညတပထားၿပး လကနကကငပဋ ပကၡ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင (သ႔) သဘာ၀ ေဘးအႏရာယတ႔ႏင စပလဥးၿပး အေရးေပၚအေျခအေနမးစက ထညသြငး ေဖာျပထားပါသည။ အဆပါ ဥးစားေပးက႑ ၁၂ခကႏငငတကာ အသငးအ၀ငးကသေဘာတထားၿပး စေဒါ(CEDAW) က အေကာငအထညေဖာရာတြင တးတကမႈရေစရနအလ႔ငာ အေရးပါသညဟယဆထားပါသည။ စေဒါသေဘာတ စာခပ (CEDAW) က ျမနမာႏငငအေနျဖင ၁၉၉၇တြင လကမတေရးထးထားေသာလညး ယငး၏ မ၀ါဒမားသည စာခပႏင ကကညမႈမ႐ပါ။ အနာဂတအမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာအမးသားအဆင လပငနး စမခက (WPS NAP) သည အေရးပါေသာ ရညမနးခကျဖစသညအေလာက ယငးက ဥးစားေပးျခငးျဖင လကရ အစပးလပေဆာငေနမႈမားကလညး လစလမရႈသငေပ။ အထးသျဖင NSPAW က သတမတထားသည ဘတဂကႏင ႏငငေရးအသ႐႐ျဖင ဥးစားေပး အေကာငအထညေဖာလပေဆာငရမညျဖစသည။.5

၇။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ကား၊မ ဩဇာအာဏာ ဆနးစစသးသပမႈက အျမတေစ ထညသြငးရန။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင ပါ၀ငလပေဆာငသမားက မမတ႔၏ လပငနးမားတြင “ကား၊မ ၾသဇာအာဏာ သကေရာကမႈ ဆနးစစသးသပခက”က ျပလပရန တကတြနးအားေပးထားပါသည။ ထသ႔ ျပလပျခငးျဖငကား၊မေရးရာ႐ႈ႔ေထာငမား၊ အျမငသေဘာထားမားႏင ဥးစားေပးမႈတ ႔က ပမကယျပန႔ေသာ

4 For information about Do No Harm, please see http://www.donoharm.info/5 The lead AGIPP member on NSPAW matters is the Gender Equality Network (GEN) who provided

expert input and assisted with the drafting of the document.

၅

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

အာဏာဖြ႕စညးတညေဆာကပက မညသ႔ ထငဟပေစသညက ဆနးစစေပးသည။ ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡ အေျခအေနတြင ထးတမးစဥလာအရ အမးသားမားကသာ လႊမးမးထားေသာ နယပယျဖစေသာေၾကာင ကား၊မ ဆကဆေရးမားက အာဏာပစတစခအျဖစျဖငအၿမစဥးစားေလမရေသာျငားလညး ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားသည အမနတကယတြင“ဩဇာအာဏာ” ႏငပတသကေနသည။ ၿငမးခမးေရးတည ေဆာကမႈ မအာဏာတညေဆာကပမားက အသြငေျပာငးရနႀကးစားေသာအခါတြငစစတပေနာကချဖင အမးသား အမားစ၏ ပါ၀ငလႊမးမးမႈကစြကငေစျခငးျဖင လကရအာဏာဖြ႕စညးပမားႏင လ ႔မလငမား၏အခနး က႑တ႔က ပပးေပးသည။ ထ ႔ေၾကာင ျငမးခမးေရးလပငနးစဥသးသပေလလာေနသမား(သ ႔) ေငြေၾကး ေထာကပေနသမားအေနျဖင အဆပါဆနးစစသးသပမႈတြင လကေတြ႕လမးညႊနျပသမႈေပးေသာ အေသးစတ ကား၊မေရးရာ အေလးထားရမည ကစၥရပမားက ထညသြငးေပးရနလညး တကတြနးထားပါသည။6

၈။ အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈႏင ကား၊မေရးရာက ထညသြငးမႈတ႔အေပၚ တကႄကြစြာအေလးေပး လပကငသည အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးဖရမမားႏငအပစမား။ ႏငငတကာအစးရမဟတ ေသာ အဖြ႕အစညးမား (INGOs) ႏင အရပဖက လမႈအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ျမနမာႏငငရ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင အာဏာဆကဆေရးတ႔ႏင စပလဥးသည ကစၥရပမားစြာအေပၚပၿပးအာရစကလက ရပါသည။ ယငးတ႔၏ညႏႈငးေဆြးေႏြးပြမားႏင စညးရးေရးလပေဆာငမႈမားတြင အမးသမးမား၏ အခြငအေရးမားႏင ကား၊မ တနးတညမမႈတ႔က အဓကထညသြငးလပေဆာငရနမာ လြနစြာအေရးႀကးလပါသည။ ထ႔ေၾကာင အရပ ဖကလမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ၿငမးခမးေရး ဖရမ(CSFoP) တြငဖြ ႔စညးထားေသာလႈပရားမႈ အားနညးေနေသး သည ကား၊မေရးရာ လပငနးအဖြ႔က ကား၊မေရးရာျပနာမားက မညသ႔၊ မညသည ေနရာတြင အဓကထား လပေဆာငရမညႏင ဆနးစစရမညတ႔ႏငပတသကၿပးတကတြနးလကရသည။ အျပညျပညဆငရာ ၿငမးခမးေရး ပပးကညမႈအဖြ ႔ (IPSG) ကသ ႔ေသာ ႏငငတကာအနနဂအအပစမားကလညးမမတ ႔၏ လပငနးမားႏင ေဆြးေႏြးပြမားတြင ကား၊မေရးရာ ဆနးစစမႈက ေပါငးစပျဖညစညးျခငးႏင အမးသမးမားပါဝငလာမႈက ပ၍အာ႐စကအေလးထား လပေဆာငႏငပါသည။

၉။ WPS ၏လပေဆာငမႈမားႏင ရနပေငြေပးျခငးတ႔အတြက သတငးအခကအလကဖလယ မႈမားႏင ညႏႈငးေဆာငရြကမႈက တးျမငရနအလ႔ငာ အျပညျပညဆငရာ WPS ရနပေငြ အပစက စညးေ၀းရန။ ဤနယပယတြင ရနပေငြမားေပးေနေသာ ႏငငတကာအနနဂအမား (INGOs), ကလသမဂၢႏငအျခားအလရငမားအေနျဖငညႏႈငးအစညးအေ၀းမားႀကးမးကငးပကာ AGIPPႏင ၎၏ အဖြ႔ဝငမားကသ႔ေသာ ျပညတြငးမ ပါ၀ငေဆာငရြကေနသမားႏင အတပးေပါငးလကသတငးအခကအလကမားစစညးမေဝေပးရနတကတြနးထားပါသည။ ရနပေငြေပးရာတြင စဥဆကမျပတ ေဆြးေႏြးတငပငထားသည လပငနးစဥမားမတဆင ေဖၚထတထားသည ဥးစားေပးမႈမားႏင ကကညရပါမည။ ရနပေငြမားျပားလာမႈက ႀကဆသညႏငအတ အမးသမးအခြငအေရးႏင ၿငမးခမးေရးအဖြ ႔မားၾကား လပေဆာငမႈမားထပျခငး၊ ခြထြကမႈမားျဖစျခငးႏင (အဖြ႔အစညးအတြငး) အကြအၿပမားျဖစႏငသညအလားအလာမားလညး ရပါသည။ AGIPP အေနျဖင ဤနယပယတြင သတငးအခကအလကစးဆငးမႈ ပမေကာငးမြနလာေစရန ပမနေဆြးေႏြးမႈက ႏငငတကာအနနဂအမား (INGOs), ကလသမဂၢႏငအလရငမားအားလးႏင ကငးပျပလပရနရညရြယထား ပါသည။7 အျပညျပညဆငရာ အဖြ႔အစညးမားၾကားတြင ပးေပါငးညႏႈငးမႈပမေကာငးမြနေစရန အေထာကအက ေပးသညအေနျဖင AGIPP ကႀကးမးကငးပသည အစညးအေဝးမားမတငမ သးျခားေတြ႔ဆရန ရနပေငြ ေထာကပသမားႏင အလရငမားအျဖစ ပါဝငၾကသညသကဆငသမား (မတဖကအဖြ႕မားမတစဆင ထပမ

6 See for example: Gender Analysis Framework www.gdrc.org/gender/framework/framework.html. Also see: Sandole, Dennis J.D and Ingrid Staroste (2015), “Making the case for systemic gender-based analysis in sustainable peace-building,” Conflict Resolution Quarterly, online at November 2015, pp. 1-29; Myrttinen, Henri, Jana Naujoks and Judy El-Bushra (2014), Rethinking gender in peacebuilding, London: International Alert; Farr, Vanessa (2003), Gender awareness in research and policy making, African Security Review, 12 (1); Wright, Hannah (2014), Masculinities, conflict and peacebuilding: perspectives on men through a gender lens, London: Saferworld.

7 Quarterly meetings will be convened by AGIPP with international actors to facilitate information exchange. The first meeting will occur on 22 January 2016 in Yangon.

၆

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

စာခပခပထား သည INGO မားအပါအဝင) အားလညးတကတြနးထားပါသည။

၁၀။ ကယစားျပမႈ၊ အားလးပါ၀ငႏငျခငးႏင ပါဝငေဆာငရြကျခငးတ႔သည မတညသညက သရရန။ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရာတြင ကား၊မေရးရာထညသြငးပါဝငမႈရညမနးခကကတးျမငလပ ေဆာငရန အမးသမးမား၏ပါဝငေဆာငရြကမႈ၊ ကယစားျပမႈ ႏင အားလးပါဝငႏငျခငးတ႔၏ ကြျပားျခားနားမႈက နားလညသေဘာေပါကရနလအပပါသည။ ယငးတ႔သည မၾကာခဏဆသလပင ယဥတြသးစြေနသည(သ႔) အဓပၸါယဆငတယးမားစြာ အသးျပေနသည အယအဆသေဘာထားမားျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင“ကယစားျပမႈ” ဆသညမာ အေရအတြကႏငသကဆငၿပး၊ “ပါဝငေဆာငရြကျခငး” ဆသညမာ ေဖာျပထားေသာ လမႈေရး ႏငမဝါဒ အေျခအေနတစခတြင အရညအခငးရရႏင ေလးနကထေရာကစြာ ပါ၀ငလပေဆာငႏငမႈတ႔ျဖစၿပး ယငးတ႔၏ကြာျခားမႈက သရနားလညထားရန အေရးႀကးပါသည။ အလားတပင “အားလးပါဝငျခငး” (ပါ၀င တကေရာကျခငး) ဟေသာ သေဘာတရားသည ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမားကခမတ ေနသည အဆငျမင ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားႏင အျခားေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားတြင အမးသမးမား၏ ပါဝငေဆာငရြကႏငသည စြမးရညက ရညညႊနးပါသည။ ပမသရႏငရန ပစကြက-၁ ကရႈပါ။

၇

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ၿပးခသညဆယစႏစမား အထးသျဖင ၁၉၉၅ခႏစတြင ေဘဂငး၌ စတတအႀကမ ကမာၻ႔အမးသမးညလာခ ကငးပၿပးသညမ စတငၿပးၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင ကား၊မေရးရာ၊အာဏာတ႔ႏင စပလဥး၍သးသပမႈ ႏငမဝါဒခမတမႈတ႔သည ႏငငတကာအဝနးအဝငးတြင အဓကကသည အေၾကာငးအရာတစချဖစလာခပါသည။ ႏငငေရးႏင ျပညသ႕ေရးရာက႑မား၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတ႔တြင အမးသမးမား၏ ပါဝငမႈနညးပါးျခငး၊ ေနရာရရမႈႏင ဩဇာလႊမးမးမႈတ႔ကပ၍ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေလလာ ဆနးစစ မတတမးတငလာခၾကပါသည။8

အမးသမးမားအားၿငမးခမးေရးႏငလျခေရးဆငရာက႑မားမ ဖယၾကဥထားျခငးႏငစပလဥး၍ ကမာၻ တဝမးမ စးရမပပနမႈႏင စည႐းလပေဆာငမႈမားသည တစကမာၻလး၊ ေဒသတစခလး၊ ႏငငအဆင၊ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးမားႏင အဖြ႔အစညးတငးရတရားဝင စသတမတခကမားႏင မဝါဒမားစြာတ႔တြငလႊမးမး ေနပါသည။ မဝါဒခမတရာတြင ကား၊မေရးရာအယအဆသေဘာတရားမားက ထညသြငးသည ေတာလန ေျပာငးလမႈက အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရး (WPS) မဝါဒလပငနး စဥဟေယဘယအားျဖငရညညႊနး ပါသည။ ၂၀၀၀ျပညႏစတြငကလသမဂၢလၿခေရးေကာငစမ အတည ျပလက သည ဆးျဖတခကအမတ ၁၃၂၅ (UNSCR၁၃၂၅) မစ၍ကလသမဂၢလၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခကမားစြာရေသာလညး ယငးမဝါဒ လပငနးစဥသည စေဒါ (CEDAW) ျဖငစတငသည ႏငငတကာစသတမတခကမားႏင ဥပေဒတ ႔၏ ေပါငးစညးထားခကမားျဖစၿပး စေဒါ(CEDAW)အေကာငအထညေဖာမႈကအရနျမငတငရန ေဘဂငးလပငနး

8 Domingo, Pilar, Rebecca Holmes, Alina Rocha Menocal and Nicola Jones (2013), Assessment of the evidence of links between gender equality, peacebuilding and statebuilding: Literature review, London: Overseas Development Institute; UN Women (2012), Women’s Participation in Peace Negotiations: Connections Between Presence and Influence, UNW: New York; Stone, Laurel Anne (2014), Women Transforming Conflict: A Quantitative Analysis of Female Peacemaking, Social Science Research Network; Anderlini, Sanam (2007), Women building peace: what they do and why it matters, Boulder, Colorado; Lynne Reiner; Moosa, Zohra, Maryam Rahmani and Lee Webster (2013), “From the private to the public sphere: new research on women's participation in peace-building,” Gender & Development, 21 (3), pp. 453-472; Kvinna till Kvinna (2012), Equal power-Lasting peace: Obstacles for women’s participation in peace processes, Johanneshov: KTK; Paffenholz, Thania, Antonia Potter Prentice and Cate Buchanan (2015), Fresh insights on the quality and quantity of women’s inclusion in peace processes. Experts views on findings from the ‘Broadening participation’ and ‘Civil society and peacebuilding’ projects, Policy Brief, May, Helsinki: Conflict Management Initiative; Buchanan, Cate and Antonia Potter Prentice, Editors (2011), Peacemaking in Asia Pacific: Women’s participation, perspectives, priorities, Geneva: HD Centre.

အပငး (၁)

ကမာၻ႔မဝါဒ ေနာကခအေၾကာငးအရာ

၈

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

စမခကမားတြင ထပမ၍တးခ႕ကာ ထညသြငးထားပါသည။9 ကလသမဂၢအဖြ႔ဝငႏငငျဖစသည ျမနမာႏငင အေနျဖင အဆပါဆးျဖတခကမားက ေလးစားလကနာ၊ အေကာငအထညေဖာရပါမည။

WPS မဝါဒလပငနးစဥတြင အမးမးေသာ မဝါဒသေဘာထားမား၊ အေတြးအေခၚမားႏင လမႈအသငးအ၀ငးမား ပါ၀ငၿပးၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈတြငပစမးစျဖငအမးသမးမား၏ပါဝငေဆာငရြကမႈကအေျခခအား ျဖင ျမငတငေပးပါသည။ WPSအစအစဥ၏ထငရားေသာ အစတအပငးတစခမာ UNSCR ၁၃၂၅ ျဖစၿပး မဝါဒမားခမတရာတြင မေဘာငအျဖစသတမတရမည မ႑ငႀကးေလးခကေဖာျပထားရာ ၎တ႔မာပါဝင ေဆာငရြကျခငး၊ ကာကြယတားဆးျခငး၊ အကာအကြယေပးျခငး၊ ကယဆယျခငးႏင ျပနလညေနရာခထားေပး ျခငးတ႔ပါဝငပါသည။ အဆပါစသတမတခကမား ျမနမာႏငငတြငမညသ႔ဆေလာမႈ႐ေနသညႏင စပလဥး ၍မဝါဒေရးရာ စာတမးငယတစခက AGIPP မ ၂၀၁၅ခႏစႏင အလြနတြငေရးသားျပစေနပါသည။10

ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးစဥမားတြင “ကား၊မေရးရာ႐ႈေထာငအျမင” ကအသးျပျခငးက ကား၊မအေပၚ မတညၿပးအလပတာဝနခြျခားမႈမားႏငအမးသားႏငအမးသမးမားၾကားရလမႈအသငးအဝငးမသတမတထားသည ဆကဆေရးမားအပါအဝငၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြငအမးသမးမား၏ပါဝငမႈကကန႔သတထားသညအခက မားက ေဖၚျပေပးပါသည။ ယငးလမႈေရးစမားသညကမာၻတဝမးလးရ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား၏ ပစႏငလပ ေဆာငမႈကတကရကသကေရာကမႈရေစပါသည။11

WPSလပငနးစဥ၏အေျခခကေသာမ႑ငတစချဖစသည ၿငမးခမးေရးညႏႈငးေဆြးေႏြးပြမားႏင လပငနး စဥမားတြငအမးသမးမား၏ ပါဝငမႈသညထေရာကေအာငလပေဆာငရနစနေခၚမႈမား ရေနေသးသညနယပယ တစခအျဖစ ရေနပါေသးသည။ ၁၉၉၂ ခႏစႏင ၂၀၁၁ ခႏစမားအၾကားတြင ေဆာငရြကခေသာ အဓက ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ ၃၁ခတြင လကမတေရးထးသေလးဥးသညသာ အမးသမးမားျဖစသညဟကယစား ျပမႈ နမနာအေပၚအေျချပကာ ကလသမဂၢက ၂၀၁၂ ခႏစတြငအစအရငခထားပါသည။ ထ ႔အျပင ကလသမဂၢကပါဝငညႏႈငးသည ေဆြးေႏြးပြမားတြင အေရးပါေသာေစစပညႏႈငးေရးမးမားေနရာတြင အမးသမးမားက ေတြ႔ျမငရျခငးမရပါ။12 ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငေရးမားအား ကား၊မေရးရာ အျမင႐ႈေထာငမ သးသပထားေသာ အေရးအသားမားတြငအမးသမးမား၏ ပါဝငေဆာငရြကမႈကအမားအားျဖင အဟန႔ အတားျဖစေစေသာ အမးသားမား၏ကြနရကမားႏငခတဆကႏငမႈမရျခငး၊ ကယကကယ သသယဝငျခငး၊ ကား၊မအေျချပ အၾကမးဖကမႈႏင အမးသမးမား၏ လက႐ ကၽြမးကငမႈမားႏင စြမးေဆာငရညမားသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏင သကဆငသညက လမႈအဖြ ႔အစညးကအသအမတမျပျခငးတ ႔ကသ ႔ေသာ အခကမားက ေဖၚထတတငျပထားပါသည။13

WPSလပငနးစဥေဖာေဆာငမႈအတြက အေရးပါသညအခကမာ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင အမး သမးမားပါ၀ငျခငးသည ေရရညၿငမးခမးေရးအတြက အေရးပါျခငးရမရဟေသာျငငးခမႈပငျဖစသည။ အမးသမး မားပါ၀ငမႈ႐သည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားသညေရရညတညတမႈရႏငသည အလားအလာ ၆၄% ပ႐သညက ေလလာမႈတစခက သးသပထားပါသည။14 ယငးအခကက ကား၊မေရးရာညမျခငးက ပမရရခစားရသည ႏငငမားသည အမးသမးမားက ခြျခားဆကဆသညႏငငမားထက စစမကျဖစပြားမႈ ပမနညးပါးသညဟသည

9 The UN Security Council has adopted eight resolutions on Women Peace and Security: UNSCR 1325 (2000), UNSCR 1820 (2008), UNSCR 1888 (2009), UNSCR 1889 (2009), UNSCR 1960 (2010), UNSCR 2106 (2013), UNSCR 2122 (2013) and UNSCR 2242 (2015).

10 To be published in the first quarter of 2016.11 Refer to references in note 8.12 UN Women (2012). For a more recent assessment: Stone, Laurel Anne (2014).13 Buchanan, Cate and Antonia Potter Prentice (2011), Peacemaking in Asia and the Pacific: Women’s

participation, perspectives and priorities, Geneva: Centre for Humanitarian Dialogue14 Gbowee, Leyma (2015), quoted in Sandole and Staroste (2015).

၉

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

အခကႏငဆကစပေနပါသည။15 အမနတကယအားျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈမရျခငးသည ပဋပကၡက အဖနတလလျဖစပြားေစသည အဓကအေၾကာငးရငးျဖစပါသည။16

အမးသမးမား၏ပါ၀ငျခငးသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား တရား၀ငျဖစမႈအလားအလာက ေကာငးမြန ေစႏငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အနညးဆးအားျဖင အစဥအလာအရ အာဏာကငစြထားသမား ႏင မတကြျပားေသာလအပခကအမးမးႏင ဆႏၵအမးမးက ေဖာျပႏငသမားျဖစေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ၎တ႕၏ ကား၊မအေျချပ အေတြ႕အၾကမားအရ အမးသမးအမားစသည ဆန႕ကငခြထြကသမားအၾကား ေစစပမႈမားက လပေဆာငႏငသည စြမးရညမား ထးျခားစြာရေနၿပး ယၾကညမႈနညးၿပး အကးစးပြားမားအတြက အားစကေနသညအေျခအေနမားတြင လမၼာပါးနပစြာျဖင ပးေပါငးမႈက တညေဆာကႏငသမားအျဖစျဖင သကေသျပႏငခပါသည။17 အမးသမးမားသည အဆပါကြျပားမႈမားအၾကားထးထြငးႀကဆကာထေရာက ေသာ နညးလမးမားျဖင စညး႐းလႈ႕ေဆာေပးႏငခၿပးအားလးပါ၀ငေသာ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားႏင တကရကဆေလာမႈက တကမၻာလးတြင သကေသအေထာကအထားမားစြာျဖင သကေသျပခပါသည။18

15 Caprioli, Mary (2005), “Primed for Violence: The Role of Gender Inequality in Predicting Internal Conflict,” International Studies Quarterly 49 (2), pp. 161–78; Caprioli, Mary (2000), “Gendered Conflict,” Journal of Peace Research 37(1), pp. 51–68; Hudson, Valerie M et al (2008), “The Heart of the Matter: The Security of Women the Security of States,” International Security 33 (3), pp. 7–45.

16 Sandole and Staroste (2015).17 Noma, Emiko, Dee Aker & Jennifer Freeman (2012), “Heeding Women's Voices: Breaking Cycles of

Conflict and Deepening the Concept of Peacebuilding,” Journal of Peacebuilding & Development, 7 (1), pp. 7-32.

18 Refer to references in note 8.

၁၀

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ပစကြက - ၁အမးသမးမား၏ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင ကား၊မေရးရာ ပါဝငမႈ-- တစခတညးႏင

တညပါသလား?

အမးသမးမား၏ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈ စမအပခပေရးႏင ျပညသ႔ေရးရာက႑တ႔ကသ႔ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား၌အမးသမးမား၏ပါ၀ငေဆာငရြကမႈသည ကား၊မေရးရာ တနးတညမမႈသေဘာတရားက ထငဟပေစသည အေရးပါေသာလ႔အခြငအေရးျဖစပါသည။ အမးသမးမား အားနညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရး သေဘာတစာခပ (CEDAWကလကမတထးထားသည ႏငငမားအေနျဖင အမးသမးမားႏင အမးသားမားၾကား ႏငငေရးႏင ျပညသ႔လပငနးေဆာငတာတ႔တြငတနးတညမမႈက အာမခေပးရနကတျပေစပါသည။ ကလသမဂၢ လၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခကအမတ ၁၃၂၅ (UNSCR ၁၃၂၅)ႏင ဆကစပသည ဆးျဖတခကမားသည ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငျခငး၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကျခငး၊ ၿငမးခမးေရးထနးသမးျခငးတ႕ႏငသကဆငသည ဆးျဖတခကခမတသည အဆငအားလးတြင အမးသမးမားမျဖစမေနပါ၀ငေရးကသးျခား အခြငအာဏာ ေပး ထား ပါသည။

ျမနမာႏငင၏အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာစမကနး (NSPAW) သညျပညသ႔လမႈဘဝႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႕တြင အမးသမးမားပါ၀ငမႈက ျမငတငျခငးႏငစပလဥးၿပး အေရးပါေသာရလဒမားကလညးခမတထားပါသည။ ယငးတ႕တြင ကယစားျပမႈအားနညးျခငးကျပနလညကငတြယ ေျဖရငးျခငး၊ အမးသမးမား၏ ဘ၀မားအေပၚ သကေရာကမႈရေစေသာကစၥရပမားက အမးသမးမားႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးအၾကျပျခငး၊ ေခါငးေဆာငမႈရာထးမားတြင အမးသမးမား ပမအခြငအေရး ရရေရးႏင ႏငငတကာ စသတမတခကမားႏင ကကညသည ဥပေဒမေဘာငတစခက အေကာငအထညေဖာျခငးတ႕ပါ၀ငပါသည။

ကား၊မေရးရာထညသြငးပါဝငေစျခငး ကား၊မေရးရာထညသြငးပါဝငေစျခငးသည မညသညလင(သ႕)ကား၊မ မခြျခားဘလတငးအတြက လအပခကအမးမးႏင လကေတြ႕ဘ၀အမးမး အတြကအျပညအဝအေရးပါသည ဆးျဖတခကမားႏင လပေဆာငမႈမားကသ႔ကားမေရးရာ ရလဒမားကဥးတညသည သးသပမႈႏငမပါဒမားႏင ဆကစပေနပါသည။19 အမးသမးမား၏ပါ၀ငမႈသည ကား၊မ ေရးရာထညသြငးျခငးအတြက လအပခက တစချဖစေသာလညး လေလာကေသာ အေျခအေနမဟတပါ။ အမးသမးမားပါ၀ငမႈ၏ သေဘာသဘာ၀ႏင အရညအေသြးသည ဤေနရာတြင အလြနအေရးပါၿပး ကား၊မေရးရာရလဒမားအတြက တာ၀နရသမားမာ အမးသမးမား ခညးသာမဟတပါ။ အမးသားမားသညလညး တာ၀နရပါသည။ စေဒါ(CEDAW)တြင “အႏစသာရ ျပညဝသည ညမမႈ” (သ႕) “ရလဒမား၏ ညမမႈ” က အေသးစတေဖာျပထားၿပး အမးသမးမား၏ ကယစားျပမႈ အားနညးျခငးကေကာလႊားရနသာမကပ အမးသားႏင အမးသမးၾကားရ အရငးျမစမားႏငအာဏာ ျပနလညခြ ေ၀ေပးေရးတ႔အတြက ထေရာကေသာ မဟာဗဟာမား ခမတရနကလညး ေတာငးဆထားပါသည။20 ကား၊မ ေရးရာ အခးကစနစကသ႕ေသာ မဟာဗဟာမားသည အမးသမးမားအတြက ပ၍ညမမႈရေသာ “ကစားကြငး” တစခက ႀကးစားဖနတးေပးပါသည။

UNSCR ၁၃၂၅ႏင ေနာကဆကတြဆးျဖတခကမား၊ အထးသျဖင UNSCR ၂၁၂၂ သည ၿငမးခမးေရး လပငနးမားတြင ကား၊မ ေရးရာရႈေထာငမား မျဖစမေနထညသြငးေစျခငးျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင ကား၊မ ေရးရာ ထညသြငးပါ၀ငျခငးက ေျဖရငးေပးပါသည။ ယငးကစေဒါ(CEDAW)အေထြေထြအၾကျပခက အမတ၃၀တြငလညးထပမ၍ ခငခငမာမာအတညျပထားျခငး ကစေဒါ(CEDAW) တြင WPS ႏငစပလဥး၍ ခတဆကမႈမား႐သညက ရငးရငးလငးလငးေဖာျပေပးေနပါသည။21 ထအႀကျပခကတြင ျပညသ႔လျခေရး ႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတ႔အတြက တာ၀နရေသာ စစဘက ဆငရာ ပဂၢလမား၊ ရမားႏင အျခားသကဆငရာအဖြ႔အစညးမားအတြကကား၊မေရးရာႏင အမးသမးအခြငအေရးသငတနးမား၏ အေရးပါမႈကလညး ေဖာျပထားပါသည။

19 This includes men, women, boys, girls and transgender and intersex people.20 CEDAW General recommendation No. 25 (2004), General recommendation No. 25, on article 4,

paragraph 1, of the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, on temporary special measures, New York: United Nations

21 UN Women (2015), Guidebook on CEDAW General Recommendation No. 30 and The UN Security Council Resolutions on Women, Peace and Security, New York: UN Women.

၁၁

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ျမနမာႏငငရအမးသမးမား၏ အဆငအတနးျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၏ အဆငအတနးသည အမားျပညသႏင သကဆငသညက႑မားမ လးလးလားလားဖယထတခရသညအေျခအေနမတျဖညးျဖညး ေျပာငးလျဖစေပၚလာပါသည။ အမးသမးမားအေနျဖင ျပညသ႔လပငနးေဆာငတာမားတြင ဆးျဖတခကခမတသည ရာထးမား၌ ဆကလကတညၿမေစရနႀကးစား ရနးကနေနရပါသည။22 ဖြ႕စညးတညေဆာကပ (ႏငလမႈ၀နးကငကလႊမးမးထားသညစတပငးဆငရာ အဟန႔ အတားမားသည အမးသမးမားအားအခ႕ေသာက႑မား (သ႕) အလပမားတြငဝငေရာကလပကငႏငမႈက တားျမစထားပါသည။ ဥပမာ ေအာကတဘာ ၂၀၁၃အထအမးသမးမားက စစတပထတြင အမးသမးမားႏင သကဆငသည အလပမားျဖစသည အတြငးေရးမး၊ သနာျပႏင အကဝနထမးမားအျဖစသာ ခြငျပခပါသည။23 ျမနမာႏငငရတပဖြ႕တြင အမးသမးပါဝငမႈအားနညးခၿပး ၀နထမးအားလး၏ ၃.၄%သာရခပါသည။24 စစတပ၏ ပြငလငးမႈမရသည သေဘာသဘာ၀ႏင လထကချပသညအခကအလကမား နညးပါးမႈေၾကာင တပမေတာတြင အမးသမး၀နထမးမညမရသညက မသရႏငပါ။

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒကအျပသေဘာေဆာငၿပး “ႏငငေတာအေနျဖင ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငင၏ မညသညႏငငသားကမ လမး၊ ဇာတ၊ ကးကြယရာဘာသာ၊ ရာထး၊ အဆငအတနး၊ ယဥေကးမႈ၊ အမးသား၊ အမးသမးႏင ဆငးရခမးသာတ႔ကအေၾကာငးျပ၍ ခြျခားမႈမ႐ေစရ” ဟေဖာျပထားၿပး အပဒ ၃၅၂ ကမႈ “အမးသား မားႏငသာ သငေလာေသာ ရာထးတာ၀နမားအတြက အမးသားမားကသာ ေ႐ြးခယခန႔ထားျခငးက အဟန႔ အတားမျဖစေစရ" ဟခြျခားဆကဆမႈကျပဌာနးထားပါသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငတကာ စသတမတခကမားႏင ကကညမႈရေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ေျပာငးလမႈသည AGIPP အဖြ႔ဝငအမားစ၏ဥးစားေပးျဖစပါသည။25

အမးသမးႏင မနးကေလးငယမားေနရာအႏ႕တြငႀကေတြ႔ေနရသည ကား၊မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈသည

22 Ministry of Social Welfare, Relief and Resettlement and the UN Myanmar Country Office Gender Theme Group, Gender Situation Analysis Report in Myanmar, unpublished (hereafter GSA Report); Löfving, Annami (2011), If given a chance: Women’s participation in public life in Myanmar, Yangon: ActionAid, CARE and Oxfam; Oxfam, CARE, Trocaire, Action Aid (2014), Women and Leadership, Yangon: Oxfam; Lahtaw and Zahkung (2012); Gasser (2014); Harriden, Jessica (2012), The Authority of Influence: Women and Power in Burmese History, Copenhagen: NIAS Press.

23 Women’s entry criteria is different from men’s: they must be “…single, university graduates between the ages of 25 and 30, at least 1.6 meters tall, and no heavier than 59 kilograms”. Open Society Foundation, Burma Project (2014), Rights based women’s organisations, Burma: An assessment and mapping of the work of women’s organizations in Burma, New York: OSF, p. 21.

24 Unpublished UN Office on Drugs and Crime 2013 report cited in the GSA Report, p. 9.25 Women’s League of Burma (2006), Constituting our rights, Chiang Mai: WLB.

အပငး (၂)

ျမနမာမ၀ါဒ ေနာကခအေၾကာငးအရာ

၁၂

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

အမားျပညသဆငရာက႑မားတြင အမးသမးမားေရရညပါဝငႏငမႈက ေႏာငယကေနပါသည။ ကား၊မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ၏အတငးအတာပမာဏက ျမနမာႏငငတြင အျပညအဝနားမလညေသးပါ။ ဤသညမာလညး သကေသအေထာကအထားကအေျခခသည မဝါဒခမတမႈက ဟန႔တားထားပါသည။ သ႔ေသာကား၊မေရးရာ တနးတညမေရးကြနရက (GEN) ႏင အမးသမးမားအဖြ႔ခပ ျမနမာႏငင(WLB) တ႔ကသ႔ေသာ AGIPP အဖြ႔ဝင မား အေနျဖင ကား၊မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား၏ ျပန႔ႏ႔မႈက ေဖၚထတျပေသာပစ အနညးငယသာကြျပားၿပးအရညအေသြးက အေျခခသည သးသပေလလာမႈမားစြာလပေဆာငခၿပးျဖစပါသည။26

အမးသမးမားသညအထးသျဖင အျငငးပြားဖြယရာအေၾကာငးအရာမားက လအမားေရ႕တြငေျပာၾကား ေသာအခါ ေလာငေျပာငသေရာျခငး၊ ၿခမးေျခာကခရျခငး၊ အႀကမးဖကခရျခငး (သ႔) အႀကမးဖကမညဟ ၿခမးေျခာကျခငး စသည အႏရယမားျဖငအမားျပညသဆငရာ လပငနးမားတြင ပါ၀ငလပေဆာငၾကရသည။27 လမႈမဒယာမတဆငအမနးတရား လႈ႕ေဆာစကားမားျဖန ႔ျခငးႏငဆကဘာ ရာဇ၀တမႈကးလြနျခငးတ ႔ တဟနထးမားျပားလာသညႏငအမ လသမားသည အမးသမးမားအား မၾကာခဏတကခကမႈမားသည စးရမပပနစရာျဖစလာပါသည။28 အမးသမးမားအား မးဆကျပန႔ပြားေပးသမားအျဖစသာ သတမတထားေသာ ကား၊မေရးရာစသတမတခကမားႏင ခတဆကေနသည ယဥေကးမႈက “ဆကခရသမား” အျဖစ ေမြးဖြားလာ ေသာ အမးသမးမားအေနျဖင ယၾကညထားေသ စသတမတခကမားအတငး လကေလာညေထြ ကကညမႈ ရေအာငေနထငျခငးမျပလင အၾကမးဖကခရမည ၿခမးေျခာကမႈမား၊ တခါတရသသာထငရားေသာ လငပငး ဆငရာအၾကမးဖကမႈမားက ေတြ႔ႀကရၿပး ၎တ႔ေတြ႔ႀကရႏငသည မတရား ဖႏပခရမႈမားအတြက ၎တ႔ကပင ျပနတာဝနယၾကရပါသည။29 အဆပါအႏရာယရႏငေျခမားသည အမားျပညသဆငရာ နယပယမားသ ႔ အမးသမးမား ပၿပးဝငေရာကလာရနအတြက ႀကးစြာေသာအဟန႔အတားမားပငျဖစသည။

မဒယာ၏ အေရးအသားမားက တြနးအားေပးသည ကား၊မေရးရာ စသတမတခကမားႏင ဘကလကမႈမားက ႏငငေရးတြင အမးသမးမားႏငပတသကသည လထ၏အျမငအယအဆမားက လႊမးမးေစပါသည။ “ျမနမာႏငင၏ ရးရာယဥေကးမႈသည အမးသမးမား၏ေခါငးေဆာငမႈက႑အေပၚထား႐သည သေဘာထားအျမငက သသာ ထငရားစြာလႊမးမးသည”ဟၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင ပါဝငေသာ ျမနမာအမးသမးမားက မတခက ေပးပါသည။30

ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမားသည အမေထာင၊ကေလးမား၊ သကႀကးရြယအေဆြမး သားခငးမားက ထနးသမးေစာငေရာကရနႏငအျခားျပစေစာငေရာကရသည တာဝနမားယရန လမႈေရးအရ ဝတရားရၿပး၊ထသ႔တာဝနယရနလညး အမားကေမာမနးထားၾကသည။ အမးသားမားသည ေခါငးေဆာင

26 Gender Equality Network (2014), Behind the Silence: Violence Against Women and Their Resilience, Myanmar, Briefing Paper, Yangon: GEN; Gender Equality Network (2013), Developing anti-violence against women laws, Discussion paper part 1, Background information. January, Yangon: GEN; Gender Equality Network (2013), Developing anti violence against women laws, Discussion paper part 2, Current options, January, Yangon: GEN; Women´s League of Burma (2005), Any Progress for the Lives of Women in Burma since Beijing? Chiang Mai: WLB. See also: Palaung Women’s Organisation (2011), Voices for change: Domestic violence and gender discrimination in the Palaung areas, Mae Sot: PWO; Skidmore, Monique (2003), “Behind bamboo fences: forms of violence against women in Myanmar,” Manderson, Lenore and Linda Rae Bennett (Editors), Violence against women in Asian societies, New York: Routledge, pp. 76-92. Also see: Akhaya Women (2014), Prevention and Response Services for Intimate Partner and Sexual Violence Survivors in Yangon.

27 Assistance Association for Political Prisoners Burma and Burma Partnership (2015), How to Defend the Defenders? A Report on the Situation of Human Rights Defenders in Burma and Appropriate Protection Mechanisms, July.

28 See e.g. Thin Lei Win (2015), “Myanmar’s economy would improve if we can increase women’s incomes: Cheery Zahau,” Myanmar Now, 24 September; Mc Gregor, Fiona (2015) “Myanmar women's fight against verbal taboo symbolises wider rights battle,” The Guardian, 2 November; Cherry Thein and Toe Wai Aung (2015) “Cyber sex offenders to get time,” Myanmar Times, 10 August.

29 Gender Equality Network (2015), Raising the Curtain: Cultural Norms, Social Practices, and Gender Equality in Myanmar, Yangon: GEN.

30 Lahtaw and Zahkung (2012).

၁၃

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

မားျဖစၿပး အမးသမးမားက ပါရမျဖညဖကအေနျဖငေဘးမပပးအေထာကအကေပးရမညဟေသာလမႈေရးအရ ယၾကညသတမတမႈသည ေန႔စဥျမနမာလေနမႈဘဝတြင အျမစတြယေနၿပးျဖစပါသည။

ေဖၚျပထားသညႏင၊ ေဖၚမျပထားသညပစႏငပါ႐ေနေသာဖယကဥထားတတသည မဝါဒမားႏင အေလအကင မားသည အမးသမးမား၏ စြမးေဆာငရညမားကေလာခေနၿပးရလဒအေနျဖင အမးသမးအမားစသည ေနရာတစခကရယရနႏင ၎တ႔၏ ျပနာႏငအေၾကာငးရငးက ျငငးခနေဆြးေႏြးရန မမကယကယၾကညမႈ မရၾကေတာပါ။ အမးသမးမားက “အလဆငရန” အတြကသာသေဘာထားၾကသညဟ မၾကာခဏေဖာျပၾက သည။31

ပညာေရးနမကမႈႏင ပညာအရညအေသြးနမပါးမႈကလညး ယၾကညမႈႏင စြမးေဆာငရညႁမငတငေရး ကဟန႔တားထားပါသည။ ေလလာေတြ႔ရသတစေယာကက “ ….ႏစေပါငးမားစြာေဘးဖယထားျခငးႏငအတ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈဖအားမားသည လကရအသြငကးေျပာငးမႈအေပၚ ျမနမာအမးသားမားႏင အမးသမး မား၏ သေဘာထားက သကေရာကမႈရေစၿပး …. ၎တ႔၏ကၽြမးကငမႈႏင အသပညာဗဟသတအေပၚ ယၾကညမႈ ကငးမျခငး၊ ဘ႑ာေရးႏင ႏငငေရးအရ ပပးမႈမရျခငးႏင အာဏာမရသဟသည ခစားခက စသညတ႔သည လကရအေျခအေနတြင အမးသမးမားအား အဓပၸါယျပညဝေသာ အခနးက႑မပါဝငႏငရန ဟန႔တားထားသည အေရးပါေသာ အခကမားျဖစပါသည။”32

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၂၀၁၁ခႏစကတညးက တႏငငလးအတငးအတာျဖင ေဆာငရြကလကရေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက အမးသားမားကသာ လႊမးမးထားပါသည။ အဆပါကယစားျပမႈမရေသာ မတကြျပားမႈမား မပါဝငေသာ ၿငမးခမး ေရးလပငနးစဥကအနညးအကဥးေတာ အသအမတျပၾကပါသည။ ျမနမာအစးရ၏ အဓကေစစပညႏႈငးသႏင ျမနမာၿငမးခမးေရးစငတာ (MPC)၏ ဥကဌျဖစသ ဥးေအာငမငးက အနာဂတ အစညးအေဝးမား(မညသည အစညးအေဝးဟ ေဖာမျပပါ)တြင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၌ အမးသမးမားလးဝမပါဝငသေလာကျဖစေနျခငး အေပၚ အာရစကလပကငသြားမညျဖစေၾကာငး ၂၀၁၄ ခႏစ ေဖေဖာဝါရတြင ေျပာၾကားခပါသည။33

ႏစေပါငးမားစြာ၊ ပါဝငသအမးမးႏင ေဆာင႐ြကခသညလပငနးစဥမ ျမနမာအစးရႏင NCCT/SD တ႔အၾကား တြင ေဆြးေႏြးညႏႈငးခသည တစႏငငလးအပစအခတရပစေရး သေဘာတညခက (NCA) က ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာတြငတငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညး (EAOs) ရစဖြ႔ျဖင လကမတေရးထးၿပးအဆးသတ ႏငခပါသည။ အဆပါသေဘာတညခက(NCA) မတငမ ၁၉၉၀ျပညလြနႏစမားအတြငးႏင ယခလက႐အခန အထေရးထးထားသညျပညနယအဆငႏစဥးႏစဘက အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပမားစြာရခပါသည။ယငးသေဘာတစာခပမားတြင စစတပ၏သြားလာလႈပ႐ားမႈ၊ အၾကမးဖကမႈတ ႔က စမခန႔ခြမႈႏင ေစာငၾကညေလလာမႈတ႔က အေလးထားရန ခပကဥးကဥးသာ ေဖာျပထားပါသည။မတသားစရာအခကမာ ၁၉၉၀ျပညလြနႏစမားမ ႏစဖကသေဘာတအပစအခတရပစေရးသေဘာတညခကမားသည ျပငးထနသည ပဋပကၡအသြငသ႔ မေျပာငးလသြားသကသ႔ ေရရညတညတခငၿမသည ၿငမးခမးေရးအတြက အေျခခအတျမစ မားကလညး မတညေဆာကႏငခေခ။

အမးသားအဆငႏင ျပညနယအဆငအပစအခတရပစေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင အမးသမးမားပါဝငမႈ နညးပါးျခငးသည ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၏စးရမဖြယ အေျခအေနက ေဖာျပေနပါသည။ ၂၀၁၅ခႏစ ေအာကတဘာလအထ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈ လပငနးေကာမတ (UPWC) တြင အမးသားမား လႊမးမးေနၿပး အဖြ႔ဝင ၅၂ ဥးအနက ႏစဥးသာ အမးသမးမားျဖစကာ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈ ဗဟေကာမတတြင ၁၁ဥး စလးသည အမးသားမားျဖစပါသည။

31 Yen Snaing (2014), “Within the Political Structure, Women Are Treated as Decorative,” The Irrawaddy, 27 January.

32 Gasser (2014), p. 20.33 Democratic Voice of Burma (2014), “Women urged to take part in peace process,” DVB, 13 February.

၁၄

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ျမနမာႏငငရ လႊတေတာမားအားလးတြင တပမေတာမ အခးကစနစျဖင ၂၅% ရယထားျခငးသည UPWC ၏အမးသား လႊမးမးခပကငမႈက ပမဆးဝါးေစပါသည။ ယငးအခကက စြမးရညမား၊ ပညာရပပငးဆငရာ ကြမးကငမႈ သ ႔မဟတ လပငနးကြမးကငမႈမားမရဘအမးသားမားအတြကအစးရရးမားတြင၀ငေရာက လပကငႏငမည လမးေၾကာငးတစခကထေရာကစြာဖြငေပးထားပါသည။

UPWC ရအမးသမးႏစဥးမာ မြနျပညနယ၊ ေရးၿမ႕မလႊတေတာကယစားလယ မရငခနးႏငတငးရငးသား မားအေရးႏင ျပညတြငးၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈလႊတေတာေကာမတ၏ အတြငးေရးမးႏင ကခငလႊတေတာ အမတေဒၚဒြဘတ႔ျဖစပါသည။ ေဒၚဒြဘသည သမ၏ကခငျပညနယတြင အပစအခတရပစေရးေစစပညႏႈငးမႈ မားတြင ပါဝငရနေတာငးဆခ ႔ရာ ဖခငအသြငအပခပေရးဝါဒဆနေသာခခမႈႏင ႀကေတြ႔ခရပါသည။ “ကမကဝနႀကးဥးေအာငမငးက KIO န႔ ေျပာဆေဆြးေႏြးရာမာေစစပညႏႈငးေရး အဖြ႔ဝငတစဥးအျဖစ ပါဝငခင ေၾကာငး ေတာငးဆခပါတယ။ ဒါေပမယ သကၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြကငးပမေနရာက လမးအရမးဆးၿပး အမးသမးေတြသြားလာလ႔အဆငမေျပဘးလ႔ ေျပာပါတယ။ တကယေတာေဆြးေႏြးပြ လပတေနရာက ကမန႔ ရငးႏးၿပးသားေနရာပါ။ ကမရ႕ျပညသေတြအတြကတာဝနရတ ကမလအမးသမးတစဥးကအဒလေနရာက သြားဖ႔ခြငမျပဘးဆေတာ တကယကအဓပၸါယမရပါဘး…”34

တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားအတြငးအမးသမးမားသည ေခါငးေဆာငမႈပငးတြင ပါဝငသညမာ ရားပါး လြနးလပါသည။ NGOအမားစတြင အမးသမးမားပမဥးေဆာငလာၾကေသာလညး အရပဖကလမႈဥးေဆာငမႈကလညးအဆပါပစကပတပြားထားႏငပါသည။ ယငးက ျမနမာအဖြ႔အစညးမားႏင ယဥေကးမႈတြင လႊမးမး ေနေသာစသတမတခကျဖစသည လမႈေရးႏင ႏငငေရးဝနးကငတြင အမးသမးမားက နမပါးေသာရာထးမားသာေပးထားသညကျပနလည ေဖာထတထားပါသည။

တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႕မား၏ တစႏငငလး အပစအခတရပစေရးဆငရာ ညႏႈငးေရးအဖြ ႔တြင အဖြ႕၀င ၁၆ဥးပါဝငၿပး၊ ၎တ႔အနက အမးသမးတစဥးသာ ပါဝငပါသည။ ရခငျပညလြတေျမာကေရးပါတ (ALP)မေစာျမရာဇာလငးသည ကနဥးကတညးကပါဝငျခငးျဖစေသာလညး ေဆြးေႏြးပြတြင တစခနလးရေနသည မဟတပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ လကနကကငအဖြ႔မားသည အေရအတြကအရ အမနတကယ ညႏႈငးေရး စားပြမားတြင အလညကထငရေသာေၾကာငျဖစပါသည။35 အလားတသမအေနျဖငအေရးပါေသာ အရငး အျမစပငး ဆငရာကန႔သတမႈကလညး ႀကေတြ႔႔ရေနၿပးသမအေနျဖငေဆြးေႏြးပြသ႔ အျမတေစမသြားႏငပါ။36 ယငးအခကက ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင အဓပၸါယရရပါဝငႏငေစရန အမးသမးမားအတြက ကေလးႏင ခရးစရတ ပပးကညမႈကသ႔ေသာရနပေငြ ေထာကပသညစနစမား အလငအျမနလအပေနေၾကာငး မးေမာငး ထးျပလကရပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ ဇြနလတြင ကရငအမးသမးအစညးအရး၏ အေထြေထြအတြငးေရးမးေဟာငး၊ အမးသမးမား အဖြ႔ခပ ျမနမာႏငင(WLB) က ပးတြတညေထာငသမားထမ တစဥးျဖစသ၊ KNU ၏ ယခငအတြငး ေရးမးခပ ေဟာငးႏင ယခ KNUဒဥက႒ ေနာစဖးရာစနသည ေနာကဆးအႀကမ NCA ေဆြးေႏြးမႈမားအတြက "အဆငျမင ကယစားလယအဖြ႔" က ဥးေဆာငရနေရြးခယခရပါသည။37 စစေပါငးအဆငျမငကယစားလယအဖြ႕ အေရ အတြကမာ ၁၅ဥး ျဖစပါသည။38 ေစာျမရာဇာလငးႏင ေနာစဖးရာစနတ႔သည ကယစားလယအဖြ႔တြငႏစဥး တညးေသာ အမးသမးမားျဖစပါသည။

34 Khen and Muk Yin Haung Nyoi (2014), p. 2435 Nang Seng Nom (2015), “Saw Mra Razar Lin: A Woman Warrior-Turned-Peacemaker,” The Irrawaddy,

7 July.36 Nang Seng Nom (2015).37 For her life story to date see: Thawngmung, Ardeth Maung and Violet Cho (2013), ‘Karen nationalism

and armed struggle: From the perspective of Zipporah Sein’, Blackburn, Susan and Helen Ting (Editors), Women in Southeast Asian Nationalist Movements: A biographical approach, Singapore: NUS Press, pp. 250-275.

38 For a list of SD representatives and advisors, see Statement Ethnic Armed Organisations Summit 2-9 June 2015. 21 July 2015.

၁၅

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ျပညနယအဆင NCAေဆြးေႏြးမႈတြင ထထေရာကေရာကပါဝငခၾကေသာ အျခားထငရားေသာအမးသမး မားလညးရပါေသးသည။ ထအထတြင မြနျပညသစပါတ(NMSP)၏ေစစပညႏႈငးေရးအဖြ႔တြင ၂၀၁၂ခႏစက ပါဝငခသည မဆာဒါးလညး ပါဝငပါသည။ သမသည မြနျပညသစပါတ NMSP၏ဗဟေကာမတဝင တစဥးျဖစပါသည။ ကရငအမးသားအစညးအ႐း (KNU) ႏင ကရငနအမးသားတးတကေရးပါတ(KNPP)မ အမးသမးမားသည ျပညနယအဆင အပစအခတရပစေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင ပါဝငလကရပါသည။39 အမးသမးအဖြ႕မားအား ကယစားျပထားသညအမးသမးမားအဖြ႔ခပ (ျမနမာႏငင) WLBမ ကယစားလယမားက ေစစပညႏႈငးမႈတြင ကား၊မေရးရာရႈ႕ေထာငက ထညသြငးပါဝငလာေစရန ေစာင ၾကညေလလာျခငး ဖအားေပးမႈမားလပေဆာငပါသည။ အေရအတြကအားျဖငနညးပါးေသာလညး အဆပါအမးသမးမားသည ဥပမာေကာငးမားျဖစၿပး အမးသမးမားအေနျဖင ၿငမးခမးေရးႏင ပဋပကၡတြငထခကနစနာသမားအျဖစ မဟတပ ကယစားလယမားအျဖစက႑မးစမ ပါဝငကာ ေဆာငရြကလကရသညက ေဖာျပေနပါသည။

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင အေရးႀကးသည နညးပညာပငးဆငရာႏင ပပးေထာကကသညအခနး က႑တ ႔တြငအမးသမးမားျဖစသည ဆငးေရာလဖင၊ ေနာဆဇနနာလလစး၊ ေနာကေညာေဖါ၊ ေနာေမဥး မေၾတာ၊ မဆးပြငတ ႔ ပါဝငလကရပါသည။ AGIPP တညေထာငသမားႏင ၿငမးေဖာငေဒးရငး (Shalom) ေခါငးေဆာငမားျဖစ ၾကေသာ ဂာနနလေထာႏငနနးေရာဇခနတ ႔ကလညး တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔မားႏင ျမနမာအစးရတ႔ႏင ပးေပါငးကာ NCA အစညးအေဝးမားအတြက ညႏႈငးေဆာငရြကပပး ကည ေပးလကရပါသည။ အဆပါပညာရငမားသည ၎တ႔၏ အသပညာဗဟသတႏင ကၽြမးကငမႈတ ႔ေၾကာင ယၾကညကးစားမႈရရခပါသည။ အဆပါျဖစရပမားသည ရားရားပါးပါးျဖစေသာလညး ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင အမးသမးမား၏ အခနးက႑ႏင ပတသကၿပး ေခါငးေဆာငမႈဆငရာသေဘာထားအျမငကေျပာငးလရနအတြက အေရးႀကးပါသည။40

39 Khen and Muk Yin Huang Nyoi (2014); Hedström (2013).40 Lahtaw and Zahkung (2012.

၁၆

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ယခအပငးသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင အမးသမးမား၏ ပါဝငမႈႏင ကား၊မေရးရာ ပါဝငျခငးတ႔အတြက မဝါဒခမတမႈမားက ယငးတ႔၏ အျပသေဘာႏင အႏႈတလကၡဏာသေဘာေဆာငေသာ ဂယက႐ကခတမႈမားႏင အတေဖာျပထားပါသည။ အဆပါအသးအႏႈနးမားအတြက အေသးစတေျဖရငးခကလအပပါက ပစကြက- ၁ က ရႈ႕ပါ။

NCA ေလလာသးသပမႈႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြတြင ကား၊မေရးရာ အခးကစနစ NCA က ေလလာရာတြင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အခငအမာဆထားေသာအားလးပါဝငႏငမႈ အေျခခမသည အမးသမးမားႏငစပလဥးမႈမရဟသညအခကကေတြ႔႐ရပါသည။ ၂၀၁၅ခႏစ၊ ဇြနလ တြငကငးပသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ ႔မား၏ ေလာခးလာထပသးစညးေဝးပြတြင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြတြင အနညးဆး ကား၊မ အခးက ၃၀% ပါ၀ငရန အဆငျမငကယစားလယမားက ေစစပေဆြးေႏြး ရမညဟ သေဘာတထားပါသည။ ယငးက ျမနမာအစးရက ပယခခၿပးNCA တြင ႐ငးလငးျပတသားမႈမရသည ကတကဝတကသာေတြ႔ရပါသည။ “ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားတြင သငတငေလာကပတေသာ အခးအစားျဖင အမးသမးကယစားလယမား ပါဝငေစရမည” (အခနး ၅၊ စာပဒ၂၃) ဟဆေသာ ေဝဝါး၊ မရငးလငးေသာ ဘကလကမႈရသည စကားလးအထားအသသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင အမးသမးမား၏ အဓပၸါယ ျပညဝစြာပါဝငျခငးက အာမမခႏငပါ။ စေဒါ (CEDAW) သေဘာတစာခပအရ အစးရအေနျဖင လကနာရမညတာဝန ဝတရားမားကလညး တကရက ခးေဖာကရာေရာကပါသည။

ကား၊မအခးက ပါ၀ငမႈ (Gender quota)ႏငပတသကၿပးမေရမရာျဖစျခငးသည ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြအစညးအေ၀းမတတမးမား၏ အျငငးပြားဖြယရာ သေဘာသဘာဝပင ျဖစေနပါသည။ အခ႕ေသာ UPWC ႏင NCCT/SDအဖြ႕၀ငမားက အဆပါအစညးအေ၀းမတတမးမားသညသေဘာတညၿပးသား လကနာရမည အခကမားဟယဆၿပး အျခားသမားကသေဘာမတဘ NCAတြင အဓကပါရသည အေၾကာငးအရာမားကသာ သေဘာတညၿပးျဖစသညဟျငငးဆခၾကပါသည။ အပစအခတရပစေရးကစတငအျပညအ၀ အေကာငအထည ေဖာသည အခနအထအဆပါအစညးေ၀းမတတမးကလကနာရမညအခကမာ မရငးမလငးျဖစေနဆပငျဖစသည။ ရငးလငးျပတသားမႈမရျခငးသည ကား၊မေရးရာ အခးကစနစ၏ မေရရာလေသာအေျခအေနက ပမဆး၀ါး ေစပါသည။

အခးကစနစသည မားစြာေသာ မ၀ါဒပငးဆငရာေျဖရငးမႈမားအနက ေျဖရငးနညးတစချဖစပါသည။ ယငးသည

အပငး (၃)

သသာထငရားေသာ မဝါဒဆငရာတးတကမႈမား (သ႔) လပငနးစဥမား

၁၇

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

အမးသမးမား အမားျပညသဆငရာက႑မားတြင ပါ၀ငေဆာင႐ြကႏငေရးအတြကမတမႈ အနညးငယပ၍ ေဆာငၾကဥးေပးႏငသည ခငမာေသာ မဟာဗဟာျဖစပါသည။ ကား၊မ အခးကစနစသည ပမကယျပန႔သည မဝါဒႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အေျပာငးအလ၏ အစတအပငးတစခအျဖစရေနလင ထေရာကမႈအ႐ဆးျဖစသည။ ယငးကဝနထမးေရြးခယ ခန႔အပသည လပငနးစဥမားႏင စြမးရညဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈတြင တနးတညမမႈက အာမခေပးႏငသည ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒကသ ႔ေသာ ႏစဖကအျပနအလန အားျဖညေပးသညနညးစနစယႏရားမားကပပးကညလင ထေရာကမႈ႐ႏငသည။41 အမးသမးမား လထႏင ထေတြ႕ဆကဆသညဘဝက မညသ႔ဝငေရာကလာခသညမာ အေရးႀကးသညက အသအမတျပမႈမားလညး ပမရလာပါသည။ ယငးတ႕တြင အမးသမးမား ႏငငေရးေလာကသ႔ ၀ငေရာကလာသညနညးလမးမားႏင ႏငငေရးတြင ပါ၀ငလပေဆာငႏငရန ျပစပးေထာငေပးသည အဖြ ႔အစညးမားအား အေလးထားအာ႐စကျခငးတ ႔ပါ၀ငသည။ အမးသမးမား ႏငငေရးတြင ပါ၀ငျခငးျဖင ကား၊မအေျချပ မတရားမႈမားတြင မမတ႔၏စတပါ၀ငစားမႈက႐ငး႐ငးလငးလငး ထတေဖာေျပာဆကာ စညး႐းလႈ႕ေဆာႏငမညျဖစသည။42 ယငးကသ ႔အမးသမးမားအတြက အေျခတညစ ေနရာမားအား ျမနမာႏငင႐ အမးသမးမားအခြငအေရး လႈပ႐ားမႈမပမ၍ ဖနးတးေပးလာပါသည။ ျပညသ႔ေရးရာ က႑မားတြငအမးသမးမားပါ၀ငေဆာငရြကႏငေစရန အစးရအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ဒမကေရစစနစကငသးရန လအပသညအျပင ပဂၢလကက႑တြငလညး တနးတညမက တးတကေစရန အေရးၾကးလပါသည။

“အမးသမးမားအားနညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈကတကဖကေခမႈနးရန ထကသငသည ေဆာငရြကခကမား အားလး လပေဆာငရန၊ အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆမႈက ပေပာကေစမည မ၀ါဒက ေႏာငေႏးမႈမရေစဘ နညးလမးမးစျဖငေဆာငရြကရနအတြက သေဘာတညရန” ဟသည စေဒါ(CEDAW)ပါအခကမားျဖင ျမနမာႏငငအား ခညေႏာငထားရပါသည။43 ထ႕အျပင UNSCR ၁၃၂၅ ကလညး ျငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏင ပဋပကၡစမခန႕ခြမႈတ႕တြင အမးသမးမား ထေရာကစြာျဖငတနးတညမပါ၀ငေဆာင႐ြကျခငးႏင အမးသမးအားလးပါ၀ငႏငျခငး၏အေရးပါမႈက ထပေလာငးေထာကျပထားပါသည။ ထ႕ေၾကာင ျမနမာႏငငအပါအ၀င အဖြ႕၀ငႏငငမားအေနျဖင ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကမား၏ အဆငတငးႏင၊ လပေဆာငမႈတငးတြင ကား၊မ ေရးရာ ရႈေထာငက ထညသြငးျပ႒ာနးရန တကတြနးထားပါသည။ အထးသျဖင လကမတေရးထးထားေသာ ႏငငမားအေနျဖင “ပဋပကၡ ကာကြယတားဆးေရး၊ စမခန႕ခြေရးႏငေျဖရငးေရးမား လပေဆာငႏငရနအတြက ႏငငအဆင၊ ေဒသအဆင၊ ႏငငတကာအဆငအဖြ႕အစညးမားႏင လပငနးစဥမားတြင ဆးျဖတခကခမတသည အဆငအားလး၌ အမးသမးမား၏ ကယစားျပမႈက တးျမငရန ႏးေဆာတကတြနးထားပါသည။”44

NCAတြင အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈက အာမခမေပးႏငခသည အကးဆကကအပစခတရပစေရး ပးတြေစာငၾကညေရးေကာမတ (JMC)၊ ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပအေကာငအထည ေဖာမႈဆငရာ ညႇႏႈငးအစညးအေ၀း (JICM)ႏင ျပညေထာငစျငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ(UPDJC)တ႕ဖြ႕စညးရာတြင ေတြ႔ျမငႏငပါသည။ အတညျပၿပးသား အဖြ႕၀င ၉၀ဥးအနက အမးသမး၃ဥးသာ ပါ၀ငခၿပး ယငးမာ စးရမဖြယရာ ပါ၀ငမႈႏႈနး ၃.၃%သာ႐ပါသည။45 ၂၀၁၁ခႏစမ ၂၀၁၅အထ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင အမးသမးမားပါ၀ငသည အေရအတြကက ဇယားကြက -၁ တြင ႐ႈပါ။

41 Norris, Pippa and Mona Lena Krook (2011), Gender Equality in Elected Office: A six-step action plan, Vienna: OSCE.

42 Cornwall, Andrea and Anne Marie Goetz (2005), “Democratizing Democracy: Feminist Perspectives,” Democratization, 12 (5), pp. 783-800.

43 CEDAW, Article 2.44 UNSCR 1325, Article 145 At mid-December 2015.

၁၈

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ဇယားကြက - ၁ : ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈ ၂၀၁၁ မ ၂၀၁၅

ေစစပညႏႈငးသညအဖြ႕ အမးသမးမား ပါ၀ငမႈ

စေဒါ (CEDAW) အခးကစနစအရ ပါ၀ငရမည အမးသမး အေရအတြက

အနညးဆး ၃၀% စသတမတခက ျပညမရန လအပသည အမးသမး အေရအတြက

တစႏငငလး အပစအခတ ရပစေရးဆငရာ ညႏႈငးေရး အဖြ႔ NCCT

၁၆ ေယာကတြင ၁ ေယာက

၁၆ ေယာကတြင ၅ ေယာက

၄

အဆငျမငကယစားလယ အဖြ႔ (SD)

၁၅ ေယာကတြင ၂ ေယာက

၁၅ ေယာကတြင ၅ ေယာက

၃

ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငေရး ဗဟ ေကာမတ (UPCC)

၁၁ ေယာကတြင အမးသမးလး၀မပါ

၁၁ ေယာကတြင ၄ ေယာက

၄

ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငေရး လပငနး ေကာမတ (UPWC)

၅၂ ေယာကတြင၂ ေယာက

၅၂ ေယာကတြင၁၆ ေယာက

၁၄

တစႏငငလးပစခတတကခကမႈ ရပစေရးသေဘာတ စာခပ အေကာငအထည ေဖာမႈဆငရာ ညႇႏႈငး အစညးအေဝး (JICM)

၁၆ ေယာကတြင အမးသမး လး၀မပါ

၁၆ ေယာကတြင ၅ ေယာက

၅

ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈပးတြေကာမတ (UPDJC)

၄၈ ေယာကတြင ၃ ေယာက

၄၈ ေယာကတြင ၁၄ ေယာက

၁၁

ျပညေထာငစအဆင ပစခတတကခကမႈရပစေရး ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတ (JMC-Union Level)

၂၆ ေယာကတြင အမးသမး လး၀မပါ

၂၆ ေယာကတြင ၈ ေယာက

၈

ကား၊မေရးရာ ရႈေထာငထညသြငးမႈမ႐ျခငးသည အျခားေသာ ေနာကဆကတြမားျဖစသည ကား၊မအေျချပ အၾကမးဖကမႈႏင အမးသမးစစသားမားႏငပတသက၍ရညညႊနးခကတစတရာမရျခငးႏင UNSCR ၁၈၈၉ ပါ ကတက၀တမားက တကရကခးေဖာကရာေရာကပါသည။ အဆပါ ဆးျဖတခကက လကနကဖကသမးေရး၊ စစမႈထမးအျဖစမ ႏတထြကခြငျပျခငးႏင ျပနလညေပါငးစညးျခငး လပငနးစဥမား (DDR)တြင “လကနကကင အဖြ႕မားႏင ဆကစပေနသည အမးသမးမားႏင အမးသမးငယမား၏ လအပခကမားႏင ၎တ ႔၏ ကေလးမားအတြက ထညသြငးစဥးစားေပးရမညျဖစၿပး”အဆပါျငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ လပငနး စဥမားအေနျဖင လညးအမးသမးမားႏငမနးကေလးငယမားက ကား၊မအေျချပအၾကမးဖကမႈမ ကာကြယေပးရပါမည။46

46 UNSCR 1889, Article 13 ၁၉

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

AGIPPမထြကရမည မ၀ါဒအကဥးခပမားတြင တႏငငလးအပစအခတရပစေရးသေဘာတညစာခပက ကား၊မေရးရာ႐ႈေထာငမအေသးစတေလလာသးသပသြားမညျဖစၿပး၊ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏငလျခေရး စသတမတခကမား သးသပခကႏင ျမနမာႏငငတြင ယငးတ႔၏ဆေလာသကဆငမႈကလညးေဖာျပပါရပါမည။

ေရြးေကာကပြမားႏင အမးသားလႊတေတာျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးတြင အမးသမးစနမနာျပအပသ အနညးငယသာ႐ပါသည။ တစႏငငလးအတငးအတာျဖင ၾကညလင လႊတေတာအမတမား၏ ၄.၆%သည အမးသမးမားျဖစပါသည။47 စစတပတြင အမးသားမား လႊမး မးမႈႏင လႊတေတာတြငတပမေတာမ အခးက ၂၅%ပါ၀ငမႈသည အမးသမးမားအား လႊတေတာႏငငေရးတြင အေရအတြကတစခချဖင ပါ၀ငျခငးက ဟန႔တားထားပါသည။

၂၀၁၅ခႏစ ေအာကတဘာတြင ျမနမာအစးရအဖြ႕တြင အမးသမး၀နႀကးႏစဥးသာရပါသည။ ယငးသည ျမနမာသမငးတြင အမးသမးမားအား ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕တြင ပထမဆးခန႔အပျခငးျဖစၿပး အဆပါ၀နႀကး ႏစဥးစလးက လမႈ၀နထမးႏင ပညာေရးကသ႕ေသာ "ေပာေျပာငးေသာ" (သ႕) "အမးသမးမားႏင ပမ သကဆငမႈ ရသညဟသတမတခရသည" ဌာနမားအတြက တာ၀နခထားပါသည။

၂၀၁၅ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာအေထြေထြေရြးေကာကပြက ျမနမာႏငငတ၀မးမစြမးေဆာငရညျမငမားေသာ အမးသမး မားအား အမးသားလႊတေတာသ႕ ၀ငေရာကရနက႑သစတစရပက ဖြငေပးလကပါသည။ ယငးအခကသည အေရးႀကးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လႊတေတာအမတမားသည NCAတြင ေဖာျပထားသညႏငငေရး ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါ၀ငရမညျဖစသည(အခနး၅၊ စာပဒ၂၂)။ ယခအခါအမးသမးလႊတေတာအမတဥးေရ ၁၃%ရပါၿပ။48 စေဒါ (CEDAW)တြင "အလြနအေရးပါေသာပမာဏ" အျဖစေဖာျပထားသည အနညးဆး ၃၀%က မျပညမေသးေသာလညး ယခငလႊတေတာကာလထကစာလင ခငမာသည တးတကမႈတစချဖစသည။

ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြတြင လႊတေတာကယစားလယအျဖစ ပါ၀ငေဆာငရြကရနအတြက လစလရႈထား၍ မျဖစေသာ အရညအေသြးျပညမသည အမးသမးမားရပါသည။ ထစြမးေဆာငရညျမင အမးသမးမားတြငယခငWONဥကဌေဟာငး၊ ဖနတးအမမဒါရကတာ (အမးသားလႊတေတာအတြက ပခးတငးေဒသႀကး NLDမ ၀ငေရာကယဥျပင) ေဒၚေရႊေရႊစနလတ၊ WON/Win-Peaceမ ညႏႈငးေရးမး၊ ကရငအမးသမးမားစြမးေဆာင ရညျမငတငေရးအဖြ႕ဒါရကတာႏင AGIPP ပကငေကာမတ၀ငေဟာငး (အမးသားလႊတေတာအတြက ရနကနတငး NLDမ ၀ငေရာကယဥျပင) ေဒၚဆဇနနာလလစးႏင ႏငငေရးအကဥးသားေဟာငး၊ Rainfall Gender Studies Groupႏင ရနကနႏငငေရးသပၸေကာငးတညေထာငသႏင ေလးစားေလာကသည ဆနးစစ ေလလာသတစဥးျဖစသည ေဒၚဇငမာေအာင (ျပညသ႔လႊတေတာရနကနအတြက NLDမ ပါ၀ငယဥၿပင) တ႔ ပါ၀ငသည။49 ၂၀၁၅ေရြးေကာကပြမားလြနေျမာကၿပးေနာက အမးသမး လႊတေတာကယစားလယေလာငးမားက အမးသမး သးသန႕အဖြ႕ငယဖြ႕ရန သေဘာထားဆႏၵက ရငးရငးလငးလငးထတေဖာခပါသည။50 ထအမးသမးအဖြ႔ငယသည ေရြးေကာကခရးမားမအမးသမးမားအား မမတ ႔၏စတပါ၀ငစားမႈကနားလညသေဘာေပါကၿပး ရငးရငး လငးလငး ထတေဖာေျပာဆရန၊ မဟာမတမားဖြ႕ရန၊ ကြျပားမႈမားက ညႏႈငးေဆာင႐ြကရနႏငတညေသာ ရညမနးခကမားဆသ႕ ခတကႏငရနအတြကပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင အမားသေဘာတမႈရယႏငသည နညးလမးမား တညေဆာကျခငးစသညတ ႔က လပေဆာငႏငေစမည အလားအလာရေသာယႏရား တစခ

47 Phan Tee Eain and Gender Equality Network. 2012. Myanmar: Women in Parliament 2012. Yangon: PTE and GEN.

48 Data from the Danish Institute for Parties and Democracy (2015), NLD Victory Confirmed, 26 November.

49 See Zin Mar Aung (2015), “From Military Patriarchy to Gender Equity: Including Women in the Democratic Transition in Burma,” Social Research: An International Quarterly, 82 (2), pp. 531-551.

50 See e.g. Thin Lei Win (2015)

၂၀

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ျဖစပါသည။51 အကယ၍ ဖြ႕စညးႏငခလငအဆပါအဖြ႕က အမးသမးလႊတေတာကယစားလယမားအား လအပေသာ အေထာကအပမားပမေပးႏငၿပး အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာစမကနး (NSPAWေအာကတြငရႈပါ) အားအေကာငအထညေဖာရာတြင အေထာကအကေပးမည အေရးပါေသာအရာ ျဖစႏငပါသည။

အမးသမးမား ဖြ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနး၂၀၁၃ခႏစတြင စတငခသည အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာစမကနး ၂၀၁၃-၂၀၂၂ (NSPAW)သည ျမနမာႏငငတ၀မးရ အမးသမးမား၏ အဆငအတနးက တးတကေစရန မေဘာငတစခခမတထားပါသည။ ၁၉၉၅ ေဘဂငးလပငနးစမခက (BPfA)ႏင ကကညေစရန စမကနးက အဓက ဥးစားေပးနယပယ ၁၂ရပအေပၚ အေျခခထားပါသည။ ၎တ႕မာ အသကေမြး၀မးေကာငးမႈ၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ အမးသမးမားအေပၚအၾကမးဖကမႈ၊ စးပြားေရး၊ ဆးျဖတခကခမတေရး၊ အေကာငအထည ေဖာမႈဆငရာ ယႏရားမား၊ လ႔အခြငအေရး၊ မဒယာ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင ႏင အမးသမးငယ႐ြယမားတ႔ ျဖစပါသည။ BPfA ၏ဥးစားေပး နယပယတစချဖစသည"အမးသမးမားႏင လကနကကငပဋပကၡ"က NSPAW တြင “အမးသမးမားႏငအေရးေပၚအေျခအေနမား”ဟ အမညတပထားသညမာ အၾကမးဖကပဋပကၡ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင (သ႔) သဘာ၀ ေဘးအႏရာယတ႔ႏငဆငေသာအေရးေပၚအေျခအေနမးစက အားလးၿခငေဖာျပရနအတြကသာျဖစေၾကာငး နားလညႏငပါသည။ ႏငငတကာအသငးအ၀ငးက ခမတထားေသာ ျပဌာနးခကမားႏငအည အဆပါက႑တြငအမးသမးမားအေပၚ လကနကကငေဆာငထားသမားမ ကးလြန သည အၾကမးဖကမႈအားလးက ထညသြငးထားသညဟ AGIPPက နားလညသေဘာေပါကပါသည။ BPfAပါ ဥးစားေပးက႑မားက ႏငငတကာအသငးအ၀ငးကသေဘာတညထားၿပး စေဒါ(CEDAW) အေကာငအထည ေဖာမႈတးတကေစရနအလ႕ငာ အေရးႀကးသညဟ အသအမတျပထားပါသည။ ျမနမာႏငငက BPfAျဖငခညေႏာငထား ပါသည။ ထ႕ေၾကာင NSPAWက ဘတဂကအေထာကအပျဖင ျပညျပည၀၀ အေကာင အထညေဖာႏငျခငးသည ျမနမာႏငင၏ စေဒါ (CEDAW)က လကနာရန ခမတထားသညသႏၷ႒ာနကခငမာ ေစမည။

အမးသမးမားအား အႀကမးဖကမႈမ ကာကြယတားဆးေရးႏင ေစာငေရာကေရးဥပေဒမၾကမးစေဒါ (CEDAW)ႏငအည ျမနမာဥပေဒမားက ပမထေရာကေစရန ရညရြယခကျဖင ျမနမာအစးရသည ကား၊မ ေရးရာ တနးတညမေရးကြနရက(GEN)ႏင ကလသမဂၢ၊ အျခားအဖြ႕အစညးမားႏင ပးေပါငးကာ အမးသမးမားအား အၾကမးဖကမႈမ တားဆးကာကြယျခငးႏင ကာကြယေစာငေရာကျခငးဥပေဒမၾကမး (PoVAW)က ေရးဆြလကရပါသည။ အဆပါမၾကမးက ၂၀၁၅ခႏစ စကတငဘာတြင အမးသားလႊတေတာတြင အၿပးသတသးသပလကရၿပး ၂၀၁၆ခႏစတြင ဥပေဒအသစျပ႒ာနးမႈတြင ပါ၀ငမညဟ ယဆရပါသည။ အကယ၍ ဥပေဒတစရပထြက႐လာလင အမးသမးမားအတြက အၾကမးဖကမႈကမမမတေတြ႕ၾကခစားေနရမႈမားက ေျဖရငးေပးမည ဥပေဒမေဘာငတစရပထြကရလာမညျဖစပါသည။52 အဆပါဥပေဒမၾကမးကမမႏင ရငးႏး ခစကၽြမး၀ငေနသမအၾကမးဖကမႈ၊အမေထာငဖကမအလမတပ အဓမၼျပကငခရမႈ၊ လငအၾကမးဖကမႈ၊ ေခာငးေျမာငးကာ အေႏာငအယကေပးျခငး၊ လပငနးခြငႏင အမားျပညသႏငသကဆငသညေနရာတြင အေႏာငအယကေပးျခငးႏင ႐းရာႏငဓေလထးတမးအစဥအလာတ႔ေၾကာင အၾကမးဖကခရျခငးတ႕အပါအ၀င အမးသမးမားအား အၾကမးဖကမႈပစမးစမ တားဆးကာကြယရနႏင အကာအကြယေပးရနျပ႒ာနးထားပါသည။ ကား၊မအေျချပ အၾကမးဖကမႈသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင နညးလမးသးသြယျဖင သကဆငေနပါသည။

• ယငးသည အမးသမးမား၏ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈက ဟန႕ထားပါသည။• ယငးသညအျပစကးလြနေသာလညးဒဏခတမခရသည ယဥေကးမႈက ဆကလကတညတ ေစပါ

သည။

51 For information about women’s caucuses, see Gonzales, Keila and Kristen Sample (2010), One Size Does Not Fit All: Lessons Learned from Legislative Gender Commissions and Caucuses, Stockholm: IDEA; Inter-Parliamentary Union (2013) Guidelines For Women’s Caucuses, Geneva: IPU.

52 Gender Equality Network (2014); Gender Equality Network (2013), Discussion paper part 1; Gender Equality Network (2013), Discussion paper part 2.

၂၁

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

• ယငးသည အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရးက ခးေဖာကႏငမညလြတလပလြနးေသာ၀နးကင တစခက ဖနတးေပးပါသည။

မးေစာငဥပေဒေလးရပ၂၀၁၅ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင အမးသမးမား၏ လြတလပမႈက တရားလြနကန႕သတထားၿပး ၎တ႕၏ အခြငအေရး က ဟန႕တားသည အျငငးပြားဖြယရာ ဥပေဒေလးရပက ထတျပနခပါသည။ ယငးဥပေဒမားက ၂၀၁၃ခႏစ ႏစလယပငးက အမးဘာသာသာသနာေစာငေရာကေရးအဖြ႕က ကနဥး အဆျပခသည။ အဆပါဥပေဒမားတြင ဘာသာ ကးေျပာငးျခငးဆငရာဥပေဒ၊ ျမနမာဗဒၶဘာသာအမးသမးမားလကထပထမးျမားျခငးဆငရာ (အေရးေပၚ) ဥပေဒ၊ လဦးေရတးပြားႏႈနးထနးညႇျခငးဆငရာဥပေဒႏင တစလငတစမယားဥပေဒတ႕ ပါ၀ငပါသည။ ဘာသာကးေျပာငးကးကြယခြငဥပေဒက ျမနမာႏငငသားတစဥးသည အျခားဘာသာသ႔ ကးေျပာငးလပါက အစးရအဖြ႕ထတြငတငျပၿပး အစးရ၀နထမးမားပါ၀ငသည မတပတငဘတအဖြ႕က အဆပါ ေလာကထားမႈက အတညျပ (သ႕) ပယခခြငရသညဟ ျပ႒ာနးထားပါသည။ အဆပါျပ႒ာနးခကသည လတစဥးတစေယာက၏ ကးကြယခြငဆငရာ ေရြးခယပငခြင အခြငအေရးက ရငးရငးလငးလငး ခးေဖာကေနပါသည။

ျမနမာဗဒၶဘာသာအမးသမးမား လကထပထမးျမားျခငးဆငရာ (အေရးေပၚ) ဥပေဒအရ ဘာသာမတသႏစဥး လကထပမညဆပါက အာဏာပငမားထမ ခြငျပခကရယရမညဟ ျပ႒ာနးထားရာ ေ၀ဖနသမားက ဗဒၶဘာသာ လႊမးမးသညႏငငတြင မြတစလငဘာသာ၀ငမားအား ခြျခားဆကဆရနတြက ထသ႕ျပလပ ျခငးျဖစသညဟ ျငငးခနေဆြးေႏြးထားပါသည။53 လဦးေရတးပြားႏႈနးထနးညႇျခငးဆငရာ ဥပေဒကအခ႕ေသာ မခငမားအတြက ကေလးက ၃၆လျခားၿပးမ ယရနႏင လဥးေရမားျပားလြနးေသာ မြတစလငမားလႊမးမးသည ေနရာမားတြင သားဆကျခား စညးမဥးမားကေဒသခအာဏာပငမားက ခမတရနျပ႒ာနးထားၿပး အတငးအကပ သေႏၶတားျခငး၊ သားေၾကာျဖတျခငး (သ႕) ကယ၀နဖကချခငးအပါအ၀င မးဆကျပန႔ပြားမႈထနးခပေရးအစအမမားက ျပ႒ာနးရန အလားအလာက ဖြငေပးလကျခငးျဖစပါသည။54 ေနာကဆးအေနျဖင တစလငတစမယား ဥပေဒကမယားၿပငယျခငးႏင အမေထာငေရး ေဖာကျပနမႈမားကျပစမႈအျဖစ သတမတထားပါသည။ ယငး သည ႏငငအေနျဖင မသားစမား၏ လြတလပပငခြငက ၀ငေရာကစြကဖကျပး အျပညျပညဆငရာ စသတမတ ခကမားက ခးေဖာကျခငးျဖစပါသည55

53 Human Rights Watch (2015), “Burma: Reject Discriminatory Marriage Bill,” 9 July; Guilbert, Kieran (2015), “Myanmar population control law threatens minorities: rights group,” Reuters, 22 April.

54 Amnesty International (2015), “Myanmar: Scrap ‘race and religion laws’ that could fuel discrimination and violence,” 3 March.

55 Solomon, Feliz (2015), “Burma Parliament Approves Contentious Race and Religion Bills,” The Irrawaddy, 20 August. Also see: Joint Statement by UN Working Group on Discrimination Against Women in Law and in Practice (2012), Adultery as a criminal offence violates women’s human rights.

၂၂

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈတြင ကား၊မေရးရာ အားလးပါဝငႏငမႈရညမနးခကက ျမငတငႏငရန အမးသမးမား ၏ပါဝငေဆာငရြကမႈ၊ ကယစားျပမႈႏငအားလးပါဝငႏငျခငးစသညအသးအႏႈနးမားၾကားရကြာဟမႈမားက နားလညသေဘာေပါကရန လအပပါသည။ ယငးစကားရပမားသည သေဘာတရားဆငတ ၿပး မၾကာခဏအဓပၸါယဆငတ႐းမားစြာအသးျပၾကပါသည။ထ႔ေၾကာငကယစားျပမႈဟသည အေရအတြက အတငးအတာကေဖာျပျခငးႏင ပါဝငေဆာငရြကျခငးဟသည ေဖာျပထားေသာ လမႈေရးႏငမဝါဒေနာကခ အေျခအေနတ႔တြင ပမေလးနကစြာအရညအေသြးရရ (သ႔) အဓပၸါယျပညျပညဝဝျဖငပါဝငျခငးဟ အဓပၸါယ သကေရာကသည ေဝါဟာရႏစရပၾကားမ ကြာဟမႈကသရရန အေရးႀကးပါသည။ အလားတ “အားလး ပါဝငျခငး” (သ႔) ပါ၀ငတကေရာကျခငးဟေသာ သေဘာတရားသည အဆငျမငညႏႈငးမႈမားျဖစေစ၊ အျခားေသာ ၿငမးခမးေရး၊ လျခေရးႏငသကဆငသည ဆးျဖတခကမားခမတသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားသ႔အမး သမးမားခဥးကပႏငမႈ အရညအေသြးကရညညႊနးပါသည။

စစမနေသာ ပါ၀ငမႈသည မ၀ါဒႏင ႏငငေရးတ႕တြင အဓပၸါယျပည၀ေသာ ေထာကပေပးမႈလပေပးခြင႐ သည ပါ၀ငမႈမး ျဖစရပါမည။ အဓပၸါယျပည၀ေသာ ပါ၀ငမႈသည အမးသမးမား တကေရာကပါ၀ငမႈ ၃၀% ၀နးကင ႐ရမညဟ သတမတထားသည "အလြနအေရးပါေသာ ပမာဏ"သ႕ ေရာကရမသာျဖစေပၚလာမညျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင BPfAက စတငသငသည အနညးဆး အခးကပမာဏအျဖစ ၃၀%က သတမတထားပါသည။ သ႔မသာအမးသမးမားႏင ယငးတ႔၏ အသက "ျမငႏင"၊ "ၾကားႏင" မညျဖစပါသည။ သေတသနတစခက အထကေဖာျပပါ က႑မားတြင အမးသမးမား ကညေထာကပေပးမႈမား၏ အရညအေသြးႏငၾသဇာလႊမးမးမႈသည ျငမးခမးေရးသေဘာတညခကမား၏ ေရရညတညတႏငမႈက သသသာသာကြျပားျခားနားေစသညဟ ေဖာျပထားပါသည။56 ထ႔ျပင အေစာပငး ေလလာမႈမားက အမးသမးအခြငအေရးအပစမားအေနျဖင တက႐က လႈ႕ေဆာစညး႐းျခငး (သ႕) အႀကေပးျခငးအခနးက႑မားမတဆင အဆပါလပငနးစဥကလႊမးမးႏငလင

56 See for example, Stone (2014).

အပငး (၄)

ကယစားျပျခငး၊ ပါ၀ငျခငးႏင အားလးပါ၀ငခြငရေစျခငး - တညပါသလား။ ကြျပားပါသလား။

၂၃

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

၎တ႕ပါ၀ငမႈ၏ အကးသကေရာကမႈမားလညး ပမခငမာအားေကာငးလာသညဟဆပါသည။57

ျငမးခမးေရးလပငနးစဥမားမ အမးသမးမားအား ဖယထတထားျခငးအေပၚေ၀ဖနမႈက အမးသမး အနညးစအား ေလလာေစာငၾကညသမားအျဖစ ထညသြငးထားျခငးျဖငတ႕ျပနျခငးသည လေလာကသည တ႕ျပနမႈမဟတပါ။ AGIPPအေနျဖင အဆပါ လပငနးစဥတြင ထထေရာကေရာကပါ၀ငသည အမးသမးမားအေရအတြက တးတကမႈရမရအခနႏငအမ ေစာငၾကညေနပါသည။ ေရရညတညတၿပးအဓပၸါယ ျပည၀ေသာေျပာငးလမႈ ရရေစရန ကနးဂဏနးမားသည စအမတတစခသာျဖစပါေသးသည။ အမးသမးမား အေနျဖင ေစစပညႏႈငးသ၊ ၾကား၀ငျဖနေျဖသ၊ အၾကျပသ၊ (သ႕) နညးပညာကြမးကငသစသည က႑အမးမးတ႕မတဆင ဆးျဖတခက ခမတျခငးမားတြငတကေရာကပါ၀ငကာ၊ လႊမးမးႏငမႈလပေဆာငႏငမသာ အမးသမးမား၏စစမန၍ အဓပၸါယျပည၀သည ပါ၀ငေဆာငရြကမႈလညး ျဖစေပၚလာမညျဖစသည။ ေနာကလာမည ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားအတြက အမးသမးမားပါ၀ငႏင၊ ပါ၀ငသငသည အခနးက႑မားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစပါ သည။

ေစစပညႏႈငးသမား ေစစပညႏႈငးသမားသညျငမးခမးေရးသေဘာတညခကပါ ခငမာေျချမစမႈရေသာ ျပ႒ာနးခကမားအား ေဆြးေႏြးညႏႈငးကာ သေဘာတညမႈရယၾကသည။ ေစစပညႏႈငးသမားသည မၾကာခဏ ဆသလပင “ျငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ အစအစဥႏငဖြ႕စညးပက သတမတၿပး ေဆြးေႏြးပြစားပြ၀ငး ပသ႑ာနမအစ၊ မညသမားက မညသ႕ပါ၀ငေဆြးေႏြးမည ဆသညအထ သတမတခကမားခမတပါသည။”58 ALPမ ေစာျမရာဇာလငးက NCCTတြင အဆပါအခနးက႑က တာ၀နယၿပး ေနာေမဥးမေၾတာ က ကရင အမးသားအစညးအ႐း KNUေစစပညႏႈငးေရးအဖြ႔၏ ႏစဖကအပစအခတရပစေရးေစစပညႏႈငးမႈမား တြငပါ၀ငခ သည။

ပပးကညသမား ေစစပညႏႈငးသညအဖြ႕မား၏ေဆြးေႏြးမႈမားကညႏႈငးေပးျခငး၊ တငးမာမႈမားႏငအဟန႔ အတားမားက စမေျဖရငးေပးျခငးႏင နညးပညာအကအညလအပခကကထတေဖာေပးျခငးတ ႔က ပပး ကညေပးပါသည။ AGIPP ဖြ႕စညးတညေထာငသႏငၿငမး ေဖာငေဒးရငး (Shalom) ဒါရကတာ ဂာနနလေထာ သည NCAလပငနးစဥတေလာကတြငအဆပါက႑မပါ၀ငၿပး MPCမ ပဂၢလတစဥးႏင ပးတြေထာကကပပးေပး လကရပါသည။

ျဖနေျဖေပးသမား အၾကမးဖကမႈႏင ပဋပကၡမားအရနျမငတကျခငး၊ ျဖစပြားျခငးႏငပမဆး၀ါးလာေစျခငး တ ႔ကတားဆးရန ပဋပကၡစမခန႕ခြမႈဆငရာ နညးလမးမားက အသးျပပါသည။ ကြမးကငသည ျဖနေျဖသမားသည ေစစပညႏႈငးသမားၾကား သေဘာတညမႈမား ရရေစရန (သ႕) မတကြျပားမႈမားက ေျဖရငးႏငရန လြတလပအမအခကငးကာ ဘကမလကသည လမးညႊနခကမားကေပးပါသည။ ျငမးခမးေရး ေစစပညႏႈငးမႈမားအတြငး ကား၊မေရးရာ ပါ၀ငေစျခငးကသ႕ေသာ ျပနာမားအတြက ျဖနေျဖသမားသည တခါတရ နညးပညာပငးဆငရာ ကြမးကငမႈ ရ႐မႈအေပၚ မခတတပါသည။

နညးပညာပငးဆငရာ အၾကေပးမား အမးသမးအခြငအေရး၊ ႏငငတကာမ၀ါဒႏင ကား၊မႏင ဆကစပေနသည လမႈေရးျပနာရပမားတြင ကြမးကငၿပး အေတြ႕အၾကရေသာ ကားမေရးရာအၾကေပးမား အပါအ၀င အေၾကာငးအရာႏင လပငနးစဥအၾကေပးမား။ ၎တ႕အေနျဖငကား၊မေရးရာ ပါ၀ငျခငးႏင ျငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာအေရးကစၥမားက အဖြ႕အစညး၏ ေဆာငရြကခကမားႏင ဖြ႕စညးပတြင

57 Kvinna till Kvinna (2012); Conaway, Camille Pampell, and Anjalina Sen (2005), Beyond Conflict Prevention: How Women Prevent Violence and Build Sustainable Peace, New York: Global Action to Prevent War and Women's International League for Peace and Freedom; Moser, Caroline O.N. and Fiona C. Clark, Editors (2001), Victims, Perpetrators, or Actors? Gender, Armed Conflict, and Political Violence, New York: Zed Books; Manchanda, Rita, Bandita Sijapati and Rebecca Gang (2001), Women making peace: strengthening women’s roles in peace processes, Kathmandu, June 25-28. New Delhi: South Asia Forum for Human Rights.

58 UN Women (2012), p. 11.

၂၄

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ေပါငးစပထညသြငးေရးက အေလးထားလပေဆာငသည။ Shalomမ လကေထာက ဒါရကတာႏင AGIPP တည ေထာငသတစဥးျဖစသ နနေရာဇခနသည NCAလပငနးစဥအတြငး NCCT၏ နညးပညာအၾကေပးတစဥးျဖစၿပး ေနာေမဥးမေၾတာသည KNUအား ကင၀တမၾကမးေရးဆြျခငးအပါအ၀င နညးပညာအၾကဥာဏေပးလက ႐ပါသည။

ေလလာသမား ေဆြးေႏြးမႈမားကမတတမးတငျခငး၊ ေဆြးေႏြးပြမားတြင တက႐ကကယစားျပပါ၀င ျခငးမရသည အရပဘကလမႈအဖြ႕မားႏင အျခားသမားအား ထြကေပၚလာသည ရလဒမားက ဆကသြယ ေျပာၾကားေပးျခငးႏင ကား၊မေရးရာျပနာရပမားအားအေလးထားမႈမ႐ျခငး (သ႕) လစလ႐ႈျခငး ႐လာ သညအခါ ျပငပဖအားမားႏင ညႏႈငးေဆာင႐ြကရာတြင ေစာငၾကညေလလာသမားသညအေရးပါ ပါသည။ သ႕ေသာ၎တ႕သည ေဆြးေႏြးပြတြင ပါ၀ငသည အမးသမးမားေနရာတြင အစား၀ငျခငးမျဖစသငပါ။ ေစာင ၾကညေလလာသမားသညထေရာကမႈ႐ပါက သတငးအခကအလက စးဆငးမႈႏင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ တရား၀ငျဖစမႈက ျမငတငေပးရနေဒသခမားႏင သကဆငရာျပညသမားအား အၾကျပ ေဆြးေႏြးျခငးႏင ျပနလညမေ၀ျခငးစသည အေရးပါေသာ လပေဆာငမႈမားကေဆာင႐ြကေပးႏငပါသည။ မြနအမးသမးအဖြ႕၏ဒဥကဌႏင ဒါရကတာျဖစသ၊ AGIPP ပကငေကာမတတြင မြနအမးသမးမား ကြနယက၏ ကယစားလယျဖစသမကြနးခမးႏြနသည အစးရႏင မြနျပညသစပါတ(NMSP) တ႕ၾကားျပလပသည အပစအခတ ရပစေရး ေဆြးေႏြးပြတြင ေစာငၾကညေလလာသအျဖစ ေဆာငရြကခပါသည။တငးရငးသားလကနကကငမား၏အစညးအေ၀းမားတြင WLB သည ေစာငၾကညေလလာသအျဖစ ပါ၀ငခပါသည။

လကမတေရးထးသမား လကမတေရးထးသမားသည ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမားတရား၀င လကမတေရးထးသည အခါတြင ပါ၀ငၾကပါသည။ ထ႕ေၾကာင ယငးက႑ကအမးသမးမားအားတာ၀န ေပးအပမႈ သညမရသေလာကရားပါးသည။ အမးသမးမား လကမတထးသအျဖစပါ၀ငသညအခါအမးသမး အပစမားက ကယစားျပထးျခငးျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမား ဒမကရကတစတပဥး (ABSDF)မ မဆးပြငသည ျပညနယႏင ျပညေထာငစ အဆငသေဘာတညခကမားတြင လကမတေရးထးသအျဖစ ပါ၀ငၿပး ယခလက႐ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈ ပးတြ ေကာမတတြင ပါ၀ငေသာ အမးသမး သးဥးမ တစဥးျဖစပါသည။

ေစာငၾကညေလလာသမား အပစအခတရပစေရး ေစာငၾကညေလလာေရးဆငရာ သေဘာတညခကမားေရးဆြျခငးႏင ေအာကေျခအဆငလကေတြ႕ ျငမးခမးေရး ေစာငၾကညေလလာမႈမားတြင အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈသည အေရးႀကးပါသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ ေစာငၾကညေလလာရာတြင ေစာငၾကညေရးဆငရာ အေကာငအထညေဖာေဆာင႐ြကမညအဖြ႕မားႏင ကား၊မေရးရာကြမးကငမႈတ႔အားလးတြင ကား၊မေရးရာ ဘကမမႈလအပပါသည။ အဆပါကြမးကငမႈမရပါက အေကာငအထညေဖာမည အဖြ႕၀ငမားအား ကား၊မေရးရာ သငတနးမားေပးရန လအပပါသည။ ေစာငၾကညေလလာသည အဖြ႕မားတြင အမးသမးအဖြ႕မား ပါ၀ငေစျခငး (သ႕) ၎တ႕၏ကယပငအဖြ႕မားဖြ႕ႏငရန ပပးေပးျခငးတ႕သည အၾကျပေထာကခထားသညမဟာဗဟာ မား ျဖစပါသည။59 အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)က တညေထာငသအဖြ႕၀ငတစဖြ ႔ျဖစေသာ ႐မးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယလႈပ႐ားေဆာင႐ြကေရးအသငး(SWAN) သည ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြ အဆငဆငတြငအမးသမးမား အဓပၸါယျပညျပည၀၀ျဖင ပါ၀ငျခငးက အၾကျပလႈ႕ေဆာေပးျခငးအပါအ၀င ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက ေစာငၾကညေလလာရာတြင ပါ၀ငပါသည။

အထးကယစားလယမား ၿငမးခမးေရးအထးကယစားလယမားကအခ႕ေသာ အေျခအေနမားတြငခန႔အပၿပး ဂဏထးေဆာင ရာထးမားအျဖစ တာ၀နေပးအပပါသည။ ၎တ ႔၏တာ၀နမားႏငအခြငအာဏာတ ႔တြင ျပဌာနးဥပေဒႏင စပလဥး၍ ေၾကျငာခကမားရယျခငး၊အာဏာပငအမးမးမ လအပေသာ စာခပ၊စာတမးမားကအသသကေသအျဖစ လကမတထးျခငးႏင ဂဏျပကတျပားမားႏင အကဥပေဒမားေအာကရအမန႔မားအား လကမတေရးထးျခငးတ႕ပါ၀ငပါသည။

59 Buchanan, Cate and Antonia Potter Prentice Editors (2012), From Clause to Effect: Including women’s rights and gender in peace agreements, Women at the Peace Table Asia Pacific, Geneva: Center for Humanitarian Dialogue.

၂၅

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

နဂးျမနမာႏငငရ အမးသမးမား ႏငငေရးေနရာရရန ေတာငးဆမႈ လအပသညကပႀကးမခ႕သငပါ။ ထ႔ေၾကာင AGIPPအေနျဖင အဆပါရညမနးခက ေအာငျမငေစေရးအတြက ပပးကညသြားရန သႏၷ႒ာနခထားပါသည။ ထသ႕ေဆာင႐ြကရာတြင သတမတထားသည ကန႕သတခကေဘာငမားအတြငး ေဆာငရြက႐သာမကပ ေဘာငအသစမားကလညး ဖနတးရနလအပပါသည။ “အမးသမးေတြအေနန႕ အမးသားေတြခမတထား တစညးမဥးေတြက ခးေဖာကဖ႕လပါတယ။ ကယကဖတၾကားျခငးမရရငေတာငမ (ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြ ေတြဆက) သြားရပါမယ။…. အမးသမးေတြအေနန႕ စညးမဥးေတြက ခးေဖာကဖ႕ အမနတကယရရငဖ႔ လအပပါတယ”ဟ ေနာစဖးရာစနက ယခကသ႕ ႐ငး႐ငးလငးလငး ေျပာဆခပါသည။60

ဤစာတမးအတြက ကးကားခက - Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process (2015), Women, Peace and Security Policymaking in Myanmar, Context Analysis and Recommendations, Edition 1/2015, December, Yangon: AGIPP.

60 OSF report (2014), p. 38.

၂၆

ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP

ပစကြက - ၂ AGIPP အေၾကာငး

AGIPPက ဆကတကျဖစေပၚေနသညစနေခၚမႈႏစခက ေျဖရငးရနအလ႕ငာ ဖြ႕စညးခပါသည။၁။ ျမနမာႏငငတြင ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာ ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားႏင သေဘာတညခကမားတြင ယေန႕အထ အမးသမးမား၏ပါ၀ငမႈ နညးပါးေနျခငး။၂။ အပစအခတရပစေရးႏင ပမကယျပန႕ေသာ ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကမားႏင အေကာငအထည ေဖာမႈတ႕တြင ကား၊မေရးရာ သးသပခကမားႏငရလဒမား ထညသြငးႏငေရးက ပမတးတကေကာငးမြနေအာင လပေဆာငရန လအပေနျခငး။

ကငးပေတာမည တရားဝငႏငငေရးေဆြးေႏြးပြသည AGIPPအေနျဖင အထးအာရစကရမညလပငနးစဥ ျဖစကာ မ၀ါဒႏငသကဆငသည အၾကျပခကမားက အစဥဆကမျပတေပးပ႕သြားမညျဖစပါသည။ မ၀ါဒအကဥးမားက လညး ၂၀၁၅-၁၇တြင အဂၤလပ-ျမနမာႏစဘာသာျဖင ေရးသားျပစျပး ကယကယျပန႕ျပန႔ ျဖန႔ေ၀ပါမည။

AGIPPတြင ျမနမာႏငငတ၀မးမ အဖြ႕၀ငမားပါ၀ငၿပး ကား၊မေရးရာကစၥမားက ကညေျဖရငးလကရသည ျပညတြငး အမးသမးအခြငအေရးမားႏင ၿငမးခမးေရးအဖြ႕အစညးမားမ အဖြ႕၀ငမားကလညး ႀကဆပါသည။ AGIPP အဖြ႕၀ငမား၏လပေဆာငမႈမားသည ရပရြာအဆငစညးရးမႈမားမသည မ၀ါဒေရးရာမားတြငပါ၀င လပေဆာငျခငးႏင စညး႐းလႈ႕ေဆာျခငးအထ ကယျပန႔ပါသည။ AGIPPသည အဖြ႕၀င အဖြ႕အစညးမား၏ အသက စေပါငးမႈျဖငပမအားေကာငးေစၿပး လမးဖြငထားေသာ ျငမးခမးေရးလပငနးစဥသ႕ အရပဖက လမႈအဖြ႔ အစညးမား၏ စးရမပပနမႈမားက ေဆာငၾကဥးေပးသညေနရာတစခကလညး ဖနတးေပးပါသည။ ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားႏင အျခားအဖြ႕အစညးမားကလညး AGIPP၏ "ပပးကညသမား" အျဖစဖတၾကားၿပး လပေဆာငခကမားတြင ပါ၀ငၾကရနလညး တကတြနးအပပါသည။

AGIPP က အဖြ႕၈ဖြ႕ပါ၀ငသည ပကငေကာမတက လမးညႊနမႈေပးပါသည။ ယငးတ႕မာ ေအးခမးျမနမာ အငစတက၊ ကား၊မေရးရာ တနးတညမေရးကြနရက၊ ကခငျပညနယ အမးသမးမားကြနရက၊ မြနအမးသမးမား ကြနရက၊ ၿငမးေဖာငေဒး႐ငး (Shalom)၊ အမးသမးမားႏငၿငမးခမးေရး လႈပ႐ားမႈကြနရက၊ အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)ႏင အမးသမးအဖြ႕မားကြနရကျမနမာ တ႔ျဖစပါသည။ ရနကနတြင အတြငးေရးမး ရးခနးငယ တစခ ဖြငလစထားပါသည။

မတဖကအဖြ႕ ျဖစေစရနအလ႕ငာ သတငးအခကအလကပမသရလပါက ေအာကပါတ႔တြင ၀ငေရာကၾကည႐ႈ ဆကသြယစစမး ေလလာႏငပါသည။

Website www.agipp.org (online in first quarter of 2016)Facebook Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process (AGIPP) Twitter @AGIPPMyanmar

#MoreWomenBetterPeaceMyanmar #WPSinMyanmar #wherearethewomenNCA

၂၇

30 ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးမ၀ါဒမား | AGIPP